smart-farming

Smart Farming การเกษตรอัจฉริยะ ส�ำ นักงานพัฒนาวิทยาศาสตรแ์ ละเทคโนโลยแี หง่ ชาติ กระทรวงการอุดมศกึ ษา วิทยาศาสตร์ วิจัยและนวัตกรรม



คำ�นำ� ในช่่วงหลายสิิบปีีที่�่ผ่่านมา เศรษฐกิิจไทยขยายตััวช้้า ประชาชนส่่วนใหญ่่ของประเทศยัังมีีรายได้้น้้อย และ ประเทศไทยยัังติิดกัับดัักรายได้้ปานกลางมาอย่่างยาวนาน รััฐบาลจึึงจำำ�เป็็นต้้องเร่่งขัับเคลื่�่อนเศรษฐกิิจไทย โดยปรัับเปลี่�่ยนรููปแบบการพััฒนาเศรษฐกิิจและสัังคมไทยไปสู่่�รููปแบบใหม่่ที่�่เรีียกว่่า BCG Economy Model (การพััฒนาเศรษฐกิิจแบบองค์์รวม) ซึ่�่งจะช่่วยต่่อยอดจุุดแข็็งของประเทศไทยให้้มีีมููลค่่าเพิ่่�มขึ้้�นทั้้�งในด้้าน ความหลากหลายทางชีีวภาพ และความหลากหลายทางวััฒนธรรม โดยอาศััยกลไกวิิทยาศาสตร์์ เทคโนโลยีี และนวััตกรรม เพื่�่อผลิิตสิินค้้าและบริิการที่�่มีีมููลค่่าสููง และเปลี่�่ยนระบบเศรษฐกิิจจาก “ทำำ�มากแต่่ได้้น้้อย” ไปสู่่� “ทำำ�น้้อยแต่่ได้้มาก” การนำำ�วิิทยาศาสตร์์ เทคโนโลยีีและนวััตกรรม (วทน.) ขัับเคลื่�่อน BCG Economy Model เพื่�่อสร้้างมููลค่่า เพิ่่�มแก่่ผลิิตภััณฑ์์และการยกระดัับเศรษฐกิิจฐานรากของอุุตสาหกรรม ซึ่�่งจะเป็็นการเพิ่่�มประสิิทธิิภาพ การผลิิตและสร้้างความหลากหลายของผลิิตภััณฑ์์สำำ�หรัับภาคการเกษตรรวมถึึงส่่งเสริิมให้้ผู้้�ประกอบการ ที่�่มีีความพร้้อม สามารถผลิิตสิินค้้าที่�่มีีระดัับเทคโนโลยีีและนวััตกรรมสููงขึ้้�น สวทช. ได้้พััฒนา วทน. เพื่�่อสนัับสนุุนภาคการเกษตร ให้้เกิิดการเพิ่่�มมููลค่่าของสิินค้้าและบริิการ สนัับสนุุน ให้้เกษตรกรนำำ�เทคโนโลยีีสมาร์์ทฟาร์์มมาปรัับใช้้ เพื่�่อเพิ่่�มประสิิทธิิภาพและผลผลิิต ซึ่�่งจะช่่วยลดต้้นทุุน จากการลดการใช้้ปุ๋๋�ยและยาที่�่เป็็นต้้นทุุนหลัักของเกษตรกรไทยและยัังได้้ผลิิตผลที่�่ปลอดภััย ได้้คุุณภาพและ ปริิมาณคงที่�่ตรงตามความต้้องการของตลาด อีีกทั้้�งยัังสามารถนำำ�ผลผลิิตที่�่ปลอดภััยและมีีคุุณภาพคงที่�่ ม า แ ป ร รูู ป ใ ห้้ มีีมูู ล ค่่ า ที่�่ สูู ง ขึ้้� น ไ ด้้ อีีกด้้วย สวทช. หวัังเป็็นอย่่างยิ่่�งว่่าหนัังสืือเล่่มนี้้�จะเป็็นประโยชน์์กัับเกษตรกรและผู้้�ประกอบการภาคการเกษตร ได้้เห็็นแนวทางการนำำ� วทน. ไปใช้้ในภาคการเกษตร ตั้้�งแต่่การพััฒนาเมล็็ดพัันธุ์์� เทคโนโลยีีการปลููกและ การจััดการพืืช/สััตว์์สมััยใหม่่ การเตืือนการณ์์ คาดการณ์์ผลผลิิต การบริิหารจััดการกระบวนการผลิิต และ บริิการต่่างๆ ของ สวทช. เพื่�่อผู้้�ประกอบการทำำ�ธุุรกิิจเทคโนโลยีี คณะผู้้�จััดทำำ� มีีนาคม 2563

สารบญั 04 ทำ�ำ ความรู้้�จักั “เกษตรอััจฉริิยะ” • โมเดลเศรษฐกจิ ใหม่ “ท�ำน้อยแต่ไดม้ าก” • “เกษตรอจั ฉรยิ ะ” เตบิ โตย่งั ยืน ใสใ่ จผลผลิต และสิ่่�งแวดล้อ้ ม • “Big Data” หวั ใจการท�ำเกษตรสมยั ใหม่ • “Seed Hub” ภารกจิ สูศ่ ูนย์กลางเมลด็ พันธข์ุ องโลก 15 ส่อ่ งนวัตั กรรม “เกษตรอััจฉริิยะ” • การเกษตรแม่นย�ำสูง • แอปพลิเคชันส�ำหรบั การเกษตร • เทคโนโลยกี ารเกษตรอัจฉรยิ ะ • พัฒนาเกษตรกรรมด้วยเทคโนโลยีอิสราเอล

27 53 สวทช. กัับ “เกษตรอััจฉริิยะ” กลไกสนับั สนุนุ ของ สวทช. • โรงงานผลติ พืช • เขตนวัตกรรมระเบียงเศรษฐกิจพิเศษภาคตะวันออก • ระบบสารสนเทศเพ่ือเกษตรไทยแบบพกพา (TAMIS) • สถาบันการจดั การเทคโนโลยีและนวตั กรรมเกษตร • แผนท่ีน�ำทางการเกษตร (Agri-Map) • ธนาคารทรัพยากรชีวภาพแห่งชาติ • ระบบ “ไวมาก” ตัวช่วยการท�ำเกษตรกรรม • ศูนยช์ วี วสั ดุประเทศไทย • ก�ำจัดศัตรพู ืชด้วยวธิ ธี รรมชาติ • ศูนยน์ วัตกรรมอาหารและอาหารสตั ว์ • เทคโนโลยชี วี ภาพกุ้ง • เมอื งนวัตกรรมอาหาร • โครงการบรหิ ารจดั การนวัตกรรมเพ่ือการพัฒนา 41 อุุตสาหกรรมใหม่่ แวะชม “เกษตรอัจั ฉริยิ ะ” • บรกิ าร สวทช. เพ่ือผปู้ ระกอบการธุรกิจเทคโนโลยี • โรงพยาบาลเรณูนคร • ศูนยเ์ กษตรกรรมบางไทร • รมิ ปิงออร์แกนิคฟาร์ม • บ้านสวนเมลอน

ทำ�ำ ความรู้้จ� ักั “เกษตรอััจฉริยิ ะ” • โมเดลเศรษฐกจิ ใหม่ “ท�ำนอ้ ยแตไ่ ดม้ าก” • “เกษตรอัจฉรยิ ะ” เติบโตยง่ั ยนื ใส่ใจผลผลิตและสง่ิ แวดลอ้ ม • “Big Data” หัวใจการท�ำเกษตรสมยั ใหม่ • “Seed Hub” ภารกิจสู่ศูนยก์ ลางเมลด็ พันธขุ์ องโลก

โมเดลเศรษฐกิิจใหม่่ ในช่่วงหลายสิิบปีีที่่�ผ่่านมา เศรษฐกิิจไทยขยายตััวช้้า ประชาชน “ทำ�ำ น้้อยแต่่ได้้มาก” ส่่วนใหญ่่ของประเทศยัังมีีรายได้้น้้อย และประเทศไทยยัังติิดกัับดััก รายได้ป้ านกลางมาอย่า่ งยาวนาน รัฐั บาลจึงึ จำ�ำ เป็น็ ต้อ้ งเร่ง่ ขับั เคลื่่�อน เศรษฐกิิจไทย โดยปรัับเปลี่่�ยนรููปแบบการพััฒนาเศรษฐกิิจและ สัังคมไทยไปสู่่�รููปแบบใหม่่ที่่�เรีียกว่่า BCG EconomyModel ซึ่่�งจะช่่วยต่่อยอดจุุดแข็็งของประเทศให้้มีีมููลค่่าเพิ่่�มขึ้้�น ทั้้�งใน ความหลากหลายทางชีีวภาพ และความหลากหลายทางวััฒนธรรม โดยอาศััยกลไกวิิทยาศาสตร์์ เทคโนโลยีี และนวััตกรรมเพื่่�อผลิิต สิินค้้าและบริิการที่่�มีีมููลค่่าสููง และเปลี่่�ยนระบบเศรษฐกิิจจาก “ทำำ�มากแต่่ได้้น้้อย” ไปสู่่� “ทำำ�น้้อยแต่่ได้้มาก” BCG Economy Model จะเป็น็ กลไกสำ�ำ คััญในการขับั เคลื่�่อนเศรษฐกิิจ BCG โมเดล สอดคล้้องกัับหลัักปรัชั ญาของเศรษฐกิิจพอเพีียง ส่ง่ เสริมิ ไทยให้้เติิบโตแบบก้้าวกระโดด กระจายโอกาส กระจายรายได้้และนำ�ำ การเติิบโตโดยไม่่ทิ้้�งใครไว้้ข้้างหลัังและการพััฒนาที่�่ยั่่�งยืืนภายใน 20 ปีี ความมั่่�งคั่่�งไปสู่่�ชุุมชนในท้้องถิ่่�นอย่่าทั่่�วถึึง นำ�ำ พาประเทศไทยก้้าวข้้าม จะสามารถสร้้างมููลค่่าเพิ่่�มให้้กัับสิินค้้าเกษตรมากกว่่า 3 เท่่าตััว และ กัับดัักประเทศรายได้้ปานกลางไปสู่่�ประเทศรายได้้สููง และมีีการพััฒนา ลดการใช้ท้ รัพั ยากรเหลืือสองในสามจากปัจั จุุบันั ทางเศรษฐกิิจและสัังคมที่�่ยั่่�งยืืน BCG โมเดล ประกอบด้้วย 3 เศรษฐกิิจหลััก คืือ B Bio Economy การพััฒนาประเทศไปสู่่� Thailand 4.0 ต้้องก้้าวข้้ามปััญหาอุุปสรรค ระบบเศรษฐกิิจชีีวภาพ มุ่่�งเน้้นการใช้้ทรััพยากรชีีวภาพอย่่างคุ้้�มค่่า ต่่างๆ อาทิิ ปััญหาทรััพยากรเสื่�่อมโทรม ขยะล้้นเมืือง โลกร้้อนรวมถึึง เชื่�อ่ มโยงกัับ C Circular Economy ระบบเศรษฐกิิจหมุนุ เวีียน ที่�่คำำ�นึงึ ถึึง รายได้้เกษตรกรที่�่ไม่เ่ พิ่่ม� ขึ้้�น กระทรวงการอุุดมศึกึ ษา วิิทยาศาสตร์์ วิิจััย การนำ�ำ วััสดุตุ ่่างๆ กลัับมาใช้ป้ ระโยชน์ใ์ ห้ม้ ากที่�่สุดุ และทั้้�ง 2 เศรษฐกิิจนี้้� และนวัตั กรรม มุ่่�งขับั เคลื่�อ่ น BCG โมเดล รููปแบบการพัฒั นาเศรษฐกิจิ ใหม่่ อยู่่�ภายใต้้ G Green Economy ระบบเศรษฐกิิจสีีเขีียว ซึ่�ง่ มุ่่�งแก้้ไขปัญั หา ที่�่เร่่งให้้เศรษฐกิิจเติิบโตแบบก้้าวกระโดดอย่่างทั่่�วถึึงบนฐานการพััฒนา มลพิษิ เพื่�อ่ ลดผลกระทบต่่อโลกอย่า่ งยั่่�งยืืน ที่�่ยั่่�งยืืน Smart Farming การเกษตรอััจฉริิยะ | 05

เดิิมประเทศไทยมีีโครงสร้้างสัังคมและเศรษฐกิิจแบบพึ่่�งพาเกษตรกรรมเป็็นหลัักมีีสััดส่่วนประชากรในภาคเกษตรกรรมเป็็นจำำ�นวนมาก อย่่างไรก็็ตามแม้้ว่่ารายได้้ส่่วนใหญ่่จะมาจากภาคเกษตรกรรม แต่่คนทำำ�งานกลัับมีีรายได้้น้้อยทำำ�ให้้แรงงานรุ่�นใหม่่เข้้าสู่่�ภาคการเกษตรน้้อยลง แนวโน้้มปััจจััยที่�่จะส่ง่ ผลกระทบในอนาคตอัันใกล้้ ได้้แก่่ เทคโนโลยีีรููปแบบใหม่ท่ ี่�่เกิิดขึ้้�นมากมาย การเปลี่�่ยนแปลงโครงสร้้างสัังคมไทยที่�่กลายเป็็น สัังคมผู้้�สููงวััยอย่่างรวดเร็็ว และแรงงานที่�่เข้้าสู่่�ตลาดลดน้้อยลง รััฐบาลในช่่วงที่�่ผ่่านมาจึึงพยายามผลัักดัันนโยบายที่�่เกี่�่ยวข้้องกัับระบบเศรษฐกิิจ แบบใหม่่ที่�่มีีลัักษณะสำำ�คััญ คืือ เป็น็ ระบบเศรษฐกิิจที่่�เป็น็ แนวคิดิ แบบใหม่่ เป็น็ ระบบเศรษฐกิิจที่่�ส่่งผลกระทบ เป็น็ ระบบเศรษฐกิิจที่พ�่ ึ่�่งพาความรู้ก�้ ารจัดั การ ซึ่�ง่ ส่ว่ นหนึ่่�งเป็น็ ผลมาจากการปลี่�่ยนแปลง เชิิงเศรษฐศาสตร์ม์ ากและปรับั เปลี่่ย� นได้้รวดเร็ว็ และเทคโนโลยีีใหม่ๆ่ ทางเศรษฐกิิจ สังั คม การเมืือง และเทคโนโลยีี เช่น่ การประยุุกต์์ใช้ข้ ้อ้ มูลู Big Data กัับ โดยต้้องนำำ�จุุดเด่่นของประเทศ คืือ ตำำ�แหน่่ง การวางแผนจัดั การระบบการเกษตรโดยรวม ที่�่ตั้้�งความหลากหลายทางชีีวภาพ รวมไปถึึง ของประเทศ ความเข้้มแข็็งของบุุคลากรในบางสาขา เช่่น วิิทยาศาสตร์ก์ ารแพทย์์ ทั้้�งในแง่่การวิิจััยและ บริกิ าร เศรษฐกิิจใหม่ค่ รอบคลุมุ 6 ด้้านสำ�ำ คััญโดยมีแี นวทางโดยย่อ่ ดัังนี้้� 1. เศรษฐกิิจชีีวภาพ (Bioeconomy)   2. เศรษฐกิิจหมุนุ เวีียน (Circular Economy) 3. เศรษฐกิิจสีีเขียี ว (Green Economy)  ที่�่เน้น้ ส่ง่ ผลดีีต่่อสิ่่ง� แวดล้้อมและการพัฒั นา เน้น้ การนำ�ำ ความรู้�ระดัับสูงู ด้้านเทคโนโลยีี เน้้นการใช้้ประโยชน์์จากวััตถุุดิิบชนิิดต่่างๆ ที่�่ยั่่�งยืืนเป็น็ เป้า้ หมายสูงู สุดุ ชีีวภาพและต้้นทุนุ ด้้านความหลากหลาย ตลอดวััฏจัักรชีีวิิต และการนำำ�วััสดุุเหลืือทิ้้�ง ทางชีีวภาพที่�่ประเทศไทยมีีอยู่่�มากมาเป็น็ เดิิมมาสร้้างเป็็นผลิิตภััณฑ์์ต่่างๆ โดยเฉพาะ ตััวขับั เคลื่�่อน ผลิิตภััณฑ์์มููลค่่าสููงทางอุุตสาหกรรม ซึ่�่งช่่วย ลดขยะ และผลกระทบต่่อสิ่่ง� แวดล้้อมโดยรวม 4. เศรษฐกิิจอัจั ฉริยิ ะ (Intelligent Economy) 5. เศรษฐกิจิ ร่่วมใช้้ประโยชน์์ (Sharing 6. เศรษฐกิิจผู้ส�้ ููงวััย (Silver Economy) เป็น็ การนำ�ำ ความรู้�ด้้านเทคโนโลยีีสารสนเทศ Economy) ระบบที่�่นำ�ำ ความรู้� เทคโนโลยีีและนวััตกรรม มาอำำ�นวยความสะดวก ช่ว่ ยวางแผน และจัดั การ เป็็นระบบเศรษฐกิิจแบบใหม่่ที่�่อิิงกัับการให้้ มาสร้า้ งผลิิตภััณฑ์์และบริกิ ารที่�่สามารถรองรับั ระบบต่่างๆ ให้ด้ ีีขึ้้�น บริกิ ารทางเลืือกต่่างๆ ไม่ว่ ่่าจะเป็น็ การเลืือกใช้้ การเข้า้ สู่่�สังั คมผู้้�สูงู วัยั เพื่�อ่ ช่ว่ ยให้ผ้ ู้้�สูงู อายุพุ ึ่่ง� พา รถยนต์โ์ ดยสาร การหาที่พ�่ ักั ผ่า่ นแอป ที่�่แต่่ละคน ตนเองได้้ ใช้ช้ ีีวิิตอย่า่ งมีีคุณุ ภาพและมีีความสุขุ สามารถเลืือกใช้ป้ ระโยชน์ไ์ ด้้ตามความต้อ้ งการ อีีกทั้้�งเทคโนโลยีีเหล่่านี้้ย� ังั ใช้ไ้ ด้้กัับกลุ่่�มผู้้�พิกิ าร ได้้อย่า่ งสะดวกและยืืดหยุ่่�นกว่่าเดิิม และผู้้�ด้้อยโอกาสด้้วย หากประเทศไทยสามารถพััฒนาและปรัับตััวได้้อย่่างมีีประสิิทธิิภาพและทัันท่่วงทีีตามแนวทางที่่�กล่่าวมา ก็็จะทำ�ำ ให้้ระบบเศรษฐกิิจในรููปแบบใหม่่ มีคี วามเข้้มแข็ง็ และเหมาะสมกัับสภาพแวดล้อ้ มที่่�เปลี่่�ยนแปลงไปอย่า่ งรวดเร็็ว พร้้อมก้า้ วเข้้าสู่่�ประเทศพััฒนาแล้้วได้้อย่า่ งเต็็มภาคภููมิิ 06 | Smart Farming การเกษตรอััจฉริิยะ

แนวคิิดการใช้ว้ ิิทยาศาสตร์์ เทคโนโลยีี และนวััตกรรมเพื่�อ่ ขับั เคลื่�่อน BCG Model การเติิบโตทางเศรษฐกิิจที่�่ให้ค้ วามสำ�ำ คััญกัับการกระจายโอกาสรายได้้ เพิ่่�มผลผลิิต และสร้้างความหลากหลายให้้แก่่ผลิิตภััณฑ์์ ขณะเดีียวกััน และความเจริิญไปสู่่�ประชาชนของประเทศอย่่างทั่่�วถึึง โดยไม่่ทิ้้�งใครไว้้ ก็็ต้้องส่ง่ เสริมิ ผู้้�ประกอบการนวััตกรรม (Innovation Driven Enterprise) ข้้างหลััง ภายใต้้เงื่�่อนไขการดููแลทรััพยากรและสิ่่�งแวดล้้อมอย่่างจริิงจััง ที่�่มีีความพร้้อมในส่่วนยอดของปิิรามิิดให้้ผลิิตสิินค้้าที่�่มีีมููลค่่าสููง โดยใช้้ ซึ่�่งต้้องอาศััยวิิทยาศาสตร์์ เทคโนโลยีีและนวััตกรรมเข้้าไปยกระดัับ เทคโนโลยีีขั้้�นสููงมุ่่�งเป้้าสู่่�การเป็็นประเทศที่�่เป็็นผู้้�สร้้างเทคโนโลยีีและ ผลิิตภาพของผู้้�ผลิิตส่ว่ นใหญ่ท่ ี่�่อยู่่�ที่�่ฐานของปิริ ามิดิ ด้้วยการประยุุกต์์ใช้้ นวัตั กรรม ในท้า้ ยที่ส�่ ุดุ ลดการพึ่่ง� พิงิ เทคโนโลยีีจากต่า่ งประเทศ เพิ่่ม� โอกาส เทคโนโลยีีที่ไ�่ ม่ซ่ ับั ซ้อ้ นและนวัตั กรรมการจัดั การที่จ�่ ะนำ�ำ ไปสู่่�การลดต้น้ ทุนุ ในการเป็น็ ผู้้�ส่ง่ ออกเทคโนโลยีี การสร้า้ งมูลู ค่่าเพิ่่ม� ทางเศรษฐกิิจที่่เ� ชื่�อ่ มโยงกัับการยกระดัับเศรษฐกิิจฐานราก การสนัับสนุนุ ให้้เกษตรกรนำ�ำ เทคโนโลยีีสมาร์์ทฟาร์์มมาปรัับใช้้ การสร้้างระบบเศรษฐกิจิ หมุนุ เวีียนที่เ่� น้้นการแปลงของเสีีย เพื่�อ่ เพิ่่ม� ประสิทิ ธิภิ าพและผลผลิิตซึ่�ง่ ช่ว่ ยลดต้้นทุนุ จากการลดการใช้ป้ ุ๋๋ย� ให้้เป็น็ แหล่ง่ รายได้้ และยาที่�่เป็็นต้้นทุุนหลัักของเกษตรกรไทยและยัังได้้ผลผลิิตที่�่ปลอดภััย สร้า้ งมูลู ค่่าเพิ่่ม� ให้ก้ ัับผู้้�ประกอบการเดิิมในระบบ รวมทั้้�งสร้า้ งโอกาสทาง ได้้คุุณภาพและปริิมาณคงที่�่ ตรงตามความต้้องการของตลาด อีีกทั้้�งยััง เศรษฐกิจิ แก่ผ่ ู้้�ประกอบการรายใหม่เ่ ข้า้ มาปิดิ ช่อ่ งว่า่ งให้ก้ ารใช้ท้ รัพั ยากร สามารถนำำ�ผลผลิิตที่�่ปลอดภััยและมีีคุุณภาพคงที่�่มาแปรรููปให้้มีีมููลค่่า ของประเทศมีีประสิิทธิิภาพมากขึ้้�นและยัังเป็็นการแก้้ปััญหาขยะที่�่ส่่ง ที่�่สูงู ขึ้้�นได้้อีีกด้้วย ผลเสีียต่่อสิ่่ง� แวดล้้อมได้้อีีกทางหนึ่่�งด้้วย การสนับั สนุนุ ให้้เกิดิ อุตุ สาหกรรมแปรรููปผลผลิิตเกษตร การพััฒนาแหล่่งท่่องเที่่�ยวใหม่่จากความหลากหลายทางชีีวภาพ เป็น็ ผลิิตภััณฑ์ท์ ี่่�มีีมููลค่า่ เพิ่่�มสููง และวััฒนธรรมและระบบบริิหารสถานที่�ท่ ่่องเที่่�ยว เช่น่ สารให้ค้ วามหวาน สารแต่ง่ กลิ่่น� รส สารออกฤทธิ์์ท� างชีีวภาพ แอลกอฮอล์์ โดยการนำำ�เทคโนโลยีีดิิจิิทััลมาช่่วยท้้องถิ่่�นสร้้างเนื้้� อหาการท่่องเที่�่ยว บริิสุุทธิ์์� พลาสติิกชีีวภาพ อาหารเสริิมสุุขภาพ ซึ่�่งจะช่่วยดููดซัับผลผลิิต ตลอดจนบริิหารจััดการเส้้นทางและจำำ�นวนนัักท่่องเที่�่ยวได้้ด้้วยตนเอง ทางการเกษตรส่ว่ นเกินิ ในตลาด บรรเทาปัญั หาราคาตกต่ำำ�ในพืืชเศรษฐกิจิ ทำำ�ให้้เกิิดแหล่่งท่่องเที่�่ยวคุุณภาพแหล่่งใหม่่ที่�่กระจายนัักท่่องเที่�่ยวสู่่� ที่�่สำ�ำ คััญของไทย เช่น่ อ้้อย มันั สำ�ำ ปะหลััง ยาง และปาล์์ม เมืืองรองหรืือชุมุ ชนท้อ้ งถิ่่น� ทำำ�ให้เ้ กิดิ เมืืองน่า่ อยู่่�และน่า่ เที่ย�่ วไปพร้อ้ มกันั การผลิติ ยาชีีววัตั ถุุ วัคั ซีนี และชุดุ ตรวจวินิ ิจิ ฉัยั ที่จ่� ำ�ำ เป็น็ ได้้เอง ภายในประเทศ ทำำ�ให้ผ้ ู้้�ป่ว่ ยเข้า้ ถึงึ ยาและเวชภัณั ฑ์ท์ ี่ม�่ ีีราคาแพงได้เ้ พิ่่ม� ขึ้้น� และลดการนำ�ำ เข้า้ ยาและเวชภััณฑ์์ ยกระดัับการเกษตรของไทย ตััวอย่า่ งโครงการที่�่ สวทช. ทำำ�งานร่ว่ มกัับผู้้�ผลิิต ผู้้�ส่ง่ ออก และเกษตรกรผู้้�ผลิิตเมล็็ดพันั ธุ์์� นำ�ำ เทคโนโลยีีชีีวภาพ ในการปรับั ปรุุงพันั ธุ์์� และ ใช้้เทคโนโลยีีโรงเรืือนและระบบการจััดการน้ำ�ำ และปุ๋๋�ยจะสามารถเพิ่่�มการผลิิตและคุุณภาพของเมล็็ดพัันธุ์์� และจะเพิ่่�มมููลค่่าการส่่งออก เมล็็ดพันั ธุ์์�ให้เ้ ป็น็ 10,000 ล้้านบาท ภายในปีี 2565 หรืือเพิ่่ม� ขึ้้�น 50% ของมูลู ค่่าการส่ง่ ออกในปัจั จุุบันั โครงการสาธิิตและถ่่ายทอดเทคโนโลยีีถัังเลี้้�ยงปลา ระบบน้ำำ�หมุุนเวีียน น้ำำ�ที่�่ผ่่านการบำำ�บััดแล้้วสามารถหมุุนเวีียนกลัับไปใช้้เลี้้�ยงปลา ในถัังได้้ต่่อไป สามารถใช้้คนเพีียงคนเดีียว ดููแลบำ�ำ รุุงรัักษา ลดปริิมาณการใช้้น้ำ�ำ ต่่อวัันลงมากกว่่า 95% ลดโอกาสติิดเชื้้�อโรคจากภายนอก อััตราการรอดของปลาอยู่่�ในระดัับ 90-100% ผลผลิิตเพิ่่�มขึ้้�น แต่่ใช้้พื้้�นที่�่น้้อยลง ประหยััดพลัังงาน เพิ่่�มความหนาแน่่นของปลาจากบ่่อดิิน ที่�่ 900 กก./ไร่่ ไปเป็น็ 64,000 กก./ไร่่ จากตัวั อย่า่ งข้า้ งต้น้ การทำำ�เกษตรของไทยจะไม่ใ่ ช่เ่ กษตรดั้้�งเดิมิ อีีกต่อ่ ไปแต่จ่ ะเป็น็ ระบบเกษตรแม่น่ ยำ�ำ เพื่�อ่ เพิ่่ม� ประสิทิ ธิภิ าพของทรัพั ยากร Smart Farming การเกษตรอััจฉริิยะ | 07

“เกษตรอัจั ฉริยิ ะ” องค์์การอาหารและเกษตรแห่่งสหประชาชาติิ (FAO) ระบุุว่่าภายใน เติบิ โตยั่่ง� ยืนื ใส่ใ่ จผลผลิิต ปีี 2050 ประชากรโลกจะเพิ่่�มขึ้้น� จาก 7,500 ล้า้ นคนเป็น็ 9,700 ล้า้ นคน และสิ่่ง� แวดล้้อม ทำ�ำ ให้้ความต้้องการพืืชอาหารเพิ่่�มขึ้้�น 60% เมื่่�อเทีียบกัับปััจจุุบััน แต่่ความต้้องการอาหารที่่�เพิ่่�มมากขึ้้�นนี้้� กลัับสวนทางกัับพื้้�นที่่� ทำำ�การเกษตร ซึ่่�งมีีแนวโน้้มคงที่่� จึึงมีีความจำำ�เป็็นอย่่างยิ่่�งที่่�จะต้้อง เร่ง่ ปรัับปรุงุ ประสิทิ ธิิภาพการผลิติ เพื่่�อให้เ้ พีียงพอกัับความต้อ้ งการ อาหารที่่�จะเพิ่่�มมากขึ้้�นในอนาคต จึึงเป็็นที่่�มาของการทำำ�เกษตร สมััยใหม่่ด้้วยการประยุุกต์์ใช้้เทคโนโลยีี การเกษตรอััจฉริิยะ หรืือ Smart Farming Smart Farming เป็็นการใช้้เทคโนโลยีีและองค์์ความรู้�ในการพััฒนา เป็น็ แนวคิดิ ของการทำ�ำ การเกษตรในยุคุ ปัจั จุบุ ันั ภาคการเกษตรเพื่�่อความมั่่�งคงและปลอดภััยในผลผลิิตทางการเกษตร ที่่�เข้า้ มาตอบโจทย์ท์ ั้้ง� เรื่�องคุณุ ภาพและปริิมาณ และอาหารของประเทศ ของอาหารที่่�เป็็นโจทย์์ความท้้าทาย ไม่่เฉพาะ ของไทยแต่ข่ องทั่่�วโลก ภาคเกษตรมีีแนวโน้ม้ จะใช้เ้ ทคโนโลยีีมากยิ่่ง� ขึ้้น� โดยเฉพาะเทคโนโลยีี สารสนเทศและระบบอััตโนมััติิ เพื่�่อต้้องการรัักษาความั่่�นคงทางอาหาร ของโลก มีีการนำ�ำ เทคโนโลยีีมาช่ว่ ยปรับั ปรุุงประสิทิ ธิภิ าพทางการผลิิต เพื่�่อให้้โลกมีีอาหารเพีียงพอในอนาคต Smart Farming คืือ ความพยายามยกระดัับการพััฒนาเกษตรกรรม ใน 4 ด้้าน คืือ ลดต้้นทุุนในกระบวนการผลิิต เพิ่่�มคุุณภาพมาตรฐาน การผลิิตและมาตรฐานสิินค้้า ลดความเสี่�่ยงในภาคเกษตรที่�่เกิิดจาก การระบาดของศััตรููพืืชและจากภััยธรรมชาติิ และจััดการส่่งผ่่านความรู้� โดยใช้เ้ ทคโนโลยีีและนวััตกรรม Smart Farming เริ่่�มตั้้�งแต่่การคััดเมล็็ดพัันธุ์์� การปลููก การดููแล การเจริญิ เติบิ โต การเก็บ็ เกี่�ย่ ว การเก็บ็ รักั ษา รวมไปถึงึ การควบคุมุ จัดั การ การใช้ท้ รัพั ยากรอย่า่ งคุ้้�มค่่าแม่น่ ยำ�ำ ทั้้�งระบบ 08 | Smart Farming การเกษตรอััจฉริิยะ

