คู่มือ_ชีวิตวิถีใหม่

ชวี ต� วถ� ีใหม คูมอื สรางเสร�มสขุ ภาพดีแบบพ�่งตนเองในชวี �ตวถ� ีใหม แนะนำการมีสขุ ภาพดที ีเ่ รม่� จากตวั เอง เร�ม่ จากชวี �ตประจำวนั และทำใหตอเนอ่ื งจนเปน กจิ วตั ร แลวจะรูวา ชวี �ตดีเรม�่ ท่เี ราเองนี่ละ

ค�ำ น�ำ นบั ต้ังแต่เกิดการระบาดของเช้อื โควิด-19 (COVID-19) เราเหน็ การเปล่ียนแปลงมากมาย ในสังคมที่เกิดข้ึน เห็นการปรับตัวการใช้ชีวิตและการปรับเปล่ียนสิ่งแวดล้อม และน่ันคือสิ่งที่ เราเรียกกันว่า ชีวิตวิถีใหม่ วิถีที่เราได้สร้างสุขอนามัยท้ังส่วนตัวและส่วนรวม วิถีท่ีเราได้เรียนรู้ ว่าการมภี มู คิ ุ้มกันรา่ งกายและจิตใจเปน็ สิ่งที่จ�ำเปน็ วิถีท่ีเราได้พบว่าระบบการจัดการเศรษฐกิจ สงั คม สง่ิ แวดล้อม มสี ่วนอย่างมากต่อการปรับตัวของคนในสงั คม การเรียนรู้และปรับตัวตลอดช่วงเวลาท่ีผ่านมา ได้พิสูจน์ให้เราเห็นว่า หากเราทุกคนร่วม มือกัน เราจะผ่านทุกวิกฤตปัญหาไปได้ และวิถีชีวิตแบบใหม่ที่เราได้ร่วมกันสร้างสุขอนามัยที่ดี และสร้างภูมิคุ้มกันร่างกายจิตใจ ช่วยให้เราอยู่ร่วมกันอย่างปลอดภัยจากโรคร้าย ช่วยให้เรามี ชีวิตท่ีมคี วามสุขรว่ มกัน การมีชีวิตวิถีใหม่ จึงเป็นเสมือนการเริ่มต้นใหม่ของเราทุกคน การเริ่มปรับตัวใช้ชีวิต บริบทในรูปแบบใหมใ่ หเ้ ปน็ นสิ ยั เพ่ือใหม้ ชี ีวิตท่ีมคี วามสขุ ร่วมกัน สำ� นกั งานกองทนุ สนบั สนนุ การสรา้ งเสริมสขุ ภาพ (สสส.)

สารบัญ ชวี ติ วถิ ีใหม่ ในบา้ น ชีวิตวถิ ีใหม่ ในตลาด ชวี ิตวถิ ีใหม่ ไปวัด สร้างสขุ อนามยั สว่ นตัว สร้างสขุ อนามัยส่วนรวม สรา้ งภมู ิค้มุ กันใหร้ ่างกายและจติ ใจ สร้างภูมิคุม้ กนั ให้พร้อมรับมือทกุ ความเปลี่ยนแปลง

1 บทท่ี 1 ชวี ติ วถิ ีใหม่...ในบ้าน การอยู่อาศัยในบ้านท่ีมีสมาชิกครอบครัวหลายวัย แต่ละคนมีกิจกรรม การเรียน และภาระหน้าท่ีการงานที่ต้องเดินทางไปยังสถานที่ต่างกัน ดังน้ัน การดแู ลบา้ นใหเ้ ปน็ ที่อยูอ่ าศยั ท่ีสะอาด จึงเปน็ สว่ นสำ� คัญท่ีจะชว่ ยใหค้ นในบา้ น มสี ขุ อนามยั ที่ดี ลดความเส่ยี งของการติดเช้ือหรอื แพร่กระจายเช้อื โรคต่างๆ ได้ นี่คือหลักส�ำหรับการเตรียมท่ีอยู่อาศัยและการปฏิบัติตัวอย่างถูกสุขลักษณะ เพ่ือให้บ้านเป็นสถานที่ปลอดภัย ปลอดเช้ือ ส่วนผู้อยู่อาศัยทุกคนก็มีความสุข สขุ ภาพรา่ งกายแข็งแรงสมบูรณ์

