นิตยสารสาระวิทย์ ฉบับที่ 112 เดือนกรกฎาคม 2565

A Team Bulletin สารบญั Cover Story 3 ห้องภาพสัตวป์ า่ ไทย 39 สาระวทิ ย์ในศิลป์ 40 ที่ปรึกษา Sci Delight 9 Sci Variety 14 เปดิ โลกนทิ านดาว 44 ณรงค์ ศริ เิ ลศิ วรกุล จุฬารัตน์ ตนั ประเสรฐิ ร ะเบยี งขา่ ววทิ ย-์ เทคโนฯ ไทย 18 ออ๋ ! มันเปน็ อย่างนีน้ ่ีเอง 48 จุมพล เหมะครี นิ ทร์ หนา้ ตา่ งขา่ ววทิ ย-์ เทคโนฯ โลก 20 ปั�้้นน้ำำ��เป็็นปลา 49 บรรณาธิการผูพ้ มิ พผ์ ู้โฆษณา Sci Infographic 22 Sci Quiz 50 กลุ ประภา นาวานเุ คราะห์ รอ้ ยพันวิทยา 25 Lecturist x Sarawit 51 บรรณาธิการอำ�นวยการ สภากาแฟ 34 Sci เขา้ หู โนต้ ความรู้ฉบบั ย่อ น�ำ ชยั ชีวววิ รรธน์ 52 บรรณาธกิ ารบริหาร คำ�คมนักวิทย์ 53 ปริทัศน์ เทียนทอง ENdiototer’s บรรณาธิการจัดการ ถึึงเวลาอาหารต้อ้ งพึ่�่งพาเทคโนโลยีี “อาหาร” คืือหนึ่�งในปััจจััยสี่่�ขั้�นพื้้�นฐานที่่�มีีความจำ�ำ เป็็นต่่อมนุุษย์์อย่่างที่�ไม่่มีีใครสามารถปฏิิเสธได้้ ซึ่่�งนอกเหนืือ รกั ฉัตร เวทวี ุฒาจารย์ ไปจากความจำำ�เป็็นที่�เราจะต้้องกินิ อาหารเพื่่�อการดำำ�รงชีวี ิติ อยู่�รอดในแต่ล่ ะวััน มนุุษย์เ์ รายัังเลือื กสรรค์์อาหารเพื่่อ� เสริมิ สร้า้ งสุขุ ภาพร่า่ งกาย รวมไปถึงึ เลือื กสรรอาหารที่�รสชาติอิ ร่อ่ ยสร้า้ งความสุขุ ให้แ้ ก่ผู่้�ที่�ได้ล้ิ้ม� ลองอาหารเลิศิ รส กองบรรณาธกิ าร ประเทศไทยของเราเป็น็ แหล่ง่ ผลิติ พืชื ผลทางการเกษตรและแหล่ง่ ผลิติ อาหารที่่�สำ�ำ คัญั ของโลกมาอย่า่ งยาวนาน แต่ว่ ่า่ ราคาของผลผลิิตทางการเกษตรยัังไม่่สูงู นััก จึงึ ทำำ�ให้้รายได้้ของเกษตรกรยัังไม่ส่ ููงเท่่าที่่�ควร รวมไปถึงึ ภาคธุรุ กิจิ ศศธิ ร เทศนอ์ รรถภาคย์ อุตุ สาหกรรมด้้านอาหารที่่�ต้อ้ งพยายามปรัับตััวเปลี่�ยนแปลงสู่�เทคโนโลยีีใหม่่ เพื่่�อการก้า้ วกระโดดสู่�เพิ่�มมูลู ค่า่ ของ วัชราภรณ์ สนทนา สิินค้้าและสร้า้ งรายได้้เข้า้ ประเทศให้้ได้้สููงขึ้น� วณี า ยศวงั ใจ นิิตยสารสาระวิิทย์์ ฉบัับที่� 112 ขอชวนผู้้�อ่่านทุุกท่่านเต็็มอิ่�มไปกัับเรื่�องราวสาระความรู้�ที่�เกี่�ยวข้้องกัับอาหารใน ภัทรา สัปปนิ นั ทน์ แง่ม่ ุมุ ทางด้้านวิทิ ยาศาสตร์์และเทคโนโลยีี โดยเริ่�มจาก Cover Story นำำ�เสนอบทความเรื่�อง “นวัตั กรรมอาหาร อาทติ ย์ ลมูลปลั่ง ในวันั ที่โ�่ ลกเปลี่ย�่ นผ่า่ น” พาคุณุ ผู้้�อ่า่ นไปพบกับั นวัตั กรรมอาหารที่�ให้เ้ ราได้เ้ ลือื กกินิ เลือื กใช้ต้ ามสะดวก ตามวิถิ ีชี ีวี ิติ สุขุ ภาพ และทััศนคติขิ องแต่่ละบุคุ คล เช่่น Cider Vinegar เครื่่�องดื่่ม� สุุขภาพจากผลไม้ไ้ ทย Mycoprotein ผลิิตภััณฑ์์ นกั เขยี นประจ�ำ โปรตีีนทางเลือื กจากจุุลิินทรีีย์์ คอลััมน์์ Sci Variety กับั เรื่อ� งราวของเวลากับั การกินิ ชวลติ วิทยานนท์ ☺นอกจากนี้้�ยัังมีีคอลััมน์์ประจำำ�ที่่�นัักเขีียนทุุกท่่านสร้้างสรรค์์ผลงานเขีียนที่่�น่่าติิดตามมาอย่่างสม่ำ�ำ �เสมอ บทความ รวิศ ทัศคร พงศธร กจิ เวช แต่่ละเรื่�องจะสนุกุ และได้ค้ วามรู้�อย่า่ งไร ขอเชิญิ ทุุกท่่านติิดตามอ่า่ นกันั ในเล่ม่ ได้้เลยครับั ปว๋ ย​ อุน่ ​ใจ วริศา ใจดี ปริิทัศั น์์ เทีียนทอง บรรณาธิกิ าร บรรณาธกิ ารศิลปกรรม จฬุ ารตั น์ นม่ิ นวล ศิลปกรรม เกดิ ศิริ ขนั ตกิ ติ ตกิ ุล ผู้ผลติ ฝา่ ยสร้างสรรค์สอ่ื และผลติ ภัณฑ์ ส�ำ นกั งานพัฒนาวทิ ยาศาสตร์และ เทคโนโลยแี หง่ ชาติ (สวทช.) กระทรวงการอุดมศึกษา วิทยาศาสตร์ วิจยั และนวตั กรรม 111 อทุ ยานวิทยาศาสตรป์ ระเทศไทย ถนนพหลโยธนิ ต.คลองหนึ่ง อ.คลองหลวง จ.ปทุมธานี 12120 โทรศพั ท์ 0 2564 7000 ต่อ 1177 โทรสาร 0 2564 7016 เวบ็ ไซต์ http://www.nstda.or.th/sci2pub/ facebook นติ ยสารสาระวทิ ย์ ตดิ ต่อกองบรรณาธกิ าร โทรศพั ท์ 0 2564 7000 ต่อ 1177 อีเมล [email protected]

Cover Story กองบรรณาธิการ นวัตั กรรมอาหาร ในวัันที่�โ่ ลกเปลี่ย�่ นผ่่าน You are what you eat กินิ อะไรก็ไ็ ด้้แบบนั้้�น วลีีนี้้�เราได้้ยิินกัันจนติิดหูู แม้ท้ ั่่�วไปจะใช้้เปรีียบเปรยผลที่่�เกิดิ ขึ้น้� กัับตััวคน แต่่จริงิ ๆ แล้้วการกินิ อะไร ของเรานั้�้นมัันส่่งผลถึงึ สิ่่�งแวดล้อ้ มด้้วย ในปััจจุบุ ัันเทรนด์์ของการเลือื กกิินอาหาร ตลอดจนสิ่่�งต่า่ ง ๆ ที่่เ� กี่่�ยวข้้องกัับอาหาร เช่่น บรรจุุภััณฑ์์ จึึงปรัับเปลี่่ย� นไป ตามวิถิ ีโี ลกและมีีหลากหลายแนวทางขึ้้�น นวััตกรรมด้า้ นอาหารส่่วนใหญ่จ่ ึึงมุ่่�งไปสู่่� การเป็็นผลิติ ภัณั ฑ์เ์ พื่่�อสุุขภาพ ที่่ห� มายถึงึ ทั้�ง้ สุุขภาพของเราและสุุขภาพของโลก และเป็็นนวััตกรรมอาหารที่่�ให้้เราได้เ้ ลืือกกิินเลืือกใช้้ตามสะดวก ตามวิิถีชี ีีวิิต สุุขภาพ และทััศนคติขิ องแต่ล่ ะบุคุ คล กรกฎาคม 2565 3

Cover Story Now! Whey Protein เวย์์โปรตีนี พร้้อมดื่�่ม ผลิตภัณฑ์เวย์โปรตีนพร้อมดื่มแบบไม่ต้อง แชเ่ ย็น ที่นกั วจิ ยั ไบโอเทค สวทช. จบั มอื กับบริษัท ตะวัน บอตต์ แอนด์ แคน จ�ำ กัด พฒั นาสูตรและ กระบวนการผลติ จนแก้ไขปญั หาการจบั ตวั เปน็ กอ้ น ของเวย์โปรตนี เมอ่ื โดนความรอ้ นสงู ไดส้ �ำ เรจ็ ไดเ้ ปน็ เวย์โปรตีนพร้อมดื่มที่มีรสชาติอร่อยและมีโปรตีน สูงถึง 30 กรัม ต่อ 350 มิลลิลิตร ที่สำ�คัญคือ เก็บรักษาได้นานถึง 6 เดือนโดยไม่ต้องแช่เย็น ซ่งึ ดตี ่อผูจ้ ัดจ�ำ หน่ายหรอื รา้ นคา้ ดว้ ย เพราะสตอ๊ ก สินค้าไว้ได้นานขึ้น ผลิตภัณฑ์น้ี ได้รับรางวัล Inventor Awards ในการประกวดสดุ ยอดนวตั กรรม 7INNOVATION Awards 2021 ชี้�เ้ ป้้า : หาซื้�อ้ ได้้ที่ร่� ้้านเลมอนฟาร์ม์ หรืือสั่�่งซื้อ้� ที่�่ NOW เวย์โ์ ปรตีนี พร้อ้ มดื่่�ม สำำ�หรัับผู้ป�้ ระกอบการที่�่สนใจเทคโนโลยีี สอบถามรายละเอีียดได้้ที่�่ : ฝ่่ายพััฒนาธุรุ กิิจเทคโนโลยีีชีีวภาพ ศูนู ย์พ์ ัันธุุวิศิ วกรรมและเทคโนโลยีีชีวี ภาพแห่่งชาติิ (ไบโอเทค) สวทช. โทรศััพท์์ 0 2564 6700 กรกฎาคม 2565 4

Cover Story Cider Vinegar น้ำ�ส้มสายชูหมักทั้งสองผลิตภัณฑ์น้ีใช้เทคโนโลยีกระบวนการหมัก นำ้�ส้มสายชูแบบขั้นตอนเดียวที่วิจัยและพัฒนาโดยไบโอเทค สวทช. ซึ่ง เครื่�อ่ งดื่่�มสุขุ ภาพจากผลไม้ไ้ ทย ทำ�ได้ง่าย ต้นทุนต่ำ� ช่วยลดระยะเวลาการหมัก และได้นำ้�ส้มสายชูหมัก ที่มีคณุ ภาพสม่ำ�เสมอ ที่สำ�คัญยังประยุกต์ใช้กบั ผลไม้ไทยได้หลายชนดิ สายสุขภาพท่ีนิยมชมชอบไซเดอร์วิเนการ์ (cider vinegar) ตอนน้มี ผี ลติ ภณั ฑ์ไซเดอรว์ เิ นการ์ทีท่ ำ�จากผลไม้ ไทย ๆ คอื มงั คดุ และสบั ปะรด ออกวางจ�ำ หนา่ ยใหเ้ ลอื กซอื้ หา มาลมิ้ ลองกันแล้ว ผลติ ภณั ฑแ์ รก Sukina Drink เปน็ ไซเดอรว์ เิ นการจ์ าก มังคุดออร์แกนิกแบบพร้อมด่ืม ท่ีนอกจากสรรพคุณหลัก ของไซเดอรว์ เิ นการท์ ช่ี ว่ ยเสรมิ ประสทิ ธภิ าพการยอ่ ยอาหาร ลดอาการทอ้ งอดื ทอ้ งเฟอ้ และควบคมุ ระดบั น�ำ้ ตาลในเลอื ด แล้ว มังคุดยังมีสารสำ�คัญ เช่น สารต้านอนุมูลอิสระ สารต้านการอกั เสบ ซ่งึ มีผลดีตอ่ สขุ ภาพอกี ด้วย ผลติ ภณั ฑช์ นิ้ ทส่ี องคอื SINAR (ซนิ อา) ไซเดอรว์ เิ นการ์ จากสบั ปะรด สตู รไมป่ รงุ แตง่ รสและปราศจากน�ำ้ ตาล เหมาะ ส�ำ หรบั น�ำ ไปท�ำ เครอื่ งดมื่ และอาหารเพอ่ื สขุ ภาพ มสี รรพคณุ ชว่ ยควบคุมระดบั นำ�้ ตาลในเลือดและลดคอเลสเตอรอล ชี้�้เป้า้ : Sukina Drink มัังคุดุ ไซเดอร์์ออร์แ์ กนิิก มัังคุุดไซเดอร์อ์ อร์แ์ กนิกิ Sukina Drink @Sukina SINAR SINAR BREW เกษตรกรและผู้ป้� ระกอบการที่�ส่ นใจเทคโนโลยีี ติิดต่่อได้้ที่�่ ฝ่่ายพััฒนาธุรุ กิจิ เทคโนโลยีีชีวี ภาพ ศูนู ย์์พัันธุุวิิศวกรรมและเทคโนโลยีีชีีวภาพแห่่งชาติิ (ไบโอเทค) สวทช. โทรศััพท์์ 0 2564 6700 กรกฎาคม 2565 5

Cover Story มะนีมี ะนาว น้ำำ�� มะนาวคั้�น้ สด 100% ผลิตภัณฑ์นำ้�มะนาวพันธุ์ตาฮิติแท้แช่แข็ง ท่ีบริษัทเชียงใหม่ ไบโอเวกก้ี จำ�กัด ร่วมมือกับทีมวิจัยจากนาโนเทค สวทช. พัฒนา กระบวนการยืดอายุนำ้�มะนาวสดโดยใช้ความเย็นระดับเยือกแข็ง ปรบั เปลย่ี นรปู รา่ งของเอนไซม์ในน�ำ้ มะนาวไมใ่ หท้ �ำ งานได้ โดยผลติ ภณั ฑ์ ที่ได้นั้นเก็บในช่องแชแ่ ข็ง (อณุ หภมู ิ -18 องศาเซลเซียส) ได้นานถึง 2 ปี และเกบ็ ชอ่ งแชเ่ ยน็ (อณุ หภมู ิ 0-5 องศาเซลเซยี ส) ไดน้ าน 3 เดอื น ท่ีสำ�คัญคือกำ�จัดจุดอ่อนของผลิตภัณฑ์น้ำ�มะนาวคั้นสดเรื่องรสชาติ และกล่ินท่ีเปลี่ยนไปได้สำ�เร็จ มีรสชาติและกลิ่นเทียบเคียงกับ น�ำ้ มะนาวคน้ั สด ๆ เปน็ ทางเลอื กใหมใ่ หผ้ ปู้ ระกอบการรา้ นอาหารและ ผบู้ รโิ ภคมนี ้ำ�มะนาวคุณภาพดีใชต้ ลอดปี ในราคาทีจ่ บั ต้องได้ และยัง ชว่ ยเพมิ่ รายได้ใหแ้ กเ่ กษตรกรผูป้ ลกู มะนาวตาฮิติในเครอื ข่าย ท่บี ริษัทฯ ทำ�สัญญารบั ซ้อื ผลผลติ มะนาวคณุ ภาพไวอ้ ีกด้วย ชี้้�เป้้า : ตามห้า้ งสรรพสินิ ค้า้ และซููเปอร์ม์ าร์์เก็ต็ ชั้้�นนำำ�ทั่่�วประเทศ กรกฎาคม 2565 6

Cover Story Hen Friendly: Plant Based Egg สำ�หรับคนท่ีชอบเมนูไข่ แต่ไม่อยากกินอาหารท่ีมา จากสัตว์ อดใจรออีกไม่นาน ทีมวิจัยเทคโนโลยีชีวภาพ ทางอาหาร ไบโอเทค รว่ มมอื กบั รษิ ทั ดรอปแอนดพ์ คิ กรปุ๊ จ�ำ กดั พฒั นา Hen Friendly ผลติ ภณั ฑ์ไขเ่ หลวพาสเจอร-์ ไรซ์จากโปรตีนพืช ได้เป็นครั้งแรกของประเทศไทย ผลติ ภณั ฑน์ มี้ คี ณุ สมบตั ใิ นการขน้ึ รปู ในระหวา่ งการทอด ในน้ำ�มันได้ มีเนื้อสัมผัสใกล้เคียงกับไข่ไก่ ทอดโดยใช้ นำ้�มันหรือจะไม่ใช้ก็ได้ หน้าตาและเน้ือสัมผัสออกมา คล้ายไข่เจียว มีรสอร่อย โปรตีนสูง นำ�ไปใช้ประกอบ อาหารไดห้ ลากหลายเมนู แถมยงั ปราศจากอาหารทเี่ ปน็ สารกอ่ ภมู แิ พ้ คือ นมววั ไข่ ถ่วั ลสิ ง ถ่ัวเปลอื กแข็ง ปลา สตั วน์ �ำ้ ทม่ี เี ปลอื กหมุ้ และหอยชนดิ ตา่ ง ๆ ถว่ั เหลอื ง และ ขา้ วสาลี อีกด้วย ปัจจุบันอยู่ระหว่างดำ�เนินการวิจัยขยายขนาดและ ปรบั ส่วนผสมให้ตรงความต้องการของตลาด อดใจรออกี นิด ไดช้ ิมกันแน่นอน กรกฎาคม 2565 7

Cover Story Mycoprotein ผลิิตภััณฑ์โ์ ปรตีีนทางเลืือกจากจุลุ ินิ ทรีีย์์ มััยคอโปรตีีน (mycoprotein) คืือ โปรตีีนที่�ได้จ้ ากการหมักั บ่่มจุุลิินทรียี ์์ กิินได้ห้ รืือจุุลิินทรีีย์์เกรดอาหาร และนำำ�มาขึ้�นรูปู เป็็นผลิิตภัณั ฑ์อ์ าหารต่่าง ๆ ทดแทนเนื้�อสััตว์์ ซึ่�งที่่�ผ่่านมาประเทศไทยยัังไม่่สามารถผลิิตเองได้้ ต้้องนำ�ำ เข้า้ จากต่่างประเทศ แต่ต่ อนนี้้�นัักวิจิ ัยั ไบโอเทค สวทช. พััฒนากระบวนการ ผลิิตมััยคอโปรตีีนจากจุุลิินทรีีย์์ได้้สำ�ำ เร็็จแล้้ว แถมยัังผลิิตจากสายพัันธุ์� จุุลิินทรียี ์์ที่�พบในประเทศอีีกด้ว้ ย มััยคอโปรตีนี ที่�ผลิติ ได้้นี้้�มีโี ปรตีีนสูงู มีีกรดอะมิโิ นจำำ�เป็็นครบทุุกตัวั ไม่่มีี คอเลสเตอรอล มีีไขมัันอิ่�มตััวต่ำ�ำ � อุุดมด้้วยไฟเบอร์์ วิิตามิิน บีีตากลููแคน ปลอดภัยั ไร้ส้ ารปนเปื้อ้� น นำ�ำ มาขึ้�นรูปู ผลิติ ภัณั ฑ์ท์ี่�ให้เ้ นื้�อสัมั ผัสั คล้า้ ยเนื้�อสัตั ว์์ ใช้้เป็็นวััตถุุดิิบประกอบอาหารทดแทนเนื้�อสััตว์์ได้้หลากหลายเมนูู เช่่น เบอร์เ์ กอร์์ น้ำำ��พริิกอ่อ่ ง ไม่่เพีียงถูกู ใจผู้�บริโิ ภคสายมัังสวิิรััติิ แต่่ยัังตอบโจทย์์ ธุรุ กิิจอาหารเพื่�อสุขุ ภาพของประเทศและนวัตั กรรมอาหารแห่่งอนาคต ตอนนี้้�ทีีมวิิจััยร่่วมกัับผู้ �ประกอบการผลิิตในระดัับอุุตสาหกรรมและ ทดสอบตลาดอยู่� เราจะได้ล้ิ้�มรสมัยั คอโปรตีนี เนื้�อทางเลือื กใหม่ฝ่ ีีมือื คนไทยเร็ว็ ๆ นี้� นี่่�เป็็นเพีียงตััวอย่่างบางส่่วน ของนวัตั กรรมอาหารที่่�นัักวิิจััยจาก สวทช. พัฒั นาขึ้�น ซึ่�งนอกจากจะได้้ ผลิิตภััณฑ์์อาหารที่ �ใช่่และตรงกัับ ความต้้องการของคนในยุุคนี้ �แล้้ว ยังั ได้น้ วัตั กรรมที่่�นำำ�ไปต่อ่ ยอดเป็น็ ผลิติ ภัณั ฑ์อ์ ะไรได้อ้ ีกี มากมาย ตอบ ไลฟ์์สไตล์์ของผู้ �คนและวิิถีีโลกที่ � ค่่อย ๆ เปลี่�ยนผ่า่ น ผ้สู นใจนวตั กรรมอาหารส�ำ หรบั ผสู้ งู อายุและผู้ป่วย อ่านได้ในสาระวิทย์ ฉบบั ท่ี 109 เดอื นเมษายน พ.ศ. 2565 กรกฎาคม 2565 8