ทั้้�งนี้้� Smart Farming เกี่�่ยวข้้องทั้้�งกัับตััวเกษตรกร และห่่วงโซ่่ของ Smart Farming คืือ ความพยายาม การทำำ�การเกษตร รวมถึึงเทคโนโลยีีและนวััตกรรมต่่างๆ ที่�่นำ�ำ มา ยกระดับั การพััฒนาเกษตรกรรมใน 4 ด้า้ น ใช้้งาน ไม่่ว่่าจะเป็็นโครงสร้้างพื้้�นฐานทางการคมนาคมและสารสนเทศ คือื ลดต้้นทุนุ ในกระบวนการผลิติ เทคโนโลยีีสารสนเทศทางภููมิิศาสตร์์ และการเก็็บข้้อมููลระยะไกล เพิ่่�มคุุณภาพมาตรฐานการผลิติ และ (Geo-informatics และ remote sensing) เทคโนโลยีีสมองกลฝัังตััว มาตรฐานสิินค้า้ ลดความเสี่่�ยงใน (Embedded system) ระบบตรวจวััดและเครืือข่า่ ย (Sensors network) ภาคเกษตรที่่�เกิิดจากการระบาดของ ในระดัับการผลิิตภาคเกษตรเพื่�่อเก็็บและประมวลผลข้้อมููลระดัับพื้้�นที่�่ ศััตรููพืืชและจากภััยธรรมชาติิ และ ที่�่สามารถนำำ�ไปสู่่�การใช้้ข้้อมููลประกอบการตััดสิินใจได้้อย่่างแม่่นยำำ� จััดการส่่งผ่่านความรู้ �โดยใช้้เทคโนโลยีี ตลอดจนถึึงเครื่�่องจัักรกลการเกษตร (Farm robotics) และนวััตกรรม ตััวอย่่างเช่่น เทคโนโลยีีตรวจสภาพล้้อมรอบ หรืือ Micro-Climate การทำำ�ฟาร์ม์ อัจั ฉริยิ ะเป็น็ เรื่�อ่ งของความแม่น่ ยำ�ำ เพื่�อ่ นำ�ำ ไปสู่่�การเพาะปลูกู Monitoring System ฝีีมืือของมหาวิิทยาลััยมหิิดลร่่วมกัับ Granmonte พืืชที่�่เข้้ากัับพื้้�นที่�่บริิเวณนั้้�น ผ่่านการตััดสิินใจบนข้้อมููลที่�่ถููกต้้อง โดย Farm เป็็นเครื่�่องที่�่ใช้้ตรวจสอบข้้อมููลอุุณหภููมิิในดิินและในอากาศ ช่่วยลดต้้นทุุนกระบวนการผลิิต เพิ่่�มผลผลิิตต่่อพื้้�นที่�่ สร้้างมาตรฐาน ความชื้้�นในดิินและในอากาศ ความเข้ม้ แสง ความเร็ว็ ลม ความดัันอากาศ การผลิิต ควบคุุมคุุณภาพผลผลิิตได้้ตามที่�่ลููกค้้าต้้องการ ผลผลิิตจึึงได้้ สามารถนำำ�ข้้อมููลมาวิิเคราะห์์เพื่�่อทำำ�การป้้องกัันและพััฒนาผลผลิิต ราคาสูงู กว่่าฟาร์ม์ ทั่่�วไป ทางการเกษตรได้้ นอกจากนั้้�นยัังสามารถให้้น้ำ�ำ โดยอััตโนมััติิได้้เอง เมื่�่อตรวจพบความชื้้� นต่ำำ� โดยระบบ Micro-Climate Monitoring ดังั นั้้น� องค์ป์ ระกอบที่ส�่ ำ�ำ คัญั ในการทำ�ำ ฟาร์ม์ อัจั ฉริยิ ะให้ม้ ีีประสิทิ ธิภิ าพ System นี้้�สามารถอััพเดทข้้อมููลออนไลน์์ได้้ทัันทีี ทำำ�ให้้เจ้้าของไร่่ คืือ การระบุตุ ำำ�แหน่ง่ พื้้�นที่เ�่ พาะปลูกู การแปรวิเิ คราะห์ข์ ้อ้ มูลู ที่ต�่ รงกับั ระยะ สามารถตรวจสอบสถานะต่่างๆ ในไร่่ได้้เป็็นสถานะปััจจุุบััน เวลาของการเพาะปลูกู พืืช และการบริหิ ารจััดการพื้้�นที่�่โดยใช้เ้ ทคโนโลยีี ที่�่เหมาะสม ไม่่สิ้้�นเปลืืองทรััพยากรและต้้องเข้้ากัับการเพาะปลููกพืืช ด้้านการจััดการผลผลิิต Smart Farming ให้้ความสำ�ำ คััญกัับระบบ ชนิดิ นั้้�นๆ ควบคุมุ ผลผลิิตให้ม้ ีีความสม่ำ�ำ เสมอ ทั้้�งปริมิ าณและคุณุ ภาพ อาทิิ การวััด ความชื้้�นและอุุณหภููมิิ รวมทั้้�งการตรวจสอบย้้อนกลัับ (Traceability) ในมิิติิของผลผลิิต Smart Farm จะเน้้นการผลิิตสิินค้้าเกษตรที่�่มีี ซึ่�่งเป็็นหลัักการในการดููแลความปลอดภััยของสิินค้้าให้้กัับผู้้�บริิโภค คุุณภาพสููง ปลอดภััยต่่อผู้้�บริิโภคและเป็็นมิิตรกัับสิ่่�งแวดล้้อม ในขณะที่�่ ที่�่ต้้องใช้้ข้้อมููลจากศููนย์์ข้้อมููลกลางซึ่�่งมีีควาเชื่�่อมโยง ทั้้�งห่ว่ งโซ่ค่ ุณุ ค่่า ในมิิติิของเกษตรกร Smart Farm คืือ เกษตรกรที่�่มีีระดัับมาตรฐาน ของสิินค้้า (Value Chain) พร้้อมทั้้�งข้้อมููลเชิิงพื้้�นที่�่การเกษตรอััจฉริิยะ ความเป็็นอยู่่�และคุุณภาพชีีวิิตดีี สามารถพึ่่�งพาตนเองได้้อย่่างยั่่�งยืืน มีีความต้้องการและมีีความแตกต่่างจากการทำำ�เกษตรแบบปกติิ ไม่่ใช้้ นอกจากนี้้� Smart Farm ยังั เป็น็ แผนหนึ่่�งในยุุทธศาสตร์์ Smart Thailand ทรััพยากรอย่่างสิ้้�นเปลืืองและมีีความแม่่นยำำ�ในการเสริิมปััจจััยต่่างๆ 2020 และสนัับสนุุนนโยบายเศรษฐกิิจฐานชีีวภาพ หรืือ Bioeconomy ให้้ตรงกัับความต้้องการของพืืชแต่่ละชนิิด จึึงเป็็นกุุญแจสำ�ำ คััญใน ของประเทศด้้วย การทำำ�เกษตรอััจฉริยิ ะที่�่ได้้ประสิทิ ธิภิ าพ Smart Farming การเกษตรอััจฉริิยะ | 09

“Big Data” หัวั ใจของ “ข้้อมููล” คืือ ปััจจััยหลัักที่่�ทำำ�ให้้เกิิดการทำำ�การเกษตรแบบแม่่นยำำ� การเกษตรสมัยั ใหม่่ (Precision Farming) ที่่�ต้้องการการตััดสิินใจที่่�ถููกต้้องใน การบริิหารจััดการการผลิิต ปฏิิเสธไม่่ได้้ว่่าในโลกปััจจุุบััน “ข้้อมููล” คืือ เครื่�่องมืือสำ�ำ คััญสำ�ำ หรัับ “ข้้อมููล” คืือ ปััจจััยหลัักที่�่ทำำ�ให้้เกิิดการทำำ�การเกษตรแบบแม่่นยำ�ำ การทำำ�ธุุรกิิจของอุุตสาหกรรมทุุกประเภท ไม่่เว้้นแม้้แต่่อุุตสาหกรรม (Precision Farming) ที่�่ต้้องการการตััดสิินใจ ที่�่ถููกต้้องในการบริิหาร การเกษตร เทคโนโลยีี การได้้มาซึ่�่งข้้อมููล การประมวลผลข้้อมููล จััดการการผลิิต การเก็็บรัักษาข้้อมููล และการวิิเคราะห์์ข้้อมููลกลายเป็็นสิ่่�งจำำ�เป็็น ระบบการผลิติ ในระบบเปิดิ ขนาดใหญ่่ เช่น่ ข้า้ ว อ้อ้ ย หรืือ มันั สำ�ำ ปะหลังั สำ�ำ หรัับอุุตสาหกรรมการเกษตร “ข้้อมููล” คืือ องค์์ประกอบหลัักของ การทำ�ำ Precision Farming นั้้�นต้้องการ “ระบบการตััดสินิ ใจที่�่ถูกู ต้้อง” การทำำ�การเกษตรสมััยใหม่่ (Smart Farming) ดร.ธีีระยุุทธ ตู้้�จิินดา ด้้วยระบบดาวเทีียมในการติิดตามการเจริญิ เติิบโต โดยใช้ค้ วามสััมพัันธ์์ นักั วิิจััยอาวุุโส หน่ว่ ยวิิจััยเทคโนโลยีีชีีวภาพพืืช ศูนู ย์พ์ ันั ธุุวิิศวกรรมและ ระหว่่างภาพถ่่ายทางอากาศประกอบกัับการเจริญิ เติิบโตของพืืช ระบบนี้้� เทคโนโลยีีชีีวภาพแห่ง่ ชาติิ กล่่าวว่่า เกษตรสมัยั ใหม่่ คืือ การเปลี่�่ยนผ่า่ น เหมาะสมจะใช้้ในระดัับการวางแผนนโยบายลงมาถึึงการบริิหารจััดการ วิิธีีการทำำ�การเกษตรโดยใช้้ “ข้้อมููล” มากขึ้้�น เพื่�่อการตััดสิินใจ ทรััพยากรทางการเกษตร การทำ�ำ การเกษตรแบบแม่่นยำ�ำ ยัังประโยชน์์ ทำำ�การเกษตร เพื่�อ่ ให้ก้ ารเพาะปลูกู มีีประสิทิ ธิิภาพมากขึ้้�นในระยะเวลา ไปถึึงการประกัันพืืชผลได้้ อัันสั้้�นและยัังรวมถึึงคุุณค่่า การดููแลสิ่่�งแวดล้้อมและสุุขภาพของมนุุษย์์ ทั้้�งนี้้ก� ารเกษตรมีี 2 ส่ว่ น คืือ ต้้นพันั ธุ์์�และการบริหิ ารจััดการการผลิิต เพื่�อ่ นอกจากนี้้�ข้้อมููลยัังเข้้ามาช่่วยในเรื่�่องการบริิหารจััดการอื่�่นๆ เช่่น ให้้ได้้คุุณภาพดีี มีีคุุณค่่าทางโภชนาการ มีีประสิิทธิิภาพ เกษตรกรได้้ การติิดตามเรื่�่องโรคแมลง เดิิมต้้องใช้้นัักวิิชาการลงพื้้�นที่�่ให้้การแนะนำ�ำ กำำ�ไร ผู้้�บริิโภคได้้คุุณค่่าทางอาหาร แต่่ปััจจุุบัันมีีการใช้้เทคโนโลยีีภาพถ่่ายและใช้้เทคโนโลยีี Image Recognition ทำ�ำ ให้้เกษตรกรถ่่ายภาพพืืชที่�่เป็็นโรคแล้้วรู้้�ว่่าพืืชนั้้�น เทคโนโลยีีที่�่เข้้ามาเปลี่�่ยนแปลงการทำำ�งานจำำ�นวนมากช่่วงก่่อน คืือ เป็็นโรคอะไร กำ�ำ จััดอย่่างไร ซึ่�่งต้้องทำ�ำ งานเชื่�่อมโยงกัับ Big Data การใช้้ Genomic Technology ซึ่�่งทำำ�ให้้เกิิดความรวดเร็็วในการทำำ�งาน หากสามารถเชื่�่อมโยงข้้อมููลทุุกอย่่างได้้ พอเกิิดโรคระบาด เกษตรกร เดิิมอาจจะต้้องใช้้เวลาในการพััฒนาพัันธุ์์� 5-6 ปีี อาจจะลดเหลืือ 2 ปีี จะสามารถคาดการณ์์ได้้ว่่าจะไปเกิิดที่�่ไหนได้้อีีกหากสภาพแวดล้้อม ทำำ�ให้้สามารถทำำ�งานได้้สั้้�นลงแต่่ประสิิทธิิภาพสููงขึ้้�น ต้้นทุุนการทำำ�งาน เป็น็ อย่า่ งนี้้� ได้้ถููกลง คััดเลืือกพัันธ์ุุ�ที่�่ต้้องการได้้รวดเร็็วขึ้้�น การพััฒนาพัันธุ์์� ที่�่ซัับซ้้อนทำำ�ได้้ง่่ายและรวดเร็็วกว่่าสมััยก่่อน ปััจจุุบัันมีี Genomic เกษตรสมัยั ใหม่ส่ ามารถเรียี กว่า่ Smart Farming ได้เ้ พราะเกษตรกร Technology ทำำ�ให้้เกิิดการค้้นพบที่�่ยิ่่�งใหญ่่ที่�่เกษตรกรสามารถรู้้� มีีความสามารถในการทำำ�การเกษตรมากขึ้้�น ตััดสิินใจได้้ดีีขึ้้�น เกี่�่ยวกัับยีีนของพืืชอย่่างรวดเร็็ว โดยเข้้ามามีีบทบาทเรื่�่องการได้้มา ด้้วยข้อ้ มููลข่า่ วสาร” ซึ่�่งพืืชพัันธุ์์�ที่�่เหมาะสม นอกจากนี้้�ยัังมีีการปลููกพืืชในระบบปิิด อาทิิ การปลููกหรืือผลิิตพืืช ในโรงเรืือนที่�่สามารถควบคุุมสภาพแวดล้้อมได้้ ทั้้�งนี้้�โรงเรืือนเป็็น เทคโนโลยีีที่�่ใช้้มานานแล้้ว แต่่ส่่วนมากใช้้ในเขตอบอุ่่�นค่่อนข้้างมาก ในสภาพอากาศเขตร้้อนชื้้�นอย่่างประเทศไทยก็็มีีการใช้้กัันบ้้าง แต่ต่ ้้อง แก้้ปัญั หาเรื่�อ่ งอุุณหภูมู ิิ ปััจจุุบัันได้้มีีระบบปััญญาประดิิษฐ์์ (AI: Artificial Intelligence) คืือ มีีข้้อมููลและมีีการบริิหารจััดการตััวระบบให้้ได้้สภาวะอย่่างที่�่พืืช ต้้องการได้้ เกษตรกรสามารถมอนิิเตอร์์ทุุกอย่่างบนโทรศััทพ์์มืือถืือได้้ จะทำำ�ให้้การผลิิตมีีประสิิทธิิภาพมากขึ้้�น ได้้ผลผลิิตที่�่มีีคุุณภาพ ที่�่ต้้องการ เหมาะสมต่่อพืืชพัันธุ์์�นั้้�นๆ 10 | Smart Farming การเกษตรอััจฉริิยะ

ดร.ธีีระยุุทธ ได้้ยกตััวอย่่างไม้้ผลในต่่างประเทศมีีระบบมอนิิเตอร์์ ทั้้�งนี้้� พััฒนาการของการเกษตรสมััยใหม่่ในแต่่ละประเทศมีีความ และให้ป้ ัจั จััยในการเจริิญเติิบโตโดยอััตโนมัตั ิิ อาทิิ น้ำ�ำ แสงแดด เป็น็ ต้้น แตกต่่างกััน ขึ้้�นอยู่่�กัับความเหมาะสมในแต่่ละประเทศซึ่�่งมีีการใช้้ หรืือแม้แ้ ต่่การใช้โ้ ดรนบินิ เทคโนโลยีีที่�่แตกต่่างกััน จึึงไม่่สามารถเปรีียบเทีียบระยะการพััฒนา เกษตรสมัยั ใหม่ร่ ายประเทศได้้ ประเทศที่�่ทัันสมัยั คืือ ประเทศที่�่สามารถ การเกษตรในต่่างประเทศไม่่ต้้องใช้้คนเลย ระบบจะใช้้ข้้อมููล จััดการข้้อมููลได้้อย่่างเป็็นระบบ และมีีเทคโนโลยีีเข้้ามาใช้้ประโยชน์์ ที่่�มอนิิเตอร์์และมีีการพััฒนาระบบจนมีีความสามารถในการบริิหาร จากข้้อมููลเหล่่านี้้� ตอนนี้้�แข่่งขัันกัันที่�่ “ใครมีีข้้อมููลมากกว่่ากััน” ซึ่�่งคืือ จััดการได้้ดีีขึ้้�นคืือ ผลิิตได้้คุุณภาพดีีขึ้้�น ปริิมาณมากขึ้้�นลดมลพิิษ Big Data สู่่�สิ่่�งแวดล้้อม เกษตรสมััยใหม่่ในประเทศไทยเพิ่่�งเริ่่�มและต้้องใช้้เวลาอีีกสัักระยะ ปััจจุุบัันระบบทำำ�การเกษตรในไทยเริ่่�มมีีการนำำ�เทคโนโลยีีเหล่่านี้้� เพื่�อ่ สร้า้ งฐานข้อ้ มูลู ในระบบการเกษตรสมัยั ใหม่่ ประการแรก คืือ เชื่�อ่ มโยง มาใช้้เพิ่่�มมากขึ้้�น ปััจจััยสนัับสนุุนการทำำ�การเกษตรสมััยใหม่่แพร่่หลาย ข้อ้ มูลู ตั้้ง� แต่ต่ ้น้ ทางจนถึงึ ปลายทาง เพื่�อ่ การตัดั สินิ ใจที่ถ�่ ูกู ต้อ้ ง เพื่�อ่ การผลิติ มากขึ้้�น ประการแรก คืือ รัฐั บาลมีีบทบาทสำ�ำ คััญมากในฐานะคนกำำ�หนด และการตลาด ประเทศไทยอยู่่�ในระยะนี้้� ส่ว่ นระยะต่่อไปคืือ การบริหิ าร นโยบายประเทศไทย ข้้อมููลทางการเกษตรอยู่่�ต่่างกรมต่่างกอง ไม่่ได้้มีี จััดการฟาร์์มโดยระบบอััตโนมััติิ เป็็นการเกษตรที่�่ใช้้แรงงานคนน้้อย การบูรู ณาการรวมกันั การจะทำำ�เกษตรสมัยั ใหม่ไ่ ด้้ คืือ การเชื่�อ่ มโยงข้อ้ มูลู ใช้เ้ ทคโนโลยีีมาก อาทิิ ระบบ Farm Machine เกษตรกรจะสามารถบริหิ าร ทุกุ อย่า่ งเป็น็ ระบบเดีียวกััน ฟาร์์มขนาดใหญ่่ด้้วยคนเพีียงไม่่กี่�่คน หรืือการผลิิตในโรงเรืือนเมื่�่อใช้้ ระบบอััตโนมัตั ิิก็็จะใช้แ้ รงงานคนเพีียงไม่ก่ ี่�่คน ปัจั จััยต่่อมา คืือ เกษตรกรเองต้้องมีีความรู้�ความเข้า้ ใจและต้้องเข้า้ ถึึง เทคโนโลยีีและมีีงานวิิจััยที่�่รองรัับการทำำ�เกษตรสมััยใหม่่ที่�่ต้้องวาง ประเทศไทยอยู่่�ในจุุดเริ่่�มต้้น ต้้องใช้้เวลาในการพััฒนากว่่าจะเหมืือน รากฐานและสร้้างขีีดความสามารถในการแข่่งขัันของประเทศจะต้้องมีี ในหลายประเทศที่�่มีีการใช้้ระบบอััตโนมััติิ แต่่ปััจจุุบัันยัังไม่่มีีฟาร์์มไหน การวิิจััยและพััฒนาส่่วนท้้องถิ่่�นของประเทศไทยเอง ในโลกที่�่ไร้เ้ กษตรกร แม้จ้ ะมีีการนำ�ำ เทคโนโลยีีมาใช้ใ้ นการทำำ�การเกษตร ประเทศไทยมีีการพััฒนาการเกษตรสมััยใหม่่ แต่่ความเข้้มข้้นอาจจะ สาเหตุุสำำ�คััญที่�่ต้้องมาให้้ความสำำ�คััญกัับการทำำ�การเกษตรสมััยใหม่่ ไม่เ่ ท่า่ ต่า่ งประเทศ และยังั มีีการใช้ป้ ระโยชน์จ์ าก Smart Farming ยังั น้อ้ ย คืือ ประสิิทธิิภาพการผลิิต คุุณภาพของผลิิตภััณฑ์์ และสิ่่�งแวดล้้อม เพราะระบบข้อ้ มูลู ยัังขาดการเชื่�อ่ มโยงระหว่่างกัันที่�่ดีี เพราะฉะนั้้�น ถึึงมีี สุุขภาพของผู้้�บริิโภค ประกอบกัับเรื่�่องสัังคมกำำ�ลัังเข้้าสู่่�สัังคมผู้้�สููงอายุุ เทคโนโลยีีแพลตฟอร์์มที่�่ดีี แต่่ยัังขาดข้้อมููลที่�่เชื่�่อมโยงกัันก็็ทำำ�ให้้ขาด แรงงานจะขาดแคลนทั้้�งในภาคการเกษตรด้้วย สิ่่�งเหล่่านี้้� คืือ ปััจจััย การใช้้ประโยชน์์สููงสุุด กดดัันทำำ�ให้้ต้้องมุ่่�งสู่่�การเป็็น Smart Farming ดร.ธีีระยุุทธ กล่่าวเน้้นย้ำ�ำ ว่่า ข้้อมููล คืือ หััวใจของการทำำ�การเกษตร Smart Farming คืือ การเอาเทคโนโลยีีมาใช้้งาน มีีการใช้้ข้้อมููล สมััยใหม่่ ทั้้�งนี้้�ต้้องมีีการเชื่�่อมโยงข้้อมููลที่�่อยู่่�กระจััดกระจายตาม ในการทำำ�การเกษตร เพื่่�อให้้ได้้ผลผลิิตที่่�ดีีขึ้้�น มีีคุุณภาพมากขึ้้�น หน่ว่ ยงานต่่างๆ ให้ม้ ีีการเชื่�อ่ มโยงข้อ้ มูลู กัันและต้้องเป็น็ ข้อ้ มูลู ที่�่ทัันสมัยั และที่่�สำำ�คััญเพิ่่�มประสิิทธิิภาพการผลิิตภายใต้้ความจำำ�กััดของขนาด และเกษตรกรสามารถนำำ�ไปใช้้เพื่�่อการตััดสิินใจในการทำำ�การเกษตร พื้้�นที่่�การเกษตรและจำำ�นวนแรงงาน ทั้้�งด้้านปริิมาณและคุุณภาพ ได้้อย่า่ งมีีประสิทิ ธิภิ าพ นำำ�มาซึ่่�งความเป็็นอยู่่�ที่่�ดีีของมนุุษย์์ ในต่า่ งประเทศข้อ้ มูลู เพื่�อ่ วางแผนการทำำ�การเกษตรมีีต้น้ ทุนุ ไม่ส่ ูงู ทำำ�ให้้ เกษตรกรเข้้าถึึงและใช้้ประโยชน์์ได้้อย่่างมีีประสิิทธิิภาพ ซึ่�่งภาครััฐต้้อง บริิหารจััดการข้้อมููลตรงนี้้� เพื่�่อให้้เกษตรกรได้้ประโยชน์์จากข้้อมููลและ เอาข้้อมููลพััฒนาออกมาเป็็นข้้อมููลในการตััดสิินใจให้้เกษตรกรในการ วางแผนการผลิิตและวางแผนการตลาด ถ้้าเกษตรกรมีีรายได้้ที่�่ดีีขึ้้�น ค่่อยลงทุนุ มากขึ้้�น ดร.ธีรี ะยุทุ ธ ตู้้�จินิ ดา นัักวิิจััยอาวุุโส กลุ่่�มวิิจััยเทคโนโลยีีชีีวภาพพืืชและการจััดการ แบบบููรณาการ (ACBG) ศููนย์์พัันธุุวิิศวกรรมและเทคโนโลยีีชีีวภาพ แห่่งชาติิ (BIOTEC) สวทช. Smart Farming การเกษตรอััจฉริิยะ | 11

การเกษตรในอนาคตต้้องเป็็นการเกษตรที่�่ช่่วยลดปััญหาสิ่่�งแวดล้้อมและช่่วยเพิ่่�มคุุณภาพของ ผลผลิิต ตััวอย่่างเช่่น ในประเทศไทยหากมีีการนำ�ำ เทคโนโลยีีมาเพิ่่�มผลผลิิตทางการเกษตร อาทิิ Green House หรืือ Plant Factory เป็น็ ต้้น และฟื้� น้ เพิ่่ม� พื้้�นที่�่ป่า่ กลัับคืืนมา โดยยังั มีีประสิทิ ธิภิ าพ ของการผลิิตทางการเกษตรเท่่าเดิิมหรืือมากขึ้้�น อัันนี้้�ควรจะเป็็นเป้้าหมายของประเทศไทยใน อนาคต เพราะสิ่่�งเแวดล้้อมเป็็นสิ่่�งสำำ�คััญและจำำ�เป็็น และที่�่สำำ�คััญสิ่่�งแวดล้้อมไม่่ได้้สร้้างวัันเดีียว เทคโนโลยีีเกษตรสมััยใหม่่เป็็น multi-disciplinary เป็็นการควบรวม discipline เข้้าด้้วยกััน เกษตรกรต้้องรู้� วิิศวกรรมศาศตร์์ อิินเทอร์์เน็็ต ระบบการสื่่�อสาร เป็็นต้้น ดร.ธีีระยุุทธ ได้้ยกตััวอย่า่ งของการทำำ�เกษตรสมัยั ใหม่่ อาทิิ สหรัฐั อเมริกิ าใช้เ้ ทคโนโลยีีดาวเทีียม สามารถคาดการณ์์ได้้ว่่า ข้้าวโพดจะผลิิตได้้เท่่าใดและจะออกผลผลิิตเมื่�่อใด ซึ่�่งจะช่่วยเรื่�่อง การบริิหารจััดการตลาดได้้ สำำ�หรัับประเทศไทยหากสามารถนำำ�เทคโนโลยีีมาใช้้เก็็บข้้อมููลเพื่�่อ การวางแผนการผลิิต การคาดการณ์ว์ ่่า ผลผลิิตทางการเกษตร อาทิิ ผลผลิิตข้า้ วในปีนี ี้้จ� ะได้้เท่่าใด และเมื่�่อใด จะช่่วยให้้สามารถวางแผนการตลาดได้้อย่่างมีีประสิิทธิิภาพมากขึ้้�น อีีกเทคโนโลยีี คืือ เทคโนโลยีีการตััดแต่่งพัันธุุกรรม หรืือ Gene Editing เป็็นการแก้้จุุดอ่่อน เพิ่่ม� จุุดแข็็งให้้กัับพืืช ไม่่ใช่่การสร้้างพืืชอุุบััติิใหม่่แต่่เป็็นเหมืือนการกลายพัันธุ์์� อย่่างไรก็็ดีีประเด็็นนี้้�ยัังคงเป็็นประเด็็นที่�่ถกเถีียงกัันอยู่่�ในประเทศไทย แต่่แนวโน้้มทั่่�วโลกที่�่ สุุดท้้ายจะถููกนำำ�มาใช้้แก้้ปััญหาต่่างๆ ไม่่เฉพาะเรื่�่องการเกษตรเท่่านั้้�น เทคโนโลยีีไม่่มีีอะไรมา ปิิดกั้้�นเมื่�่อถึึงเวลาที่�่จำำ�เป็็นต้้องใช้้ก็็ต้้องใช้้ 12 | Smart Farming การเกษตรอััจฉริิยะ

“Seed Hub” ประเทศไทยเป็็นแหล่่งผลิิตเมล็็ดพัันธุ์์�พืืชที่่�มีีศัักยภาพของภููมิิภาค ภารกิจิ สู่�่ ศููนย์์กลาง เอเชีียทั้้�งในการเป็็นผู้้�ผลิิตที่่�พััฒนาเองในประเทศ และรัับจ้้าง ผลิิตเมล็็ดพัันธุ์์�ที่่�มีีการพััฒนามาจากต่่างประเทศ โดยมีีนัักลงทุุน เมล็็ดพัันธุ์�ข์ องโลก ต่่ า ง ช าติิ เ ข้้ า ม า ล ง ทุุ น ผ ลิิ ต เ ม ล็็ ด พัั น ธุ์์�พืื ช ใ น ไ ท ย เ พื่่� อ ก า ร ส่่ ง อ อ ก มากที่่�สุุดในอาเซีีย ทำำ�ให้้ไทยกลายเป็็นฐานการผลิิตเมล็็ดพัันธุ์์� ใ ห ญ่่ ที่่�สุุ ด ใ น อ า เ ซีี ย น โ ด ย มีี ก า ร ส่่ ง อ อ ก เ ม ล็็ ด พัั น ธุ์์� ม า ก เ ป็็ น อัั น ดัั บ ที่่� 3 ในภููมิิภาคเอเชีีย รองจากจีีนและญี่่�ปุ่่�น และมากเป็็นอัันดัับ ที่่� 12 ของโลก อย่่างไรก็็ตาม บริิษััทเมล็็ดพัันธุ์์�ของไทยจำำ�นวนไม่่น้้อยทำำ�ธุุรกิิจใน นอกจากนี้้� เมล็ด็ พันั ธุ์์�ยังั เป็น็ ต้น้ ทางของแหล่ง่ อาหารและแหล่ง่ วัตั ถุดุ ิบิ ลัักษณะการรัับจ้้างผลิิตเมล็็ดพัันธุ์์�จากต่่างประเทศ โดยนำ�ำ พ่่อแม่่พัันธุ์์� สำ�ำ คััญของอุุตสาหกรรมจำำ�นวนมาก เช่่น อุุตสาหกรรมอาหารแปรรููป เข้า้ มาผลิิตและส่ง่ กลัับเมล็็ดพันั ธุ์์�ที่�่ผลิิตได้้คืืนให้ผ้ ู้้�ว่า่ จ้้างทั้้�งหมด ซึ่�่งทำำ�ให้้ อุุตสาหกรรมยาและเครื่�่องสำ�ำ อาง รวมถึึงวััสดุุชีีวภาพต่่างๆ เมล็็ดพัันธุ์์� ไม่่มีีพ่่อแม่่พัันธุ์์�ของตนเอง จึึงไม่่มีีความมั่่�นคงในระยะยาว อีีกทั้้�งมููลค่่า จึึงเป็็นที่�่มาของความมั่่�นคงทางอาหาร และความยั่่�งยืืนทางเศรษฐกิิจ การส่่งออกเมล็็ดพัันธุ์์�ส่่วนนี้้�คืือมููลค่่าจากการขายแรงงานและใช้้ที่�่ดิิน ของประเทศ การส่่งเสริิมให้้เกิิดการพััฒนาเมล็็ดพัันธุ์์�ของตนเองนั้้�น ของประเทศในราคาถููก จึึงมีีความเสี่�่ยงหากบริิษััทต่่างชาติิที่�่มาจ้้าง จึึงเท่่ากัับการสร้า้ งความมั่่�นคงให้ก้ ัับประเทศ ผลิิตเคลื่�่อนย้้ายฐานการผลิิตไปประเทศที่�่มีีค่่าแรงถูกู กว่่า Smart Farming การเกษตรอััจฉริิยะ | 13

