เปปน็น้ั ปนล�ำ้ า พ้ืนท่ีชีวิตปริมาณสองช้อนโต๊ะน้ีเป็นแหล่งน้ำ�แหล่งอาหารสารพัน ที่ชาวโลกเข้าถึงและพึ่งพาได้มาหลายชั่วอายุคน โดยมีความหลากหลาย ของชวี ติ มากถึง 1 ใน 3 ของจากนำ้�ทัง้ อา่ ง (ทะเล) ท้งั ยงั เป็นแหลง่ ดดู ซบั คาร์บอนไดออกไซด์อันดับต้นๆ ของโลกท่ีทำ�งานตลอดเวลาและทุก ฤดกู าล โดยมพี ืชนำ�้ จอก แหน หญ้า สาหรา่ ย แพลงกต์ อนพชื และสัตว์ รวมถึงการดักจับคาร์บอนไปสร้างส่วนแข็งของปะการังและเปลือกหอย เด็ก็ ๆ ชาวหาดสวนกง จะนะ ปู กุ้งต่างๆ จำ�นวนมหาศาล และถ้าพื้นท่ีชุ่มน้ำ�มีปรมิ าณมากพอกจ็ ะชว่ ย จัังหวัดั สงขลา กับั ปลาอิินทรีี บรรเทาความรุนแรงของนำ้�ท่วมและ น�ำ้ แลง้ ไดอ้ ยา่ งดี ประโยชน์ที่เรียบง่ายและตรงไป ตรงมาของพน้ื ทชี่ มุ่ น�ำ้ กค็ อื “ปลา” และ ผองเพ่อื นสัตวน์ ้ำ� ซง่ึ เปน็ แหลง่ อาหาร โปรตีนทีด่ ที สี่ ดุ ส�ำ หรับเด็กและแม่ โดย เฉพาะในวัยเริ่มต้น ที่เลือดเน้ือและ พลังชีวิตมีอาหารที่ดีเป็นองค์ประกอบ ส�ำ คัญ ดงั ท่ี ดร.ปว๋ ย อึ๊งภากรณ์ เคย เขียนถึงเป้าหมายคุณภาพชีวิตของคน ไทยไว้ในบทความ “คุณภาพแห่งชีวิต ปฏทิ นิ แหง่ ความหวงั : จากครรภม์ ารดา ถึงเชิงตะกอน” ตีพิมพ์เป็นภาษาไทย ครง้ั แรกในสงั คมศาสตรป์ รทิ ศั น์ ปที ่ี 11 ฉบบั ท่ี 10 ตลุ าคม พ.ศ. 2516 เด็ก็ ๆ ช่ว่ ยพ่่อแม่่เตรียี มเบ็็ดป่่อมสำหรับั ตกปลาตอง (ปลาสลาด) “เมื่อผมอยู่ในครรภ์ของแม่ ผม ที่่�บึึงโขงหลง จังั หวััดบึงึ กาฬ อยากใหแ้ มไ่ ดร้ บั ประทานอาหารทเ่ี ปน็ คุณประโยชน์ และได้รับการเอาใจใส่ และบรกิ ารอนั ดีในเรอ่ื งสวสั ดกิ ารของ แม่และเด็ก... ในระหวา่ ง 2-3 ขวบแรกของผม ซ่ึงร่างกายและสมองผมกำ�ลังเติบโต ในระยะทส่ี �ำ คญั ผมตอ้ งการใหแ้ มผ่ ม กับตัวผมได้รับประทานอาหารท่ีเป็น คุณประโยชน”์ เด็ก็ ๆ ลุ่�มน้้ำสงครามมาร่่วมวงทำปลา มกราคม 2565 51
เปปน็น้ั ปนล�ำ้ า แต่สำ�หรับเด็กๆ ความสัมพันธ์ ใชช้ วี ติ เหมอื นอย่ใู นปา่ ลาเมาะ พวกเรา เล่นน้ำ�ทะเลเสร็จเพ่ือตากเส้ือให้แห้ง ของเดก็ กบั พน้ื ทชี่ มุ่ น�้ำ ทเี่ ปน็ บา้ นนน้ั ไป ท�ำ บา้ น เอากง่ิ ไมม้ าตง้ั เอาดนิ ทรายมาเลน่ แล้วนอนแบบน้ันเลย เพราะเดี๋ยวแม่ ไกลกวา่ เรอื่ งความอม่ิ ทอ้ งมาก อยา่ งท่ี ขายของกนั สงสยั แตต่ อนนแ้ี