Sci Delight ภัทรา สัปปนิ ันทน์ อนุรุ ักั ษ์์ ‘พัั นธุ์์ฟ� ักั ทองไข่่เน่่า’ พืื ชอััตลัักษณ์เ์ มืืองน่่าน “ไข่เ่ น่า่ คือื ชื่อ่� ฟักั ทองพัั นธุ์�์ท้้องถิ่�น่ ที่่ค� นน่่านปลูกู กัันรุ่่�นต่่อรุ่่�นนานกว่า่ 3 ช่ว่ งอายุุคน ชื่่อ� ‘ไข่เ่ น่่า’ มีีที่ม่� าจาก ‘สีเี ขีียวขี้้ม� ้้าแลคล้้ายไข่เ่ น่า่ ’ ของเนื้้อ� ฟักั ทอง แม้ส้ ีีไม่ส่ วยแต่อ่ ร่อ่ ย กิินได้ไ้ ม่่มีีเบื่่อ� เพราะเนื้้อ� ทั้้�งเหนีียว หนึบึ และหวานมันั กำ�ำ ลังั ดีี” ...คำำ�บอกเล่่าของ ฑิฆิ ัมั พร กองสอน ประธานวิิสาหกิิจชุมุ ชนเกษตรอิินทรีีย์ต์ ำ�ำ บลบััวใหญ่่ อำำ�เภอนาน้้อย จัังหวััดน่่าน ที่่�กล่่าวถึงึ ลัักษณะเด่น่ ของฟักั ทองพัันธุ์์�พื้�นเมืืองน่่านที่่ไ� ด้้รัับ การอนุรุ ัักษ์ไ์ ม่่ให้ส้ ููญหาย และกำำ�ลัังจะเป็็นผลผลิติ สำ�ำ คััญที่�ส่ ร้้างรายได้ข้ ัับเคลื่่�อน เศรษฐกิิจฐานรากให้้แก่่ชุุมชน กรกฎาคม 2565 9

Sci Delight ฑฆิ มั พรเลา่ ยอ้ นวา่ ในชว่ ง10ปที ผ่ี า่ นมา สำ�คัญว่าการเปลี่ยนแปลงน้ีชาวบ้าน โ จ ท ย์ ใ ห ญ่ อั น แ ส น ท้ า ท า ย ผ ลั ก ดั น ชาวต�ำ บลบวั ใหญ่ จงั หวดั นา่ น มแี ผนฟน้ื ฟู จะต้องสร้างรายได้มากพอท่ีจะเลี้ยง ให้พวกเขาเริ่มหันมาทำ�เกษตรอินทรีย์ ปา่ นา่ นทข่ี น้ึ ชอ่ื วา่ เขาหวั โลน้ ใหก้ ลบั มาเขยี ว ปากท้อง สามารถชำ�ระหน้ีธนาคาร และยกระดับการทำ�งานไปสู่การจัดต้ัง ขจอี กี ครง้ั เพอ่ื เปน็ แหลง่ ตน้ น�ำ้ ทปี่ ลอดภยั และหากเป็นไปได้ควรมีรายได้ทุกวัน “เครอื ข่ายวสิ าหกิจชุมชนเกษตรอินทรีย์ ใหค้ นในประเทศ รวมถงึ ปรบั เปลยี่ นวถิ กี าร ทกุ เดอื น และทกุ ปี เพอ่ื ใหท้ �ำ เกษตรอนิ ทรยี ์ น่าน” ในปี พ.ศ. 2559 ซึง่ เป็นการรวมตวั ทำ�เกษตรจากเคมีสู่อินทรีย์ โดยมีโจทย์ ต่อไปได้อย่างยั่งยนื ของกลมุ่ วสิ าหกจิ ชมุ ชนจ�ำ นวน39วสิ าหกจิ จาก 27 ต�ำ บล ใน 12 อ�ำ เภอของจงั หวดั นา่ น ฑิฆิ ััมพร กองสอน ประธานวิิสาหกิจิ ชุมุ ชนเกษตรอิินทรีีย์์ตำบลบััวใหญ่่ อำเภอนาน้้อย จัังหวัดั น่่าน โดยตง้ั ธงร่วมกันปลกู “ฟกั ทองอนิ ทรีย์” ให้เป็นพืชเศรษฐกิจอัตลักษณ์ ภายใต้ ความร่วมมือกับบริษัทกลุ่มเซ็นทรัล จำ�กดั , องคก์ ารกองทุนสัตวป์ า่ โลกสากล- ประเทศไทย (WWF ประเทศไทย) และ หนว่ ยงานพนั ธมิตร ฑิฆัมพรเล่าต่อว่า พืชเศรษฐกิจของ จังหวัดน่านที่ตอบโจทย์การสร้างรายได้ มากท่ีสุดคือ ‘ฟักทอง’ เพราะคนน่านมี ความรคู้ วามเชย่ี วชาญในการปลกู ฟกั ทอง พันธ์ุการค้าเป็นทุนเดิม โดยสายพันธ์ุท่ี เหมาะต่อการนำ�มายกระดับมากท่ีสุด คือ ‘พันธุ์ไข่เน่า’ เพราะเป็นพันธ์ุท้อง ถิ่นที่มีเอกลักษณ์เฉพาะตัว และคนน่าน นิยมรับประทาน รวมถึงผู้ประกอบการ ฟัักทองพันั ธุ์�ไข่เ่ น่่า กรกฎาคม 2565 10

Sci Delight อย่างบรษิ ัทกลมุ่ เซน็ ทรลั จำ�กัด ก็ยอมรบั ณัฐวุฒิ ดำ�ริห์ นักวิชาการจาก สท. ผู้ท่ีเกี่ยวข้องรวมกว่า 50 คน คัดเลือก ในเรอ่ื งรสชาติ พรอ้ มรบั จ�ำ หนา่ ยในซเู ปอร-์ เล่าว่า ฟักทองเป็นพืชผสมข้ามสายพันธุ์ สายพันธ์ุฟักทองไข่เน่า โดยนำ�ฟักทอง มารเ์ กต็ และยังพรอ้ มช่วยประสานความ ตามธรรมชาติ การปลูกให้ได้ผลผลิต พนั ธ์ุไขเ่ นา่ ทมี่ ลี กั ษณะแตกตา่ งกนั จ�ำ นวน ร่วมมือกับหน่วยงานวิจัยเพ่ือยกระดับ คงท่ี เกษตรกรต้องมีความรู้ความเข้าใจ 19 ผล มาผ่าดูลกั ษณะเนอื้ นง่ึ และชมิ ผลติ ภณั ฑฟ์ ักทองไข่เน่าด้วย ในการควบคุมการผลิตตั้งแต่เมล็ดพันธุ์ พร้อมลงคะแนนคัดเลือกฟักทองที่มี โดย สท. ได้รับการประสานจากบริษัท ลักษณะและรสชาติตรงตามพันธุ์ท่ีสุด เตรียี มความพร้้อมให้้ ‘ไข่เ่ น่่า’ กลมุ่ เซน็ ทรลั จ�ำ กดั ใหเ้ ขา้ มาชว่ ยเหลอื ใน เพอ่ื ใชเ้ ปน็ แมพ่ นั ธสุ์ �ำ หรบั พฒั นาสายพนั ธ์ุ ฐานะหน่วยงานสนับสนุนการพัฒนาและ ตอ่ ไป แม้ฟักทองพันธ์ุไข่เน่าจะข้ึนช่ือเรื่อง ถ่ายทอดเทคโนโลยีการเกษตร ทีมจึงได้ รศ. ดร.จานุลักษณ์เล่าว่า ปัจจุบัน รสชาติว่าไม่สองเป็นรองพันธุ์ไหน ทำ�ให้ ร่วมกับสถาบันวิจัยเทคโนโลยีเกษตร ฟักทองพันธ์ุไข่เน่ากลายพันธุ์สูง จึงต้อง มีชัยเร่ืองการตลาด แต่ปัญหาสำ�คัญ มหาวทิ ยาลยั เทคโนโลยรี าชมงคลลา้ นนา มีการคัดเลือกพ่อแม่พันธ์ุ เพ่ือให้ได้ คือฟักทองไข่เน่าพันธ์ุแท้เริ่มสูญหาย ทำ�วิจัย พฒั นา และถ่ายทอดองคค์ วามรู้ ลักษณะพันธุ์ที่แน่ชัดก่อนนำ�มาวิจัยและ และกลายพันธ์ุมากขึ้น การปลูกให้ได้ การใช้เทคโนโลยีการคัดเลือกและเก็บ ผลผลิตที่มีลักษณะและรสชาติท่ีคงท่ีจึง เมล็ดพันธุ์ การปลกู บริหารจดั การแปลง เร่ิมทำ�ได้ยาก ไม่ต่างจากการเส่ียงดวง และการจัดการหลังการเก็บเก่ียวอย่าง ดังนั้นสถาบันการจัดการเทคโนโลยีและ ถูกต้องตามหลักวิชาการแก่เกษตรกรใน นวตั กรรมเกษตร (สท.) สวทช. จงึ ไดเ้ ขา้ มา จังหวดั ท�ำ งานรว่ มกบั ชมุ ชน เพอ่ื ยกระดบั การผลติ ผลผลติ ทด่ี ตี อ้ งเรม่ิ ตน้ มาจากสายพนั ธ์ุ ฟกั ทองพนั ธไ์ุ ขเ่ นา่ ใหม้ คี ณุ ภาพดี ไดผ้ ลผลติ ทด่ี ี รศ. ดร.จานลุ กั ษณ์ ขนบดี อาจารยจ์ าก ทส่ี ม�ำ่ เสมอ สถาบนั วจิ ยั เทคโนโลยเี กษตร มหาวทิ ยาลยั เทคโนโลยีราชมงคลล้านนา ได้ร่วมกับ ตัวแทนเกษตรกรจากวิสาหกิจชุมชนและ รศ. ดร.จานุุลัักษณ์์ ขนบดีี อาจารย์จ์ าก สถาบัันวิจิ ััยเทคโนโลยีเี กษตร มหาวิทิ ยาลััย เทคโนโลยีรี าชมงคลล้า้ นนา กรกฎาคม 2565 11

Sci Delight ปรับปรุงพันธ์ุ แล้วดำ�เนินการถ่ายทอด จะน�ำ ไปสกู่ ารสรา้ งรายไดแ้ ละการอนรุ กั ษ์ จำ�หน่ายในห้างสรรพสินค้าชั้นนำ�อย่าง กระบวนการผลิตเมล็ดพันธุ์ ให้อาสา- สายพันธุ์ท้องถ่ินอย่างย่ังยืน ปัจจุบัน ท็อปซูเปอร์มาร์เก็ตและตลาดจริงใจ สมัครของกลุ่มวิสาหกิจชุมชน โดย กำ�ลังอยู่ในข้ันตอนขอย่ืนจดทะเบียน แล้ว โดยผลผลิตที่ไม่ตรงตามมาตรฐาน ถ่ายทอดต้ังแต่วิธีการผลิตเมล็ดพันธุ์ไป คุ้มครองพันธ์ุพืชพ้ืนเมืองเฉพาะถิ่นแล้ว การจำ�หน่ายผลสด เช่น มีรูปทรงท่ีไม่ จนถึงการบริหารจัดการแปลงเพ่ือให้มี และจะมีการยื่นจดทะเบียนคุ้มครอง สวยงามหรือมีขนาดไม่ตรงตามกำ�หนด ผลผลิตตลอดท้ังปี ร่นระยะเวลาในการ สิ่งบ่งช้ีทางภูมิศาสตร์ (Geographical จะนำ�มาแปรรูปเพื่อสร้างมูลค่าเพิ่ม โดย เก็บเก่ียวจาก 150 วัน เหลอื 85-90 วัน Indications: GI) ต่อไปในอนาคต” ไดร้ บั การถา่ ยทอดองคค์ วามรกู้ ระบวนการ ปลูกได้ 3 ฤดกู าลต่อปี ให้ผลผลิตมากว่า แปรรูปจากสถาบันวิจัยเทคโนโลยีเกษตร พันธุ์อื่น ๆ ท่ีปลูกอยู่เดิมร้อยละ 20-40 ‘ไข่เ่ น่า่ ’ ลงเขาเข้้าห้า้ งแล้้ว มหาวทิ ยาลยั เทคโนโลยรี าชมงคลลา้ นนา ซึ่งในปัจจุบันทดลองปลูกและเก็บเก่ียว และได้รับการสนับสนุนงบประมาณการ ไปมากกว่า 4 รอบแลว้ ทุกวันนี้ฟักทองพันธ์ุไข่เน่าไม่ได้เป็น ถา่ ยทอดเทคโนโลยแี ละการจดั ตงั้ โรงงาน “การทำ�วิจัยลักษณะของฟักทอง ของดีท่ีหารับประทานได้เฉพาะในเมือง แ ป ร รู ป ท่ี ไ ด้ ม า ต ร ฐ า น จ า ก บ ริ ษั ท ก ลุ่ ม พันธุ์ไข่เน่าไม่เพียงสำ�คัญต่อการผลิต น่านเท่านั้น แต่วางจำ�หน่ายในตลาด เซน็ ทรัล จ�ำ กดั เมล็ดพันธ์ุทางการค้าเท่านั้น แต่ยังเป็น และห้างสรรพสินค้าชั้นนำ�ของประเทศ ประโยชน์ต่อการจดทะเบียนคุ้มครอง แล้ว นอกจากนี้ยังได้นำ� พนั ธพ์ุ ชื พนื้ เมอื งเฉพาะถน่ิ เพอ่ื สงวนสทิ ธิ์ งานวจิ ยั มาแปรรปู ผลผลติ การปรับปรงุ พนั ธ์ุ ศึกษา ค้นคว้า ทดลอง ฟักทองท่ีไม่ผ่านเกณฑ์ วจิ ยั ผลติ และจ�ำ หนา่ ย รวมถงึ การสง่ ออก เป็นผลิตภัณฑ์ต่าง ๆ นอกราชอาณาจักร ซึ่งจะส่งผลให้เกิด เพ่ือใช้ประโยชน์อย่าง สิทธ์ิขาดในการยกระดับกระบวนการ ครบวบงจร พั ฒ น า ผ ล ผ ลิ ต แ ล ะ ผ ลิ ต ภั ณ ฑ์ เ พื่ อ ฑิ ฆั ม พ ร เ ล่ า ว่ า สร้างมูลค่าเพิ่มให้เป็นสมบัติของคน กลุ่มวิสาหกิจชุมชน ในจงั หวดั นา่ นเทา่ นนั้ ผลของสทิ ธขิ์ าดนี้ จังหวัดน่านเริ่มจัด ส่งผลฟักทองสดไป กรกฎาคม 2565 12

Sci Delight “เนื้อฟักทองจะนำ�ไปแปรรูปเป็น ฟักทอง ส่วนเศษท่ีเหลือจากการแปรรูป ฟกั ทองผง ซง่ึ ใชเ้ ปน็ วตั ถดุ บิ ในผลติ ภณั ฑ์ เกษตรกรจะน�ำ ไปหมกั ดว้ ยหวั เชอ้ื จลุ นิ ทรยี ์ แปรรูปต่าง ๆ และต่อยอดเป็นอาหาร เป็นฟักทองหมักสำ�หรับผสมในอาหารไก่ ส�ำ หรบั เดก็ ผสู้ งู อายุ และผปู้ ว่ ย นอกจากน้ี เพ่ือช่วยลดต้นทุนค่าอาหารบำ�รุง และ ยังมีข้าวเกรียบฟักทอง แยมฟักทอง ช่วยให้ไก่มีสุขภาพแข็งแรงออกไข่ครบ เส้นขนมจีนฟักทอง และนำ้�มันเมล็ด ทุกตัว” ปจั จบุ นั ผลติ ภณั ฑแ์ ปรรปู จากฟกั ทอง พั น ธุ์ ไ ข่ เ น่ า บ า ง ผ ลิ ต ภั ณ ฑ์ ไ ด้ รั บ ก า ร ข้ึนทะเบียนรับรองความปลอดภัยจาก ส�ำ นกั งานคณะกรรมการอาหารและยา (อย.) และจะนำ�เข้าจำ�หน่ายในห้างสรรพสินค้า ชั้นนำ�ต่อไป ผู้ท่ีสนใจผลิตภัณฑ์แปรรูป จ า ก ฟั ก ท อ ง พั น ธุ์ ไ ข่ เ น่ า ติ ด ต า ม ไ ด้ ที่ Facebook ‘มะน�ำ้ แกว้ ผลติ ภณั ฑแ์ ปรรูป ฟักทอง’ “ผลจากการร่วมศึกษา วิจัย และ พัฒนา เพ่ือยกระดับผลิตภัณฑ์ฟักทอง พันธ์ุไข่เน่าต้ังแต่ต้นนำ้�สู่ปลายนำ้�อย่าง เขม้ แขง็ เรม่ิ สง่ ผลใหเ้ กษตรกรในเครอื ขา่ ย มี ร า ย ไ ด้ ท่ี มั่ น ค ง แ ล ะ มี คุ ณ ภ า พ ชี วิ ต ทดี่ ขี นึ้ แลว้ และยงั สง่ ผลใหพ้ นื้ ทป่ี า่ ตน้ น�้ำ ของจังหวัดน่านได้รับการเยียวยาฟื้นคืน ส่พู ้นื ที่สีเขียวอีกครั้งดว้ ย” ฑฆิ มั พรกล่าว ทงิ้ ทา้ ยอย่างภูมใิ จ จากความร่วมมืออย่างเข้มแข็งของ ทุกภาคส่วน นำ�มาซ่ึงการอนุรักษ์และ สร้างมูลเพิ่มให้ฟักทองพันธุ์ไข่เน่าแบบ ครบวงจร นับเป็นหนึ่งในตัวอย่างสำ�คัญ ของการนำ�โมเดลเศรษฐกิจ BCG มาใช้ พัฒนาการทำ�เกษตรต้ังแต่ฐานรากให้ เขม้ แขง็ เปน็ Impact Value Chain ทเี่ ปน็ ตน้ แบบการยกระดบั การท�ำ เกษตรแกช่ มุ ชน ในภมู ภิ าคอน่ื ๆ ของประเทศไทยได้ กรกฎาคม 2565 13

Sci Variety เดโช สรุ างคศ์ รรี ฐั กินิ ตอนนี้ด�้ ีหี รืือไม่่ กิินตอนไหนดีีกว่า่ กันั ปริมิ าณและประเภทของอาหารที่่เ� รากินิ มีคี วามสััมพัันธ์ก์ ัับร่า่ งกายอย่า่ งชััดเจน ถ้า้ เรากินิ มากกว่า่ ที่่ร� ่า่ งกายสามารถเผาผลาญได้ใ้ นแต่ล่ ะวัันก็จ็ ะทำ�ำ ให้น้ ้ำ�ำ� หนัักขึ้น้� หากกินิ น้อ้ ยกว่า่ ที่่เ� ผาผลาญได้้ ก็จ็ ะทำ�ำ ให้น้ ้ำ��ำ หนัักลดลง ถึงึ แม้ว้ ่า่ อััตราการเผาผลาญของแต่ล่ ะคนนั้น�้ ขึ้น้� กัับปัจั จััยหลายอย่า่ ง เช่น่ ชนิดิ ของอาหารที่่ก� ินิ เข้า้ ไป การออกกำ�ำ ลัังกาย ปริมิ าณกล้า้ มเนื้้อ� การทำ�ำ งานของฮอร์โ์ มนในร่า่ งกาย แต่ใ่ นภาพรวมปริมิ าณอาหารที่่เ� รากินิ มีคี วามสััมพัันธ์โ์ ดยตรงกัับน้ำ�ำ� หนัักตััว เคยสงสััยกัันหรือื เปล่า่ ว่า่ ถ้า้ เรากินิ อาหารเหมือื นเดิมิ ปริมิ าณเท่า่ เดิมิ แต่ก่ ินิ ในเวลาที่่แ� ตกต่า่ งกััน ผลจะเป็น็ อย่า่ งไร กรกฎาคม 2565 14

Sci Variety ดร.ซัตชดิ านนั ดา แพนดา (Satchidananda Panda) จาก Salk กินตลอดทัง้ วันเสียชวี ิตเรว็ ท่ีสดุ หนูกล่มุ ที่ 2 ท่ีใหก้ นิ ภายในช่วง Institute for Biological Studies สหรฐั อเมรกิ า ตง้ั ค�ำ ถามเดยี วกนั นี้ เวลา 13 ชั่วโมงมีอายยุ ืนยาวมากกว่า 11 เปอร์เซน็ ต์ แมว้ า่ จะกิน และได้ท�ำ การทดลองกบั หนู เขาแบ่งหนทู ่มี ีคณุ สมบัตเิ หมือนกัน อาหารชนดิ เดยี วกนั และปรมิ าณเทา่ กนั สว่ นหนกู ลมุ่ สดุ ทา้ ยใหก้ นิ ทกุ อยา่ งออกเปน็ 2 กลมุ่ ใหก้ นิ อาหารทม่ี ไี ขมนั มากในปรมิ าณตอ่ วนั ในช่วงเวลา 3 ช่ัวโมงและลดปริมาณแคลอรีลง 30เปอร์เซ็นต์ ที่เท่ากันและสารอาหารเหมือนกันทุกอย่าง แต่หนูกลุ่มที่ 1 ถูก มีอายยุ ืนยาวมากกว่าถึง 28 เปอร์เซ็นต์ จำ�กดั เวลาการกิน ใหก้ ินอาหารได้ภายในช่วงเวลา 8 ชัว่ โมง เช่น ทำ�ไมถึงเป็นแบบนั้นได้ ? หากเราพิจารณาเฉพาะเร่ือง ใหก้ นิ ไดต้ ้ังแต่ 10 โมงเชา้ จนถงึ 6 โมงเยน็ สว่ นหนกู ล่มุ ท่ี 2 ช่วงเวลาการกินอย่างเดียวก่อน สมมติฐานท่ีน่าจะเป็นไปได้ ให้กินไดต้ ลอดวนั โดยท�ำ การทดลองเป็นเวลา 18 สัปดาห์ หากอ้างอิงจากงานวิจัยในปัจจุบันคือ ช่วงเวลาการกินอาหาร ผลการทดลองพบว่าหนูกลุ่มท่ี 2 ที่ปล่อยให้กินได้ตลอดวัน สง่ ผลโดยตรงกับการทำ�งานของวงจรนาฬิกาชีวภาพ (circadian มนี �้ำ หนกั ตวั มากกวา่ 28 เปอรเ์ ซน็ ต์ และไขมนั ในรา่ งกายมากกวา่ rhythm) ในร่างกาย 70 เปอร์เซ็นต์ นอกจากนนั้ ค่าบง่ ช้ีสุขภาพตา่ ง ๆ เช่น ค่าเอนไซม์ ในตบั และสารเคมใี นรา่ งกายทบี่ ง่ ชถี้ งึ การเปน็ โรคอว้ น ยงั แยก่ วา่ หนูกลมุ่ แรกทีม่ เี วลากินแค่ 8 ชว่ั โมง อย่างเหน็ ไดช้ ดั เมอ่ื เหน็ ผล จากงานวิจัยนี้ ทีมวิจัยจึงทำ�การทดลองในแนวทางเดียวกันกับ อาหารหลากหลายชนิด และทดลองช่วงเวลาการกิน ระหวา่ ง 8–12 ชัว่ โมง ซึ่งผลลพั ธท์ ่ีไดก้ ็เปน็ ไปใน แนวทางเดียวกันท้ังหมด ท่ีน่าสนใจกว่านั้น คือเม่ือทีมวิจัยได้ทดลองจำ�กัดเวลากิน ของหนทู เี่ ปน็ โรค แตย่ งั ใหก้ นิ ในปรมิ าณ เทา่ เดมิ ปรากฏวา่ นอกจากอาการของ โรคดีขนึ้ แลว้ ค่าบ่งช้สี ุขภาพต่าง ๆ กม็ แี นวโนม้ ท่ีดขี น้ึ อยา่ งเห็นได้ชัด ในปี พ.ศ. 2561 ทีมวิจัยอีก ทีมหนง่ึ น�ำ โดย ดร.ราฟาเอล เด คาโบ (Rafael De Cabo) จาก National Institute on Aging สหรัฐอเมริกา ได้ทดลองโดย แบง่ หนอู อกเป็น 3 กล่มุ กล่มุ ท่ี 1 ให้กินอาหารตลอดวัน กลุ่มที่ 2 ใหก้ นิ ไดภ้ ายในชว่ งเวลา 13 ชวั่ โมง กลุ่มท่ี 3 ให้กินได้ภายในช่วง เวลา 3 ช่ัวโมงและลดปริมาณ แคลอรีลง 30 เปอร์เซ็นต์ ผล การทดลองพบว่าหนูกลุ่มแรกท่ี กรกฎาคม 2565 15