วิิราภรณ์์ มงคลไชยสิิทธิ์์� รองผู้้�อำำ�นวยการ สวทช. ผู้้�อำำ�นวยการ สถาบัันการจััดการเทคโนโลยีีและนวััตกรรมเกษตร (AGRITEC) สวทช. วิิราภรณ์์ มงคลไชยสิิทธิ์์� รองผู้้�อำำ�นวยการ สวทช. กล่่าวว่่า เกษตร ศศิิวิิมล บุุญอนัันต์์ ผู้้�อำำ�นวยการโปรแกรมเมล็็ดพัันธุ์์� กรอบวิิจััย จากความได้้เปรีียบด้้านสภาพภููมิิอากาศที่�่หลากหลายเอื้้� อให้้สามารถ ด้้านเกษตรและอุุตสาหกรรมชีีวภาพ สวทช. กล่่าวว่่า เป้้าหมายต่่อไป ผลิิตเมล็็ดพัันธุ์์�ได้้ตลอดทั้้�งปีีและมีีความอุุดมสมบููรณ์์ของพื้้�นดิิน อีีกทั้้�ง คืือ การเพิ่่�มมููลค่่าการส่่งออกเมล็็ดพัันธุ์์�เป็็น 10,000 ล้้านบาทภาย เกษตรกรไทยมีีทัักษะฝีมี ืือเหมาะในการผลิิตเมล็็ดพันั ธุ์์�ที่�่เป็น็ งานเกษตร ใน 2565 หรืือเป็็นผู้้�ส่่งออกอัันดัับ 1 ของภููมิิภาคเอเชีียแปซิิฟิิก โดย ประณีีต สวทช. จึึงมีีแผนยุุทธศาสตร์์การผลัักดัันให้้ประเทศไทยเป็็น 50% ของมููลค่่าการส่่งออกจะเป็็นเมล็็ดพัันธุ์์�ที่�่พััฒนาในประเทศไทย ศููนย์์กลางเมล็็ดพัันธุ์์�ในระดัับสากลหรืือ Seed Hub ด้้วยการทำำ�คลััสเตอร์์ เมล็็ดพัันธุ์์�มาตั้้�งแต่่ปีี 2549 เพื่�่อเพิ่่�มขีีดความสามารถในการส่่งออก โดยภาพรวมจะเห็็นได้้ว่่า อุุตสาหกรรมเมล็็ดพัันธุ์์�ของไทยมีีศัักยภาพ เมล็็ดพันั ธุ์์�ของไทย ซึ่�ง่ สวทช. รับั ผิดิ ชอบด้้านการวิิจััยและพัฒั นา โดยมีี ในการส่่งออกสููงมาก หากการพััฒนาเป็็นไปตามแผนยุุทธศาสตร์์ที่�่ ผู้้�อำำ�นวยการโปรแกรมเมล็ด็ พันั ธุ์์� ทำำ�หน้า้ ที่ด�่ ูแู ลบริหิ ารงานวิจิ ัยั ดำำ�เนินิ งาน วางไว้้ได้้สำ�ำ เร็็จ ก็็จะเกิิดอุุตสาหกรรมใหม่่ที่�่เป็็นความหวัังของประเทศ ร่่วมกัับพัันธมิิตร คืือ กรมวิิชาการเกษตร มหาวิิทยาลััยเกษตรศาสตร์์ เพราะเมล็็ดพัันธุ์์�เป็็นตลาดที่�่มีีแนวโน้้มเติิบโตได้้อีีกนาน จากประชากร มหาวิิทยาลััยขอนแก่่น มหาวิิทยาลััยเทคโนโลยีีราชมงคลล้้านนา โลกเพิ่่�มขึ้้�นตลอดเวลา ทำำ�ให้้มีีความต้้องการอาหารมากขึ้้�นเป็็นเงา ตามตััว อีีกทั้้�งมีีปััญหาสภาพแวดล้้อมทางธรรมชาติิที่�่เปลี่�่ยนแปลงไป เมล็็ดพัันธุ์์�หลัักที่�่ไทยมีีศัักยภาพในการผลิิตและให้้ความสำำ�คััญใน เช่่น ผลกระทบจากภาวะโลกร้้อน ทำำ�ให้้ยีีนทนร้้อนเป็็นที่�่ต้้องการของ การผลัักดัันเป็็นสิินค้้าส่่งออกมีี 4 กลุ่่�ม ได้้แก่่ กลุ่่�มพริิก กลุ่่�มมะเขืือเทศ นัักพััฒนาเมล็็ดพัันธุ์์� ซึ่�่งประเทศไทยตั้้�งอยู่่�ในเขตร้้อนจึึงมีีพืืชที่�่ กลุ่่�มแตง และกลุ่่�มข้้าวโพด โดยตั้้�งกลุ่่�มวิิจััย พััฒนาและปรัับปรุุงพัันธุ์์� มีียีีนทนร้้อนหลากหลาย ถ้้าเราผลิิตได้้ดีีย่่อมเป็็นที่�่ต้้องการของตลาด ตามชนิิดของพืืชในแต่่ละมหาวิิทยาลััย และเปิิดให้้เอกชนที่�่สนใจ ทั้้�งนี้้�การที่�่ไทยมีีทิิศทางพััฒนาไปสู่่�เกษตรสมััยใหม่่ หรืือ Smart Farmer เข้้ามาคััดเลืือกเพื่�่อนำ�ำ ไปผลิิต หรืือพััฒนาปรัับปรุุงเพื่�่อประโยชน์์ จะมีีส่่วนหนุุนเสริิมและช่่วยยกระดัับมาตรฐานการผลิิต เชิงิ พาณิชิ ย์ต์ ่่อไป ไม่ว่ ่่าจะเป็น็ การนำ�ำ ไปผลิิตเพื่�อ่ ส่ง่ ออก หรืือตอบสนอง ความต้้องการภายในประเทศ โดยคิิดค่่าลิิขสิิทธิ์์�มากน้้อยตามระดัับ เมล็็ดพัันธุ์์�ซึ่�่งเน้้นใช้้พื้้�นที่�่น้้อย แต่่ได้้มููลค่่ามาก ซึ่�่งจะสำ�ำ เร็็จได้้จำำ�เป็็น คุุณภาพของเมล็็ดพัันธุ์์�นั้้�นๆ รวมทั้้�งค่่ารอยััลตี้้�หลัังจากนำำ�เมล็็ดพัันธุ์์� ต้้องใช้้ทั้้�งเทคโนโลยีีและความประณีีตของเกษตรกร ตััวอย่่างเช่่น ไปผลิิตในเชิิงพาณิิชย์์แล้้ว เทคโนโลยีีโรงเรืือนอััจฉริิยะของ สวทช. สำ�ำ หรัับการทดลองปลููกพืืช เพื่�่อผลิิตเมล็็ดพัันธุ์์� โดยใช้้เทคโนโลยีี Internet of Thing ควบคุุม การดำำ�เนิินการดัังกล่่าวประสบความสำำ�เร็็จมาเป็็นลำำ�ดัับ กล่่าวคืือ สภาวะแวดล้้อมที่�่เหมาะสมกัับพืืช และมีีระบบเซนเซอร์์ที่�่พััฒนาขึ้้�น ไทยมีีมููลค่่าการส่่งออกเมล็็ดพัันธุ์์�เพิ่่�มขึ้้�นอย่่างรวดเร็็ว จากมููลค่่า เพื่�่อให้้เหมาะกัับการทำำ�เกษตรในสภาพภููมิิอากาศของไทย เป็็นต้้น 1,500 ล้้านบาท ในปีี 2548 ขยัับขึ้้�นเป็็นระดัับ 3,000 ล้้านบาท ภายใน ขณะเดีียวกัันการพััฒนาอุุตสาหกรรมเมล็็ดพัันธุ์์�ในไทยจะส่่งผลดีีต่่อ ปีี 2554 และระดัับ 5,000 ล้้านบาทในปีี 2559 จนปััจจุุบัันมีีมููลค่่าสููง การพััฒนาสู่่�เกษตรสมััยใหม่่ เพราะเมล็็ดพัันธุ์์�เป็็นต้้นทางของการทำำ� ถึึงกว่่า 7,000 ล้้านบาท มีีลููกค้้าทั่่�วโลก 96 ประเทศ ตลาดสำำ�คััญ เกษตรด้้วย ได้้แก่่ สหรััฐอเมริิกา ญี่�่ปุ่่�น จีีน อิินเดีีย และประเทศในทวีีปแอฟริิกา ศศิิวิมิ ล บุุญอนันั ต์์ ผู้้�อำำ�นวยการโปรแกรมเมล็็ดพัันธุ์์� สวทช. 14 | Smart Farming การเกษตรอััจฉริิยะ

ส่่องนวััตกรรม “เกษตรอััจฉริยิ ะ” • การเกษตรแม่นย�ำสูง • แอปพลิเคชนั ส�ำหรบั การเกษตร • เทคโนโลยีการเกษตรอจั ฉรยิ ะ • พัฒนาเกษตรกรรมด้วยเทคโนโลยีอิสราเอล

การเกษตรแม่่นยำ�ำ สููง การเกษตรแม่่นยำำ�สููง (Precision Agriculture หรืือ Precision Farming) เป็็นส่่วนหนึ่่�งของการทำำ�เกษตรอััจฉริิยะ (Smart Farm) เป็็นหลัักการบริิหารจััดการการเพาะปลููกเพื่่�อใช้้ทรััพยากรอย่่างมีี ประสิิทธิิภาพ ในระดัับแปลงหรืือระดัับโรงเรืือนซึ่�่งเป็็นการจััดการ ที่่�ละเอีียดกว่่าการทำำ�โซนนิ่่�ง เกษตรแม่น่ ยำ�ำ เป็น็ หลักั การบริหิ ารจัดั การการเพาะปลูกู เพื่�อ่ ใช้ท้ รัพั ยากร ในสหรััฐอเมริิกา ยุุโรป หรืือ ออสเตรเลีีย เทคโนโลยีีเกษตรแม่่นยำำ� อย่า่ งมีีประสิทิ ธิภิ าพในระดับั แปลงหรืือระดับั โรงเรืือน ซึ่ง�่ เป็น็ การจัดั การที่�่ เป็็นที่�่รู้้�จัักในรููปแบบของการใช้้ระบบพิิกััด GPS (Global Positioning ละเอีียดกว่่าการทำำ�โซนนิ่่�งคืือ การให้้น้ำ�ำ ปุ๋๋�ย ยาฆ่่าแมลงในปริิมาณที่�่ System) ควบคุมุ รถไถพรวน รถพ่น่ ปุ๋๋ย� และยา และรถเก็บ็ เกี่ย�่ วให้เ้ คลื่�อ่ นที่�่ ถูกู ต้้อง ณ เวลาที่�่ถูกู ต้้อง เพื่�อ่ ประสิทิ ธิภิ าพสูงู สุดุ อัตั โนมัตั ิใิ นแปลง (automatic section controller /auto - steer vehicle) รถที่�่ควบคุมุ เส้น้ ทางด้้วย GPS นี้้ม� ีีความเที่�่ยงตรงสูงู ไม่ด่ ำำ�เนินิ การซ้ำำ�ซ้อ้ น สภาพแวดล้้อมในแปลงเดีียวกัันมัักมีีความไม่่สม่ำ�ำ เสมอ แม้้จะปลููก กัับพื้้�นที่�่ที่�่จััดการไปแล้้ว จึึงช่่วยประหยััดพลัังงาน พืืชชนิิดเดีียวกัันในแปลงเดีียวกััน แต่่ความสมบููรณ์์ของต้้นรวมถึึง ผลผลิิตกลัับแตกต่่างกััน ดัังนั้้�นการจััดการพื้้�นที่�่ในแปลงจึึงต้้องมีีความ หากติิดอุุปกรณ์์เสริิมไปที่�่ตััวรถ เช่่น อุุปกรณ์์สุ่่�มเก็็บตััวอย่่างดิิน แตกต่า่ งกันั ออกไป การจัดั การที่แ�่ ตกต่า่ งกันั นี้้� จำำ�เป็น็ ต้อ้ งมีีการเก็บ็ ข้อ้ มูลู เซนเซอร์์ตรวจวััดสภาพพืืช มอนิิเตอร์์แสดงผล ฯลฯ จะทำำ�ให้้เกษตรกร และแปรผลเป็็นคำำ�แนะนำำ�ที่�่ช่่วยให้้เกษตรกรวางแผนได้้อย่่างถููกต้้อง สามารถสร้า้ งแผนที่ค�่ วามแตกต่า่ งของสภาพภายในแปลง (Variable Map) หรืือแปลงเป็็นคำำ�สั่่�ง เพื่�่อควบคุุมให้้เครื่�่องจัักรกลหรืือระบบอััตโนมััติิ และใช้เ้ ป็น็ ข้อ้ มูลู วางแผนเพาะปลูกู ต่่อไปได้้ ต่่างสามารถปฏิิบััติิการได้้แม่่นยำ�ำ กว่่าการควบคุุมด้้วยมนุุษย์์ อีีกทั้้�งยััง ช่่วยทุ่่�นแรงงาน ซึ่�่งนอกจากจะช่่วยลดการใช้้ปััจจััยการผลิิตแล้้ว ยัังให้้ หัวั ใจสำ�ำ คััญของเกษตรแม่น่ ยำ�ำ คืือ ข้อ้ มูลู ทั้้�งข้อ้ มูลู ที่�่เก็็บได้้จากภายใน ผลผลิิตต่่อพื้้�นที่�่ (Yield) ที่�่ดีีขึ้้�นด้้วย แปลงขณะทำำ�กิิจกรรมภายในแปลง เช่น่ การติิดเซนเซอร์ไ์ ปที่�่รถไถพรวน หรืือการใช้้โดรนบิินสำ�ำ รวจ และข้้อมููลพื้้�นฐานที่�่ได้้จากแหล่่งอื่�่นๆ เช่่น เกษตรแม่่นยำ�ำ มีีตั้้�งแต่่เทคโนโลยีีขั้้�นพื้้� นฐาน เช่่น ชุุดตรวจวััดดิิน ข้อ้ มูลู สภาพดิิน แหล่่งน้ำ�ำ ใต้้ดิิน สภาพอากาศ ตลอดจนองค์์ความรู้้�สะสม แบบพกพา (Kit) เทคโนโลยีีปุ๋๋�ยสั่่�งตััดไปจนถึึงเทคโนโลยีีเกษตรแม่่นยำำ� ที่�่เกี่�่ยวข้้องกัับการเจริิญเติิบโตของพืืชที่�่ตอบสนองต่่อสภาพแวดล้้อม ขั้้�นสููงที่�่มีีความซัับซ้้อนยิ่่�งขึ้้�น เป็น็ ต้้น 16 | Smart Farming การเกษตรอััจฉริิยะ

โลกกำำ�ลัังเข้า้ สู่่�การปฏิิวััติิอุุตสาหกรรมครั้้�งที่�่ 4 ซึ่�ง่ เป็น็ ยุุคที่�่ปัญั ญาประดิิษฐ์จ์ ะเข้า้ มามีีบทบาทอย่า่ งมากในการเพิ่่ม� ประสิทิ ธิภิ าพการผลิิต เครื่�อ่ งจัักร และระบบอััตโนมััติิในโรงงานจะฉลาดขึ้้�นจากปััญญาประดิิษฐ์์ อีีกทั้้�งสามารถตััดสิินใจได้้รวดเร็็วและแม่่นยำำ�กว่่าแรงงานคน โดยมนุุษย์์จะเข้้ามา จััดการกัับระบบเฉพาะกรณีีที่�่เกิิดปััญหาฉุุกเฉิินเท่่านั้้�น เช่่นเดีียวกัับเครื่�่องจัักรกลการเกษตรซึ่�่งแต่่เดิิมเกษตรกรยัังจำำ�เป็็นต้้องควบคุุมรถแทรกเตอร์์ ด้้วยตนเอง แต่่ในปััจจุุบัันได้้พััฒนาไปสู่่�รถแทรกเตอร์์ที่�่ขัับเคลื่�่อนอััตโนมััติิได้้เอง ควบคุุมการทำำ�งานได้้จากระยะไกล หรืือมีีการติิดต่่อระหว่่าง เครื่�่องจัักรกลเกษตรมากกว่่า 2 เครื่�่องขึ้้�นไป ในอนาคตรถแทรกเตอร์์ (หรืือ โดรน) และ อุุปกรณ์์การเกษตรอื่�่นๆ จะตััดสิินใจได้้เองว่่า พื้้�นที่�่ใดต้้องใส่่ปุ๋๋�ยหรืือน้ำ�ำ เท่่าไร พืืชเติิบโตดีีหรืือไม่่ โดยที่�่เกษตรกรจะเข้้าไปควบคุุมดููแลเฉพาะกรณีีฉุุกเฉิินเท่่านั้้�น อย่่างไรก็็ตาม ปััญญาประดิิษฐ์์ที่�่อยู่่�ในเครื่�่องจัักรกลต่่างๆ จำำ�เป็็นต้้องอาศััยข้้อมููลสารสนเทศจำำ�นวนมากที่�่เก็็บอย่่างต่่อเนื่�่อง จึึงจะตััดสิินใจ ได้้อย่่างแม่่นยำ�ำ เกษตรแม่่นยำ�ำ จึึงมุ่่�งเน้้นการเก็็บข้้อมููลความเปลี่�่ยนแปลงที่�่เกิิดขึ้้�นภายในแปลงหรืือฟาร์์มเพื่�่อประกอบการตััดสิินใจ หรืือควบคุุม การทำำ�งานของอุุปกรณ์ก์ ารเกษตรต่่างๆ ข้้อมููลจาก Marketsandmarkets ระบุุว่่า คาดว่่าภายในปีี 2565 ตลาดเทคโนโลยีีเกษตรแม่่นยำ�ำ จะมีีมููลค่่าประมาณ 7,870 ล้า้ นเหรียี ญสหรัฐั หุ่่�นยนต์์เกษตร (Agrobot) โรงเรืือนอััจฉริิยะ (Smart greenhouse) โดรนเพื่่�อการเกษตร (Agdrone) มีีอััตราการเติิบโตเฉลี่�่ยต่่อปีี 30% มีีตลาด มีีอััตราการเติิบโตเฉลี่�่ยต่่อปีี 13% แบ่่งเป็็น มีีอััตราการเติิบโตเฉลี่�่ยต่่อปีี 24% ประกอบ ใ ห ญ่่ แ ล ะ เ ติิ บ โ ตดีี ที่�่ สุุ ดส่่ ว น ใ ห ญ่่ เ ป็็ น มูู ล ค่่ า แบบ Hydroponic และ Non-Hydroponic ด้้วยโดรนสำำ�รวจ (Datamapping drone) กัับ ข อ ง หุ่่� น ย น ต์์ รีีด น ม วัั ว อัั ต โ น มัั ติิ ซึ่�่ ง จ ะ ไ ด้้ รัั บ เทคโนโลยีีที่�่มููลค่่าสููงที่�่สุุดในระบบ คืือ ระบบ โดรนฉีีดพ่่นสารเคมีี (Spraying drone) ความนิิยมเพิ่่�มขึ้้�นมาก ในทางกลัับกัันหุ่่�นยนต์์ ระบายและปรับั อากาศ (Heating Ventilation ทั้้�งนี้้� โดรนสำำ�รวจซึ่�่งเป็็นโดรนเพื่�่อการใช้้ เก็็บเกี่�่ยวผลผลิิต เช่่น ผัักและผลไม้้หรืือ and Conditioning: HVLC) เทคโนโลยีีสำ�ำ คััญ งานเฉพาะทาง (Commercial drone) ซึ่�่งมีี หุ่่�นยนต์์ตััดหญ้้านั้้�น จะยัังมีีตลาดที่�่เล็็กมาก อื่�่นๆ ได้้แก่่ หลอดไฟ LED ระบบสื่�่อสาร เทคโนโลยีีสููงกว่่า และยัังมีีมููลค่่าสููงกว่่าโดรน เนื่�่องจากเทคโนโลยีียัังอยู่่�ระหว่่างการวิิจััย ระบบให้น้ ้ำ�ำ วาล์์ว อุุปกรณ์ค์ วบคุมุ และอื่�่นๆ ฉีีดพ่่นสารเคมีี ซึ่�่งเป็็นอากาศยานไร้้คนขัับ และพััฒนา สำำ�หรัับผู้้�บริิโภคทั่่�วไป (consumer drone) ที่�่ไม่่ต้้องการความเชี่�่ยวชาญในการเก็็บข้้อมููล และแปรผล เกษตรแม่น่ ยำำ�มีอี ัตั ราการเติบิ โตเฉลี่่�ย เกษตรแม่่นยำ�ำ เป็็นอุุปกรณ์์ที่�่เกษตรกรสามารถซื้้�อมาติิดต้ัั�งเพิ่่�มกัับรถแทรกเตอร์์ที่�่มีีอยู่่�เดิิม เช่่น ต่อ่ ปีี 13% มูลู ค่า่ หลักั อยู่่�ที่่�แทรกเตอร์์ อุุปกรณ์์รัับสััญญาณ GPS ภาคพื้้�น ระบบขัับเคลื่�่อนอััตโนมััติิ (auto-steering) หน้้าจอดิิสเพลย์์ ขัับเคลื่่�อนอััตโนมััติิ อนาคตคาดว่่า สำำ�หรัับแสดงผล หรืือเซนเซอร์์ที่�่ติิดเพื่�่อให้้รถแทรกเตอร์์สามารถขัับเคลื่�่อนได้้เองอััตโนมััติิ สัดั ส่ว่ นของโดรนทำำ�แผนที่่� และมีีแนวโน้ม้ ว่่าเครื่�อ่ งจัักรกลการเกษตรรุ่�นใหม่จ่ ะมีีฟังั ก์์ชั่่�นเกษตรแม่น่ ยำ�ำ ติิดมากัับอุุปกรณ์ด์ ้้วย (data mapping drone) และบริกิ าร ซึ่�่งจะทำำ�ให้้ตลาดของเครื่�่องจัักรกลเกษตรเดิิมมีีมููลค่่าสููงขึ้้�น นอกจากนี้้� ยัังมีีการสร้้างมููลค่่าเพิ่่�ม ด้้านข้้อมูลู จะเริ่�มมีสี ่ว่ นแบ่่งตลาด ในธุุรกิิจใหม่่ เช่น่ โดรนสำ�ำ รวจทำำ�แผนที่�่ ซอฟท์์แวร์บ์ ริหิ ารจััดการและประมวลข้อ้ มูลู การเพาะปลูกู มากขึ้้�น ผลิิตภััณฑ์์กลุ่่�มเซนเซอร์์ และบริกิ ารที่�่ปรึกึ ษาด้้านการเกษตรต่่างๆ อีีกด้้วย Smart Farming การเกษตรอััจฉริิยะ | 17

แอปพลิิเคชันั การเกษตรอััจฉริิยะ หรืือ Smart Farming กลายเป็็นแนวทาง สำ�ำ หรับั การเกษตร การปฏิิบััติิสำำ�หรัับการทำำ�การเกษตรยุุคปััจจุุบัันไปเสีียแล้้ว แนวคิิด การเกษตรอััจฉริิยะกิินความหมายครอบคลุุมกว้้างขวางและมีีระดัับ ของความเข้้มข้้นแตกต่่างกััน การทำำ�การเกษตรแบบสมาร์์ท คืือ การประยุุกต์์เอาเทคโนโลยีีเข้้ามาใช้้ในกระบวนการทำำ�การเกษตร ไม่่ว่่าจะในขั้้�นตอนใดหรืือมากน้้อยอย่่างไร ปัจั จุบุ ันั มีีการคิดิ ค้น้ เทคโนโลยีีเข้า้ มาตอบโจทย์ก์ ารทำำ�การเกษตรอัจั ฉริยิ ะจำำ�นวนมาก ทั้้�งแอปพลิเิ คชันั อุปุ กรณ์์ และเทคโนโลยีีต่า่ งๆ ทั้้�งจากหน่ว่ ยงาน ภาครัฐั เอกชนรายใหญ่่ และสตาร์ท์ อััพ และนี่ค�่ ืือตััวอย่า่ งของเทคโนโลยีีและแอปพลิิเคชันั ที่�่เข้า้ มาตอบโจทย์ก์ ารทำำ� Smart Farming Farmer Info แอปที่�่ได้้รวบรวมทุกุ ฟังั ก์์ชันั เพื่�อ่ ตอบโจทย์ก์ ารใช้ง้ านของเกษตรกร ได้้เป็็นอย่่างดีี เกษตรกรเข้้าถึึงข้้อมููลได้้อย่่างสะดวก รวดเร็็ว ทุุกที่�่ ทุุกเวลา แอป \"Farmer Info\" มีีฟัังก์์ชัันเด่่นๆ คืือ ราคารัับซื้้�อ รายงานและเปรีียบเทีียบราคารัับซื้้�อผลผลิิตการเกษตร ณ จุุดรัับซื้้�อ สินิ ค้้าเกษตรทั่่�วประเทศ รายงานสดถึึงมืือเกษตรกรทุกุ วััน ราคาตลาดสด บริิการตรวจสอบราคาอาหารสดและอาหารแห้้งจาก 6 ตลาดใหญ่่ ในกรุุงเทพฯ ได้้แก่่ ตลาดไท ตลาดบางกะปิิ ตลาด อ.ต.ก. ตลาดเยาวราช ตลาดสัตั ว์์น้ำ�ำ บางบอน และปากคลองตลาด ข่่าวเกษตร ศูนู ย์ร์ วมข่า่ วสารในวงการเกษตร พยากรณ์อ์ ากาศเพื่�อ่ การเกษตรพร้อ้ ม การแจ้้งเหตุุเตืือนภััยธรรมชาติิ และโรคระบาดในภาคเกษตรกรรม บริิการฟาร์์มแม่่นยำ�ำ –รายงานพยากรณ์์อากาศ ชี้้�จุุดบกพร่่องภายใน แปลงและเป็็นผู้้�ช่่วยส่่วนตััวที่�่จะให้้คำำ�แนะนำำ�การเพาะปลููกทุุกขั้้�นตอน ช้้อปออนไลน์์ บริิการแหล่่งจำำ�หน่่ายวััสดุุอุุปกรณ์์ด้้านการเกษตร สำ�ำ หรัับเกษตรกร มืืออาชีีพและผู้้�สนใจทำำ�การเกษตรบน www.sabuymarket.com สะดวกสบาย ปลอดภััย ฟาร์์มแม่่นยำำ� บริิการ “ฟาร์์มแม่่นยำ�ำ ” ผ่่านแอป Farmer Info ช่่วยเกษตรกรทำำ� เกษตรแม่่นยำ�ำ ด้้วย 3 บริิการหลััก คืือ พยากรณ์์อากาศเฉพาะพื้้�นที่�่ ตรวจสุุขภาพพืืช และวางแผนเพาะปลููก ชููจุุดแข็็งความแม่่นยำ�ำ ระดัับ รายแปลงมากที่�่สุดุ ในประเทศไทย ด้้วยเทคโนโลยีีดาวเทีียม-บิ๊๊ก� ดาต้้า 18 | Smart Farming การเกษตรอััจฉริิยะ

ใช้้ภาพถ่่ายดาวเทีียมและระบบ Machine Learning ที่�่ประมวลและแปรผล ตลอดจน วิิเคราะห์์ข้้อมููลทั้้�งสภาพอากาศและสุุขภาพ พืืช เ พื่�่ อ ใ ห้้ เ ก ษ ต ร ก ร ส า ม า ร ถนำ�ำ ข้้ อ มูู ล มา จััดการและวางแผนการเพาะปลููก เพิ่่�มผลผลิิต ลดต้้นทุนุ พยากรณ์์อากาศเฉพาะพื้้�นที่่� ภาพถ่่ายดาวเทีียม ผู้้�ช่่วยส่่วนตััว แสดงผลเจาะจงในพื้้� นที่�่ที่�่ต้้องการรายชั่่�วโมง ช่่วยให้้เกษตรกรมองเห็็นพื้้� นที่�่เพาะปลููกของ แอปฟาร์์มแม่่นยำ�ำ ช่่วยเกษตรกรวางแผน ทั้้�งอุุณหภููมิิ โอกาสในการเกิิดฝน และปริิมาณ ตััวเองแบบภาพรวมจากอากาศ เพื่�่อช่่วยหา การเพาะปลููกในแต่่ละรอบการเก็็บเกี่�่ยวโดย ฝนในพื้้� นที่�่ ที่�่ ต้้ องการด้้ วยภาษาที่�่ เข้้าใจง่่าย ความผิิดปกติิและปััญหาสุุขภาพของพืืชได้้ นำ�ำ เสนอในรููปแบบอิินโฟกราฟิิกที่�่เข้้าใจง่่าย นอกจากนี้้� ยัังสามารถพยากรณ์์อากาศได้้ โดยการใช้้เทคโนโลยีีภาพถ่่ายจากดาวเทีียม ตามข้อ้ มูลู ทางวิชิ าการจากอาจารย์ค์ ณะเกษตร ล่่วงหน้้า 7 วััน โดยมีีความแม่่นยำ�ำ ระดัับราย EU-Sentinel และ NASA-Landset ช่่วยให้้ มหาวิิทยาลััยเกษตรศาสตร์์ เพื่�่อให้้เกษตรกร แปลงมากที่�่สุุดในไทย เนื่�่องด้้วยการใช้้ข้้อมููล เกษตรกรสามารถแก้้ไขปัญั หาพืืช เข้้าใจและมีีการวางแผนอย่่างมีีประสิิทธิิภาพ แบบ Microclimate weather ร่่วมกัับข้้อมููล โดยปััจจุุบัันสามารถครอบคลุุมพืืชถึึง 7 ชนิิด สภาพอากาศจากสถานีีฐานทั่่�วโลก เช่่น GFS, ได้แ้ ก่่ ข้า้ ว ข้า้ วโพด มันั สำ�ำ ปะหลังั อ้อ้ ย ยางพารา Met Office, ECMWF และ Environment ปาล์์มน้ำ�ำ มันั และทุเุ รีียน Canada และการใช้้แบบจำำ�ลองสภาพด้้วย ซููเปอร์์คอมพิิวเตอร์์ ซึ่�่งช่่วยให้้เกษตรกรไทย สามารถตััดสิินใจวางแผนเพาะปลููกได้้อย่่าง มีีประสิทิ ธิภิ าพมากขึ้้�น AC AGRI VOCAB แอปจากกรมส่่งเสริิมการเกษตร ช่่วยเรื่�่อง ข อ ง ศัั พท์์ เ ก ษ ต ร เ พื่� ่ อ ก้้ า ว สู่่� อ า เ ซีี ย น มีี ค ว า ม น่่ารััก ทัันสมััย พััฒนาขึ้้�นเพื่�่อใช้้ในการเรีียนรู้� คำำ�ศััพท์์พื้้� นฐานด้้ านการเกษตร เช่่น ผััก สมุุนไพร เครื่�่องเทศ ผลไม้้ พืืชไร่่ ไม้้ยืืนต้้น สััตว์์ ทางการเกษตร และคำำ�ศััพท์์ ที่�่ ใช้้ใน ชีีวิิตประจำำ�วััน โดยมีีทั้้�งหมด 5 ภาษาให้้เลืือก ฝึึกและทำำ�ความคุ้้�นเคย ได้้แก่่ ไทย เวีียดนาม เมีียนมา กััมพูชู า และบาฮาซา Smart Farming การเกษตรอััจฉริิยะ | 19

OAE OIC Ldd Soil Guide แอปจากสำำ�นัักงานเศรษฐกิิจการเกษตรเป็็น รู้�ไว้้ใช้้ดิินเป็็นแอปจากกรมพััฒนาที่�่ดิิน ระบบ แ อ ปข้้ อ มูู ล ปฏิิ ทิิ น ก า ร ผลิิ ต สิิ น ค้้ า เ ก ษ ต ร ที่�่ แ สด ง ข้้ อ มูู ล กลุ่่� ม ชุุ ดดิิ น แ ล ะ ข้้ อ มูู ล ก า ร ใ ช้้ แหล่่งรัับซื้้�อ ราคาสิินค้้าเกษตร รวมทั้้�งข่่าวสาร ประโยชน์์ที่�่ดิินทั้้�งประเทศ สามารถสืืบค้้น ประชาสััมพัันธ์์ที่�่เกี่�่ยวข้้อง เกษตรกรสามารถ ข้้อมููลแผนที่�่จาก Google Map ได้้เลย เมื่�่อ เ ข้้ า ไ ปดูู ข้้ อ มูู ล ปฏิิ ทิิ น สิิ น ค้้ า เ ก ษ ต ร ที่�่ สำำ�คัั ญ คลิิกเลืือกพื้้�นที่�่ที่�่ต้้องการ ระบบจะแสดงข้อ้ มูลู รายเดืือน เข้า้ ถึึงข่า่ วสารได้้ง่่าย รวดเร็ว็ มีีข้อ้ มูลู สถานที่�่ ตำำ�บล อำำ�เภอ จัังหวััดและจุุดพิิกััด ปฏิิ ทิิ นการผลิิ ตสิินค้้ าเกษตรที่�่ สำำ�คัั ญราย ณ ตำำ�แหน่่งที่�่เลืือกพร้้อมทั้้�งแสดงข้้อมููลกลุ่่�ม เดืือน (Crop Calendar) เชื่�่อมโยงแหล่่งผลิิต ชุุดดิิน ประกอบด้้วย ลัักษณะเด่่นของกลุ่่�ม แหล่่งรัับซื้้� อ และราคา สำำ�หรัับประชาชน ชุุดดิินนั้้�นๆ คุุณสมบััติิดิิน ความอุุดมสมบููรณ์์ เพื่�อ่ ให้ส้ ามารถวางแผนการผลิิตและการตลาด ตามธรรมชาติิ ปริมิ าณน้ำ�ำ ที่�่พืืชใช้้ประโยชน์ไ์ ด้้ ได้้อย่่างมีีประสิิทธิิภาพ (Available Water Capacity: AWC) แสดงข้อ้ มูลู การใช้้ประโยชน์์ที่�่ดิิน แนวทางการจััดการดิิน Ag-Info เพื่�่อการปลููกพืืช แสดงข้้อมููลความเหมาะสม แอปจ า กสำ�ำ นัั ก ง า นเศ ร ษ ฐ กิิ จ ก าร เ ก ษ ต ร ของดิินในการปลูกู พืืช แ ห ล่่ ง ร ว ม ข้้ อ มูู ล ส า ร ส น เ ท ศ แ ล ะ ข่่ า ว ส า ร เศรษฐกิิจการเกษตร เพื่�่อเป็็นประโยชน์์ใน WMSC Application การวางแผนการเกษตรและการตััดสิินใจ อาทิิ รู้้�ทัันสถานการณ์์น้ำ�ำ แอปจากกรมชลประทาน ราคาสิินค้้าเกษตร ณ ตลาดกลางเป็็นรายวััน ที่�่นำ�ำ เสนอแหล่่งข้้อมููลข่่าวสาร ในการบริิหาร ราคาสินิ ค้้าเกษตร ณ ไร่น่ า ปฏิิทิินสินิ ค้้าเกษตร จััดการน้ำ�ำ ทั้้�งข้้อมููลปริิมาณน้ำ�ำ ฝน ปริิมาณ การติิดตามสถานการณ์์การผลิิต การตลาด น้ำ�ำ ท่่า ปริิมาณน้ำ�ำ ในอ่่างเก็็บน้ำ�ำ อััตราการไหล การเตืือนภััยและข่่าวสารการประชาสััมพัันธ์์ ของน้ำ�ำ ในแม่่น้ำ�ำ และ คลองชลประทานต่่างๆ ตลอดจนนโยบายของรััฐ ข้อ้ มูทู ั้้�งหมดนี้้จ� ะช่่วยให้้เราเตรีียมการรัับมืือ กัับภััยธรรมชาติิที่�่อาจเกิิดขึ้้�นอย่่างกะทัันหััน 20 | Smart Farming การเกษตรอััจฉริิยะ ได้้ เพื่�่อลดความสููญเสีียที่�่อาจเกิิดขึ้้�น NHC คลังั ข้อ้ มูลู น้ำ�ำ และภูมู ิอิ ากาศ แอปจากสถาบันั สารสนเทศทรัพั ยากรน้ำ�ำ และการเกษตร บอกว่า่ ในวัันที่�่ผ่่านมามีีฝนตกที่�่ไหนบ้้าง พร้้อมแสดง ข้้อมููลปริิมาณน้ำ�ำ ฝน และการเตืือนภััยด้้วย ระบบโทรมาตรและภาพถ่่ายจากดาวเทีียม