มค่ งรแู้ ลว้ แหละคะ่ ฮา่ ๆ ไครยี ะห์ ระหมนั ยะ ลกู สาวแหง่ ทะเล หลังเลิกเรียน พอถึงบ้าน หนูรีบ นี่คือชีวิต ตั้งแต่เด็กจนโตของหนู จะนะ พูดไว้ใน TEDX เจรญิ กรุง เมอ่ื วางกระเปา๋ แลว้ กว็ งิ่ ไปกระโดดลงทะเล หนอู ยูท่ ่จี ะนะค่ะ” ปลายปที ี่ผ่านมา เล่นทรายบนชายหาด ใช้ท้ังตัวคลุกกับ เด็กๆ กับธรรมชาติและสิงสาราสัตว์ “ตอนเดก็ มากๆ พ่อกับแมพ่ าหนู หาดทรายเหมอื นไก่ชุบแป้งทอดเลยค่ะ เปน็ ของคกู่ นั ความชา่ งเลน่ และชา่ งสงสยั ไปฝากไว้ที่บ้านญาติใกล้บ้าน เวลา วันเสาร์ เกา้ ถึงสบิ โมง กว็ งิ่ ลงทะเล ใครร่ ทู้ �ำ ใหเ้ ดก็ เลก็ ๆ เฝา้ รอลนุ้ เวลาพอ่ แม่ เลน่ กบั เพอ่ื นเรามกั จะเอาพชื ในปา่ มา จนโดนแม่ห้ามเล่นเพราะซักเสื้อไม่ กลับจากหาปลาว่าจะได้ปลาอะไรมาบ้าง ยงิ กนั ปนี ตน้ เมด็ มะมว่ งหมิ พานต์ จน ทนั !!! มีตัวอะไรแปลกๆ ไหม และใช้เคร่ืองมือ ไปเจองู !!! พอโดนบ่นบ่อยๆ หนูก็มีทริกหนี จับปลาของผู้ ใหญ่ไปช้อนปลามาเล่น แม่ด้วยการขึ้นไปอยู่บนเนินทรายหลัง พอโตขน้ึ กม็ กั ขอตามลงเรอื ไปชว่ ยจบั ปลา หรอื ชว่ ยหาหอยและปลาเลก็ ๆ ตามชายฝงั่ พ่อ่ ลููก (น้อ้ งยะห์์) นักั จัับปลาจากจะนะ ทงั้ สนกุ เพลิดเพลนิ ไดเ้ อาใจพ่อแม่ และ เด็ก็ โค่ง่ กับั ปลานวลจัันทร์์ตัวั โตของเขา ได้เป็นส่วนหน่ึงในการหาอยู่หากินของ ครอบครวั ปลาและแหลง่ อาศยั ของปลาจงึ ไมไ่ ด้ เป็นแค่ความม่ันคงทางอาหาร แต่เป็น ความสุข จินตนาการ และสร้างความรัก ความผกู พนั กบั ธรรมชาติ ซง่ึ เปน็ ความมน่ั คง ตอ่ ชวี ติ จติ ใจของเดก็ และเปน็ ความมน่ั คง ของผู้ใหญ่ทง้ั หมดด้วย บา้ นของไครยี ะหท์ ห่ี าดสวนกง อ�ำ เภอ จะนะ จงั หวดั สงขลา เปน็ ทะเลทม่ี สี ตั วน์ �้ำ อดุ มสมบรู ณม์ าก การเกบ็ ขอ้ มลู ในชุมชน พบว่า สัตว์น้ำ�กว่า 150 ชนิดจากทะเล จะนะทำ�รายได้ ให้ชุมชนโดยรอบปีละ 300ลา้ นบาทและทจ่ี ะนะมเี ดก็ ๆแบบไครยี ะห์ อกี หลายคนทร่ี วมตวั กนั เปน็ กลมุ่ “เดก็ รกั หาดสวนกง” ก�ำ ลงั ตอ่ สเู้ พอ่ื ปกปอ้ งทะเล ของตัวเองอย่างเข้มแข็งเพื่อคัดค้าน การกอ่ ตง้ั นคิ มอตุ สาหกรรมจะนะทรี่ ฐั บาล พยายามจะสร้างโดยไม่ฟังค�ำ ทัดทานจาก เจา้ ของบา้ น มกราคม 2565 52