ชวี ติ วถิ ีใหม.่ ..ในบา้ น 2 การท�ำ ความสะอาดพนื้ ที่ จุดท่ีตอ้ งทำ� ความสะอาดอย่างสม�่ำเสมอ หลายครอบครัวมีการท�ำความสะอาดบ้านเป็นประจ�ำอยู่แล้ว แต่อาจจะสนใจพ้ืนที่ใหญ่ หรือจุดที่มองเห็นได้ชัด เช่น ช้ันวางของ พ้ืนห้อง หรือครัวที่ใช้งานบ่อยๆ แต่ยังมีอีกหลายจุด ในบ้านท่ีสมาชิกในครอบครัวสัมผัสกันบ่อยๆ จึงควรหม่ันเช็ดท�ำความสะอาด เพ่ือไม่ให้กลาย เปน็ จุดสะสมเช้ือโรค แล้วท�ำใหค้ นในบา้ นแพร่เช้ือหรือได้รับเช้อื จากกัน เคาน์เตอรเ์ ตรยี มอาหาร เตาปรงุ อาหาร ถงั ขยะ เขยี ง สวติ ช์ไฟ ราวจับ สายชำ� ระ ฝาชกั โครก ก๊อกน้ำ� อ่างล้างหน้า

3 เมาส์ คยี บ์ อรด์ ปลอกหมอน ผ้าปูทนี่ อน กลอนเปิด-ปิดหน้าต่าง ลูกบิดประตู แอร์ ราวจบั บันได มอื จบั เปดิ -ปิด พดั ลม ตู้ ลน้ิ ชกั โต๊ะ เกา้ อี้ โซฟา ชั้นวางรองเท้า เคร่ืองใช้ไฟฟา้ ตา่ งๆ

ชีวิตวถิ ีใหม่...ในบ้าน 4 แหลง่ สะสมเชือ้ โรคที่มักถกู มองขา้ ม ■ ช้ันวางรองเท้า ■ เมาส์ คยี บ์ อรด์ เม่อื ใสร่ องเทา้ เหยยี บย่ำ� ไปตามสถานทตี่ า่ งๆ เมาส์และคีย์บอร์ดอาจกลายเป็นแหล่งสะสม พ้นื รองเท้าจงึ สะสมเช้อื โรคที่อยูบ่ นพ้นื เหลา่ นนั้ ไว้ ดังน้ันหากมีโอกาส ควรล้างท�ำความสะอาด เช้อื โรคโดยไมร่ ูต้ วั เน่อื งจากไมม่ ใี ครนกึ ถงึ การลา้ งมอื พ้นื รองเท้าและชัน้ วางรองเท้า เพ่อื ไมใ่ หเ้ ปน็ พ้นื ท่ี ก่อนท�ำงาน ซ่ึงต่างจากการล้างมือก่อนกินอาหาร สะสมเช้อื และอาจจะแพรเ่ ช้อื ไปตามพ้นื ที่อ่ืนๆ ได้ ที่จะระมดั ระวังมากกว่า ดังน้นั เม่อื มอื ไปจับส่ิงของ แล้วมาใช้งานเมาส์และคีย์บอร์ด ส่ิงที่ใกล้ตัวน้ี ■ ปลอกหมอน ผา้ ปูทนี่ อน จึงสะสมเช้อื โรคไว้มากมาย อาจจะคดิ วา่ นอนหนนุ หมอนและแคพ่ ลกิ ไป พลิกมาอยู่บนเตียงนอนทุกคืน ปลอกหมอนกับ วิธที �ำความสะอาด ผา้ ปูท่ีนอนคงไมส่ กปรกเท่าไรหรอก แต่เหง่ือไคล รังแค เซลล์ผิวท่ีตายแล้ว หรือข้ีไคลตามผิวหนัง ถอดสายอุปกรณ์ สำ� หรับอุปกรณ์ไรส้ ายใหน้ ำ� แม้กระท่ังน้�ำลายท่ีไหลลงไปบนหมอน จะตกอยู่ 1 ท่ีปลอกหมอนและผ้าปูท่ีนอนนั่นแหละ ดังนั้น หากปลอ่ ยไว้นานๆ ไมซ่ กั ท�ำความสะอาด กจ็ ะเปน็ แบตเตอรอ่ี อกก่อน แหล่งสะสมเช้ือโรคและแบคทีเรีย ถึงจะอาบน้�ำ ก่อนเข้านอนไปก็เหมือนล้มตัวลงไปนอนบนกอง 2 ใชผ้ า้ นมุ่ หรอื สำ� ลีก้าน ชุบน้ำ� ผสมสบู่ เช้ือโรคอยู่ดี ดังน้ันควรท�ำการซักปลอกหมอน และผา้ ปูท่ีนอนสัปดาหล์ ะคร้งั เปน็ อย่างนอ้ ย 3 เช็ดพ้ืนผวิ ภายนอกเมาส์ ระมดั ระวังไมใ่ หน้ ้ำ� เขา้ อุปกรณ์ 4 แปน้ พิมพ์ใช้แปรงปดั เศษฝนุ่ ในซอกระหว่างปุม่ แล้วเช็ดทีละปุม่ 5 ใช้ผา้ ล้างน้ำ� ใหส้ ะอาด หรอื สำ� ลีก้านชุบน้ำ� หมาดๆ แล้วนำ� มาเชด็ อีกคร้ัง ระวังไมใ่ หน้ ้ำ� หยดลงอุปกรณ์