ชาวนาไทย แอปจากกรมการค้้าภายใน ระบบจะประมาณการกำำ�ไรต้้นทุุนเพื่�่อช่่วย ในการตััดสิินใจก่่อนการปลููก และสร้้างปฏิิทิินการเกษตรที่�่คอยแนะนำ�ำ เกษตรกรว่่า จะต้้องทำำ�อะไรบ้้าง ช่่วงเวลาไหนควรใส่่ปุ๋๋�ยกำำ�จััดวััชพืืช พร้้อมการบัันทึึกต้้นทุุนและพร้้อมวางขายบนตลาดกลาง มีีทั้้�งผู้้�ซื้้�อและ ผู้้�ขาย แอป “ชาวนาไทย” มีีฟังั ก์์ชันั ที่�่น่า่ สนใจ คืือ 1. มาตรการช่่วยเหลืือ มาตรการช่ว่ ยเหลืือเกษตรกรผู้้�ปลูกู ข้า้ วและรักั ษาเสถีียรภาพราคาข้า้ ว ทำำ�ให้เ้ กษตรกรได้้รับั รู้�รวดเร็ว็ เข้า้ ถึึง เข้า้ ใจมากขึ้้�น 2. ข้้อมููลและข่่าวสาร สรุุปข้้อมููลภาพรวมเกษตรทั่่�วไปเป็็นข่่าวสารจากภาครััฐ ประเด็็น เด่่น ข้้อมููลสภาพอากาศ ตั้้�งกระทู้้� ถาม-ตอบแต่่ละจัังหวััด แต่่ละภาค รวมไปถึึงแนวโน้ม้ ราคาสินิ ค้้าการเกษตร 3. การเพาะปลููก ช่ว่ ยคำำ�นวณกำำ�ไรต้น้ ทุนุ เพื่�อ่ เป็น็ ข้อ้ มูลู ให้เ้ กษตรกรได้พ้ ิจิ ารณาตัดั สินิ ใจ ก่่อนที่�่จะทำำ�การเพาะปลููกจริิง เพีียงใส่่พื้้� นที่�่และสิ่่�งที่�่ต้้องการปลููก พร้้อมสร้้างปฏิิทิินการทำำ�งานเพื่�่อให้้เกษตรกรได้้วางแผนทำำ�การเกษตร และบัันทึึกต้้นทุุนที่�่เกิิดขึ้้�นในแต่่ละระยะการเพาะปลููก ลงพิิกััดพื้้�นที่�่ ที่�่ต้้องการเพาะปลููก พร้้อมการแนะนำ�ำ เรื่�่องดิิน เรื่�่องน้ำ�ำ เรื่�่องพัันธุ์์�ข้้าว หรืือพืืชเศรษฐกิิจในการเพาะปลููกแบบถููกต้้องและทัันสมััย MOAC App Center เรดาห์์น้ำำ��ฝน Thai Weather แอปที่�่พััฒนาขึ้้�นเพื่�่อเป็็นศููนย์์กลางในการ TVIS ได้้รัับการพััฒนาโดยศููนย์์เทคโนโลยีี แอปที่แ�่ จ้ง้ ว่า่ ในวันั รุ่�งขึ้้น� ฝนจะตกที่ไ�่ หน สามารถ รวบรวมและเผยแพร่่ Mobile Application อิิ เ ล็็ กท ร อ นิิ กส์์ แ ล ะ ค อ ม พิิ ว เ ต อ ร์์ แ ห่่ ง ช า ติิ ดููข้้อมููลสภาพอากาศปััจจุุบััน และล่่วงหน้้าได้้ ของหน่ว่ ยงานในกระทรวงเกษตรและสหกรณ์์ (เนคเทค) มีีความสามารถครอบคลุุมเรื่�่อง ไกลถึงึ 7 วันั พร้อ้ มแจ้ง้ ข่า่ วสารเตืือนภัยั เส้น้ ทาง สำ�ำ หรัับเกษตรกรและผู้้�ที่�่สนใจ โดยเปิิดให้้ การตรวจสอบสภาพอากาศจากเรดาห์์ ให้ข้ ้อ้ มูลู พายุุ รายงานแผ่น่ ดินิ ไหวจากเรดาร์ส์ ภาพอากาศ เ ก ษ ต ร ก ร ส า ม า ร ถ ข อ รัั บ บ ริิ ก า ร แ ล ะ ค้้ น ห า บ่ง่ บอกเวลานี้้ว� ่่าฝนตกที่�่ไหน สามารถเห็น็ ภาพ และภาพถ่่ายจากดาวเทีียม นอกจากนี้้�ยัังมีี ความรู้�ด้้านการเกษตร ผ่่านอุุปกรณ์์ Smart และเสีียงทางกล้้องซีีซีีทีีวีีได้้มากกว่่า 250 ตััว ช่่องทางเปิิดบริิการให้้ผู้้�ใช้้งานในพื้้� นที่�่ต่่างๆ Device ได้้ทัันทีี มีีครบทุุกแอปรวบรวมไว้้ใน ในประเทศไทย สามารถรายงานสภาพอากาศในพื้้�นที่น�่ ั้้น� ได้ด้ ้ว้ ย แอปเดีียว ตนเองให้้ผู้้�อื่�่นได้้รัับทราบ มีีการเชื่�่อมโยง แลกเปลี่�่ยนข้้อมููลระหว่่างหน่่วยงานของรััฐ ที่�่เกี่�่ยวข้้องกัับการบริิหารจััดการทรััพยากรน้ำ�ำ จำำ�นวน 12 หน่ว่ ยงาน พร้อ้ มสำ�ำ หรับั การใช้ง้ าน ในเชิงิ ปฏิิบัตั ิิได้้แล้้วอย่า่ งเป็น็ รููปธรรม โดยเน้น้ กลุ่่�มเป้้าหมายหลัักที่�่หน่่วยงานราชการและ เ ริ่่� ม เ ปิิ ด ใ ห้้ ป ร ะ ช า ช น ส า ม า ร ถ เ ข้้ า ถึึ ง ข้้ อ มูู ล ผ่่านทางอุุปกรณ์์เคลื่�่อนที่�่บนระบบ iOS และ Android Smart Farming การเกษตรอััจฉริิยะ | 21

เทคโนโลยีี การเกษตรอััจฉริิยะ ชุุดปลููกพืืชแนวตั้้�ง เป็็นเทคโนโลยีีการปลููกพืืชรููปแบบใหม่่ที่�่ใช้้พื้้�นที่�่น้้อย หากเทีียบกัับ การทำำ�การเกษตรแบบดั้้ง� เดิมิ การปลูกู พืืชแบบแนวตั้้ง� นี้้ส� ามารถให้ผ้ ลผลิติ ได้้มากกว่่าถึึง 3 เท่่า ใช้แ้ รงงานน้อ้ ย ผลผลิิตมีีคุณุ ภาพกว่่า ดูแู ลได้้ดีีกว่่า โดยชุุดปลููกพืืชแนวตั้้�งนี้้�ผลิิตจากพลาสติิก Food Grade ซึ่�่งจะไม่่ทำำ� ปฏิิกิิริิยาใดๆ กัับดิินและพืืช มีีอายุุการใช้้งานนาน  4-5 ปีี นอกจากนั้้�น ชุุดปลููกพืืชแนวตั้้�งนี้้� ยัังทำำ�ให้้พืืชดููดซึึมอาหารและน้ำ�ำ ได้้เป็็นอย่่างดีี สามารถร่่นระยะเวลาจาก 30 - 45 วััน เหลืือเพีียง 15 - 20 วัันเท่่านั้้�น ชุุดปลูกู พืืชแนวตั้้�ง บจก.ไทยแอดวานซ์์ อะกรีีเทค เทคโนโลยีี IoT (Internet of Thing) ชุุดอุุปกรณ์์ควบคุุมน้ำ�ำ�อััจฉริิยะ เทคโนโลยีีใหม่ท่ ี่เ�่ ริ่่ม� เข้า้ มามีีบทบาทในการเกษตรของไทย โดยระบบนี้้� หรืือ สมาร์ท์ ฟาร์ม์ คิทิ คืือ ชุดุ อุปุ กรณ์ท์ ี่ท�่ ำำ�ให้ก้ ารจัดั การน้ำ�ำ มีีประสิทิ ธิภิ าพ จะมีีตััววััดสภาพดิิน ความชื้้� นอากาศ อุุณหภููมิิอากาศ ความชื้้� นในดิิน มากขึ้้�น เป็็นการทำำ�งานร่่วมกัันระหว่่าง 3 อุุปกรณ์์ ได้้แก่่ ระบบควบคุุม อุุณหภููมิิของดิิน และเมื่�่อทำำ�การวััดแล้้ว ข้้อมููลที่�่ได้้ก็็จะถููกส่่งตรง การเปิดิ -ปิดิ น้ำ�ำ  ที่ส�่ ามารถตั้้�งเวลาการให้น้ ้ำ�ำ ให้เ้ หมาะสมกับั พืืชแต่ล่ ะชนิดิ ไปยััง Smart Phone ของเกษตรกร ทำำ�ให้้สามารถรู้้�สภาพของฟาร์์ม ระบบติิดตามสภาพอากาศที่�่สามารถตรวจวััดอุุณหภููมิิในอากาศและ ได้้ในทัันทีี และสามารถวางแผนจััดการและบริิหารการเพาะปลููก ความชื้้�นในดิิน หากอากาศมีีอุุณหภููมิิสููง หรืือดิินมีีความชื้้�นต่ำำ�จนเกิินไป ต่่อไปได้้ เมื่�อ่ มีีเทคโนโลยีีนี้้�เกษตรกรก็็จะสามารถขยายการเพาะปลูกู ได้้ ก็จ็ ะทำำ�การเปิดิ น้ำ�ำ ทันั ทีี และสุดุ ท้า้ ย ระบบสั่่ง� การและแจ้ง้ เตืือนจะสามารถ เนื่�่องจากไม่่ต้้องดููแลด้้วยตััวเอง สามารถดููผลจากการวััดที่�่แม่่นยำ�ำ รายงานสภาพปััจจุุบัันได้้ทัันทีีบน Smart Phone ของเกษตรกร ทำำ�ให้้ ผ่า่ น Application ได้้ทัันทีี ทำำ�ให้ส้ ามารถควบคุมุ จากระยะไกลได้้เลย สามารถสั่่�งเปิดิ -ปิดิ น้ำ�ำ รวมไปถึึงการวิิเคราะห์แ์ ละจััดการปัญั หาล่่วงหน้า้ เพื่�่อผลผลิิตที่�่มีีประสิิทธิิภาพมากยิ่่�งขึ้้�น 22 | Smart Farming การเกษตรอััจฉริิยะ

โดรนพ่นยาฆา่ แมลง ออกแบบให้โดรนพ่นยานี้ทำ�งานสอดคล้องกับสภาพภูมิอากาศ สามารถมีระบบ การบินอัตโนมัติ ทำ�ให้ควบคุมได้ง่าย ข้อดีของโดรนน้ี นอกจากจะช่วยลดเร่ือง แรงงานแล้ว ยังทำ�ให้ไม่เกิดอันตรายต่อเกษตรกรอีกด้วย Plant Factory บริษัท อินเทลอะโกร จำ�กัด พัฒนาระบบปลูกพืชสมัยใหม่ Grobot ทกุ ประเภท ผกั ที่นยิ มปลกู จะเปน็ ผกั สลัด หรอื ผกั มลู ค่าสงู ต่างๆ ผกั เมอื ง Plant Factory ซ่ึงเป็นการปลูกพืชในระบบปิดที่สามารถควบคุม หนาว เช่น ผักกาดหอม, ปวยเหล็ง, Spinach, Water Crest, กรีนคอส, สภาพแวดล้อมเพื่อการเพาะปลูกได้ โดยมีการนำ�เซนเซอร์ และแอป สลัดคอส, เรดคอส, บัตเตอร์เฮท และเรดโครัล เป็นต้น มาช่วยในการเพาะปลูกและบริหารจัดการ เช่น ควบคุมความเข้มแสง อุณหภมู ิ ความชื้น คารบ์ อนไดออกไซด์ น้ำ� และสารอาหาร ใช้เทคโนโลยีที่วิจัยร่วมกับผู้เชี่ยวชาญจากประเทศญี่ปุ่น โดยใช้ รูปแบบ Plant Factory ปลูกพืชในระบบปิดโดยใช้แสงจากหลอดไฟ ระบบนี้สามารถผลิตพืชได้ปริมาณมาก ไม่มีข้อจำ�กัดของฤดูกาล LED แบบพเิ ศษ ซ่งึ ใหค้ ณุ ภาพแสงใกล้เคียงกับแสงแดด และใชพ้ ลังงาน จึงสามารถปลูกได้ทุกที่ทุกเวลา ไม่มีการใช้ยาฆ่าแมลงและยากำ�จัด น้อยกว่าหลอดไฟธรรมดา ซ่ึงระบบน้ีเป็นระบบปิด ทำ�ให้ไม่มีปัญหา วัชพืช ทำ�ให้ได้ผลผลิตที่มีคุณภาพ สะอาด และปลอดภัย เร่ืองแมลง ประหยัดน้ำ�ในการปลูก เม่ือเทียบกับการปลูกแบบปกติ ใช้ น้ำ�น้อยกว่า 90% และผักโตไวกว่าปกติ จากการควบคุมเพื่ อให้ ตู้ปลูกผักอัจฉริยะ (Grobot mini Plant Falctory) คือ ชุดตู้ปลูก สภาพแวดล้อมเหมาะสมกับการเติบโต ผักอัจฉริยะที่ใช้เทคโนโลยีการปลูกพืชในร่ม ควบคุมการให้น้ำ�และ แสงไฟอัตโนมัติทุกข้ึนตอน ใช้สำ�หรับปลูกผักทานใบ ปลูกได้เกือบ เทคโนโลยีีทั้้�งหลายเหล่่านี้้�คืือ ความพยายามในการคิิดค้้นและพััฒนาเทคโนโลยีีเพื่่�อเข้้ามาช่่วยปรัับปรุุงการทำำ�การเกษตรให้้ได้้ ประสิิทธิิภาพและประสิิทธิิผลที่่�ดีีขึ้้�น ทั้้�งลดต้้นทุุน เวลา และกำำ�ลัังแรงงานในการทำำ�การเกษตร เพิ่่�มคุุณภาพสิินค้้าเกษตร และคุุณภาพ ชีีวิิตของเกษตรกรไทย Smart Farming การเกษตรอััจฉริิยะ | 23

พััฒนาเกษตรกรรมด้้วย อิสิ ราเอลเป็น็ ประเทศที่่�ประสบความสำ�ำ เร็จ็ อย่า่ งมากในการนำำ�เทคโนโลยีี เทคโนโลยีีจากอิสิ ราเอล มาช่ว่ ยพััฒนางานด้า้ นเกษตรกรรม ถือื เป็น็ ต้น้ แบบที่่�น่า่ เรียี นรู้�เพื่่�อนำำ�มา ประยุุกต์์ใช้ก้ ับั งานเกษตรกรรมของประเทศไทย เกษตรกรรมเป็็นอาชีีพสำำ�คััญของคนไทยมาช้้านาน ประเทศไทยเป็็น IIA เป็็นหน่่วยงานของรััฐที่�่เป็็นอิิสระ ภายในองค์์กรมีีฝ่่ายดููแลงาน ผู้้�ส่่งออกสิินค้้าเกษตรและผลิิตภััณฑ์์การเกษตรลำำ�ดัับต้้นๆ ของโลก ครอบคลุุมตั้้�งแต่่โครงสร้้างพื้้� นฐานด้้านเทคโนโลยีี งานสนัับสนุุน สร้้างรายได้้จำำ�นวนมาก แต่่ที่�่ผ่่านมาเกษตรกรส่่วนใหญ่่กลัับมีีฐานะ ด้้านวิิจััยและพััฒนาส่่งเสริิมอุุตสาหกรรมก้้าวหน้้า ส่่งเสริิมธุุรกิิจ ยากจน เนื่�่องจากประสบปััญหามากมายในการประกอบอาชีีพนี้้� ปัญั หา Startup ตลอดจนความร่่วมมืือกัับภาคส่่วนต่่างๆ ในประเทศและ สำ�ำ คััญคืือ การผลิิตที่�่มีีต้้นทุุนสููง แต่่ผลิิตภาพกลัับต่ำำ� ในขณะที่�่ตลาดมีี ต่่างประเทศ การแข่ง่ ขัันมากขึ้้�นทุุกทีี แต่่เกษตรกรส่ว่ นใหญ่ข่ าดข้้อมููลด้้านการตลาด สำำ�หรัับวางแผนการผลิิต และขาดความรู้�ในการผลิิตสิินค้้าคุุณภาพสููง กล่่าวได้้ว่่า อิิสราเอลประสบความสำำ�เร็็จด้้านนวััตกรรมอย่่างมาก ส่่งผลให้้เกษตรกรส่่วนใหญ่่มีีอััตรารายได้้เฉลี่�่ยต่ำำ� นอกจากนี้้�ยัังต้้อง เพราะการดำำ�เนิินงานของ IIA ได้้รัับความร่่วมมืือจาหลายภาคส่่วน เผชิิญความยากลำำ�บากมากขึ้้�น อัันเนื่�่องมาจากสภาพภููมิิอากาศที่�่ ทั้้�งจากรััฐบาล สถาบัันการศึึกษา กองทััพ บริิษััทเอกชนและองค์์กร เปลี่�่ยนแปลงไป ทำำ�ให้้ผลผลิิตเสีียหายจากการเกิิดภาวะฝนแล้้งและ ธุุรกิิจต่่างๆ โดยเฉพาะกลุ่่�ม Startup มีีบทบาทเป็็นพลัังขัับเคลื่�่อน น้ำ�ำ ท่่วมบ่่อยครั้้�ง จึึงต้้องหาทางแก้้ไขให้้เกษตรกรหลุุดพ้้นจากสภาพ ที่�่สำำ�คััญ เนื่�่องจากมีีจำำ�นวนไม่่น้้อยเข้้าไปเป็็นส่่วนหนึ่่�งในการทำำ�งาน ดัังกล่่าว เพื่�่อทำำ�ให้้พวกเขาสามารถดำำ�รงชีีวิิตได้้อย่่างมั่่�นคงและยั่่�งยืืน ให้้บริิษััทขนาดใหญ่่ระดัับโลก อาทิิ IBM, Google, HP, Samsung, ด้้วยอาชีีพเกษตรกรรม โดยไม่ต่ ้้องพึ่่�งพาการอุุดหนุนุ จากมาตรการต่่างๆ Ford, Toshiba, MERCK เป็็นต้้น ปััจจุุบัันอิิสราเอลอยู่่�ในฐานะ Startup ของรัฐั เหมืือนที่�่ผ่า่ นมา Nation สร้้างผลตอบแทนทางเศรษฐกิิจของประเทศให้้เติิบโตอย่่าง ต่่อเนื่�่อง ผ่่านการผลิิตและส่่งออกผลิิตภััณฑ์์ไฮเทคที่�่เกิิดจากการวิิจััย สวทช. เสนอให้ก้ ารสร้า้ ง Smart Farmer เป็น็ แนวทางหลักั ในการแก้ไ้ ข และพััฒนาเป็็นสำำ�คััญ ปััญหาโดยการใช้้เทคโนโลยีีในกระบวนการผลิิต รวมถึึงนำ�ำ เทคโนโลยีี สารสนเทศมาใช้้ในการพััฒนาทั้้�งห่่วงโซ่่อุุปทานของสิินค้้าเกษตร เพื่�่อ นอกจากนี้้�หน่่วยงาน IIA ยัังให้้ความสำำ�คััญกัับความร่่วมมืือด้้านวิิจััย ยกระดัับผลิิตภาพและมาตรฐานสิินค้้า ลดต้้นทุุน ลดความเสี่�่ยงจาก และพััฒนาระหว่่างประเทศ โดยมีีการทำำ�บัันทึึกข้้อตกลงความร่่วมมืือ ศััตรููพืืชและภััยธรรมชาติิ และมีีการจััดการข้้อมููลเพื่�่อวางแผนการผลิิต กัับประเทศต่่างๆ และบริิษััทข้้ามชาติิ เพื่�่อทำำ�การเชื่�่อมต่่อเศรษฐกิิจ ให้้สอดคล้้องกัับความต้้องการของตลาด นอกจากนี้้�ยัังสนัับสนุุนให้้ ของอิิสราเอลกัับอุุตสาหกรรมนวััตกรรมระดัับโลก เกษตรกรเน้น้ การผลิิตสินิ ค้้าเกษตรที่�่คุณุ ภาพสูงู เป็น็ มิติ รกัับสิ่่ง� แวดล้้อม และปลอดภััยต่่อผู้้�บริิโภค ซึ่�่งจะช่่วยให้้เกษตรกรมีีรายได้้มากขึ้้�นกว่่า สำำ�หรัับประเทศไทย AII ได้้มีีการหารืือเพื่�่อทำำ�บัันทึึกข้้อตกลง การทำำ�เกษตรแบบดั้้�งเดิิม ความร่่วมมืือกัับ สวทช. เมื่�่อปีี 2560 เพื่�่อร่่วมกัันดำำ�เนิินงานด้้านวิิจััย ซึ่�่ง สวทช. โดยศููนย์์บริิหารจััดการเทคโนโลยีีได้้เดิินทางไปศึึกษา และพััฒนาในอนาคต ดูงู านวิิจััยและชมการจััดแสดงเทคโนโลยีีทางด้้านการเกษตรรููปแบบใหม่่ ภายใต้้การปรัับตััวต่่อสภาพภููมิิอากาศ จากทั้้�งของภาครััฐและเอกชน หลายหน่่วยงานด้้วยกััน อิิสราเอลเป็็นประเทศแนวหน้้าทางด้้านนวััตกรรมเทคโนโลยีีทาง การเกษตรระดัับโลก จากการที่�่ภาครััฐได้้มีีนโยบายให้้ความสำำ�คััญกัับ การพััฒนานวััตกรรมอย่่างจริิงจััง มีีหน่่วยงานทำำ�หน้้าที่�่ส่่งเสริิมและ สนัับสนุุนอย่่างเป็็นรููปธรรมคืือ Israel Innovation Authority (IIA) รับั ผิดิ ชอบนโยบายด้้านวััตกรรมทางเทคโนโลยีีของประเทศ โดยส่ง่ เสริมิ กฎหมาย นโยบายและโครงการของรััฐบาล สนัับสนุุนงบประมาณ สำำ�หรัับการวิิจััยและพััฒนาด้้านนวััตกรรม เพิ่่�มผลผลิิตของทุุกภาค อุุตสาหกรรม เป้้าหมายเพื่�่อที่�่จะทำำ�ให้้อิิสราเอลอยู่่�ในระดัับแนวหน้้า ด้้านนวััตกรรมระดัับโลก และทำำ�การยกระดัับเศรษฐกิิจทั้้�งหมดด้้วย นวััตกรรมทางเทคโนโลยีี 24 | Smart Farming การเกษตรอััจฉริิยะ

บริิษััท Roots-Sustainable Agriculture Technologies ผู้้�เชี่�่ยวชาญ เทคโนโลยีีการจััดการสภาพอากาศและอุุณหภููมิิ ที่�่มีีผลต่่อการ เจริิญเติิบโตของรากพืืช ซึ่�่งเป็็นส่่วนสำ�ำ คััญในการดููดซัับน้ำ�ำ อาหารและ แร่่ธาตุุเพื่�่อการเจริิญเติิบโต ตััวอย่่างเทคโนโลยีีที่�่น่่าสนใจ เช่่น ระบบ Root Zone Temperature Optimization (RZIO) ช่่วยปรัับอุุณหภููมิิ บริิเวณโซนรากพืืชให้้เหมาะสมต่่อการเจริิญเติิบโต โดยฝัังระบบท่่อ แบบปิิดลงดิินประมาณ 7 เมตร เพื่�่อปล่่อยน้ำ�ำ ผ่่านลงชั้้�นใต้้ดิินซึ่�่ง มีีอุุณหภููมิิคงที่�่กว่่าชั้้�นบนดิิน เมื่�่อสููบน้ำ�ำ ขึ้้�นมาชั้้�นบนดิินบริิเวณโซน รากพืืช น้ำำ�จะช่่วยทำำ�ให้้มีีอุุณหภููมิิที่�่เหมาะสมกัับการเจริิญเติิบโตของ รากพืืช ในช่่วงฤดููหนาวอุุณหภููมิิชั้้�นใต้้ดิินสููงกว่่าชั้้�นบนดิิน ส่่วนช่่วงฤดููร้้อน อุุณหภููมิิชั้้�นใต้้ดิินจะต่ำำ�กว่่าชั้้�นบนดิิน เมื่�่อปล่่อยน้ำ�ำ ไหลผ่่านชั้้�นใต้้ดิิน น้ำ�ำ จะถููกเปลี่�่ยนอุุณหภููมิิที่�่คงที่�่ ดัังนั้้�นช่่วงฤดููหนาว เทคโนโลยีีนี้้�จะ ช่ว่ ยให้้อุุณหภูมู ิบิ ริิเวณโซนรากสูงู ขึ้้�น (Heating roots) และช่ว่ งฤดูรู ้อ้ น จะทำำ�ให้้บริิเวณโซนรากมีีอุุณหภููมิิต่ำำ�ลง (Cooling roots) เมื่�่อภายใน ดิินถููกปรัับอุุณหภููมิิให้้เสถีียรคงที่�่ จะช่่วยลดความเครีียดของพืืช จากอิิทธิิพลของสภาพอากาศ จึึงเป็็นการช่่วยเพิ่่�มผลผลิิตภายใต้้ สภาพแวดล้้อมจำำ�กััด Agricultural Research Organization หรืือ สถาบัันวิิจััยการเกษตร ของอิิสราเอล เป็็นอีีกหน่่วยงานหนึ่่�งที่�่มีีบทบาทสำ�ำ คััญ โดยมีีทั้้�งหมด 6 สถาบััน แต่่ละสถาบัันเน้้นงานวิิจััยแตกต่่างกัันไป ครั้้�งนี้้�คณะได้้ เข้้าเยี่�่ยมชมสถาบัันวิิจััยที่�่วิิทยาเขต Volcani Center ที่�่มุ่่�งเน้้นเฉพาะ ด้้านการเกษตรในพื้้� นที่�่แห้้งแล้้ง โดยพััฒนาให้้ได้้ปริิมาณผลผลิิต ทางการเกษตรที่�่สููงขึ้้�นภายใต้้สภาพแวดล้้อมที่�่จำำ�กััด สถาบัันแห่่งนี้้�มีีความเชี่�่ยวชาญการเกษตรภายใต้้สภาพแห้้งแล้้ง การเกษตรภายใต้้สภาพดิินที่�่ไม่่เหมาะสม การชลประทานโดยใช้้น้ำ�ำ ทิ้้�ง และน้ำ�ำ เกลืือ การเพาะปลููกพืืชในสภาพแวดล้้อมที่�่มีีการป้้องกัันและ การกำำ�จััดศััตรููพืืช การเลี้้�ยงปลาน้ำ�ำ จืืดในภาวะที่�่ขาดแคลนน้ำ�ำ การลด การสููญเสีียการผลิิตโดยใช้้วิิธีีควบคุุมศััตรููพืืช และการเก็็บข้้อมููล หลัังการเก็็บเกี่�่ยว ที่�่นี่�่มีีงานวิิจััยที่�่น่่าสนใจมากมาย เช่่น การพััฒนา Biosensors สำ�ำ หรัับการเกษตร การตรวจสอบติิดตามสุุขภาพพืืชและสิ่่�งแวดล้้อม ระบบหุ่่�นยนต์์ขนาดเล็็กเพื่�่อการสำ�ำ รวจโรคและแมลงในพืืช ระบบ หุ่่�นยนต์์สเปรย์์ปุ๋๋�ยและสารเคมีีในโรงเรืือน การควบคุุมศััตรููพืืชด้้วย Biological Control เป็น็ ต้้น Smart Farming การเกษตรอััจฉริิยะ | 25

บริิษััท MetZer Kibbutz ผู้้�ผลิิตท่่อน้ำำ�หยด ที่�่รู้้�จัักกัันดีีในกลุ่่�มเกษตรกรสมััยใหม่่ เนื่�่องจาก อิิสราเอลเป็็นประเทศที่�่ขาดแคลนน้ำำ� จึึงเป็็น ผู้้�ที่�่บุุกเบิิกนวััตกรรมทางด้้านการจััดการน้ำำ� และเป็็นผู้้�ประดิิษฐ์์ระบบการให้้น้ำำ�หยดที่�่มีี ประสิิทธิิภาพ และมีีความแม่่นยำำ�มากที่�่สุุด โดยบริิษััทนี้้�ได้้พััฒนาท่่อให้้น้ำำ�ขนาดต่่างๆ ที่�่ มีีความทนทานต่่อสภาพแวดล้้อม ทนแดด และเหมาะกัับพืืชต่่างชนิิดกััน ซึ่�่งนำำ�ไปใช้้งาน ร่่วมกัับอุุปกรณ์์ระบบน้ำำ�จากบริิษััทพัันธมิิตร ทีีมงานได้้ชมโรงเรืือนสาธิิตการปลููกพืืช (Greenhouse) โดยการควบคุุมการใช้้น้ำำ�และ ปุ๋๋�ยผ่่านระบบน้ำำ�หยดภายในโรงเรืือน มีีระบบ ควบคุุมสภาพแวดล้้อม ทั้้�งอุุณหภููมิิ ความชื้้�น ปริิมาณน้ำำ�ฝนและความเข้้มแสง บริิษััท Eshet Eiton Industries (2003) ดำำ�เนิินธุุรกิิจเกี่�่ยวกัับการจััดการหลััง การเก็็บเกี่�่ยวผลผลิิต โดยใช้้เทคโนโลยีีขั้้�นสููง เริ่่�มตั้้�งแต่่ระบบการล้้างและทำำ� ความสะอาดแบบอััตโนมััติิ การคััดแยกโดยวััดจากน้ำ�ำ หนััก จากนั้้�นลำำ�เลีียงผลผลิิต ไปตามสายพานเพื่�่อเข้้าสู่่�ขั้้�นตอนไล่่ความชื้้�นด้้วยการเป่่าลมร้้อนและเย็็น เสร็็จแล้้ว สู่่�การคััดแยกและบรรจุุภััณฑ์์ด้้วยระบบชั่่�งน้ำ�ำ หนัักแบบอััตโนมััติิ ผลผลิิตที่�่บริิษััท จััดการหลัังการเก็็บเกี่�่ยวมีีหลายชนิิด เช่่น มัันหวาน มะเขืือเทศ สัับปะรด แอปเปิ้้� ล อะโวคาโด เป็น็ ต้้น ในการดููงานหน่่วยงานต่่างๆ ทั้้�งภาครััฐและเอกชน ตลอดจนการเยี่่�ยมชมนิิทรรศการเทคโนโลยีีด้้านการเกษตร เราพบว่่า อิิสราเอลมุ่่�งเน้้นการเกษตรแบบแม่่นยำำ� โดยอาศััยนวััตกรรมทางเทคโนโลยีีเข้้ามาจััดการในทุุกกระบวนการ และเน้้นการพััฒนาให้้ ระบบมีีความเป็็นอััตโนมััติิด้้วย 26 | Smart Farming การเกษตรอััจฉริิยะ

สวทช. กัับ “เกษตรอััจฉริยิ ะ” • โรงงานผลติ พืช • ระบบสารสนเทศเพ่ือเกษตรไทยแบบพกพา (TAMIS) • แผนท่นี �ำทางการเกษตร (Agri-Map) • ระบบ “ไวมาก” ตวั ช่วยการท�ำเกษตรกรรม • ก�ำจดั ศัตรพู ืชด้วยวธิ ธี รรมชาติ • เทคโนโลยชี วี ภาพกงุ้ หน้้าเปิิด สวทช. กับั “เกษตรอััจฉริยิ ะ”

โรงงานผลิิตพืืช เทคโนโลยีีโรงงานผลิิตพืืช หรืือ Plant Factory เป็็นเทคโนโลยีี การผลิิตพืืชในระบบปิิดหรืือกึ่่�งปิิดที่่�สามารถควบคุุมสภาพแวดล้้อม ต่่างๆ ให้้มีีความเหมาะสมต่่อการเจริิญเติิบโตของพืืชซึ่่�งเทคโนโลยีี ดัังกล่่าวเป็็นเทคโนโลยีีที่่�พััฒนาจากองค์์ความรู้�แขนงต่่างๆ ทั้้�งด้้าน สรีีรวิิทยาพืืช การเกษตร วิิศวกรรม รวมถึึงการจััดการเทคโนโลยีี ทำำ � ใ ห้้ มีี ศัั ก ย ภ า พ ที่่� จ ะ พัั ฒ น า ใ ห้้ เ ป็็ น รูู ป แ บ บ ก า ร ทำำ � ฟ าร์์ ม ใ น อ น า ค ต ของประเทศไทย โดยระบบนี้้ส� ามารถปลูกู พืืชได้ม้ ากกว่า่ 10 ชั้้น� ขึ้้น� กับั ชนิิดของพืื ช ซึ่�่งจะเป็็นการใช้้พื้้� นที่่�ให้้เกิิดประสิิทธิิภาพสููงสุุด เหมาะสำำ�หรัับผู้้�ที่่�มีีพื้้�นที่่�จำำ�กััด ประเทศไทยจะนำ�ำ เอาเทคโนโลยีี Plant Factory มาประยุุกต์์ใช้้ใน และต่่อมนุุษย์์ เพราะช่่วยลดการใช้้สารเคมีีกำำ�จััดศััตรููพืืช วััชพืืช และ การปลููกพืืชที่�่มีีสารมููลค่่าสููง โดยเฉพาะอย่่างยิ่่�ง พืืชในกลุ่่�มสมุุนไพรซึ่�่ง โรคพืืช ทำำ�ให้้ผลิิตภััณฑ์์จากพืืชที่�่ผลิิตได้้จากระบบนี้้�ปราศจากสารพิิษ เทคโนโลยีีนี้้ส� ามารถควบคุมุ ปัจั จััยต่่างๆ เช่น่ ช่ว่ งคลื่�่นแสง ความเข้ม้ แสง นอกจากนี้้� ยัังลดการใช้้ทรััพยากรน้ำ�ำ และธาตุุอาหาร โดยใช้้น้ำ�ำ เพีียง อุุณหภููมิิ ความชื้้�น แร่่ธาตุุต่่างๆ และปริิมาณก๊๊าซคาร์์บอนไดออกไซด์์ 10% และใช้้ปุ๋๋ย� เพีียง 25% เมื่�อ่ เปรีียบเทีียบกัับการปลูกู พืืชแบบดั้้�งเดิิม ซึ่�่งเป็็นปััจจััยหลัักที่�่พืืชใช้้ในการเจริิญเติิบโต โดยเลืือกใช้้หลอดไฟ ซึ่�่งสามารถปลููกพืืชได้้ในทุุกๆ สภาพอากาศและในทุุกๆ พื้้�นที่�่ รวมทั้้�ง LED เป็็นแหล่่งกำำ�เนิิดของแสง เนื่�่องจากให้้ความร้้อนน้้อยกว่่าหลอด ไม่่ได้้รัับผลกระทบที่�่ก่่อให้้เกิิดความเสีียหายจากภััยธรรมชาติิ มีีระยะ ฟลููออเรสเซนต์์ ประหยััดไฟมากกว่่าและสามารถเลืือกสีีของแสงตาม การเก็็บเกี่�่ยวที่�่สั้้�นลงและมีีอายุุหลัังการเก็็บนานขึ้้�น ทำำ�ให้้ช่ว่ ยลดต้้นทุุน ความเหมาะสมของต้้นพืืชได้้ การขนส่่ง สามารถเพิ่่�มคุุณภาพของพืืชด้้วยการสร้้างมููลค่่าเพิ่่�มของ ผลผลิิต เช่่น การเพิ่่�มวิิตามิิน สารต้้านอนุุมููลอิิสระ รวมทั้้�งสารสกััดที่�่ Plant Factory สามารถผลิิตพืืชได้้อย่่างมีีประสิิทธิิภาพสููงทั้้�งด้้าน ใช้เ้ ป็น็ ยารักั ษาโรค มีีศักั ยภาพการตลาดที่�่มีีความเติิบโต ในด้้านการผลิิต อััตราการผลิิต (ผลผลิิตต่่อพื้้� นที่�่ต่่อเวลา) และการใช้้ทรััพยากรใน พืืชเชิิงอุุตสาหกรรมป้้อนอุุตสาหกรรม ยา เวชสำ�ำ อาง และการผลิิตพืืช การผลิิต จึึงสามารถให้ผ้ ลผลิิตสูงู ขึ้้�น 10 เท่่าตััว เป็น็ มิติ รต่่อสิ่่ง� แวดล้้อม ที่�่มีีคุุณค่่าทางโภชนาการที่�่สููง หรืือ functional food สำ�ำ หรัับผู้้�ป่่วยและ การป้้องกัันโรค รวมทั้้�งการผลิิตพืืชมููลค่่าสููงที่�่ไม่่สามารถปลููกได้้ใน ระบบปกติิ ปััจจุุบััน มีีการลงทุุนการผลิิตพืืชในระบบ Plant Factory ในอััตรา ก้้าวกระโดดและมีีแนวโน้้มสููงขึ้้�นทั่่�วโลก งานวิิจััยของ สวทช. ระบุุว่่า ค่่าใช้้จ่่ายในการลงทุุนทำำ� LED Plant Factory อยู่่�ที่�่ประมาณ 127,000 บาทต่่อตารางเมตร โดยสามารถสร้า้ งรายได้้ปีลี ะประมาณ 75,000 บาท ต่่อตารางเมตร Plant Factory เป็็นการส่่งเสริิมให้้คนรุ่�นใหม่่หัันมาสนใจการเกษตร ที่�่เป็็นยุุทธศาสตร์์หลัักของชาติิและกลัับสู่่�ภููมิิลำำ�เนาเพื่�่อนำำ�ไปพััฒนา ถิ่่�นกำำ�เนิดิ สร้้างภููมิิสัังคมที่�่แข็็งแรงตามแผนพััฒนาเศรษฐกิิจและสัังคม แห่่งชาติิอีีกด้้วย ที่�่มา: ศูนู ย์ว์ ิิจััยกสิกิ รไทย 28 | Smart Farming การเกษตรอััจฉริิยะ

