45 ขา วโพดแมแจม ภาพ 5.1 ผนทีไสดงทตไี ๅงั ของหมบู าຌ นตัวอยา งทไีถูกคดั ลอื ก (รปู ดาว) ฿นพืนๅ ทไี 3 ต้าบล 5.2 การกใบรวบรวมขอຌ มูลดຌวยบบสอบถาม ฿นการท้างานภาคสนามลงพืๅนทีไกใบรวบรวมขຌอมูล฿นมจมดຌวยบบสอบถาม จากครัวรือนกษตร ผูຌปลกู ขຌาวพด จา้ นวนทังๅ สิๅน 400 ครวั รอื นตวั อยาง จากทัๅงหมด 12 หมบู ຌาน ฿น 3 ตา้ บล (ดงั กลา วขຌางตนຌ ) คณะท้างานเดຌประชุมวางผนกันหลายครัๅง (ดยฉพาะระหวางหัวหนຌาครงการ นักวิจัยผูຌชีไยวชาญดຌานการ วจิ ยั สา้ รวจ ละทมี นกั วจิ ยั ) พอไื สราຌ งบบสอบถามควบคเู ปกบั การปรบั ปรงุ คา้ ถามละกา้ หนดผนงานตา งโ ฿หสຌ อดคลอຌ งกับสถานการณຏความปนຓ จรงิ ฿นพๅนื ทไีละวลา (ชน ความจ้าปຓน฿นการพิมไ นักวิจัย ผຌูชีไยวชาญ ดຌานการประมวลผลขຌอมูลดยปรกรมทางสถิติ การวางผนงานรวมกับตัวทนภาคประชาสังคมทีไท้างาน ฿นพนๅื ทมไี ากอ น) ดยกอ นดนิ ทางลงพนืๅ ทภีไ าคสนามการตดิ ตอ ประสานงานกบั หนว ยงาน฿นพนืๅ ทไี (อา้ ภอ องคกຏ ร ปกครองสวนทຌองถไิน ละผຌู฿หญบຌาน) พไือขออนุญาต฿นการขຌาเปท้างานพืๅนทีไปງาหมาย การลงพๅืนทีไกใบ บบสอบถามครงๅั นๅี นา้ ดยหวั หนาຌ ครงการ ทมี นกั วจิ ยั ผชຌู ว ย ละนกั วจิ ยั ภาคสนาม ดยมนี กั ศกึ ษาปรญิ ญาตรี ชๅันปทไี 4 ภาควิชาสังคมวิทยาละมานุษยวิทยา ละนักศึกษาปริญญาท คณะสังคมศาสตรຏ มหาวิทยาลัย ชียง฿หม ทีไผานการอบรมบืๅองตຌนกีไยวกับครงการฯ พไือความขຌา฿จทีไชัดจนกีไยวกับวัตถุประสงคຏละ วิธีปฏิบัติงาน จ้านวน 7 คน การลงพๅืนทไี฿นอ้าภอมจม฿ชຌระยะวลาทๅังสิๅน 2 ครๅัง ระหวางวันทไี 14-24 พฤษภาคม 2558 ยกปนຓ (1) วนั ทไี 14-15 พฤษภาคม 2558 ลงพนืๅ ทตีไ า้ บลทา ผา ละ (2) วนั ทไี 22-24 พฤษภาคม 2558 ลงพนๅื ทตีไ ้าบลมศึกละตา้ บลกองขก
ขาวโพดแมแ จม 46 ภาพ 5.2 วันทีไ 14-15 พฤษภาคม 2558 ลงพนืๅ ทไีครๅงั ทไี 1 ตา้ บลทาผา อา้ ภอมจม ภาพ 5.3 วันทไี 22-24 พฤษภาคม 2558 ลงพืๅนทีไครงๅั ทีไ 2 ตา้ บลกองขก อา้ ภอมจม
47 ขาวโพดแมแ จม ภาพ 5.4 วันทีไ 22-24 พฤษภาคม 2558 ลงพืนๅ ทคีไ รงัๅ ทไี 2 ตา้ บลมศ กึ อา้ ภอมจม หลงั จากทเไี ดดຌ า้ นนิ การลงพนืๅ ทรไี วบรวมขอຌ มลู จากบบสอบถามดย฿ชพຌ นกั งานสมั ภาษณຏ บบสอบถาม ทงๅั หมดจา้ นวน 400 ชดุ เดถຌ กู นา้ มาปลงขอຌ มลู ลงรหสั (coding) ตรวจสอบละประมวลผลขอຌ มลู ดยปรกรม คอมพิวตอรຏทางสถิติส้าหรับนักสังคมศาสตรຏ ดยนักวิจัยผຌูชไียวชาญจัดการกับขຌอมูลตัวปรตางโ กระทไัง สามารถนา้ มาปรผล ละอภปิ รายผลตคี วาม ดยทงๅั นเๅี ดมຌ กี ารนา้ สนอผลการสา้ รวจ฿นทปไี ระชมุ เปกอ นหนาຌ นๅี 2 ครงๅั คอื 1. ฿นทีไประชมุ รับฟงความคดิ หนใ ระดับอา้ ภอฯ ทวีไ า การอา้ ภอม จม วนั ทีไ 24 กรกฎาคม 2558 2. ฿นการประชมุ ณ รงรมชยี ง฿หมกรนดຏววิ อา้ ภอมอื ง จงั หวัดชียง฿หม วนั ทีไ 13 สงิ หาคม 2558 5.3 การน้าสนอผลการส้ารวจ การน้าสนอผลการสา้ รวจ฿นสวนนๅี บง นๅอื หาออกปน 6 ตอน ดงั นๅี 1. ภาพรวมกียไ วกบั ครัวรือนกษตรกรผูຌปลกู ขาຌ วพดลียๅ งสัตวຏ 2. การปลกู ละขายขຌาวพดลๅียงสตั วຏ 3. การ฿ชຌ ชืๅอพลิง฿นการหงุ ตຌม฿นครวั รอื นละนวนຌมการ฿ชຌชๅือพลิงทางลือก 4. การรบั รຌู ละความตระหนักกียไ วกับหมอกควัน 5. ประสบการณຏละความคิดหนใ กียไ วกับรไอื งศษซากจากเร ละหมอกควนั 6. ความคดิ หนใ กไียวกบั การจดั การกบั ศษซากชีวมวลละนวทาง฿นการกຌเขปญ หา
ขาวโพดแมแจม 48 5.3.1 ภาพรวมกยีไ วกับครวั รอื นกษตรกรผูຌปลกู ขຌาวพดลีๅยงสตั ว จากการส้ารวจดยบบสอบถาม 400 ชุด ผูຌตอบบบสอบถาม ยกปຓนหัวหนຌาครัวรือน ละ สาม/ี ภรรยา รอຌ ยละ 52.5 ละ 47.5 ตามลา้ ดบั ผลการสา้ รวจช฿ๅี หຌ หนใ วา ครอบครวั ของกษตรกรผปຌู ลกู ขาຌ วพดฯ ฿นอา้ ภอม จม ดยฉลยไี ลวຌ มจี า้ นวนสมาชกิ ฿นครวั รอื นอยปู ระมาณ 5 คน ฿นจา้ นวนนสๅี ว น฿หญ ปนຓ สมาชกิ ฿นครอบครัวทีไก้าลังรียนหนังสืออยูประมาณครอบครัวละ 1-2 คน สดงวาสวน฿หญมีภาระ฿นสวนของ การลงทนุ ดาຌ นการศกึ ษา ทงัๅ นๅี มอืไ พจิ ารณาสดั สว นของสมาชกิ ทีไ รยี นลวຌ จบลวຌ (ตามการศกึ ษาภาคบงั คบั คอื ระดับมัธยมศึกษาปทไี 3 ขึๅนเป) มีอยูราวโ 1-2 คน ชนกัน สดง฿หຌหในวามีการปลไียนปลงทางสังคม อยางส้าคัญ฿นอ้าภอมจม คือผูຌคนเดຌรับการศึกษาละมีความสน฿จทีไจะลงทุน฿นรไืองการศึกษาของ บุตรหลานมากพอสมควร ฿นงข องรงงานจึงท้า฿หพຌ บวา฿นครวั รอื นหนงไึ โ จะมีสดั สวนคน฿นวยั ท้างานหรอื ปนຓ รงงานอยปู ระมาณ 2-3 คน ซงึไ ฿นจา้ นวนนๅี ปนຓ กลมุ ทอไี อกเปทา้ งานขาຌ งนอก หรอื เมเ ดทຌ า้ งาน (ภาคกษตร) ฿หຌครัวรือนประมาณ 1-2 คน หมายความวาก้าลังรงงานภาคกษตรจริง จะมีพียง 1-2 คนตอครัวรือน สวนทีไหลืออาจประกอบอาชีพอไืนโ ชน ครู ขຌาราชการ หรือรงงานรับจຌาง฿นมือง (ดูตาราง 5.8 ละ ตาราง 5.9 ประกอบ) ตาราง 5.8 สดงขຌอมลู ภมู ิหลงั ทางสงั คมของครอบครัวกษตรกรผูปຌ ลูกขาຌ วพดฯ สภาพทไวั เป฿นครวั รือนของกษตรกรฯ จา้ นวน (n=400) จ้านวน นຌอยทีสไ ุด มากทีไสุด 1. ปจ จบุ ันมีคนอาศยั อยู฿ นครัวรอื นดียวกันนๅี กีไคน 2. ปนຓ คนทไีก้าลังรยี นหนงั สือละอยกู ับครอบครัว กีคไ น 400 1 10 3. ปຓนคนทไีรียนจบลวຌ ดยจบการศกึ ษาสงู กวาชนัๅ ม.3 กีไคน 4. ปຓนคนทีไ฿ชຌวลาสวน฿หญทา้ งานอาชีพ฿นครัวรอื น กไีคน 294 1 5 5. ปนຓ คนทไี฿ชຌวลาสวน฿หญท้างานอาชีพทเไี ม฿ ชของครวั รอื น กีไคน 146 1 4 398 1 7 117 1 9 ตาราง 5.9 สดงคา ฉลยีไ ขอຌ มลู ภมู ิหลังทางสงั คมของครวั รือนกษตรกรผูปຌ ลูกขาຌ วพดฯ สถานภาพสมาชิก฿นครวั รอื น จ้านวน (n=400) จ้านวน รอຌ ยละ คา ฉลยไี 1. ปจจุบนั มีคนอาศัยอย฿ู นครัวรือนดียวกนั นีๅ กไีคน 400 100 4.46 2. ปຓนคนทไีก้าลงั รยี นหนังสือละอยกู บั ครอบครัว กคไี น 3. ปຓนคนทีไรียนจบลวຌ ดยจบการศึกษาสงู กวา ชันๅ ม.3 กคไี น 294 73.5 1.68 4. ปนຓ คนทไี฿ชຌ วลาสวน฿หญท ้างานอาชพี ฿นครวั รอื น กไีคน 5. ปຓนคนทไี฿ชຌวลาสว น฿หญท้างานอาชีพทีเไ ม฿ ชข องครวั รือน กีคไ น 146 36.5 1.40 398 99.5 2.35 117 29.25 1.48
49 ขา วโพดแมแ จม 5.3.2 การปลูกละขายขาຌ วพดลยๅี งสัตว จากการส้ารวจสอบถามกไียวกับพๅืนทไี฿นการปลูกขຌาวพดลีๅยงสัตวຏ พบวา ดยฉลไีย฿นอ้าภอมจม ครัวรือนของกษตรกรฯ ทๅังหมดจะครอบครองหรือ฿ชຌพๅืนทีไ฿นการพาะปลูกประมาณครอบครัวละ 15.6 เร ซงไึ ฿นทนไี คีๅ อื คา ฉลยีไ ทงัๅ นีๅ มอืไ พจิ ารณายกตา้ บล (ทสีไ า้ รวจ) พบวา ตา้ บลกองขก มคี า ฉลยไี ของพนๅื ทเีไ รข าຌ วพด ตอ ครวั รอื นมากทีสไ ดุ คอื 18 เรตอ ครัวรือน รองลงมาคอื ต้าบลทา ผา มีคา ฉลียไ อยทู ีไ 15 เรตอครัวรอื น ละ ต้าบลมศึก 13 เรตอครัวรือน ทัๅงนๅีมืไอพิจารณายกตามระยะหางของพืๅนทไีเรขຌาวพดจากทไีวาการอ้าภอ มจม พบวา ขนาดของพืๅนทไตี อครัวรือนทีไอยู฿กลกຌ ับทไีวาการอ้าภอ คอื รัศมเี ม กนิ 20 กิลมตร จะคิดปຓน ราวโ ครวั รอื นละ 17 เร ละยงิไ เกลหา งออกจากทวไี า การอา้ ภอมากโ คอื ฿นระยะรศั มเี ปกนิ กวา 40 กิ ลมตร พบวา สดั สวนของจา้ นวนพนืๅ ทีไพาะปลกู ตอครัวรอื นจะมขี นาดลกใ ลง คอื ฉลยไี ประมาณ 11 เรต อ ครวั รอื น ซไึงกใปຓนเปเดຌวาพราะพๅืนทไีหางเกลนๅันสวน฿หญจะปຓนพๅืนทีไตามชิงขา-เหลขานไันอง ซไึงมีจ้ากัดละ ปຓนเรขนาดลใก (ดตู าราง 5.10 ละตาราง 5.11) ฿นสว นของผลผลติ รอบปการผลติ ทผไี านมา พบวา ผลผลติ จากการปลกู ขຌาวพดลๅยี งสตั วขຏ องครวั รอื นหลงั จากสี/มลຌวสงู สุด 50,000 กิลกรมั นอຌ ยทไีสดุ 600 กิลกรัม ละมีคา฿ชຌจายกีไยวกับคาสี/ม ละคา฿ชຌจาย฿นการขนยຌายผลิต ฿นราคาทีไตกตางกันเปตามระยะทาง ความยาก/งา ย฿นการขาຌ ออกพนๅื ทไี ตาราง 5.10 สดงคาฉลไยี ของขนาดพืๅนทปไี ลกู ขาຌ วพด (เร) ฿นปท ไผี านมาของกษตรกร ต้าบลทไีครัวรือนตๅังอยู พๅนื ทปไี ลกู ฉลไีย (เร) ครวั รือน ความบไยี งบนมาตรฐาน 1. ต้าบลทา ผา 15.1261 115 9.10534 2. ตา้ บลมศ ึก 13.8526 156 9.93255 3. ต้าบลกองขก 18.2016 129 10.78655 รวม 15.6213 400 10.13825
ขาวโพดแมแ จม 50 ตาราง 5.11 สดงคาฉลไียของขนาดพๅืนทีไปลูกขຌาวพด (เร) ฿นปทไีผานมาของกษตรกร ยกตามระยะทาง จากตวั อา้ ภอ ครวั รอื นตามระยะทางจากตัวอ้าภอ พืนๅ ทปีไ ลกู ฉลไยี (เร) ครวั รือน ความบยไี งบนมาตรฐาน 151 9.69528 1. ฿กลຌ (ระยะเม กิน 20 กม.) 16.9437 129 10.78655 120 8.46742 2. ปานกลาง (ระยะหา ง 20-40 กม.) 18.2016 400 10.13825 3. หา งเกล (มากกวา 40 กม.) 11.1833 รวม 15.6213 ฿นสวนของเรขຌาวพดหรือพๅืนทีไปลูกทไีกษตรกร฿นอ้าภอมจม฿ชຌพาะปลูกละครอบครอง ซไึงมี หลากหลายบบ ตัๅงต ฉนด, ครุฑดง, หนังสอื สา้ คญั สดงกรรมสทิ ธิท่ ดไี นิ น.ส.3, น.ส.3ก, น.ส.3ข (หนังสอื รบั รองการทา้ ประยชน)ຏ , น.ส.2 หมายถงึ ฿บจอง ส.ป.ก.4-01 (ทไดี นิ ทรไี ัฐยก฿หຌกษตรกรพือไ ปຓนทีไดินท้ากิน), กสน.5 (หนังสือสดงการท้าประยชนຏ), น.ค.3 (หนังสืออนุญาต฿หຌขຌาท้าประยชนຏ฿นขตนิคมสรຌางตนอง), ส.ค.1, ส.ค.2, ส.ค.3 (บบจงຌ การครอบครองทดไี นิ ), สทก.1ก (หนงั สอื อนญุ าต฿หทຌ า้ กนิ ฿นทดไี นิ ปาຆ สงวนหง ชาติ ปຓนการชไัวคราว) ปຓนตຌน จากการส้ารวจพบวาทีไดินสวน฿หญทีไ฿ชຌปลูกขຌาวพดลๅียงสัตวຏ ปຓนพๅืนทไีทไีเมมี อกสารสิทธร่ิ อຌ ยละ 92 ละสว น฿หญปຓนพๅนื ทีไตามเหล ขา (ดูรายละอยี ด฿นผนภมู ขิ ຌางลา ง) อยางเรกตใ าม นไืองจากมีการตัดถนนนานลຌว มຌจะปຓนพๅืนทีไตามเหลขา รถยนตຏกระบะสามารถขຌาพๅืนทไีเดຌ คือคิดปຓน รຌอยละ 85 ขณะทมไี ีพๅืนทไีปลูกขຌาวพดทรไี ถยนตเຏ มสามารถขຌาถึงเดຌ กษตรตอຌ งดินขนผลผลติ ออกมาองพียง รอຌ ยละ 15 ของพๅืนทีทไ ๅังหมด ผนภมู ิ สดงประภทของอกสารสิทธิห่ รือการถือครองทดีไ นิ ท฿ีไ ชຌ ปนพๅืนทปไี ลกู ขຌาวพดลยๅี งสตั ว ฉนด น.ส.3, น.ส.3ก, น.ส.3ข ฿บจอง, ส.ค.1, ส.ค.2, ส.ค.3, นค.3, กสน.5 2.5% 1% เมปน จาຌ ของพนๅื ทีไ สทก.1ก, ส.ป.ก.4-01 1.7% 3% เมม ี อกสารสิทธ่ิ 91.8%
51 ขา วโพดแมแ จม มอืไ ถามถึงนวนมຌ การปลูกขาຌ วพด฿นปน ีๅ (คอื 2558) ปรยี บทยี บกับปทไี ลຌว วา ปน ๅีจะปลูกอกี หรอื เม กษตรกรตอบบบสอบถามสว น฿หญร อຌ ยละ 85 ตอบวา จะปลูกทาดมิ ละมีสวนหนไงึ บอกวา จะปลูกพมิไ ขๅึน คือรຌอยละ 8.8 ขณะทไสี วนทไบี อกวา จะปลูกนอຌ ยกวาดมิ รຌอยละ 3.5 ละทตไี อบวาจะเมปลูกมี พียงรຌอยละ 2.8 (ดูตาราง 5.12) ค้าตอบดังกลาวชีๅ฿หຌหในถึงนวนຌมของการปลูกขຌาวพดทีไวา นอกจากปຓนการลงทุน พืๅนทไี การปลูกจะยังเมลดลง มีนวนຌมทีไจะปลูกกัน฿นปตอโ เป ทัๅงนีๅ฿นสวนของการ฿ชຌรงงาน฿นการพาะปลูก ผลการส้ารวจพบวา สดั สวนของการ฿ชຌ รงงานปนຓ รงงาน฿นครวั รือนราวโ รຌอยละ 30 ขณะทกไี าร฿ชຌรงงาน นอกครัวรือน อาจจะปຓนอามืๅออาวันหรือการจຌางรายวัน คิดปຓนรຌอยละ 70 ทๅังนๅีมืไอพิจารณายก ปนຓ รายตา้ บล กยใ งิไ พบความตกตา งอยา งชดั จนวา ตา้ บลท฿ีไ กลຌ ขตตวั อา้ ภอคอื ตา้ บลทา ผาละตา้ บลกองขก จะ฿ชຌ รงงานนอกครวั รอื น฿นสดั สวนทสีไ งู กวาต้าบลอไืน (คือรຌอยละ 80 ละ 76 ตามลา้ ดบั ) ขณะทไีต้าบลมศกึ ซไึงพืๅนทไีสวน฿หญอยูติดกับเหลขา ยังคงมีนวนຌมวาจะ฿ชຌรงงาน฿นครัวรือนกับรงงานนอกครัวรือน฿น สัดสวนท฿ีไ กลຌ คียงกัน (ดตู าราง 5.13) นอกจากนๅี จากการสา้ รวจพบวาครัวรอื นกษตรกรสว น฿หญมรี ถยนตຏ กระบะปนຓ ของตนอง สว นรถเถดินตามละครไืองมน ันๅ ม฿ี นสดั สว นทีนไ อຌ ยมาก ตาราง 5.12 สดงนวนຌมการปลูกขຌาวพด (ขนาดพนืๅ ท)ไี ของครัวรือนกษตรกร ปรยี บทียบกบั ปทีผไ านมา กับปนๅี (2558) นวนຌมการปลกู ขาຌ วพดของครัวรือนกษตรกรฯ รຌอยละ ปรยี บทยี บ฿นปทไผี านมากับปน ีๅ 2.8 1. จะเมปลูก฿นปนีๅ 3.5 2. นอຌ ยกวาปท ไผี า นมา 85.0 3. ทากับปท ผไี า นมา 8.8 4. มากกวาปทผีไ า นมา 100.0 (n=400) รวม ตาราง 5.13 สดงประภทของรงงานท฿ีไ ช฿ຌ นการปลูกขຌาวพดฯ ฿นปทีไผา นมา จ้านกตามตา้ บล ประภทของรงงาน ต้าบลทอไี ยขู องครวั รือน (รຌอยละ) รวม ทาผา มศึก กองขก 1. คน฿นครัวรือนทงัๅ หมด 20.0 43.6 24.0 30.5 (n=122) 2. จาຌ งรงงานพิไม 69.5 (n=278) 80.0 56.4 76.0 100.0 (n=400) รวม 100.0 (n=115) 100.0 (n=156) 100.0 (n=129)