5 ■ ถังขยะ วิธที �ำความสะอาด หลายคนคิดว่าถังขยะใช้รองรับขยะ 1 สวมถุงมอื ยางก่อนท�ำความสะอาด อยู่แล้ว จึงไม่ต้องท�ำความสะอาดอีก แต่น่ัน ผสมน้ำ� ยาฟอกขาวความเขม้ ขน้ 5% ใช้ 1.3 ช้อนโต๊ะ ก็คือเหตุผลที่ถังขยะเป็นแหล่งสะสมเช้ือโรค ช้ันดี จึงมีกลิ่นเหม็นและเป็นอันตรายต่อ 2 ผู้สัมผัสถังขยะ ท้ังสมาชิกในครอบครัวและ ต่อน้ำ� 1 ลิตร ถ้าถังขยะขนาดใหญใ่ หผ้ สมเพม่ิ ตามสัดส่วน พนกั งานเก็บขยะด้วย 3 เทน้ำ� ยาท่ีผสมไว้ล้างท�ำความสะอาดถังขยะใหท้ ่ัว 4 ใชแ้ ปรงหรอื ฟองน้ำ� ขดั ใหส้ ะอาด 5 ล้างน้ำ� เปล่าแล้วตากแดดผ่งึ ลมใหแ้ หง้ สนทิ ก่อนนำ� มาใช้ วิธที ำ�ความสะอาดของใช้ใหส้ ะอาดคงทน เลือกใช้น้�ำยาท�ำความสะอาดท่ีเหมาะส�ำหรับพ้ืนผิวของเคร่ืองใช้และเฟอร์นิเจอร์แต่ละประเภท หรอื ใช้ส่งิ ที่มอี ยูใ่ นบา้ นมาปรบั ใช้ได้ แต่ต้องระวังไมใ่ หท้ �ำลายพ้นื ผวิ จนเสยี หาย เฟอรน์ ิเจอรไ์ ม้ พลาสติก พ้นื ผวิ โลหะ ใชผ้ า้ ชุบน้ำ� ผสมสบูเ่ ชด็ ใช้ผา้ ชุบแอลกอฮอล์ 70% เช็ดใหท้ ่ัว แล้วทิ้งไว้ใหแ้ หง้ แล้วเช็ดด้วยผา้ ชุบน้ำ� ใหส้ ะอาดอีกคร้ัง