Plant Factory เป็็นการส่่งเสริิมให้้คนรุ่�นใหม่่หัันมาสนใจ การเกษตรที่่�เป็็นยุุทธศาสตร์์หลัักของชาติิและกลัับสู่่�ภููมิิลำำ�เนา เพื่่�อพััฒนาถิ่่�นกำำ�เนิิด สร้้างภููมิิสัังคมที่่�แข็็งแรงตามแผน พัั ฒ น า เ ศ ร ษ ฐ กิิ จ แ ล ะ สัั ง ค ม แ ห่่ ง ช าติิ อีี ก ด้้ ว ย โรงงานผลิิตพืืชของไบโอเทค สวทช. เป็็นส่่วนหนึ่่�งของเทคโนโลยีี ตััวอย่า่ งเช่น่ “808 Factory” ประเทศญี่ป�่ ุ่่�น เป็น็ Plant factory ขนาด การผลิิตพืืชที่�่ยกระดัับการเกษตรแบบดั้้�งเดิิมไปสู่่�การเกษตรแบบแม่น่ ยำ�ำ ใหญ่่มีีระบบการจััดการแบบปิิดที่�่มีีการควบคุุมสภาวะแวดล้้อมต่่างๆ (Precision Farming) ตั้้�งอยู่่�ภายในอุุทยานวิิทยาศาสตร์์ประเทศไทย ทั้้�งแสง น้ำ�ำ อากาศ การให้ป้ ุ๋๋ย� เป็น็ ต้้น ทำำ�ให้พ้ ืืชผักั ที่�่ปลูกู ที่�่โรงงานแห่ง่ นี้้� ที่�่มีีพื้้�นที่�่ปลููกพืืช 1,200 ตารางเมตร โดยแบ่่งเป็็นโซนวิิจััยและโซน ไม่่มีีการปนเปื้� ้อนจากโรคและแมลงศััตรููพืืช โรงงานแห่่งนี้้�มีีพื้้� นที่�่ การทดลองระดัับการผลิิตและมีีการบููรณาการองค์์ความรู้้�ต่่างๆ ทั้้�ง การผลิิตอยู่่�ที่�่ 1,000 ตารางเมตร สามารถปลููกพืืชได้้ถึึง 120,000 ต้้น ด้้านพัันธุ์์�พืืช สรีีรวิิทยาพืืช การผลิิต และวิิศวกรรม รวมถึึงการจััดการ โดยมีีอััตราการเก็็บเกี่�่ยวอยู่่�ที่�่ 9,000 ต้้นต่่อวััน เทคโนโลยีีมาประยุุกต์์ใช้้เพื่�่อให้้การผลิิตพืืชมีีผลิิตภาพและคุุณภาพ สููงตามศัักยภาพของพัันธุ์์�พืืชที่�่ใช้้ในการผลิิต โรงงานผลิิตพืืชทั่่�วโลกราว 400 แห่่ง ญี่�่ปุ่่�นมีี 200 แห่่ง ไต้้หวััน มีี 100 แห่่ง จีีนมีี 50 แห่่ง สหรฐััอเมริิกามีี 25 แห่่ง เกาหลีีใต้้มีี 10 แห่่ง ทั้้�งนี้้� ญี่�่ปุ่่�นเป็็นผู้้�นำ�ำ เทคโนโลยีีการผลิิตพืืชของโลก 25% ของโรงงาน และสิงิ คโปร์ม์ ีี 2 แห่ง่ พืืชที่น�่ ิยิ มปลูกู ในโรงงานผลิติ พืืช ได้แ้ ก่่ ผักั กาดหอม ผลิิตพืืชในญี่�่ปุ่่�นมีีกำำ�ไร 50% การมีีโรงงานผลิิตพืืชในญี่�่ปุ่่�นเนื่�่องจาก ผักั โขมญี่�ป่ ุ่่�น มินิ ต์์ ใบโหระพา มะเขืือเทศ สตรอเบอรี่�่ และดอกไม้ต้ ่่างๆ พื้้�นที่�่เพาะปลููกมีีน้้อย ขณะที่�่คนญี่�่ปุ่่�นนั้้�นชอบบริิโภคพืืชผัักและผลไม้้ ประกอบกัับการขยายตััวของเมืือง และพื้้�นที่�่เพาะปลููกส่่วนใหญ่่อยู่่� นอกเมืืองทำำ�ให้้การขนส่่งผัักมีีโอกาสปนเปื้� ้อนมลพิิษต่่างๆ Smart Farming การเกษตรอััจฉริิยะ | 29

ที่�่มา: Zion Market Research รวบรวมโดยศูนู ย์ว์ ิิจััยกสิกิ รไทย Zion Market Research รวบรวมโดยศูนู ย์ว์ ิิจััยกสิกิ รไทย ระบุุว่่าโรงงานผลิิตพืืชโลกมีีแนวโน้ม้ เติิบโตจากมููลค่่า 3.4 พัันล้้านเหรีียญสหรััฐในปีี 2561 เป็็น 3.7 พัันล้้านเหรีียญสหรััฐในปีี 2562 และเป็็น 5.1 พัันล้้านเหรีียญสหรััฐในปีี 2565 หรืือ มีีอััตราการเติิบโตเฉลี่�่ยต่่อปีีอยู่่� ที่�่ 11% ศููนย์์กสิิกรไทย ระบุุว่่า กลุ่่�มพืืชสมุุนไพร เป็็นพืืชศัักยภาพที่�่น่่าสนใจในโรงงานผลิิตพืืช มููลค่่า ตลาดวััตถุุดิิบสมุุนไพร รวม 18,600 ล้้านบาท มููลค่่าการผลิิตผลิิตภััณฑ์์แปรรููปสมุุนไพร (สิินค้้า ขั้้�นปลาย) รวม 260,000 ล้้านบาท (เป็็นมููลค่่าส่่งออกราว 100,000 ล้้านบาท ที่�่เกิิดจากการนำ�ำ ผลิิตภััณฑ์์สมุุนไพรที่�่ผลิิตได้้ไปใช้้ในการส่่งออก) การเติิบโตของตลาดผลิิตภััณฑ�สมุุนไพรมีีแนวโนม้้การเติิบโตที่�่ดีี เนื่�่องจากแนวโน้้มการเติิบโต ของธุุรกิิจเครื่�อ่ งสำ�ำ อาง ธุุรกิิจอาหารเสริมิ ธุุรกิิจยาสมุนุ ไหร และธุุรกิิจอาหารและเครื่�อ่ งดื่�่ม รวมถึึง กลุ่่�มพืืชอื่�่นที่�่สามารถนำ�ำ มาสกััดเป็็นสารตั้้�งต้้นได้้ ได้้แก่่ ดอกไม้้ ผััก อาทิิ กุุหลาบ มะกรููด มะนาว มะเขืือเทศ ดอกอััญชััน ผัักชีี และพืืชกิินใบ ได้้แก่่ ผัักไฮโดรโปนิิกส์์ แม้้โรงงานผลิิตพืืชจะเป็็นเทคโนโลยีีการผลิิตพืืชรููปแบบใหม่่ที่�่สามารถควบคุุมปััจจััยแวดล้้อม ต่่างๆ ได้้เป็็นอย่่างดีี จนได้้ปริิมาณและคุุณภาพของผลผลิิตตามความต้้องการ อย่่างไรก็็ตาม สำ�ำ หรัับในประเทศไทย ด้้วยพื้้�นที่�่ทางการเกษตรที่�่มีีมากกว่่า 138 ล้้านไร่่ หรืือคิิดเป็็น 43% ของ พื้้� นที่�่ทั้้�งหมดของประเทศ ทำำ�ให้้โรงงานผลิิตพืืชเพิ่่�งได้้รัับความสนใจในไทยไม่่นานนัักและ ยัังอยู่่�ในระยะเริ่่�มต้้น เนื่�่องจากต้้นทุุนยัังสููงอยู่่�ที่�่ราว 3 ล้้านบาท  คาดการณ์์ว่่าอีีก 3 ปีีข้้างหน้้า โรงงานผลิิตพืืชในไทยน่่าจะเป็็นแบบการค้้าเชิิงพาณิิชย์์ ซึ่�่งใน อนาคตราคาโรงงานผลิิตพืืชจะถููกลงเรื่�่อยๆ ตามเทรนด์์สิินค้้า เทคโนโลยีี ที่�่มีีแนวโน้้มถููกลง ในขณะที่�่องค์์ความรู้ �ในเรื่� ่องโรงงานผลิิตพืืชของผู้้�ประกอบการมีีมากขึ้้�น ศููนย์์วิิจััยกสิิกรไทย ประเมิินว่่าในอีีก 3-8 ปีีข้้างหน้้า (ปีี 2565-2569) ไทยจะมีีการนำ�ำ โรงงาน ผลิิตพืืชเข้้ามาประยุุกต์์ใช้้ในภาคเกษตรแพร่่หลายเพิ่่�มขึ้้�น และสามารถทำำ�ในลัักษณะการค้้า เชิิงพาณิิชย์์ได้้ โดยต้้นทุุนโรงงานผลิิตพืืชอาจลดลงราว 20% ต่่อปีี ไปอยู่่�ที่�่ 1.0-2.4 ล้้านบาท 30 | Smart Farming การเกษตรอััจฉริิยะ

ระบบสารสนเทศเพื่่�อ TAMIS คืือ Thailand Agriculture Mobile Information System เกษตรไทยแบบพกพา หรืือ ระบบสารสนเทศเพื่่�อเกษตรไทยแบบพกพา เป็็นแอปพลิิเคชััน (TAMIS) บนมืือถืือ เป็็นระบบที่่�บัันทึึกข้้อมููลด้้านการเกษตรตั้้�งแต่่ใครคืือ เกษตรกร พื้้�นที่่�ปลููกอยู่่�ที่่�ไหน ปลููกอะไร และปลููกโดยมีีมาตรฐาน อะไรกำำ�กัับ วััชรากร หนููทอง นัักวิิจััย ศููนย์์เทคโนโลยีีอิิเล็็กทรอนิิกส์์และคอมพิิวเตอร์์แห่่งชาติิ กล่่าวว่่า การจะบัันทึึกข้้อมููลว่่าใครคืือเกษตรกร มีีการนำำ� เทคโนโลยีีสมาร์์ทการ์์ดที่�่สามารถเชื่�่อมกัับบััตรประชาชนได้้เลย โดยไม่่ต้้องกรอกข้้อมููลจากหน้้าบััตร ส่่วนข้้อมููลว่่าเกษตรกรปลููกอยู่่�ที่�่ไหน และใช้้ เทคโนโลยีี Google Map มาวาง โดยให้เ้ กษตรกรวาดพื้้�นที่�่ปลูกู ระบบจะสามารถคำำ�นวณได้้เลยว่่าเกษตรกรรายนั้้�นมีีพื้้�นที่�่ปลูกู อยู่่�ที่�่ไหน ขนาดเท่่าใด ซึ่�่งจะสััมพัันธ์์กัับผลผลิิตที่�่จะได้้ในอนาคต นอกจากนี้้�ยัังออกแบบให้้มีีระบบการตรวจประเมิิน ซึ่�่งทางเนคเทคต้้องทำำ�งานร่่วมกัับกรมการข้้าว ซึ่�่งต้้องการส่่งเสริิมให้้เกษตรกรปลููกข้้าวที่�่มีี คุุณภาพ ลดสารพิิษ เพื่�่อให้้ข้้าวที่�่ออกสู่่�ตลาดมีีความปลอดภััยได้้มาตรฐาน GAP (Good Agriculture Practice) มาตรฐานอิินทรีีย์์ เป็็นต้้น ตััว Checklist เป็็นกระดาษว่่าห้้ามใช้้อะไร เมื่�่อใด และไปดููที่�่หน้้าแปลงเพื่�่อทำำ�การตรวจพิินิิจ หรืือตรวจสััมภาษณ์์ คืือ ให้้เกษตรกรมานั่่�งสััมภาษณ์์ ซึ่�่งระบบการทำำ�งานนี้้�เป็็นระบบกระดาษ เนคเทคได้้ย้้ายระบบงานนี้้�มาอยู่่�บนแอปพลิิเคชััน TAMIS ผู้้�เก็็บข้้อมููลจะเป็็นหััวหน้้ากลุ่่�มเกษตรกรที่�่มีีการรวมตััวกััน การทำำ�เกษตรเชิิงเดี่�่ยวจะอยู่่�ไม่่ได้้แล้้ว ต้้องรวมตััวกัันเป็็นวิิสาหกิิจชุุมชนเป็็น กลุ่่�มก้้อนที่�่สามารถต่่อรองราคาได้้ ทำำ�ให้้มีีมาตรฐานคล้้ายๆ กััน หััวหน้้ากลุ่่�มจะใช้้ TAMIS ในการขึ้้�นทะเบีียนสมาชิิกต่่างๆ หรืือเป็็นเจ้้าหน้้าที่�่รััฐ ที่�่ไปเก็็บข้้อมููล แอป TAMIS นี้้�ผู้้�ใช้้ส่่วนใหญ่่จะเป็็นเจ้้าหน้้าที่�่รััฐที่�่เข้้าไปส่่งเสริิมสนัับสนุุนเรื่�่องการเกษตรให้้มีีมาตรฐานและมีีความปลอดภััย เพื่�่อเก็็บข้้อมููลเกษตรกรเข้้าในระบบโดยไม่่ต้้องจดใส่่กระดาษแล้้วค่่อยกลัับมาพิิมพ์์ลงคอมพิิวเตอร์์ บางครั้้�งพื้้�นที่่�ถืือครองกัับการปลููกจริิงไม่่สอดคล้้องกััน เช่่น มีีหลายแปลง ป ลูู ก พืื ช ห ล า ย ช นิิ ด TAM I S ส า ม า ร ถ ว า ด แ ผ น ที่่� ว า ด พื้้� น ที่่� ป ลูู ก ข อ ง เกษตรกรได้้ตามกิิจกรรมการปลููก ไม่่เพีี ยงแต่่มีีข้้อมููลพื้้� นที่่�ถืือครอง อีีกหน้้าที่่� คืือ ออกรายงาน ให้้กลุ่่�มดููว่่ากลุ่่�มของเกษตรกรมีีพื้้�นที่่�ปลููกเท่่าใด ผลผลิิตเป็็นอย่่างไร ปลููกพืืชอะไรมากน้้อยแค่่ไหนและดููปััจจััยความเสี่่�ยง เชิิงภาพรวมจากแผนที่่� วััชรากร หนูทู อง นัักวิิจััย ทีีมวิิจััยนวััตกรรมและข้้อมููลเพื่่�อสุุขภาพ (HII) ศููนย์์วิิจััยเทคโนโลยีีสิ่่�งอำำ�นวยความสะดวกและเครื่�องมืือแพทย์์ (A-MED) ศููนย์์เทคโนโลยีีอิิเล็็กทรอนิิกส์์และคอมพิิวเตอร์์แห่่งชาติิ (NECTEC) สวทช. Smart Farming การเกษตรอััจฉริิยะ | 31

บางครั้้�งพื้้�นที่�่ถืือครองกัับการปลููกจริิงไม่่สอดคล้้องกััน เช่่น มีีหลาย TAMIS เชื่�่อมคนและเชื่�่อมที่�่ดิิน เป็็นการรวบรวมข้้อมููลเกษตรกรกว่่า แปลง ปลููกพืืชหลายขนิิด TAMIS สามารถวาดแผนที่�่ วาดพื้้�นที่�่ปลููกของ 28 ล้้านคน และเชื่�่อมที่�่ดิินที่�่ถืือครอง TAMIS เข้้ามาช่่วยบริิหารจััดการ เกษตรกรได้้ตามกิิจกรรมการปลููก งบประมาณของรััฐบาลในการสนัับสนุุนการเกษตรได้้มีีประสิิทธิิภาพ มากขึ้้�น นอกจากนี้้� TAMIS ยัังสามารถต่่อยอดเรื่�่องการเพิ่่�มมููลค่่า ไม่่เพีียงแต่่มีีข้้อมููลพื้้�นที่�่ถืือครอง อีีกหน้้าที่�่คืือ ออกรายงานให้้กลุ่่�ม ทางการตลาดให้้กัับผลผลิิตของเกษตรกรได้้ ด้้วยการใช้้ข้้อมููลสร้้าง ดููว่่ากลุ่่�มของเกษตรกรมีีพื้้�นที่�่ปลููกเท่่าใด ผลผลิิตเป็็นอย่่างไร ปลููกพืืช เรื่�่องราวของสิินค้้าเกษตร ให้้มีีมููลค่่าและน่่าติิดตามมากขึ้้�น อะไรมากน้้อยแค่่ไหน และดููปััจจััยความเสี่�่ยงเชิิงภาพรวมจากแผนที่�่ ปััจจุุบััน TAMIS มีีการเก็็บข้้อมููลฐานทะเบีียนการเกษตร (ทบก.) ให้้มีี ส่่วนมาตรฐานการตรวจประเมิิน เนคเทค ได้้รัับความร่่วมมืือจาก ความแม่่นยำำ� ไม่่ซ้ำำ�ซ้้อน มีีการจััดเก็็บข้้อมููลแล้้วทั้้�งสิ้้�น 13.6 ล้้านแปลง กรมวิิชาการเกษตร ภายใต้้มาตรฐานสิินค้้าเกษตร มกษ. 9001-2556 กิิจกรรมทางเกษตร (คืือ มีีการใช้้พื้้�นที่�่ทำำ�กิิจกรรมทางการเกษตร) ของ เป็็นการปฏิิบััติิทางการเกษตรที่�่ดีีสำ�ำ หรัับพืืชอาหาร และมาตรฐาน เกษตรกรทั่่�วประเทศ มกษ.4401 เป็็นมาตรฐานการปฏิิบััติิทางการเกษตรที่�่ดีีสำ�ำ หรัับข้้าว ซึ่�่งสอดคล้้องกัับมาตรฐานต่่างประเทศ สามารถส่่งออกพืืชเศรษฐกิิจได้้ นอกจากข้้อมููลการเกษตรของพืืชเศรษฐกิิจแล้้ว เนคเทคยัังได้้พััฒนา ในแอป TAMIS จะมีีแบบการตรวจประเมิินทำำ�ให้้เจ้้าหน้้าที่�่สามารถ ระบบ ต่่อยอดให้้กัับกรมหม่่อนไหม และกรมส่่งเสริิมการเกษตร อาทิิ ตรวจประเมิินได้้สะดวกและมีีประสิิทธิิภาพขึ้้�น ตััวระบบจะวิิเคราะห์์ กรมหม่่อนไหมต้้องการเก็็บข้้อมููลเกษตรกรที่�่ต้้องการส่่งเสริิมดููแล คืือ และประเมิินผลการตรวจประเมิินให้้เลย เกษตรกรที่�่ปลูกู หม่อ่ น เลี้้�ยงไหม สาวไหม และทอผ้า้ ไหม กรมหม่อ่ นไหม ต้้องการรัักษาภููมิิปััญญาพื้้�นบ้้านไว้้ รวมถึึงการเข้้าถึึงข้้อมููลเกษตรกร เว็็บไซต์์ tamis.in.th ให้บ้ ริกิ ารฟรีี ปัจั จุุบันั มีีประมาณ 130 หน่ว่ ยงาน ที่�่มีีความเชี่�่ยวชาญเรื่�่องการปลููกหม่่อนเลี้้�ยงไหม อาทิิ มีีความต้้องการ มาลงทะเเบีียนผู้้�ใช้้และโหลดแอป TAMIS ทำำ�งานอยู่่�บน Android จุุลไหมไทย กรมหม่่อนไหมต้้องการรู้้�ว่่าใครคืือเกษตรกรที่�่สามารถผลิิต ไม่่มีีใน iOS เพราะจะใช้้งานคู่่�กััน การลงทะเบีียนอยู่่�บนเว็็บไซต์์ การใช้้ เส้้นไหมจุุลคุุณภาพสููงให้้ได้้ เพราะมีีออร์์เดอร์์จากต่่างประเทศเข้้ามา ภาคสนามอยู่่�บนสมาร์์ทโฟน ข้้อมููลจะอััพเดทซึ่�่งกัันและกััน TAMIS TAMIS จะพััฒนาไปตามความต้้องการของผู้้�ใช้้งาน รองรัับพื้้�นที่�่ที่�่ไม่่มีีอิินเทอร์์เน็็ตด้้วย เรีียกว่่า โหมดออฟไลน์์ TAMIS จะสามารถออกรายงานได้้ว่่า ในกลุ่่�มเกษตรกรมีีพื้้�นที่�่ปลููก เท่่าใด มีีผลผลิิตคาดการณ์์เท่่าใด ปลููกอะไรมากน้้อยขนาดไหนและ ดููปััจจััยความเสี่�่ยงเชิิงภาพรวมของแผนที่�่ สามารถเห็็นแปลงที่�่ตั้้�ง ของสมาชิิก ระบบนี้้�ตั้้�งใจให้้หน่่วยงานภาครััฐใช้้ อาทิิ กรมการข้้าว กรมวิิชาการ เกษตร กรมส่ง่ เสริมิ การเกษตร กรมหม่อ่ นไหม ตอนนี้้�กรมหม่อ่ นไหม นำำ�ไปพััฒนาต่อ่ เป็น็ ระบบ TAMIS หม่อ่ นไหม ไปต่อ่ ยอดให้ก้ รมส่ง่ เสริมิ การเกษตร เป็็นเรื่�องของการขึ้้�นทะเบีียนเกษตรกรของประเทศ ที่่�เรีียกว่่า FAAMRMIS ส่ว่ น TAMIS ปัจั จุบุ ันั ยังั คงให้บ้ ริกิ ารกับั วิสิ าหกิจิ ชุมุ ชน หน่ว่ ยงานย่อ่ ยๆ เช่่น รััฐวิิสาหกิิจชุุมชนจัังหวััด ใช้้เพื่�่อเก็็บข้้อมููลเกษตรกรในมิิติิความ ต้้องการของชุุมชนเอง เพื่�่อดููการผลิิตและมาตรฐานการผลิิตของชุุมชน เป็น็ ต้้น ระบบ TAMIS ครอบคลุมุ การเก็็บข้อ้ มูลู ของทุกุ พืืชเศรษฐกิิจและ พืืชสมุนุ ไพร 32 | Smart Farming การเกษตรอััจฉริิยะ

เบื้้�องต้้นจะเริ่่ม� ด้้วยการลงทะเบีียนเกษตรกรด้้านหม่อ่ นไหมทั้้�งประเทศ โดยการจััดเก็็บข้อ้ มูลู ลงทะเบีียน เกษตรกร ด้้วยการใช้้บััตรประชาชน Smart Card มาเสีียบกัับเครื่�่องอ่่านบััตรบนแท็็บเล็็ต Android ซึ่�่งเจ้้าหน้้าที่�่จะใช้้ Mobile Thai Silk ซึ่�่งเป็็นระบบที่�่พััฒนาต่่อยอดจาก TAMIS เป็็นเครื่�่องมืือที่�่ช่่วย ใช้้ในการลงทะเบีียนเกษตรกรด้้านหม่่อนไหม โดยใช้้อุุปกรณ์์ในการจััดเก็็บข้้อมููลคืือ แท็็บเล็็ต Android และตััวอ่่านบััตรประชาชนแบบสมาร์์ทการ์์ด  ซึ่�่งจะช่่วยให้้การลงทะเบีียนเกษตรกรง่่าย สะดวก รวดเร็็ว และลดการผิิดพลาดจากการกรอกผิิด มีีความแม่่นยำำ� น่่าเชื่�่อถืือ สามารถใช้้งานได้้ทั้้�ง Offline และ Online  โดยไม่่ต้้องเสีียเวลาเขีียนลงกระดาษแล้้วมาคีีย์์ข้้อมููลลงคอมพิิวเตอร์์ซ้ำำ�ซ้้อน ระบบ Mobile Thai Silk ประกอบด้้วย 7 ส่ว่ นหลััก คืือ 1. ระบบลงทะเบยี นเกษตรด้าน 3. ระบบทะเบยี นผลผลิต 5. ลงทะเบยี นผปู้ ระกอบการ ซื้้�อหม่อ่ นไหมผ่า่ นทาง หม่อ่ นไหมด้้วยบัตั รประชาชน ปลกู หมอ่ น เล้ียงไหม เว็็บไซต์์ สามารถดูคู วาม ต้อ้ งการของผู้้�ประกอบการว่่า Smart Card ผ่า่ นอุุปกรณ์์ เส้น้ ไหม ต้้องการคุณุ ภาพไหมแบไหน แท็็บเล็็ต Android สามารถ 6. ลงทะเบยี นผูเ้ ชี่ยวชาญ ด้้านหม่อ่ นไหม ถ่่ายรููปคนเพิ่่ม� เติิมได้้ 4. การตรวจประเมินผลผลิต 7. รายงานสรุปผลและรายงาน คุณภาพเสน้ ไหมตาม แบบ Real-time 2. ตรวจพิกัดพื้นที่ด้วย GPS มาตรฐานสินค้าเกษตร และแผนที่�่ google maps และสามารถใช้แ้ ท็็บเล็็ตใน ระบบสามารถคำำ�นวณแสดง การตรวจประเมินิ ได้้เลย จำำ�นวนพื้้�นที่�่ไร่ท่ ี่�่เลืือกไว้้ได้้เลย คำำ�นวณเกณฑ์์ได้้ตาม และสามารถถ่่ายรููป มาตรฐานสินิ ค้้าเกษตร สภาพสถานที่�่เพิ่่ม� เติิมได้้ด้้วย (มกษ. 8000-2555) ประโยชน์์ คืือ ประชาชนสามารถตรวจสอบย้้อนกลัับได้้ว่่าเป็็นผ้้าไหมแท้้หรืือไม่่ มาจากใคร สามารถ TAMIS คืือ โครงสร้้างพื้้�นฐาน ตรวจสอบที่�่มาของผลผลิิตได้้ที่�่ระบบบนเว็็บไซต์์ ผู้้�ซื้้�อสามารถตรวจสอบที่�่มาของเส้้นไหม ผู้้�ประกอบการ ของการพััฒนาการเกษตรไทย ติิดต่่อสั่่�งซื้้�อกัับผู้้�ผลิิตเส้้นไหมโดยตรง เกษตรกรหม่่อนไหมสามารถขายไหมได้้ในตลาดที่�่กว้้างขึ้้�นกว่่าเดิิม ไปสู่่� Smart Farm ด้้วยการ TAMIS นี้้�ช่่วยพััฒนาอุุตสาหกรรมผ้้าไหมไทยให้้เติิบโตขึ้้�นและสามารถแข่่งขัันกัับต่่างประเทศได้้ จััดเก็็บ วิิเคราะห์์ และใช้้ข้้อมููล การเกษตร ทั้้�งข้้อมููลเกษตรกร กรมหม่่อนไหมต่่อยอดและใช้้ระบบ TAMIS มาประมาณ 3 ปีีแล้้ว แบ่่งการดููไหมเป็็นเขตและมีีศููนย์์ไหม ข้้อมููลพื้้�นที่่�ทำำ�การเกษตร ข้้อมููล ทั้้�งหมด 21 ศููนย์์ 5 เขตทั่่�วประเทศ เป้้าหมายของกรมหม่่อนไหม คืือ ต้้องการมีีเกษตรกร 85,000 คน กิิจกรรมการเกษตร โดยข้้อมููล ทั่่�วประเทศ ตอนนี้้�เหลืืออยู่่� 76,000 คน คืือ เกษตรกรเคลื่�่อนที่�่ได้้ แต่่ข้้อมููลของเจ้้าหน้้าที่�่ไม่่อััพเดท มีีความเป็็นปััจจุุบัันและนำำ�เสนอ จำำ�นวนเกษตรกรเพิ่่�มทุุกปีี เกิิดการซ้ำำ�ซ้้อนของข้้อมููลในแต่่ละศููนย์์ เพราะเกษตรกรย้้ายพื้้�นที่�่ แต่่จำำ�นวน ได้้หลากรููปแบบ ทั้้�งข้้อมููลภาพ เกษตรกรหม่่อนไหมที่�่แท้้จริิงลดลง เมื่�่อเจ้้าหน้้าที่�่ทราบข้้อมููลแท้้จริิงก็็สามารถกำำ�หนดนโยบายที่�่ชััดเจน และแผนที่่� ซึ่�่งข้้อมููลเหล่่านี้้�คืือ ได้้ว่่า ต้้องส่่งเสริิมให้้เกษตรกรหัันมาปลููกหม่่อนเลี้้�ยงไหมมากขึ้้�นและส่่งเสริิมให้้มีีปริิมาณการซื้้�อขาย หััวใจของการทำำ�เกษตรสมััยใหม่่ ทั้้�งไหมอุุตสาหกรรมและไหมหััตถการ โดยเฉพาะไหมหััตถการที่�่ต้้องการคุุณภาพดีี ราคาแพงและ ที่่�ล้้วนแข่่งขัันกัันด้้วยข้้อมููลใน มีีความต้้องการสููงมาก ทางกรมหม่่อนไหมต้้องการบริิหารจััดการอุุปสงค์์และอุุปทานของไหมให้้เกิิด การวางแผนปฏิิบััติิและตััดสิินใจ ประสิิทธิิภาพสููงสุุดด้้วยข้้อมููลที่�่มีีการจััดเก็็บอย่่างถููกต้้องและอััพเดท Smart Farming การเกษตรอััจฉริิยะ | 33