Sci Variety แล้ววงจรนาฬิกาชีวภาพคืออะไร ? มีงานวิจัยจำ�นวนมาก การนอนและระบบต่างๆ ของ ที่แสดงให้เห็นว่าส่ิงมีชีวิตแทบทุกชนิดมีจังหวะการทำ�งาน ร่างกายทำ�งานได้อย่างไม่มี ของอวยั วะต่างๆ ในรา่ งกายเปน็ วงจรประมาณ 24 ชวั่ โมง โดยมี ประสิทธภิ าพเท่าทค่ี วรจะเป็น สว่ นเลก็ ๆ ในสมองทเ่ี รยี กว่า suprachiasmatic nucleus (SCN) โดยสรุป ภาพรวมของ เป็นตัวควบคมุ งานวิจยั เรือ่ งวงจรนาฬิกาชีวภาพเริ่มมกี ารพสิ จู น์ หลักการวงจรนาฬิกาชีวภาพ และค้นพบต้ังแต่ในยุค 80s ซ่ึงได้มีการค้นพบกลไกส่วนต่าง ๆ คือ ร่างกายจะปรบั การทำ�งาน ท่ีเก่ียวข้องกับการทำ�งานของวงจรนาฬิกาชีวภาพมาตลอด ของระดับสารเคมีต่าง ๆ ที่ แตย่ งั ไมม่ งี านวจิ ยั ทส่ี ามารถพสิ จู นเ์ ชอื่ มโยงการท�ำ งานของระบบ ส่งผลโดยตรงต่อการทำ�งาน นาฬิกาชวี ภาพท้งั ระบบได้ จนทมี วจิ ยั ของ ดร.เจฟฟรี ซี. ฮอลล์ ของอวัยวะในร่างกาย ให้ (Jeffrey C. Hall) ดร.ไมเคิล รอสแบช (Michael Rosbash) เ ห ม า ะ ส ม กั บ ก า ร ใ ช้ ง า น ท่ี และ ดร.ไมเคลิ ดับเบิลยู. ยงั (Michael W. Young) ได้ค้นพบ แตกต่างกันในแต่ละช่วงเวลา และอธิบายกลไกทางชีววิทยาระดับโมเลกุลของนาฬิกาชีวภาพ เช่น พอเข้าใกลเ้ วลากลางคนื ร่างกายจะค่อย ๆ ปรับการท�ำ งาน ซึ่งเป็นการพิสูจน์ถึงความสำ�คัญของการทำ�งานของระบบ ของระบบต่าง ๆ ใหเ้ หมาะกับการนอนและการซ่อมแซม เมอ่ื เรม่ิ นาฬกิ าชวี ภาพ สง่ ผลใหท้ มี วจิ ยั ไดร้ บั รางวลั โนเบลสาขาการแพทย์ เวลาเช้า ร่างกายก็จะค่อย ๆ ปรบั การท�ำ งานกลับมาใหเ้ หมาะกับ ในปี พ.ศ. 2560 การท�ำ กิจกรรมและการสะสมอาหาร ดงั นั้นจะเหน็ วา่ ร่างกายเรา ระบบการท�ำ งานของวงจรนาฬกิ าชวี ภาพนน้ั นอกจากจะท�ำ งาน มีกลไกที่พยายามปรับสมดุลให้ระบบทุกอย่างทำ�งานได้อย่างมี เป็นวงจรอย่างอัตโนมัติแล้ว ยังมีระบบควบคุมที่อ้างอิงจาก ประสิทธิภาพมากที่สุดตามช่วงเวลา ซ่ึงเป็นคำ�อธิบายว่าทำ�ไม ส่ิงกระตุ้นจากภายนอก โดยสิ่งท่ีมีผลมากท่ีสุดก็คือแสงสว่าง การกินอาหารแต่ในช่วงเวลาท่ีเหมาะสมถึงส่งผลดีกับร่างกาย น่ันเอง ในจอประสาทตาของเรามีโปรตีนชื่อ มีลานอปซิน กว่าการกินตลอดทั้งวัน (melanopsin) ทำ�หน้าที่ส่งสัญญาณตรงไปท่ี SCN เพ่ือช่วย อยา่ งไรกต็ ามที่ผา่ นมายงั เป็นการทดลองกับหนเู ทา่ นัน้ แล้ว ปรับระบบนาฬิกาชีวภาพให้เป็นไปตามสภาพแวดล้อมภายนอก กับคนล่ะ มีใครทำ�วจิ ยั บา้ งแลว้ หรอื ยัง ? บางท่านอาจมีประสบการณ์เจ็ตแล็ก (jet lag) ซ่ึงเป็นผลจาก ในปี พ.ศ. 2564 มีการทดลองในกลุ่มคนจนี ทัง้ ชายและหญิง การเปลี่ยนแปลงวงจรเวลาอย่างกะทันหัน ทำ�ให้ SCN ปรับ ที่มีน้ำ�หนักเกิน (ค่าเฉลี่ย BMI มากกว่า 31) จำ�นวน 118 คน การควบคุมการทำ�งานของระบบร่างกายไม่ทัน ส่งผลให้ เปน็ เวลาหนง่ึ ปี โดยแบ่งอาสาสมคั รออกเป็น 2 กล่มุ ให้ค่าเฉล่ยี ดัชนีทางกายในแต่ละกลุ่มใกล้เคียงกัน แล้วกำ�หนดให้กลุ่มที่ 1 ใหก้ นิ อาหารได้ในชว่ งเวลา 8 ชว่ั โมง คอื ใหก้ นิ ไดต้ งั้ แต่ 8 โมงเชา้ ถงึ 4 โมงเยน็ สว่ นกลมุ่ ท่ี 2 ใหก้ นิ อาหารเวลาใดก็ได้ และทงั้ สองกลมุ่ ถกู ควบคมุ ปรมิ าณอาหารใหอ้ ยใู่ นชว่ ง 1,500-1,800 แคลอรตี อ่ วนั สำ�หรับผชู้ าย และ 1,200-1,500 แคลอรตี อ่ วนั ส�ำ หรับผหู้ ญงิ หลังจาก 1 ปีผา่ นไป ผลการทดลองทีอ่ อกมาพบว่าให้ผลไม่ ต่างกันอย่างมีนัยสำ�คัญทางสถิติ คือ ท้ังสองกลุ่มลดนำ้�หนักได้ เหมอื นกนั และมคี า่ บง่ ชี้ทางร่างกายใกลเ้ คียงกัน โดยไมม่ ีอาการ ขา้ งเคยี งใด ๆ แตเ่ มอ่ื ดรู ายละเอยี ดการวจิ ยั จะเหน็ ประเดน็ ทน่ี า่ สนใจ คอื คา่ เฉลย่ี ชว่ งเวลาการกนิ อาหารกอ่ นการทดลองของอาสาสมคั ร กรกฎาคม 2565 16

Sci Variety อยู่ท่ีประมาณ 10 ชั่วโมงครึ่งอยู่แล้วทั้งสองกลุ่ม และถึงแม้ว่า ในชว่ งเวลาที่เหมาะสม เชน่ ภายใน 8 หรอื 10 ชวั่ โมง ไม่นา่ จะมี คา่ ดชั นตี า่ ง ๆ จะไมต่ า่ งกนั อยา่ งมนี ยั ส�ำ คญั ทางสถติ ิ แตก่ ลมุ่ แรก อันตรายต่อร่างกาย ดร.แพนดาแนะนำ�ว่า เพ่ือให้ระบบวงจร ทก่ี นิ อาหารในชว่ งเวลา 8 ชว่ั โมง มผี ลดกี วา่ กลมุ่ ที่ 2 เกอื บทกุ อยา่ ง นาฬิกาชีวภาพทำ�งานได้อย่างมีประสิทธิภาพ หลังจากต่ืนนอน เช่น นำ้�หนักตัวลดลงได้ 8.0 กิโลกรัม เทียบกับ 6.3 กิโลกรัม ควรทง้ิ เวลาสกั 1 ช่ัวโมงขึน้ ไปก่อนทจ่ี ะกินอาหารมอ้ื แรก และ ปรมิ าณไขมนั ในรา่ งกาย (body fat percent) ลดลง 4.3 เปอรเ์ ซน็ ต์ งดกินอาหารในช่วง 2-3 ช่ัวโมงกอ่ นเขา้ นอน เทียบกบั 3 เปอร์เซ็นต์ พ้นื ท่ีไขมันใตผ้ วิ หนงั ในช่องทอ้ ง (area of ผมคิดว่าคำ�แนะนำ�น้ีเป็นสิ่งท่ีนำ�มาปรับใช้ในชีวิตประจำ�วัน abdominal subcutaneous fat) ลดลง 53.2 ตารางเซนตเิ มตร ได้ไมย่ ากนกั และถา้ วงจรนาฬกิ าชวี ภาพของเราท�ำ งานไดอ้ ยา่ งมี เทยี บกบั 37.0 ตารางเซนตเิ มตร ประสิทธภิ าพแล้ว ก็เทา่ กับว่ามโี อกาสทีเ่ ราจะมสี ขุ ภาพดีขนึ้ หรือ แม้ว่างานวิจัยช้ินล่าสุดท่ีทดลองในคนยังยืนยันไม่ได้ว่า มีอายุยืนยาวข้ึนได้ ลองทำ�ดูก็ไม่น่าจะมีข้อเสียอะไร หากผู้อ่าน ช่วงเวลาการกินอาหารมีประโยชน์จริงหรือไม่ แต่การกินอาหาร ทา่ นใดลองท�ำ แลว้ ได้ผลอย่างไร มาเลา่ ส่กู ันฟงั บ้างนะครบั อ้างอิง [1] Circadian Code to Extend Longevity | Satchin Panda | TEDxVeniceBeach, จาก https://www.youtube.com/watch?v=wrP78K1objc [2] Time-Restricted Feeding without Reducing Caloric Intake Prevents Metabolic Diseases in Mice Fed a High-Fat Diet, จาก https://www.sciencedirect.com/science/ article/pii/S1550413112001891 [3] Daily Fasting Improves Health and Survival in Male Mice Independent of Diet Composition and Calories, จาก https://www.cell.com/cell-metabolism/fulltext/S1550- 4131(18)30512-6 [4] Daily Eating Patterns and Their Impact on Health and Disease, จาก https://www.sciencedirect.com/science/article/abs/pii/S1043276015002325 [5] Calorie Restriction with or without Time-Restricted Eating in Weight Loss, จาก https://www.nejm.org/doi/full/10.1056/NEJMoa2114833 กรกฎาคม 2565 17

ไอเดียี ของ 2 เด็็กไทย จะได้้ทดลองบนสถานีีอวกาศนานาชาติิ สวทช.ร่วมกับ JAXA ประเทศญ่ีปุ่นประกาศผลการจัดแข่งขัน ท่ีมาและรายละเอยี ดเพ่ิมเติม : สวทช. โครงการ “Asian Try Zero-G 2022” ซึ่ง JAXA ได้เลือกไอเดีย (https://bit.ly/3y1viN7) การทดลองของเด็กไทย 2 คนไปทำ�การทดลองจริงบนสถานีอวกาศ นานาชาติ การทดลองแรกเปน็ ของจณิ ณะ วยั วฒั นะ นกั เรยี นชน้ั มธั ยมศกึ ษา ปที ี่ 6 โรงเรยี นมหดิ ลวทิ ยานสุ รณ์ ซง่ึ เสนอการทดลองเรอ่ื ง \"การศกึ ษา พฤติกรรมของก้อนน้ำ�ทรงกลมเมื่อถูกแรงกระทำ�ในสภาวะแรง โนม้ ถ่วงตำ�่ (Water sphere disturbance in zero gravity)\" ส่วนอีกการทดลองเป็นของอินทิราภรณ์ เชาว์ดี บัณฑิตคณะ เภสัชศาสตร์ มหาวิทยาลัยธรรมศาสตร์ ที่เสนอการทดลองเร่ือง \"การศึกษาระดับนำ้�ที่สูงข้ึนจากแรงดึงของผิวภาชนะในสภาวะแรง โน้มถ่วงต่ำ� (Study of the height of water which is risen up in microgravity)\" ท้ังนี้เยาวชนเจ้าของแนวคิดการทดลองจะได้สื่อสารกับนักบิน อวกาศแบบเรียลไทม์ และรับชมถ่ายทอดสดการทดลองบนสถานี อวกาศนานาชาติจากศูนย์อวกาศสึกุบะ (Tsukuba Space Center) ประเทศญป่ี นุ่ ในเดอื นธนั วาคมนี้ ตดิ ตามผลการทดลองโครงการ Asian Try Zero-G 2022 ได้ที่เพจ NSTDA Space Education ไทยเป็น็ เจ้า้ ภาพงาน “World RoboCub 2022” คณะวิศวกรรมศาสตร์ มหาวิทยาลัยมหิดล ร่วมกับกระทรวง การจัดงานคร้ังนี้ถือเป็นโอกาสสำ�คัญท่ีประเทศไทยจะได้แสดง อว. และภาคี เปดิ ศกึ การแขง่ ขนั หนุ่ ยนต์ระดบั โลกครงั้ ท่ี 25 ในงาน ศักยภาพด้านเทคโนโลยีหุ่นยนต์และปัญญาประดิษฐ์บนเวทีโลก มหกรรม “World RoboCub 2022” ระหวา่ งวันท่ี 13 – 17 กรกฎาคม พร้อมสะท้อนถึงความพร้อมในการจัดนิทรรศการระดับนานาชาติใน พ.ศ. 2565 ณ ศูนย์นิทรรศการและการประชุมไบเทคบางนา (Hall ช่วงการเปิดประเทศหลังจากเผชิญสถานการณ์การแพร่ระบาดของ EH98-100) โรคโควดิ 19 ท้งั น้ีในงานจะมีการจดั การแขง่ ขนั 5 ประเภท คือ 1) การแขง่ ขัน ฟุตบอลหุ่นยนต์ 2) หุ่นยนต์กู้ภัย 3) หุ่นยนต์ในบ้านเพื่อการบริการ ส่วนบคุ คล 4) หนุ่ ยนต์และแขนกลเพ่อื งานอุตสาหกรรม 5) โครงการ รเิ รม่ิ ดา้ นการศกึ ษาทม่ี งุ่ เนน้ การสนบั สนนุ กจิ กรรมหนุ่ ยนตท์ ง้ั ในระดบั ภมู ภิ าคและระดบั นานาชาตสิ ําหรับเดก็ นักเรียนรนุ่ เยาว์ ผู้ที่สนใจดูรายละเอียดเพิ่มเติมท่ี 2022.robocup.org หรือ สอบถามขอ้ มลู เพ่มิ เตมิ ทางเพจ RoboCup2022 ท่ีมาและรายละเอียดเพ่มิ เติม : กรุงเทพธรุ กิจ (https://bit.ly/3NuMIaE) กรกฎาคม 2565 18

ระเบยี งขา่ ววทิ ย-์ เทคโนฯ ไทย สวทช. เปิดิ ตััว 9 ดีปี เทคสตาร์ต์ อััป อาหารเพื่่�อสุุขภาพสำ�ำ หรัับสุนุ ััขจากเจลาตินิ เหลือื ทิ้้ง� เมอื่ วนั ที่ 22 มถิ นุ ายนทผ่ี า่ นมา สวทช. ไดเ้ ปดิ ตวั ดปี เทคสตารต์ อปั คณะวศิ วกรรมศาสตร์ มหาวทิ ยาลยั เกษตรศาสตร์ เปดิ ตวั ผลงาน 9 บรษิ ทั ทเ่ี กดิ จากการ spinoff งานวจิ ยั สกู่ ารท�ำ ธรุ กจิ โดยการสนบั สนนุ จากโครงการวิจัย “นวัตกรรมการใช้ประโยชน์จากเจลาตินเหลือท้ิง ผา่ นโมเดล NSTDA Startup โดย 9 บริษทั ท่ีเปดิ ตัวครอบคลุมทั้งด้าน ในอุตสาหกรรมยา” โดยเล่าว่าโจทย์น้ีมาจากบริษัทผู้ผลิตผลิตภัณฑ์ อุตสาหกรรม Biotechnology & Bio Service, อตุ สาหกรรม Digital, อาหารเสริมของไทยท่ีมีแคปซูลเจลาตินเหลือท้ิงจากการผลิตเฉล่ีย อตุ สาหกรรม Aging Society/Quality of Life และอตุ สาหกรรมดา้ น 1,000 กโิ ลกรมั ต่อเดือน ความงามและอาหารเสรมิ ผลจากการวิจัยได้ออกมาเป็นต้นแบบผลิตภัณฑ์อาหารเพื่อ ท่มี าและรายละเอียดเพิม่ เติม : สวทช. สุขภาพส�ำ หรบั สุนัข 3 ชนดิ คอื อาหารเม็ดสนุ ัข ขนมสนุ ัข และผง (https://bit.ly/3R0E7PK) โรยอาหารสุนัข นอกจากนี้ยังได้ต่อยอดเป็นผลิตภัณฑ์ขั้นสูงด้านยา สำ�หรับสัตว์เล้ียง และต่อยอดไปยังอุตสาหกรรมพลังงานผลิตเป็น ไทยทำ�ำ สำำ�เร็จ็ ! “นาฬิิ กาอะตอม” แบตเตอรีท่ ่สี ามารถบดิ งอได้ ผลงานเหลา่ นถ้ี อื เปน็ ตน้ แบบในการ upcycling ชว่ ยลดการสรา้ ง ขยะ และยงั สร้างมลู ค่าเพมิ่ ไดอ้ ีกมหาศาล ทม่ี าและรายละเอียดเพมิ่ เตมิ : กรุงเทพธุรกจิ (https://bit.ly/3yt95sy นาฬิกาอะตอมเป็นเทคโนโลยีท่ีสำ�คัญมาก เพราะไม่เพียงใช้ นาฬิกาอะตอมเชิงแสงของไอออนธาตุอิตเทอร์เบียม (Ytterbium ในการบอกเวลา แต่ยังเกี่ยวข้องกับระบบการสื่อสารต่าง ๆ อาทิ ion optical clock)” ซึ่งนาฬิกาอะตอมที่อิงธาตุอิตเทอร์เบียมนั้น การทำ�งานของระบบอินเทอร์เน็ต 5G, IoT, เรดาร์, หรือระบบ มีค่าความเสถียรแม่นยำ�กว่าการอิงธาตุซีเซียมที่ใช้กันอยู่ท่ัวไป การส่ือสารผ่านดาวเทยี ม ในปจั จบุ นั โดยประเทศไทยเปน็ ประเทศท่ี 4 ในภมู ภิ าคเอเชยี -แปซฟิ กิ ทพี่ ฒั นาไดส้ �ำ เรจ็ นวตั กรรมนจี้ ะเปน็ ประโยชนอ์ ยา่ งยง่ิ ตอ่ อตุ สาหกรรม ล่าสุดสถาบันมาตรวิทยาแห่งชาติผู้รับผิดชอบดูแลการพัฒนา อเิ ล็กทรอนิกส์ไทยในอนาคต มาตรฐานการวดั ของประเทศ ได้น�ำ เสนอความสำ�เร็จจาก “โครงการ ที่มาและรายละเอยี ดเพม่ิ เติม : กรุงเทพธุรกิจ (https://bit.ly/3y3M9i7) กรกฎาคม 2565 19

