E-book ต้นยมหิน

ทำความรู้จักตน้ ยมหิน ยมหนิ หรอื ตน้ ยมหนิ เปน็ พรรณไม้ที่สมเดจ็ พระนางเจา้ สริ ิกติ ิ์ พระบรมราชินนี าถ พระบรมราชชนนีพนั ปหี ลวง พระราชทานเพอ่ื เปน็ มงคลแกจ่ ังหวดั แพร่ และถือเป็นตน้ ไมป้ ระจำจังหวดั ด้วย ต้น ยมหนิ นจ้ี ดั เป็นไมย้ ืนต้น ให้ร่มเงา แถมยังใช้งานได้หลากหลาย โดยเฉพาะเนื้อไม้ของยมหนิ ท่มี ีความแข็งแรง ทนทาน เชน่ นำไป สรา้ งบ้าน ทำเคร่อื งจกั สาน รวมถึงของใชต้ า่ ง ๆ เราจึงอยากจะพาทกุ คนไปรูจ้ กั ตน้ ยมหินกัน ตง้ั แต่ท่ีมา ลักษณะ ไวใ้ ช้สงั เกต วิธีการปลูกและขยายพันธุ์ รวมถึงการใช้งานตา่ ง ๆ จากต้นยมหิน

ถิ่นกำเนิดตน้ ยมหิน ตน้ ยมหิน เป็นไม้ยนื ตน้ ผลัดใบ แตผ่ ลิใบเรว็ จัดอย่ใู นวงศ์ Meliaceae ที่สามารถ พบไดท้ ั่วไปตามปา่ เบญจพรรณ ปา่ ดิบแล้ง และปา่ ผลดั ใบผสมท่ัวไปในแถบเอเชยี เชน่ จีน เมยี นมา ไทย มีชื่อสามญั คือ Almond-wood ชือ่ วทิ ยาศาสตร์คือ Chukrasia velutina Wight & Arn. สว่ นไทยมชี อ่ื พืน้ เมอื งหลายชื่อแตกตา่ งกันไปตามภมู ภิ าค เช่น ยมขาว มะเฟืองตน้ สะเดาช้าง สะเดาหิน ชา้ กะเดา เสียดค่าย โค้โยง่ และริ้งบา้ ง ก่อนหน้าน้ตี ้นยมหนิ ถกู กำหนดให้เป็นไมห้ วงหา้ มธรรมดา ประเภท ก. ตามพระราช กฤษฎกี ากำหนดไมห้ วงห้าม พ.ศ. 2530 จากท้ังหมด 158 ชนิด ไม่วา่ ต้นไม้จะขึน้ อยู่ท่ใี ด แม้จะอยูใ่ นทีด่ ินตัวเอง หรอื จะกระทำการใด ๆเชน่ ตดั ฟัน โคน่ เล่ือย ถอน หรือขุดออกมา กต็ อ้ งย่นื เรือ่ งและไดร้ ับอนุญาตจากหน่วยงานทเ่ี กีย่ วขอ้ งก่อนถึงจะทำได้ หากฝ่าฝนื มีความผดิ มโี ทษจำคุก 1-20 ปี และถูกปรบั ตัง้ แต่ 50,000 บาท ถึง 2,000,000 บาท โดยในปี 2562 ไดม้ ีประกาศใหป้ ระชาชนและเอกชนสามารถปลกู และตดั ขายไมห้ วงหา้ ม ธรรมดา ประเภท ก. ได้โดยไม่ตอ้ งขออนุญาต หากเปน็ ต้นท่ขี ้นึ บนทด่ี ินกรรมสิทธิห์ รืออยูใ่ น การครอบครอง และไดร้ บั อนุญาตใหท้ ำประโยชน์

ลักษณะของต้นยมหนิ ลำต้น มขี นาดกลางคอ่ นไปทางใหญ่ สูงได้ถึง 20-30 เมตร เปลอื กสีนา้ ตาลเข้มถึงดำ จะแตกสะเก็ดเปน็ รอ่ งลึกยาวตามลำต้นเม่ือมอี ายุมาก

ใบ เป็นใบประกอบแบบขนนก ก้านใบยาว 30-60 ซม. มีใบย่อยประมาณ 5-6 คู่ และมใี บตรงปลายก้าน 1 ใบ รปู ทรงไขห่ รือวงรี ปลายใบแหลม ขอบใบเรยี บ ท้องใบ มขี นออ่ น หลงั ใบเกลีย้ ง

ดอก ออกเป็นชอ่ ตามซอกใบและก่ิง ช่อยาวประมาณ 15-30 ซม. มีกลบี เลี้ยงสเี ขยี วอม มว่ งและกลีบดอกสีเหลือง 4-5 กลีบ ดอกเลก็ มีกลนิ่ หอม ยาวประมาณ 1.5 ซม. มักจะออกดอกชว่ งเดอื นกันยายนของทกุ ปี