แผนที่่�นำำ�ทางการเกษตร เกษตรสมััยใหม่่ (Smart Farm) คืือ การเกษตรที่่�ต้้องใช้้ข้้อมููล (Agri-Map) แทนการใช้้ความเชื่่�อ ความคุ้้�นเคยของตััวเอง การใช้้ข้้อมููลเพื่่�อ การตััดสิินใจ จะส่่งผลต่่อสิ่่�งที่่�จะปลููก ต่่อกิิจกรรมที่่�ทำำ� เป้้าหมายคืือ เพื่่�อความกิินดีีอยู่่�ดีี รายได้้สููงขึ้้�น เป็็นหนี้้�น้้อยลง มีีความเป็็นอยู่่� ที่่�ดีีขึ้้�น ดร.นพดล คีีรีีเพ็็ชร นัักวิิจััยอาวุุโส ทีีมวิิจััยคลัังอนุุพัันธ์์ความรู้� (KEA) ทัันทีีที่�่เกษตรกรปัักหมุุดพื้้�นที่�่และระบุุพืืชที่�่ต้้องการจะปลููก ระบบ กล่่าวว่่า โครงการ “Agri-Map” เป็็นระบบการบริิหารจััดการข้้อมููล จะให้้ข้้อมููลผลตอบแทน ข้้อมููลความเหมาะสมของพื้้� นที่�่ พร้้อมให้้ แผนที่�่ด้้านการเกษตรของทั้้�งประเทศเชิิงรุุก โดยมีีข้้อมููลครบทุุกมิิติิ ทางเลืือกว่่ามีีทางเลืือกอีีกกี่�่ชนิิดโดยจะเปรีียบเทีียบผลตอบแทนของ ที่�่เกี่�่ยวข้้องกัับการเกษตรของประเทศ โดยแบ่่งออกเป็็นข้้อมููล พื้้�นที่�่ป่่า การปลููกพืืชแต่่ละชนิิดบนที่�่ดิินผืืนเดีียวกััน ให้เ้ ป็็นข้อ้ มูลู ในการตััดสินิ ใจ ที่�่ดิิน พืืช ทิิศทาง ที่�่ตั้้�ง (location) แผนที่�่ (Google Street View) ข้้อมููล โหมดพิิกััดว่่า พื้้� นที่�่ตรงนี้้�เหมาะที่�่จะปลููกพืืชอะไร และอีีกโหมดคืือ แหล่่งน้ำำ� อากาศ เป็็นต้้น ซึ่�่งรวมแล้้วประมาณ 200 กว่่าชั้้�นข้้อมููล การเปลี่�่ยนโหมดจากพืืชอะไรเป็็นพืืชอะไร (ข้้อมููลใน Agri-Map แต่่ละชั้้�นจะมีีข้้อมููลของทั้้�งประเทศ ทุุกละติิจููด ลองจิิจููด) ข้้อมููลการปลููกพืืชใน Agri-Map แบ่่งเป็็น 2 อย่่าง คืือ การใช้้พื้้�นที่�่ ในปัจั จุุบันั (current land use) ปลูกู ที่�่ไหนในปัจั จุุบันั มีีการอััพเดทข้อ้ มูลู “Agri-Map” เป็็นโครงการที่�่กระทรวงการอุุดมศึึกษา วิิทยาศาสตร์์ โดยกรมพััฒนาที่�่ดิิน และข้้อมููลศัักยภาพของดิิน (land suitability) วิิจััยและนวััตกรรม ร่่วมกัับกระทรวงเกษตรและสหกรณ์์ เพื่�่อสนัับสนุุน ซึ่�่งจะคำำ�นวณตาม corp requirement ของแต่่ละพืืช เนื่�่องจาก กระทรวงเกษตรฯ ที่�่ต้้องการ “ข้อ้ มูลู ” เพื่�อ่ กำำ�หนดนโยบาย เช่น่ นโยบาย กรมพััฒนาที่�่ดิินมีีข้้อมููลดิินทั่่�วประเทศทั้้�งหมด 62 ชุุดดิิน แต่่ละชุุดมีี ลดพื้้�นที่�่ปลููกข้้าว เพื่�่อให้้ซััพพลายพอดีีกัับดีีมานด์์ นอกจากข้้าวแล้้ว ลักั ษณะทางกายภาพอย่า่ งไร มีีธาตุอุ าหาร NPK อย่า่ งไร เป็น็ ต้น้ พอจับั มา ยัังมีีพืืชเศรษฐกิิจ 13 ชนิิดที่�่อยู่่�ในระบบข้้อมููล Agri-Map ผสมกัับความต้้องการสภาพแวดล้้อมของพืืช (corp requirement) พืืชบางตััวต้้องการน้ำำ�น้้อย บางตััวต้้องการน้ำำ�มาก ต้้องการอุุณหภููมิิ แม้้ว่่า Agri-Map จะเกิิดจากความต้้องการเครื่�่องมืือในการกำำ�หนด แสงสว่่างที่�่ไม่่เท่่ากััน นโยบายภาครััฐ แต่่ Agri-Map ได้้ให้้บริิการทั่่�วประเทศมาตั้้�งแต่่ปีีแรก เปิิดให้้เกษตรกรเข้้ามาดููข้้อมููลได้้ อาทิิ ข้้อมููลการปลููกพืืชของพื้้�นที่�่ ระบบจะบอกได้้ว่่าพื้้�นที่�่ที่�่เหมาะสมที่�่จะปลููกพืืชบางชนิิด อาทิิ อ้้อย ที่�่ต้้องการทราบ และทราบผลตอบแทนสุุทธิิคร่่าวๆ ซึ่�่งข้้อมููลในแ อป แบ่ง่ ออกเป็น็ 4 ระดัับ ตั้้�งแต่่เหมาะสมมาก เหมาะสมปานกลาง เหมาะสม Agri-Map มาจากทางสำำ�นัักงานเศรษฐกิิจการเกษตร ปลููกข้้าวตรง น้้อย และไม่่เหมาะสม อยู่่�ที่�่ไหนในประเทศไทย พื้้�นที่�่นี้้�จะได้้รัับผลตอบแทนเท่่านี้้� ความพร้้อมของดิิน ความเหมาะสม ของดิินเหมาะหรืือไม่่ที่�่จะปลููกข้้าว พื้้�นที่�่ในประเทศไทยมีีพื้้�นที่�่ปลููก ข้้อมููลใน Agri-Map สามารถให้้เกษตรกรเข้้ามาใช้้งานเพื่�่อตรวจสอบ ข้า้ ว 70 ล้้านไร่่ แต่่ไม่เ่ หมาะที่�่จะปลูกู ข้า้ วเกืือบ 40% ที่�่ผ่า่ นมาเกษตรกร ว่่าพื้้�นที่�่ปลูกู พืืชของตนเองนั้้�นเหมาะที่�่จะปลูกู พืืชชนิดิ ใด และคาดการณ์์ ปลููกตามๆ กััน โดยไม่่มีีข้้อมููลเชิิงพื้้�นที่�่เข้้ามาเกี่�่ยวข้้อง หากปลููกข้้าวใน ผลตอบแทนได้้ โรงงานรัับซื้้�อคืือใคร พื้้�นที่�่ไม่่เหมาะสม ผลผลิิตก็็ต่ำำ� ผลผลิิตข้้าวไทยต่ำำ�มากเมื่�่อเทีียบกัับ เพื่�่อนบ้้าน ข้้อมููลทั้้�งหมดนี้้�มาจาก 20 หน่่วยงานภายใต้้กระทรวงเกษตรฯ นำำ�มาผลิิตเป็็นข้้อมููล 200 กว่่าชั้้�นข้้อมููล เฉพาะแค่่ข้้อมููลดิินมีี 62 ชั้้�น ข้้อมููล ซึ่�่งข้้อมููลเยอะมาก 34 | Smart Farming การเกษตรอััจฉริิยะ

เทคโนโลยีีคลาวด์์ เป็็นเทคโนโลยีีหลัักของ Agri-Map เนื่่�องจาก นอกจากนี้้� จะมีีเทคโนโลยีี big data และ machine learning ด้้วย Agri-Map มีีข้้อมููลจำำ�นวนมากและมีีการเปลี่่�ยนแปลงตลอด ฐานข้้อมููลด้้านการเกษตรของทั้้�งประเทศจำำ�นวนมหาศาล และต้้องการ ก า ร อัั ป เ ด ต ข้้ อ มูู ล จ ะ ดำำ� เ นิิ น ก า ร โ ด ย ห น่่ ว ย ง า น เ จ้้ า ข อ ง ข้้ อ มูู ล การทำำ�นาย อาทิิ ทำำ�นายผลผลิิตของพื้้�นที่�่ที่�่ยัังไม่่ได้้ปลููก ระบบนี้้�ต้้อง ซึ่�่งข้้อมููลแต่่ละประเภทจะมีีรอบการอััปเดตแตกต่่างกััน อาทิิ สามารถคำำ�นวณผลผลิิตของพืืช ที่�่ระบบแนะนำำ�ให้้เกษตรกรปลููกได้้ อััปเดตทุุก 3 เดืือนหรืือทุุก 6 เดืือนยกเว้้นข้้อมููลด้้านอากาศ ด้้วยการทำำ�นายผลผลิิตแบบนี้้� ระบบ Agri-Map ใช้้ machine learning จะอััปเดตทุุก 15 นาทีี หรืือทุุกชั่่�วโมงข้้อมููลเปลี่่�ยน ผลการวิิเคราะห์์ ซึ่�่งปััจจุุบััน ใช้้กัับ “ข้้าว” ก่่อน ในอนาคตจะสามารถรนำำ�ไปใช้้กัับพืืช โมเดลเปลี่่�ยน แผนที่่�เปลี่่�ยน ทั้้�งหมดต้้องเป็็นระบบอััตโนมััติิ เศรษฐกิิจชนิิดอื่�่นๆ (Automatic Workflow Management) ซึ่�่งเป็็นการพััฒนาของ ทีีมนัักวิิจััย พื้้�นที่�่ปลูกู ข้า้ ว 70 ล้้านไร่่ โดยมีีพื้้�นที่�่ปลูกู พืืชเศรษฐกิิจทั้้�งหมด 13 ชนิดิ ทั้้�งหมดประมาณ 300 ล้้านไร่่ เป็็นพื้้�นที่�่นา 70 ล้้านไร่่ เป็็นป่่าประมาณ 100 กว่่าล้้านไร่่ ซึ่�ง่ Agri-Map นอกจากจะใช้เ้ พื่�อ่ สำำ�หรับั การปลูกู พืืชแล้้ว ยัังใช้้เพื่�่อวางแผนเพิ่่�มพื้้� นที่�่สีีเขีียวได้้อีีกด้้วย การใช้้ประโยชน์์ที่�่ดิิน ในประเทศไทย โครงการนี้้�ยัังอยู่่�ในมืือนัักวิิจััย จะมีีการพััฒนาฟีีเจอร์์เพิ่่�มขึ้้�นเรื่�่อยๆ มีีทีีมน้้อยกว่่า 10 คน ทำำ� data อาทิิ data preparation, data engineer หรืือ data mining และ data analyse และมีี data scientist วิิธีีการใช้้งาน Agri-Map ผ่่านทางเว็็บและโมบายแอปพลิิเคชััน แม้้จะมีีการใช้้งานทั่่�วประเทศ แต่่ส่่วนใหญ่่คืือ ส่่วนกลางใช้้ ยัังเหลืือ ผู้้�ใช้ง้ านหลัักคืือ เจ้้าหน้า้ ที่�่ภาครัฐั ตรงส่ว่ นกลางที่�่มีีส่ว่ นในการกำำ�หนด พัั น ธ กิิ จ อีีก ม า ก ที่�่ จ ะ ต้้ อ ง สนัั บ สนุุ น ส่่ ง เ สริิ ม ใ ห้้ เ จ้้ า ห น้้ า ที่�่ ภ า ค รัั ฐ ใ น ท้้องถิ่่�นและเกษตรกรใช้้ประโยชน์์จากระบบ Agri-Map นี้้� เจ้้าหน้้าที่�่ นโยบายการใช้้ประโยชน์์จากพื้้�นที่�่ดิินด้้านการเกษตร ที่�่จะสามารถบอก ภาครััฐเข้้าระบบหลัังบ้้านจำำ�เป็็นต้้องมีีการล็็อคอิิน แต่่สำำ�หรัับคนทั่่�วไป เกษตรกรได้้ว่่าพื้้� นที่�่ตรงไหนควรปลููกอะไร พื้้� นที่�่เป้้าหมายคืืออะไร สามารถเข้้าใช้้งานได้้โดยไม่่ต้้องล็็อคอิิน กลุ่่�มผู้้�ใช้้งาน เป้้าหมายต่่อมา คืือ เกษตรกร และผู้้�ที่�่อยู่่�ในระบบนิิเวศน์์ (ecosystem) ของการเกษตรทั้้�งหมด เพื่�่อเข้้าไปส่่งเสริิม แนะนำำ�ความรู้� ปััจจััยเสี่�่ยงเยอะมาก ได้้แก่่ คู่่�แข่่งการตลาด, climate change, เช่่น ปุ๋๋�ย ยาฆ่่าแมลง การบริิหารจััดการอื่�่นๆ ตลาด เป็็นต้้น aging society, food safety, food security เป็็นต้้น ถ้้าเกษตรกรไม่่รู้� ทำำ�เหมืือนที่�่เคยทำำ� พอถึึงเวลาผลผลิิตออกมาดีี แต่่ราคาตก ในอนาคตจะมีีฟีีเจอร์์ให้้สิินเชื่�่อ มีีการคุุยกัับธนาคารเพื่�่อการเกษตร และสหกรณ์์ ซึ่�่งเป็็นผู้้�ใช้้งาน Agri-Map ด้้วย ซึ่�่งก่่อนให้้สิินเชื่�่อกัับ แม้้ข้้อมููลเยอะ แต่่ทัักษะการนำำ�ข้้อมููลมาใช้้ให้้เกิิดประโยชน์์ คืือ เกษตรกร เจ้้าหน้้าที่�่ธนาคารสามารถดููได้้ว่่าพื้้�นที่�่เพาะปลููกนั้้�นเหมาะ ความท้้าทายที่�่จะต้้องให้้ความรู้ �และการอบรม กัับการปลููกพืืชชนิิดนั้้�นหรืือไม่่ บวกกัับข้้อมููลของธนาคารเองว่่า ผู้้�กู้้� มีีเครดิิตอย่่างไร อาทิิ เกษตรกรมากู้้�เงิินเพื่�่อไปทำำ�การเกษตรด้้านอ้้อย Agri-Map เป็็นข้้อมููลเบื้้�องต้้นให้้เกษตรกรตััดสิินใจว่่าจะทำำ�อะไร แต่่พื้้�นที่�่ไม่่เหมาะจะปลููกอ้้อย โอกาสเสี่�่ยงก็็จะสููง เป็็นงานด้้านการทำำ� แต่่กิิจกรรมหลัังจากนั้้�นจะเป็็นข้้อมููลอีีกชุุดหนึ่่�ง เป็็นข้้อมููลเพื่�่อการ credit scoring ด้้านพืืช ปฏิิบััติิการ อาทิิ การให้้ปุ๋๋�ย ยาฆ่่าแมลง เพื่�่อให้้ได้้ประสิิทธิิภาพสููงสุุด ข้้อมููลเหล่่านี้้�ก็็เพื่�่อการทำำ�การเกษตรแบบแม่่นยำำ� (precision farming) ที่ผ�่ ่า่ นมา มีีการใช้ง้ านในระบบ Agri-Map ทั้้�งสิ้้น� 230,000 ครั้้ง� (session) เช่่นกััน หมายถึึง เข้้าหนึ่่�งครั้้�งใช้้งานนาน แต่่ระบบหลัังบ้้านได้้มีีการบัันทึึก รายละเอีียดว่่าข้้อมููลไหนถููกใช้้มากที่�่สุุดและถููกเรีียกใช้้มาจากพื้้� นที่�่ ข้้อดีีของประเทศไทยคืือ มีีพื้้� นที่�่ให้้ปลููกเยอะ แต่่ผลผลิิตต่ำำ�มาก ไหนในประเทศไทย เราได้้มากกว่่า 20 ล้้านรายการ (transactions) โครงการ Agri-Map มาตอบโจทย์์ตรงนี้้� คืือ การสนัับสนุุนให้้เกษตรกร ภายใน 2 ปีีที่�่เริ่่�มให้้บริิการเต็็มรููปแบบ ใช้้ข้้อมููลเพื่�่อทำำ�การเกษตรแบบแม่่นยำำ� (presicion farming) ซึ่�่งข้้อมููล แบ่่งเป็็น 2 ส่่วนใหญ่่ คืือ การใช้้ข้้อมููลเพื่�่อตััดสิินใจว่่าจะปลููกอะไร และ ดร.นพดล คีีรีีเพ็็ชร ใช้้ข้้อมููลเพื่�่อทำำ�ให้้การเกษตรนั้้�นมีีประสิิทธิิภาพสููงสุุด ซึ่�่งจะเป็็นข้้อมููล ที่�่ได้้จากเทคโนโลยีีอีีกชุุดหนึ่่�งที่�่ต้้องทำำ�งานร่่วมกัับข้้อมููล โครงการ นักั วิิจัยั อาวุโุ ส Agri-Map ที่�่ผ่่านมา ทีีมวิิจััยคลัังอนุุพัันธ์์ความรู้� (KEA) ทำำ�งาน Data ทีีมวิจิ ัยั คลังั อนุุพัันธ์ค์ วามรู้� (KEA) Analysis โดยรัับโจทย์์ที่�่เกี่�่ยวข้้องกัับข้้อมููล จะนำำ�ข้้อมููลมาวิิเคราะห์์ กลุ่่�มวิิจัยั วิิทยาการข้อ้ มููลและ สร้้างโมเดล สร้้างระบบแนะนำำ�ทางเลืือกที่�่ผ่่านมา ไม่่จำำ�กััดเฉพาะด้้าน การวิิเคราะห์์ (DSARG) การเกษตร มีีทำำ�ด้้านการแพทย์์ ความมั่่�นคง จัับงานด้้านการเกษตรมา ศููนย์เ์ ทคโนโลยีอี ิิเล็ก็ ทรอนิกิ ส์์ 2-3 โครงการ ก่่อนที่�่จะมาถึึงโครงการ Agri-Map และก่่อนหน้้านี้้� KEA และคอมพิิวเตอร์์แห่ง่ ชาติิ (NECTEC) สวทช. เคยช่่วยบริิษััท ดัับเบิ้้�ลเอ ทำำ�นายผลผลิิตการปลููกไม้้ยููคาลิิปตััส และ กรมการข้้าว ปััญหาหลัักเมื่�่อ 5-6 ปีีที่�่แล้้วที่�่มีีการระบาดของ แมลงศััตรููพืืชข้้าว โจทย์ค์ ืือ เมื่�อ่ ระบาดแล้ว้ จะไประบาดที่ไ�่ หน เพื่�่อเตรีียมรัับมืือ ทำำ�นายทิิศทางการระบาดโดยใช้้ข้้อมููล ย้้อนหลััง Smart Farming การเกษตรอััจฉริิยะ | 35

ระบบ “ไวมาก” ตัวั ช่ว่ ย ไวมาก หรือื WiMaRC (Wireless sensor network for Management การทำำ�เกษตรกรรม and Remote Control) เป็น็ ตัวั ช่ว่ ยในการมอนิเิ ตอร์แ์ ละควบคุมุ สภาวะ ที่่�มีผี ลต่อ่ การทำ�ำ เกษตรกรรม เรานำำ�ระบบนี้้�ไปช่่วยเกษตรกรในการจััดการ ซึ่�่งระบบนี้้�ใช้้กัับพืืช ดร.โอภาส ตรีีทวีีศัักดิ์์� นัักวิิจััย ทีีมระบบไซเบอร์์-กายภาพ (CPS) อะไรก็็ได้้ เกษตรกรต้้องมีีข้้อมููลความต้้องการปััจจััยการเติิบโต ศููนย์์เทคโนโลยีีอิิเล็็กทรอนิิกส์์และคอมพิิวเตอร์์แห่่งชาติิ ได้้กล่่าวว่่า ของพืืชแต่่ละชนิิดก่่อน แล้้วค่่อยนำำ�เครื่�องมืือเหล่่านี้้�มาช่่วยใน Smart Farm คืือ การทำำ�การเกษตรโดยใช้้ข้้อมููล เพื่�่อทำำ�การยกระดัับ การดำำ�เนิินการให้้เกิิดประสิิทธิิภาพ มีีการใช้้ในพื้้� นที่่�จริิงแล้้ว และประสิิทธิิภาพของการทำำ�การเกษตร ซึ่�่งบริิการของ CPS คืือ ประมาณ 30 แห่่ง โดยมีีการนำำ�ระบบเทคโนโลยีีในการติิดตาม ส่ว่ นหนึ่่�งในบริบิ ทของ Smart Farm สภาพอากาศ ความชื้้�น แสง ดิิน น้ำำ�� อุุณหภููมิิและสภาพการเติิบโต ของพืืชในฟาร์์ม เพื่่�อการบริิหารจััดการการให้้น้ำำ��กัับพืืชหลาย เกษตรกรให้้ข้้อมููลมา ทีีมนี้้�จะนำ�ำ ไปทำำ�เป็็นคลัังความรู้้�สร้้างระบบ ชนิิดแล้้ว อาทิิ มะเขืือเทศ และเมลอน เป็็นต้้น มีีรอบการผลิิต บริิหารจััดการ และจะได้้รููปแบบการบริิหารจััดการฟาร์์ม ซึ่�่งสามารถ ประมาณ 3-6 เดืือน เป็็นต้้นแบบให้้กัับเกษตรกรรายอื่�่นได้้ ทั้้�งนี้้� การจััดการดีีขึ้้�น ส่่งผลให้้ ผลผลิิตดีีขึ้้�น คุุณภาพดีีขึ้้�น คุุณภาพสม่ำ�ำ เสมอมากขึ้้�น เกษตรกร โดยจะทำำ�การจััดเก็็บ จััดการข้้อมููลอย่่างเป็็นระบบเพื่�่อให้้เกษตรกร จะสามารถใช้้ทรััพยกรที่�่มีีอยู่่�ได้้ดีีขึ้้�น ทั้้�งต้้นทุุนเงิิน เวลา และคน จััดการแปลงเพาะปลููกได้้ถููกต้้อง แม่่นยำำ�และเหมาะสม ระบบจะเก็็บ ผลพลอยได้้ คืือ ผลผลิิต ข้้อมููลในแปลงปลููกและในโรงเรืือนเพาะปลููก วิิเคราะห์์และควบคุุมการ ทำำ�การเกษตรผ่่านอิินเทอร์์เน็็ต ระบบตรวจวััดด้้วยเซนเซอร์์แบบ ระบบนี้้�เป็็นงานวิิจััยที่�่ต้้องทำำ�งานร่่วมกัับเกษตรกร และนัักวิิชาการ เครืือข่่ายไร้้สายเพื่�่อการจััดการและควบคุุมอััตโนมััติิ ทํํางานภายใต้้ เกษตร ข้้อมููลที่�่เก็็บมาได้้จะนำ�ำ มาใช้้วิิเคราะห์์ หน้้าที่�่ของทีีมเราคืือ platform IoT cloud ของ NETPIE แสดงผลแบบเรีียลไทม์์ผ่่านเว็็บ ช่่วยเก็็บข้้อมููลให้้เกษตรกร ซึ่�่งองค์์ความรู้�ในการให้้น้ำ�ำ ให้้ปุ๋๋�ยเป็็นของ แอปพลิิเคชััน เป็็นระบบการเก็็บข้้อมููลและรููปภาพเพื่�่อนํํามาวิิเคราะห์์ เกษตรกร เราออกแบบระบบตามความต้้องการของเกษตรกร เซ็็นเซอร์์ และบริิหารจััดการพร้้อมทั้้�งการติิดตามและสั่่�งการอััตโนมััติิ เช่่น อย่า่ งเดีียวไม่ม่ ีีประโยชน์์ เราต้้องเอาเซนเซอร์ม์ าเก็็บข้อ้ มูลู มาวิิเคราะห์์ ปั๊๊� มน้ำำ� วาล์์วน้ำำ� หลอดไฟ ประตููไฟฟ้้า เป็็นต้้น ด้้วยตนเองแบบเรีียลไทม์์ ด้้วยระบบซอฟต์์แวร์์ ซึ่�่งต้้องบููรณาการความรู้�ของเกษตรกรด้้วย ผ่่านทางระบบอิินเทอร์์เน็็ต ระบบนี้้เ� หมาะกัับระบบกึ่่�งปิดิ เพราะสามารถควบคุมุ ปัจั จััยการเติิบโต ของพืืชได้้มีีประสิิทธิิภาพกว่่า ซึ่�่งเกษตรกรสามารถเข้้ามามอนิิเตอร์์ การเจริิญเติิบโตของพืืชได้้ผ่่านเว็็บไซต์์ เกษตรกรสามารถติิดตามผล การตรวจวััดค่่าต่่างๆ และรููปภาพผ่่านเว็็บแอปพลิิเคชัันแบบเรีียลไทม์์ ไม่่ว่่าจะอยู่่�ที่�่ไหน และเกษตรกรสามารถสร้้างระบบอััตโนมััติิที่�่ทํํางาน ภายใต้้เงื่�่อนไขเซนเซอร์์ได้้ เช่่น การรดน้ำำ�ตามความชื้้�นดิิน การเปิิดและ ปิิดไฟตามความเหมาะสมของแสง การเปิิดและปิิดอุุปกรณ์์ระบาย อากาศตามอุุณหภููมิิและความชื้้� นของโรงเรืือน เป็็นต้้น นอกจากนี้้� ยัังสามารถสร้้างรููปแบบการเติิบโตของพืืช (Crop Patterning) เพื่�่อ ติิดตามการเจริิญเติิบโตของพืืชที่�่เหมาะสม สํําหรัับการติิดตามผลผลิิต และวางแผนการตลาดได้้ ดร. โอภาส ตรีที วีศี ัักดิ์์� นักั วิจิ ัยั ทีีมระบบไซเบอร์-์ กายภาพ (CPS) หน่ว่ ยทรััพยากรด้า้ นการคำำ�นวณและไซเบอร์-์ กายภาพ (NCCPI) ศููนย์์เทคโนโลยีอี ิิเล็ก็ ทรอนิกิ ส์แ์ ละคอมพิิวเตอร์์แห่ง่ ชาติิ (NECTEC) สวทช. 36 | Smart Farming การเกษตรอััจฉริิยะ

กำ�ำ จัดั ศัตั รููพืืช ไวรััสเอ็็นพีีวีี หรืือ Nucleopolyhedro Virus: NPV) เป็็นไวรััส ด้้วยวิิธีีธรรมชาติิ กลุ่่�มหนึ่่�งที่่�มีีอยู่่�ในธรรมชาติิและทำำ�ให้้แมลงเกิิดโรค ในประเทศไทย พบไวรััสเอ็็นพีีวีีจำำ�เพาะหนอน 3 ชนิิด ได้้แก่่ หนอนกระทู้้�หอม หนอน กระทู้้�ผักั และหนอนเจาะสมอฝ้า้ ย ซึ่ง�่ เป็น็ ศัตั รูขู องพืืชเศรษฐกิจิ ของไทย คุณุ สัมั ฤทธิ์์� เกียี ววงษ์์ นัักวิิจััยไบโอเทคได้้พััฒนาและผลิิตไวรััสเอ็็นพีีวีีสำำ�หรัับกำำ�จััดหนอน 3 ชนิดิ นี้้� ได้้แก่่ ไวรัสั เอ็็นพีีวีีของหนอนกระทู้้�หอม (SeNPV) ไวรัสั เอ็็นพีีวีี นัักวิิชาการอาวุุโส ของหนอนกระทู้้�ผััก (SINPV) และไวรััสเอ็็นพีีวีีของหนอนเจาะสมอฝ้้าย ทีีมวิจิ ััยเทคโนโลยีไี วรัสั เพื่่�อควบคุมุ (HaNPV) แมลงศััตรูพู ืืช (AVBT) กลุ่่�มวิิจััยนวััตกรรมสุขุ ภาพสััตว์์ คุณุ สัมั ฤทธิ์์� เกีียววงษ์์ ทีีมวิจิ ัยั เทคโนโลยีีไวรัสั เพื่�อ่ ควบคุมุ แมลงศัตั รููพืืช และการจััดการ (AVIG) ศูนู ย์พ์ ันั ธุุวิิศวกรรมและเทคโนโลยีีชีีวภาพแห่ง่ ชาติิ กล่่าวว่่า ไวรัสั เอ็็นพีีวีี ศููนย์พ์ ัันธุุวิศิ วกรรมและเทคโนโลยีี เป็็นไวรััสตััวดีีที่�่มีีอยู่่�ในธรรมชาติิ โดยตััวมัันเองเป็็นเชื้้�อโรคกัับหนอน ชีวี ภาพแห่ง่ ชาติิ (BIOTEC) สวทช. กระทู้้�หอม หนอนกระทู้้�ผักั และหนอนเจาะสมอฝ้า้ ย การผลิิตไวรัสั เอ็น็ พีีวีีนี้้เ� ป็น็ การใช้ธ้ รรมชาติคิ วบคุมุ ธรรมชาติิ เพราะไวรัสั เอ็น็ พีีวีี มีีความเฉพาะเจาะจงต่่อชนิิดของแมลงศััตรููพืืช ปลอดภััย ต่่อแมลงศัตั รููพืืชธรรมชาติิและแมลงที่�่มีีประโยชน์อ์ ื่�่นๆ ปลอดภััยกัับคน ปลอดภััยกัับสิ่่�งมีีชีีวิิตอื่�่นๆ ในธรรมชาติิ และสิ่่ง� แวดล้้อม Smart Farming การเกษตรอััจฉริิยะ | 37

ไวรััสเอ็็นพีีวีีมาจากธรรมชาติิในแปลงของเกษตรกร เราเอามา เพิ่่�มจำำ�นวน ถ้้าเรารอให้้เพิ่่�มจำำ�นวนตามธรรมชาติิจะไม่่ทััน เราจึึง เอามาเพิ่่�มจำำ�นวนในสภาพแวดล้้อมที่่�เจริิญเติิบโตได้้ดีีที่่�สุุด หน้้าที่�่ของไบโอเทค คืือ การพิิสููจน์์งานวิิจััยและพััฒนาสู่่�การผลิิตเชิิง ปััจจุุบัันโรงงานต้้นแบบผลิิตไวรััสเอ็็นพีีวีีเพื่�่อควบคุุมแมลงศััตรููพืืช พาณิิชย์์ ด้้วยการสร้้างโรงงานต้้นแบบผลิิตไวรััสเอ็็นพีีวีีเพื่�่อการควบคุุม ของไบโอเทค มีีความสามารถในการผลิิตไวรััสเอ็็นพีีวีีของหนอนกระทู้้� แมลงศัตั รููพืืช ทั้้�งไวรัสั เอ็น็ พีีวีีของหนอนกระทู้้�หอม (SeNPV) ไวรัสั เอ็น็ พีีวีี หอม (SeNPV) และไวรััสเอ็็นพีีวีีของหนอนกระทู้้�ผััก (SINPV) ได้้ 5,000 ของหนอนกระทู้้�ผััก (SINPV) และไวรััสเอ็็นพีีวีีของหนอนเจาะสมอฝ้้าย ลิิตรต่่อปีี แต่่ต้้องผลิิตทีีละตััว เพราะโรงงานแห่่งนี้้�เป็็นโรงงานต้้นแบบ (HaNPV) ปััจุุบัันมีีผู้้�แทนจำำ�หน่่ายผลิิตภััณฑ์์ NPV ที่�่ไบโอเทคผลิิต เป็น็ การทำำ�เพื่�อ่ ให้เ้ อกชนที่�่มองเห็น็ โอกาสธุุรกิิจนี้้ม� าต่่อยอดเชิงิ พาณิชิ ย์์ อยู่่� 2 บริษิ ััท คืือ บริษิ ััท ไบร์ท์ ออร์แ์ กนิคิ จำำ�กััด และบริษิ ััท บีีไอโอ จำำ�กััด ต่่อไป ที่�่โรงงานต้้นแบบผลิิตไวรััสเอ็็นพีีวีีเพื่�่อควบคุุมแมลงศััตรููพืืช จะจัับ โรงงานต้้นแบบผลิิตได้้ 5,000 ลิิตรต่่อปีี แต่่ความต้้องการในท้้องตลาด หนอนกระทู้้�หอม หนอนกระทู้้�ผักั และหนอนเจาะสมอฝ้า้ ย จากธรรมชาติิ คืือ 10 ต้้นต่่อปีีเป็็นอย่่างน้้อย คืือ ประมาณการความต้้องการแค่่ 1% มาตรวจมููล เลืือด และน้ำ�ำ ลาย ลัักษณะผิิดปกติิที่�่สามารถเห็็นได้้ด้้วยตา ของตลาดยาฆ่่าแมลงที่�่เป็็นสารเคมีีทั้้�งปีีของทั้้�งประเทศ เมื่�่อผู้้�บริิโภค จะคััดทิ้้�ง เลืือกเอาตััวที่�่แข็็งแรงสมบููรณ์์มาเลี้้�ยง ที่�่โรงงานสามารถผลิิต เริ่่�มตระหนัักถึึงภััยจากยาฆ่า่ แมลงที่�่เป็็นสารเคมีี และมองหาพืืชอิินทรีีย์์ หนอนได้้ประมาณ 1 ล้้านตััว ทำำ�ให้้ตลาดของไวรััสเอ็็นพีีวีีมีีโอกาสทางธุุรกิิจเพิ่่�มมากขึ้้�น ปััจจุุบัันมีี เกษตรกรทดลองใช้ไ้ วรัสั เอ็็นพีีวีีมากกว่่า 50 พื้้�นที่�่ๆ ละประมาณ 1-2 ไร่่ หนอน คืือ โรงงานผลิิตไวรััสเอ็็นพีีวีี ไวรััสเอ็็นพีีวีีจะเจริิญเติิบโตใน โดยเฉลี่�่ย ได้้ประสิิทธิิผลที่�่ไม่่แตกต่่างจากการใช้้ยาฆ่่าแมลงที่�่เป็็น เซลล์ท์ ี่ย�่ ังั มีีชีีวิติ การเลี้้ย� งหนอน คืือ การเลี้้ย� งแมลงพาหะของไวรัสั เอ็น็ พีีวีี สารเคมีี สามารถใช้้แทนสารเคมีีได้้เลย ไร่่องุ่�นที่�่เราทำำ�กัับบริิษััทไวน์์ พอหนอนเติิบโตถึึงวััยที่�่เหมาะสม ให้้หนอนกิินไวรััสเอ็็นพีีวีีเข้้าไป ไวรััส อัันดัันหนึ่่�งของประเทศไทยที่�่หััวหิิน ตรงนั้้�น 5-10 ไร่่ ใช้้ไวรััสเอ็็นพีีวีี เอ็็นพีีวีีจะเพิ่่�มจำำ�นวนในตััวหนอน พอหนอนตาย ก็็จะนำ�ำ หนอนไปปุ่่�น อย่่างเดีียว เทีียบกัับแปลงอื่�่นที่�่ใช้้สารเคมีี พบว่่า ผลผลิิตไม่่แตกต่่างกััน เอาของแข็ง็ ทิ้้�งไป เอาของเหลวที่�่ได้้ คืือ ไวรัสั เอ็็นพีีวีีเข้ม้ ข้น้ นำ�ำ มาทำำ�ให้้ ความเสีียหายของใบไม่่แตกต่่างกััน ต้้นทุุนการผลิิตก็็ไม่่แตกต่่างกััน เจืือจางบรรจุุขวดให้เ้ กษตรกรเอาไปใช้้ สิ่่�งที่�่แตกต่่าง คืือ สุุขภาพ เพราะสารเคมีีเป็็นพิิษตกค้้างในผลผลิิต เป็็น พิิษต่่อสิ่่�งแวดล้้อม และปััญกาการดื้้�อของแมลงศััตรููพืืช เดิิมไวรััสเอ็็นพีีวีีต้้องนำ�ำ เข้้าจากต่่างประเทศ ไบโอเทคทำำ�วิิจััยเรื่�่องนี้้� มาเป็น็ 10 ปีี แต่่เพิ่่ง� เริ่่ม� ทำำ�เชิงิ พาณิชิ ย์ไ์ ด้้ประมาณ 5 ปีที ี่�่ผ่า่ นมา พันั ธกิิจ คืือ การลดต้้นทุนุ ของไวรัสั เอ็็นพีีวีีให้ม้ ีีราคาที่�่ดีี เพื่�อ่ ให้เ้ กษตรกรมีีต้้นทุนุ ดีีกว่่าการใช้้ยาฆ่่าแมลงที่�่เป็็นสารเคมีี ตั้้�งเป้้าลดต้้นทุุนของเกษตรกร ลง 20-50% เพื่�่อเพิ่่�มสััดส่่วนการใช้้ธรรมชาติิกำำ�จััดแมลงศััตรููพืืช เพื่�่อเพิ่่�มโอกาสให้้คนไทยได้้บริิโภคพืืชผัักที่�่ปลอดสารพิิษได้้มากขึ้้�น ซึ่�่งนอกจากไวรััสเอ็็นพีีวีีทั้้�ง 3 ชนิิดนี้้�แล้้ว ทีีมวิิจััยเทคโนโลยีีไวรััสเพื่�่อ ควบคุุมแมลงศััตรููพืืช มีีแผนจะวิิจััยและพััฒนาไวรััสชนิิดอื่�่นเพื่�่อให้้ ครอบคลุุมกัับแมลงศััตรููพืืชที่�่มีีในประเทศไทยให้้มากที่�่สุุด โรงงานต้้นแบบผลิิตไวรััสเอ็็นพีีวีีเพื่่�อควบคุุมแมลงศััตรููพืืช มีีพื้้�นที่่� ใช้้งานกว่่า 800 ตารางเมตร ประกอบด้้วยห้้องกัักกัันโรค ห้้องปลููก เชื้้�อหนอน ห้้องเลี้้�ยงหนอนพ่่อแม่่พัันธุ์์� ห้้องเลี้้�ยงขยายหนอน และห้้องผลิิตและบรรจุุผลิิตภััณฑ์์ โดยผลิิตภััณฑ์์ NPV มีีราคาขาย 2,200 บาทต่่อลิิตร ที่่�ความเข้้มข้้นของไวรััสเท่่ากัับ 1x109 ผลึึก ต่่อมิิลลิิลิิตร 38 | Smart Farming การเกษตรอััจฉริิยะ