ไม้ส้ ัังเคราะห์์จากขยะพลาสติิก EU ยุุติิขายรถยนต์ส์ ัันดาปภายใน พ.ศ. 2578 เมอ่ื วนั ที่ 29 มถิ นุ ายน สหภาพยโุ รป (EU) อนมุ ัตใิ หย้ ตุ ิการขาย ทแ่ี อฟรกิ าใต้ นกั ธรุ กจิ หวั ใสสรา้ งกจิ การแปรรปู พลาสตกิ ทคี่ ณุ ภาพ รถยนต์ท่ีใชเ้ ครอื่ งยนต์สันดาปภายใน ในปี พ.ศ. 2578 และสนบั สนนุ ไมเ่ ขา้ เกณฑก์ ารน�ำ ไปใชซ้ �ำ้ หรอื แปรรปู เปน็ วสั ดอุ น่ื ๆ ใหเ้ ปน็ แผน่ กระดาน ให้ใช้รถยนต์ไฟฟ้าแทน เพอ่ื ลดการปล่อยกา๊ ซคารบ์ อนไดออกไซด์ให้ ที่มีรูปลักษณ์ภายนอกคล้ายกับแผ่นไม้ โดยแผ่นกระดานนี้ใช้งาน เป็นศนู ยภ์ ายในปี พ.ศ. 2593 ได้หลากหลาย อาทิ การผลิตเป็นเฟอร์นิเจอร์สำ�หรับใช้งานภายใน อาคารและกลางแจง้ การผลิตเป็นอุปกรณส์ �ำ หรบั สนามเด็กเล่น ทม่ี าและรายละเอียดเพ่ิมเตมิ : Bangkok Post (https://bit.ly/3y3YF15) การน�ำ พลาสตกิ มา upcycle นอกจากจะเปน็ การใชง้ านทรพั ยากร อย่างคุ้มค่าและสร้างมูลค่าเพิ่มให้แก่วัสดุแล้ว ยังเป็นการรักษา สิ่งแวดลอ้ ม เพิม่ คุณภาพชวี ติ ของมนุษย์และสัตว์ไปในตวั ด้วย ท่มี าและรายละเอียดเพ่มิ เติม : VOA Thai (https://bit.ly/3bxZs2P) Tufflex Plastic Product (http://tufflex.co.za/) เครื่่อ� งกรองน้ำ��ำ เค็ม็ เป็็นน้ำำ�� ดื่่ม� ด้ว้ ยกระบวนการแยกอนุุภาค พกพาไปได้้ทุกุ ที่่� !! นกั วจิ ยั MIT ประสบความส�ำ เรจ็ หลงั จากใชเ้ วลารว่ ม 10 ปี พฒั นา เครื่องกรองนำ้�เค็มเป็นนำ้�ด่ืม โดยผลงานท่ีได้เป็นเคร่ืองกรองขนาด พกพาซึ่งใช้กระบวนการ Ion Concentration Polarization (ICP) ในการแยกอนุภาค ร่วมกับกระบวนการ electrodialysis เพ่ือกำ�จัด อนุภาคเกลือที่ยังตกค้าง อุปกรณ์น้ีใช้งานง่ายเพียงกดปุ่มก็รอดื่มน�ำ้ สะอาดที่ผ่านมาตรฐาน WHO ได้ภายในเวลาประมาณครึง่ ชวั่ โมง ปัจจุบันนักวิจัยอยู่ในช่วงยกระดับการผลิตสู่ระดับอุตสาหกรรม โดยคาดว่าจะมีราคาจำ�หน่ายที่ 50 ดอลลาร์สหรัฐ หรือประมาณ 1,600 บาท ผลิตภัณฑ์นี้จะเป็นประโยชน์อย่างย่ิงต่อผู้อาศัยบนเรือ ขนส่งสินค้า การใช้งานในกองกำ�ลังทหาร และการใช้ช่วยเหลือ ผู้อพยพ ทม่ี าและรายละเอียดเพิ่มเติม : The Standard (https://bit.ly/3OxiJAb) MIT News (https://bit.ly/3bC6Z0H) กรกฎาคม 2565 20

หนา้ ตา่ งวทิ ย-์ เทคโนฯ โลก ซีีเมนต์ก์ ินิ ได้จ้ ากเศษอาหาร ที่่ม� าภาพ : https://www.iis.u-tokyo.ac.jp/en/news/3567/) นกั วจิ ยั ญป่ี นุ่ มหาวทิ ยาลยั โตเกยี วน�ำ เศษอาหารมาพฒั นาเปน็ วสั ดุ ทมี่ าและรายละเอียดเพม่ิ เตมิ : VOA Thai (https://bit.ly/3HZP0gB) รปู ลกั ษณค์ ลา้ ยซเี มนต์ มคี วามแขง็ แรง ยดื หยนุ่ โคง้ งอได้ ทส่ี �ำ คญั Taipei Times (https://bit.ly/3xZFBkJ) วสั ดนุ ้ี 'กนิ ได'้ นกั วจิ ยั เลา่ วา่ จดุ เรม่ิ ตน้ ในการพฒั นาผลงานนม้ี าจาก 2 เหตผุ ลหลกั เหตุผลแรกคือการผลิตปูนซีเมนต์ด้วยกรรมวิธีท่วั ไปมีการปลดปล่อย กา๊ ซคารบ์ อนไดออกไซดส์ ชู่ น้ั บรรยากาศสงู อกี เหตผุ ลหนง่ึ คอื ญป่ี นุ่ เปน็ ประเทศทม่ี ปี ญั หาเรอ่ื งการทง้ิ เศษอาหารมาก ใน พ.ศ. 2562 มกี ารทง้ิ เศษอาหารมากถงึ 5.7 ลา้ นตนั นกั วจิ ยั จงึ คดิ คน้ วธิ กี ารพฒั นาซเี มนต์ ทต่ี อบโจทยก์ ารลดขยะและลดการสรา้ งมลพษิ ซีเมนต์ท่ีพัฒนาข้ึนน้ีสามารถใช้สร้างอาคารท่ีพักอาศัยช่ัวคราว สำ�หรับผู้ประสบภัย และในกรณีฉุกเฉินท่ีไม่สามารถจัดส่งอาหาร ผู้ประสบภัยสามารถนำ�เอาท่ีนอนช่ัวคราวจากซีเมนต์มาทำ�ให้เป็น ช้นิ เล็กๆ และต้มกินเป็นอาหารได้ โดยหากเสร็จส้นิ จากภารกิจแล้วก็ สามารถฝงั กลบไดท้ นั ที มีเร่ืองวทิ ย์ดี ๆ ทอ่ี ยากเล่า อยากแบง่ ปัน เขยี นแลว้ ส่งมาลงสาระวิทยไ์ ดน้ ะ นติ ยสารสาระวิทย์เปิดรบั บทความวทิ ยาศาสตร์ ไมจ่ าํ กดั สาขา ไม่จาํ กัดแนว ความยาว 1-4 หนา้ A4 (ไมร่ วมรปู ) ใชฟ้ อนตม์ าตรฐาน (เชน่ TH Sarabun, Angsana) ขนาด 14-16 pt ย่อยโลกขอ้ มลู ขา่ วสารวิทยาศาสตร์เพือ่ คณุ ผลงานทผ่ี า่ นการพิจารณาลงสาระวทิ ย์ เรามี Gift Voucher มลู คา่ 500 บาท จาก NSTDA Shop มอบให้ แทนคาํ ขอบคณุ จากใจ ส่งผลงานมาได้ทีก่ องบรรณาธกิ ารสาระวทิ ย์ : อเี มล [email protected] กรกฎาคม 2565 21

Sci Infographic กรกฎาคม 2565 22

Sci Infographic กรกฎาคม 2565 23

Sci Infographic กรกฎาคม 2565 24

รวอ้ ทิ ยยพานั รวศิ ทศั คร รวศิ ทัศคร เคยเปน็ กรรมการบรหิ ารและสมาชกิ ทีมบรรณาธกิ ารวารสารทางชา้ งเผอื ก สมาคมดาราศาสตร์ไทย เคยทำ�งานเป็นนกั เขียน ประจ�ำ นิตยสาร UpDATE นติ ยสารวทิ ยาศาสตรแ์ ละเทคโนโลยี ของบรษิ ทั ซีเอ็ดยูเคชัน่ (มหาชน) จ�ำ กัด ปจั จุบนั รบั ราชการ เป็นอาจารยป์ ระจำ�สาขาวิชาวทิ ยาศาสตรแ์ ละเทคโนโลยีการอาหาร คณะอตุ สาหกรรมเกษตร มหาวทิ ยาลัยเชียงใหม่ เตาแบบไหนโดนใจ สายปิ้� ง้ ย่า่ ง เมื่่อ� เดืือนมิิถุุนายน พ.ศ. 2565 ที่่�ผ่่านมานี้้� เตาถ่่านกลายเป็็นประเด็น็ ถกเถีียงวิิพากษ์ว์ ิิจารณ์์ ถึึงความเหมาะสมในการใช้้งานและประสิทิ ธิิภาพการใช้้งานกัันอย่า่ งกว้า้ งขวางในสัังคมไทย โดยมีีผู้้�นำ�ำ ไปเปรีียบเทีียบกัับการใช้เ้ ตาแก๊๊สหุงุ ต้้มในครััวเรืือน ซึ่่�งมีีตั้้�งแต่ร่ าคาค่า่ เชื้้อ� เพลิิง เวลาที่่ใ� ช้ใ้ นการจุุดไฟ บ้า้ งก็ห็ ่่วงเรื่่�องค่่าฝุ่่�น PM2.5 ในโลกโซเชีียลวิิเคราะห์์ไว้เ้ พีียงแง่่มุมุ ของค่า่ ใช้้จ่่ายต่อ่ พลัังงานที่่ไ� ด้้ ซึ่่�งถููกต้้องในแง่่มุมุ หนึ่่�ง แต่ผ่ ู้้�วิเิ คราะห์์อาจมองเพีียง ค่า่ ใช้จ้ ่า่ ยต่่อมวลของเชื้้อ� เพลิงิ ที่�ใ่ ช้้ไป ไม่ไ่ ด้้มองในแง่่ของสถานที่่�ใช้้งาน กรกฎาคม 2565 25

รวอ้ ทิ ยยพานั เตาทั้งสองแบบมีเป้าหมายในการใช้งานในสถานท่ี เทคนิคท่ีแนะนำ�กันมาสำ�หรับนักป้ิงย่างสายฝรั่งก็คือ บางคน ทแ่ี ตกตา่ งกนั รวมถงึ อตั ราการเผาไหมข้ องเชอ้ื เพลงิ จะน�ำ เศษไมส้ ับพวกนัน้ ไปแชน่ ้ำ�กอ่ นนำ�ไปใชง้ าน แตล่ ะชนดิ ซง่ึ มผี ลกบั คา่ ใชจ้ า่ ย ความยากงา่ ยในการจดั หาเชอ้ื เพลงิ การยา่ งดว้ ยเตาถา่ นนน้ั ควรจะตอ้ งจดุ เตาและตงั้ เตาใหถ้ า่ น ท่ีแต่ละภูมิภาคหรือสถานท่ีมีปริมาณไม่เท่ากัน บางแห่งที่พ้ืนที่ ลุกติดไฟดีเสียก่อน และรอจนกว่าเตาจะร้อน และบนก้อนถ่าน เกษตรกรรมมีชีวมวลกิ่งไม้ใบไม้ แกลบ ซังข้าวโพด เหลือใช้ ปรากฏข้ีเถ้าบาง ๆ และมีถ่านท่ีคุแดงอยู่ข้านใน ซ่ึงความร้อน เกนิ ความต้องการ จนกลายเป็นแหล่งพลงั งานฟรี ๆ ทเ่ี หลือทิ้ง จะออกมาอยา่ งคงที่ จงึ จะถอื ว่าเตาถา่ นอยใู่ นสภาพพร้อมใช้ จนต้องหาวธิ กี �ำ จัด นักกินสายปิ้งย่างขนานแท้หลายคนอาจไม่ชอบการย่างด้วย นอกจากเตาทั้งสองอย่างน้ันแล้ว ยังมีเตาชนิดอ่ืนให้ใช้ใน เตาแกส๊ แตค่ วามเปน็ จรงิ อกี ดา้ นกค็ อื การยา่ งดว้ ยแกส๊ นน้ั เรว็ กวา่ สังคมเมืองอีก เช่น เตาแม่เหล็กไฟฟ้า (induction) จึงทำ�ให้มี และงา่ ยกวา่ การใชถ้ า่ น แตก่ ต็ อ้ งแลกความสะดวกมาดว้ ยรสชาติ สิ่งต่าง ๆ ในการเปรียบเทียบมากมายเกินกว่าจะฟันธงว่า เตา ทย่ี งั ไม่ “เตม็ ท”ี่ เทา่ กบั เตาถา่ น แมว้ า่ การยา่ งดว้ ยแกส๊ จะเกดิ ควนั ชนิดใดดีกว่าชนิดใด ผู้ใช้งานควรจะต้องมองเงื่อนไขของการ อนั เน่ืองมาจากโปรตีน ไขมนั และน้�ำ ตาลท่หี ยดลงบนเตา และ ใช้งาน และใช้เตาแต่ละชนิดให้ “เหมาะสมกับสถานท่ีและ ลุกไหม้กลายเป็นโมเลกุลท่ีซับซ้อนของสารให้กลิ่นเช่นเดียวกัน เงอื่ นไขในการใชง้ าน” ดงั นนั้ เพอ่ื ใหภ้ าพรวมในเรอ่ื งนสี้ มบรู ณข์ นึ้ กับการย่างดว้ ยเตาถา่ น บทความในตอนน้ีจึงได้นำ�ข้อมูลจากการศึกษาวิจัยต่าง ๆ มา แตส่ �ำ หรบั เตาถา่ นนนั้ นา่ สนใจวา่ มโี มเลกลุ ของสารประกอบ เปรยี บเทยี บให้ดูกนั เพอื่ เปน็ ข้อมลู ดงั น้คี รับ พิเศษชนิดหน่ึงที่มีเฉพาะกับอาหารท่ีปรุงสุกด้วยเตาถ่านหรือ มุุมมองทางเทคนิคิ ในด้้านอาหารปิ้�้งย่่าง เตาฟนื เทา่ นนั้ เรยี กวา่ ไกวเอคอล (guaiacol) ซง่ึ มสี ตู รทางเคมี หลายคนคงชอบไปทอ่ งเทย่ี วสไตลแ์ คมปงิ พกั แรมกางเตน็ ท์ ว่า C6H4(OH)(COH3) สารชนิดนี้เป็นสารประกอบอะโรมาติกให้ และประกอบอาหารกันเอง หรือแม้แต่ในเมืองนอกท่ีเรามักเห็น กลิ่นรสท่ีเกิดขึ้นเมื่อเกิดปฏิกิริยาสลายตัวด้วยความร้อน ชาวต่างชาติเชิญชวนเพ่ือนมาปาร์ต้ีบาร์บิคิวท่ีสวนหลังบ้านกัน (pyrolysis) จากการใช้ความร้อนทำ�ให้ลิกนิน (lignin) สลายตัว เป็นปกติ การปรุงอาหารบนเตาย่างกลางแจ้งที่เป็นเตาแก๊ส ซ่ึงลิกนินพบได้ในเนื้อไม้ เพราะมันเป็นสารประกอบเรซินท่ียึด กเ็ หมอื นกบั ยา่ งบนเตาแกส๊ ในครวั เพยี งแตไ่ ปท�ำ กลางแจง้ เทา่ นนั้ เซลลโู ลสเขา้ ดว้ ยกนั พชื และชวี มวลทเี่ อามาท�ำ เปน็ ถา่ นหงุ ตม้ จะมี และการย่างบนเตาแบบแคมปิงจะแพงกว่า เพราะต้องเปล่ียน สารในกลุ่มลิกโนเซลลูโลส (lignocellulose) ท่ีมีส่วนประกอบ กระป๋องแก๊สโพรเพน เตาแกส๊ อาจงา่ ยในการจดั การ แต่ผลลัพธ์ หลกั ไดแ้ ก่ เซลลูโลส เฮมิเซลลโู ลส และลกิ นนิ เจ้าไกวเอคอลนี้ การปรุงหรือคุณภาพของรสชาติที่ได้นั้นไม่ได้ดีไปกว่าเตาถ่าน จะมโี พรไฟลข์ องกลน่ิ รสท่ีใหค้ วามรสู้ กึ ของการรมควนั กลน่ิ คลา้ ย อยา่ งแนน่ อน แต่กม็ วี ิธกี ารเพิม่ กลิ่นควนั ไฟดว้ ยการใสเ่ ศษไม้สับ เครอื่ งเทศเผด็ ๆ และคลา้ ยเบคอน กลน่ิ รสทมี่ กั จะท�ำ ใหค้ นนกึ ถงึ (wood chips) ลงในกระทะเหมอื นกนั เบคอนนนั้ สว่ นใหญม่ าจากการสลายของลกิ นนิ นน่ั เอง (guaiacol หลายคนคิดว่าควันท่ีขึ้นมาจากถ่านไปโดนกับเน้ือจะให้กล่ิน พบวา่ มกี ารสะกดไทยทง้ั ค�ำ วา่ ไกวเอคอล กวั ไอเอคอล กวั เอคอล รสอนั เปน็ เอกลกั ษณแ์ กเ่ นอื้ ซงึ่ ไมถ่ กู ตอ้ งนกั สงิ่ ทเี่ กดิ ขนึ้ คอื ถา่ นท่ี และไกวอะคอล แตใ่ นบทความนี้จะใช้ ไกวเอคอล ซ่ึงนา่ จะตรง ความรอ้ นสงู จะละลายไขมนั และน�้ำ มนั ออกมาจากเนอ้ื จนหยดลง ที่สดุ – ผู้เขียน) มาโดนถา่ นรอ้ น ๆ แล้วระเหยกลบั ไปเป็นไอและไหมเ้ ป็นควัน ซึง่ ไกวเอคอลเป็นสารท่ีน่าสนใจ เพราะนอกจากจะให้กล่ินรส เปน็ สว่ นหน่ึงของกลน่ิ รสทน่ี ่ารับประทานกลบั ไปสอู่ าหาร ยงิ่ หาก ท่ีหอมคล้ายเบคอนแก่อาหารป้ิงย่างแล้ว ยังเอามาทำ�ปฏิกิริยา เป็นที่ต่างประเทศ การเตมิ เศษแผ่นไมส้ บั ที่มกี ลิ่นหอมเฉพาะตัว ฟอรม์ ิเลชัน (formylation) เพือ่ ผลติ สารวานิลลิน (vanillin) ท่ีให้ เขา้ ไปในกองถา่ น ยง่ิ จะชว่ ยเพม่ิ กลน่ิ รสใหด้ มี ากยงิ่ ขนึ้ ดว้ ย โดยมี กล่ินวานิลลา ซึ่งใช้เป็นวานิลลาสังเคราะห์แต่งกลิ่นรสวานิลลา ในอาหารและเครอื่ งดมื่ ชนดิ ตา่ ง ๆ ทดแทนวานลิ ลนิ จากธรรมชาติ กรกฎาคม 2565 26

รวอ้ ทิ ยยพานั ทมี่ รี าคาแพง นอกจากอาหารป้งิ ย่างแลว้ ไกวเอคอลยงั พบได้ใน อาหารกบั องคป์ ระกอบในควนั ในชว่ งอณุ หภมู สิ งู ขณะปรงุ สกุ หรอื น้ำ�มนั หอมระเหยจากเมลด็ ขึน้ ฉา่ ย ใบยาสูบ ใบสม้ และเปลือก แปรรูปได้อีกด้วย นอกจากนคี้ วนั ไม้ทป่ี ระกอบด้วยกรด 40 ชนิด ผวิ มะนาวเลมอน สารประกอบชนดิ นย้ี งั เปน็ หนง่ึ ในสารใหก้ ลน่ิ หอม แอลกอฮอล์ 22 ชนดิ สารประกอบคารบ์ อนลิ 131 ชนดิ เอสเทอร์ ส�ำ คัญของอาหารหลายชนดิ ยกตัวอย่างเชน่ เมลด็ กาแฟควั่ สรุ า 22 ชนดิ ฟแู รน 46 ชนิด แลก็ โทน 16 ชนิด และสารประกอบ วสิ ก้ี ส�ำ หรบั กรณขี องสรุ าวสิ กนี้ นั้ การจะปลดปลอ่ ยความหอมของ ฟีนอลอีก 75 ชนิด เทา่ ที่เคยมีการระบุเอาไว้[2] ยังมฤี ทธิ์ในการ ไกวเอคอลไดม้ ากนอ้ ยเทา่ ไรขนึ้ กบั สตู รการชงหรอื สดั สว่ นของน�้ำ ต้านการเจริญของแบคทีเรียและเชื้อรา ในหมู่องค์ประกอบของ ทเี่ ตมิ ลงไปในสว่ นผสม มผี คู้ น้ ควา้ วจิ ยั เกย่ี วกบั เรอื่ งนเี้ อาไว้ ผสู้ นใจ ควันน้ัน กลุ่มกรดและสารประกอบฟีนอลมีฤทธิ์ในการต้านเชื้อ สามารถอ่านบทความเกยี่ วกับเรอื่ งน้ีได้ใน QR code ตอ่ ไปน้ี จุลินทรีย์มากที่สุด รวมถึงสารประกอบคาร์บอนิลก็มีฤทธิ์ในการ ยบั ยั้งเชือ้ ได้เชน่ กัน QR code บทความเกี่�ยวกับั ไกวเอคอล และเหตุผุ ลว่่าทำไมเติิมน้้ำลงไป ส่วนสารพิษที่พบก็คือสารในกลุ่ม PAHs, กลุ่มสารประกอบ วิสิ กี้้�จึงึ หอม N-nitroso-compounds (NNCs), และสารในกลมุ่ เฮเทอโรไซคลกิ แอโรแมตกิ เอมนี (heterocyclic amines: HAs) ซง่ึ สำ�หรับ HAs หลายคนอาจเคยไดย้ นิ วา่ อยา่ ทานอาหารปงิ้ ยา่ งมากหรอื บอ่ ย เปน็ ทง้ั สารกอ่ กลายพนั ธ์แุ ละสารก่อมะเร็งด้วยเช่นกนั เกนิ ไป มฉิ ะนนั้ อาจเสยี่ งตอ่ การเปน็ มะเรง็ การปิง้ ยา่ งนนั้ ไมว่ า่ จะ เคยมีการแยกและระบุทราบสาร PAHs ออกมาได้มากถึง ใชเ้ ตาแกส๊ หรอื เตาถา่ นก็จะเกิดสารจำ�พวก polycyclic aromatic 61 ชนิดในควันไม้ ซ่ึงมีต้ังแต่ท่ีมีน้ำ�หนักโมเลกุลสูงถึงน้ำ�หนัก hydrocarbons (PAHs) จากการเผาไหม้ที่ไม่สมบูรณ์ เกิดการ โมเลกุลต่ำ� พวกท่ีมีน้ำ�หนักโมเลกุลน้อยกว่า 216 จะไม่ถือว่า สลายตัวด้วยความร้อนของวัสดุท่ีมีคาร์บอน เช่น ตัวอาหารเอง เปน็ สารก่อมะเร็ง ตัวทม่ี ีความสามารถในการกอ่ มะเรง็ ไดส้ ูงทีส่ ุด นำ้�มันประกอบอาหาร ไม้ หรือถ่าน แม้แต่นำ้�มันก๊าดหรือแก๊ส ได้แก่ 7,12-dimethylbenz[a]anthracene, 3-methylcholan- หุงต้มเอง เมือ่ ไฟตดิ ก็ปลดปล่อยสารพวกน้ีได้เหมอื นกนั ถึงแม้ threne, benzo[a]pyrene, dibenz[ah]anthracene, dibenzo[ai] จะน้อยกว่าเตาฟืนที่มีการเผาตามธรรมชาติ ส่วนเตาไม้หรือถ่าน pyrene และ benzo[c]phenanthrene ระดับความรุนแรงของ ท่ีมีพัดลมช่วยเป่าทางลมเข้า (forced draft cook stoves) ความสามารถในการกอ่ มะเรง็ ของสารกลมุ่ นข้ี นึ้ กบั โครงสรา้ งของ จะปลดปลอ่ ย PAHs นอ้ ยเท่า ๆ กับเตาน้�ำ มันก๊าดไดเ้ หมอื นกัน สาร โดยมักจะใช้ benzo[a]pyrene (เรียกย่อว่า BaP) เปน็ ตัว ทงั้ อาหารปง้ิ ยา่ งและอาหารรมควนั ลว้ นสมั ผสั กบั ควนั ไมฟ้ นื บ่งช้ีสาร PAHs กลุ่มทสี่ ามารถก่อมะเรง็ ที่มีอยู่ในควนั ไม้ที่นำ�มา หรอื ควนั จากถา่ นทเ่ี อามาเปน็ เชอื้ เพลงิ ในการเผาไหมห้ รอื รมควนั ตรวจ[3] ทั้งน้ัน อันที่จริงแล้วสารประกอบท่ีอยู่ในควันไม้มีท้ังประโยชน์ และโทษ ประโยชน์คือ ช่วยเป็นสารเสริมกล่ินรสตามธรรมชาติ สููตรโครงสร้า้ งของ Benzo[a]pyrene เปน็ สารใหส้ โี ดยตรง และอาจเกดิ สขี นึ้ ไดจ้ ากปฏกิ ริ ยิ าเคมรี ะหวา่ ง กรกฎาคม 2565 27