ชีวติ วิถีใหม่...ในบา้ น 6 ผลติ ภณั ฑท์ �ำ ความสะอาดทค่ี วรมตี ดิ บา้ นไวเ้ สมอ นำ�้ ยาทำ� ความสะอาดหอ้ งนำ้� นำ้� ยาฟอกขาว นำ�้ ยอาเทนำ�กคปวราะมสสงะคอ์ าด นำ้� ส้มสายชู น้ำ� ยาล้างจาน นำ�้ ยาถพู ืน้ น้�ำสม้ สายชู สารพัดประโยชน์ น้�ำส้มสายชูเป็นวัตถุดิบท่ีมีติดครัวกันทุกบ้านอยู่แล้ว แต่นอกจากน�ำมาเป็นเคร่ืองปรุง ยังสามารถน�ำมาใช้ท�ำความสะอาดคราบสกปรกในบ้านได้เป็นอย่างดี ใช้เช็ดท�ำความสะอาดคราบ ชากาแฟท่ีติดถ้วย รอยไหม้บนเตารีด ก�ำจัดคราบน้�ำ คราบตะกรนั จึงเหมาะส�ำหรับนำ� มาเชด็ กระจก แช่หัวก๊อกน้�ำและฝักบัวท่ีอุดตัน รวมถึงล้างคราบสกปรกติดแน่นในโถส้วม และก�ำจัดคราบเช้ือรา บนผ้ามา่ นก้ันอาบน้�ำได้อีกด้วย

7 การปรบั สิ่งแวดลอ้ มและการจดั การทีจ่ ำ�เปน็ การเตรียมพร้อมบ้านให้เหมาะกับวิถีชีวิตใหม่ ถือเป็นความจ�ำเป็นเพ่ือป้องกันสมาชิก ในครอบครัวให้ปลอดภัยจากเช้ือท่ีจะน�ำมาสู่โรคภัยไข้เจ็บต่างๆ ดังน้ันการปรับพ้ืนท่ีหรือ การจัดการส�ำหรับใช้ชีวิตภายในบ้านน้ัน จึงไม่ใช่เร่ืองยากล�ำบากหรือสร้างภาระเกินไป และยังชว่ ยปลูกฝังและสร้างพฤติกรรมท่ีเหมาะสมใหก้ ับทุกคนในครอบครวั อีกด้วย ■ เปิดประตู หน้าต่าง ใหอ้ ากาศถ่ายเทได้ดี เม่อื มอี ากาศจากภายนอกไหลเวียนเขา้ มาในบา้ น ท�ำใหถ้ ่ายเทดี จะช่วยลดการสะสมของเช้ือโรค ต่างจากบ้านที่ปิดประตู หน้าต่าง และมกี ล่ินอับ เทคนิคง่ายๆ เปิดประตู หน้าต่างอยา่ งไร ใหอ้ ากาศถ่ายเท 1 ไมว่ างเฟอร์นเิ จอร์หรอื สิง่ ของปดิ บงั ลม ประตู หนา้ ต่าง 2 เปดิ ประตู หนา้ ต่าง ในทิศตรงกันข้าม เพราะถ้าลมจะเขา้ บ้านได้ก็ต้องมที าง ใหล้ มระบายออกด้วยเหมอื นกัน 3 หอ้ งท่ีมหี นา้ ต่างบานเดียว ใหเ้ ปดิ หนา้ ต่าง แล้วเปดิ พัดลมเปา่ ไปทางหนา้ ต่าง เพ่อื ช่วยระบายอากาศภายในหอ้ ง