เทคโนโลยีีชีีวภาพกุ้้�ง ข้้อมููลเบื้้�องต้้นปีี 2560 ผลผลิิตกุ้้�ง (กุ้้�งขาวแวนนาไมและกุ้้�งกุุลาดำำ�) จากการเพาะเลี้้ย� งแบบพััฒนา มีผี ลผลิติ รวม 297,000 ตันั ปีี 2560 การส่่งออกกุ้้�งทะเล (ไม่่รวมกุ้้�งก้้ามกรามและลอบสเตอร์์) ของไทย มีปี ริมิ าณการส่ง่ ออก 212,625.01 ตันั คิดิ เป็น็ มูลู ค่า่ 69,940.07 ล้า้ นบาท ซึ่ง�่ เมื่่�อเปรียี บเทีียบกัับปีกี ่อ่ น การส่ง่ ออกมีีปริมิ าณและมููลค่า่ เพิ่่�มขึ้้�น 2.37% และ 2.36% ตามลำำ�ดัับ ปีี 2561 การส่่งออกกุ้้�งจะมีีมููลค่่า สููงขึ้้�นประมาณ 10-15% เนื่่�องจากความต้้องการกุ้้�งในตลาดโลกยััง มีีอยู่่�อย่่างต่่อเนื่่�อง ประเทศไทยและเวีียดนามเน้้นส่่งออกกุ้้�งแปรรููป ในขณะที่�่อิินเดีีย ผลงานวิิจััยที่�่ได้้มีีประโยชน์์ต่่ออุุตสาหกรรมการเลี้้�ยงกุ้้�งกุุลาดำำ�เป็็น อิินโดนีีเซีีย และเอกวาดอร์์ เน้้นส่่งออกกุ้้�งแช่่แข็็งเป็็นหลััก ประเทศไทย อย่่างมาก เพราะเกษตรกรสามารถซื้้�อลููกกุ้้�งที่�่ปลอดโรคไวรัสั ไปเลี้้�ยง ได้้เปรีียบประเทศคู่่�แข่่งในด้้านเทคโนโลยีี ทัักษะแรงงาน อุุตสาหกรรม รวมทั้้�งยังั เป็น็ ประโยชน์ต์ ่่อผู้้�ประกอบการโรงเพาะฟักั ที่�่นำ�ำ เทคนิคิ PCR สนัับสนุุนและคุุณภาพของสิินค้้า ในขณะที่�่มีีปััจจััยเสี่�่ยงในด้้านของ ไปใช้้ ในการคััดเลืือกพ่อ่ พันั ธุ์์�แม่พ่ ันั ธุ์์�กุ้้�งกุลุ าดำำ�ที่�่ปลอดโรคไวรัสั มาเลี้้�ยง ต้้นทุุนการผลิิตที่�่สููงกว่่าประเทศอื่�่นๆ ทั้้�งนี้้� โรคในกุ้้�งเป็็นอีีกปััจจััยหนึ่่�งที่�่ และขยายพันั ธุ์์� เพื่�อ่ ให้ไ้ ด้้ลูกู กุ้้�งที่�่มีีคุณุ ภาพและปลอดโรค ขณะนี้้เ� ทคนิคิ ส่่งผลต่่อผลผลิิตกุ้้�งในไทย โรคร้้ายแรงในกุ้้�งที่�่ส่่งผลกระทบต่่อผลผลิิต ที่�่พััฒนาขึ้้�นได้้ เป็็นที่�่ยอมรัับของเกษตรกรผู้้�เลี้้�ยงกุ้้�ง ทั้้�งในประเทศและ กุ้้�งของไทย คืือ โรคไวรััสตััวแดงดวงขาว โรคไวรััสหััวเหลืือง และโรค ต่่างประเทศ กุ้้�งแคระ ทีีมวิิจััยได้้ศึึกษาเพื่�่อเฝ้้าระวัังโรคอุุบััติิใหม่่และโรคอุุบััติิซ้ำำ�ในกุ้้�งอย่่าง หน่ว่ ยวิิจััยเพื่�อ่ ความเป็น็ เลิิศเทคโนโลยีีชีีวภาพกุ้้�ง (CENTEX Shrimp) ต่่อเนื่�่อง เพื่�่อลดความสููญเสีียจากปััญหาการเกิิดโรคระบาดในกุ้้�ง โดย เป็็นหน่่วยวิิจััยภายใต้้การสนัับสนุุนของคณะวิิทยาศาสตร์์ มหาวิิทยาลััย ตััวอย่่างผลงานวิิจััยที่�่นำำ�ไปสู่่�การเฝ้้าระวัังการเกิิดโรคระบาดได้้อย่่างมีี มหิิดล และไบโอเทค ตั้้�งแต่่ปีี 2544 คณะผู้้�วิิจััยจากคณะวิิทยาศาสตร์์ ประสิิทธิิผล คืือ การศึึกษาโรคอุุบััติิใหม่่ในกุ้้�งขาว ที่�่เกิิดจากเชื้้�อไวรััส มหาวิิทยาลััยมหิดิ ล CENTEX Shrimp และไบโอเทค ได้้ร่ว่ มกัันวิิจััยทาง Infectious myonecrosis virus (IMNV) ซึ่�่งก่่อโรคกล้้ามเนื้้�อตายและ วิิชาการที่ม�่ ีีความเป็น็ เลิิศในด้้านชีีวโมเลกุลุ และเทคโนโลยีีชีีวภาพของกุ้้�ง ทำำ�ให้ก้ ุ้้�งตายได้้ถึึง 70% และนำำ�ไปประยุกุ ต์ใ์ ช้ก้ ับั อุตุ สาหกรรมการเพาะเลี้้ย� งกุ้้�งและปลา เพื่�อ่ ให้ไ้ ด้้ ผลผลิิตและส่ง่ ออกกุ้้�งที่�่เพาะเลี้้�ยงภายใต้้ความปลอดภััยทางชีีวภาพ และ ปราศจากผลเสีียต่่อสิ่่ง� แวดล้้อม ศาสตราจารย์์ Dr. Timothy William Flegel ผู้้�เชี่�่ยวชาญเกี่�่ยวกัับ โรคกุ้้�งและกลไลการป้้องกัันโรคระดัับเซลล์์ หนึ่่�งในนัักวิิทยาศาสตร์์ ผู้้�บุุกเบิิก CENTEX Shrimp และผู้้�เชี่�่ยวชาญห้้องปฏิิบััติิการเทคโนโลยีี ชีีวภาพกุ้้�ง (ESMB) กล่่าวว่่า CENTEX Shrimp ได้้สร้า้ งงานวิิจััยเกี่�่ยวกัับ เรื่�อ่ งการพัฒั นา DNA probe และการใช้เ้ ทคนิคิ PCR เพื่�อ่ สร้า้ งลายพิมิ พ์์ ดีีเอ็็นเอในการตรวจไวรััสหััวเหลืือง ไวรััสตััวแดงดวงขาว และไวรััส ที่�่ทำำ�ให้้เกิิดโรคกุ้้�งแคระในกุ้้�งกุุลาดำำ� CENTEX Shrimp และไบโอเทคได้้ร่่วมกัันวิิจััยทางวิิชาการที่่�มีี ความเป็็นเลิิศในด้้านชีีวโมเลกุุลและเทคโนโลยีีชีีวภาพของกุ้้�งและ นำำ�ไปประยุุกต์์ใช้้กัับอุุตสาหกรรมการเพาะเลี้้�ยงกุ้้�งและปลา เพื่่�อ ให้้ได้้ผลผลิิตและส่่งออกกุ้้�งที่่�เพาะเลี้้�ยงภายใต้้ความปลอดภััยทาง ชีีวภาพและปราศจากผลเสีียต่่อสิ่่�งแวดล้้อม Prof. Timothy W. Flegel ที่่�ปรึึกษา ทีีมวิิจััยเทคโนโลยีีชีีวภาพปลาและกุ้้�ง (AFST) กลุ่่�มวิิจััยเทคโนโลยีีชีีวภาพสััตว์์น้ำำ��แบบบููรณาการ (AAQG) ศููนย์์พัันธุุวิิศวกรรมและเทคโนโลยีีชีีวภาพแห่่งชาติิ (BIOTEC) สทวช. Smart Farming การเกษตรอััจฉริิยะ | 39

นอกจากกุ้้�งแล้้วคณะวิิจััยได้้ขยายการวิิจััยสู่่�ปลา การบริหิ ารจัดั การให้เ้ กิดิ อุตุ สาหกรรมการเพาะเลี้้ย� งสัตั ว์น์ ้ำ�ำ อย่า่ งยั่่ง� ยืืน โดยเฉพาะปลานิิล ซึ่�่งเป็็นสััตว์์น้ำ�ำ เศรษฐกิิจชนิิดหนึ่่�ง ต้้องคำำ�นึึงถึึงแนวทางการเลี้้�ยงที่�่เป็็นมิิตรต่่อสิ่่�งแวดล้้อมและได้้ผลผลิิต ของประเทศ ซึ่�ง่ ดร.แสงจัันทร์์ เสนาปินิ นักั วิิจััยอาวุุโส ที่�่มีีคุุณภาพสููง ซึ่�่งปััจจุุบัันได้้มีีการนำ�ำ เอานวััตกรรม วิิทยาศาสตร์์และ หน่่วยวิิจััยเพื่�่อความเป็็นเลิิศเทคโนโลยีีชีีวภาพกุ้้�ง ได้้ เทคโนโลยีีเข้้ามาใช้้ในการพััฒนาอุุตสาหกรรมมากขึ้้�น ยกตััวอย่่างเช่่น นำ�ำ ความรู้้�ทางด้้านอณูชู ีีววิิทยาและเทคโนโลยีีชีีวภาพ การใช้ร้ ะบบน้ำ�ำ หมุนุ เวีียนในการเลี้้�ยงสัตั ว์์น้ำ�ำ กระบวนการปรับั ปรุุงพันั ธุ์์� (Molecular Biology) มาใช้้ศึึกษาวิิจััยโรคอุุบััติิใหม่่ สััตว์์น้ำ�ำ การพััฒนาสููตรอาหารแหล่่งโปรตีีนทางเลืือก เพื่�่อทดแทน และอุุบัตั ิิซ้ำ�ำ ในสัตั ว์์น้ำ�ำ เศรษฐกิิจเช่น่ ปลานิลิ ในระดัับ การจัับปลาขนาดเล็็กในทะเล การพัฒั นาวััคซีีนสัตั ว์์น้ำ�ำ เป็น็ ต้้น โมเลกุลุ มากกว่่า 13 ปี ี ดร.แสงจัันทร์์ และทีีมวิิจััยได้้ทำำ�การศึกึ ษาวิิจััย คััดแยกเชื้้�อโรคจากไข่ป่ ลานิลิ และใช้อ้ งค์์ความรู้้�ทาง ด้้านอณูชู ีีววิิทยาและเทคโนโลยีีชีีวภาพในการตรวจ พิสิ ูจู น์โ์ รคจนค้้นพบว่่า โรคที่�่ทำำ�ให้ไ้ ข่ป่ ลานิลิ ไม่ฟ่ ักั ตััวนั้้�นมาจากเชื้้�อ แบคทีีเรีีย ชื่�อ่ ว่่า ฮาเฮลลา เชจููเอ็็นซิสิ (Hahella chejuensis) ซึ่�่งเป็็นโรค อุุบััติิใหม่่ในไข่่ปลานิิลและปลาทัับทิิมที่�่ไม่เ่ คยมีีรายงานมาก่่อน การทราบถึึงเชื้้�อต้้นตอของโรคที่�่แท้้จริิงย่่อมนำำ�ไปสู่่�การจััดการ หรืือ ป้้องกัันเพื่�่อลดความเสีียหายที่�่เกิิดจากโรคดัังกล่่าวให้้แก่่เกษตรกร ได้้อย่า่ งมีีประสิทิ ธิภิ าพ ผลงานวิิจััยที่�่ผ่า่ นมาสะท้้อนให้เ้ ห็น็ ว่่า โรคต่่างๆ ที่�่พบในสััตว์์น้ำ�ำ ทั้้�งกุ้้�งและปลา ล้้วนมีีการพััฒนาตััวเองหรืือปรัับตััวอยู่่� ตลอด บางชนิิดกลายพัันธุ์์�เป็็นเชื้้�อที่�่รุุนแรงกว่่าเดิิม ขณะที่�่โรคอุุบััติิใหม่่ หรืือโรคอุุบัตั ิิซ้ำ�ำ ปรากฏขึ้้�นอย่า่ งต่่อเนื่�อ่ ง การบริิหารจััดการให้้เกิิดอุุตสาหกรรมการเพาะเลี้้�ยงสััตว์์น้ำำ��อย่่างยั่่�งยืืน ต้้องคำำ�นึึงถึึงแนวทางการเลี้้�ยงที่่�เป็็นมิิตรต่่อสิ่่�งแวดล้้อม และได้้ผลผลิิตที่่�มีีคุุณภาพสููง สวทช. วิิจััยชุุดตรวจสอบโรคกุ้้�งแบบใหม่่ โดยเทคนิิคแลมป์์ เทคนิิคแลมป์์ เป็็นเทคนิิคการเพิ่่�มปริิมาณสารพัันธุุกรรมแบบใหม่่ มาพััฒนาเป็็นชุุดตรวจ LAMP color โดยดููสีีของน้ำำ��ยาที่่�ปรากฏ วิธิ ีี PCR คืือ การวินิ ิจิ ฉัยั โรคไวรัสั ในอุตุ สาหกรรมการเลี้้ย� งกุ้้�งที่ม�่ ีีความไว สำำ�หรัับตรวจโรคไวรััสในกุ้้�ง เพื่่�อใช้้แทนวิิธีีการตรวจแบบ PCR และใช้ก้ ัันอย่า่ งแพร่ห่ ลายที่�่สุดุ ในช่ว่ ง 10 ปีที ี่�่ผ่า่ นมา ซึ่�ง่ ต้้องอาศัยั เครื่�อ่ ง ที่่�ต้้องใช้้อุุปกรณ์์ราคาแพง และใช้้เวลาตรวจนาน PCR ที่�่ราคาแพง การตรวจโรคกุ้้�งด้้วยเทคนิคิ  PCR แต่่ละครั้้�งจะใช้เ้ วลา ประมาณ 2-3 ชั่่�วโมง ปัจั จุบุ ันั คณะผู้้�วิจิ ัยั สวทช. ทำำ�การพัฒั นาเทคนิคิ ทางอณูชู ีีววิทิ ยาอีีกแบบ ขึ้้�นมา เพื่�่อลดเวลาในการตรวจและประหยััดต้้นทุุนในการตรวจโดย ไม่่ต้้องใช้้เครื่�่อง PCR มีีความไวเทีียบเท่่ากัับเทคนิิค PCR หรืือมากกว่่า เทคนิคิ นี้้เ� รีียกว่่า LAMP หรืือ  Loop-mediated DNA amplification เป็น็ เทคนิิคที่�่สามารถเพิ่่�มปริิมาณดีีเอ็็นเอโดยอาศััยการทำำ�งานของเอ็็นไซม์์ ที่�่อุุณหภูมู ิเิ ดีียวคืือ 63 ๐C เป็น็ เวลา 70 นาทีี เทคนิคิ นี้้�ได้้ถูกู นำ�ำ ไปใช้เ้ พื่�อ่ พัฒั นาการตรวจไวรัสั ทั้้�งในคนและสัตั ว์์ รวมทั้้�งกุ้้�ง ปัจั จุุบันั มีีชุุดตรวจสำำ�หรับั โรคไวรัสั ในกุ้้�งหลายชนิดิ ทั้้�งตััวแดงดวงขาว ทอร่า่ ตัวั แคระแกร็น็ และหัวั เหลืือง จุดุ เด่น่ ของชุดุ ตรวจนี้้ค� ืือ ความสะดวก และรวดเร็็ว เพราะขั้้�นตอนการทดสอบที่�่ไม่่ยุ่่�งยาก เกษตรกรสามารถ ใช้ง้ านได้้เอง โดยไม่ต่ ้้องอาศัยั ผู้้�เชี่ย�่ วชาญ มีีความแม่น่ ยำำ�ในการตรวจสูงู เทีียบเท่่ากัับวิิธีี PCR แต่่ใช้้เวลาในการตรวจเพีียง 50-90 นาทีี อ่่านผลการตรวจได้้ง่่าย โดยดููจากสีีที่�่ปรากฏในน้ำำ�ยา นอกจากนี้้�ยัังมีี ความปลอดภััย ผู้้�ใช้้เครื่�่องมืือไม่่เสี่�่ยงต่่อสารก่่อมะเร็็ง และสามารถ ตรวจได้้ในทุุกพื้้� นที่�่ที่�่มีีกระแสไฟฟ้้า 40 | Smart Farming การเกษตรอััจฉริิยะ

แวะชม “เกษตรอััจฉริยิ ะ” • โรงพยาบาลเรณูนคร • ศูนยเ์ กษตรกรรมบางไทร • รมิ ปิงออร์แกนิคฟาร์ม • บ้านสวนเมลอน

โรงพยาบาลเรณููนคร โรงพยาบาลเรณููนคร เป็็นแหล่่งผลิิตยาสมุุนไพรให้้แก่่สถานบริิการ สาธารณสุุขทุุกแห่่งภายในจัังหวััดนครพนมกว่่า 163 แห่่ง และ จัังหวััดใกล้้เคีียง ที่่�โรงพยาบาลเรณููนครมีีโรงงานแปรรููปสมุุนไพร ที่่�ได้้มาตรฐาน GMP (Good Agricultural Practice) โรงพยาบาลได้้ประกาศใช้ย้ าสมุุนไพรทดแทนยาแผนปัจั จุุบันั โดยมุ่่�ง นายแพทย์ไ์ พศาล พลโลก รักั ษาการผู้้�อำำ�นวยการ โรงพยาบาลเรณูนู คร ผลิติ ยาสมุนุ ไพรทดแทนยาแผนปัจั จุบุ ันั ตามประกาศบัญั ชีียาหลักั เพื่�อ่ จะ กล่่าวว่่า โรงพยาบาลเรณููนครมีีการใช้้ยาสมุุนไพรตั้้�งแต่่ผู้้�อำำ�นวยการ ลดการนำ�ำ เข้า้ ยาแผนปัจั จุุบันั คนแรก มีีกลุ่่�มงานแพทย์แ์ ผนไทยได้้ใช้ส้ มุนุ ไพร กรมการแพทย์แ์ ผนไทย ได้้ให้้งบประมาณมาปีีละประมาณ 300,000-400,000 บาท เพื่�่อซื้้�อ โรงพยาบาลมีีความต้้องการขยายเป็็นแหล่่งผลิิตสมุุนไพรกระจาย เครื่�่องมืือ อาทิิ เครื่�่องบด เครื่�่องอััดแคปซููล ในแต่่ละปีีจะได้้เครื่�่องมืือ ไปยัังภาคอีีสานและทั่่�วประเทศอีีกด้้วย โดยมีีมููลค่่าการใช้้ยาสมุุนไพร แต่่ละชิ้้�นมาไว้้ใช้้ในโรงพยาบาล ของโรงพยาบาล ปีี 2561 ประมาณ 1,500,000 บาท หรืือราว 10% ของ มููลค่่ายาใช้้ในโรงพยาบาลทั้้�งหมดและมีีแนวโน้้มเพิ่่�มมากขึ้้�น ตััวอย่่าง โรงพยาบาลใช้้สมุุนไพรในระบบสาธารณสุุขมููลฐาน คืือ ใช้้ใน เช่น่ ยาขมิ้้น� ชันั   ฟ้า้ ทะลายโจร  ไพล รางจืืด เป็น็ ต้้น โรงพยาบาลส่่งเสริิมสุุขภาพตำำ�บล (รพ.สต.) สมััยก่่อนเรีียกสถานีี อนามััย ซึ่�่งโรคพื้้�นฐาน เช่น่ โรคอาหารไม่ย่ ่อ่ ย ปวดท้้อง เป็็นหวััด จะใช้้ โรงพยาบาลได้้ผลิิตสมุุนไพรใช้้เองภายในโรงพยาบาล และกระจาย ขมิ้้น� ชันั ฟ้า้ ทลายโจร ยาริดิ สีีดวง ยาตำำ�รับั ในโรงพยาบาลส่่งเสริิมสุุขภาพตำำ�บลของจัังหวััดนครพนมมาเป็็นเวลา มากกว่่า 20 ปีี มีีการส่่งเสริิมการปลููกและแปรรููปในท้้องถิ่่�นเพื่�่อป้้อน โรงผลิิต 42 | Smart Farming การเกษตรอััจฉริิยะ

กรมการแพทย์์แผนไทย ยัังไม่่ได้้ระบุเุ ป็น็ ยา โรงพยาบาลเรณูนู คร เป็น็ โรงพยาบาลขนาด 30 เตีียง คนไข้ใ้ น 180-200 คนต่่อเดืือน คนไข้น้ อก ในบัญั ชีียาหลักั แต่ใ่ ช้้ได้ด้ ีีพอสมควร แต่่ยังั 200 กว่่าคนต่่อเดืือน โรงพยาบาลเรณููนครเองใช้้ยาสมุุนไพร ประมาณ 2-3% ของยาทั้้�งหมด ไม่่ได้ท้ ำำ�วิิจัยั ทดลองทางคลิินิิก แต่จ่ ่า่ ยยา ที่�่โรงพยาบาลใช้้ ฝั่�่ง รพ.สต. 10 แห่่งในเครืือข่่ายใช้้ยาสมุุนไพรในสััดส่่วนประมาณ 10% ตอนนี้้� ไปแล้้ว เราสนัับสนุุนแนวคิิดในการใช้้สมุนุ ไพร โรงพยาบาลผลิิตยาสมุนุ ไพรเพื่�อ่ สนับั สนุนุ โรงพยาบาลข้า้ งเคีียง 10 แห่ง่ เพื่่�อเป็น็ ทางเลืือกในการรักั ษาโรคและ เสริมิ สร้า้ งสุุขภาพ ซึ่�่งช่่วยสร้า้ งความมั่่�นคง โรงงานผลิิตยาสมุุนไพรผลิิตยาสมุุนไพรให้้โรงพยาบาลใกล้้เคีียง ส่่วนฟาร์์มเป็็นส่่วนของ ทางสุขุ ภาพ และลดภาระค่่าใช้้จ่่าย การเกษตร โรงพยาบาลซื้้�อวััตถุุดิิบมาแปรรููป ที่�่โรงพยาบาลมีีโรงงานแปรรููปด้้วย การปลููก ด้า้ นสุขุ ภาพ สมุุนไพรต้้องมีีความรู้� เรารัับซื้้�อพืืชมาผลิิตยาสมุุนไพร วััตถุุดิิบส่่วนมากซื้้�อจากบริิษััทเอกชน อาทิิ ไพร ใบหม่อ่ น นำ�ำ มาเป็น็ ลูกู ประคบ รายการยาสมุุนไพร 40 กว่่ารายการที่่� โรงพยาบาลเรณููนครทำำ�การผลิิตอยู่่�ใน บััญชีียาสมุุนไพรบััญชีีหลััก โรงพยาบาล ผลิิตยาในรููปแคปซููล ลููกกลอน ชาชง ไม่่ได้้ผลิิตยาน้ำำ�� ยาใช้้ภายนอกสำำ�หรัับ หลายโรค โดยเฉพาะโรคเรื้้�อรััง โรงพยาบาลต้อ้ งการสารจากพืืชมาผลิติ ยาสมุนุ ไพร และมีีความต้อ้ งการ ส่่งเสริิมสุุขภาพตำำ�บลของจัังหวััดนครพนม ทำำ�ให้้จัังหวััดนครพนมเป็็น วััตถุดุ ิิบที่�่ค่่อนข้า้ งมีีความคงที่�่ของมาตรฐานของสารที่�่จะมาผลิิตยา จัังหวััดแรกที่�่มีีโรงเรืือนผลิิตพืืชอััจฉริิยะ หรืือ Plant Factory รููปแบบ ระบบปิดิ 100% บทบาทของโรงพยาบาลเรณูนู คร คืือ ผู้้�ใช้แ้ ละผลิติ ยาสมุนุ ไพร เนื่�อ่ งจาก ปััจจุุบัันมีีความต้้องการใช้้วััตถุุดิิบสมุุนไพรในปริิมาณมากประกอบกัับ Plant Factory มีีข้้อดีีในเรื่�่องของความสามารถผลิิตพืืชได้้อย่่างมีี วััตถุุดิิบในชุุมชนที่�่ผ่่านมาตรฐาน GAP มีีปริิมาณน้้อย ไม่่เพีียงพอต่่อ ประสิทิ ธิภิ าพสูงู ทั้้�งด้้านอััตราการผลิิต และการใช้ท้ รัพั ยากรในการผลิิต ความต้อ้ งการของโรงผลิติ จึงึ จำำ�เป็น็ ต้อ้ งรับั ซื้้�อจากบริษิ ััทเอกชนรายใหญ่่ และสามารถเพิ่่�มคุุณภาพของพืืชเพื่�่อสร้้างมููลค่่าเพิ่่�มของผลผลิิต เช่่น นายแพทย์ไ์ พศาล กล่่าวว่่า โจทย์ข์ องโรงพยาบาล คืือ เพิ่่ม� วััตถุดุ ิิบที่�่ผลิติ การเพิ่่�มวิิตามิิน สารต้้านอนุุมููลอิิสระ สารสกััดที่�่ใช้้เป็็นยารัักษาโรค ได้้ในชุุมชนที่�่ผ่่านมาตรฐาน GAP ให้้มีีมากขึ้้�น หลายประเทศจึึงมีีการลงทุนุ Plant Factory เพื่�อ่ ใช้ส้ ำ�ำ หรับั การผลิิตพืืช สมุนุ ไพรมูลู ค่่าสูงู ทั้้�งนี้้� อุุตสาหกรรมสมุนุ ไพรเป็น็ อุุตสาหกรรมที่�่มีีศักั ยภาพสูงู ที่�่สามารถ ช่่วยให้้ประเทศไทยพััฒนาไปสู่่�เศรษฐกิิจฐานชีีวภาพ การผลิิตสมุุนไพร การใช้้เทคโนโลยีี Plant Factory ดัังกล่่าวนี้้�จะช่่วยในการพััฒนา จำำ�เป็็นที่�่จะต้้องคำำ�นึึงถึึงคุุณภาพของวััตถุุดิิบสมุุนไพร เพื่�่อให้้มีีคุุณภาพ การผลิิตวััตถุดุ ิิบสมุนุ ไพรคุณุ ภาพ และสามารถใช้ป้ ระโยชน์ส์ มุนุ ไพรไทย ที่�่ผ่่านมาตรฐาน ไม่่ปนเปื้� ้อนจุุลิินทรีีย์์ สารหนูู โลหะหนััก และสารเคมีี ให้้มีีคุุณภาพได้้อย่่างเต็็มประสิิทธิิภาพ ครบวงจรมากยิ่่�งขึ้้�น โดยจะ การเกษตร นำ�ำ ร่อ่ งที่�่ “ฟ้า้ ทะลายโจร” ซึ่�ง่ เป็น็ สมุนุ ไพรที่�่ใช้ม้ ากในพื้้�นที่�่ สวทช. ได้้ส่่งเสริิม และสร้้างเครืือข่่ายในการใช้้วิิทยาศาสตร์์และ ศููนย์์วิิจััยกสิิกรไทย ระบุุว่่า พืืชที่�่ควรนำ�ำ มาปลููกในโรงงานผลิิตพืืช เทคโนโลยีี เพื่�่อการพััฒนาระบบการผลิิตสมุุนไพรคุุณภาพด้้วย Plant (Plant Factory) จะต้้องเป็็นพืืชที่�่สามารถนำ�ำ มาสกััดได้้สารสำ�ำ คััญเป็็น Factory รวมถึึงส่่งเสริิมการพััฒนาเทคโนโลยีีการผลิิตสมุุนไพรแบบ สารตั้้�งต้้น เพื่�่อนำ�ำ ไปใช้้ในอุุตสาหกรรมต่่อเนื่�่องที่�่สร้้างมููลค่่าเพิ่่�มสููง ชีีวอนามััยและการใช้้สมุุนไพรครบวงจร เพื่�่อสร้้างมููลค่่าเพิ่่�มเศรษฐกิิจ โดยเฉพาะอย่่างยิ่่�ง กลุ่่�มพืืชสมุุนไพร นัับว่่าเป็็นกลุ่่�มพืืชศัักยภาพที่�่ สมุุนไพรไทย  มีีแนวโน้้มการเติิบโตของตลาดที่�่ดีี คาดว่่ามููลค่่าตลาดสมุุนไพรโลก ในปีี 2563 จะเพิ่่�มขึ้้�นไปอยู่่�ที่�่ 4 ล้้านล้้านบาท จาก 3.2 ล้้านล้้านบาท ไบโอเทคได้้นำ�ำ Plant Factory มาช่ว่ ยพััฒนาระบบการผลิิตสมุุนไพร ในปีี 2559 และจากการที่�่ไทยเป็็นแหล่่งผลิิตพืืชสมุุนไพรกว่่า 11,625 ของจัังหวััดนครพนม ซึ่�่งโรงพยาบาลเรณููนครมีีความโดดเด่่นและ ชนิิด แต่่นำ�ำ มาใช้้ประโยชน์์เป็็นยาสมุุนไพรได้้เพีียง 1,800 ชนิิด หรืือ เข้้มแข็็งในการใช้้สมุุนไพรในโรงพยาบาลและกระจายให้้โรงพยาบาล คิิดเป็น็ 15.5% เท่่านนั้้�น เพื่�อ่ รองรับั ตลาดในประเทศเป็น็ หลััก Smart Farming การเกษตรอััจฉริิยะ | 43