เปปน็น้ั ปนล�ำ้ า ปนั้ น�ำ้ เปน็ ปลาขอรว่ มฉลองวนั เดก็ ชายฝั่�งอันั สมบููรณ์์ที่่จ� ะนะ ด้วยภาพสวยๆ ของเด็กๆ จากพ้ืนท่ี กระโทงแทงดำ ชุ่มน้ำ�แหล่งต่างๆ และพันธุ์ปลาใน Istiompax indicus ทะเลจะนะ กดขี้้�ลิงิ กระทุงุ เหวบั้�ง้ Hexanematichthys sagor Ablennes hians กระบอกท่่อนใต้้ กะตัักสั้�้น กะพงแดงสีีเลือื ดหมูู Ellochelon vaigiensis Stolephorus insularis Lutjanus argentimaculatus มกราคม 2565 53
เปปน็น้ั ปนล�ำ้ า กุ้�งแชบ๊ว๊ ย กุ้ �งตะกาด โคบ Penaeus merguiensis Metapenaeus ensis Anodontostoma thailandae จวดค่อ่ ม จ๊๊องม้อ้ งหน้า้ แหลม จาระเม็็ดขาว Nibia soldado Telatrygon biasa Pampus argenteus ดาบลาว ทรายแดง จาระเม็ด็ ดำ Lepturacanthus savala Nemipterus marginatus Parastromateus niger แป้น้ เมืือก สากหางเหลืือง ทูู Leiognathus equulus Sphyraena jello Rastelliger brachysoma สีีกุนุ ตาโต อีีคุุดปากหมูู Selar boops Plectorhinchus gibbosus มกราคม 2565 54
QSucizi บา้ นนกั คิด สวััสดีีปีใี หม่่ 2565 ฮะคุณุ ผู้้�อ่า่ น ก่อ่ นที่จ่� ะไปยััง คำ�ำ ถามฉบัับนี้้� เราไปดููเฉลยคำ�ำ ถามฉบัับที่แ�่ ล้ว้ กัันก่่อนดีีกว่่าฮะ ว่่าเราใช้้ซููเปอร์์คอมพิิวเตอร์์ทำ�ำ ประโยชน์ด์ ้า้ นใดและใช้ท้ ำำ�อะไรได้บ้ ้้าง ผู้ไ�้ ด้้รัับรางวัลั ประจำำ�ฉบัับที่�่ 105 รางวัลั ที่่� 1 กิฟิ ต์เ์ ซต tumbler+จานรองแก้ว้ ได้แ้ ก่่ คุณุ มาลีรี ัตั น์์ ถิริ สถิติ วงษ์์ รางวัลั ที่่� 2 ผ้า้ พัันคอมัดั ย้อ้ ม สวทช. ได้แ้ ก่่ คุณุ รัตั นากร แสนศักั ดิ์์� รางวัลั พิิเศษ หมอนผ้า้ ห่ม่ อพวช. ได้แ้ ก่่ คุณุ สุุทธิพิ งษ์์ จงจำ�ำ รัสั พัันธ์์ ต้อ้ นรับั ปีเี สืือ คำ�ำ ถามก็ห็ นีไี ม่พ่ ้้นเรื่่อ� งเสืือเสืือฮะ คือื ว่า่ เหมียี วมีญี าติเิ ยอะพอสมควร ตอนนี้้�ก็เ็ ริ่่�มจะสับั สนว่่าใครเป็็นใคร รูปู ร่่างหน้้าตาเป็็นยัังไง อาศััยอยู่่�ที่ไ�่ หน ช่ว่ ยเหมียี วรำำ�ลึกึ ญาติดิ ้ว้ ยการจับั คู่่�คุณุ สมบัตั ิเิ หล่า่ นี้้เ� ข้า้ กับั ญาติๆิ ของเหมียี วทีฮี ะ อยู่่�แถบเอเชีีย รางวลั ประจ�ำ ฉบับที่ 106 อยู่่�ทวีีปอเมริกิ า ปฏิทิ ิินครอบครัวั อยู่่�แอฟริกิ า ระบบสุรุ ิยิ ะ มีีลายจุดุ จำ�ำ นวน 2 รางวััล คำำ�รามเสีียงดัังมาก Para Dough แป้้งปั้� น้ คำำ�รามไม่่เป็็น จากยางพาราไทย จำ�ำ นวน 3 รางวััล วิ่่�งเร็ว็ ที่�่สุดุ ในโลก มีีกรามที่�แ่ ข็ง็ แรงมาก รางวััลพิิ เศษ กิฟิ ต์เ์ ซตกระบอกน้ำ��ำ + จานรองแก้้ว อพวช. กิินอาหารบนต้น้ ไม้้ จำ�ำ นวน 1 รางวััล ส่งคำ�ตอบมารว่ มสนุกได้ที่ หมดเขตส่งค�ำ ตอบ วันที่ 31 มกราคม พ.