รวอ้ ทิ ยยพานั ในการใช้เตาถ่านนั้น นอกเหนือจากชนิดของเตาจะมีผลต่อ ที่เมืองทานาเบะ จังหวัดวากายามะ โดยนำ�ไม้โอก๊ ญ่ปี ุ่น (ubame การปลดปล่อยสารก่อมะเร็งตามทกี่ ล่าวไวข้ ้างตน้ แล้ว การเลือก oak) มาเผาท่อนฟืนโอ๊กดว้ ยอุณหภมู ิ 240 องศาเซลเซียส เปน็ ใช้ถ่านก็มีผลต่อการเกิด PAHs ด้วยเช่นกัน เคยมีผู้ศึกษา[4] เวลา 72-120 ช่วั โมง จากนัน้ ค่อย ๆ เพม่ิ อณุ หภูมิใหส้ งู ขึน้ จนถงึ พบวา่ เมอ่ื ใชถ้ า่ นสามชนดิ คอื ถา่ นขาว (จากไม้โอก๊ ) ถา่ นด�ำ (จาก 1000-1200 องศาเซลเซยี ส จนเกดิ สารอนิ ทรีย์จากการสลายตัว พวกตน้ ไม้ใบใหญ)่ และถา่ นอดั แทง่ (มสี ว่ นผสมเปน็ กะลามะพรา้ ว ด้วยความร้อนกลายเป็นคาร์บอนจนหมด แล้วนำ�มาหมกไว้ใต้ ถา่ นหนิ แป้ง แบเรียมไนเตรต และโซเดียมไนเตรต) มาทดลอง สว่ นผสมช้ืน ๆ ของดิน ทราย และข้เี ถา้ เม่ือได้ทด่ี แี ล้วจงึ นำ�ออก ยา่ งเน้ือสามชนิด ไดแ้ ก่ เนอ้ื วัว น่องสะโพกไก่ และพงุ หมูตดิ มัน มาใช้งาน เนือ่ งจากถ่านขาวผ่านขั้นตอนมากมาย จึงเปน็ ถ่านช้นั PAHs จะเกดิ มากทีส่ ดุ เม่ือใช้ถา่ นอัดแท่งย่างเนอื้ หมูติดมนั และ พรเี มยี มที่มีคณุ ภาพสูงสุด ราคาแพงกว่าถา่ นชนดิ อ่ืน ๆ พบว่าการใช้ถ่านขาวย่างเน้ือที่มีไขมันต่ำ�จะลดการเกิด PAHs ลงไดม้ ากที่สุด การปรัับปรุงุ ประสิิทธิิภาพของเตาถ่่านและ ถ่านขาวท่ีกล่าวมาน้ันมีชื่อเรียกอีกอย่างว่า บินโจตัน เตาชีวี มวล (Bincho-tan, 備長炭) เป็นถ่านท่ีคุณภาพสูงยิ่งกว่าถ่านท่ัวไป ถึงตอนนี้หลายคนคงสงสัยว่าประสิทธิภาพการทำ�งานของ มตี น้ ก�ำ เนดิ ในประเทศญปี่ นุ่ ผวิ นอกของกอ้ นถา่ นจะมสี ขี าวคลา้ ย เตาชนิดต่าง ๆ นั้น ทแ่ี ท้จริงแล้วเปน็ อย่างไร ข้ีเถา้ แตเ่ มื่อเคาะหรือหกั กอ้ นถ่าน เนื้อข้างในจะมสี ีด�ำ วาว ไมม่ ี ผงถา่ นเลอะตดิ มอื หากเราน�ำ ถา่ นบนิ โจตนั มาเคาะกนั จะเกดิ เสยี ง กงั วานคลา้ ยน�ำ โลหะมาเคาะกนั (ดคู ลปิ ใน QR code ทนี่ าที 5.22) ถ่านขาวมีกรรมวธิ ีการผลติ พเิ ศษกว่าถา่ นทวั่ ไป นั่นคอื ตอ้ งใชก้ าร เผาท่อี ุณหภมู สิ ูงถงึ 1000-1200 องศาเซลเซียส ในเตาเผาแบบ พิเศษ และช่างเผาถ่านจะต้องมีความชำ�นาญสูงในการดูสีของ ถา่ นและเปลวไฟในเตา QR code สารคดีแี สดงกรรมวิิธีีผลิิตถ่่านขาวบิินโจตันั โดยละเอีียด และ เตาถ่า่ นแบบ Jiko stove ประวััติศิ าสตร์์วัฒั นธรรมการใช้้ถ่า่ นในประเทศญี่่�ปุ่่�น ถ่านบนิ โจตนั มคี วามเป็นมาต้งั แตค่ รสิ ต์ศตวรรษท่ี 17 ในยคุ เอโดะ ในระหวา่ งยคุ เกน็ โรคุ (Genroku) ทอี่ ยใู่ นชว่ งปี พ.ศ. 2231- 2247 เมอ่ื นายชา่ งนาม เบยี คยุ ะ โคซาเอมอน เรม่ิ ผลติ ถา่ นขาวขน้ึ กรกฎาคม 2565 28

รวอ้ ทิ ยยพานั ลองมามองทเ่ี ตาถา่ นหรอื เตาชวี มวลกนั กอ่ น เตาถา่ นทเ่ี ราเหน็ กนั อยนู่ น้ั เรม่ิ มาจากทค่ี นโบราณไปหาหนิ สามกอ้ นมาตง้ั เปน็ กอ้ นเสา้ วางหมอ้ ไวข้ า้ งบน (three stone fire) นานวนั เขา้ กก็ ลายเปน็ อฐิ สามกอ้ น กลายเป็นเตาหินสามก้อนที่มีการเอาดินผสมขี้เลื่อยมาพอกเป็น ผนงั เตาลอ้ มรอบ (mud-sawdust stove) และกลายมาเปน็ เตาถา่ น ทัว่ ไปที่ใชด้ นิ เผาเป็นตัวเตา (charcoal stove หรือ Jiko stove) ก่อนจะพัฒนาเป็นเตาประหยัดพลังงาน (energy saving Jiko) แบบเตามหาเศรษฐีบ้านเรา หรือออกแบบให้ห้องเผาไหม้ท่ีใส่ ถา่ นแคบลงและสงู ขน้ึ กลายเปน็ กง่ึ เตาจรวด จนกลายเปน็ เตาจรวด (rocket stove) ซ่ึงอาศัยการออกแบบให้ห้องเผาไหม้ในตัวเตา มีทรงสูงเพ่ือเพิ่มอัตราการไหลของอากาศ ด้วยการยกตัวของ อากาศรอ้ นโดยธรรมชาติในห้องซง่ึ เป็นปล่องไฟไปในตัว เตาจรวดแบบของบริิษัทั StoveTec โครงสร้้างเหมือื นเตาถ่่านธรรมดา ใช้้เชื้�อเพลิิงได้ท้ั้�งไม้ฟ้ ืนื และถ่า่ น เพีียงแต่่ห้้องเผาไหม้ม้ ีที รงสููงกว่า่ คล้้ายปล่่องไฟ ทำให้เ้ กิิดแรงดูดู จากปล่่องเร่่งให้ไ้ ฟแรงขึ้�น ที่ม�่ าภาพ : http://stovetecstore.net/wp-content/uploads/2017/06/ Big-Foot-main-shot.jpg เตาถ่่านกึ่ง� เตาจรวด ยี่�ห้้อ EcoZoom มีีการออกแบบคล้้ายเตามหาเศรษฐีี การที่เตาถ่านจะให้ความร้อนแก่หม้อได้มากหรือน้อยขึ้นกับ บ้า้ นเรา คือื มีผี นังั หนาเป็็นฉนวน มีีตุ่�มเส้้าสามอัันที่่ใ� ช้้วางหม้้อทำไว้้ ว่าการถ่ายเทความร้อนด้วยกระแสการพาความร้อนเกิดข้ึนได้ดี ไม่ส่ ููงมาก และมีสี ่ว่ นรองรับั ปากเตาที่่�ใกล้จ้ ะแนบกัับก้้นหม้้อเช่่นกััน แค่ไหนเมื่อเทียบกับการนำ�ความร้อน หากกระแสการพาเกิด และ QR คลิิปสาธิิตการใช้้งาน ขน้ึ มาก ก๊าซรอ้ นจากการเผาไหมก้ จ็ ะสัมผสั กน้ หมอ้ และข้างหม้อ ที่่ม� าภาพ : https://ecozoom-uk.myshopify.com/products/ecozoom-jet-charcoal-fuel ด้วยอัตราท่ีสูงข้ึน ความร้อนก็จะถ่ายเทสู่หม้อได้มากข้ึน หม้อ จะร้อนไวไปด้วย ในทางวิศวกรรมมีค่าหน่ึงที่บ่งบอกถึงสิ่งนี้ น่ัน คอื Nusselt number, Nu ซง่ึ เปน็ ตวั แปรไรห้ น่วยทส่ี ำ�คัญในดา้ น การถา่ ยเทความรอ้ น หากคา่ นมี้ คี า่ ประมาณ 1 แสดงวา่ การถา่ ยเท ความร้อนเกดิ จากการน�ำ ความรอ้ นเท่านนั้ หากมีคา่ ตัง้ แต่ 1–10 แสดงว่าการไหลของก๊าซเป็นการไหลแบบราบเรียบ (laminar flow) แตห่ ากมคี า่ 100–1000 กจ็ ะเปน็ การไหลแบบปนั่ ปว่ น กา๊ ซรอ้ น จะถ่ายเทความร้อนให้กับหม้อได้มาก ดังนั้นในอีกแง่หนึ่งค่านี้ อาจมองเป็นค่าสัมประสิทธ์ิการถ่ายเทความร้อนแบบไร้หน่วยได้ กรกฎาคม 2565 29

รวอ้ ทิ ยยพานั เชน่ กนั โดย Nu=h/((k/D)) เมอ่ื h = สมั ประสทิ ธก์ิ ารพาความรอ้ น ฝุ่น PM น้อยมาก เทียบกับเตาแบบง่าย ๆ ที่ใช้ฟืนทัง้ หลายและ หน่วย วัตต์ตอ่ ตารางเมตรเคลวิน (W/m2K) ถา้ ค่าน้ีสูง ความรอ้ น เตาจรวด แม้ว่าจะมีค่ามากกว่าเตาแก๊สและเตาเช้ือเพลิงเหลว จะถ่ายเทได้ดี, k = สัมประสิทธิ์การนำ�ความร้อนของก๊าซ และ ท่ีไม่มีควันอยู่เล็กน้อยก็ตาม โดยเฉพาะเตาถ่านแบบ StoveTec D = ระยะทางหรือความยาวท่ีใช้เป็นลักษณะเฉพาะของเตาที่ แทบไม่มีการปลดปล่อยอนุภาค PM เท่าใดนัก โดยหากมีการ สนใจจะคำ�นวณ ออกแบบฐานรองหมอ้ ทเี่ ปน็ ปลอ่ ง (stove skirt) เพม่ิ ประสทิ ธภิ าพ จากรายงาน[5] ที่มีผู้รวบรวมผลการศึกษาแบบจำ�ลอง กจ็ ะสงู ขน้ึ แตห่ ากพจิ ารณาถงึ ประสทิ ธภิ าพของเตาหงุ ตม้ ทมี่ กี าร คณิตศาสตร์เพ่ือใช้สร้างสมการอธิบายการถ่ายเทความร้อนใน เผาไหม้เชื้อเพลิงโดยไม่มีปัจจัยด้านกล่ินรสท่ีกล่าวไว้ข้างต้นมา เตาหุงต้มเชื้อเพลิงแข็งแบบต่าง ๆ พบว่ามีสมการของ Date เกี่ยวข้องแล้ว ก็นับว่าเตาพวกท่ีใช้เช้ือเพลิงเหลวและเตาแก๊ส (1988) ทีอ่ ธบิ ายการถา่ ยเทความรอ้ นส่กู น้ หม้อไว้วา่ สัมประสทิ ธิ์ LPG ย่อมให้ผลลัพธ์ท่ีดที ่ีสุดอยา่ งไมต่ อ้ งสงสัย การถ่ายเทความร้อนท่ีพื้นผิวก้นหม้อ, h (W/m2 K) เป็นไปตาม แต่มีเตาชนิดหนึ่ง ซ่ึงข่าวเมื่อเดือนก่อน ไม่ค่อยมีคนพูดถึง สมการ และต่อมาคณะของ Shah ทัง้ ท่จี ากขอ้ มลู การศกึ ษา เตาชนิดนี้ให้ประสทิ ธิภาพใกลเ้ คียงกบั และ Date ได้พัฒนาสมการต่อเพื่ออธิบายเพ่ิมเติมในรูปของ เตาที่ใช้นำ้�มันก๊าด (kerosene) หรือเตาแก๊สหุงต้ม นั่นคือเตา Nusselt number ไว้ว่า ชวี มวล (wood gas) ทม่ี กี ารตดิ ตง้ั พดั ลมเปา่ ลมบงั คบั ให้ไหลเพม่ิ ด้วยเหตุน้ีการออกแบบเตามหาเศรษฐีท่ีมีส่วนปุ่มก้อนเส้า เข้าไปในเตา (forced air wood gas) ของเตาที่ใช้หนุนหม้อไม่สูงนัก ทำ�ให้ระยะห่างระหว่างผนัง เตาชวี มวลอาศยั หลกั การเดยี วกบั เตากา๊ ซซไิ ฟเออร์ (gasifier) ก้นหม้อกับผิวเน้ือดินเผาที่เป็นตัวเตาน้อยลง พ้ืนที่ของช่อง ซึ่งอาศัยกระบวนการแปรสภาพเป็นก๊าซ (gasification) แปลง กา๊ ซออก (Agap) มีนอ้ ยลง ประกอบกับทรงของหอ้ งเผาไหม้ทเ่ี ส้น รปู เช้ือเพลงิ แขง็ ใหอ้ ยใู่ นรปู ของก๊าซเชอ้ื เพลิง โดยอาศัยการเผา ผา่ นศนู ย์กลาง (Dc) นอ้ ยลงเทียบกบั ความสงู ทส่ี ูงขน้ึ ทำ�ให้ก๊าซ ครง้ั แรกท�ำ ใหไ้ มฟ้ นื แกลบถา่ นไม้ถา่ นอดั แทง่ หรอื เชอื้ เพลงิ ชวี มวล ร้อนจากการเผาไหมข้ องถา่ นมอี ัตราการไหล เพม่ิ ขน้ึ จาก อน่ื ๆ ทน่ี �ำ มาใช้ เผาไหม้ไมส่ มบรู ณเ์ กดิ เปน็ กา๊ ซคารบ์ อนมอนอกไซด์ ปรากฏการณด์ ดู ของทรงปลอ่ งไฟ จงึ ท�ำ ใหส้ มั ประสทิ ธกิ์ ารถา่ ยเท เสยี กอ่ น (ดูหลกั การท�ำ งานได้ในภาพประกอบ) จากนนั้ จึงเผาซ�ำ้ ความร้อนของเตามหาเศรษฐีที่ได้รับการปรับปรุง สูงข้ึนกว่าเตา ด้วยกระแสอากาศจากด้านนอกท่ีไหลเข้าไปในเตา ซึ่งควบคุม ทวั่ ไปไดจ้ รงิ การไหลและการเผาไหม้ได้ดี คาร์บอนมอนอกไซด์ท่ีเกิดข้ึน มีผู้ศึกษาเปรียบเทียบผลการทำ�งานของเตาชนิดต่าง ๆ ออกซิไดซ์กลายเป็นคาร์บอนไดออกไซด์ มีคาร์บอนมอนอกไซด์ ถึง 38 ชนิด[6] โดยใช้วิธีการทดสอบการต้มนำ้� (water boiling ปลดปล่อยออกมานอกเตาน้อย จึงทำ�ให้มีความเสี่ยงต่อ test: WBT) ซ่งึ เปน็ วิธีทดสอบแบบมาตรฐานทีม่ หาวิทยาลัยแหง่ สุขภาพน้อยกว่าเตาถ่าน ทั้งแบบธรรมดาและเตามหาเศรษฐี แคลิฟอร์เนียท่ีเบิร์กลีย์ (UCB) ได้ออกแบบไว้ในปี พ.ศ. 2546 เตาแบบนี้มีพัดลมช่วยบังคับเพ่ิมการไหลของอากาศ จะย่ิง พบว่าเตาท่ีออกแบบห้องเผาไหม้มาดีจะลดปริมาณเช้ือเพลิงที่ เสริมประสิทธิภาพให้ดีย่ิงข้ึนไปอีกน่ันเอง สำ�หรับใครท่ีสนใจ ใช้ลงได้ โดยเตาจรวดลดการใชเ้ ช้ือเพลงิ ลงได้ถงึ ร้อยละ 33 ลด ทดลองสรา้ ง ลองดไู ด้ในเวบ็ https://www.instructables.com/Large- การปลดปลอ่ ยคาร์บอนมอนอกไซด์ลงได้ถึงร้อยละ 75 และการ ปลดปลอ่ ยอนุภาคฝุ่น PM ลงได้ถึงรอ้ ยละ 46 ถ้าเทยี บกับการ portable-wood-gasifier-Campfire-in-a-can/ วางกอ้ นเสา้ ในการหุงตม้ แบบธรรมดา ส่วนเตาถ่านธรรมดาจะใช้ พลังงานใกล้เคยี งกบั การวางก้อนเสา้ ในการตม้ น้ำ� แต่สิ่งทีค่ นใน เมอ่ื อ่านมาถงึ ตรงนี้ คุณผูอ้ า่ นคงจะสรุปภาพรวมได้กว้าง ๆ โซเชียลเข้าใจผิดก็คือการปลดปล่อยฝุ่นควัน งานวิจัยนี้แสดง แลว้ วา่ หากพจิ ารณาในมมุ มองของพลงั งานที่ได้ คา่ ใชจ้ า่ ย มลพษิ ให้เห็นวา่ เมือ่ จดุ ติดไฟคุดแี ล้ว ถา่ นเป็นเช้ือเพลงิ ท่กี อ่ อนภุ าค ทเี่ กดิ แล้ว ในบรรดาเตาเชอ้ื เพลิงแข็ง เตามหาเศรษฐเี ปน็ เตาทด่ี ี กวา่ เตาฟนื และเตาองั้ โลธ่ รรมดา คา่ ใชจ้ า่ ยตวั เตาถกู มาก เหมาะกบั พ้ืนที่ท่ีหาเชื้อเพลิงธรรมชาติจากวัสดุเหลือใช้ทางการเกษตร กรกฎาคม 2565 30

รวอ้ ทิ ยยพานั หลักั การทำงานของเตาชีีวมวล และ QR code คลิปิ สาธิิตหลัักการ ไดเ้ ยอะ บางทอ้ งถนิ่ มเี ศษเหลอื ทง้ิ มาก พลงั งานกแ็ ทบจะเรยี กวา่ ทำงานของ forced air wood gas stove ได้มาฟรี แต่ถ้าว่ากันเร่ืองประสิทธิภาพก็ยังเป็นรองเตาจรวด ที่ม�่ าภาพ : https://en.wikipedia.org/wiki/Wood_gas#/media/ และเตาชีวมวลท่ีมีตัวเป่าลมพ่นเข้าไปในเตา ซ่ึงอย่างหลังมี File:Wood_gas_stove_Principle_of_operation.png ประสิทธิภาพสูงมากจนขยับมาใกล้เคียงกับเตาเช้ือเพลิงเหลว และเตาแก๊ส โดยเตาแก๊สก็ถือว่าประสิทธิภาพดีท่ีสุดแล้วใน บรรดาเตาที่มีการเผาไหม้ เหมาะกับในตัวเมืองหรือในชุมชน เพราะใชส้ ะดวก ไว จดั การงา่ ย แตเ่ ตาแกส๊ กย็ งั มกี ารปลดปลอ่ ยกา๊ ซ จากการเผาไหมอ้ ยนู่ นั่ เอง ถงึ แมว้ า่ จะนอ้ ยกวา่ เตาทมี่ กี ารเผาไหม้ ทุกชนิดกต็ าม แล้้วเตาหุงุ ต้ม้ ที่่�ปล่่อยมลพิิษน้อ้ ยที่่�สุุดคือื เตาแบบไหน อันท่ีจริงแล้วยังมีเตาหุงต้มอีกชนิดท่ีกำ�ลังได้รับความนิยม มากขนึ้ เร่อื ย ๆ นน่ั คือ เตาเหน่ยี วนำ�แม่เหลก็ ไฟฟ้า (induction stove/cooker) หรือท่ีคนไทยเรียกกันติดปากว่า “เตาแม่เหล็ก” ทำ�งานโดยอาศัยการวางขดลวดทองแดงเอาไว้ใต้ภาชนะหุงต้ม ซ่ึงออกแบบมาให้ใช้กับเตาแม่เหล็กโดยเฉพาะ เม่ือจ่ายกระแส ไฟฟา้ ทม่ี กี ารเปลยี่ นแปลงเขา้ ไปในขดลวดกจ็ ะเกดิ สนามแมเ่ หลก็ แกวง่ กวดั (oscillating magnetic field) หรอื ทเี่ รยี กสนามแมเ่ หลก็ แบบสลบั ไปเหนยี่ วน�ำ ใหเ้ กดิ ฟลกั ซแ์ มเ่ หลก็ ท�ำ ใหภ้ าชนะหงุ ตม้ ท่ี ใชบ้ นเตาถกู เหนยี่ วน�ำ ใหเ้ ปน็ แมเ่ หลก็ ซ�้ำ ๆ และเกดิ กระแสเอด็ ดี (Eddy current) ขนึ้ ในเน้อื วสั ดุ เกดิ การสญู เสยี พลังงานเปลย่ี น เปน็ พลงั งานความรอ้ นเนอื่ งจากความตา้ นทานของภาชนะหงุ ตม้ ทำ�ให้ร้อนข้ึน เหมือนกับที่เกิดการสูญเสียพลังงานในหม้อแปลง ไฟฟ้าและทำ�ให้หม้อแปลงร้อนข้ึนน่ันเอง ด้วยเหตุนี้จึงต้องการ ภาชนะท่ีมีส่วนผสมของโลหะที่มีสมบัติในการถูกแม่เหล็กดูดได้ มาใชก้ บั เตาชนดิ นี้ สำ�หรับเตาแม่เหล็กน้ันก็เดาได้ไม่ยากว่ามันมีประสิทธิภาพ ในการถา่ ยเทพลงั งานสงู กวา่ เตาแกส๊ มาก เพราะใหค้ วามรอ้ นกบั ภาชนะได้โดยตรง โดยสามารถจา่ ยรอ้ ยละ 80–90 ของพลังงาน แมเ่ หลก็ ไฟฟา้ ทมี่ ใี หแ้ กอ่ าหาร ท�ำ ใหม้ ปี ระสทิ ธภิ าพเชงิ ความรอ้ น ราวร้อยละ 74.9–77.6 มากกว่าเตาแก๊สที่มีร้อยละ 35.2–41.7 ซ่ึงไม่เพียงแต่จะทำ�ให้หม้อร้อนเร็วกว่าเท่าน้ัน แต่การควบคุม อุณหภมู ยิ งั ทำ�ได้แมน่ ยำ�กว่าอกี ดว้ ย กรกฎาคม 2565 31