ขา วโพดแมแ จม 52 รไืองการขายผลผลิตจากเรขຌาวพด คือมลใดขຌาวพดทีไมจากฝกนัๅน ผลการส้ารวจพบวา กษตรกร สวน฿หญตอบวาจะขายกับ฿ครกใเดຌ คิดปຓนรຌอยละ 85 ขณะทไีมีราวโ รຌอยละ 15 ทีไตอบวาจะขายกับคนทไี ตกลงกนั เวຌลຌว ดยฉพาะ฿นพนืๅ ทีไต้าบลทา ผาละกองขก (คิดปຓนรຌอยละ 16 ละรຌอยละ 32 ตามล้าดับ) สว น฿นพๅนื ทตีไ ้าบลมศึก จากการส้ารวจพบวา การขายยงั ทบทไจี ะเมมกี ารผกู พนั หรือพนั ธสัญญา ตาราง 5.14 หลงรบั ซืๅอผลผลติ ขຌาวพดลีๅยงสัตวสຏ ว น฿หญ฿นปทีไผา นมา จา้ นกตามต้าบล หลงรับซืๅอผลผลิตสว น฿หญ ตา้ บลทีคไ รวั รือนตงัๅ อยู (รอຌ ยละ) รวม ทาผา มศ กึ กองขก 1. ขายกับ฿ครกใเดຌ 84.2 98.1 68.3 84.5 (n=333) 2. ขายกับคนทีตไ กลงกนั เวຌกอนลຌว 15.8 1.9 31.7 15.5 (n=61) รวม 100.0 (n=114) 100.0 (n=154) 100.0 (n=126) 100.0 (n=394) ทຌายทไีสุดมไือสอบถามกไียวกับนวนຌมการปลูกขຌาวพด฿นพๅืนทไีอ้าภอมจม฿นปถัดเปจากกษตรกร ผูຌปลูกขຌาวพดฯ พบวา สวน฿หญมีความหในวามีนวนຌมการปลูกขຌาวพด฿นอนาคตทาดิมละลดลง คือ รอຌ ยละ 35.5, 23.3 ตามล้าดับ ดยชาวบຌาน฿หຌ หตุผลทไสี มั พันธกຏ บั งไือนเขทางศรษฐกจิ ดยฉพาะรอไื งราคา ขຌาวพดทไีตกต้ไา ประกอบกับการเมสามารถขยายพๅืนทีไ฿นการปลูกขຌาวพดเดຌอีก ละหากมีพืชชนิด฿หม ทรไี าคาดกี วา ขຌาวพดลยๅี งสัตวຏ กษตรกรกใจะหนั เปปลกู พชื ชนดิ อืนไ ทน ตาราง 5.15 สดงนวนมຌ การปลูกขຌาวพดลๅยี งสตั วຏจากทรรศนะของกษตรกร รอຌ ยละ 23.0 นวนຌมการปลูกขຌาวพดลีๅยงสตั ว฿ นอนาคต 35.0 1. ลดลง 12.0 2. ทาดิม 30.0 3. พิไมขนึๅ 100 4. เมทราบ/เมม คี วามคดิ หนใ รวม
53 ขา วโพดแมแจม 5.3.3 การ฿ชຌชือๅ พลิง฿นการหุงตมຌ ฿นครัวรือนละนวนมຌ การ฿ชຌ ชๅอื พลิงทางลอื ก มอืไ สอบถามกยีไ วกบั การ฿ชຌ ชอืๅ พลงิ ฿นการหงุ ตมຌ ฿นครวั รอื น (ซงึไ จะกยไี วขอຌ งกบั นวทางการจดั การกบั ชวี มวลหลือ฿ชຌ ชน นวนมຌ ของความตຌองการ หรือการ฿ชถຌ านอัดทงทไผี ลติ จากศษซากขຌาวพด) ครวั รือน กษตรกรสว น฿หญต อบวา ปจ จบุ นั ยงั ฿ชฟຌ น ฿นการประกอบอาหาร฿นครวั รอื น (รอຌ ยละ 73.5) รองลงมาคอื กสຍ (รຌอยละ 24.8) สวนทีไหลือตอบวา฿ชถຌ า น (จากการผาเม)ຌ ละเฟฟງา (รวมกนั ปนຓ รอຌ ยละ 1.7) ทๅังนๅีนาสน฿จวา มืไอพิจารณายกปຓนรายต้าบลผลการส้ารวจพบวา ต้าบลทาผาซไึงปຓนพๅืนทีไ฿กลຌตัวอ้าภอมจม มีสัดสวน ของครวั รือนท฿ีไ ชຌกຍสมากทีไสุด คอื รอຌ ยละ 56.5 สวนการ฿ชຌฟน฿นการหงุ ตมຌ ของครัวรอื นคดิ ปຓนรຌอยละ 41.7 สว นพนๅื ทไตี า้ บลมศ ึกซึไงสว น฿หญอ ยหู ุบขาหรอื เหลขา ครัวรอื นกษตรกรสว นมาก รอຌ ยละ 89.1 ตอบวายัง ฿ชຌฟน ฿นการหุงตຌม ขณะทไีการ฿ชຌ กสຍ หุงตมຌ มีนอຌ ย คอื รอຌ ยละ 8.3 ทานันๅ ฿นพนืๅ ทีตไ า้ บลกองขกกมใ ี นวนมຌ ฿กลຌคียงกัน คือรຌอยละ 82.9 ของครัวรือนทๅังหมด ยัง฿ชຌฟน฿นการหุงตຌม ขณะทีไสัดสวนของครัวรือน ท฿ไี ชຌ กสຍ หงุ ตมຌ คดิ ปนຓ รຌอยละ 16.3 (ดูตาราง 5.16 ประกอบ) ตาราง 5.16 สดงประภทชๅอื พลิง฿นการหุงตมຌ ฿นครัวรอื นกษตรกรผຌูปลูกขຌาวพดฯ ประภทชอืๅ พลงิ ต้าบลทีตไ ังๅ ของครวั รอื น (รຌอยละ) รวม ฿นการหุงตมຌ ฿นครัวรอื น ทาผา มศึก กองขก 1.0 1. เฟฟาງ 2. กຍสหุงตຌม 0.9 1.3 0.8 3. ถาน 4. ฟน 56.5 8.3 16.3 24.8 รวม 0.9 1.3 - 0.7 41.7 89.1 82.9 73.5 100.0 (n=115) 100.0 (n=156) 100.0 (n=129) 100.0 (n=400) มือไ สอบถามถึงนวนຌมการ฿ชຌชๅอื พลงิ ทางลอื ก (คือถานอัดทง) วาจะ฿ชຌกนั หรือเม ครัวรอื นกษตร ผตูຌ อบบบสอบถามทตไี อบวา จะ฿ชมຌ มี ากกวา ทจไี ะเม฿ ชຌ (คอื ปนຓ รอຌ ย 60 ละรอຌ ยละ 30 ตามลา้ ดบั ) ละ฿นกรณี ทไีจะเม฿ชຌ มไือลองสอบถามถึงหตุผล สวน฿หญราวโ รຌอย 75 บอกวา นืไองจากยังเมมีความรูຌหรือ ขาดรายละอยี ด ชน ราคาละประสิทธิภาพของถานอัดทง กลา วคอื ปຓนรืไองของขຌอมลู ละความชือไ มไัน ฿นตัวผลติ ภณั ฑຏ (คือถานอัดทง) ขณะทอีไ ีกรอຌ ยละ 14 ฿หຌ หตผุ ลวาชๅอื พลงิ ทีไ฿ชຌนๅันดีอยู ลຌว สวนรอຌ ยละ 8.5 ตอบวานไืองจากเมมอี ปุ กรณทຏ จีไ ะ฿ชຌกับชือๅ พลงิ ทางลอื ก สวนกรณีทไีตอบวาจะ฿ชຌชืๅอพลิงทางลือก (หากมีการผลิตขึๅน) ประมาณรຌอยละ 40 ตอบวาชๅือพลิง ทีไ฿ชຌอยู฿นปจจุบันมีราคาพง (นาจะหมายถึงกຍสหุงตຌม) ละรຌอยละ 28 ตอบวาชืๅอพลิงบบดิมทไี฿ชຌอยู เมส ะดวก ละรຌอยละ 12.6 ตอบวา ชืๅอพลิง (ถา นอดั ทง ) สว นอีกราวโ รอຌ ยละ 14.8 ฿หຌ หตผุ ลวา ชอๅื พลงิ ทางลือกทีไจะ฿ชຌส้าหรับหุงตຌม฿นครัวรือนประหยัดละดีกวาชๅือพลิงทไี฿ชຌอยู สวนอีกราวโ รຌอยละ 4.5 ตอบวา ฟน รไมิ หายาก นวนมຌ การ฿หຌ หตุผลจากการส้ารวจดงั กลา วขาຌ งตຌน นาจะสะทอຌ นวาชาวบาຌ น฿นพนๅื ทีไ จ้านวนเมนຌอยมีนวนຌมทไีจะปลไียนปลงละปຂดรับชืๅอพลิงทางลือกหากสไิงทีไผลิตออกมามีประสิทธิภาพ สะดวก ละราคาเมสูงกวาดมิ
ขา วโพดแมแจม 54 5.3.4 การรบั รຌูกไียวกับปญหาหมอกควนั ละความคดิ หนใ ตอ การจดั การชีวมวลขຌาวพดฯ การสา้ รวจครงัๅ นๅี ครงการฯ ตอຌ งการวดั การรบั รูຌ ละความตระหนกั กยไี วกบั ปญ หาหมอกควนั ของกษตรกร ผปຌู ลกู ขาຌ วพดฯ ตลอดจนความคิดหในของพวกขาหากปดຂ อกาส฿หมຌ สี วนรว มตอการจดั การศษซากชีวมวล ดยตังๅ ค้าถามพไือสอบถามกยไี วกบั รืไองดงั กลา ว เดຌผลดยสรปุ ดังนๅี ตาราง 5.17 สดงประภทของขา วสารตา งโ ทชไี าวบาຌ นรบั รูຌ กยีไ วกบั ปญ หาหมอกควนั ยกตามหลง ขา วสาร ประภทขา วสาร หลงขาวสาร (n=400) รวม 100.0 เมคย สอไื ผຌูนา้ ประชุม/ อนืไ โ 100.0 ตางโ หมบู าຌ น อบรม 100.0 100.0 1. ควนั เฟละการปอງ งกนั ควันเฟจากเร 26.3 61.3 8.0 0.5 26.3 100.0 2. เฟปຆาละการปງองกันเฟเหมຌปาຆ 3.3 22.3 64.8 8.5 1.3 100.0 3. หมอกควันละมลพิษ฿นอากาศ 4.5 30.5 56.0 8.5 0.5 100.0 4. การนา้ สิงไ ทไี หลือทิๅงทางการกษตร 61.5 17.8 12.0 5.0 3.8 มา฿ช฿ຌ นครวั รือน 5. การน้าอาสิงไ ทไีหลอื ทงิๅ ทางการกษตร 74.8 9.5 9.5 4.0 2.3 มา฿ช฿ຌ นชิงธรุ กจิ 6. การกา้ จดั /ท้าลายตຌนตอขຌาวพด 64.0 13.5 13.0 7.8 1.8 ทีไ หลอื ทิๅงอยู฿นเรนา 7. การกา้ จัด/ท้าลายสิไงทไีหลือทิงๅ 63.8 13.5 13.0 7.8 2.0 ทางการกษตรทีอไ ยูนอกเรน า จากตารางจะหในวาสวน฿หญ (ราวโ รຌอยละ 60) รบั รຌูกไยี วกบั ปญ หาหมอกควนั ดยฉพาะรืไองเฟละ การปอງ งกนั เฟปาຆ ทงัๅ นพีๅ บวา บทบาทของผนຌู า้ ชมุ ชนนนัๅ สา้ คญั ดยฉพาะการปนຓ หลง ขา วกยไี วกบั รอไื งเฟปาຆ ละการน้าขาวสารจากภายนอกขຌาสูสมาชิก฿นชุมชน อยางเรกใตาม มไือสอบถามรืไองการจัดการ ค้าตอบ กลับสวนทางกัน กลาวคือ สวน฿หญ (ราวโ รຌอยละ 60 ขึๅนเป) ยังเมรຌู/เมทราบ ชน เมรูຌวาศษซาก ชีวมวลขຌาวพดนนๅั สามารถอาเป฿ชຌประยชนຏเดຌ หรืออาเปท้าธุรกจิ เดຌ มืไอสอบถามกีไยวกับรืไองการจัดการวัสดุหลือทๅิงจากการปลูกขຌาวพดลๅียงสัตวຏ (฿นปทีไผานมา) จากการส้ารวจพบวา ฿นสวนของตຌน/ตอ/฿บขຌาวพดทไีหลืออยู฿นเร กษตรกรผຌูปลูกตอบวา จัดการดຌวยการ ทๅงิ เว฿ຌ นเร หรือปลอ ย฿หຌ นา สลายเปอง คิดปนຓ สัดสว นราวโ รຌอยละ 44 ละราวโ รຌอยละ 41.4 ตอบวา จดั การชวี มวลหลอื ทงิๅ ดยทงิๅ เวกຌ อ น ลวຌ จะผาพอืไ ตรยี มพนืๅ ทปไี ลกู (฿นปถ ดั เป ซงึไ จะกนิ วลาราวโ 2-3 ดอื น) สงอีกราวโ รຌอยละ 7 ฿นสัดสวนทีไ฿กลຌคียงกันตอบวา จัดการดຌวยการเถกลบละ฿ชຌลๅียงสัตวຏ ท้าปุยหมัก ปຓนตนຌ
55 ขา วโพดแมแจม ผนภมู ิ สดงรูปบบของการจดั การชีวมวลหลอื ทงๅิ ฿นเรจากการผลติ ขຌาวพดลๅยี งสตั ว ดยกษตรกรผปูຌ ลูก เถกลบขาຌ เป฿นดนิ ฿ชຌลีๅยงสัตว ทา้ ปยุ หมกั ปรรูปอยางอืนไ 7% 7.8% ทงๅิ เวกຌ อน ลຌวผา ทๅิงเวຌ฿นเร ดยปลอย พไอื ตรยี มพๅืนทีปไ ลกู ฿หຌนาสลายเปอง 44% 41% ทิๅงเวຌ฿นเร ดยปลอ ย฿หຌนาสลายเปอง ทๅงิ เวกຌ อ น ลຌวผา พือไ ตรียมพนืๅ ทไีปลกู เถกลบขຌาเป฿นดนิ ฿ชຌลๅียงสตั วຏ ท้าปุยหมกั ปรรูปอยา งอไนื ขณะท฿ีไ นสว นของซงั จากการมส ฝี ก ขาຌ วพดพอไื อามลดใ การจดั การชวี มวลหลอื ทงิๅ ของกษตรกรผปูຌ ลกู พบวาสวน฿หญรຌอยละ 66 เมมีกองซัง หรือเมเดຌปຓนผຌูด้านินการ฿นสวนนๅี พราะเดຌขายฝกขຌาวพด฿หຌกับ ผรຌู บั ซืๅอเปลຌว สว นอีกราวโ รอຌ ยละ 17.0 ตอบวา฿ชวຌ ิธีการผาทงิๅ ละอีกรอຌ ยละ 16 ตอบวา฿ชຌวิธีอนืไ โ ทๅังนีๅ มืไอลองยกพิจารณาปรียบทียบระหวางพๅืนทีไ 3 ต้าบล นืไองจากระยะหางจากตัวอ้าภอมีความ฿กลຌเกล ตางกัน ละอีกทๅังบางพืๅนทีไชาวบຌานตๅังบຌานรือนละมีเรขຌาวพดอยู฿นขตพืๅนทีไราบระหวางหุบขาละ ตามเหลขาตกตา งกนั พบวาพืๅนทีไทไมี ีนวนมຌ วา กษตรกรจะจดั การดวຌ ยการผาทงิๅ อง฿นเร คือต้าบลมศึก (รຌอยละ 48.5) ซึไงมีพืๅนทีไเรขຌาวพดสวน฿หญอยู฿นขตปຆาตามเหลขา ขณะทีไผลการส้ารวจพบวา ฿นต้าบล ทาผาสวน฿หญต อบวา฿ชวຌ ิธอี ืไน (รอຌ ยละ 59) ซไึงอาจจะมที ๅงั ทไี ปรรูปปຓนปยุ ฿ชຌ ลียๅ งสตั วຏ หรอื ขาย฿หຌผຌรู บั ซๅือ เปท้าอยางอนไื ตาราง 5.18 สดงการจัดการกบั ศษซากคอื ซงั ละปลอื กขຌาวพดจากการส/ี ม รอຌ ยละ 66.2 การจดั การกบั ซังละปลือกขຌาวพดหลังจากทสไี /ี ม 17.0 1. เมม ีกองซัง/เมเดຌปຓนผຌจู ัดการพราะเดຌขาย฿หผຌ รຌู ับซๅือฝก เปลวຌ 0.8 2. จดั การดยผาทิๅง 16.0 3. มีคนรับซืๅอเป 4. อืนไ โ 100 รวม