ผล กลมทรงรีหรือรปู ไข่ ออกเป็นพวง ผลแหง้ จะมเี ปลือกแขง็ สนี ้าตาล ยาวประมาณ 4-4.5 ซม. กว้างประมาณ 2.5-3.5 ซม. ด้านในผลจะแบ่งเปน็ ชอ่ ง และภายในช่องจะมีเมล็ด ลักษณะแบนอยู่ประมาณ 60-100 เมล็ดตอ่ ชอ่ ง

ตน้ ยมหิน ต้นยมหอม แตกตา่ งกนั ยังไง ? ท้ังชอ่ื ลกั ษณะภายนอก และการใช้ประโยชนท์ ี่คล้ายคลึงกนั ของตน้ ยมหนิ และยม หอม ทำใหห้ ลายคนสบั สนว่า เปน็ ตน้ เดียวกันหรือไม่ ซึ่งจรงิ ๆ แลว้ ทัง้ 2 ตน้ จดั อยู่ ในวงศเ์ ดยี วกัน และมคี วามแข็งแรงของเนอ้ื ไม้ทใ่ี กลเ้ คียงกนั แต่แตกตา่ งกนั ตรงทผ่ี ล ของตน้ ยมหอมจะมีสีนา้ ตาลแดง รูปกระสวย เมลด็ ยาวรี มีปกี ทั้งสองขา้ ง และส่วนดอก นำมาทำสยี ้อมผา้ ได้ ให้สแี ดงหรือเหลอื ง ตน้ ยมหอม ตน้ ยมหิน

วธิ ปี ลกู ต้นยมหิน ต้นยมหิน นิยมขยายพนั ธ์ดุ ว้ ยการเพาะเมล็ด เพราะงา่ ย สะดวก สามารถเก็บเมลด็ จาก ตน้ แม่พนั ธุ์ แลว้ นำมาตากแห้ง 2-3 วนั จึงค่อยนำมาเพาะในกระบะชำหรือใน ถงุ พลาสติก โตไดด้ กี ับดินทกุ ชนดิ โดยเฉพาะดินร่วนผสมอินทรีวัตถุ เช่น แกลบ ข้เี ถา้ ขุยมะพรา้ ว หรือมลู สตั ว์ ชอบนา้ และความช่มุ ช้ืน จึงควรรดน้าให้ชุม่ เปน็ ประจำทกุ ๆ วัน วันละ 1-2 คร้ัง

ประโยชน์ของตน้ ยมหนิ • เป็นสมุนไพรมีสรรพคุณทางยา ทีช่ ่วยสมานแผลและใช้เปน็ สว่ นผสมยาแกไ้ ขได้ • นำมาทำเฟอร์นิเจอร์ หรอื ใช้ในงานก่อสร้างบ้านเรือนได้ เพราะเน้ือไมแ้ ข็ง ทนทาน และมลี ายไม้สวย ละเอียด ไสงา่ ย ขดั เงาไดด้ ี สว่ นใหญจ่ ะเปน็ งานในร่มทไ่ี ม่สมั ผสั กบั พืน้ ดนิ เชน่ เสา ขื่อ พน้ื หอ้ ง กระดาน หนา้ ต่าง ประตู ฝาบ้าน • ทำเปน็ เครอื่ งจกั สานหรือเครอ่ื งมือใช้สอยตา่ ง ๆ เชน่ กลอ่ งใส่ใบชา ไมอ้ ดั หรอื ลงั เกบ็ ของ • ประโยชน์อ่ืน ๆ อาทิ ทำเชื้อเพลงิ หรอื ใชใ้ นงานศลิ ปะต่าง ๆ • ตน้ ยมหนิ นับเปน็ ต้นไมย้ ืนตน้ ที่นา่ สนใจมากจรงิ ๆ เพราะเป็นอกี หนง่ึ พรรณไม้ท่ีใช้ งานได้หลายอยา่ งเลยทเี ดยี ว โดยนอกจากจะใหร้ ่มเงาแลว้ ยงั มีสรรพคณุ ทางยา และนำ เน้ือไม้มาทำเปน็ เคร่อื งเรอื นหรอื ใช้ในงานกอ่ สรา้ งไดอ้ กี ด้วย เรียกว่าประโยชนค์ รบ ครนั ทกุ ด้านเลยจรงิ ๆ

ขอบคุณขอ้ มลู จาก • สำนักงานความหลากหลายทางชีวภาพดา้ นปา่ ไม้ • กรมป่าไม้ • reic • สำนกั งานทรัพยากรธรรมชาตแิ ละสิ่งแวดล้อมจังหวดั อุดรธานี • องค์การสวนพฤกษศาสตร์ และกรมอุทยานแหง่ ชาติ สัตว์ป่า และพันธ์พุ ชื