ศ. 2565 กองบรรณาธิการสาระวทิ ย์ ฝา่ ยสร้างสรรคส์ ่ือและผลิตภัณฑ์ ค�ำ ตอบจะเฉลยพรอ้ มประกาศรายชื่อผู้ได้รับรางวลั สำ�นักงานพัฒนาวทิ ยาศาสตร์และเทคโนโลยีแห่งชาติ 111 อทุ ยานวทิ ยาศาสตร์ประเทศไทย ถ.พหลโยธนิ ต.คลองหนงึ่ อ.คลองหลวง จ.ปทมุ ธานี 12120 ในสาระวิทย์ ฉบบั ที่ 107 ส�ำ หรับของรางวัล หรือส่งทางโทรสารหมายเลข 0 2564 7016 หรอื ทาง e-mail ท่ี [email protected] เราจะจดั สง่ ไปใหท้ างไปรษณีย์ อย่าลืมเขยี นชอ่ื ท่อี ยู่ มาดว้ ยนะฮะ มกราคม 2565 55
Sci เขา้ หู โน้ตความรูฉ้ บบั ย่อ ปริทัศน์ เทียนทอง โน้ตความรู้ฉบับย่อจากการพูดคุยกับแขกรับเชิญใน Podcast รายการ Sci เข้าหู ของนิตยสารสาระวิทย์ ซึ่งเป็น รายการที่รวบรวมผู้คนในแวดวงวิทยาศาสตร์มาร่วมพูดคุยและให้ความรู้ในประเด็นที่น่าสนใจ เกาะติดกระแส วิทยาศาสตร์ไทยและวิทยาศาสตร์โลกไปพร้อมกัน ทุกวันอังคารที่ 2 และ 4 ของเดือน ทางเฟซบุ๊กเพจนิตยสาร สาระวิทย์ หรือติดตามย้อนหลังที่ https://www.nstda.or.th/sci2pub/podcast-sci-in-ear/ Q: การเรียี นรู้้�วิิทยาศาสตร์์ผ่า่ นกิจิ กรรมการเล่น่ จำ�ำ เป็น็ จริงิ ๆ หรือื ? ถ้ามันไม่สนุก ไม่น่าสนใจ ผู้เรียนก็ไม่ค่อยจะเรียนรู้อะไรได้เท่าไหร่ ดังนั้นหน้าที่ของคุณครูหรือผู้สอน ไม่ว่า จะเรื่องอะไรก็ตาม ต้องทำ�ให้การเรียนรู้น่าสนใจก่อน เพราะเมื่อเด็กๆ หรือผู้เรียนสนใจแล้วก็จะเรียนรู้ได้ดีขึ้น และอาจจะไปค้นคว้าหาข้อมูลเติมได้มากขึ้นอีก เราควรเริ่มจากหากิจกรรมที่ดูแล้วเด็กๆ ให้ความสนใจ ดึงให้เข้ามาก่อน แล้วการเล่นต่างๆ มันจะสนุก อย่างน้อยเมื่อเวลาผ่านไปเด็กเขาก็จะจำ�ประสบการณ์เหล่านี้ ได้ ถ้าถามเด็กที่โตแล้ว รวมถึงลูกผมด้วยก็ตามว่า ตอนเด็กๆ ประทับใจเรื่องอะไร เขาก็จะจำ�เรื่องราวการเล่น ต่างๆ ที่ได้มีการแทรกความรู้เรื่องปรากฏการณ์ทางธรรมชาติลงไป ทำ�ให้เขาคุ้นเคยและเข้าใจว่าธรรมชาติมันมี กฎเกณฑ์นะ คนที่สนใจมากหน่อยก็จะไปหาข้อมูลเพิ่มเติมต่อได้เอง หรือเวลาไปเรียนหนังสือก็จะนำ�ไปเชื่อมโยง กับเนื้อหาที่เรียนได้ โดยจำ�ได้จากประสบการณ์ว่ามันเกี่ยวกับการเล่นแบบนี้ สำ�หรับเด็กโตหน่อยก็ให้ฝึกอธิบายสิ่งของต่างๆ เรื่องต่างๆ รอบตัว มีการนำ�เอามายากลมาให้ดู แล้ว พยายามให้เดก็ เดาว่าเกิดอะไรขน้ึ บ้าง ซงึ่ การอธิบายมายากลก็เปน็ ขนั้ ตอนเดียวกบั การอธิบายกฎเกณฑธ์ รรมชาติ ได้ฝึกการเป็นนักวิทยาศาสตร์แบบหนึ่ง คือพยายามสร้างสมมติฐาน แล้วพยายามตรวจสอบดูว่าที่เราคาดเดา มันถูกหรือผิดอย่างไร เพราะฉะนัน้ ทกุ อยา่ งไมว่ า่ จะเปน็ เรือ่ งการท�ำ ของเลน่ เดากลและการให้ พยายามอธิบายเรื่องรอบๆ ตัวช่วยให้เกิดเป็นทักษะที่ติดตัวเด็กไปและ หวังว่าจะมีประโยชน์ในอนาคต แต่สิ่งสำ�คัญคือต้องเล่นให้สนุกก่อน แล้วค่อยคุยกัน ไม่อย่างนั้นจะไม่เกิดความสนใจตั้งแต่ต้น ดร.พงศกร สายเพ็็ ชร์์ (ดร.โก้้) อาจารย์พ์ ิิเศษวิชิ า Scientific Research and Presentations วิทิ ยาลััยนานาชาติิ มหาวิทิ ยาลััยมหิิดล และผู้้�ก่อ่ ตั้�้งเพจ “วิทิ ย์พ์ ่่อโก้้” จาก Podcast \"Sci เข้้าหู\"ู EP 8 วิทิ ย์์พ่่อโก้้ ทำ�ำ เรื่่�องวิิทย์ใ์ ห้ส้ นุกุ ฟัังบทสััมภาษณ์์เต็ม็ ได้ท้ ี่่� https://www.nstda.or.th/sci2pub/sci-in-ear-ep8/ มกราคม 2565 56
ค�ำ คม นกั วทิ ย์ ดร.นำ�ชัย ชวี วิวรรธน์ I do not know what I may appear ข้าพเจ้าไม่อาจทราบได้ว่า to the world; but to myself I seem สำ�หรับโลกแล้วจะเห็นข้าพเจ้าเป็นเช่นไร; to have been only like a boy playing แต่สำ�หรับตัวข้าพเจ้าเองแล้ว ข้าพเจ้าก็เป็นแค่ on the seashore, and diverting myself in เพียงเด็กน้อยที่เล่นเพลิดเพลินบนชายหาด now and then finding a smoother pebble บางคราวก็มองหากรวดที่เรียบลื่นหรือ or a prettier shell than ordinary, whilst เปลือกหอยที่งดงามกว่าอันอื่นทั่วไป ขณะที่ the great ocean of truth lay all มหาสมุทรแห่งสัจธรรมอันยิ่งใหญ่ undiscovered before me. แผ่อยู่ต่อหน้ารอให้ค้นพบ - Isaac Newton - - ไอแซก นิวตัน - ไอแซก นิวตัน (25 ธันวาคม ค.ศ. 1642 - 20 มีนาคม ค.