ขาวโพดแมแ จม 56 ตาราง 5.19 สดงวธิ กี ารจัดการกับศษซากชวี มวลขຌาวพดฯ หลงั จากการสี/ม ยกตามตา้ บล การจดั การซงั ละปลอื กขาຌ วพด฿นปทีไผานมา ตา้ บลทไีตงๅั ของครัวรอื น (รຌอยละ) รวม ทา ผา มศกึ กองขก 100.0 (n=68) 1. จัดการดยผาทงๅิ 27.9 48.5 23.5 100.0 (n=3) 2. มีคนมารบั ซืๅอเป 100.0 (n=64) 3. วธิ อี ไืน 33.3 33.3 33.3 59.4 34.4 6.2 อยางเรกใตาม มืไอถามถึงการขายศษซากชีวมวลหลือทิๅงจากการปลูกขຌาวพดฯ กษตรกรสวน฿หญ ตอบวา ฿นชวงปทไีผานมาเมคยมีการซๅือขายศษซากฯ หลานๅัน ดังนัๅนหากมีการซืๅอขายกิดขึๅน พวกขา กมใ คี วามสน฿จทจีไ ะขายดย฿หรຌ าคาละรปู บบ฿นการขายทไี ตกตา งกนั ออกเป ชน การสนอขายตามนาๅ้ หนกั หรือการขายหมาตอเร ซึไงราคามคี วามตกตาง สว น฿หญข ๅึนอยกู บั ผຌทู ีไ ขาຌ มาซๅือละมกี ารตกลงราคากนั ตาราง 5.20 สดงการ฿หຌหตผุ ลของกษตรกรผปูຌ ลูกขຌาวพดฯ ฿นการผาทๅงิ หตุผลของกษตรกร฿นการผาทงิๅ รຌอยละของครัวรอื นทไตี อบ 1. เมต ຌอง฿ชຌ รงงานมากพไอื ตรยี มพนืๅ ทไี 28.7 2. หตุผลอนืไ 19.2 3. ท้าตามคนอไืน 18.7 4. ควบคมุ วชั พชื 15.8 5. ขๅี ถຌาชว ยปຓนปุย 14.2 6. ก้าจัดรค-มลงศตั รพู ชื 3.4 รวม 100.0 (n=380) ส้าหรับค้าอธิบายหรือการ฿หຌหตุผลของชาวบຌานตอการผาทิๅงศษซากชีวมวลจากการผลิตละขาย ขຌาวพดลๅียงสัตวຏ การวิคราะหຏจากกลุมค้าตอบ (multiple response) ทีไ฿หຌลือกตอบหลายค้าตอบ พบวา ประดในทไีครัวรือนกษตรกรผูຌปลูกขຌาวพดฯ จ้านวน 380 คน ฿หຌหตุผลทไีมีความถไีสูงสุด คือการผาวัสดุ หลือทๅิง฿นเรนาท้า฿หຌเมตຌอง฿ชຌรงงาน฿นการตรียมพืๅนทไีปลูก฿นปตอเปมากนัก รองลงมาปຓนหตุผลอืไน ประกอบกนั หลายอยาง ละการท้าตามคนอนไื หรือขຌา฿จวา ปนຓ การควบคุมวัชพืช ละการผาเดขຌ ีๅถาຌ ปนຓ ปุย (คดิ ปนຓ รຌอยละ 28.7, 19.2, 18.7, 15.8, 14.2 ตามลา้ ดับ) สว นทไ฿ี หຌหตุผลทไีต้ไาสุดนนๅั ครวั รอื นรอຌ ยละ 3.4 ฿หຌหตุผลวาการผาวัสดุหลือทๅิงสามารถก้าจัดรคหรือมลงศัตรูพืช ละมไือพิจารณาจากจ้านวนครัวรือน กษตรกรผูปຌ ลูกขาຌ วพดลยๅี งสัตวຏทๅงั หมดจา้ นวน 400 ครวั รือน พบวาลา้ ดบั ความถไี (คดิ ปนຓ รอຌ ยละ) นวนมຌ ของคา้ ตอบเป฿นทศิ ทางบบดยี วกนั ทงๅั นๅี มอไื สอบถามกยไี วกบั ความขาຌ ฿จ฿นรอไื งการผาทสไี ว น฿หญ ชอไื กนั วา การผาเรมีสวนชวยตอการจริญติบตของขຌาวพด พบวากษตรกร (฿นสัดสวนทไี฿กลຌคียงกัน) รຌอยละ 45 ตอบวา เมท ราบละเมนา มีผลตอ การจรญิ ติบตของขาຌ วพด
57 ขาวโพดแมแจม ทຌายทีไสุด มไือสอบถามความคิดหในของกษตรกรผูຌปลูกขຌาวพดฯ ตอการกຌเขปญหาหมอกควัน เมว า จะปนຓ นวทางอะเรทไี หนใ วา ฿นพนืๅ ทีไ ม จม นา จะชว ยการกเຌ ขปญ หาหมอกควนั เดຌ ผลการสา้ รวจพบวา รอຌ ยละ 50 สนอวาควรด้านินการ฿หมຌ ีการลดการผาละมีมาตรการ฿นการผาทีไชัดจนขมຌ งวด รองลงมาคอื การปลอย฿หຌศษซากยอยสลายเปอง ราวโ รຌอยละ 36 มี พียงราวโ รຌอยละ 7 ทไตี อบวา ขายหรอื นา้ ศษซาก ชีวมวลขຌาวพดฯ เปท้าประยชนຏอยางอืไน ชน ท้าปุยหมัก ละพียงรຌอยละ 4 ทไีนຌนการ฿หຌความรูຌละ การ฿หรຌ ัฐขຌามาจดั การ ตาราง 5.21 สดงความคิดหในของกษตรกรผูຌปลูกขຌาวพดฯ ตอการกเຌ ขปญ หาหมอกควัน นวทางการกຌเขปญหา รຌอยละ 1. ลดการผาละมมี าตรการ฿นการผาทีชไ ดั จน ขຌมงวด 50.3 2. ปลอ ย฿หຌศษซากยอ ยสลายเปอง 35.9 3. ชิงผา 1.9 4. การอบรม฿หคຌ วามรูຌ ละการขຌามาจัดการกเຌ ขดยรัฐ 4.1 5. ขายศษตอ ซงั ขຌาวพด หรือน้ามาทา้ ปยุ หมกั 7.0 6. จา้ กัดพๅืนทปีไ ลูกขຌาวพด 0.6 ทกีไ ลา วมาขาຌ งตนຌ ปนຓ การนา้ สนอสรปุ ผลการสา้ รวจทดไี า้ นนิ การดยครงการฯ ผลการสา้ รวจเดสຌ ะทอຌ น นวทางทจไี ะสามารถจัดการกับศษซากชีวมวลทมไี อี ยูเดຌบຌาง ดยริไมจากการเมกลาวหาวา “ศษซากขຌาวพด” ปຓนทีไมาของควันเฟหรือหมอกควัน อยางเรกใตาม หากสามารถคลไือนเหวผลักดัน฿หຌจัดการศษซากชีวมวล ขຌาวพดเดຌกในาจะชวยบรรทาปญหาจากการผา฿นทไีลงทีไอาจน้าเปสูปญหาเฟปຆาละหมอกควัน (ทัๅงจาก การผาปຆา หรือเรขຌาวพดละกองซังจากการสี/มอามลใด) ปญหาหมอกควันปຓนรไืองทไี฿หญกวาการปลูก ขຌาวพดฯ หลายโ กรณีมีตຌนหตุมาจากเฟปຆา บางสวนอาจกีไยวขຌองกับการผาเรพืไอการกษตร฿นประทศ พไือนบຌาน ตวา฿นทไีสุด฿นระดับจังหวัดจ้าตຌองมีมาตรการของจังหวัด (ของชียง฿หมอง) ปຓนยุทธศาสตรຏ ทไีวางผนออกมา มีหลายมาตรการ การพยายามสนอการลดการผาดຌวยการปรรูปศษซาก฿นเรขຌาวพด ละศษซงั จากการส/ี ม ณ จดุ รบั ซอๅื มลดใ ขาຌ วพดซงไึ มอี ยหู ลายทไี (ดยฉพาะ฿นพนๅื ทตไี า้ บลมศ กึ ละมน าจร) ผลการส้ารวจตางโ ทไีเดຌน้าสนอเป ปຓนคสวนหนไึงทไีสามารถน้ามาสังคราะหຏพไือสนอนวทางจัดการ ชีวมวลหลือทๅิงจากขຌาวพดฯ ควบคูเปกับการรับฟงความคิดหในละหานวทางทไีจะท้างานรวมกันระหวาง ภาครัฐ สถาบันวิชาการ ละกลุมกษตรกร ชาวบຌาน฿นพืๅนทีไ (ดังจะเดຌน้าสนอละอภิปรายพิไมติม ฿นบทถัดเป) ดຌวยนวทางนีๅนาจะชวยบรรทาปญหาหมอกควันทีไจะมาทุกปชวงดือนกุมภาพันธຏถึง ดอื นมษายน
ขา วโพดแมแ จม 58 6 การประชมุ รับฟงความคดิ เหน็ การทา้ งานครงๅั นีๅ มจຌ ะดา้ นนิ เป฿นระยะวลาอนั จา้ กดั (คอื 90 วนั ) หวั หนาຌ ครงการเดอຌ อกบบการวจิ ยั พไอื รวบรวมขຌอมลู เวຌ 3 สวนสา้ คัญตๅงั ตตนຌ คือ 1. งานวิจัยภาคสนาม ดยทมี นกั วิจัยทีมไ ปี ระสบการณຏทา้ งาน฿นพนืๅ ทีไ คือ พฒุ ิพงษຏ นวกจิ บา้ รงุ ละ สรุ พจนຏ มงคลจรญิ สกลุ ซงไึ ทา้ งานวจิ ยั กยไี วกบั การปลกู ขาຌ วพดของชาวบาຌ น฿นม จม มากวา 5 ป พอืไ สา้ รวจ ขอຌ มลู พืนๅ ฐานกยีไ วกบั การปลกู ขาຌ วพด พืนๅ ทีไ กระบวนการผลิตละขาย ตลอดจนจุดทีไตงัๅ ของศษซากชวี มวล ขຌาวพด 2. การวิจัยส้ารวจ พไือส้ารวจขຌอมูลจากครัวรือนกษตรกรผูຌปลูกขຌาวพด ตลอดจนความคิดหในตอ ปญหาหมอกควันละการจัดการกับศษซากชีวมวลฯ (ดังทไี สนอเป฿นบททไี 5)
59 ขาวโพดแมแ จม 3. การประชุมพืไอรับฟงความคิดหในจากกลุมผຌูมีสวนเดຌสวนสีย฿นพๅืนทไีอ้าภอมจม (ซงไึ จะสรปุ สาระสา้ คญั ละนา้ สนอ฿นบททไี 6 น)ๅี ดยทมี งานเดดຌ า้ นนิ งานผา นการสราຌ งครอื ขา ยภาคประชาสงั คม ละประชุมรวมกับกลุม องคຏกร ละประชาชน฿นพๅืนทีไพืไอรับฟงความคิดหในตางโ ดยมองวาการประชุม รวมกับผຌูคน กลุมองคຏกร หนวยงานตางโ ฿นพืๅนทไี นอกจากจะปຓนเปพืไอสรຌางความตระหนักละรับรຌู ผา นการน้าสนอประดในปญ หากไียวกับการผา฿นทไีลง ละการประชมุ รว มยงั ปนຓ สว นหนไึงของกระบวนการ รวบรวมขอຌ มลู จากพๅนื ทีจไ รงิ อีกดวຌ ย ทงๅั ดยด้านนิ การจดั ประชุมเปทงัๅ หมด 3 ครๅัง คอื 1) วนั ทีไ 14 กรกฎาคม 2558 ณ หຌองประชุมชๅนั 2 สหกรณกຏ ารกษตรม จม ฿ชຌวลาทงๅั ภาคชาຌ 2) ภาคบา ยของวนั ทีไ 14 กรกฎาคม 2558 ณ หอຌ งประชุมชัๅน 2 ทศบาลต้าบลทาผา 3) การประชมุ พอืไ รบั ฟง ความคดิ หนใ จากผมຌู สี ว นเดสຌ ว นสยี ระดบั อา้ ภอ ณ ทวีไ า การอา้ ภอม จม ฿นวันทีไ 24 กรกฎาคม 2558 สรุปสาระส้าคญั จากการประชุมจะน้าสนอ฿นสว นถดั เป (สา้ หรบั รายชือไ ผูຌขຌารว มดู฿นภาคผนวก) 6.1 การประชมุ พอืไ หารอื ละรบั ฟง ความคดิ หนใ จากตวั ทนกลมุ สหกรณก ารกษตรม จม การประชุมพืไอหารือละรับฟงความคิดหในจากตวั ทนกลุมสหกรณกຏ ารกษตรม จม อา้ ภอม จม ฿นวันทีไ 14 กรกฎาคม 2558 ณ หอຌ งประชุมชันๅ 2 สหกรณຏการกษตรมจมฯ ซงไึ ผຌู ขาຌ รวมประชมุ ประมาณ 15 คน ประกอบเปดຌวย (1) ประธานสหกรณกຏ ารกษตรมจม (2) ผຌูจดั การ (3) กรรมการ (4) สมาชิกสหกรณຏ การกษตรจากมนาจร ชางคไิง ทาผา ละทีมวิจัยจากมหาวิทยาลัยชียง฿หม (ดูรายชไือ฿นภาคผนวก) สรุปสาระส้าคัญจากการประชุมรับฟงความหในกีไยวกับการบริหารจัดการชีวมวลหลือ฿ชຌจากการปลูก ละคาຌ ขายขຌาวพดลๅียงสัตวຏ มีดงั นีๅ 1. ประธานสหกรณการกษตรมจม (ผูຌ฿หญบຌานมศึก หมู 6 ต้าบลมศึก) สดงทรรศนะ จากประสบการณຏตรงวา ทุกปสหกรณຏมีครงการ฿หຌสมาชิกพืไอสงสริมการปลูกขຌาวพดฯ ดย฿หຌกูຌยืม฿นรูป ของวัสดอุ ุปกรณຏ ละปຂดตลาดรับซอืๅ (ราวโ ดอื นตลุ าคม) พอืไ นา้ มาขายตอ฿หຌบริษทั กไียวกบั ปญหาหมอกควนั ภาครฐั (ผานอ้าภอ) เดขຌ อความรวมมอื ละ฿ชมຌ าตรการขຌมงวดกยีไ วกบั การผา กระทไังเดปຌ ระกาศชวงหาຌ มผาคือ 15 กมุ ภาพนั ธຏ ถงึ 15 มษายน อยางเรกตใ าม ความรว มมอื หรือ การควบคมุ กนั องนนๅั กใ ปนຓ เปเดยຌ ากพราะ “พนีไ อຌ งชาวขา” ทอไี าศยั อยตู ามเหล ขาตอຌ งทา้ เร ละผาพอไื ตรยี ม พนืๅ ทไี จากมมุ มองของประธานสหกรณฯຏ ปญ หาหมอกควนั จงึ เม พยี งตจ ะมสี าหตมุ าจากการผาเร พอไื ตรยี ม ปลูกขาຌ วพด (ละการผากองซงั ศษซากจากการม) ตยงั คงมีสาหตุมาจากการทา้ “เร ลืไอนลอย” บนพๅืนทไี ตามเหล ขาหรอื บนทสไี งู ฿นทา้ นองดยี วกนั กบั กรรมการของสหกรณฯຏ อกี ทา นหนงไึ กตใ งๅั ขอຌ สงั กตวา “(มอไื ชาวขา) ผาเรลไือนลอยลวຌ สวนมากจะลามขาຌ เป฿นปาຆ นีไคอื ปญหา฿หญสดุ รอืไ งขาຌ วพดฯ นไอี าจเมทาเหร” อยา งเรกตใ ามตอ ประดนใ ทคไี นพนๅื ราบตงๅั ขอຌ สงั กตตอ ปญ หาการทา้ เร ลอไื นลอยนคๅี งตอຌ งมกี ารตรวจสอบ ติดตามกันตอเปวายกออกจากการผาเรพไือตรียมปลูกขຌาวพด ทีไปจจุบันมีพๅืนทีไตามเหลขา (ดยฉพาะ ฿นขตตา้ บลมศ ึกละมนาจร) จ้านวนมากดวຌ ยหรอื เม
ขา วโพดแมแจม 60 2. อดีตประธานสหกรณการกษตรมจม ซไึงปຓนคนจากต้าบลมนาจร อันปຓนพืๅนทไีซไึงมี กองซังขຌาวพดจากการมสีกอง฿หญตมากทีไสุด฿นอ้าภอมจม ชๅีจงวา นืไองจากเรขຌาวพดสวน฿หญอยู สายหนือละปลูกตามเหลขาทางดຌานหนือของตัวอ้าภอมจม ดังนัๅนผลผลิตสว น฿หญจึงตຌองน้ามาสง฿หຌ พอคຌาราย฿หญ หรือตຌองมามสีขายกัน฿นพๅืนทไีมนาจร ซไึงมีจุดรับซๅือละเซลขนาด฿หญ ดังนัๅนศษซาก ซังขาຌ วพดฯ ฿นพนๅื ทไี มนาจรจะมมี ากทไสี ดุ อยางเรกใตาม อดีตประธานสหกรณຏฯ จากมนาจร ตๅังขຌอสังกตละพยายามชีๅจงวา ปญหา หมอกควันเมเดຌมาจาก (การผา) กองซังขຌาวพด ขณะทไีมาตรการ “ชิงผา” (ผาปຆา) พไือลดปญหาเฟปຆา กใท้าเมเดຌ พราะพืๅนทีไ มนาจร มศึก ชวงทปไี ระกาศปຆายงั ขียวอยู ผาเมเดຌ ขณะทไี฿บเมจຌ ะรว ง฿นชว งดือน มีนาคม-มษายน สวนกรณีของกองศษซังขຌาวพดทีไผานมาคยมีครงการจากจังหวัด฿หຌชาวบຌานรอวาจะมี การนา้ เปทา้ ปยุ หมกั ตช าวบาຌ นรอลวຌ เมม าทา้ ฿นทสไี ดุ ลยจา้ ปนຓ ตอຌ งผากองศษซาก “ซงั มนั ยอะ...ถาຌ ทา้ กดใ ี ตถ าຌ เมท า้ กจใ า้ ปนຓ ตอຌ งผา” จงึ อาจมสี ว น฿นการสราຌ งปญ หาหมอกควนั ฿นทสไี ดุ พราะพนๅื ทีไ ม จม อย฿ู นหบุ ขา (ติดกบั หลายอา้ ภอ) วลากิดเฟปຆาจงึ มักถูกพงลงใ ฿นพืๅนทไีต้าบลมศึกกับต้าบลมนาจร นาจะมีกองซังขຌาวพดขนาด฿หญ สูงมากกวา 5-6 มตร ขนๅึ เป เมน อຌ ยกวา 10 กอง฿หญ ฿นสวนของสหกรณกຏ ารกษตรมจม มสี มาชกิ อยรู าวโ 4,000 ราย ยกปຓนกลุมสมาชิกสหกรณຏ การกษตรมี 75 กลมุ จา้ นวนสมาชิก฿นกลมุ หนึงไ มีสูงสุดราวโ 270 คนตอกลมุ ละฉลไียประมาณ 70 คน ตอกลุม ทๅังอ้าภอมຌจะมีการสงสริม฿หຌกຌูยืมละรับซืๅอผลผลิตจากสมาชิก ตกใเม฿ชผຌูรับซๅือราย฿หญ ทางสหกรณຏฯ องคยมีความคิดทีไจะตัๅงเซลดยท้าผนงบประมาณสรຌางเซลจากกระทรวงมหาดเทย (ผานครงการงบกຌเขปญหาความยากจน) มูลคาราวโ 20 ลຌาน ดยสหกรณຏฯ ลงทุนออกทุนอง 5 ลຌาน หตุทไีคิดลงทุน นอกจากการปลูกขຌาวพดจะมีสมาชิกกษตรกรจ้านวนมากละท้ากันมาปຓนวลานาน มีการลงทุน ชวงวลากใบกีไยวผลผลิต มลใดทีไมสีจากฝกขຌาวพดมักมีความชๅืนสูง เมสามารถกใบเวຌเดຌนาน จา้ ปนຓ ตอຌ งสง ขายตอ ดยรวใ ดงั นนๅั จงึ มคี วามคดิ วา หากมี ตาอบลดความชนๅื ผลผลติ เม สยี หาย มเี ซลขนาด฿หญ กบใ ผลผลิต พือไ รอสง ขายชวงราคาดี นาจะปนຓ การลงทนุ ทีไคุຌมคา ฿นระยะยาว ปจจุบัน สหกรณຏการกษตรมจมองมีรถม 3 คัน (จากทัๅงหมดมากกวา 10 คัน ทัๅงอ้าภอ) สถิตกิ ารรับซอๅื ของสหกรณฯຏ จากสมาชิกสวน฿หญทนไี ้าขายตอ วนั คดิ ปนຓ มลใดขาຌ วพดประมาณ 600-700 ตนั ฉลไยี ปຓนสัดสวนรຌอยละ 15 ของผลผลติ ทัๅงหมดของอา้ ภอม จม การ฿ชຌรถมขຌาเปรับซๅือ สวน฿หญรถมจะขຌาเปม฿นเร ศษซากจากการสีการมเมเดຌรวมปຓน กอง฿หญ ขณะดียวกันจຌาหนຌาทไีปຆาเมຌกใหຌามเม฿หຌท้าการมอามลใดขຌาวพด฿นขตปຆา พราะปງองกันวลา กดิ เฟปาຆ อยา งเรกตใ าม การ฿ชรຌ ถมเ ปรบั ซอๅื ผลผลติ จากสมาชกิ ของสหกรณฯຏ ทางสายหนอื (มศ กึ ละมน าจร) กรรมการสหกรณฯຏ ผຌมู ีหนຌาทีไหลกั รบั ผิดชอบ ยืนยนั วา รถมจะเมเ ปมตามเร ตจะ฿ชຌวิธตี งัๅ จุดรับม ปຓนจุดโ ขาຌ งทางทน กไียวกับนวคิดการตัๅงเซลของสหกรณຏฯ มีประดในทีไนาสน฿จวา ซืๅอพลิงทีไ฿ชຌ฿นการอบมลใด ขຌาวพดนๅัน สามารถ฿ชຌซังขຌาวพดปຓนชืๅอพลิงเดຌ (ละเซลของอกชนทีไมนาจรกใ฿ชຌกน/ซังขຌาวพด อดั ทง อยู ดย฿ชฟຌ น ปนຓ ตนຌ กา้ ลงั ) นอกจากนกีๅ ารจดั ตงัๅ ละการจดั การกยีไ วกบั เซล นอกจากจะทา้ ฿หຌ กษตรกร ควบคุมราคาเดຌ (ผา นสหกรณฯຏ ) พราะเมจา้ ปຓนตຌองซๅอื มาขายเป (หมือนดมิ หากม)ี ตม ีครไืองอบ สามารถ กใบรักษาเดຌนาน นอกจากนัๅน กรรมการอีกทานยังสริมวา ถຌามีเซลของสหกรณຏฯ นาจะชวยลดคา฿ชຌจาย