รวอ้ ทิ ยยพานั หนว่ ยงาน The American Council for an Energy-Efficient เตาแมเ่ หลก็ กนิ พลงั งาน 1400 วตั ตต์ อ่ ชว่ั โมง[7] ซง่ึ เมอ่ื ดปู รมิ าณ Economy (ACEEE) ของสหรฐั อเมรกิ า ไดว้ จิ ยั เพอ่ื หาความสน้ิ เปลอื ง พลงั งานแลว้ มปี ระสทิ ธภิ าพดกี วา่ มาก อยา่ งไรกต็ ามหากพจิ ารณา ในการใชพ้ ลงั งานของเตาแมเ่ หลก็ เทยี บกบั เตาแกส๊ พบวา่ เตาแกส๊ ในด้านค่าใช้จ่าย เตาแม่เหล็กอาจจะเหมาะสำ�หรับประเทศที่มี ขนาดกลางใชพ้ ลงั งาน 2637 วตั ตต์ อ่ ชวั่ โมง (9000 Btu/h) ในขณะที่ ค่าไฟฟ้าถูก แต่ค่าแก๊สหุงต้มแพง ในขณะท่ีประเทศไทยมีการ ภาพภายในของเตาแม่เ่ หล็ก็ แบบตั้�งโต๊ะ๊ ขดลวดทองแดงขนาดใหญ่่ทำให้เ้ กิดิ สนามแม่่เหล็็ก มีีพััดลมระบายความร้้อนอยู่่�ด้้านล่่าง วงจรจ่า่ ยกำลังั อยู่่�ด้า้ นข้า้ ง ตรงกลางขดลวดเป็น็ เซนเซอร์ว์ ััดอุณุ หภููมิิที่่�มีซี ิิลิโิ คนนำความร้้อน (thermal grease) ทาเอาไว้้ ที่�่มาภาพ : https://en.wikipedia.org/wiki/Induction_cooking#/media/File:Induktionskorhfeld_Spule.jpg กรกฎาคม 2565 32

รวอ้ ทิ ยยพานั ปรับข้ึนค่าไฟฟ้าในเดือนพฤษภาคม ปี พ.ศ. 2565 โดยปรับค่า สำ�หรับการใช้งานนอกสถานท่ี ตามสถานที่ที่ไฟฟ้าไปไมถ่ งึ หรอื Ft (ค่าไฟฟ้าผนั แปร) ข้นึ 23.38 สตางค์ต่อหนว่ ย ท�ำ ให้ค่าไฟฟา้ ใช้ในรถบ้าน เปน็ ต้น ขยับข้นึ ไปใกลห้ น่วยละ 4 บาท ดงั นน้ั การใชเ้ ตาแมเ่ หล็กแบบทมี่ ี เตาหุงต้มมีมากมายหลายชนิด ทุกชนิดต่างก็มีข้อดีและ ฉลากประหยดั ไฟเบอร์ 5 กจ็ ะกนิ ไฟ 5–7 บาทตอ่ ชว่ั โมงตอ่ หวั เตา ข้อจำ�กัดในตัวมันเอง การเลือกใช้ควรเลือกใช้ให้เหมาะสมกับ มผี คู้ �ำ นวณเอาไวว้ า่ ถา้ เปน็ ในประเทศไทยทค่ี า่ ไฟฟา้ แพง คา่ ใชจ้ า่ ย ข้อจำ�กัดของสถานที่ใช้งาน แหล่งพลังงานที่หาได้สะดวกที่สุด ในทางปฏบิ ตั ิจงึ ไม่ต่างจากเตาแกส๊ เทา่ ใดนกั แมก้ ารกินพลังงาน หรือมีค่าใช้จ่ายน้อยที่สุด เม่ือพิจารณาส่ิงต่าง ๆ เหล่านี้ แล้ว ในมมุ มองดา้ นหนว่ ยวดั พลงั งานจะนอ้ ยกว่ากต็ าม ช่ังน้ำ�หนักเปรียบเทียบดู เราจะทราบเองว่าเตาหุงต้มชนิดใดที่ ส�ำ หรบั การใชเ้ ตาแมเ่ หลก็ แบบพลงั งานสะอาดทสี่ ดุ และเสยี เหมาะกบั การใชง้ าน พบกนั ใหมฉ่ บบั หนา้ ครบั เงินน้อยที่สุดในระยะยาวน้ัน ปัจจุบันมีการใช้งานเตาหุงต้มแม่ เหลก็ คกู่ บั พลงั งานไฟฟา้ ทจ่ี า่ ยให้โดยแผงโซลารเ์ ซลล์ โดยเฉพาะ ระบบท่ีมีการเกบ็ พลังงานชาร์จเอาไว้ในแบตเตอรี่ ซ่งึ เหมาะมาก แหล่งขอ้ มูล https://en.wikipedia.org/wiki/Guaiacol https://www.bangkokbiznews.com/business/1011448 https://www.luckyflame.co.th/content/8651/เตาแก๊ส-vs-เตาไฟฟา้ -เปรียบเทยี บใหช้ ัด-แบบไหนท่ีใช่กบั ครัวของคุณ https://kukr.lib.ku.ac.th/prองศาเซลเซียสeedings/KUCON/search_detail/dowload_digital_file/6480/97484 http://dcms.lib.nu.ac.th/dcms/TDC2557/168/ http://ithesis-ir.su.ac.th/dspace/bitstream/123456789/1559/1/57311311.pdf Khummongkol, P. (1988). Modeling of a charcoal cook stove. Energy, 13(11), 813–821. doi:10.1016/0360-5442(88)90086-2 [1] Shen, G., Preston, W., Ebersviller, S. M., Williams, C., Faircloth, J. W., Jetter, J. J., & Hays, M. D. (2017). Polycyclic Aromatic Hydrocarbons in Fine Particulate Matter Emitted from Burning Kerosene, Liquid Petroleum Gas, and Wood Fuels in Household Cookstoves. Energy & Fuels, 31(3), 3081–3090. doi:10.1021/acs.energyfuels.6b02641 (https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pmc/articles/PMC6145494/) [2] Toledo, R.T. 2008. Wood Smoke Components and Functional Properties. In: D.E. Kramer and L. Brown (eds.), International Smoked Seafood Conference Proceedings. Alaska Sea Grant College Program, Fairbanks, pp. 55-61. doi:10.4027/isscp.2008.12 [3] Sikorski, Z.E. 2005. The Effect of Processing on the Nutritional Value and Toxicity of Foods. In: Dabrowski, W.M. (Ed.), Toxins in Food. CRC Press. [4] Kim, H.-J., Cho, J., & Jang, A. (2021). Effect of charcoal type on the formation of polycyclic aromatic hydrocarbons in grilled meats. Food Chemistry, 128453. doi:10.1016/j.foodchem.2020.128453 [5] MacCarty, N. A., & Bryden, K. M. (2015). Modeling of household biomass cookstoves: A review. Energy for Sustainable Development, 26, 1–13. doi:10.1016/j.esd.2015.02.001 [6] MacCarty, N., Still, D., & Ogle, D. (2010). Fuel use and emissions performance of fifty cooking stoves in the laboratory and related bench- marks of performance. Energy for Sustainable Development, 14(3), 161–171. doi:10.1016/j.esd.2010.06.002 [7] https://www.aceee.org/files/proceedings/2014/data/papers/9-702.pdf กรกฎาคม 2565 33

สภากาแฟ ผศ. ดร.ป๋วย อ่นุ ใจ ผศ. ดร.ปว๋ ย​อุ่นใจ | http://www.ounjailab.com นกั วจิ ัยชวี ฟสิ กิ ส์​และอาจารย์ประจ�ำ ภาควิชาชวี วิทยา​ คณะวิทยาศาสตร​์ มหาวทิ ยาลยั​ มหิดล​ นักสอ่ื สารวิทยาศาสตร​์ นกั เขียน​ ศลิ ปินภาพสามมติ ​ิ และผปู้ ระดิษฐฟ์​ อนต์ไทย​ มีความสนใจท้ังในด้านวิทยาศาสตร์​เทคโนโลย​ี งานศิลปะและบทกวี แอดมินและผรู้ ว่ มก่อตั้ง​เพจ​ FB: ToxicAnt​ เพราะทกุ สง่ิ ล้วนเปน็ พษิ มหากาพย์ส์ งคราม ฆ่่าล้า้ งเผ่า่ พัั นธุ์�์ ยุุง ภาค 3 \"With great power comes great responsibility” สำำ�นวนอมตะที่่�หลาย ๆ คน คงคุ้้�นหูจู ากภาพยนต์ส์ ไปเดอร์์แมน ยัังคงก้้องกัังวานอยู่่�ในใจของใครหลายคน ในวงการวิทิ ยาศาสตร์์ ในเวลานี้้� เทคโนโลยีีหนึ่่�งที่่�ทรงพลัังที่่�สุุดก็ค็ ือื เทคโนโลยีีการแก้ไ้ ขยีนี ที่่�เรีียกว่า่ คริิสเพอร์์ (CRISPR) ลองจิินตนาการถึึงอำ�ำ นาจในการแก้ไ้ ขพัันธุกุ รรมของสิ่่�งมีชี ีีวิติ ได้ต้ ามปรารถนา ชััดเจนว่า่ เทคโนโลยีแี ก้ไ้ ขยีีนนี้้จ� ะช่่วยเพิ่่�มคุณุ ภาพชีวี ิติ ให้้กัับผู้้�คนได้้อย่่าง มโหฬาร แต่่มีคี ุณุ อนัันต์ก์ ็อ็ าจมีีโทษอย่า่ งมหัันต์์ เทคโนโลยีีนี้้เ� ป็็นเหมือื นดาบสองคม แต่ค่ ำำ�ถามก็็คืือแต่่ละภาคส่่วนจะยอมเดินิ หน้้าต่อ่ ไหม ถ้า้ ยัังไม่รู่้�ผลกระทบร้้อยเปอร์เ์ ซ็็นต์์ ว่า่ ความเสี่่�ยงนั้้น� จะมีีมากแค่ไ่ หน กรกฎาคม 2565 34

สภากาแฟ ค�ำ ถามน้ี ถ้าเอาไปถามประเทศ ในกรณขี องมาลาเรยี ทม่ี ยี งุ เปน็ พาหะ ลองดูตัวอย่างหอยเชอร์รีท่ีเขมือบ มหาอำ�นาจคงยากท่ีจะตอบ (รวมทั้งชิคุนกุนยาและไวรัสเดงกีด้วย) ทุกส่ิงอย่างที่ขวางหน้า แถมยังออกลูก ส่วนใหญ่ไม่อยากเสี่ยงกับผลกระทบที่ การอวสานเผ่าพันธุ์ยุงดูจะเป็นหนึ่งในวิธี ออกหลานได้ไวราวติดสปีด ไม่อยากจะ ยังไม่ชัดเจน แต่ในหลายประเทศท่ีผู้คน ท่ีน่าสนใจที่จะอวสานการระบาดของ คดิ วา่ บอ่ นท�ำ ลายสง่ิ แวดลอ้ มและเผา่ พนั ธุ์ นับร้อยล้านยังต้องทนทุกข์ทรมานและ โรคร้ายเอาแบบทเี ดียวเจบ็ แตจ่ บ พน้ื ถน่ิ ไปมากเทา่ ไรแลว้ ไหนจะมผี กั ตบชวา ไมว่ า่ จะท�ำ อยา่ งไร นบั ลา้ นชวี ติ กย็ งั อาจจะ โอมารเ์ องกส็ รา้ งสายพนั ธย์ุ งุ กลายพนั ธ์ุ ท่ีลอยตุ๊บป่องเป็นแพขวางคลองเป็น สูญสิ้นไปจากโรคระบาดร้ายแรงอย่าง มากมายที่เขามาดหมายจะเอามาใช้เพ่ือ มลภาวะใหต้ ามเกบ็ ตามแกอ้ ย่เู รอื่ ย ๆ อีก มาลาเรยี ส�ำ หรบั ประเทศในกลมุ่ นี้ ถา้ ถาม ลดประชากรยุงหรือแม้แต่จัดให้สูญพันธุ์ แมแ้ ตน่ อ้ งแมว สตั วเ์ ลยี้ งนา่ รกั ๆ ขนปกุ ปยุ คำ�ถามนั้น อาจจะโดนถามกลับแบบจกุ ๆ ไปเลยก็นา่ จะท�ำ ได้ แตก่ ารทำ�ใหเ้ ผา่ พันธุ์ ขวัญใจเจ้าทาส ก็ยังเป็นนักล่าเล็บคมที่ วา่ มีเหตุผลอะไร ทำ�ไมจึงจะไม่ทำ� มนั มี หน่ึงสูญสิ้นเผ่าพันธุ์ไปตลอดกาลนั้นดู เคยมีรายงานมาแล้วว่าล่าไปท่ัวจนส่งผล อะไรท่ีจะหนักหนาสาหัสไปมากกว่าชีวิต จะเปน็ การแกป้ ญั หาทเ่ี กนิ เหตไุ ปหรอื เปลา่ กระทบกับระบบนิเวศท่ีเปราะบางของ ของผู้คนมากมายที่อาจจะต้องสูญส้ินไป แล้วมันจะส่งผลกระทบอะไรที่คาดไม่ เราได้เอาเร่ืองอยู่เช่นกัน แต่ถ้ามนุษย์จะ เพราะความไม่กล้าตัดสนิ ใจอีกหรอื ? ถึงกับห่วงโซ่อาหารและระบบนิเวศเป็น เล่นใหญ่ จัดบทพระผู้ทำ�ลายกันจริง ๆ ด้วยความก้าวหน้าของคริสเพอร์ วงกว้างหรือไม่ การดัดแปลงระบบนิเวศ คงตอ้ งคดิ ใหด้ ถี งึ ประเดน็ ดา้ นความยงั่ ยนื เทคโนโลยีการล้างบางเผ่าพันธุ์อย่าง ส่งผลย่ิงใหญ่เสมอ อย่าลืมว่าผู้รุกราน การหยอกเลน่ กบั ธรรมชาตอิ าจจะนา่ กลวั ยีนไดรฟ์น้ันมันชัดเจนแล้วว่ามีความเป็น ทางชีวภาพ หรือ bioinvader คือปัญหา กวา่ ถา้ เจอธรรมชาติหยอกกลับ ไปได้ เบอรท์ อ็ ปดา้ นสง่ิ แวดลอ้ มในหลายประเทศ “ผมว่าเราทำ�ได้นะ มันไม่ใช่มะเร็ง อมิ พอรต์ ตวั อะไรเขา้ มากอ็ าจจะสง่ ปญั หา แล้วก็ไม่เหมือนกับอัลไซเมอร์ แค่ยุงกัด ไมร่ จู้ บไปอกี หลายเจเนเรชนั ก็ได้ คน แค่นี้ไม่น่ามีปัญหา” โอมาร์ อักบารี (Omar Akbari) นักอณูชีววิทยาจาก มหาวิทยาลัยแคลิฟอร์เนีย ซานดิเอโก กลา่ ว กรกฎาคม 2565 35

สภากาแฟ อย่างที่เล่าไปในตอนก่อน ๆ แล้วว่า ในกลุ่มประชากรยุงซึ่งจะทำ�ให้ลูกหลาน ออกไปแลว้ กระบวนการจะยอ้ นกลบั ไมไ่ ด้ เทคโนโลยีท่ีมาแรงที่สุดสำ�หรับการล้าง ยุงอยู่ไม่รอดจนถึงวัยเจริญพันธุ์ หรือไม่ และถ้าการกระจายของยีนกลายพันธ์ุนั้น บางยุงก็คอื เทคโนโลยยี นี ไดรฟ์ หรอื การ ก็เป็นหมัน สืบพันธุ์ไม่ได้ และท้ายท่ีสุด ตีวงไปไกลจนคุมไม่อยู่ ผลที่ตามมาอาจ ขบั เคลอื่ นดว้ ยยนี ซงึ่ จะใชส้ ง่ิ มชี วี ติ ทรยศ กค็ อ่ ย ๆ สญู พนั ธุ์ไปเอง แตป่ ญั หาทน่ี า่ กลวั มหันต์ อยากกำ�จัดยุงชนิดหนึ่ง แต่ยุง ไปส่งต่อยีนกลายพันธุ์ท่ีก๊อบปี้ตัวเองได้ ของยีนไดรฟ์ก็คือ พอปล่อยตัวทรยศ อีกชนิดหนึ่งหรือแม้แต่แมลงอ่ืนท่ีอาจจะ มีประโยชน์ในการผสมเกสรอาจจะโดน หางเลขจนสูญพันธุ์ตายตกตามกันโดย ไมไ่ ดต้ ้งั ใจ อนั นเ้ี รือ่ งใหญ่ สำ�นักงานบริหารโครงการวิจัยข้ันสูง ด้านกลาโหม สหรัฐอเมริกา (Defense Advanced Research Project Agency, DARPA) หรือดาร์พา เริ่มลงทุนในเร่ือง นี้ตัง้ แตป่ ี พ.ศ. 2560 เปน็ จำ�นวนเงนิ กว่า หกสิบห้าล้านดอลลาร์สหรัฐ (หรือเกือบ สองพันสี่ร้อยล้านบาท) ให้นักวิจัยระดับ เทพแห่งวงการแก้ไขยีน ท้ัง 7 ทีม คือ เจนนิเฟอร์ ดาอ์ดนา (Jennifer Daudna) จอร์จ เชิร์ช (George Church) เควิน เอสเวลต์ (Kevin Esvelt) รวมถงึ โอมารด์ ว้ ย เพอ่ื ศกึ ษาเทคโนโลยกี ารแก้ไขยนี ยนี ไดรฟ์ และผลกระทบที่อาจจะเป็นไปได้ตั้งแต่ ตน้ นำ้�ไปจนถึงปลายน�้ำ กรกฎาคม 2565 36

สภากาแฟ ในช่วงสองปีแรก เร่ิมจากการศึกษา สิ่งมีชีวิตโดยมากจะมีสารพันธุกรรม ไปได้โดยไมม่ กี ารควบคมุ จ�ำ นวนประชากร องค์ความรู้พ้ืนฐานเก่ียวกับการแก้ไขยีน (ท่ีในยุคหลังเมนเดลเรามาเรียกเป็นชุด ก็จะค่อย ๆ ลดน้อยถอยลงและทา้ ยทีส่ ดุ กันอย่างจริง ๆ จงั กลไก วิถี กระบวนการ โครโมโซม) สองชุด ชุดหน่ึงจากพ่อ อีก ก็จะถึงกาลอวสาน ภายใต้การสนับสนุน และพัฒนาเคร่ืองมือต่าง ๆ ที่จำ�เป็น ชดุ หนงึ่ จากแม่ ซงึ่ ยนี แตล่ ะชดุ โครโมโซม ของดารพ์ า เรยี กวา่ พยายามจะตอกเสาเขม็ วางรากฐาน ก็จะมีรายละเอียดแตกต่างกันไปบ้างเล็ก นักวิจัยจากหลายที่ก็ได้พัฒนาวิธีการ เทคโนโลยีให้แน่นหนาเพื่อการพัฒนา น้อยมองไดเ้ ปน็ สองเวอร์ชนั เวอร์ชันพอ่ ตา่ ง ๆ ในการจ�ำ กดั การกระจายของยนี ไดรฟ์ อยา่ งยง่ั ยนื ซงึ่ ส�ำ หรบั เรนี เวกรซ์ นิ (Renee และเวอรช์ ันแม่ เวอรช์ นั ของยนี ทต่ี า่ งกนั ทเ่ี ดน่ ๆ กค็ อื ยนี ไดรฟแ์ ยกสว่ น (split gene Wegrzyn) ผ้จู ดั การโครงการยีนปลอดภยั นเี้ รยี กวา่ อลั ลลี drive) ของโอมาร์ ดงั ทรี่ กู้ นั เอนไซม์ Cas9 (safe gene) ของดาร์พา ถือว่าประสบ ในการผสมพันธ์ุ รุ่นพ่อแม่ก็จะสุ่ม ตอ้ งใชช้ น้ิ อารเ์ อน็ เอน�ำ รอ่ งเพอื่ คมุ การตดั ความสำ�เร็จสูงส่ง เพราะทีมวิจัยทั้งเจ็ด ส่งอัลลีลจากชุดใดชุดหน่ึงจากสองชุด และแทนทย่ี นี โอมารอ์ อกแบบระบบของเขา มีผลงานวิจัยพื้นฐาน และผลงานพิสูจน์ โครโมโซมน้ีต่อไปยังทายาทรุ่นต่อไป นั่น โดยแยกเอายีน Cas9 ไปไว้ในโครโมโซม หลักการท่ีลึกซึ้งและน่าต่ืนเต้นออกมา หมายความว่าโอกาสที่อัลลีลหน่ึงจะถูก หนงึ่ แลว้ เอายีนอาร์เอน็ เอชี้เปา้ (guide เผยแพร่ในวารสารวิทยาศาสตร์ช้ันนำ� สุ่มส่งตอ่ ไปยังรุน่ ตอ่ ไปนน้ั คือ 50:50 แต่ RNA) ไปไว้ในอีกโครโมโซมหน่ึง ซึ่ง มากมาย ยทุ ธศาสตรต์ อ่ ไปทด่ี ารพ์ าตอ้ งการ ในกรณขี องยนี ไดรฟค์ อื ยนี ที่ใช้ มนั กอ๊ บปี้ ยนี ไดรฟจ์ ะเกดิ ขน้ึ ได้ กต็ อ่ เมอื่ ยงุ ไดม้ าทงั้ ก็คือหาวิธีการป้องกันโอกาสท่ีจะเกิด ตวั เองได้ และถา้ ไดเ้ ขา้ ไปอลั ลลี นงึ มนั จะ Cas9 และ guide RNA เท่าน้ัน ซึ่งใน การผิดพลาด ก๊อบตัวมันเองเข้าไปแทนที่อีกอัลลีลนึง ระบบนี้ ประสิทธิภาพของยีนไดรฟ์จะ “เทคโนโลยี (ยนี ไดรฟ)์ นนั้ ใหมม่ าก ๆ ด้วย กลายเปน็ สองชุดมีอลั ลลี เหมือนกนั ควบคมุ ได้ ขนึ้ กบั วา่ จ�ำ นวนยงุ Cas9 ทเ่ี ขา แล้วก็ยังมีอะไรต่อมิอะไรอีกหลายอย่าง และถา้ อลั ลลี นน้ั สง่ ผลรา้ ยกบั กลมุ่ ประชากร จะเขา้ ไปในระบบ เก่ียวกับมันที่เรายังไม่รู้แน่ชัด แนวคิดท่ี ไม่นาน ถ้ามันเพิ่มได้เองและกระจาย จะใส่ฟังก์ชันด้านความปลอดภัยเข้าไป ด้วยต้ังแต่เริ่ม ก็น่าจะเป็นไอเดียท่ีดี” เรนกี ลา่ ว กรกฎาคม 2565 37