ศ. 1727) นักวิทยาศาสตร์ชาวอังกฤษ ผู้คิดค้นกฎแรงดึงดูดของโลก กฎการเคลื่อนที่ของวัตถุ ทฤษฎีแคลคูลัส ประดิษฐ์กล้องโทรทรรศน์ชนิด หักเหแสง และค้นพบสมบัติของแสงที่ว่าแสงสีขาวประกอบขึ้นจากแสงสีรุ้ง ใบสมคั รสมาชิก สิทธพิ เิ ศษสำ�หรบั สมาชกิ - ได้รบั “นิตยสารสาระวทิ ย”์ e-magazine https://www.facebook.com/SarawitNSTDA รายเดือนอย่างต่อเน่ืองทางอเี มล โดยไมเ่ สยี คา่ ใช้จา่ ย hhttttppss::////wwwwww..ffaaนccิeeติ bbooยookkส..ccooาmmร//สSSaaาrrรaawwะiiวttิNNทิ SSTTยDD์AA์ - ซอื้ หนังสอื ของ สวทช. ได้รับส่วนลด 20% ณ ศนู ย์หนงั สือ สวทช. https://www.facebook.com/SarawitNSTDA อทุ ยานวิทยาศาสตรป์ ระเทศไทย https://bookstore.nstda.or.th/ สามารถสมัครผ่านช่องทางออนไลน์ได้ที่ลิงก์ https://forms.gle/jnj86w6J58Y9Nqqb8 ติดตอ่ กองบรรณาธกิ ารสาระวทิ ย์ หรอื ได้ทางอีเมล Scan QR Code [email protected] ทอ่ี ยู่ ฝ่ายสร้างสรรคส์ ่ือและผลิตภณั ฑ์ (MPC) ส�ำ นักงานพัฒนาวิทยาศาสตรแ์ ละเทคโนโลยแี หง่ ชาติ 111 อุทยานวิทยาศาสตรป์ ระเทศไทย ถ.พหลโยธิน ต.คลองหนงึ่ อ.คลองหลวง จ.ปทุมธานี 12120 สาระวทิ ยเ์ ปน็ นติ ยสารอิเล็กทรอนิกส์ (e-magazine) รายเดอื น มจี ดุ ประสงคเ์ พื่อเผยแพรข่ อ้ มูลข่าวสารและความรู้ด้านวทิ ยาศาสตร์และเทคโนโลยีท้งั ของไทยและต่างประเทศให้แกก่ ลมุ่ ผู้อา่ นทเ่ี ป็นเยาวชน มกราคม 2565และประชาชนทว่ั ไปที่สนใจในเรอ่ื งดงั กลา่ ว โดยสามารถดาวน์โหลดได้ฟรที ่ี www.nstda.or.th/sci2pub/ หรอื บอกรับเปน็ สมาชกิ ไดโ้ ดยไม่เสยี คา่ ใชจ้ า่ ยใดๆ 57จดั ทำ�โดย ฝา่ ยสร้างสรรค์ส่ือและผลิตภัณฑ์ สำ�นักงานพัฒนาวทิ ยาศาสตรแ์ ละเทคโนโลยแี ห่งชาติ (สวทช.) ขอ้ ความตา่ งๆ ท่ีปรากฏในนติ ยสารอิเลก็ ทรอนิกส์ฉบับนี้เปน็ ความเห็นโดยอสิ ระของผู้เขยี น สำ�นักงานพฒั นาวิทยาศาสตรแ์ ละเทคโนโลยีแห่งชาติไมจ่ ำ�เปน็ ต้องเห็นพ้องด้วย
M O U LT I N G Sci Gallery ออกจากเกราะที่เ�่ กิิบกาย เป็็นร่า่ งใหม่ท่ ี่เ�่ ติบิ โต แมลงปอมีีการเปลี่่�ยนแปลงรููปร่่าง (metamorphosis) 3 ระยะ คืือ จากไข่่ไปเป็็นตััวอ่่อนซึ่่�งอาศััยอยู่่�ในน้ำ�ำ � เมื่่�อถึึงเวลาตััวอ่่อนจะคลานขึ้้�นมา จากน้ำำ��เพื่่� อลอกคราบกลายเป็็นตััวเต็็มวััย พร้้อมผจญภััยในโลกกว้้าง ด้ว้ ยร่่างใหม่ต่ ่อ่ ไป ภาพ : หนูนัน
Search