61 ขา วโพดแมแ จม รไืองการขนสง พราะการบรรทุกของสด (ฝกขຌาวพด) จะหนักกวาท้า฿หຌมีคา฿ชຌจายมากกวาการบรรทุก มลดใ ขຌาวพดทไีหงຌ 3. ผຌูจัดการสหกรณการกษตรมจม สะทຌอนวา การด้านินงานของสหกรณຏฯ กใยังมีขຌอติดขัด อยบู ຌาง กลาวคอื สหกรณฯຏ มุงท้าธรุ กิจรวบรวมผลผลิตพอไื ชว ยหลอื ชาวบาຌ นสมาชิกปຓนหลกั ธุรกิจอืไนโ นๅนั ปຓนรไืองรอง ตการตัดสิน฿จบริหารการลงทุนของสหกรณຏฯ ตຌอง฿หຌกรรมการตัดสิน฿จ จึงอาจมีความสไียง ทตไี อຌ งพจิ ารณากนั มาก ตงัๅ ต 2548 ทางสหกรณเຏ ดทຌ า้ ครงการสนอขอตาอบละเซล จนมี อกชนทีไ มน าจร ตัๅงเซลเดຌละคຌาขายเดຌก้าเร ทางสหกรณຏฯ องจึงมาคิดวาจะท้าอยางเรเม฿หຌผลผลิตนาสีย ขณะดียวกัน ขຌาวพดหຌงกใมีคน/สมาชิกมาสนอขาย ตราเมมีตาอบ ตอมากรมสงสริมสหกรณຏมาสนอ฿หຌสหกรณຏฯ กຌู งนิ ลงทนุ ต วลานนัๅ สหกรณฯຏ เมม ี งนิ จงึ สง ผลตอ การดา้ นนิ กจิ การทีไ ดมิ ตล ะปส หกรณฯຏ จะรบั ซอืๅ เดຌ ฉลยไี ปละ 15 ลຌาน ตป จ จุบนั เดຌ 6 ลาຌ นกวา ทๅังนีๅ พราะมี อกชนมารบั ซืๅอ (ยงสว นบงตลาดเป) สว นหนไึงพราะ คิดวาสหกรณຏฯ เมมีเซล ละถຌามีเซลกใจะสามารถ฿ชຌอบผลผลิตการกษตรอยางอืไนเดຌดຌวย ละกษตรกร จะปลูกอยา งอไืนโ เดดຌ วຌ ย ชน พรกิ สหกรณฯຏ จึงริมไ คดิ ทา้ เซลป 2552 ทา้ รอไื งขอกบั กระทรวงมหาดเทย ตรไืองอยรู ะหวา งรอการพิจารณา มอืไ ถามวา สหกรณฯຏ ทา้ เมเมก ูຌ งนิ ลงทนุ อง ผจูຌ ดั การตอบวา ทา้ เดถຌ าຌ ดอกบยีๅ ตา้ไ หรอื ปลอดดอกบยๅี ละปຓนการกຌูลงทุนระยะยาว สหกรณຏฯ พยายามหาหลงงินกูຌดอกบๅียตไ้าตหาเมเดຌ ชน ธนาคาร พอไื การกษตรละสหกรณกຏ ารกษตร (ธ.ก.ส.) เมย อมปลอ ยก฿ຌู หຌ มวຌ า สหกรณฯຏ องจะมที นุ บรหิ าร 100 กวา ลาຌ น ตท้าหลายธุรกิจ จะน้างินมาลงทุนสรຌางเซลอยางดียวเมเดຌ พราะทุนสหกรณຏสวนหนไึงคือหຌุนสมาชิก งนิ กูຌ ธ.ก.ส. ละงนิ ฝาก กรณี ครงการเซลมลู คา 20 ลาຌ น เดຌของบสนบั สนุนเป 15 ลຌานบาท ละสหกรณฯຏ ลงทุนสมทบอง 5 ลຌานบาท ดยทางสหกรณฯຏ เดຌ ตรียมทีไ ปຓนจุดรบั ซือๅ ตๅงั เซลเวຌลຌวทไีบຌานตอรอื หา งจากทีไ ตัๅงสหกรณฯຏ เปทางทศิ หนือราวโ 3 กิ ลมตร ขนาดพืนๅ ทไี 9 เร 2 งาน 4. จากการอภิปราย พบวา อันทีไจริงสหกรณຏการกษตรมจมคยมีครไืองอบผลผลิตการกษตร ดยเดຌรับสนบั สนนุ จากสา้ นกั งานพฒั นาวทิ ยาศาสตรຏ ละทคนลยี หง ชาติ (สวทช.) ตม ปี ญ หาวา ครอไื งอบ ตอຌ ง฿ชຌ รงงานคนคอยตมิ ชอืๅ พลงิ นอืไ งจากตอຌ งคอยตมิ ชอๅื พลงิ ทกุ โ สามชวไั มง จงึ รมไิ มปี ญ หาการบรหิ าร จัดการละการ฿ชຌ นอกจากนๅัน ครไืองอบทไีวานๅี฿ชຌลดความชืๅน (มลใดขຌาวพด) เมเดຌ ทีไส้าคัญปຓนครงการ ททีไ าง สวทช. บรหิ ารจัดการอง มือไ สรใจสๅนิ ครงการกใจบเป เมตอ นือไ ง ทຌายทสไี ุด฿นทปีไ ระชมุ รบั ฟงความคิดหใน อดีตประธานสหกรณกຏ ารกษตรมจม ซไงึ มีประสบการณຏ มายาวนาน คยด้ารงต้าหนงก้านัน คຌุนคยกับงานดຌานการพัฒนาละปญหาของชาวบຌาน ชีๅ฿หຌหในวา การทีไ ครงการ (จากมหาวทิ ยาลยั ชียง฿หม) จะขาຌ มาชวยด้านินการรไืองการบรหิ ารจดั การศษซากขาຌ วพดฯ (เมวาจะปຓนการท้าปຓนกຌอนพลังงานหรือถานอัดทง พืไอลดการผา฿นทไีลง) กในาจะกຌปญหาเดຌสวนหนึไง (ตปຓนการกຌปญหาฉพาะหนຌาระยะสัๅน) ตทຌทไีจริงคนมจมเมมีอาชีพ หากจะชวยกຌปญหา฿หຌถูกจุด ทชไี าวบาຌ นปลกู ขาຌ วพดยอะพราะเมม ที างลอื ก ฿นระยะยาวสนอวา รฐั นา จะสราຌ งอา งกบใ นา้ๅ ฿หຌ กษตรปลกู พชื เดตຌ ลอดป ปญ หาจะลดลงพราะมที างลอื กทจีไ ะปลกู พชื อยา งอนไื เดมຌ ากขนึๅ ขณะดยี วกนั กสใ ะทอຌ นวา ชาวบาຌ น ละประชาสงั คม฿นพนๅื ทคีไ อ นขาຌ งระวงกบั รอืไ งการสราຌ งขอืไ นผลติ กระสเฟฟาງ หรอื การสราຌ งรงเฟฟาງ ทงัๅ จาก พลังนๅ้าหรืออืไนโ นืไองจากขຌา฿จวามืไอสรຌางสรใจรียบรຌอยจะเมเดຌกอ฿หຌกิดประยชนຏตอคน฿นพๅืนทีไ อยา งทจຌ รงิ ยังเมต ຌองพดู ถงึ ปญหาหลง นา้ๅ ปาຆ ตนຌ น้ๅา
ขาวโพดแมแจม 62 6.2 การประชุมพไือหารือละรับฟงความคดิ หในจากตัวทนกษตรกร ผนูຌ า้ ชาวบาຌ น การประชุมภาคบาย ทางทีมวิจัยน้าดยหัวหนຌาศูนยຏวิจัยละบริการวิชาการ คณะสังคมศาสตรຏ มหาวิทยาลัยชียง฿หม เดຌพบปะรวมประชุมกับตัวทนผูຌน้าชาวบຌานจากต้าบลทาผา ณ หຌองประชุมชัๅน 2 ทศบาลตา้ บลทา ผา มผี ຌู ขาຌ รว มประชมุ ราวโ 30 คน ประกอบเปดวຌ ย (1) ประธานสภาตา้ บล (2) รองนายกทศมนตรี ทศบาลตา้ บลทา ผา (3) สมาชิกทศบาลตา้ บลทา ผา (4) ตัวทนผู฿ຌ หญบ าຌ น (5) ตัวทนผูปຌ ระกอบการ ละ (6) จาຌ หนาຌ ททีไ หารจากฝาຆ ยมวลชนสมั พนั ธຏ (มาสงั กตการณ)ຏ หลงั จากปดຂ ประชมุ ชีๅ จงครงการละวตั ถปุ ระสงคຏ ของการมารับฟงความคดิ หในละลกปลียไ นประสบการณตຏ างโ จากตัวทน฿นพืๅนทตีไ ้าบลทาผา 1. รองนายกทศมนตรีต้าบลทาผา ซึไงเดຌรับมอบหมายจากนายกทศมนตรีฯ ฿นฐานะผຌูบริหาร ละประธาน฿นทีไประชุม รไิมตຌนกลาวถึงการจัดการศษซากทีไหลือจากขຌาวพดลีๅยงสัตวຏทไีปຓนอยูวา กรณีทีไ ชาวบาຌ นมส ขี ายตามเรน า (หมายถงึ พนๅื ทรไี าบ) หลงั จากทงๅิ เวรຌ ะยะหนงไึ สว นมากกใ ผาทงๅิ ขณะทอไี กี สว นหนงไึ นา้ เปขาย ละมส ตี ามจดุ รบั ซอๅื ทีไผูຌประกอบการตๅังครไืองรถมเวຌ สวนทีไมทิๅงอยู฿นปຆาขา บางทีกใ฿หຌวัวกิน ตกินเมทัน กใผา สวนตຌน฿นเรทีไหยียบหัก หากปลอยเวຌฝนตกมากนมันเมนา ชาวบຌานชืไอวาปลูกขຌาวพดเมงามลย ตอຌ งผา ซงึไ สว นหนงไึ อาจนา้ เปสกู ารกดิ ปญ หาหมอกควนั ขนๅึ มาเดຌ พราะปนຓ การผา฿นทีไ ลง มวຌ า จะมมี าตรการ ออกมากา้ หนดชว งหาຌ มผา คอื ชว งดอื นมนี าคมถงึ กลางดอื นมษายนทรไี ฐั หาຌ มกยใ งั มกี ารอบผาอยู อยา งเร กใตาม ยืนยันวาหมอกควันเมเดຌมาจากขาຌ วพดม จม ทไีดียวหรือพียงหลง ดยี ว รองนายกทศมนตรีฯ ยัง฿หຌขຌอมูลวา ฿นปทไีผานมา (2557) มีการตัๅงชุดดับเฟปຆาพืไอรวมมือกຌเข ปญ หาตอ รอไื งนวทางการ฿ชปຌ ระยชนจຏ ากศษซากชวี มวลขาຌ วพด นอกจาก฿ชຌ ลยๅี งสตั วຏ (คอื ววั ) ฿นพนๅื ทตไี า้ บล ทาผาคยมกี ารนา้ เปทา้ ปยุ หมกั ขาຌ ฿จวา เดผຌ ลดี ต฿ ชຌ วลานาน (ตอຌ งรดนา้ๅ ละมปี ญ หารอไื งการดา้ นนิ การ สว นนๅี ทา้ ฿หยຌ งุ ยาก) 2. ผຌู฿หญบຌาน หมู 10 ต้าบลทาผา ลกปลีไยนความคิดหในละ฿หຌขຌอมูลพไิมติมวา นอกจาก฿ชຌ ลๅยี งสัตวຏ ทา้ ปยุ หมกั คยมกี ลมุ ชาวบาຌ นนา้ อาศษซากชวี มวลขาຌ วพดเปทา้ ถา นอดั ทง ขาย ตก คใ ดิ วา เมย งไั ยนื ชน ทบไี าຌ นสบวาก มีความพยายามจะท้าถานอัดทงจากศษซากขຌาวพด฿นชิงธุรกิจ ตกใพบวามีความสไียง ตอการลงทุน ขายเมออก จนตอຌ งอามาประกาศขายกลางทปไี ระชมุ ตา้ บล ปนຓ รอไื งการตลาด ซงไึ พนๅื ทไี ม จม อยเู กลจากอา้ ภออนไื อาจจะอาขายตเมค ຌมุ ทนุ หรอื เมม ีกา้ เรมากพราะคาขนสงสูง นอกจากนๅมี ีขา ววากษตรอา้ ภอ (มจม) จะมี ครงการรว มกับมหาวิทยาลยั ม จຌ ด้านินครงการ สราຌ งรงผลิตอาหารสัตวจຏ ากปลอื ก-ซงั ขຌาวพดฯ พืไอเว฿ຌ ชຌ ลยีๅ งววั (ตย งั เมค บื หนาຌ เมมรี ายละอยี ดพมไิ ติม) ทีไประชุมเดຌหารืออภิปรายกัน฿นวงกวຌางมากขึๅนกไียวกับนวทางการบริหารจัดการศษซากชีวมวล ชน หากมีการตัๅงรงงานผลิตกຌอนชืๅอพลิงจากซังขຌาวพดจะปຓนเปเดຌคเหน บริหารจัดการ฿นลักษณะ฿ด ผูຌขຌารวมประชุมบางทานกใวา อันทีไจริงกอนหนຌานีๅคยมีอกชนคยขຌามาตัๅงครไืองอัดกຌอนปลือกขຌาวพด ฿ชຌ ฉพาะปลอื ก฿หวຌ วั กิน (กอຌ นละ 10 บาท) ลຌวนา้ ออกเปทางจอมทอง การท้าถานอัดทง ซไึง฿นพืๅนทไีต้าบลทาผาคยมีการด้านินการมากอนลຌว ผຌูขຌารวมประชุม ตๅังค้าถามวา (ปกติการท้าถานอัดทงจะ฿ชຌเดຌทๅังสวนกนละปลือกขຌาวพดเดຌ) จะอางบประมาณทีไเหน มาซือๅ ครอไื งบดอัดท้าถา น ละทีไผา นมากใด้านนิ การเป฿นลกั ษณะขาดทุนพราะเมม ีตลาด
63 ขาวโพดแมแจม ฿นสว นของการ฿ชຌ ปลอื กขาຌ วพดลยๅี งววั ซงไึ มจี า้ นวนมากขนึๅ ฿นอา้ ภอม จม ตก คใ ดิ วา ยงั ปนຓ พยี ง จ้านวนนຌอยมไอื ทียบสดั สวนจากศษซากขาຌ วพดทงัๅ หมด 3. ตวั ทนผปຌู ระกอบการซงไึ มารว มประชมุ ดวຌ ย ฿หคຌ วามหนใ วา ศษซากขาຌ วพดทไี หลอื จากการม/ สี ทจไี ดุ รบั ซอๅื ของผปຌู ระกอบการนนัๅ คยมที างครงการหลวงมาขนนา้ เป฿ชຌ พาะหดใ ลยๅี งววั ครงการหลวงจะอา รถตักมาขน฿สรถ 6 ลຌอ ตปริมาณทไีอาเปกใเมยอะ (เมนาจะกิน 2 ตัน) สวนทีไหลือกใตຌองผา พราะ ปลอ ยทิงๅ เวຌ฿หຌมียอะเมเดຌ 4. ผຌู ขาຌ รว มประชมุ อกี ทา น สนอวา การทา้ ถา นอดั ทง หากจะมกี ารดา้ นนิ การจรงิ โ คงตอຌ งทา้ บบ กระจายเป฿นชุมชนละมีตลาดทไีนนอน รไิมตຌนจากการ฿หຌกลุมทีไท้ารไิม฿ชຌกอน หาก฿ชຌเดຌดีคอยกระจาย฿หຌ คนอืไนโ ฿นชุมชน ชาวบຌานตຌองการความงาย อาจจะลองน้าครไืองท้าถานอัดทงมาทดลองสาธิต฿หຌดู รวมเปถงึ ฿หຌขຌาครงการละลองท้าดกู อน 6.3 การประชมุ รับฟง ความคิดหในระดบั อ้าภอ หลงั จากทปีไ ลดั อา้ ภอเดกຌ ลา วปดຂ การประชมุ หวั หนาຌ ศนู ยวຏ จิ ยั ฯ เดกຌ ลา วถงึ วตั ถปุ ระสงคขຏ องการประชมุ ละรไิมน้าสนอผลการศึกษา ดยรไิมจากการท้างานภาคสนามดยนักวิจัย ซึไงนຌนน้าสนอขຌอมูลกีไยวกับ การปลูกขຌาวพด การขาย ปริมาณผลผลิตละขนาดของพๅืนทีไ รวมจนเปถึงจุดรับซืๅอ ทไีตๅังของกองศษซาก ชีวมวลละปริมาณศษซากชีวมวลขຌาวพดทไีประมาณการวาจะมีตอป จากนัๅนจึงน้าสนอผลการส้ารวจ (ดูบททีไ 5) พืไอ฿หຌภาพกวຌางละปຓนการน้าสนอละลกปลไียนความคิดหในกไียวกับการจัดการศษซาก ชวี มวลขาຌ วพดรว มกนั ระหวา งชาวบาຌ น กษตรกรผปูຌ ลกู ขาຌ วพด หนว ยงานทอຌ งถนไิ ภาครฐั ละผปຌู ระกอบการ ภาคอกชน ฿นอา้ ภอม จม ผຌู ขาຌ รว มประชมุ เดຌ สดงความคดิ หนใ ละลกปลยีไ นประสบการณຏ ความรูຌ กยีไ วกบั รอืไ งการปลกู ขาຌ วพด ฿นมจม ดยสรุปดงั นีๅ 1. ตัวทนภาคประชาสังคม฿นพๅืนทไี สนอความคิดหในกไียวกับรืไองการจัดการศษซากชีวมวล ขຌาวพดตอวา หากน้าถานอัดทงมา฿ชຌ฿นครัวรือน พฤติกรรม฿นการ฿ชຌชๅือพลิงชาวบຌานองมีคอนขຌางต้ไา ทีไ หนใ อยกู คใ อื วา การทา้ ฟน ฿ชฟຌ น งา ยกวา คอื จะ฿หชຌ าวบาຌ นปลยีไ นมา฿ชพຌ วกนอๅี าจปนຓ เปเดยຌ าก อยา งเรกตใ าม หในวาการผลักดันเปสูการผลิตกຌอนพลังงานพืไอปງอนรงอบหรือเซลทีไตຌองอบผลิตผลทางการกษตร ดยการบริหารจัดการอาจปຓนเป฿นรูปบบการตัๅงปຓนสหกรณຏ หรือปຓนวิสาหกิจชุมชน นไืองจากทีไผานมา ชาวบาຌ น฿นม จม ขาดกลเก฿นการบรหิ ารจดั การหลายอยา งทีไ กดิ ขนึๅ ชน ครอืไ งอดั ซงั ขาຌ วพด ทมีไ ี 2-3 ครอไื ง ตอนนๅีกระจัดกระจายเปอยูเหนเมรຌู ดังนัๅนหากมีการจัดตๅังกลุมหรือองคຏกรทีไมีระบบการบริหารจัดการ พไือทีไจะน้าเปสูการสรຌางรงอบ/เซล (ตามทีไสหกรณຏการกษตรมจมตຌองการ) กในาจะมีความปຓนเปเดຌ ขณะทีไการสงสริม฿หຌครัวรือนผลิตถานอัดทง฿ชຌ อันนๅันนาจะลຌมหลวพราะคยท้ามาลຌว ส้าหรับชาวบຌาน การท้าถานอัดทงมีกระบวนการทไีซับซຌอนกินเป ดังนัๅน฿นระดับครัวรือนนัๅนมองวายาก ทไีส้าคัญหในหลาย ครงการทไีขຌามากใเมมีความยัไงยืน พอจบครงการกใจบเป ตวาการตๅังองคຏกร฿นรูปบบวิสาหกิจชุมชนผลิต กอຌ นพลังงานสง ฿หเຌ ซล รงงานอบลา้ เยหຌง (นอกพนๅื ทีไ) รูปบบนๅีนา จะมีความปຓนเปเดຌมากกวา