สภากาแฟ “ถ้าไม่มี Cas9 เด๋ียว พวกมันก็จะ 3 ชน้ั ทมี ของเควนิ ออกแบบใหแ้ ตล่ ะองค์ ถอยลงไปด้วยเช่นกัน และพอถึงรุ่นท่ี 3 คอ่ ย ๆ หายกนั ไปเอง” โอมาร์กลา่ ว ประกอบนนั้ เกยี่ วโยงกนั เปน็ ชนั้ ๆ เชน่ ใช้ ผลกระทบก็จะตกไปถึงยีน A ด้วยเช่น อีกแนวคิดท่ีดูน่าสนใจ และอาจจะ ยีน C คุมการแสดงออกของอาร์เอ็นเอ กนั และในที่สดุ อัตราส่วนของท้งั สามยนี โ ด ด เ ด่ น ก ว่ า ข อ ง โ อ ม า ร์ เ สี ย ด้ ว ย ซ้ำ � นำ�ร่องที่ทำ�ให้เกิดการจำ�ลองตัวเองของ ก็จะคอ่ ย ๆ ลดนอ้ ยลงไปเรื่อย ๆ เสยี จน เหน็ จะเปน็ ไอเดยี ของผบู้ กุ เบกิ เทคโนโลยี ยนี B และในชิ้นของยีน B กม็ สี ่วนช่วย เจอื จางหายไปเองในธรรมชาติ ในการควบคมุ ยีนไดรฟ์ เควิน เอสเวลต์ จากเอ็มไอที นำ�ร่องสำ�หรับไปคุมการก๊อบป้ีและแทน และจัดการนั้นจะกำ�หนดจำ�นวนช้ันของ สำ�หรับเควิน ยีนไดรฟ์น้ันเป็นเทคโนโลยี ที่อัลลลี ของยีน A อกี ที ซง่ึ หมายความว่า ดอกเดซี ซึ่งไม่จำ�เป็นต้อง 3 ชั้น ยิ่งจำ� ทน่ี า่ กลวั การท�ำ อะไรกบั เทคโนโลยนี ต้ี อ้ ง ในระบบเดซไี ดรฟ์ Cas9 จะสง่ ผลได้มาก นวนชั้นของเดซีมาก การควบคุอัตราสว่ น โปรง่ ใสและชดั เจน เพราะความผดิ พลาด ทีส่ ุดแคใ่ นรุ่นแรก และจะนอ้ ยลงเร่ือย ๆ และผลกระทบจากยนี ไดรฟก์ จ็ ะงา่ ยยง่ิ ขนึ้ เพียงนิด อาจสร้างปัญหาท่ีย่ิงใหญ่กว่า ในรนุ่ ตอ่ ๆ มา และพอช้ันดอกเดซหี มด นอกเหนอื จากจ�ำ นวนชน้ั ดอกเดซี อกี ที่จะคาดฝันได้ ทีมของเควินจึงได้พัฒนา ผลจากยีนไดรฟ์ก็จะค่อย ๆ เลือนหาย หนึ่งตัวแปรที่สำ�คัญในการทำ�ยีนไดรฟ์ ระบบที่เรียกว่า “สายโซ่ดอกเดซี” ซึ่ง ไปเอง หรือที่เขาเรียกว่ายีนไดรฟ์ท่ีหมด ก็คือการประมาณจำ�นวนยุงเดซีตั้งต้น สามารถจำ�กัดและควบคุมยีนไดรฟ์ให้ สภาพไปเอง (self exhausting drive) เควินเช่ือมั่นว่าถ้ากะเกณฑ์จำ�นวนยุง เกิดขนึ้ เฉพาะที่ (local drive) ได้ ไอเดยี น่ันคือยุงรุ่นแรกที่มีครบถ้วนท้ัง A, ตง้ั ตน้ ดี ๆ หาใหเ้ จอวา่ จะใชย้ งุ ตงั้ ตน้ เทา่ ไร ของเควินจะใช้หลักการคล้าย ๆ กับของ B และ C กจ็ ะดนั ให้เกิดยีนไดรฟไ์ ดอ้ ยา่ ง และจะตอ้ งใสเ่ ดซี่ไปกชี่ นั้ ระบบของเราจะ โอมาร์ คอื ตอ้ งใชม้ ากกวา่ องคป์ ระกอบใน สมบรู ณ์ แตพ่ อถงึ รนุ่ ลกู อตั ราสว่ นอลั ลลี สามารถจดั การก�ำ จดั ยงุ รา้ ยไดแ้ บบเฉพาะ การควบคุมยีนไดรฟ์ ของยนี C ทจี่ �ำ ลองตวั เองไมไ่ ด้ กจ็ ะคอ่ ย ๆ เมือง ทีละพ้ืนท่ี ซึ่งจะทำ�ให้เทคโนโลยี เขาเปรียบแต่ละองค์ประกอบเป็น ลดและถกู เจอื จางหายไปในกลมุ่ ประชากร น้ีควบคุมได้และน่าใช้มากกว่าเดิมแบบ ช้ันของสายโซ่ดอกเดซี และถ้าระบบมี และเมือ่ ผ่านไปอกี ร่นุ อัตราส่วนยีน C ที่ อักโข องคป์ ระกอบเป็นยีนสามยนี A, B และ C น้อยลงก็จะส่งผลกระทบต่อเนื่องทำ�ให้ ที่จริงเควินยังออกแบบวิธีควบคุม เควินก็จะเรียกระบบนีว้ ่า สายโซด่ อกเดซี การจำ�ลองแบบของยีน B น้ันลดน้อย ยนี ไดรฟแ์ บบอนื่ ๆ ไว้อกี หลายแบบ เช่น ใช้ยีนที่ต้องมีเป็นคู่ (haploinsufficient gene) และการไดรฟแ์ บบตงั้ เกณฑช์ ดั เจน (threshold drive) ซงึ่ ถา้ ใครสนใจสามารถ ไปตามอา่ นเปเปอรข์ องเขาได้ \"With great power comes great responsibility” นี่ คือความทรงพลังของเทคโนโลยีแก้ไข ยนี แห่งอนาคต ทีถ่ ้าเอามาใชอ้ ยา่ งรัดกุม และถูกวิธี อาจจะช่วยรักษาชีวิตผู้คนได้ มากมาย แตถ่ า้ ใชอ้ ยา่ งไมร่ ะมดั ระวงั อาจจะ ส่งผลกระทบรุนแรงจนบางสปีชีส์ต้อง ถึงกาลอวสานก็เป็นได้ ซ่ึงก็ได้แต่หวังว่า สปชี สี ท์ อี่ าจจะถกู ลบเลอื นหายไปจะไมใ่ ช่ “เซเปียนส”์ ! กรกฎาคม 2565 38

หอ้ งภาพสตั วป์ า่ ไทย ประทปี ดว้ งแค คณะวนศาสตร์ มหาวทิ ยาลัยเกษตรศาสตร์ ค้้างคาวขอบหููขาว Cynopterus sp. ค้้างคาวขอบหููขาวเป็็นค้า้ งคาวกิินผลไม้้ ในประเทศไทยพบ 3 ชนิดิ ขนาดความยาวหััวและลำำ�ตััวรวมกัันประมาณ 8 ถึงึ 10 เซนติิเมตร ตััวผู้้�มีีพฤติิกรรมสร้า้ งฮาเร็ม็ (harem) โดยการกััดก้า้ นใบพืืชวงศ์ป์ าล์์ม ให้เ้ ป็็นกระโจม จากนั้้น� จะมีีตััวเมีียเข้า้ มาอยู่่�ร่่วมด้ว้ ย 2-4 ตััวต่่อหนึ่่ง� ฮาเร็็ม กรกฎาคม 2565 39

สาระวทิ ย์ ในศลิ ป์ วรศิ า ใจดี (ไอซ)ี เด็กสาย(พันธ์ุ)วทิ ย์สานศิลป์ ชอบเรยี นคณิตศาสตร์และฟิสกิ ส์ สนใจเร่ืองเกี่ยวกบั อวกาศ และสัตวเ์ ล้ยี งตวั จิว๋ เวลาวา่ งชอบท�ำ งานศิลปะ กำ�ลงั ค้นหาสูตรผสมทีล่ งตัวระหว่างวทิ ยก์ บั ศิลป์ Facebook : I-see Warisa Jaidee Doppler Ducklings and the Expanding Universe คลื่�่น เป็ด็ และอวกาศ หลัังฤดููหนาวที่่�พายุุหิิมะสููงเป็็นฟุุ ตได้้ผ่่านพ้้นไปแล้้ว อากาศก็็เริ่่�มอบอุ่่�นขึ้�้น ก้า้ วเข้า้ สู่่�ฤดูใู บไม้ผ้ ลิทิี่่�มาพร้อ้ มกับั ฝน เหล่า่ ลูกู เป็ด็ และห่า่ นที่่�เกิดิ ใหม่เ่ ริ่่�มออกมา ฉลองการเปลี่่�ยนผ่า่ นของฤดูู ทุกุ ๆ ครั้้�งที่่�ฉันั ออกไปเดินิ เล่น่ รอบทะเลสาบใน โรงเรียี น ฉันั สังั เกตเห็น็ ลูกู เป็ด็ ต่อ่ ขบวนว่า่ ยตามแม่เ่ ป็ด็ ไปต้อ้ ย ๆ แสดงถึงึ ความน่า่ รักั ระหว่า่ งแม่ก่ ับั ลูกู นอกจากนี้้�ยังั เป็น็ การช่ว่ ยผ่อ่ นแรงในการว่า่ ยน้ำำ�� ด้ว้ ยนะ ลูกู เป็ด็ จะขี่่�ลูกู คลื่น�่ ที่่�เกิดิ จากการว่า่ ยน้ำำ��ของแม่่ ใช้ล้ ูกู คลื่น่� ดันั ตัวั เองไป ข้า้ งหน้า้ โดยไม่ต่ ้อ้ งออกแรงว่า่ ยมากเท่า่ กับั แม่เ่ ป็ด็ ที่่�นำ�ำ ขบวนอยู่่� การว่า่ ยน้ำ�ำ � ตามกันั ของครอบครัวั เป็ด็ ก่อ่ ให้เ้ กิดิ ริ้้�วคลื่น่� น้ำ�ำ �ที่่�มีรี ะเบียี บน่า่ ดูู เป็น็ ความสวยงาม จากธรรมชาติทิ ่า่ มกลางฝนปรอยปรายที่่�ฉันั ไม่ส่ ามารถละสายตาไปได้เ้ ลย กรกฎาคม 2565 40

สาระวทิ ย์ ในศลิ ป์ เกรน่ิ มาขนาดนแี้ ลว้ ก็ไมพ่ น้ ทฉี่ นั จะขอเลา่ เรอ่ื งราวฟสิ กิ ส์ เบื้องหลังความสวยงามน้ี แต่เน่ืองจากพอฉันเข้าใกล้ เป็ดน้อยแล้วเป็ดว่ายหนี ดังน้ันต้องขอใช้เป็ดพลาสติกจำ�ลอง สถานการณแ์ ทน แนน่ อนว่าคลนื่ น�ำ้ นั้นมหี น้าตาตา่ ง ๆ กันไป ไมไ่ ดเ้ กิดเพราะ ความบังเอญิ อยา่ งทฉี่ นั คิด พอมองนาน ๆ เข้าฉันกเ็ ริ่มสังเกตว่า คลื่นน้ำ�รอบตัวเป็ดไม่ได้เป็นลักษณะวงกลมที่แผ่ออกเป็นช้ัน ๆ เสมอไป โดยเฉพาะคลื่นจากตัวเป็ดท่ีว่ายน้ำ�ไปมา ในบางที มันก็มีลักษณะเบี้ยวโย้ไปฝั่งใดฝ่ังหนึ่ง ซึ่งต่างกับคลื่นจาก หยดนำ้�ฝนท่ีตกลงในแม่นำ้�จะมีลักษณะแผ่กระจายเป็นวงกลม ทม่ี จี ดุ ศนู ยก์ ลางเดยี ว นเ่ี ปน็ ผลลพั ธข์ องปรากฏการณด์ อปเพลอร์ (Doppler Effect) นนั่ เอง ปรากฏการณน์ เี้ กดิ ขน้ึ เมอ่ื แหลง่ ก�ำ เนดิ คล่ืนเคลื่อนที่ผ่านหน้าคลื่นไปขณะท่ีสร้างคลื่นออกมาด้วย ซึ่งเวลาเป็ดลอยนิ่ง ๆ อยู่ในน้ำ� เราจะเห็นคลื่นกระเพื่อมตาม จงั หวะหายใจเปน็ วงแผอ่ อกไปแบบสม�่ำ เสมอ เหมอื นเวลาทหี่ ยด น้ำ�ฝนตกลงในแม่น�้ำ วงคล่ืนน้ำ�ที่แผ่ออกไปตามรัศมีน้ันเรียกว่าหน้าคลื่น ส่วนที่ นนู ขน้ึ คอื สนั คลนื่ สว่ นทบ่ี มุ๋ ลงคอื ทอ้ งคลน่ื และระยะหา่ งระหวา่ ง หนา้ คล่นื กค็ อื ความยาวคล่นื กรกฎาคม 2565 41

สาระวทิ ย์ ในศลิ ป์ แต่เมื่อเจ้าเป็ดเร่ิมว่ายนำ้�ไปข้างหน้าเมื่อไหร่ เราจะสังเกต แล้วมีรถซ่ิงมาข้าง ๆ พร้อมกับบีบแตร ลองสังเกตดูว่าเสียงท่ี เห็นว่าคลื่นข้างหน้าท่ีเป็ดกำ�ลังว่ายเข้าหามีหน้าคลื่นที่ชิดกัน ได้ยินจะต่างกันระหว่างกรณีที่รถวิ่งเข้าหาเรา กับรถว่ิงออกจาก กวา่ ดา้ นหลังทเ่ี ปด็ วา่ ยออกห่าง ท้งั น้กี เ็ พราะจดุ ศนู ย์กำ�เนิดคลน่ื เราไป ถูกขยับไปเร่ือย ๆ ทุกคร้ังท่ีเป็ดเคล่ือนไปข้างหน้า และหน้า นนั่ เปน็ เพราะปรากฏการณด์ อปเพลอรข์ องแหลง่ ก�ำ เนดิ คลน่ื คล่ืนจึงถูกบีบอัดเข้าหากัน น่ันทำ�ให้คลื่นทางด้านหน้าของเป็ด ที่เคลื่อนท่ีมีผลต่อความยาวคล่ืน และตามความสัมพันธ์ v=fλ มีความยาวคลน่ื ส้นั กว่าคล่ืนทางด้านหลงั ของเปด็ ดงั รปู เมื่อความเร็วเสียงในตัวกลางเดียวกันมีค่าคงท่ี ตัวแปรที่ถูก กระทบเม่ือความยาวคลื่นเปล่ียนไปอีกตัวก็คือความถี่คล่ืน และ ความถี่นี่ละที่ส่งผลต่อระดับเสียงท่ีเปล่งออกมา หรือที่เรียกว่า pitch โดยยิ่งเสียงมีความถ่ีสูง ระดับเสียงก็ยิ่งสูง (high pitch) ถา้ เสยี งมีความถต่ี �่ำ ระดบั เสียงก็จะตำ�่ (low pitch) ระดับความถ่ีท่ีตรวจจับจะขึ้นกับตำ�แหน่งของผู้สังเกต และ ความเร็วในการเคลือ่ นทขี่ องแหลง่ กำ�เนิด ดังสมการในรปู ให้รถเป็นแหลง่ ก�ำ เนิดเสียง โดยวง่ิ หนี A และวง่ิ เขา้ หา B vs แทนความเร็วของรถ (แหล่งก�ำ เนดิ คล่ืน) v แทนความเรว็ ของคลน่ื (ความเร็วเสยี งในอากาศ) f แทนความถ่ขี องคล่ืน λ แทนความยาวคล่ืน สูตรน้ีใช้ในกรณที ผ่ี ู้สงั เกตอย่นู ่งิ ๆ ไม่เคล่อื นที่ (stationary observer) หรอื พดู อีกอย่างก็คือ ถ้าเรายืนด้านหลังเปด็ และเหน็ ว่าเป็ด ก�ำ ลงั เคลอื่ นทอ่ี อกหา่ งจากเรา เราจะวดั ความยาวคลน่ื ทมี่ าถงึ เรา ได้ยาวกวา่ ปกติ ในทางกลบั กนั ถา้ เรายนื ที่ด้านหน้าของเป็ด และเห็นว่าเปด็ กำ�ลังเคลื่อนที่เข้าหาเรา เราจะวัดความยาวคลื่นที่มาถึงเราได้ สั้นกวา่ ปกติ แนน่ อนวา่ ไมใ่ ชแ่ คใ่ นคลนื่ น�ำ้ ในตวั กลางอนื่ ๆ อยา่ งเสยี งกเ็ กดิ ปรากฏการณด์ อปเพลอรไ์ ดเ้ ชน่ กนั ไมว่ า่ จะเปน็ เวลาเราเดนิ ขา้ งถนน กรกฎาคม 2565 42

สาระวทิ ย์ ในศลิ ป์ น่ีแสดงให้เห็นว่าปรากฏการณ์ดอปเพลอร์เกิดกับคล่ืน เชน่ เดยี วกนั กบั วตั ถอุ วกาศ คลน่ื ทมี่ นั ปลอ่ ยออกมาในรปู คลน่ื แสง ในหลากหลายตัวกลาง แล้วแต่ว่าการเปล่ียนแปลงนั้นจะแสดง ก็จะเป็นคล่ืนท่ีมีความถี่ต่ำ�กว่าและตกอยู่ในช่วงสเปกตรัมสีแดง ออกมาอย่างไร เรยี กว่า red shift ตั ว อ ย่ า ง สำ � คั ญ อี ก อั น คื อ ป ร า ก ฏ ก า ร ณ์ ด อ ป เ พ ล อ ร์ ใ น การท่ีนักดาราศาสตร์สังเกตกาแล็กซีที่ไกลจากโลกเรา คลนื่ แสงทก่ี อ่ ใหเ้ กดิ การเปลย่ี นแปลงในสเปกตรมั ของตน้ ก�ำ เนดิ มาก ๆ เป็นสแี ดง ซงึ่ มีความถ่คี ลน่ื ตำ�่ บง่ บอกให้รูว้ า่ กาแลก็ ซีนัน้ อยา่ งดาวหรอื แมแ้ ตก่ าแลก็ ซี ท�ำ ใหป้ รากฏการณด์ อปเพลอรเ์ ปน็ กำ�ลังเคล่ือนที่ออกห่างจากโลกเราเรื่อย ๆ จึงนับเป็นหลักฐาน หนง่ึ ในกญุ แจส�ำ คญั ของการไขความลบั ทศิ ทางการเปลย่ี นแปลง สำ�คัญในการสรุปว่า จักรวาลของเรากำ�ลังขยายตัวออกอยู่ ของจักรวาล ตามท่ีคุณเอ็ดวิน ฮับเบิล (Edwin Hubble) ตลอดเวลา ไม่น่าเช่ือเลยใช่ไหมล่ะว่าการว่ายน้ำ�ของเป็ดจะ นักดาราศาสตรช์ าวอเมรกิ ันได้อธิบายเอาไว้ เทยี บเคียงได้กบั ปรากฏการณร์ ะดบั จักรวาล ที่นำ�เราไปสขู่ อ้ สรุป ลั ก ษ ณ ะ ข อ ง ค ลื่ น ที่ เ ป ลี่ ย น ค ว า ม ถี่ ไ ป เ มื่ อ แ ห ล่ ง กำ � เ นิ ด ถึงความเป็นไปของจักรวาลได้ใกลเ้ คียงความจรงิ มากยิง่ ขน้ึ เคล่ือนที่สัมพันธ์กับทิศทางการเคล่ือนท่ีของโลก และสะท้อน ออกมาในรปู ของสเปกตรมั หรอื แสงสขี องวตั ถนุ นั้ ดงั นน้ั เมอ่ื วตั ถุ อวกาศเคลอื่ นทเี่ ขา้ หาโลก กเ็ ทยี บไดก้ บั เมอื่ เปด็ วา่ ยน�้ำ เขา้ หาเรา หน้าคล่ืนจึงถูกบีบอัดเข้าหากันตามปรากฏการณ์ดอปเพลอร์ ทำ�ให้ความยาวคลื่นส้ันลงและความถี่สูงข้ึน เมื่อเป็นกรณีวัตถุ อวกาศ คลืน่ แสงท่มี ันปล่อยออกมาจะเปน็ คลืน่ ทีม่ ีความถ่สี งู กว่า และตกอยู่ในช่วงสเปกตรมั สีฟา้ เรียกว่า blue shift ในทางกลับกัน เมือ่ วัตถอุ วกาศเคลื่อนทอ่ี อกห่างจากโลก ก็ เทียบได้กับเม่ือเป็ดว่ายน้ำ�หนีเรา และคลื่นที่มาถึงเราก็คือคลื่น จากก้นเป็ด ซึ่งตามปรากฏการณ์ดอปเพลอรแ์ ล้ว จะมีหน้าคลื่น ท่ีห่างกันมากกว่า ความยาวคลืน่ ยาวขึน้ และความถี่ต�ำ่ ลงนั่นเอง กรกฎาคม 2565 43