ห่่วงโซ่่การผลิิตสมุุนไพรของไทย มููลค่่าการผลิิตผลิิตภััณฑ์์แปรรููปสมุุนไพร (สิินค้้าขั้้�นปลาย) รวม 260,000 ล้้านบาท (เป็็นมููลค่่าส่่งออกราว 100,000 ล้้านบาท เกิิดจากการนำำ� ผลิิตภััณฑ์์สมุุนไพรที่่�ผลิิตได้้ไปใช้้ในการส่่งออก) ที่�่มา: ศูนู ย์ว์ ิิจััยกสิกิ รไทย โดยถ้้าดููในห่่วงโซ่่การผลิิตสมุุนไพรของไทย เริ่่�มจากอุุตสาหกรรม ต้้นน้ำ�ำ ที่�่มีีมููลค่่าตลาดวััตถุุดิิบสมุุนไพรรวมราว 18,600 ล้้านบาท แต่่สามารถสร้้างมููลค่่าจากการแปรรููปเป็็นผลิิตภััณฑ์์สมุุนไพรในส่่วน ของอุุตสาหกรรมกลางน้ำ�ำ ได้้ถึึง 260,000 ล้้านบาท สร้้างมููลค่่าเพิ่่�ม ได้้ถึึง 14 เท่่าสะท้้อนถึึงความสำำ�คััญในการแปรรููปและมููลค่่าของ ตลาดผู้้�บริิโภคที่�่มีีมููลค่่าสููง นัับเป็็นโอกาสของไทยในการนำำ�โรงงานผลิิตพืืชมาใช้้เพื่�่อผลิิตพืืช สมุุนไพรให้้เพีียงพอกัับความต้้องการของผู้้�บริิโภคสมุุนไพร เนื่�่องจาก ไทยมีีพื้้� นที่�่ปลููกพืืชสมุุนไพรเพีียง 0.02% ของพื้้� นที่�่การเกษตรทั้้�ง ประเทศ อัันจะเป็็นการผลิิตวััตถุุดิิบสมุุนไพรเพื่�่อเป็็นการทดแทน การนำำ�เข้้าในปััจจุุบัันที่�่มีีมููลค่่าสููงถึึง 17,000 ล้้านบาทต่่อปีี ในระยะข้้างหน้้าจะยัังเป็็นการขยายตลาดส่่งออกผลิิตภััณฑ์์สมุุนไพร ให้้มีีมููลค่่ามากกว่่า 100,000 ล้้านบาทต่่อปีี หรืือมากกว่่า 40% เนื่่�องจากความต้้องการในตลาดโลกที่่�มีีรองรัับจำำ�นวนมากจาก กระแสรัักสุุขภาพ รวมถึึงการที่่�สมุุนไพรไทยเป็็นที่่�รู้้�จัักในตลาดโลก มากขึ้้�น และได้้รัับการส่่งเสริิมจากแผนพััฒนาสมุุนไพรของภาครััฐ อย่่างต่่อเนื่่�อง นอกจากนี้้�ในส่ว่ นของอุุตสาหกรรมปลายน้ำ�ำ ต้้องเน้น้ ไปที่�่การกระจาย สิินค้้าผลิิตภััณฑ์์สมุุนไพรไปในช่่องทางการตลาดที่�่หลากหลาย ทั้้�งใน ธุุรกิิจค้้าส่ง่ /ค้้าปลีีก โรงพยาบาล ร้า้ นขายยา ฟาร์ม์ เอาท์์เลต สโตร์์ ร้า้ น อาหารเพื่�่อสุุขภาพ พรีีเมี่�่ยมซุุปเปอร์์มาร์์เก็็ต/โมเดิิร์์นเทรด ร้้านเพื่�่อ สุุขภาพและความงาม ร้้านสปา และขายแบบออนไลน์์ (E-commerce) ซึ่�่งเป็็นช่่องทางในการซื้้�อสิินค้้าของผู้้�บริิโภคที่�่มีีความสะดวกสบายและ รวดเร็็ว ตอบโจทย์์ผู้้�บริิโภคมากขึ้้�น ดัังนั้้�นไทยจึึงมีีความจำำ�เป็็นต้้อง ยกระดัับประสิิทธิิภาพการผลิิตสมุุนไพร ด้้วยการนำ�ำ เทคโนโลยีีโรงงาน ผลิิตพืืชมาช่่วยเพิ่่�มคุุณภาพ และปริิมาณการผลิิตพืืชสมุุนไพรให้้ เพีียงพอเพื่�่อรองรัับความต้้องการที่�่มีีทั้้�งในและต่่างประเทศ สอดคล้้อง กัับการคาดการณ์์การเติิบโตของตลาดผลิิตภััณฑ์์สมุุนไพรในประเทศ ที่�่ขยายตััวในทุกุ อุุตสาหกรรมหลััก และยังั เป็น็ โอกาสของผู้้�ประกอบการ ในการผลิิตผลิิตภััณฑ์์สมุุนไพรที่�่จะปรัับใช้้เทคโนโลยีี/นวััตกรรม หรืือ การร่ว่ มมืือกัับทางผู้้�เล่่นอื่�่นในห่ว่ งโซ่ก่ ารผลิิต เช่น่ สถาบันั วิิจััยสมุนุ ไพร โรงพยาบาล เพื่�อ่ การพัฒั นารููปแบบธุุรกิิจใหม่ใ่ นการสร้า้ งมูลู ค่่าเพิ่่ม� จาก สมุุนไพรหรืือสารสกััดจากธรรมชาติิได้้อีีกมาก และยัังเป็็นการสร้้าง ความได้้เปรีียบทางการแข่ง่ ขันั ในระยะยาว 44 | Smart Farming การเกษตรอััจฉริิยะ

ทั้้�งนี้้� พืืชสมุุนไพรที่่�เป็็นโปรดัักส์์แชมเปี้�้ยนตามการส่่งเสริิมของภาครััฐ จากแผนแม่่บท แห่่งชาติิ ว่่าด้้วยเรื่�อง การพััฒนาสมุุนไพรไทยฉบัับที่่� 1 (ปีี 2560-2564) คืือ กระชายดำำ� ไพล บัวั บก ขมิ้้น� ชันั ที่่�เป็็นสมุุนไพรที่่�มีีศัักยภาพทางเศรษฐกิิจสููง เพื่่�อเป็น็ เป้า้ หมายในการกระตุ้้�น เศรษฐกิิจ เนื่่�องจากมีีคุุณสมบััติิทางยาอัันเป็็นที่่�ต้้องการของตลาด นอกจากนี้้�ยัังมีีพืืช สมุุนไพรอื่่�นๆ ที่่�มีีศัักยภาพในการนำำ�มาผลิิตในโรงงานผลิิตพืื ช คืือ ฟ้้าทะลายโจร ว่่านหางจระเข้้ พริิกไทย กฤษณา ตะไคร้้หอม พลูู เป็็นต้้น การเติิบโตของตลาดผลิิตภััณฑ์์สมุุนไพร มีีแนวโน้้มการเติิบโตที่่�ดีี ที่�่มา: แผนแม่บ่ ทสมุนุ ไพรไทยสู่่�ตลาดโลก โดยศูนู ย์ว์ ิิจััยกสิกิ รไทย เนื่�่องจากพืืชสมุุนไพรเหล่่านี้้�มีีการผลิิตสารสำ�ำ คััญทางยาอย่่างน้ำ�ำ มัันหอมระเหย (Essential เทคโนโลยีีในการสร้้างโรงงานผลิิตพืืช Oil) แคโรทีีนอยด์์ (Carotenoids) หรืือ แอนโทไซยานิิน (Anthocyanin) ที่�่สามารถนำ�ำ ไปใช้้ได้้ใน มาจากไบโอเทค ได้้รัับการถ่่ายทอด อุุตสาหกรรมต่่อเนื่�อ่ งได้้หลายประเภท องค์์ความรู้ �และศึึกษาจากผู้้�เชี่่�ยวชาญ ศ. ไตโยกิิ โคไซ บิิดาของ Plant Factory ทั้้�งนี้้� โรงงานผลิิตพืืช (Plant Factory) ที่�่จัังหวััดนครพนมใช้ง้ บลงทุนุ 3 ล้้านบาท มีีขนาด 640 จากมหาวิิทยาลััยชิิบะ ประเทศญี่่�ปุ่่�น ตารางเมตร พื้้�นที่�่การปลููกพืืชประมาณ 8 ชั้้�น เริ่่�มจากการปลููกฟ้้าทะลายโจร การเลืือกสมุุนไพร นำำ�มาปรัับใช้้และดำำ�เนิินการที่่�นครพนม “ฟ้้าทะลายโจร” เนื่�่องจากมีีคุุณสมบััติิและผลการวิิจััยออกมารองรัับอย่่างชััดเจน ทั้้�งในเรื่�่อง โดยญี่่�ปุ่่�นได้้ทำำ�โรงงานผลิิตพืืชเป็็นเวลา การรัักษาและดููแลผู้้�ป่่วยที่�่มีีอาการไอและเป็็นหวััด ประกอบกัับฟ้้าทะลายโจรสามารถแปรรููป กว่่า 25 ปีีแล้้ว อีีกทั้้�งนัักวิิจััยไบโอเทค เพื่�่อสร้้างมููลค่่าเพิ่่�มได้้ และสามารถปลููกพร้้อมให้้ผลผลิิตได้้ต่่อเนื่�่องตลอดทั้้�งปีี ได้้สะสมองค์์ความรู้� ทำำ�วิิจััย ทำำ�แล็็บ โรงงานผลิิตพืืชต่่อเนื่่�องหลายปีี ความสำ�ำ คััญของการมีีโรงงานผลิิตพืืช จึึงกำำ�หนดการให้ส้ ารออกฤทธิ์์ท� ี่�่ต้้องการและมีีคุณุ สมบัตั ิิ ในการรัักษาโรคได้้ รวมถึึงดููแลให้้ได้้ผลผลิิตตามมาตรฐาน มีีคุุณภาพ โดยไม่่มีีการปนเปื้� ้อนจาก ทั้้�งจุุลิินทรีีย์์ สารหนูู โลหะหนักั และสารเคมีีการเกษตร จึึงมีีความปลอดภััยต่่อผู้้�ใช้้ ทั้้�งนี้้� เมื่�่อได้้ผลผลิิตสมุุนไพร ฟ้้าทะลายโจร ออกสู่่�ตลาดแล้้ว จะนำ�ำ ไปทำำ�การแปรรููปผลิิตยา ที่�่โรงพยาบาลเรณููนคร เป็็นแหล่่งผลิิตยาสมุุนไพรให้้แก่่สถานบริิการสาธารณสุุขทุุกแห่่ง ในจัังหวััดนครพนม กว่่า 163 แห่ง่ และจัังหวััดใกล้้เคีียง ซึ่�ง่ มีีข้อ้ มูลู พบว่่า ภาคตะวัันออกเฉีียงเหนืือ ตอนบนมีีการใช้้ยาแผนปััจจุุบัันมููลค่่ากว่่า 1,000 ล้้านบาท จึึงนำ�ำ ยาสมุุนไพรไทยไปทดแทนและ ใช้เ้ พิ่่ม� เติิมยาแผนปัจั จุุบันั Smart Farming การเกษตรอััจฉริิยะ | 45

ศููนย์เ์ กษตรกรรมบางไทร แนวโน้้มของการเกษตรแบบโรงปลููกแบบปิิด (Plant Factory) มีีการเติิบโตอย่่างชััดเจน เพราะมีีความต้้องการสารสกััดจากพืืช เพื่่�อนำำ�ไปใช้้งานในหลากหลายอุุตสาหกรรม ทั้้�งทางการแพทย์์ เครื่�องสำำ�อาง และอาหาร การเกษตร 4.0 มีีหลายระดับั ตั้้�งแต่่ ศูนู ย์เ์ กษตรกรรมบางไทรได้้พัฒั นาระบบการผลิิตพืืชแบบใช้เ้ ทคโนโลยีีมา 21 ปีี เมื่�อ่ 5 ปีที ี่�่แล้้ว Smart Farmer ที่่�ยัังใช้้เทคโนโลยีพี ื้้�นฐาน พบว่่า ปัญั หาการทำำ�การเกษตรพื้้�นฐานเดิิมที่�่เป็น็ รููปแบบเดิิมๆ ทำำ�ยากขึ้้�น และแนวโน้ม้ ของโลกมีี ซึ่่�งชาวบ้า้ นทั่่�วไปสามารถเข้า้ ถึึงได้้ จนไปถึึง การพูดู ถึึงการผลิิตพืืชเชิงิ โภชนาการกัันมากขึ้้�น ขั้้น� สููงสุุดที่่�มีีในปัจั จุุบัันคือื Plant Factory ทั้้�งนี้้�การเลืือกใช้้เทคโนโลยีนี ั้้�นขึ้้�นอยู่่�กัับว่า่ การผลิิตพืืชเชิิงโภชนาการ หรืือ Functional Food หมายความว่่า ผลิิตพืืชเพื่�่อนำ�ำ มาใช้้เป็็น เป้า้ หมายของผู้้�ประกอบการคืืออะไร ซึ่ง่� จะ สารสกััด ผลิิตพืืชเพื่�อ่ มีีคุณุ สมบัตั ิิพิเิ ศษ เช่น่ ผลิิตคะน้า้ ที่�่มีีสารแอนโทไซยานินิ (Anthocyanin) สูงู ได้้ยิินคำำ�ว่่า Functional Food บ่อ่ ยมาก ใช้้ยัับยั้้�งการเสื่�่อมของเซลล์์สมอง ป้้องกัันโรคอััลไซเมอร์์ การผลิิตที่�่หวัังผลแบบนี้้� การเกษตร ตลาด Functional Food ทั่่�วโลกเวลานี้้� แบบปกติิทำำ�ไม่่ได้้ เพราะต้้องมีีการควบคุุมสภาพแวดล้้อม มีีการออกแบบการปลููกที่�่ให้้เข้้าไปสู่่� ใหญ่ม่ าก ปัจั จุุบันั มีีแนวคิดิ การปลูกู ที่่�ควบคุมุ เป้า้ หมายที่�่ต้้องการได้้ สภาพแวดล้้อมเพื่่�อ Functional Food แนวคิิดโรงปลูกู พืืชแบบปิดิ (Plant Factory) เมื่�อ่ นำ�ำ มาปลูกู พืืชต่่างชนิดิ กัันต้้องมีีการออกแบบ โรงปลููกให้้เหมาะสมกัับพืืชแต่่ละชนิิด ซึ่�่งเอาผลผลิิตปลายทางว่่าต้้องการสารสกััดอะไรจากพืืช อาทิิ ต้้องการคะน้้าที่�่มีีสารไปทำำ�ยาป้้องกัันอััลไซเมอร์์ ก็็ต้้องมาศึึกษาว่่า ต้้องการสารสกััดตััวไหน และสารตััวนั้้�นจะได้้ผลผลิิตมาเมื่�่อได้้รัับปััจจััยการเติิบโตอะไรบ้้าง อย่่างละเท่่าใด เพื่�่อให้้ได้้ ผลผลิิตที่�่ตอบโจทย์์ นอกจากพืืชที่�่ต่่างชนิิดกัันแล้้ว (ซึ่�่งมีีความต้้องการปััจจััยการเติิบโตที่�่ไม่่ เหมืือนกััน) พืืชชนิดิ เดีียวกัันแต่่ปลายทางของโจทย์ต์ ่่างกััน การปลูกู จะไม่เ่ หมืือนกัันด้้วย 46 | Smart Farming การเกษตรอััจฉริิยะ

เพราะฉะนั้้�น พืืชที่�่เหมาะจะใช้้วิิธีีการปลููกด้้วยโรงปลููกระบบปิิด หรืือ Plant Factory คืือ Functional Food ซึ่�ง่ มีีมูลู ค่่าสูงู กว่่าพืืชผักั เพื่�อ่ การรับั ประทาน เพราะต้้นทุนุ การปลูกู ด้้วยโรงปลูกู สูงู กว่่า ดัังนั้้�น คนปลูกู ต้้องแยกตลาดให้อ้ อกว่่าจะปลูกู พืืชอะไรเพื่�อ่ อะไร การใช้้เทคโนโลยีี Plant Factory มีีต้้นทุุนในการสร้้างระบบ 3 ส่่วน คืือ โครงสร้้าง ระบบปลููก และระบบการควบคุมุ สิ่่ง� แวดล้้อม เมื่่�อ 2 ปีีที่่�แล้้วศููนย์์เกษตรกรรมบางไทรจดทะเบีียนบริิษััทขึ้้�นมาอีีกบริิษััทหนึ่่�งชื่่�อว่่า AgroLab ทำำ�หน้้าที่่�พััฒนาระบบซอฟต์์แวร์์ในการควบคุุมระบบอััตโนมััติิ ได้้นวััตกรรม ออกมาค่่อนข้้างมาก ระบบควบคุุมสามารถควบคุุมได้้ทุุกรููปแบบ และมีีการสร้้าง Ambience Control Unit (ACU) ในโลกของ Plant Factory จะพูู ดถึึง AHU (Air Handling Unit) ระบบการปรัับและหมุุนเวีียนอากาศใช้้ในอุุตสาหกรรมห้้องเย็็น ห้้องผ่่าตััด ห้้องเก็็บของ ระบบ AHU ยัังไม่่ครอบคลุุมที่่�จะมาใช้้ใน Plant Factory เพราะยัังขาดการควบคุุมคาร์์บอนไดออกไซด์์ ความชื้้�น และการหมุุนเวีียนอากาศ ที่่�เหมาะสมต่่อการผลิิตพืืช บริิษััทพััฒนา ACU ขึ้้�นมาและจดสิิทธิิบััตรเรีียบร้้อยแล้้ว แนวโน้้ว Plant Factory ไม่่น่่าจะเกิิน 4-5 ปีีนี้้�จะเห็็นการลงทุุนเชิิงพาณิิชย์์ขนาดใหญ่่ เพราะ ผู้้�ประกอบการหลายรายพบว่า่ Plant Factory สามารถตอบโจทย์แ์ ละมีีตลาด โจทย์ค์ ืือจะทำำ�อย่า่ งไร เพื่�่อให้้ต้้นทุุนการผลิิต Plant Factory ต่ำำ�ลง ซึ่�่งขึ้้�นกัับการวางสเปกและการออกแบบโรงปลููก เพื่�่อให้้เกิิดประโยชน์์สููงสุุดภายใต้้ต้้นทุุนที่�่ต่ำำ�ที่�่สุุด ในระบบปิดิ 100% แบบ Plant Factory ในประเทศไทยที่�่อากาศร้อ้ น ต้้นทุนุ ตรงนี้้จ� ะสูงู มาก ใน ต่่างประเทศ อุุณภููมิิภายนอก 5 °C พืืชต้้องการอุุณหภููมิิที่�่ 20 - 24 °C พอได้้ความร้้อนจากหลอด LED กลายเป็็นอุุณหภููมิิที่�่พอดีี แต่่ในประเทศไทยจะกลายเป็็นตู้้�อบ จึึงใช้้น้ำ�ำ เข้้าไปหล่่อเย็็น เอาความร้้อนจากหลอดออกมาระบายนอกตู้้� ซึ่�่งทางศููนย์์ฯ ทำำ�สำ�ำ เร็็จแล้้ว และจะใช้้ที่�่แรกกัับ การปลูกู กััญชาในระบบปิดิ ของจุุฬาลงกรณ์ม์ หาวิิทยาลััย Plant Factory สำำ�หรัับปลููกกััญชาเพื่่�องานวิิจััย ประเทศไทยอนุุญาตให้้ปลููกกััญชาเพื่�่องานวิิจััยได้้ ทุุกมหาวิิทยาลััยต่่างหาเทคโนโลยีีใน ต่่างประเทศ และพบว่่า หากจะปลููกกััญชาทางการแพทย์์มีีหลายระดัับ ขึ้้�นกัับปลายทางผลผลิิต เป็็นตััวกำำ�หนดว่่าปลููกเพื่�่อทางการแพทย์์อะไร เช่่น ถ้้าปลููกเพื่�่อการแพทย์์แผนไทยและแผนไทย ประยุุกต์์ อาจจะใช้้ Green House ก็็เพีียงพอ เพราะให้้ความสำ�ำ คััญเพีียงแค่่ว่่าไม่่มีีสารตกค้้าง จากโลหะหนัักจากน้ำ�ำ จากดิิน ไม่่มีียาฆ่่าแมลง ถ้้าปลููกกััญชาเพื่�่อการแพทย์์แผนปััจจุุบัันที่�่จะ ขึ้้�นทะเบีียนเป็็นยาหลัักใช้้ในกลุ่่�มต่่างๆ ต้้องปลููกในระบบปิิดเท่่านั้้�น เพราะต้้องควบคุุมผลผลิิต ว่่าต้้องให้้สารที่�่ตอบโจทย์์ทางการแพทย์์แบบเต็็มประสิิทธิิภาพ ซึ่�่งการปลููกในระบบกึ่่�งปิิด ไม่่สามารถควบคุุมความชื้้�นได้้ หรืือการกระตุ้้�นให้้ออกดอกต้้องใช้้สเปกตรััมของแสงที่�่กำำ�หนด แนวโน้้ม Plant Factory ที่�่จะเอามาใช้้ในการผลิิตกััญชาสููงมาก ซึ่�่ง Plant Facotry ของ ศููนย์์เกษตรกรรมบางไทรที่�่ปลููกกััญชาให้้จุุฬาฯ เริ่่�มในไตรมาสสุุดท้้ายของปีี 2562 ขนาดที่�่ ทำำ�อยู่่�ไม่่ใช่่เชิิงพาณิิชย์์ แต่่เป็็นการปลููกในขนาดเพื่�่องานวิิจััย ในประเทศไทยไม่่มีีองค์์ความรู้� ในการปลููกกััญชาในระบบปิิด รอบการปลููกััญชาในระบบปิิดรอบละประมาณ 4 เดืือน ถึึงจะได้้ ผลผลิิต โรงปลููกกััญชาทางการแพทย์์ในต่่างประเทศก็็ล้้วนเจอปััญหา ไทยทำำ�ล้้าหลัังกว่่า 4-5 ปีี เรา ก็็เอาปััญหาที่�่เขาเจอมาแก้้ไข โดยเฉพาะอากาศร้้อน ตอนนี้้�มีีการพััฒนาหลอดไฟปลููกกััญชาที่�่ ใช้้น้ำ�ำ หล่่อเย็็นได้้ พััฒนาการควบคุุมสิ่่�งแวดล้้อมภายใน แม้้กระทั่่�งการหมุุนเวีียนใต้้ทรงพุ่่�ม ซึ่�่ง ทำำ�ให้้ต่่างประเทศผลผลิิตเสีียหาย 30-40% เนื่�่องจากอากาศใต้้ทรงพุ่่�มไม่่หมุุนเวีียน ทำำ�ให้้เกิิด ความชื้้�นสะสม ทำำ�ลายช่่อดอก ติิดเชื้้�อรา เราเอาปััญหานี้้�มาออกแบบการหมุุนเวีียนอากาศใต้้ ทรงพุ่่�ม รวมถึึงออกแบบระบบการจ่่ายคาร์์บอนไดออกไซด์์ Smart Farming การเกษตรอััจฉริิยะ | 47

โรงปลูกู กััญชาในระบบปิดิ ที่�่ศูนู ย์เ์ กษตรกรรมบางไทรพัฒั นานั้้�นน่า่ จะ Plant Factory เพิ่่�มมููลค่่าพืืชผััก เป็็นระบบที่�่สมบููรณ์์ที่�่สุุดของโลก และเทคโนโลยีีของไทยล้้วนๆ มีีพื้้�นที่�่ นอกจาก Functional Food แล้ว้ Plant Factory ยังั เหมาะที่จ�่ ะใช้ส้ ำ�ำ หรับั ปลูกู 80 ตารางเมตร ครอบคลุมุ ตั้้�งแต่ก่ ารเพาะเมล็ด็ อนุบุ าลต้น้ กล้า้ สะสม อาหาร กระตุ้้�นสารสำ�ำ คััญ ทั้้�ง 4 ขั้้�น ตั้้�งแต่่เพาะเมล็็ดจนเก็็บเกี่�่ยวผลผลิิต ปลูกู พืืชผักั เศรษฐกิิจที่�่มีีมูลู ค่า่ สูงู ปัจั จุุบันั ประเทศไทยไม่ส่ ามารถส่ง่ ออก ใช้เ้ วลา 4 เดืือน ใน 1 โรงปลูกู ให้ผ้ ลผลิิตได้้ 3 รอบปลูกู ต่่อปีี กลุ่่�มผัักใบ เช่่น กระเพรา โหระพา ผัักชีี ผัักชีีฝรั่่�ง เป็็นเวลา 6 ปีีแล้้ว โดยเฉพาะตลาดยุโุ รป ซึ่ง�่ มูลู ค่า่ ตลาดปีที ี่ผ�่ ่า่ นมาประมาณ 7,000 ล้า้ นบาท เราเชื่่�อว่่า เราสามารถทำำ�ให้้ได้้ผลผลิิตได้้ 5-6 รอบปลููกต่่อปีี ผู้้�ประกอบการที่�่เป็็นสมาชิิกของหอการค้้าไทยและเป็็นผู้้�ส่่งออกผัักใบ ซึ่�่งจะทำำ�ให้้ต้้นทุุนการผลิิตต่ำำ��ลง เราคิิดไปถึึงการสร้้างต้้นแม่่และ ประมาณ 17-18 บริษิ ัทั มีีการหารืือกันั ว่า่ จะทำำ�อย่า่ งไรถึงึ จะเรีียกยอดขาย ใช้้เทคนิิคการโคลนนิ่่�งการชำำ�กิ่่�ง จะทำำ�ให้้โรงปลููกกััญชาทางการ ตรงนี้้ก� ลับั คืืนมา และมีีการทดลองมาทุกุ วิธิ ีี ก็ย็ ังั ไม่ผ่ ่า่ นคุณุ สมบัตั ิขิ อง EU แพทย์์คุ้้�มทุุนเร็็วที่่�สุุด ซึ่่�งเราควบคุุมตั้้�งแต่่เมล็็ด ใครเป็็นคนเพาะ สุดุ ท้้ายต้้องใช้้ Plant Factory ในการปลูกู โหระพา กะเพรา เพาะอย่่างไร ย้้ายลงปลููกวัันไหน ย้้ายเข้้าไปอยู่่�ในห้้องสะสมอาหาร วัันไหน เป็็นการควบคุุมการแพร่่ประจายไปเป็็นยาเสพติิด จนไปถึึง เอาช่่อดอกไปแล้้วไปสกััดอย่่างไร ซากกิ่่�ง รากใบ ต้้องมีีการติิด tag และเผาทำำ�ลายในสภาพที่่�ไร้้ควััน เราทำำ�ซอฟต์์แวร์์แพลตฟอร์์ม ขึ้้�นมาในการควบคุุมแต่่ละขั้้�นตอน และนำำ�เสนอ อย. และ ปปส. แล้้ว ตอนนี้้�อยู่่�ระหว่่างการสร้้างจริิงปฏิิบััติิจริิง โรงปลููกระบบปิิด (Plant Factory) สำ�ำ หรัับพืืชแต่่ละชนิิดนั้้�นมีีความ โหระพา กะเพรา ราคาเฉลี่่�ยอยู่่�ที่่�ประมาณ 40 บาทต่่อ กก. ราคา แตกต่่างกััน อาทิิ กััญชา ซึ่�่งเป็็นพืืชที่�่ต้้องการความเข้้มของแสง ขายในยุุโรปตกประมาณ 10 ยููโรนิิดๆ หรืือประมาณ 400-500 สููงมาก พืืชผัักทั่่�วไปต้้องการ 200 PPFD (ค่่าความเข้้มของแสงที่�่พืืชใช้้ บาทต่่อ กก. ตลาดตรงนี้้�หายไป หายไปอยู่่�ในกลุ่่�มประเทศที่่�มีี ในการสัังเคราะห์์แสง) กััญชาต้้องการ 1,000 PPFD ต้้องติิดหลอด LED สภาพแวดล้้อมเหมาะสม โดยไม่่ต้้องใช้้สารพิิ ษกำำ�จััดศััตรููพืื ช 80 วััตต์์ 40 หลอด เปิิดพร้้อมกััน ความร้้อนขึ้้�นมา 7-8 °C กััญชาเอง ในระดัับที่่�เข้้มข้้นเท่่าประเทศไทย ซึ่�่งคุุณสมบััติิสารในกระเพรา ต้้องการอุุณภููมิิที่�่ 20-24 °C ดัังนั้้�น ต้้องออกแบบโรงปลููกเฉพาะขึ้้�นมา ที่่�ปลููกในเขตหนาว สู้้�กระเพราที่่�ปลููกในเขตร้้อนโดยเฉพาะใน พืืชแต่่ละชนิิดมีีความต้้องการปััจจััยการเติิบโตที่�่ไม่่เหมืือนกััน ทั้้�งแสง ประเทศไทยไม่่ได้้ สุุดท้้ายต้้องใช้้ Plant Factory ในการปลููก ความชื้้�น อุุณหภููมิิ การหมุุนเวีียนของอากาศ และสารสะลายแร่่ธาตุุ เพื่่�อที่่�จะนำำ�ยอดขายนั้้�นกลัับมา อาหาร เป็น็ ต้้น ศููนย์์เกษตรกรรมบางไทรรัับโจทย์์มาจาก สวทช. ว่่า หากนำ�ำ โหระพา ตอนนี้้�ที่�่ทำำ�อยู่่�คืือ การวิิจััยเพื่�่อหา Crop Requirement ทั้้�งหมด กระเพรา มาปลููกในระบบปิิดแบบนี้้� ต้้นทุุนจะเป็็นเท่่าใด ปััจจุุบััน ของกััญชา นอกจาก Crop Requirement ของกััญชาแล้้ว ประเด็็นต่่อมา รอบปลููกที่�่ 4 แล้้ว สรุุปว่่าตกกิิโลกกรััมละ 70-80 บาท ซึ่�่งถืือว่่าสููง คืือ เมล็็ดพัันธ์ุุ� ที่�่เหมาะสมในการปลููกในระบบปิิด ซึ่�่งต้้องนำ�ำ เข้้ากััญชา ทางศููนย์์ฯ พยายามพััฒนาเทคโนโลยีีเพื่�่อลดต้้นทุุนในการผลิิตให้้ได้้ เพราะกััญชาในต่่างประเทศมีีการพััฒนาสายพัันธุ์์�มา 50 ปีี ในช่่วง 3 ปีี ปััจจุุบัันอยู่่�ในขั้้�นตอนที่�่ต้้องพััฒนาระบบปิิดให้้มีีต้้นทุุนต่่อกิิโลกรััม แรกที่�่กฎหมายไทยระบุุให้้ปลููกกััญชาเสรีีเพื่�่อการแพทย์์ได้้ ในช่่วงนี้้� 60 บาท หากทำำ�สำำ�เร็็จจะสามารถส่่งออกได้้ ต้้องมีีการนำำ�สารสกััดจากกััญชามาทำำ�วิิจััยทางคลิินิิกใช้้กัับผู้้�ป่่วยจริิง เพื่�่อให้้รู้้�ว่่าสายพัันธุ์์�นี้้�หรืือส่่วนผสมของสารนี้้� เหมาะกัับรัักษากลุ่่�ม สเปคตรััมของแสง อุุณหภููมิิที่�่เหมาะสม สารละลายธาตุุอาหารพืืช อาการโรคไหน อย่่างไร อาทิิ อััลไซเมอร์์ พาร์์กิินสััน ความเครีียด และ มีีผลต่่อการเจริิญเติิบโต คุุณภาพและปริิมาณของผลผลิิต สิ่่�งเหล่่านี้้� มะเร็ง็ เป็น็ ต้้น มีีความแตกต่่างจากการปลููกในระบบเปิิด โดยเฉพาะการควบคุุม สิ่่�งแวดล้้อมภายในตู้้�ปลููก เป็็นโจทย์์ใหม่่สำ�ำ หรัับไทยซึ่�่งยัังไม่่มีีการทำำ� ประเทศไทยต้อ้ งการพื้้�นที่ห�่ ลายแสนตารางเมตรเพื่�อ่ ทำำ�การปลูกู กัญั ชา เชิิงพาณิิชย์์กัันจริิงจััง มีีการศึึกษาดููงานในต่่างประเทศและพยายาม ในระบบปิดิ เพื่�อ่ ใช้ท้ างการแพทย์์ ซึ่�ง่ ต้้นทุุนของการปลูกู ในระบบปิิดนั้้�น ประยุุกต์์ใช้้ ในต่่างประเทศตกตารางแมตรละ 140,000-150,000 บาท ในไทย องค์์การเภสััชใช้้งบ 10 ล้้านบาท ได้้พื้้�นที่�่ปลููกกััญชา 140 ต้้น ใช้้พื้้�นที่�่ 100 ตารางเมตร ต้้นทุุนนี้้�ไม่่รวมอาคารเพราะมีีอยู่่�แล้้ว นำ�ำ ระบบเข้้ามา ติิดตั้้�งเท่่านั้้�น ตกตารางเมตรละ 100,000 บาท จากการวิิจััยพบว่่า มููลค่่าของกััญชา (ที่�่จะใช้้ทางการแพทย์์) ภายใน ประเทศไทย 6,000 ล้้านเหรีียญสหรััฐต่่อปีี (เกืือบ 200,000 ล้้านบาท ต่่อปีี) ซึ่�่งดููจากตััวเลขการนำ�ำ เข้้ากลุ่่�มยาต่่างประเทศสำ�ำ หรัับโรคต่่างๆ ที่�่กััญชาสามารถเข้้ามาทดแทนได้้ ปััจจุุบัันหลายโรงพยาบาลมีีแนวคิิดจะสร้้างฟาร์์มขึ้้�นมาผลิิตผัักเพื่�่อ ผู้้�ป่ว่ ยโรคหัวั ใจ ผู้้�ป่ว่ ยโรคไต โรคความดัันโลหิติ สูงู เป็น็ ต้้น ซึ่�ง่ สอดคล้้อง กัับนโยบายของประเทศเรื่�อ่ งเกษตร 4.0 48 | Smart Farming การเกษตรอััจฉริิยะ