ขาวโพดแมแ จม 64 2. หวั หนาຌ ศนู ยว จิ ยั ฯ ลกปลยไี นความคดิ หนใ ตอ รอไื งนวๅี า ทางครงการเดสຌ า้ รวจงานศกึ ษาละพบวา ทผีไ า นมามหี ลายครงการทพไี ยายามดา้ นินการตก ขใ าดความยัไงยนื ทงๅั นีๅทๅังนัๅน การจะดา้ นนิ การอะเรกใ ลຌว ต กยไี วกบั รืไองการจดั การชีวมวลขຌาวพดนีๅ จึงขๅนึ อยูกับคน฿นพๅืนทีไ ชาวบຌานมจมปຓนสา้ คญั วา จะท้าหรือ เมท้า ละการด้านินการจะปຓนบบเหน จะรวมกลุมอยางเร ทาทีไส้ารวจทางครงการฯ ทราบมาวามี กลุมสหกรณຏการกษตรมจมซึไงมีความขຌมขใงละระบบการบริหารจัดการทีไปຓนมืออาชีพคอนขຌางสูง ทงัๅ นี฿ๅ นม จม อาจมีกลมุ อนืไ อีก ชน฿นตา้ บลมศ กึ ขาຌ ฿จวา มกี ารรวมกลมุ บบวสิ าหกิจชุมชนอยูลຌว ตทีนๅี ถຌาจะท้าอยางเร฿หຌยไังยืน ละจะมีการบริหารจัดการอยางเร หลายฝຆายอาจจะตຌองรวมกันรียนรຌูทีไจะท้า ทีไส้าคัญตຌองคิด฿นชิงการลงทุน ถຌาเมคิดรืไองนๅีหมือนทีไผานโ มา ทีไขຌา฿จวาปຓนของฟรี ตชาวบຌาน คน฿นทຌองถไนิ เมค ดิ วาปนຓ ของตวั อง เมร ຌสู ึกปนຓ จຌาของ ตหากปຓนรไอื งการลงทุน ทุกคนทไี ปຓนจຌาของมสี วน รับผดิ ชอบ ความยังไ ยนื มไันคงจงึ นา จะดนิ ตอเปเดຌ 3. ผูຌจัดการสหกรณการกษตรมจม รวมลกปลไียนความหในวา ทไีผานเดຌมาประชุมกัน ฿นสวนของสหกรณຏการกษตรฯ มีการคิดสงสริมอาชีพ พราะถຌาอาชีพนๅันเมสรຌางรายเดຌ฿หຌกับกษตรกร ทไีปຓนสมาชิกสหกรณຏฯ กใอยูเมเดຌ ปญหาจุดรกจึงปຓนรืไองการสรຌางรายเดຌกอน (฿นทไีนีๅคือการสงสริมหรือ สนบั สนนุ ฿นรปู ของตนຌ ทนุ ฿หกຌ บั สมาชกิ กยูຌ มื พอืไ ลงทนุ ฿นการปลกู ขาຌ วพด) มอไื สราຌ งรายเดขຌ นึๅ มาลวຌ การขาย ขຌาวพดตຌองมีซัง ศษซากตางโ ทีไหลือทๅิงกิดขึๅน ท้าอยางเรทีไจะ฿หຌศษซากหลานๅันหรือวาซังขຌาวพด มีประยชนຏกใหในดຌวยกับครงการฯ วาทีไเดຌขຌามาศึกษาหานวทางทไีจะท้าการปรรูปศษซากชีวมวล฿หຌปຓน กຌอนพลงั งานทไีกดิ ประยชน฿ຏ นม จม ฿นสว นของพืนๅ ฐานจากอดตี ถึงปจ จบุ นั ของการปลูกขาຌ วพด฿นม จม หลายโ คนกใคงเมรຌูทไีเปทีไมา การวิจัยส้ารวจตัๅงตสอบถามความคิดหในของชาวบຌาน ผຌูน้า฿นตละต้าบล จงึ หนใ วา ปนຓ ขนๅั ตอนทไี หมาะสม ชน ผนຌู า้ ชมุ ชนทมีไ บี ทบาทสา้ คญั ฿นสว นของสหกรณกຏ ารกษตรฯ จงึ สนบั สนนุ นวทางนีๅ พราะวา ราจะเดຌเปดຌวยกันละกปຌ ญ หาของคนม จม฿หตຌ รงจุดรวมกนั 4. ผูຌ฿หญบຌาน หมู 10 ต้าบลทาผา สนอวา ครงการนๅีปຓนครงการทไีดี ผຌูน้ารารับรຌูขຌอมูลการ นา้ ศษวสั ดทุ ีไ หลอื เป฿ชปຌ ระยชนຏ ถอื วา ดี บางครงการคยทา้ ลวຌ ตว า ขาดกระบวนการ มจี ดุ บกพรอ งอยา งเร กใจะชวยปຓนขຌอมูล฿หຌกับครงการชุดหลังเดຌ วาพราะหตุ฿ดครๅังกอนทไีท้าลຌมหลวหรือวาเมส้ารใจตรงเหน รากจใ ะเดมຌ าชว ยกนั ทา้ ฿หดຌ ขี นๅึ (ละนาจะปຓนการกຌปญหารไืองหมอกควันเป฿นตัว) กรณีถานอัดทงทีไท้า฿หຌ ครัวรือนปลไียนมา฿ชຌทนฟน ถຌาหากวามีจริง คิดวาชาวบຌานจะ฿ชຌนนอน การท้าถานอัดทงจากศษซาก ขຌาวพด ถຌาเดຌประชาสัมพันธຏ฿หຌคนมจมทราบ คิดวาท้าเดຌนนอน คนมจมพรຌอมทไีน้ามา฿ชຌ ตอยูทไี การประชาสัมพันธຏ พราะทุกปมไือมีควันเฟกิดเฟปຆา สืไอทไัวเปกใน้าสนอวากิดจากขຌาวพดของมจม (ซงไึ ปนຓ ภาพทไี ราเมตຌองการ) ฉะนันๅ อะเรทไีชว ยบรรทาเดนຌ าจะลองตัๅง฿จทา้ กนั อยางจริงจงั 5. ผ฿ຌู หญบ าຌ นบาຌ นผาผๅงึ ตา้ บลกองขก สดงความหในวา ศษซากขาຌ วพดทีไเรท ีไกองขก สามารถ จัดการพืไอลดการผาละบรรทาปญหาหมอกควันเดຌดຌวยการ฿ชຌยาฆาหญຌาหลังขຌาวพดกใบกีไยวสรใจกใพน หยียบโ ฿นทสไี ุดจะสลายลงเปโ จนหຌง
65 ขา วโพดแมแ จม 6. ประธานมลู นธิ ฮิ กั มอื งจม (จาຌ อาวาสวดั จยี ง) อภปิ รายวา วนั กอ นมปี ระชมุ คณะกรรมการมลู นธิ ิ ฮกั มอื งจม วา จะมกี ารประชมุ ฿นครงๅั นๅี ตว า วนั นเๅี ดรຌ บั การยนื ยนั นน อนจากทางคณะทา้ งานวา เมม ี รงเฟฟาງ ชีวมวล (฿นครงการฯ) ทางรากใสบาย฿จ พราะมองวาถຌามีเฟฟງาชีวมวลปญหาตางโ จะตามมาอีกยอะ วันนีๅถือวาปຓนสไิงทไีดีทไีทางทีมงานเดຌขຌามาศึกษาพไือทไีจะเดຌมากຌเขปญหากีไยวกับศษซากขຌาวพด ซึไงคิดวา ทจไี ะทา้ ดีกวา การผาทงๅิ อยางทกุ ปกใ ผาทิๅงกนั ซไงึ มเຌ ม฿ ชตຌนหตุปญ หาหมอกควันดยตรง (จรงิ โ คอื เฟปาຆ ) ความจริงคือตຌนป หรือดือนมกราคม นาจะผากันหมดละ ทไีมขຌาวพดปຓนกองนๅันอยู฿นชวงมกราคม- กุมภาพันธຏ ซึไงผาหมด สวนศษซากทไีอยู฿นเรกใทับถมเปปຓนปุยกับดิน การรวมระดมความคิดหในดຌวยกัน จากหลายสวน ถือวาปຓนสไิงทีไดีทไีราจะสามารถน้าศษซากขຌาวพดมา฿ชຌประยชนຏ การ฿ชຌประยชนຏตามทีไ ทางคณะท้างานเดนຌ ้าสนอเป อยางนอຌ ยน้าเปทา้ ปยุ เดຌ ท้ากระดาษ หรอื อัดกอຌ น฿ชຌ ทนฟน เดຌ ทา้ ฝງาพดาน หรืออัดปຓนทอน฿ชຌพาะหใด หลานีๅถือวาปຓนประยชนຏตอชาวมจมปຓนอยางมาก ชาวมจมตຌองดิๅนรน ตຌองท้าเร ท้าสวน ท้างาน ถຌาตຌองมาท้าปุยลຌวเมขຌมขใงจริงโ ท้าเดຌสักระยะหนไึงตางคนกใตางเปท้าหนຌาทไี ของตวั อง กคใ งจะถกู ปลอ ยทงิๅ เวຌ การหวงั พงไึ หนว ยงานภาครฐั ทมไี กั นา้ อปุ กรณตຏ า งโ ทคนลยมี า฿หຌ กจใ ะปนຓ พียงรไืองชัไวครูชัไวคราว ทวาถຌากลุมรามีความขຌมขใง รวมกันท้าจริงโ จังโ มีสไิงตางโ ท้า คิดวาจะปຓน การลดปญหาหมอกควันเปสวนหนึไง ละปຓนการน้างานวิจัยวิชาการเปท้า฿หຌกิดประยชนຏตอชุมชนของรา คดิ วาปຓนสไงิ ทดีไ ี
ขา วโพดแมแจม 66 7 บทสรปุ มจม ทัๅงอ้าภอมีขนาดพๅืนทไีรวม 1,707,586.57 เร ยกปຓน (1) พืๅนทีไปຆาเมຌ 1,401,553.62 เร (หรือรอຌ ยละ 82.08) (2) พๅืนทีไ กษตรกรรม 288,863.34 เร (คิดปຓนรอຌ ยละ 16.92) ทไี หลอื ปຓนพๅืนหลงน้าๅ ทีไอยูอาศัย ละอืไนโ รวมกัน คิดปຓนสัดสวนพียง 1% ของพๅืนทีไทๅังหมด ขຌอมูลจากส้านักงานกษตร อ้าภอม จม ระบุวา ฿นปก ารผลิต 2556/2557 มจมมพี ืนๅ ทีปไ ลกู ขຌาวพดลยๅี งสัตวຏทงๅั หมด 144,880.25 เร หรือราวโ ครึไงหนไึงของพืๅนทีไกษตรกรรมทัๅงอ้าภอ (ทัๅงนๅียังเมรวมพืๅนทีไตามเหลขาทีไอาจเมเดຌมีการบันทึก) การปลูกขຌาวพดลีๅยงสัตวຏ฿นมจมสวน฿หญอาศัยน้ๅาฝนปຓนหลัก มຌจะมีพืๅนทไีกษตรกรรมซึไงมีหลงน้ๅา ตลอดทงัๅ ป ตช าวบาຌ นมกั จะ฿ชทຌ ดไี นิ กษตรกรรมอกี ราวโ รอຌ ยละ 50 หรอื ครงไึ หนงึไ ของทดไี นิ กษตรกรรมทงๅั หมด เปกบั การปลกู พืชศรษฐกิจอไืนโ ท฿ีไ หผຌ ลตอบทนสงู กวา ชน ขาຌ วพดหวาน หอมดง ปຓนตຌน อยา งเรกใตาม กลาวเดຌวาสา้ หรับกษตรกรสว น฿หญ “ขาຌ วพดคอื พชื ศรษฐกจิ ส้าคญั ของคนม จม” ปจจุบันการปลูกขຌาวพดลีๅยงสัตวຏ฿นพืๅนทีไอ้าภอมจมมีทๅังทีไปลูกพไือผลิตมลใดพันธุຏ ละปลูก พไือขายฝกปຓนวัตถุดิบอาหารสัตวຏ (ซึไงตละประภทมีวิธีการปลูกละการจัดการทีไตกตางกัน) ฤดูกาล การผลิตหรือการปลูกขຌาวพดลๅียงสัตวຏ฿นอ้าภอมจมจะริไมขๅึนตๅังตการตรียมพๅืนทีไปลูก฿นดือนมีนาคม- มษายน ละเปสๅินสดุ ฿นดอื นพฤศจกิ ายน-ธนั วาคม ซงไึ ปนຓ ชวงริมไ กบใ กียไ วผลผลติ ชาวบาຌ น฿นม จม ตระหนกั ดวี า การปลกู ขาຌ วพดคอื การลงทนุ นอกจากทดไี นิ ทเไี ร฿ นครอบครอง (หรอื ชา ) มลใดพันธุຏทไีตຌองซๅือ ปุยทไีตຌอง฿ชຌ ยังมีตຌนทุน฿นการจຌางรงงานนอกครัวรือนพไิม ทไีมีนวนຌมพไิมขึๅนดຌวย ฿นชวงหลายปทีไผานมา ผลการศึกษาพบวา สัดสวนของการ฿ชຌรงงาน฿นครัวรือน คิดปຓนพียงรຌอยละ 30 ขณะทกไี าร฿ชຌ รงงานนอกครวั รอื น อาจจะปนຓ อามอๅื อาวนั หรอื การจาຌ งรายวนั คดิ ปนຓ รอຌ ยละ 70 ของทงัๅ หมด
67 ขาวโพดแมแ จม ฿นอนาคตอนั ฿กลຌ การปลกู ขาຌ วพด฿นม จม จงึ จะยงั เมล ดลงเปตอ ยา ง฿ด กลา วคอื รอຌ ยละ 85 ของกษตรกร ผูຌตอบ ตอบวา฿นปถัดเป (คือปลายป 2558) จะปลูกขຌาวพดทาดิม ละประมาณรຌอยละ 9 บอกวาจะ ปลกู พมไิ ขนๅึ มี พยี งรอຌ ยละ 3.5 ละรอຌ ยละ 2.8 ทตไี อบวา จะลดพนๅื ทปไี ลกู ละจะเมป ลกู (ตามลา้ ดบั ) นอกจากนๅี ผลการศึกษายงั ชๅชี ัดวา฿นพๅนื ทเีไ รขาຌ วพดทไี กษตรกรกลา วถึงกนั นีๅ กวารอຌ ยละ 90 ปนຓ พืๅนทไีทไเี มมีอกสารสิทธิ่ หรอื กลา วอกี อยา งหนงไึ เดวຌ า พนๅื ทเีไ รข าຌ วพดตามเหล ขา฿นม จม สว นมากกดิ ขนึๅ มาจากการขยายพนๅื ทีไ ขาຌ เป ฿นขตปຆานไันอง ทๅังนีๅการบุกรุกพๅืนทีไปຆาพืไอขยายพๅืนทไีปลูกเรขຌาวพด฿นอ้าภอมจมนัๅน นาจะกิดขๅึน อยางจรงิ จงั มาตัๅงตชวงป พ.ศ. 2544-2545 กระทงัไ ตຌนทศวรรษ 2550 ปนຓ ตนຌ มา พนๅื ทปไี าຆ ฿นขตอา้ ภอม จม จึงถูกบุกรุกผຌวถางพไือท้าเร ละบางสวนริไมสไือมทรมอยางหในเดຌชัด สงผล฿หຌมจมกลายปຓนพๅืนทีไ ปาງ หมายของครงการพฒั นาละครงการวจิ ยั จา้ นวนมาก ทมีไ งุ ขาຌ มาดา้ นนิ การศกึ ษาละคลอไื นเหวกปຌ ญ หา สภาพวดลຌอมธรรมชาติสืไอมทรม ปຆาตຌนนๅ้า ละปญหาวิกฤตหมอกควันจากการผา฿นทีไลงดยฉพาะ การผาเรตรยี มดินพอไื ปลกู ขาຌ วพดละปญหาเฟปຆา ชาวบຌาน฿นม จมสว น฿หญ (ราวโ รอຌ ยละ 60) รบั รຌูขา วสารกยไี วกับปญหาหมอกควนั ดยฉพาะรอไื ง เฟปาຆ ละการปอງ งกนั เฟปาຆ อยา งเรกตใ าม มอืไ สอบถามถงึ รอไื งการจดั การศษซากชวี มวลขาຌ วพด คา้ ตอบกลบั สวนทางกนั กลา วคอื สว น฿หญ (ราวโ รอຌ ยละ 60 ขนๅึ เป) ยงั เมร /ຌู เมท ราบ ชน เมร วຌู า ศษซากชวี มวลขาຌ วพดนนๅั สามารถอาเป฿ชปຌ ระยชนຏอะเรเดຌบาຌ ง ศษซากชวี มวลจากการผลิตขาຌ วพดฯ ฿นม จม (ดรู ายละอียด฿นบททีไ 3 ละ 4) อาจบงออกปຓน 2 สว นหลกั โ คือ (1) ชวี มวล฿นเร เดຌก ศษตนຌ ตอ ฿บขຌาวพดทีไ หลอื อย฿ู นเรห ลังจากการกบใ กีไยวฝก ขຌาวพด ละ (2) ชีวมวลจากการมสี มลใดขຌาวพด เดຌก ปลือกละซังขาຌ วพด ฿นกรณขี องศษซาก฿นเร ทีไผา นมา กษตรกรผูຌปลูกขຌาวพดมักจัดการดຌวยการทิๅงเวຌ฿นเรดยปลอย฿หຌนาสลายเปองละรอวลาผาพไือตรียม พืนๅ ทปไี ลูกขาຌ วพด฿นปถัดเป สว น฿นกรณขี องศษซงั ขຌาวพดจากการมฝ ก พืไออามลดใ ขຌาวพดนนัๅ กษตรกรสวน฿หญ (รຌอยละ 60) เมเ ดดຌ า้ นนิ การ฿ดโ นอไื งจากเม หนใ วา จะมมี ลู คา หรอื ถอื วา ขายพรอຌ มเปกบั การมฝ ก อามลดใ ลวຌ จงึ ตกปนຓ ภาระของผຌูรับซๅือ/ผຌูประกอบการ สวนศษซากจากการมสีทีไอาจมี฿นเรจากกรณีมีผูຌ฿ชຌรถมเปรับซๅือถึงทีไ (ประมาณรຌอยละ 20) กใมักจะผาทิๅง มืไอถึงวลาตรียมพาะปลูก฿นรอบปถัดเป ขณะทีไบางสวน฿ชຌลๅียงสัตวຏ ซไึงกใ ปนຓ สดั สว นทีไนຌอยนดิ มือไ ทยี บกับปริมาณศษซากขຌาวพดทังๅ หมด ทๅังนๅี จากการท้างานภาคสนามละการส้ารวจดยบบสอบถาม ละการประชุมรับฟงความคิดหใน จากประชาชน ตัวทนภาคประชาสังคม ละหนวยงาน฿นพๅืนทไี ท้า฿หຌเดຌทราบวาทไีผานมามีความพยายาม ของหลายหนวยงานละครงการตางโ จากภายนอกทไีจะขຌามากຌเขปญหาการผา ดຌวยการจัดการกับ ศษซากชวี มวลหลอื ทงๅิ จากขาຌ วพดดงั กลา ว เมว า จะปนຓ การนา้ ศษซงั ขาຌ วพดเปทา้ ปยุ หมกั ถา นอดั ทง หรอื ฿ชຌ ปนຓ อาหารลยๅี งสตั วຏ (คอื ววั ) ขอຌ มลู ละสยี งสว น฿หญส ะทอຌ นความหนใ ละประสบการณตຏ รงกนั วา ครงการ จัดการชีวมวลขຌาวพดหลานๅี (คือการท้าปุยหมักละถานอัดทง) เมประสบความส้ารใจ ละอีกทๅังเมมี ความยัไงยืนของครงการ ทๅังนีๅสวนหนไึงนไืองมาจากปຓนครงการทไีมาจากภายนอกละขาดการมีสวนรวม ฿นการพัฒนาละด้านินครงการจากชาวบຌาน฿นพืๅนทไีอยางทຌจริง อีกสวนหนไึงปຓนปญหาของการ ขาดประสบการณขຏ องชาวบาຌ นทไี ขาຌ รว มครงการ฿นรอืไ งการตลาดละบรหิ ารจดั การ ชน การผลติ ถา นอดั ทง จากศษซากชวี มวลขาຌ วพด ทผีไ ลิตเดຌ ตเ มนยิ ม฿ชຌกนั หรอื เมสามารถขายเด฿ຌ นปริมาณมากโ
ขา วโพดแมแ จม 68 ผลจากการส้ารวจกีไยวกับรืไองการ฿ชຌพลังงานความรຌอนทางลือก (คือถานอัดทง) ฿นการหุงตຌมของ ครวั รอื น พบวา อนั ทจไี รงิ ชาวบาຌ น฿นพนๅื ทพไี รอຌ มทจีไ ะปลยไี นปลงพฤตกิ รรมการ฿ชຌ ละอกี สว นหนงไึ รมไิ สะทอຌ น วาฟนเมຌกใหาเดຌยากขๅึน ขณะทไีครัวรือน฿นขต฿กลຌตัวอ้าภอนัๅนเดຌหันมา฿ชຌกຍสหุงตຌมกันมากขึๅนนานลຌว (กวารຌอยละ 50) งไือนเขตัวปรดຌานราคาละประสิทธิภาพของผลิตภัณฑຏนาจะปຓนงไือนเขทีไชาวบຌาน ฿นพๅืนทไีจะยอมรับหรือเมยอมรับนวัตกรรม฿หม (คือถานอัดทงจากศษซากขຌาวพด) นๅี อยางเรกใตาม การบรหิ ารจดั การรอืไ งการตลาดทอีไ าจอยนู อกพนๅื ทอไี า้ ภอม จม กยใ งั เมเ ดคຌ า้ นงึ ถงึ กนั สกั ทา ฿ดนกั วา จะปนຓ เปเดຌหรอื เม พยี ง฿ด นวทางการบริหารจัดการศษซากชีวมวลหลือทิๅงจากขຌาวพดพไือลดการผา฿นทไีลง ดຌวยการน้า ศษซากชีวมวลคือซังขຌาวพดจากการมสี (ซไึงจากการประมาณการของทีมงานภาคสนาม ระบุวานาจะมีอยู ปຓนจ้านวนมาก ราวโ 6-7 หมืไนตันตอป) พืไอน้ามาผลิตปຓนกຌอนพลังงาน ละ฿ชຌปງอนตาอบ฿นรงงาน รงอบมลใดขຌาวพดองทไีมีระบบเซล฿นพๅืนทีไมจม (มีของผຌูประกอบการทีไต้าบลมนาจร 1 หง) หรือ อาจขายสงนอกพืๅนทไีดยฉพาะรงอบล้าเย฿นขตชียง฿หม-ล้าพูน หรือรงงานผลิตอาหารสัตวຏ การกษตรทไี ตຌองการรับซๅือ฿นชียง฿หมนาจะปຓนครงการทีไจะสามารถด้านินการเดຌอยางปຓนรูปธรรม ละจะมีสวนชวย บรรทาปญหาหมอกควันเดຌบຌาง (จากทีไตดิมการผาเรขຌาวพดละกองซังจากการสี/มฝกอามลใดนๅัน ปຓนรือไ ง “ปกต”ิ ของชาวบຌานกษตรกร) มຌวาปญหาหมอกควัน฿นพๅืนทไีภาคหนือของประทศเทยนัๅนอันทไีจริงมีสาหตุมาจากหลายปจจัย ริไมตัๅงตลักษณะภูมิศาสตรຏ การตๅังถิไนฐานของผຌูคน ซึไงกรณีคนพๅืนราบนัๅนสวน฿หญจะสรຌางบຌานสรຌางมือง อยู฿นทไีราบระหวางหุบขา ปญหาหมอกควันหลายโ กรณีมีตຌนหตุมาจากเฟปຆา ละปจจุบันมีนวนຌม ทจไี ะกลายปนຓ รอไื งท฿ีไ หญ ละซบั ซอຌ นนอไื งจากมกี ารบกุ รกุ พนๅื ทปไี าຆ พอืไ ขยายพนืๅ ทีไ พอไื ปลกู ขาຌ วพดลยๅี งสตั วฯຏ อีกทัๅงยังอาจกไียวยงเปกับการผาเร พืไอการกษตร฿นประทศพไือนบຌานดຌวย นวทางการกຌเขปญหา หมอกควัน฿นงนีๅจึงปຓนรืไองทไีซับซຌอนกวาปญหาการผาเรขຌาวพด หรือการผากองศษซากชีวมวลขຌาวพด ละมาตรการตา งโ ฿นการกเຌ ขปญ หาจงึ ปนຓ เดทຌ งัๅ การทา้ งานระยะสนๅั ละระยะยาว ควบคเู ปกบั การพจิ ารณา นวทาง฿นชิงปฏิบัติละการกา้ หนดชิงนยบายระดบั ประทศ (ดู พมไิ ติม฿น กอบกุล, 2553) ทัๅงนีๅ฿นกรณีของพๅืนทีไมจม การจัดการศษซากชีวมวลขຌาวพดพไือชวยบรรทาปญหาหมอกควัน ฿นระยะสนๅั ละรง ดว น การดา้ นนิ การอาจรมิไ จากการรณรงคสຏ ราຌ งความขาຌ ฿จรอไื งการลดการผา฿นทีไ ลง ละ ฿นขณะดยี วกนั กหใ ลกี ลยไี งการสราຌ งมายาคตผิ ดิ โ ละเมก ลา วหาวา การผาศษตอซงั ฿นเร ละศษซากขาຌ วพด จากการมส ฝี ก พอืไ อามดใ นนัๅ ปนຓ ทมไี าพยี งหลง ดยี วของควนั เฟหรอื ปญ หาหมอกควนั ทไี กดิ ขนึๅ ฿นชว งปลาย ฤดูหนาวถึงกลางฤดรู ຌอนของทกุ ป สวนการหาทางลดการผากองศษซากชีวมวลซไึงมีปริมาณมากตอป การน้าศษซากชีวมวลหรือ ซังขาຌ วพดทไีกดิ ขนๅึ หลงั จากการมสี (รวมทงๅั หมดจะมอี ยรู าวโ 7 หมนไื ตนั ตอ ป) ซไงึ การสา้ รวจยนื ยนั ชัดจนวา ฿นชวงขายผลผลิตจะตัๅงปຓนกองขนาด฿หญตามจุดรับซืๅอของผูຌประกอบการซไึงมีทๅังรายยอยราย฿หญ (รวมทๅังสหกรณຏการกษตรมจมดวຌ ย) ละกองขนาดกลางละลใกตามจุดตา งโ บนถนน฿กลຌพๅืนทไีเรขຌาวพด หรอื ฿นเรซ งึไ รถบรรทกุ /รถมส ามารถขาຌ ถงึ เดสຌ ะดวก มาผลติ ปนຓ กอຌ นพลงั งานพอไื สง ฿หเຌ ซลหรอื รงอบ฿นพนๅื ทีไ (ละนอกพนืๅ ทดไี วຌ ยกเใ ด)ຌ ควรปนຓ ครงการทมไี งุ ดา้ นนิ การดวຌ ยการจดั ตงัๅ ปนຓ วสิ าหกจิ ชมุ ชน หรอื การลงทนุ ละ ด้านินงานรวมกับกลุมกษตรกร ทศบาลต้าบล หรือองคຏกร฿นพๅืนทไี ดยฉพาะสหกรณຏการกษตรมจม (ซึไงมีนวคิดทไีจะลงทุนตๅังรงอบละสรຌางเซลของสหกรณຏองพไือบริการจัดการกับผลผลิตจ้านวนมาก ทีปไ ระกาศรับซืๅอจากสมาชกิ ของสหกรณຏฯ)
69 ขา วโพดแมแจม ขณะทีไการผลิตถานอัดทงพไือ฿ชຌ฿นครัวรือน นอกจากจะเมเดຌลดปริมาณศษซากชีวมวลทไีมีอยูปຓน จา้ นวนมากเดอຌ ยา งรวดรวใ การปลยไี นปลงทศั นคติ ละพฤตกิ รรมการ฿ชຌ ชอืๅ พลงิ หงุ ตมຌ ของชาวบาຌ นองกยใ งั ปຓนเปเดຌยาก นืไองจากการหาฟนเมຌ การ฿ชຌฟนผา นๅันปຓนทไีคຌุนคย งายกวาถาน (มຌบางสวนบอกวา ฟน หายากมากขึๅน) ตก ใปຓนของฟรี หรอื ราคาเม พง การผลกั ดนั ครงการเปสกู ารผลติ กอຌ นพลงั งานพอืไ ปอງ นรงอบ หรอื เซลทตไี อຌ งอบผลติ ผลทางการกษตร ฿นพืๅนทีไ ดยการบริหารจัดการอาจปຓนเป฿นรูปบบการตๅังปຓนการลงทุนรวม (ระหวางกลุม องคຏกร฿นพืๅนทไี กบั ครงการ) หรือตงๅั ปຓนวิสาหกจิ ชมุ ชน นาจะปนຓ เปเดมຌ ากทีไสุด ทงๅั นคีๅ วามส้ารใจของครงการบริหารจัดการ ศษซากชีวมวลขาຌ วพดดังกลา วนีๅ นอกจากจะขึๅนอยูกับการมีสวนรว มของคน฿นพืๅนทไี คือชาวม จม ถือปຓน รืไองทีไจ้าตຌองด้านินการ฿นลักษณะของการลงทุน ทๅังนๅีพืไอ฿หຌทุกคนทีไปຓนจຌาของ฿ส฿จ มีสวนรับผิดชอบ ฿นนวทางนๅีความยงัไ ยนื มัไนคงของกิจกรรมจงึ จะกิดขึๅนเดຌ ละสามารถดา้ นินตอ เปเดຌ ทๅงั นีๅพือไ ฿หຌการบริหาร จดั การศษซากชวี มวลหลือ฿ชຌจากการปลูกละปรรูปขຌาวพดลๅียงสตั วຏ ดา้ นินเปอยา งตอนืไองละสามารถ ชว ยลดการผา฿นทไี ลง ละการผาเร ตรยี มดนิ อนั นา จะสามารถบรรทาปญ หามลภาวะอากาศจากหมอกควนั ละเฟปຆาเดຌ สวนการกຌเขปญหาอยางปຓนรูปธรรมระยะยาวนัๅนปຓนรไืองของนยบายรัฐ เมวาจะปຓน การจัดสรรทีไดินท้ากิน การก้าหนดขตปຆา฿หຌชัดจนละบริหารจัดการ฿หຌคนอยูกับปຆาเดຌอยางยไังยืน ละ การสงสรมิ อาชีพ หรือการหาตลาดละพชื เรอนืไ โ ททีไ ดทนการปลูกขຌาวพดลยๅี งสัตวຏเดຌ
ขา วโพดแมแ จม 70 บรรณานุกรม กอบกุล รายะนาคร. 2553. หมอกควันละมลพิษทางอากาศ฿นจังหวัดชียง฿หม. ชียง฿หม: ส้านักงาน กองทนุ สนบั สนนุ การสราຌ งสรมิ สขุ ภาพ (สสส.) ภาย฿ตຌ ผนงานสราຌ งสรมิ การรยี นรกຌู บั สถาบนั อดุ มศกึ ษาเทย พืไอการพฒั นานยบายสาธารณะทีดไ ี (นสธ.) สถาบนั ศึกษานยบายสาธารณะ มหาวิทยาลยั ชียง฿หม. กิตติชัย กຌวประสริฐ, อิไนค้า นิปุณะ, พรชัย สาย฿จ, สงวน นิปุณะ, ดใช มณฑนม, บุญสม กรรณิกา, สุ฿จ สุปຂณะ, ทัศนียຏกຌวประสริฐ, ทัศนียຏ ภูดอนตอง ละผองศรี สิริจริญพร. 2549. (รายงานวิจัย พืไอทຌองถิไนฉบับสมบูรณຏ)ประวัติศาสตรพๅืนทไีทางการกษตรหลงปง. ชุดครงการการมีสวนรวม ฿นการศกึ ษาประวตั ศิ าสตรຏ ม จม 100 ป จากมอื งจมຎ สู ม จม . ชยี ง฿หม: สา้ นกั งานกองทนุ สนบั สนนุ การวจิ ยั . พุฒิพงศຏ นวกิจบา้ รงุ . 2556. การชวงชงิ ความหมายพอไื ขาຌ ถงึ พนืๅ ทีไ หง ความคลมุ ครือของนวขตปาຆ : กรณศี กึ ษาขาຌ วพดลยๅี งสตั ว. วทิ ยานพิ นธศຏ ลิ ปศาสตรมหาบณั ฑติ สาขาการพฒั นาสงั คม มหาวทิ ยาลยั ชียง฿หม. เพรัช ตระการศิรินนทຏ ละคณะ. 2553ก. (รายงานฉบับสมบูรณຏ) ครงการสรຌางความขຌมขใงกชุมชน ฿นการกຌเขปญหาวิกฤตหมอกควัน: กิจกรรมการพัฒนาชุมชนปนหลงรียนรูຌการกຌเขปญหา มลภาวะหมอกควัน฿นชุมชน. คณะรัฐศาสตรຏ ละรฐั ประศาสนศาสตรຏ มหาวทิ ยาลัยชียง฿หม. ________. 2553ข. (รายงานฉบับสมบูรณ)ຏ ครงการสรຌางความขຌมขใงกช มุ ชน฿นการกเຌ ขปญหาวิกฤต หมอกควัน: กิจกรรมศึกษาวิจัยทางลือก฿นการกຌเขปญหาหมอกควันละการพัฒนาครือขาย การฝาງ ระวงั . คณะรัฐศาสตรຏ ละรัฐประศาสนศาสตรຏ มหาวิทยาลัยชยี ง฿หม. วรี ชยั อาจหาญ ละคณะ. 2555. รายงานการวจิ ยั ฉบบั สมบรู ณ ครงการศกึ ษานวทางบรหิ ารจดั การศษ วัสดุหลือ฿ชຌทางการกษตรพไือ฿ชຌปนชๅือพลิงละลดการกิดหมอกควัน. ศูนยຏความปຓนลิศ ทางดຌานชีวมวล มหาวิทยาลัยทคนลยีสุรนารี ศูนยຏวิจัยการผากากของสีย ละศูนยຏวิจัยนยบาย อุตสาหกรรม มหาวทิ ยาลัยทคนลยีพระจอมกลาຌ พระนครหนือ. สมกยี รติ มธี รรม. 2558. “หว งซอุปทาน กษตรพนั ธสัญญา ม จม .” [ออนเลนຏ]. หลงทไีมา http://thaipub- lica.org/2015/05/orphya/, 7 พฤษภาคม 2558. สุชน ตๅังทวีวิพัฒนຏ, พทาย พงษຏพียจันทรຏ, สาวลักษณຏ ยຌมหมไืนอาจ, วรรณพร ทะพิงคຏก, สงดาว บนซิกอรຏ ละจนั ทรຏจริ า กຌอนกຌว. 2555. (รายงานฉบับสมบูรณ)ຏ หมบู าຌ นขาຌ วพดลดหมอกควัน: การลดปญหาหมอกควันละการอนุรักษสไิงวดลຌอมดຌวยวิทยาศาสตรละทคนลยีกษตรครบ วงจรบนพืๅนทไีสูง กรณีศึกษาบຌานบนนา อ้าภอมจม จังหวัดชียง฿หม. ภาควิชาสัตวศาสตรຏ ละสัตวนຏ ๅ้า คณะกษตรศาสตรຏ มหาวทิ ยาลยั ชียง฿หม. [ออนเลนຏ]. หลง ทไีมา http://www.clinictech. most.go.th/online/usermanage/FinalReport/2014361227111.pdf, 22 มีนาคม 2558. สุรพจนຏ มงคลจริญสกุล. 2558. การปรับปลีไยนขຌาสูการกษตรกรรมชิงพาณิชยประภท “ขຌาวพด”: กรณศี กึ ษาชมุ ชนปกากอะญอบนพนืๅ ทสีไ งู อา้ ภอม จม จงั หวดั ชยี ง฿หม. วทิ ยานพิ นธศຏ ลิ ปศาสตร มหาบณั ฑติ สาขาการพฒั นาสังคม มหาวิทยาลยั ชยี ง฿หม. ส้านักอนรุ ักษຏละจดั การตຌนนา้ๅ . 2554. “57 ป งานอนุรกั ษຏ ละจดั การตຌนนาๅ้ .” [ออนเลนຏ]. หลง ทีไมา http:// www.dnp.go.th/watershed/knowledge_files/, 4 มนี าคม 2554.
71 ขา วโพดแมแจม อานุภาพ นุนสง. 2551. “ขาຌ วพดซพี รี กุ ปาຆ จบั ตาวิกฤตความมไนั คงทางอาหาร.” [ออนเลนຏ]. หลง ทมีไ า http:// www.newspnn.com/V2008/detail.php?code=r1_28042008_01, 1 พฤษภาคม 2551. ________. 2557. 5 ทศวรรษความปลไยี นปลง฿นชนบทภาคหนือ: ศกึ ษาการจดั การสมบตั ชิ มุ ชนของ ชุมชนละหยอ มบาຌ น อ้าภอมจม จังหวดั ชียง฿หม พ.ศ. 2500-2550. ชยี ง฿หม: สถาบันพฒั นา องคຏกรชมุ ชน. อกพงศຏ มุสกิ ะจรญิ . 2556. “มจมมดล.” บทความคอลมั นคຏ ลนิ กิ ทคนลยี 7 มนี าคม 2556. [ออนเลน]ຏ . หลง ทไีมา: https://www.gotoknow.org/posts/521664, 22 พฤษภาคม 2558. ASTV ผຌจู ัดการออนเลน.ຏ 2 กุมภาพนั ธຏ 2554. “‘หยุดผา หยดุ ควนั ’ มช. ตรียมปรรปู ซงั ขຌาวพดสู ชือๅ พลงิ อดั มดใ .” [ออนเลนຏ]. หลงทีไมา: http://www.manager.co.th/Campus/ViewNews.aspx?NewsID=95 40000014292&TabID=3&, 22 พฤษภาคม 2558.