ชีวิตวถิ ีใหม่...ในบา้ น 8 ■ สบูแ่ ละเจลแอลกอฮอล์ สบู่ เจลแอลกอฮอล์ วางตามจดุ เหลา่ นเ้ี สมอ กอ๊ กน้ำ� หนา้ บา้ น หากเป็นไปได้ วางไว้ท่ีทางเข้าบ้าน ห้องรับแขก อ่างล้างจาน ห้องน้�ำ อ่างล่างมือ ก๊อกน้�ำ โต๊ะท�ำงาน โต๊ะกินข้าว ส�ำหรับท�ำความสะอาดมือ หลังบ้าน เพ่ือสามารถล้างกับน้�ำเพ่ือท�ำความ เวลาท่ีไมส่ ามารถใชส้ บู่กับน้ำ� ล้างมอื ได้ สะอาดมอื ได้ทกุ คร้งั ■ ราวตากผา้ ■ ช้ันวางรองเท้า • ผ้าเช็ดมือกับผ้าเช็ดตัว แขวนตากแยก ควรวางช้ันวางรองเท้าไว้นอกบ้าน เพ่ือเป็น ราวสว่ นตัวไมป่ ะปนกัน การป้องกันไม่ให้ส่ิงสกปรกและเช้ือโรคท่ีอยู่บน พ้ืนรองเท้าจากภายนอกเข้ามาอยู่ในบ้าน หากไม่ • วางอยูใ่ นต�ำแหนง่ ที่มลี มโกรก สามารถวางนอกห้องพักหรืออพาร์ตเมนต์ ให้ถอด และแสงแดดส่องถึง รองเท้าก่อนเข้าห้อง แล้วถือไปใส่ชั้นวางรองเท้า หลังจากน้นั ล้างมอื ใหส้ ะอาด ■ เก็บของใหเ้ ป็นระเบยี บ เม่ือบ้านรกหรือวางของระเกะระกะ มักจะมีจุดที่ท�ำความสะอาดไม่ท่ัวถึง ฝุ่นเกาะ เยอะ จึงกลายเปน็ แหล่งสะสมเช้อื โรค การเก็บ ของให้เป็นระเบียบ ช่วยให้ท�ำความสะอาด และรักษาความสะอาดง่าย ลดการสะสมของ เช้ือโรค

9 ■ อุปกรณ์ท�ำอาหาร เขียงและมดี ภาชนะ แยกเขียงและมีดส�ำหรับหั่นผักสดกับ แ ย ก ภ า ช น ะ ส� ำ ห รั บ ล้ า ง แ ล ะ เ ต รี ย ม เน้อื สตั วอ์ อกจากกนั และแยกสำ� หรบั หน่ั อาหาร วัตถดุ ิบของผกั สดและเน้อื สัตว์ออกจากกัน ดิบกับอาหารสกุ ด้วย เน้ือสัตว์อาจมีเช้ือแบคทีเรียปนเป้ ือนอยู่ ซ่ึงก�ำจัดได้ด้วยการปรุงสุก ด้วยความรอ้ น ดังน้ันควรแยกภาชนะ เขียง และมีดส�ำหรับผักและเน้อื สัตว์ ออกจากกัน บ้านไหนมีมีดและเขียงเพียงชุดเดียว ให้ห่ันผักก่อน ล้างให้ สะอาด แล้วจึงนำ� มาห่นั เน้ือสัตว์ต่อ ■ ถังขยะแยกประเภท ■ ใชป้ ระโยชน์จากพ้นื ทภ่ี ายนอกบา้ น ถังขยะแยกประเภท ได้แก่ • ขยะท่ัวไป (สนี ้ำ� เงิน) • หากมีโรงรถหรือสวน สามารถปรับมาปลูกผัก • ถังขยะย่อยสลาย (สเี ขยี ว) สวนครัวลงกระถางหรือลงดิน เพ่ือมีแหล่งอาหาร • ถังขยะรไี ซเคิล (สเี หลือง) ปลอดสารพษิ ไว้ใหเ้ ก็บกินภายในบ้าน ทั้งปลอดภัย • ถังขยะอันตราย (สีแดง) ต่อสุขภาพและประหยัดเงินด้วย เพ่ือง่ายต่อการจัดเก็บแยกไปรีไซเคิล • ส�ำหรับห้องพักหรืออพาร์ตเมนต์ท่ีมีพ้ืนท่ีน้อย และความปลอดภัยของพนกั งานเก็บขยะ ใช้พ้ืนที่บริเวณระเบียง หรือริมหน้าต่างท่ีแสงแดด ส่องถึง ก็สามารถปลูกผักง่ายๆ ในกระถางได้ เหมอื นกัน