เปดิ โลก นทิ านดาว พงศธร กจิ เวช พงศธร กิจเวช (อัฐ) Facebook: คนดูดาว stargazer เจา้ หญิงแอนดรอเมดา กาลคร้ังหนึง่ นานมาแล้ว ตามตำ�นานกรีกโบราณในเมอื งเอธิโอเปยี (Aethiopia) มีพระราชาซีฟีอัส (Cepheus) พระราชินีแคสซี โอเปยี (Cassiopeia) และพระธิดาคือเจา้ หญิงแอนดรอเมดา (Andromeda) ภาพถ่่ายกาแล็ก็ ซีแี อนดรอเมดา ที่ม�่ าภาพ : NASA https://apod.nasa.gov/apod/ap220119.html กรกฎาคม 2565 44

เปดิ โลก นทิ านดาว วนั หนง่ึ พระราชนิ แี คสซโี อเปยี ทรงเอย่ ปากชมเจา้ หญงิ แอนดรอ- เม่ือทราบเร่ืองท้ังหมดแล้ว เจ้าชายเพอร์ซีอัสก็ทรงอาสาจะช่วย เมดาว่างามย่ิงกว่าเทพธิดาแห่งทะเล เม่ือโปไซดอน (Poseidon) เจา้ หญงิ แอนดรอเมดา โดยทรงปลดโซใ่ ห้ และเมอื่ ซตี สั มาถงึ เจา้ ชาย เทพเจา้ แหง่ ทะเลทราบเรอื่ งนกี้ โ็ กรธมาก จงึ ท�ำ ใหน้ �้ำ ทว่ มชายฝง่ั เมอื ง เพอร์ซอี ัสกท็ รงใชด้ าบวเิ ศษสังหารซีตสั เอธโิ อเปยี และสง่ สตั ว์ประหลาดซตี สั (Cetus) ทหี่ วั เปน็ หมูปา่ ตัวเป็น โปไซดอนไม่กล้าทำ�อะไรเจ้าชายเพอร์ซีอัส เนื่องจากเจ้าชาย วาฬมาท�ำ ลายเมือง เพอรซ์ อี สั เปน็ โอรสของซสู (Zeus) ราชาแหง่ เทพเจา้ ทงั้ ปวง แตล่ งโทษ เพ่ือหาทางที่จะช่วยปกป้องประชาชนไม่ให้ล้มตายเดือดร้อน ราชินแี คสซโี อเปียใหน้ ่งั เกา้ อ้ีลงทณั ฑ์ทรมานอยบู่ นท้องฟ้า พระราชาซฟี อี สั และพระราชนิ แี คสซโี อเปยี จงึ ทรงปรกึ ษาเทพพยากรณ์ (oracle) วา่ จะท�ำ อยา่ งไรดี ? เทพพยากรณ์ไดแ้ นะน�ำ ใหค้ ลายความโกรธ ของโปไซดอนด้วยการสังเวยชวี ิตเจ้าหญิงแอนดรอเมดาให้ซตี สั แมจ้ ะเศรา้ โศกพระทยั มากเพยี งใด แตพ่ ระราชาซฟี อี สั กท็ รงตอ้ ง สง่ั ใหล้ า่ มโซเ่ จา้ หญงิ แอนดรอเมดากบั กอ้ นหนิ รมิ ทะเลเพอื่ สงั เวยซตี สั แต่ก่อนที่ซีตัสจะมาถึง บังเอิญเจ้าชายเพอร์ซีอัส (Perseus) ได้ทรงเหาะผ่านมาพอดี เจ้าชายเพอร์ซีอัสเป็นวีรบุรุษผู้เพิ่งสังหาร ปศี าจเมดซู า (Medusa) ทเ่ี ปน็ ผหู้ ญงิ มผี มเปน็ งู ใครเหน็ หนา้ ตอ้ งกลาย เปน็ หนิ เมอ่ื เจา้ ชายเพอรซ์ อี สั ทรงเหน็ เจา้ หญงิ แอนดรอเมดากเ็ กดิ รกั แรกพบ จึงทรงเหาะลงมาถามเจ้าหญิงแอนดรอเมดาถึงสาเหตุที่ถูก ล่ามโซไ่ ว้ ภาพเจ้้าชายเพอร์์ซีอี ัสั (กลางภาพ) กำลังั ทรงช่ว่ ยเจ้า้ หญิงิ แอนดรอเมดา ภาพแอนดรอเมดาถูกู ล่า่ ม วาดบนแจกัันศิิลปะกรีกี (ขวามือื ) โดยขว้้างก้อ้ นหิินใส่่ซีีตััส (ซ้้ายมือื ) วาดบนภาชนะเหยืือก ประมาณ 430-420 ปีีก่่อนคริสิ ตกาล ศิลิ ปะกรีกี อายุปุ ระมาณ 575-550 ปีีก่่อนคริิสตกาล ที่�ม่ าภาพ : Wikipedia ที่�ม่ าภาพ : Wikipedia https://en.wikipedia.org/wiki/Andromeda_(mythology) https://en.wikipedia.org/wiki/Andromeda_(mythology) กรกฎาคม 2565 45

เปดิ โลก นทิ านดาว ภาพวาดการช่ว่ ยแอนดรอเมดาให้้เป็น็ อิิสระ (The Libration of หลังจากน้ันเจ้าหญิงแอนดรอเมดาก็อภิเษกสมรสกับเจ้าชาย Andromeda) โดย Pierre Mignard จิติ รกรชาวฝรั่�งเศส ค.ศ. 1679 เพอร์ซอี สั (พ.ศ. 2222) ในภาพจากซ้้ายไปขวาจะเห็น็ ชาวเมือื ง, พระราชาซีฟี ีอี ััส, ตำ�นานเร่ืองนี้ประทับใจชาวกรีกมาก จึงกำ�หนดดาวบนท้องฟ้า พระราชินิ ีแี คสซีโี อเปียี , เจ้า้ ชายเพอร์ซ์ ีอี ัสั ทรงถือื ดาบวิเิ ศษ, ม้า้ เพกาซัสั , เปน็ กลมุ่ ตา่ ง ๆ ตามต�ำ นานคอื กลมุ่ ดาวแอนดรอเมดา, กลมุ่ ดาวซฟี อี สั , กามเทพ และเจ้า้ หญิงิ แอนดรอเมดา ด้้านล่า่ งตรงเท้า้ ของเจ้า้ ชาย กลมุ่ ดาวแคสซโี อเปยี (คนไทยเรยี ก ดาวคา้ งคาว), กลมุ่ ดาวเพอรซ์ อี สั , เพอร์ซ์ ีอี ัสั มีหี ัวั ของเมดููซาและซากศพซีีตัสั นอนตายอยู่� กลมุ่ ดาวซตี สั แลว้ ยงั มกี ลมุ่ ดาวมา้ ปกี (Pegasus เพกาซสั ) เปน็ มา้ วเิ ศษ ที่ม่� าภาพ : Wikipedia สขี าวมปี กี บนิ ได้ ทเ่ี กดิ จากเลอื ดของเมดซู าเมอ่ื ตอนเจา้ ชายเพอรซ์ อี สั https://en.wikipedia.org/wiki/Andromeda_(mythology) ใชด้ าบวิเศษตดั คอสังหารเมดูซา ในกลุ่มดาวแอนดรอเมดามีวัตถุท้องฟ้าที่น่าสนใจมากท่ีสุดคือ ดาราจกั รหรอื กาแลก็ ซแี อนดรอเมดา (Andromeda Galaxy) หรอื M31 เป็นวัตถุท้องฟ้าท่ีไกลที่สุดที่เราสามารถเห็นได้ด้วยตาเปล่า (ไม่ต้อง ใช้กลอ้ งดูดาว) หา่ งจากโลกประมาณ 2.45 ล้านปแี สง หรอื ประมาณ 23 ล้านล้านล้านกิโลเมตร แต่กาแล็กซีแอนดรอเมดามีความสว่าง ไม่มากคือมีอันดับความสว่างหรือโชติมาตรปรากฏ (apparent magnitude) 3.4 ต้องออกไปดใู นทีม่ ืดสนิทไกลจากเมือง ไมม่ มี ลพษิ แสงจากแสงไฟฟา้ รบกวน ภาพกลุ่ �มดาวแอนดรอเมดา ภาพวาดกลุ่�มดาวแอนดรอเมดาจากหนัังสืือ Uranographia ที่�่มาภาพ : สหพันั ธ์ด์ าราศาสตร์์สากล International Astronomical ของ Johannes Hevelius ค.ศ. 1690 (พ.ศ. 2233) Union (ย่อ่ ว่่า IAU) ที่�่มาภาพ : Wikipedia https://www.iau.org/public/themes/constellations/ https://en.wikipedia.org/wiki/Andromeda_(constellation) กรกฎาคม 2565 46

เปดิ โลก นทิ านดาว ภาพจากจิินตนาการเมื่อ� กาแล็็กซีแี อนดรอเมดาเข้้ามาใกล้้และพุ่�งชนกาแล็ก็ ซีีทางช้า้ งเผือื ก ในภาพเป็น็ มุุมมองจากบนโลกในอีีก 3.75 ล้า้ นปีขี ้า้ งหน้้า ที่่�มาภาพ : NASA https://www.nasa.gov/mission_pages/hubble/science/milky-way-collide.html กาแลก็ ซแี อนดรอเมดาก�ำ ลงั เ ค ล่ื อ น ที่ พุ่ ง ม า ห า ก า แ ล็ ก ซี ทางชา้ งเผอื ก(MilkyWayGalaxy) ที่เราอาศัยอยู่ ด้วยความเร็ว 110 กิโลเมตรต่อวินาที คาดว่า อกี ประมาณ 4 พนั ลา้ นปี กาแลก็ ซี ท้งั สองจะชนกนั ช่วงปลายเดือนกรกฎาคม ตอนก่อนเช้ามืดกลุ่มดาวแอน- ดรอเมดาจะอยู่ทางทิศเหนือ สงู เกอื บกลางศรี ษะ ลองออกไปชม กนั นะครับ ภาพกลุ่�มดาวที่่�เกี่�ยวข้อ้ งกับั ตำนานเจ้า้ หญิงิ แอนดรอเมดา ที่ม่� าภาพ : โปรแกรม Stellarium 0.22.1 (ดาวน์์โหลดฟรี)ี วันั ที่่� 29 กรกฎาคม พ.ศ. 2565 เวลา 04:00 น. กรุงุ เทพฯ กรกฎาคม 2565 47

by อาจารย์เจษฎ์ อยมา่ นังอนเอ๋ปน้ี น็ เ่ี อง https://www.facebook.com/OhISeebyAjarnJess/ ผงชููรส โดยอาหารดงั กลา่ วสามารถจดั กลมุ่ แบง่ ออกเปน็ กลมุ่ อาหาร ประเภททวั่ ไป (ไดแ้ ก่ ตบั หมแู ละปาทอ่ งโก)๋ กลมุ่ ทเ่ี กดิ จากการหมกั คือื สารก่อ่ มะเร็็งอันั ดับั 1 หรือถนอมอาหาร (ไดแ้ ก่ ผกั ดองและหวั ไชเทา้ แห้ง ไข่เยยี่ วมา้ จริิงหรืือ ? เตา้ หเู้ หมน็ และน�้ำ ผลไมบ้ รรจขุ วด) และกลมุ่ ทจี่ �ำ กดั การบรโิ ภค (คือ ผงชูรสและหมากฝร่ัง) ซึง่ จากการสืบค้นข้อมลู ทางวิชาการ มีีคำำ�ถามจากทางบ้้านเรื่�องที่่�มีีข้้อความแชร์์กัันในไลน์์ว่่า ยงั ไม่พบความเชอื่ มโยงกบั การเกิดโรคมะเร็งในมนษุ ย์ \"ผงชูรู สเป็น็ อันั ดับั หนึ่�งในการก่อ่ มะเร็ง็ ตามบัญั ชีดี ำ�ำ ของ แตก่ ารรบั ประทานอาหารเหลา่ นแ้ี บบไมถ่ กู สขุ ลกั ษณะหรอื มี อาหารก่อ่ มะเร็ง็ ทั้�ง 8 อย่่าง\" เป็น็ เรื่�องจริงิ หรืือเรื่�องมั่�วครับั ? กระบวนการผลติ ที่ไมไ่ ดม้ าตรฐาน อาจสง่ ผลกระทบตอ่ สขุ ภาพได้ ค�ำ ตอบคือ เปน็ เรอื่ งมัว่ ครับ ! ผงชูรสไมไ่ ดก้ อ่ มะเรง็ รวมถงึ เชน่ อาการทอ้ งเสยี ทเ่ี กดิ จากเชอ้ื จลุ นิ ทรยี ์ในกระบวนการหมกั ดอง อาหารอื่น ๆ ตามท่ีเขียนมาด้วย ไม่ว่าจะเป็นหมากฝรั่ง ตับหมู การรบั ประทานอาหารประเภททอดอาจสง่ ผลใหเ้ กดิ ภาวะโรคอว้ น ผักดอง หัวไชเท้าแหง้ นำ�้ ผลไมบ้ รรจขุ วด ไขเ่ ยยี่ วมา้ เตา้ หู้เหม็น และการเคี้ยวหมากฝร่ังในปริมาณมากเป็นประจำ�อาจทำ�ให้ ปาทอ่ งโก๋ (สังเกตว่าเปน็ อาหารท่คี นจีนรบั ประทานเปน็ สว่ นใหญ่ ปวดทอ้ งหรือสง่ ผลกระทบต่อระบบทางเดินอาหารได้ จงึ ไมค่ วร จึงเป็นไปได้ว่าข้อความท่ีแชร์กันนี้แปลมาจากข่าวปลอมที่เป็น รับประทานอาหารเหล่าน้ีเป็นประจำ� แต่ควรรับประทานอาหาร ภาษาจีน) ทหี่ ลากหลายเพื่อใหร้ ่างกายได้รับสารอาหารอยา่ งครบถว้ นครบั ในเรอื่ งนท้ี างสถาบนั มะเรง็ แหง่ ชาติ กรมการแพทย์ กระทรวง ดังนั้นขอ้ มูลนจี้ งึ เป็นเรือ่ งมั่ว ! เปน็ ข้อมูลบิดเบอื น ไม่ควร สาธารณสขุ ไดต้ รวจสอบขอ้ ความทแี่ ชรก์ นั นแี้ ลว้ พบวา่ การบรโิ ภค แชรต์ ่อขา่ วปลอมดังกล่าวครับ อาหาร 8 ชนิดดงั กลา่ ว ไมไ่ ดก้ อ่ ใหเ้ กดิ มะเรง็ ข้อมูลจาก https://bit.ly/3uyYFVUn กรกฎาคม 2565 48

ปน้ั น�ำ้ เปน็ ปลา ดร.ชวลิต วิทยานนท์ ปลาใบไม้ส้ ยามมกุุฎ เนอ่ื งในโอกาสวนั เฉลมิ พระชนมพรรษา พระบาทสมเดจ็ พระปรเมนทรรามาธบิ ดี ศรสี นิ ทรมหาวชริ าลงกรณ พระวชริ เกลา้ - เจา้ อยหู่ วั วนั ที่ 28 กรกฎาคม ผเู้ ขยี นนกึ ถงึ ปลาใบไม้ชนิดหน่ึงที่ต้ังช่ือตามพระนาม ของพระองค์ คือ ปลาใบไม้สยามมกุฎ Soleichthys siammakuti Wongratana, 1975 ท่อี ย่ใู นวงศป์ ลาลนิ้ หมา (Soleidae) ศาสตราจารยท์ ศพร วงศร์ ตั น์ ผคู้ น้ พบได้ บรรยายและตพี มิ พ์ใน Senckenbergiana Biologica 56(1/3):21-29 เมอ่ื ปี พ.ศ. 2518 ศาสตราจารยท์ ศพรไดข้ อพระราชทาน ได้เก็บไว้ท่ีพิพิธภัณฑ์ธรรมชาติวิทยา ปลาใบไม้้สยามมกุุฎ ที่่ช� ายฝั่่�ง Anilao, อัญเชิญพระนามาภิไธยพระบาทสมเด็จ จุฬาลงกรณ์มหาวิทยาลัย 1 ตัว และที่ Philippines พระปรเมนทรรามาธิบดีศรีสินทรมหา- Senckenberg Museum เมอื งเซงเคนิ แบรค์ ถ่่ายโดย Apirudee Sirinutsomboon วชริ าลงกรณพระวชริ เกลา้ เจา้ อยหู่ วั เมอ่ื ครง้ั ประเทศเยอรมนี อกี 1 ตวั จากการตามหา ดำ�รงพระอิสริยยศเป็นสมเด็จพระบรม ตวั อยา่ งสดๆเพม่ิ เตมิ โดยผเู้ ขยี นอกี ประมาณ กนิ สตั วห์ นา้ ดนิ ขนาดเลก็ พวกหนอนทะเล โอรสาธริ าชฯ สยามมกฎุ ราชกมุ าร มาเปน็ ร่วม 40 ปี หลังจากน้ัน ถึงได้ตัวอย่าง และอนื่ ๆโดยหากนิ บนพน้ื ทอ้ งน�้ำ ลวดลาย ชอ่ื ชนดิ “siammakuti” เพอ่ื เทอดพระเกยี รติ มาเพิ่มอีก 2 ตัว จากกองปลาเป็ดที่จับ ของมนั ดคู ลา้ ยกบั ลายของหนอนตวั แบน- ที่ได้รับสถาปนาเป็นมกุฎราชกุมารของ โดยอวนลากที่ชายฝ่ังจังหวัดสงขลา ทะเลบางชนิดท่ีมีพิษและรสข่ืนขมในตัว ประเทศไทย ในระหว่างท่ีลงพ้ืนที่ศึกษาผลกระทบต่อ ท�ำ ใหป้ ลาลา่ เหยอ่ื เกรงใจไมก่ ลา้ หม�ำ่ เรยี กวา่ ปลาใบไม้สยามมกุฎตัวแรกท่ีพบน้ัน ลูกปลาจากอุตสาหกรรมประมง ในปี เปน็ การเลยี นแบบหลอกลวง (Müllerian คาดว่าจับมาจากจังหวัดประจวบคีรีขันธ์ พ.ศ. 2561 mimicry) โดยเครื่องมืออวนล้อม ตัวมีขนาด เจ้าปลาใบไม้ชนิดนี้มีลักษณะที่ต่าง ประมาณ 4-6 เซนติเมตร ตัวอย่าง จากชนิดอื่นตรงท่ีมีรูจมูกยื่นยาวกว่า ตัวั นี้้�ได้้จากกองปลาเป็ด็ ที่่จ� ับั โดยอวนลากที่่�จังั หวัดั สงขลา ปีี พ.ศ. 2561 กรกฎาคม 2565 49

QSucizi บ้านนักคดิ สวััสดีีฮะ เราไปดููเฉลยเกมหาคำำ�ศััพท์เ์ กี่่�ยวกัับ มหาสมุทุ รของฉบัับที่่แ� ล้้วกัันเลยดีกี ว่่าฮะ ผู้้�ได้ร้ ับั รางวััลประจำ�ำ ฉบับั ที่�่ 111 Tumbler อพวช. ได้้แก่่ คุณุ วิริ ััสยา ทบด้า้ น กระบอกน้ำำ�� สวทช. ได้้แก่่ คุุณสมรลัักษณ์์ แจ่่มแจ้้ง กิิฟต์เ์ ซต I Love Science ได้แ้ ก่่ คุณุ กีีรติิภููมิิ หอประยููร คุุณสิิริิพรรณ อุ่่�ยสุุวรรณ ช่่วงนี้้�เหมีียวใส่่ใจเรื่่�องสุุขภาพกัับอาหารการกิินเป็็นพิิ เศษ เวลากิินอะไรทีีก็็จะ นึึกไปด้้วยว่่าเราได้้รัับสารอาหารอะไรบ้้าง แบบว่่าถ้้าเรากิินสิ่่�งนี้้� เราก็็จะได้้รัับ สารอาหารนี้้�เต็็ม ๆ ฉบัับนี้้�เหมีียวเลยจะชวนคุุณผู้้�อ่่านมาช่่วยเหมีียวจัับคู่่� “อาหาร” กัับ “สารอาหารหลััก” ในอาหารเหล่า่ นี้้�หน่่อยฮะ โพแทสเซี ไอโอดี วติ าม รางวัลประจำ�ฉบับที่ 112 น วติ ามนิ บมู นิอลั ซี เสื้้�อยืืด (ขอสงวนสิิ�ทิ ธิ์์� นิ เอ BCG Economy ในการเลืือกลาย) ยม ม จำำ�นวน 1 รางวัลั แคลเซยี สาหร่ายทะเล แอนโทไ ฟกั ทอง ซยานนิ Tumbler สวทช. จำำ�นวน 1 รางวัลั กลว้ ยหอม นม นํ้ามะนาว ไขข่ าว กะหลา่ํ ปลีม่วง ชุดุ ถุงุ ปลูกู มะเขืือเทศ Magik Growth สง่ ค�ำ ตอบมารว่ มสนุกไดท้ ี่ กองบรรณาธิการสาระวิทย์ ฝา่ ยสร้างสรรค์สือ่ และผลิตภัณฑ์ จำำ�นวน 1 รางวัลั สำ�นักงานพฒั นาวิทยาศาสตร์และเทคโนโลยีแหง่ ชาติ 111 อุทยานวิทยาศาสตร์ประเทศไทย ถ.พหลโยธนิ ต.คลองหน่งึ อ.คลองหลวง จ.ปทุมธานี 12120 หมดเขตส่งค�ำ ตอบ วันที่ 31 กรกฎาคม พ.ศ. 2565 หรอื ส่งทางโทรสารหมายเลข 0 2564 7016 หรอื ทาง e-mail ท่ี [email protected] ค�ำ ตอบจะเฉลยพรอ้ มประกาศรายชือ่ ผไู้ ด้รับรางวลั อยา่ ลมื เขยี นชือ่ ที่อยู่ มาด้วยนะฮะ ในสาระวทิ ย์ ฉบบั ท่ี 113 สำ�หรบั ของรางวัล เราจะจดั สง่ ไปให้ทางไปรษณีย์ กรกฎาคม 2565 50