ขา วโพดแมแจม 72 ภาคผนวก
73 ขา วโพดแมแ จม ภาคผนวก 1 ผนทีไทຌายกฎกระทรวง ฉบับทไี 712 (พ.ศ. 2517) ประกาศพนืๅ ทีปไ ຆาสงวนปຆามจม
ขา วโพดแมแ จม 74 ภาคผนวก 2 ผนทีทไ าຌ ยกฎกระทรวง ฉบบั ทไี 792 (พ.ศ. 2521) พกิ ถอนพๅนื ทบไี างสว น จากปาຆ สงวนปຆามจม
75 ขา วโพดแมแ จม ภาคผนวก 3 ลขทไีบบสอบถาม ................ บบสอบถาม พฤติกรรมละความคดิ หนใ ของกษตรกร฿นการจดั การวัสดุ หลอื ทิงๅ จากการปลกู ขຌาวพดลๅียงสตั ว฿ นอ้าภอม จม จงั หวดั ชียง฿หม ด้านินการดย ศนู ยวຏ ิจยั ละบริการวิชาการ คณะสังคมศาสตรຏ มหาวทิ ยาลยั ชยี ง฿หม รวมกับ ศนู ยຏวิจัยทคนลยีพลังงานพือไ สิงไ วดลอຌ ม คณะวิศวกรรมศาสตรຏ มหาวทิ ยาลยั ชียง฿หม หผเู กบรวบรวมขอมูลอานขอความตอ ปนกอนเรมถามคาํ ถาม ศูนยຏวิจัยละบริการวิชาการ คณะสังคมศาสตรຏ มหาวิทยาลัยชียง฿หม มอบ฿หຌ ดิฉัน/กระผม ชืไอ ........................................... มาขอความรวมมือจากทาน฿นการตอบบบสอบถาม ซึไงกอนหนຌานๅี ทางศนู ยวຏ จิ ยั ฯ เดຌ จงຌ ถงึ การดา้ นนิ งานวจิ ยั รอไื งน฿ๅี หຌ กผ ฿ຌู หญบ าຌ นของทา นละทางอา้ ภอเวຌ รยี บรอຌ ยลวຌ บบสอบถามทจไี ะ฿ชถຌ ามนมๅี จี า้ นวน 8 หนาຌ ละอาจ฿ชຌ วลาประมาณ 25 นาที ดยทศไี นู ยฯຏ เดสຌ มุ ลอื กทา น ฿หຌปຓนผຌูตอบบบสอบถามจากบัญชีกษตรกรผูຌปลูกขຌาวพดลๅียงสัตวຏทไีอยู฿นหมูบຌานนีๅ ราเมเดຌถาม ทุกหลังคารือน ดยหวังวาจะเดຌน้าอาความรูຌจากสไิงทไีทานปฏิบัติละความคิดหในของทานเปประมวล ทางสถิติรวมกับกษตรกรทานอไืนโ พไือสวงหานวทางทไีหมาะสมตอความปຓนเปเดຌ฿นการจัดการ กับวสั ดุหลือทๅิงจากตนຌ ขาຌ วพดลียๅ งสตั วຏตอ เป฿นอนาคต ราจะกใบรักษาขຌอมูลทีไทาน฿หຌมานีๅเวຌ รวมถึงชไือละทไีอยูของทานเวຌปຓนความลับ ละจะน้าเป฿ชຌ ฿นการวิจัยทางวชิ าการทีไศนู ยวຏ ิจัยฯ รับผดิ ชอบทานันๅ วันทไี ................................................................................ ตา้ บล ............................................... หมทู ไี ................. ชือไ บาຌ น ....................................................... บຌานลขทไี ......................................................................................................................................... ชืไอผຌู฿หขຌ ຌอมูล (นาย, นาง) ................................................................................ สถานภาพ฿นครวั รอื น ของผูຌ฿หຌขอຌ มูล หัวหนาຌ ครอบครัว สาม/ี ภรรยา
ขา วโพดแมแ จม 76 กียไ วกบั สมาชกิ ฿นครอบครัว .…………........ คน 1. ปจ จบุ ัน มีคนอาศัยอยู฿นครวั รือนดียวกนั นๅี กีไคน? …………......... คน …………......... คน ยกคน฿นครัวรือน ปนຓ ดงั นีๅ …………......... คน 1.1 ปนຓ คนทีไกา้ ลังรยี นหนงั สอื ละอยกู ับครอบครัว กไคี น? …………......... คน 1.2 ปนຓ คนทไีรยี นจบลวຌ ดยจบการศกึ ษาสงู กวาชๅนั ม.3 กคไี น? 1.3 ปนຓ คนท฿ีไ ชຌ วลาสวน฿หญท้างานอาชีพของครัวรือน กีคไ น? 1.4 ปຓนคนทไี฿ชຌวลาสวน฿หญท ้างานอาชพี ทีเไ ม฿ ชของครัวรือน กคไี น? 2. ทา นหรือคูส มรสของทานคยเดรຌ ับขาวสารกยีไ วกบั รืไองตอ เปนๅี มาจากท฿ไี ดปຓนสวน฿หญ? (สดงบัตรคาํ ตอบละกาคําตอบ฿นชอ งนันๅ โ ลอื กเดຌพียงขอຌ ดียว (ทีไ ปนสวน฿หญ)) ขา วสารรืไอง เม คย จากสไือ จากผนูຌ ้า ประชุม/ อไืนโ (0) ตา งโ* ของหมบู ຌาน อบรม (4) (1) (2) (3) 2.1 ควนั เฟละการปอງ งกนั ควนั เฟจากเร 2.2 เฟปาຆ ละการปอງ งกนั เฟเหมปຌ ຆา 2.3 หมอกควันละมลพษิ ฿นอากาศ 2.4 การน้าสงิไ ทีไ หลือทิๅงทางการกษตร (ตຌนขຌาว ตนຌ /ซังขาຌ วพด ฿บเมຌ/กงไิ เมຌ ปຓนตนຌ ) มา฿ชຌ฿นครัวรือน 2.5 การน้าอาสงไิ ทีไหลือทๅิงทางการกษตร (ตนຌ ขาຌ ว ตຌน/ซังขาຌ วพด ฿บเมຌ/กไิงเมຌ ปนຓ ตนຌ ) มา฿ชຌ฿นชงิ ธุรกจิ 2.6 การก้าจัด/ทา้ ลายตຌนตอขาຌ วพดทีไ หลอื ทิๅง อย฿ู นเรน า 2.7 การกา้ จัด/ทา้ ลายสิไงทีไหลอื ทิๅงทางการกษตร ทไอี ยูนอกเรน า (กองซงั ละปลือกขาຌ วพด กอ/ฟางขຌาว ปนຓ ตนຌ ) * สอไื ตางโ คอื วทิ ยุ ทรทัศน หนงั สอื พมิ พ อินทอร นใต
77 ขาวโพดแมแ จม 3. ฿นการหุงตຌมละประกอบอาหารของครวั รือนของทา น สว น฿หญ฿ ชຌอะเร฿นการทา้ ฿หຌ กิดความรຌอน? (สดงบัตรคาํ ตอบขຌอ 3.1-3.6 พไือ฿หຌ ลือกเดຌขຌอดยี ว ละถามหลง ทมไี าของชๅือพลิงประภทนันๅ ตอ ) ประภทชือๅ พลงิ หลง ทมีไ าของชืๅอพลงิ นนๅั โ 3.1 เฟฟาງ 3.2 กสຍ หงุ ตมຌ 1. ซือๅ จากราຌ นคาຌ ฿นหมบู าຌ น 2. ซือๅ จากรຌานคาຌ นอกหมูบຌาน 3.3 กຍสชีวภาพหรือกสຍ ธรรมชาติ 1. ซืๅอจากรຌานคຌา฿นหมูบ าຌ น 2. ซืๅอจากราຌ นคาຌ นอกหมูบຌาน 3. หาอาอง/ทา้ ฿ชຌ อง 3.4 ถา น 1. ซอๅื จากรຌานคຌา฿นหมูบ ຌาน 2. ซืๅอจากราຌ นคาຌ นอกหมูบຌาน 3. หาอาอง/ทา้ ฿ชຌ อง 3.5 ฟน 1. ซืๅอจากรຌานคาຌ ฿นหมบู าຌ น 2. ซืๅอจากรຌานคຌานอกหมบู าຌ น 3. หาอาอง/ท้า฿ชຌ อง 3.6 กลบ 1. ซๅือจากรຌานคาຌ ฿นหมูบ าຌ น 2. ซืๅอจากราຌ นคาຌ นอกหมูบຌาน 3. หาอาอง/ทา้ ฿ชຌอง หงุ ตຌม หมายรวมถึง การ฿ชຌ ชืๅอพลงิ ประกอบอาหารของคนละสตั ว ตมຌ นๅําสําหรบั ดืไม/฿ชสຌ อย 3.7 สมมตวิ า มกี ารนา้ วสั ดุ หลอื ทงๅิ จากการปลกู ขาຌ วพดฯ มาผลติ ปนຓ ชอืๅ พลงิ อดั มดใ สามารถ฿ชຌ ทนถา น ละเมม ี ถຌาสีด้าสกปรก ทานคิดวานา จะลองนา้ มา฿ชຌ฿นการหงุ ตมຌ ฿นครัวรอื น หรือเม? 0. เม พราะเมท้าการหุงตมຌ ฿นครวั รือนมากนัก 1. เม พราะเมม อี ปุ กรณทຏ ฿ไี ชຌกบั ชอๅื พลิงดงั กลาว 2. เม พราะยงั เมท ราบรายละอียดรืไองราคาละประสิทธิภาพของชอๅื พลิงนนๅั 3. เม พราะหตุผลอไืน (ระบุ) ................................................................................................. 4. คดิ วาจะ฿ชຌ พราะชือๅ พลงิ ทีไ฿ชຌ฿นปจ จบุ นั เมสะดวก 5. คิดวา จะ฿ชຌ พราะชืๅอพลงิ ทไี฿ชຌปจจุบนั ราคาสูง 6. คิดวาจะ฿ชຌ พราะหตผุ ลอไนื (ระบุ) ..................................................................................... 7. เมน฿จ
ขาวโพดแมแ จม 78 4. การปลกู ขຌาวพดลๅยี งสตั วຏ 4.1 ฿นปท ไีผานมา ทานเดปຌ ลูกขຌาวพดลยีๅ งสัตวຏ฿นพๅนื ทีไรวมกนั กีไเร? ............................... เร ประภทของ พๅืนทไี ความปน ลกั ษณะพๅืนทไี รถกระบะ/ปຂคอัพขาຌ ถึง อกสารสิทธิ่ (เร) จຌาของ ดยทวไั เป ทเีไ รสวน฿หญ เดຌหรอื เม 4.1.1 ฉนด, น.ส.3, ................. 1. ปนຓ จຌาของ 1. เดຌ น.ส.3ก, น.ส.3ข 1. ทพไี นๅื ราบ 2. เมเดຌ 2. ชา 2. ทไีเหลขา 3. ทไีบนภูขา 4.1.2 ฿บจอง, ส.ค.1, ................. 1. ปຓนจาຌ ของ 1. ทไีพนืๅ ราบ 1. เดຌ ส.ค.2, ส.ค.3, 2. ชา 2. ทีเไ หล ขา 2. เมเ ดຌ นค.3, กสน.5 3. ทีไบนภูขา 4.1.3 สทก.1ก, ................. 1. ปຓนจาຌ ของ 1. ทพีไ นๅื ราบ 1. เดຌ ส.ป.ก.4-01 2. ชา 2. ทไเี หลขา 2. เมเ ดຌ 3. ทบีไ นภูขา 4.1.4 เมม ี อกสารสิทธ่ิ ................. 1. ปนຓ จຌาของ 1. ทีพไ นๅื ราบ 1. เดຌ 2. ชา 2. ทีไเหลขา 2. เมเดຌ 3. ทไบี นภู ขา หมายหตุ ฉนด = ครุฑดง, หนังสือสา้ คัญสดงกรรมสทิ ธ่ทิ ีไดนิ น.ส.3, น.ส.3ก, น.ส.3ข = หนังสอื รบั รองการท้าประยชนຏ น.ส.2 = ฿บจอง ส.ป.ก.4-01 = ทดีไ นิ ทีรไ ฐั ยก฿หຌ กษตรกรพไือปนຓ ทไดี นิ ทา้ กิน กสน.5 = หนังสือสดงการทา้ ประยชนຏ น.ค.3 = หนังสืออนญุ าต฿หຌขาຌ ทา้ ประยชน฿ຏ นขตนิคมสราຌ งตนอง ส.ค.1, ส.ค.2, ส.ค.3 = บบจຌงการครอบครองทดไี นิ สทก.1ก = หนังสืออนุญาต฿หทຌ า้ กนิ ฿นทไดี ินปาຆ สงวนหงชาติ ปนຓ การชไวั คราว 4.2 ฿นปนีๅ ทา นคาดวาจะปลูกขาຌ วพดลยๅี งสัตวຏ กีไเร?................................ เร (ถาຌ ตอบวา “เมป ลกู ” ฿หຌ฿ส 0 ลวຌ ขาຌ มเปถาม ขอຌ 4.3) 4.2.1 ททไี ไีจะปลกู ฿นปนๅีนัๅน สวน฿หญ ปຓนพืๅนทีเไ ด฿ຌ ชຌปลูกขาຌ วพดลๅยี งสัตว฿ຏ นปท ีไผานมาหรอื เม? 1. ฿ช 2. เม฿ช 4.2.2 ฿นกรณจี ้านวนพนๅื ททไี ไีจะปลูก฿นปน มๅี ากกวา ดมิ พนๅื ทไที ีไมากกวาดิมนๅันมีอกสารสิทธห่ิ รอื เม? 0. เมม ากกวา ดมิ (ทากบั หรอื นຌอยกวา ทีไ คยปลกู ฿นปทไี ลวຌ ) 1. มากกวา ดิม ปຓนพืๅนทมไี ี อกสารสทิ ธ่ิ 2. มากกวา ดิม ปຓนพืนๅ ทีเไ มมีอกสารสทิ ธิ่ 4.3 ฿นการปลูกขาຌ วพดลๅียงสตั วຏ฿นปทผไี า นมา รงงานสว น฿หญ ปนຓ ฿ครบຌาง? 1. คน฿นครวั รือนทงๅั หมด 3. จຌางพิมไ ปนຓ สวน฿หญ 2. จาຌ งพมไิ บางสวน 4. คน฿นครัวรือนละทไีจาຌ งพมิไ มีจา้ นวนทา โ กัน
79 ขา วโพดแมแจม 4.4 ทานมี ครืไองจกั รกลทางการกษตรตอ เปนีๅ ปนຓ ของตนองหรือเม? 4.4.1 รถเถดนิ ตาม 1. เมม ี 2. มีปนຓ ของตนอง 4.4.2 รถเถสีลไ ຌอ 1. เมม ี 2. มี ปຓนของตนอง 4.4.3 ครอืไ งม 1. เมมี 2. มี ปนຓ ของตนอง 4.4.4 รถยนตຏสา้ หรบั ขนยาຌ ยผลผลิต 1. เมม ี 2. มีปຓนของตนอง 4.5 การปลกู ขຌาวพดลๅียงสัตวຏสวน฿หญของทา น นຌนการนา้ ผลผลติ เป฿ชຌพอไื วตั ถุประสงคอຏ ะเร? 1. พือไ ฿ชຌหรือขายปຓนมลใดพนั ธุຏ 2. พอืไ ขายปຓนอาหารสตั วຏ 4.6 ฿นปทผไี านมา สวน฿หญทา นขายผลผลติ ขาຌ วพดลๅยี งสตั วຏ ฿นลกั ษณะ฿ด? 1. ขายขียว (ขายทๅงั หมดเป฿นขณะทีไยังเม฿หຌผลผลติ ) หรอื ขายดยผຌซู ืๅอปนຓ ผูຌ กบใ กไียวอง 2. ขายฝกขຌาวพดหลังจากทไีจຌาของเร กใบกไียวอง 3. ขายมลใดขຌาวพดหลงั จากทีไ จาຌ ของเรกใบกียไ วละมอง 4. ขายมลดใ ขาຌ วพดหลงั จากทีไจาຌ ของเร กบใ กไยี วองละจຌางผอຌู นืไ ปนຓ ผຌู ม฿หຌ 4.7 ฿นปท ผไี า นมา สว น฿หญท านขายผลผลติ ขาຌ วพดลๅยี งสัตวຏ฿หຌกผ รຌู ับซอๅื ราย฿ด? 1. ผูรຌ บั ซือๅ ราย฿ดกใเดຌตามทไตี นองหนใ วาหมาะสม 2. ผูຌรับซอืๅ ทไเี ดตຌ กลงกนั เวຌกอ นการปลูก 4.8 ฿นปทีไผานมา ทานรับซๅือผลผลิต (ฝกขຌาวพด) จากกษตรกรรายอืไนพืไอน้าเปขายพรຌอมกับผลผลิต ของทา นองอีก หรอื เม? 0. เมรบั ซือๅ จากกษตรกรรายอืนไ 1. เมเดรຌ ับซืๅอ ตเ ดຌจดั หาผลผลติ รับคา จัดหา฿นกิลกรมั ละ ............ บาท ........ สตางคຏ 2. รบั ซอๅื ฿นกิ ลกรัมละ ............ บาท ........ สตางคຏ 4.9 หลังจากทไีกใบกไียวฝกขຌาวพด฿นปทไีผานมา สวน฿หญทานท้าอยางเรกับตอ/ตຌน/฿บขຌาวพดทไีหลือ อย฿ู นเรน า? 1. ทิงๅ เวຌ฿นเร฿หຌนา สลายเปองดยเมผา 2. ทๅิงเวຌกอน ลวຌ ผาพไือตรยี มพๅืนทีไปลกู 3. ขาย฿หผຌ ຌูมาซอืๅ ถงึ เร (฿หตຌ อบขอຌ 4.9.1) 4. เถกลบขาຌ เป฿นดนิ 5. ฿ชຌลีๅยงสตั วຏ ปยุ หมัก ปรรปู อยางอืนไ 4.9.1 ฿นกรณที ขไี อຌ 4.9 ตอบ “ขาย฿หຌผຌมู าซอืๅ ถึงเร” ทานเดขຌ ายเป฿นราคากิ ลกรมั ละทา เร ............... บาท ........ สตางคຏ (ถาຌ เมต อบขຌอนีๅ ฿หຌ฿ส 0)
ขา วโพดแมแ จม 80 4.10 มอไื ปท ผีไ า นมา ฿นหมบู าຌ นของทา นคยมี กษตรกรทขีไ ายตอ/ตนຌ /฿บขาຌ วพดทไี หลอื อย฿ู นเรน าหรอื เม? 1. เม คย/เมทราบวามผี ຌ฿ู ดเดขຌ ายตอ/ตຌน/฿บขาຌ วพดทไี หลืออย฿ู นเรน า 2. คยมกี ารขาย ขายปຓนงนิ ทา เร (ปรดระบุ) ..................................................................... 4.11 มืไอปทไีผานมา ฿นหมูบຌานของทานมีกษตรกรผาตอ/ตຌน/฿บขຌาวพดทไีหลืออยู฿นเรนา฿นระหวาง การตรียมพๅนื ทไีปลกู ฿นปถดั เป หรอื เม? 1. เม คย/เมท ราบวามผี ຌู฿ด฿นหมบู ຌานนๅี ผาตอ/ตนຌ /฿บขาຌ วพดทีไ หลอื อยู฿นเรน า 2. กษตรกรหมูบ ຌานนๅี มกี ารผาทๅงิ ฿นระหวางการตรยี มพืนๅ ทีไปลูก฿นปถัดเป หตผุ ลทไีผาทงิๅ นนัๅ พราะอะเร (ตอบเดหຌ ลายขຌอ) 1. ทา้ ตามคนอืไน 4. ควบคมุ วัชพืช 2. ขีๅถຌาชว ยปຓนปุย 5. ฿ชຌ รงงาน฿นการตรยี มพนๅื ทปีไ ลกู นอຌ ย 3. กา้ จดั รค-มลงศตั รพู ืช 6. อนืไ โ 4.12 ทานคิดวาการผาหรือเมผาตอ/ตຌน/฿บขຌาวพดทไีหลืออยู฿นเรนานๅัน มีผลตอการจริญติบต ของตนຌ ขຌาวพด หรอื เม? 1. เมท ราบ 2. เมมีผลตอการจริญตบิ ตของตนຌ ขຌาวพด 3. มีผลตอการจรญิ ติบตของตนຌ ขຌาวพด 4.13 ส้าหรับ฿นปนๅี หลังจากทไีจะมีการกใบกีไยวขຌาวพดลຌว ทานจะท้าอยางเรกับตอ/ตຌน/฿บขຌาวพด ทีไ หลอื อย฿ู นเรนา? 0. ปน ๅีจะเมม กี ารปลกู ขาຌ วพด 3. ขาย฿หผຌ ຌมู าซือๅ ถึงเร 1. ทิงๅ เว฿ຌ นเร฿หຌ นาสลายเปองดยเม ผา 4. เถกลบขาຌ เป฿นดิน 2. ทิๅงเวຌกอ น ลวຌ ผาพไือตรียมพๅืนทไีปลูก 5. ฿ชຌ ลยๅี งสัตวຏ ปยุ หมกั ปรรปู อยา งอืไน 4.14 ฿นปท ีผไ า นมา ทา นเดຌผลผลติ มลดใ ขຌาวพดหลังจากส/ี ม ลวຌ จา้ นวนทา เร? .................... กิลกรัม (กรอก 0 หากขายขียวเปกอ นลวຌ หรือขายปน ฝก) 4.15 ฿นปทีไผา นมา ทานเดຌจา ยคาสี/มมลใดขาຌ วพด กิลกรัมละทา เร? ............. บาท ......... สตางคຏ (กรอก 0 หากเมท ราบ/ขายขยี วเปกอนลຌว หรือขายปน ฝก) 4.16 ฿นปทไผี านมา ทานสียคา฿ชຌจาย฿นการจຌางขนยຌายมลใดขຌาวพดหลังจากการสี/มลຌวพไอื น้าเปขาย ทา เร? กิ ลกรมั ละ .............. บาท ........... สตางคຏ (กรอก 0 หากขายขียวเปลຌว หรือขายปนฝก หรอื ฿ชຌรถสวนตวั ขนยຌาย)
81 ขาวโพดแมแ จม 4.17 ฿นปท ีผไ า นมา ทานเดຌท้าอยา งเรกบั ซงั ละปลือกขຌาวพดหลงั จากส/ี ม? 0. เมม กี องซงั /เมเ ดຌ ปนຓ ผจຌู ดั การกบั ซงั ละปลอื กของขาຌ วพด พราะเดขຌ าย฿หผຌ รຌู บั ซอืๅ ฝก เปลวຌ 1. จัดการดยผาทงิๅ 2. มีคนมารบั ซๅือเป 3. วธิ อี ไนื 5. ฿นปท ีผไ า นมา ทานมีความหในกับการจดั การซงั ละปลือกขຌาวพดนๅัน อยา งเร? 0. ฿นปท ผไี า น เมเ ดจຌ ดั การกบั ซงั ละ฿บขาຌ วพดดวຌ ยตนอง 1. เมท ราบวา มวี ิธอี นืไ ทดไี ีกวาทไีเดຌทา้ 2. อยาก฿หมຌ ีคนน้าออกเปจากเรฟรี 3. อยาก฿หຌมคี นมารบั ซอๅื เป 4. อยาก฿หຌมกี ารจดั การ฿นลักษณะกลมุ 5. อไืนโ 6. ฿นปทีไจะปลูก฿หมน ีๅ ทา นคิดวา จะจัดการซังละปลอื กขาຌ วพด อยางเร? 0. ฿นป฿ หมน ีๅ จะเมจดั การกับซังละ฿บขาຌ วพดดวຌ ยตนอง 1. เมท ราบวา มีวธิ ีอไนื ทไดี ีกวาทไเี ดຌท้า 4. อยาก฿หมຌ กี ารจดั การ฿นลักษณะกลมุ 2. อยาก฿หมຌ คี นนา้ ออกเปจากเรฟรี 5. วธิ อี ไืนโ 3. อยาก฿หຌมีคนมารบั ซืๅอเป 6. ป฿ หมน ๅี เมมีการปลูกขຌาวพด 7. ทานคิดวา การปลูกขาຌ วพดลๅยี งสัตว฿ຏ นอ้าภอม จม฿นอนาคต ดยภาพรวมลຌวจะพิไมขๅนึ หรอื จะลดลง อยางเร? 0. เมท ราบ/เมมีความคิดหใน 1. พมไิ ขนึๅ หตผุ ลทสไี า้ คัญทสไี ุด คืออะเร ......................................................................................... 2. ทาดิม หตุผลทสีไ ้าคญั ทสีไ ดุ คอื อะเร ........................................................................................ 3. นอຌ ยลง หตผุ ลทไสี ้าคัญทสไี ดุ คืออะเร ......................................................................................... 8. ทา นคิดวา การผาเรข ຌาวพดของกษตรกรปຓนสาหตุสา้ คญั ของการกิดหมอกควนั หรือเม? 1. เม฿ชสาหตุสา้ คญั 2. ฿ช ตปนຓ สาหตุนอຌ ยมาก 3. ฿ช ต ปຓนสาหตุพยี งลกใ นຌอย 4. ฿ช ต ปนຓ สาหตุพียงปานกลาง 5. ฿ช ปนຓ สาหตสุ ้าคัญมาก
ขาวโพดแมแจม 82 9. จากการทีไ กดิ หมอกควนั ฿นทຌองฟาງ ทีผไ านมานๅนั ทา นคิดวามี นวทางกเຌ ขทสไี ้าคญั ทสีไ ดุ 1 อยา ง อยา งเร? ............................................................................................................................................................ ............................................................................................................................................................... 10. หากมหี นว ยงานหรอื อกชน มาสนอซอๅื ตอ/ตนຌ /฿บขาຌ วพดทีไ หลอื อย฿ู นเรน าพอไื นา้ เปผลติ ปนຓ ชอๅื พลงิ ทางลอื ก ดย฿หຌทา นปຓนผูตຌ ดั มัดรวมปนຓ มดั โ เว฿ຌ นเร ทา นคิดวาราคาขาย นา จะขายเดຌสักทา เร? 0. เมท ราบ/เมมีความหนใ /ประมินราคาเมเ ดຌ 1. เรล ะ ...................................................... บาท 2. กิ ลกรัมละ ............................................. บาท 3. อไนื โ (ปรดระบ)ุ .................................................................................................................... 11. หากมีหนวยงาน฿ดหนวยงานหนไึง มาสนอซืๅอซัง/ปลือกขຌาวพดทีไหลือจากการสี/มพืไอน้าเปผลิต ปนຓ ชือๅ พลงิ ทางลอื ก ทานคดิ วาราคาทีจไ ะขาย ณ จุดส/ี ม ควรจะปຓนทาเร? 0. เมทราบ/เมมคี วามหนใ /ประมนิ ราคาเมเดຌ 1. กิลกรมั ละ .......................... บาท 2. ตนั ละ .................................. บาท 3. อนไื โ (ปรดระบุ) ..................................... --- จบค้าถาม ขอขอบคุณ ---
83 ขา วโพดแมแ จม ภาคผนวก 4 รายชือไ ผຌูขຌารว มประชุม วันทไี 14 กรกฎาคม 2558 วลา 09.00-12.00 น. ณ หຌองประชมุ สหกรณก ารกษตรมจม อ้าภอมจม จงั หวดั ชยี ง฿หม 1. ผชຌู ว ยศาสตราจารยຏ ดร.วสันตຏ ปญญากวຌ หัวหนาຌ ศนู ยวຏ ิจัยละบรกิ ารวิชาการ คณะสงั คมศาสตรຏ 2. รองศาสตราจารยຏ ดร.วฒั นา สุกณั ศีล มหาวทิ ยาลัยชียง฿หม 3. นายพฒุ ิพงศຏ นวกจิ บา้ รุง คณะสงั คมศาสตรຏ มหาวิทยาลยั ชยี ง฿หม 4. นายสุรพจนຏ มงคลจรญิ สกลุ นกั วิจยั ภาคสนาม ศูนยวຏ จิ ยั ละบริการวิชาการ 5. นางสาวสาวรียຏ ชยั วรรณ คณะสงั คมศาสตรຏ มหาวิทยาลัยชียง฿หม 6. นางสาวนงลักษณຏ รือนค้า นกั วิจัยภาคสนาม ศูนยຏวิจยั ละบรกิ ารวิชาการ 7. นางสาวณัฐินี สสั ดี คณะสังคมศาสตรຏ มหาวิทยาลัยชียง฿หม 8. นายอมั รนิ ทรຏ มฆฉาย นักวิจยั ประจา้ ครงการ ศนู ยຏวจิ ัยละบรกิ ารวชิ าการ 9. นางสาวลลิตา ชมุ สวสั ดิ่ คณะสงั คมศาสตรຏ มหาวทิ ยาลัยชียง฿หม 10. นายจรญิ อปุ นนั ทຏ ผปูຌ ระสานงาน ศนู ยวຏ ิจยั ละบริการวชิ าการ 11. นางอรทัย สงบุญ คณะสังคมศาสตรຏ มหาวทิ ยาลัยชียง฿หม 12. นายสิงหคຏ า้ ฿จมัไน ผชูຌ วยประสานงาน ศูนยຏวจิ ยั ละบรกิ ารวชิ าการ 13. นายพรหมมนิ ทรຏ หนักนน คณะสงั คมศาสตรຏ มหาวิทยาลยั ชยี ง฿หม 14. นายธวชั สมวกา วิศวกร คณะวศิ วกรรมศาสตรຏ มหาวทิ ยาลยั ชยี ง฿หม 15. นายทอง จันทรຏรอื ง วิศวกร คณะวศิ วกรรมศาสตรຏ มหาวิทยาลยั ชยี ง฿หม ประธานสหกรณຏการกษตรม จม ผຌูจัดการสหกรณຏการกษตรม จม สมาชิกสหกรณຏการกษตรมจม สมาชกิ สหกรณกຏ ารกษตรม จม สมาชิกสหกรณกຏ ารกษตรม จม สมาชกิ สหกรณกຏ ารกษตรม จม ภาพการประชุมหารอื รวมกับสมาชกิ สหกรณก ารกษตรม จม อ้าภอม จม จงั หวัดชียง฿หม
ขาวโพดแมแ จม 84 รายชอืไ ผูຌ ขาຌ รว มประชุม วันทไี 14 กรกฎาคม 2558 วลา 13.00-16.00 น. ณ หຌองประชมุ ทศบาลต้าบลทาผา อ้าภอมจม จังหวัดชยี ง฿หม 1. ผชูຌ วยศาสตราจารยຏ ดร.วสันตຏ ปญญากຌว หัวหนาຌ ศนู ยຏวิจัยละบริการวชิ าการ 2. รองศาสตราจารยຏ ดร.วัฒนา สกุ ัณศีล คณะสงั คมศาสตรຏ มหาวิทยาลัยชยี ง฿หม 3. นายพฒุ ิพงศຏ นวกิจบา้ รงุ คณะสงั คมศาสตรຏ มหาวทิ ยาลัยชยี ง฿หม 4. นายสุรพจนຏ มงคลจริญสกลุ นักวิจัยภาคสนาม ศนู ยวຏ จิ ัยละบรกิ ารวชิ าการ 5. นางสาวสาวรียຏ ชยั วรรณ คณะสงั คมศาสตรຏ มหาวิทยาลัยชียง฿หม 6. นางสาวนงลกั ษณຏ รอื นค้า นกั วิจัยภาคสนาม ศูนยวຏ ิจัยละบริการวชิ าการ 7. นางสาวณัฐินี สัสดี คณะสังคมศาสตรຏ มหาวทิ ยาลัยชยี ง฿หม 8. นายอัมรนิ ทรຏ มฆฉาย นักวจิ ัยประจา้ ครงการ ศูนยຏวิจยั ละบรกิ ารวชิ าการ 9. นางสาวลลิตา ชมุ สวัสดิ่ คณะสังคมศาสตรຏ มหาวิทยาลยั ชยี ง฿หม 10. นายวิ ชียร จ้าปาดี ผูปຌ ระสานงาน ศูนยวຏ จิ ยั ละบริการวิชาการ 11. นางณัฎฐຏธีตา จีนบุญ คณะสงั คมศาสตรຏ มหาวทิ ยาลยั ชียง฿หม 12. นายจา้ ริญ ตะຍ สม ผชຌู วยประสานงาน ศูนยຏวจิ ยั ละบริการวิชาการ 13. นายดี ฐานกลຌาสกุล คณะสังคมศาสตรຏ มหาวิทยาลัยชยี ง฿หม 14. นายสมศักด่ิ ศรี ทีไยง วิศวกร คณะวศิ วกรรมศาสตรຏ มหาวิทยาลยั ชยี ง฿หม 15. นางปาณรศั มิ่ คา้ ฿ส วศิ วกร คณะวศิ วกรรมศาสตรຏ มหาวทิ ยาลยั ชียง฿หม 16. นายส้าราญ กุลนนั ทຏ รองนายกทศมนตรีทศบาลตา้ บลทา ผา 17. นางสาวยวุ ดี กันทบตุ ร นกั พฒั นาชมุ ชน 18. นายณฐั พงคຏ ทะนะพิมไ ผຌ฿ู หญบຌาน หมู 7 ตา้ บลทาผา 19. นางบวั ผนั เชยบตุ ร สมาชกิ ทศบาลต้าบลทา ผา ขต 1 20. นางอบุ ลลักษณຏ นิปณุ ะ สมาชิกทศบาลตา้ บลทา ผา ขต 1 21. นายบญุ รัตนຏ ทะบุญ พนกั งาน 22. นายกรียงศกั ดิ่ บุญทยี ม ผู฿ຌ หญบ าຌ น หมู 6 ตา้ บลทา ผา 23. นายอุ ทน ยมกวຌ ผຌชู ว ยจຌาหนຌาทีไธรุ การ 24. นายจา้ นยี น รอื นกิจจานะ ผຌู฿หญบาຌ น หมู 9 ตา้ บลทา ผา 25. นายอดุลยຏ อบขาว สมาชิกทศบาลต้าบลทาผา 26. นายสภณ ศรีทีไยง สมาชิกทศบาลตา้ บลทา ผา ขต 1 27. นางสาวรินลดา กຌวชม ผຌชู วยผ฿ຌู หญบຌาน หมู 2 ต้าบลทาผา 28. นางสาวธันยຏชนก กองจนั ทรຏ ผຌูชว ยผ฿ຌู หญบ ຌาน หมู 1 ต้าบลทาผา สมาชิกทศบาลตา้ บลทาผา สมาชกิ ทศบาลต้าบลทา ผา
85 ขาวโพดแมแ จม ผูຌชว ยผ฿ูຌ หญบ าຌ น หมู 10 ตา้ บลทา ผา รองนายกทศมนตรี ทศบาลต้าบลทาผา 29. นางสาวนงนุช กຌวบตุ ร 30. นายวนั ชยั สารณิ จา 31. นางสาวน้าๅ ฝน ชมกวຌ 32. นายอานนทຏ จนั ชยา 33. นายอุทยั บญุ ทียม ภาพการประชมุ ณ ทศบาลตา้ บลทาผา อา้ ภอม จม จังหวดั ชียง฿หม
ขา วโพดแมแ จม 86 รายชืไอผูຌ ขຌารวมประชุม วนั ทีไ 24 กรกฎาคม 2558 วลา 13.00-16.00 น. ณ หຌองประชมุ ทไีวา การอา้ ภอม จม อา้ ภอมจม จังหวัดชียง฿หม 1. ผูຌชว ยศาสตราจารยຏ ดร.วสนั ตຏ ปญญากຌว หัวหนาຌ ศนู ยวຏ ิจัยละบรกิ ารวิชาการ 2. ผชຌู ว ยศาสตราจารยຏ ดร.ชัชวาลยຏ ชยั ชนะ คณะสังคมศาสตรຏ มหาวทิ ยาลัยชยี ง฿หม 3. นายพุฒพิ งศຏ นวกิจบ้ารงุ หวั หนຌาศนู ยຏวิจัยทคนลยพี ลงั งานพอไื สิงไ วดลอຌ ม 4. นางสาวสาวรยี ຏ ชยั วรรณ คณะวศิ วกรรมศาสตรຏ มหาวทิ ยาลัยชยี ง฿หม 5. นายอัมรินทรຏ มฆฉาย นักวจิ ยั ภาคสนาม ศูนยวຏ ิจัยละบริการวชิ าการ 6. นางสาวลลิตา ชุมสวัสดิ่ คณะสังคมศาสตรຏ มหาวิทยาลยั ชยี ง฿หม 7. คณุ วสนั ตຏ มหานาม นกั วจิ ัยประจ้าครงการ ศูนยຏวจิ ยั ละบริการวิชาการ 8. คุณทองดี กง การทา้ คณะสงั คมศาสตรຏ มหาวทิ ยาลัยชียง฿หม 9. คณุ ส้าราญ กลุ นันทຏ วศิ วกร คณะวิศวกรรมศาสตรຏ มหาวทิ ยาลัยชยี ง฿หม 10. คณุ ณัฐพงศຏ ทะนะพมไิ วศิ วกร คณะวิศวกรรมศาสตรຏ มหาวิทยาลยั ชยี ง฿หม 11. คณุ จรญั อปุ นนั ทຏ ปลดั อ้าภอม จม 12. คุณวชิ ยั ธรรมชาติมณี ผຌู฿หญบาຌ น หมู 3 บาຌ นหลา ตา้ บลทาผา 13. นายพะดิงวา อารกั ษธຏ ารา ผูຌ฿หญบาຌ น หมู 6 บาຌ นยางหลวง ต้าบลทา ผา 14. นายสงวน ชยั ย ผ฿ຌู หญบ าຌ น หมู 9 บຌานนารือน ตา้ บลทา ผา 15. นายดชคมั ภรี ຏ กระจางชคกน ผ฿ຌู หญบ ຌาน หมู 6 บาຌ นมศ กึ ต้าบลทา ผา 16. นายสมยศ ชตสิ กุลลิศ ผຌู฿หญบ าຌ น หมู 12 บຌานหวຌ ยผกั กดู ต้าบลมศกึ 17. นายสมชาย จรญิ กยี รติปรีดา ผຌู฿หญบຌาน หมู 15 บຌานปຆงขนุน ต้าบลมศ ึก 18. นางอรทยั สงบุญ ผูชຌ ว ยผ฿ຌู หญบ าຌ น หมู 3 บຌานหัวดอย ตา้ บลกองขก 19. นายบุญตนั มุตาปຂน ผຌ฿ู หญบ าຌ น หมู 6 บຌานมงหลวง ต้าบลกองขก 20. นายประพันธຏ ยธนิ า ผู฿ຌ หญบ าຌ น หมู 9 บาຌ นผาผงึๅ ตา้ บลกองขก 21. นางณฎั ฐຏธติ า จีนบุญ ผูຌชว ยผຌ฿ู หญบ าຌ น หมู 12 บาຌ นนายางดิน ตา้ บลกองขก 22. นายสวต กรรณิกา ผຌจู ัดการสหกรณຏการกษตรม จม 23. นางรณู มูลกวຌ สมาชิกสหกรณกຏ ารกษตรต้าบลชางคิงไ 24. นางฐติ ิญาณ ประยูรยวง สมาชกิ สหกรณกຏ ารกษตรตา้ บลกองขก 25. พระครวู ีรกจิ สุนทร สมาชิกสหกรณกຏ ารกษตรตา้ บลทาผา 26. นายวศิ ิษฏຏ สนิ พมิไ ทวีพงศຏ นายกองคกຏ ารบรหิ ารสว นตา้ บลชา งคิงไ (ผຌู ทน) 27. นายประพนั ธຏ พธนิ า หัวหนาຌ สา้ นักปลดั องคกຏ ารบริหารสวนตา้ บลปางหินฝน 28. นายสมกยี รติ มีธรรม สา้ นกั งานกษตรอา้ ภอม จม 29. นายอุทัย บญุ ทียม ประธานมลู นิธิฮักมอื งจม 30. นางอบุ ลรตั นຏ นิปณุ ะ มลู นธิ ริ กั ษຏเทย (ตัวทน) ประธานมูลนธิ ิ พอไื การพัฒนาทยไี งไั ยืน (ภาคหนือ) ประธานสถาบนั อຌอผะหญา ครือขายกษตรกรผูปຌ ลกู ขຌาวพดลๅียงสัตวຏอ้าภอม จม ธญั พิชชาการกษตร ตา้ บลทาผา
87 ขา วโพดแมแ จม สทุ ศั บริการ ตา้ บลทา ผา จิรชัยพชื ผล ต้าบลมนาจร (เซล) 31. นางปราณี ศรีทีไยง สองพนีไ ຌองการกษตร ตา้ บลทาผา 32. นายวิชยั จิรประทฤทธ่ิ นักวิชาการกษตร องคกຏ ารบรหิ ารสวนต้าบลปางหนิ ฝน 33. นางณัฐวดี ธนะพิไม ผຌชู วยจาຌ หนาຌ ทีไพัฒนาชมุ ชน ทศบาลตา้ บลทา ผา 34. นางนติ ปอน ผาดงยาง ผຌ฿ู หญบ ຌาน หมู 7 ตา้ บลมนาจร 35. นางสาวธันยຏชนก กองจนั ทรຏ ผ฿ຌู หญบ าຌ น หมู 2 ต้าบลมนาจร 36. นายณรงคຏ ฿จหาญ ผ฿ูຌ หญบ ຌาน หมู 10 ตา้ บลทา ผา 37. นายมนตรี ภาสกรวงศຏ ต้าบลทาผา 38. นายมฆ นะที 39. นายอุทศิ ยะปญ ญา ภาพการประชุม ณ ทไีวา การอ้าภอม จม อา้ ภอมจม จงั หวดั ชียง฿หม
คณะทํางาน ผຌชู วยศาสตราจารย ดร.วสนั ต ปญ ญากวຌ Ph.D. in Anthropology, The Australian National University 2006. • หวั หนຌาครงการ • ปจจบุ ันดํารงตําหนงหัวหนาຌ ศนู ยว จิ ัยละบริการวชิ าการ คณะสังคมศาสตร มหาวิทยาลยั ชียง฿หม ผชຌู ว ยศาสตราจารย ดร.ชัชวาลย ชัยชนะ Ph.D. in Engineering, The University of Melbourne, Australia 2003. • ผຌูรว มวจิ ัย • ปจ จบุ นั ดํารงตําหนงหัวหนຌาศนู ยวจิ ัยทคนลยีพลงั งานพอ่ื ส่ิงวดลຌอม คณะวศิ วกรรมศาสตร มหาวิทยาลยั ชียง฿หม ทป่ี รกึ ษา ผຌูชวยศาสตราจารย ดร.เชยวฒั น รุง รอื งศรี Ph.D. in Sociology, University of Wisconsin-Madison, 1982. • อดีตอาจารยป ระจําภาควิชาสังคมวทิ ยาละมานษุ ยวทิ ยา คณะสังคมศาสตร มหาวทิ ยาลยั ชียง฿หม ทมี วจิ ัย สาวรีย ชัยวรรณ ศิลปศาสตรมหาบัณฑิต (การพฒั นาสังคม) คณะสงั คมศาสตร มหาวทิ ยาลยั ชียง฿หม 2555. • นักวจิ ัยประจําครงการ • ปจจุบันปน อาจารยป ระจาํ กลมุ สหวทิ ยาการสังคมศาสตร คณะศลิ ปศาสตร มหาวิทยาลัยมจຌ พุฒพิ งศ นวกจิ บํารุง • นักวจิ ยั ภาคสนาม • ศิลปศาสตรมหาบัณฑิต (การพฒั นาสังคม) คณะสงั คมศาสตร มหาวทิ ยาลัยชยี ง฿หม 2556. สรุ พจน มงคลจริญสกุล • นักวิจยั ภาคสนาม • ศลิ ปศาสตรม หาบัณฑติ (การพฒั นาสังคม) คณะสงั คมศาสตร มหาวทิ ยาลัยชยี ง฿หม 2558. ทีมประสานงาน นฤมล นว มอนงค • ศรษฐศาสตรมหาบณั ฑิต, The University of New England, Australia 1999. • ปจ จุบนั ปน หัวหนาຌ งานบริหารงานวจิ ัย บรกิ ารวิชาการละวิทศสัมพันธ คณะสังคมศาสตร มหาวิทยาลยั ชยี ง฿หม ณฐั นิ ี สัสดี • วทิ ยาศาสตรมหาบัณฑิต (นติ ิวทิ ยาศาสตร) มหาวทิ ยาลัยชียง฿หม 2553. • ปจจุบันปน พนักงานปฏบิ ัตงิ าน ศนู ยว ิจยั ละบรกิ ารวิชาการ คณะสังคมศาสตร มหาวทิ ยาลยั ชยี ง฿หม นงลกั ษณ รอื นคาํ • บริหารธุรกิจบัณฑติ (สาขาวชิ าการจดั การรงรม) วทิ ยาลยั ดุสติ ธานี 2552.
Search