ชีวติ วถิ ีใหม่...ในบ้าน 10 ปรับพฤติกรรมเหล่านีเ้ พือ่ สุขอนามัยท่ดี จี นเปน็ นสิ ยั บางพฤติกรรมท่ีปฏิบัติได้ง่ายและรู้กันอยู่แล้ว อาจถูกมองข้ามและไม่ได้ฝึกจนเป็น นิสัย ท้ังๆ ท่ีหากท�ำเป็นประจ�ำจะสามารถป้องกันการติดเช้ือ ช่วยให้ห่างไกลจากโรคและ ความเจ็บป่วยได้ ดังน้ันลองดูว่าพฤติกรรมแบบไหนท่ีฝึกท�ำเป็นประจ�ำแล้วจะช่วยให้คน ในครอบครวั ไมเ่ ป็นผู้แพรเ่ ช้ือหรอื ติดเช้ือได้ • ล้างมือก่อนเข้าบ้านและ • ล้างมือเม่ือรับพัสดุและหลัง ระหว่างใช้ชีวิตประจ�ำวัน แกะพัสดุ อยูใ่ นบ้าน • ลา้ งมอื กอ่ นและหลงั กนิ อาหาร • แ ย ก ข อ ง ใ ช้ ส่ ว น ตั ว เ ช่ น • อาบน้�ำสระผม หลังกลับจาก • เส้ือผ้าใช้แล้วใส่ตะกร้าผ้า แปรงสีฟัน ผ้าเช็ดตัว เส้ือผ้า ท่ีแออัด แล้วสวมใส่เส้ือผ้า ส�ำหรับเตรียมซัก ไม่ใส่ซ้�ำ ไมใ่ ชป้ ะปนกัน ชุดใหม่ ไมว่ างระเกะระกะ

11 • ใช้จานชามช้อนส้อมส่วนตัว • อาหารที่ซ้ือหรือส่ังมากิน เทใส่จานชามท่ีบา้ นเสมอ ไมค่ วร ไมก่ ินอาหารรว่ มกัน กินอาหารจากห่อหรือกล่องบรรจุอาหารท่ีร้านใช้ส่งมา ก า ร ใ ช้ ภ า ช น ะ ช้ อ น ส้ อ ม ข อ ง ท่ี บ้ า น ช่ ว ย ล ด ค ว า ม เ สี่ ย ง การติดเช้ือได้ และอุ่นอาหารใหร้ ้อนก่อนกินทกุ คร้ัง • แยกขยะให้ถูกประเภท โดยเฉพาะขยะติดเช้ือ เช่น กระดาษเช็ดปาก กระดาษทิชชู่ในห้องน้�ำ หน้ากากอนามัย ใช้แล้ว และถุงมือใช้ครั้งเดียวทิ้ง มัดใส่ถุงแยกทิ้งลงถัง ขยะอันตราย ไมป่ ะปนกับขยะท่ัวไป



13 บทท่ี 2ชด วี ติ วถิ ีใหม่...ในตลา ตลาดเป็นศูนย์รวมสินค้าเพ่ือจ�ำหน่ายส�ำหรับทุกคนในชุมชน แต่ละวัน จึงมผี คู้ นและกิจกรรมต่างๆ เกิดข้นึ ในพ้นื ที่ ไมว่ ่าจะเปน็ พอ่ ค้า แมค่ ้า พนกั งาน ขนส่งสินค้า ลูกค้า และผเู้ ก่ียวขอ้ ง ที่เดินทางมาค้าขายแลกเปลี่ยนและจับจ่าย ใช้สอยรวมกันอยู่ในตลาด นอกจากข้าวของเคร่ืองใช้ในชีวิตประจ�ำวันแล้ว ที่นี่ยังเป็นแหล่งอาหารที่รวมวัตถุดิบของสดประเภทเน้ือสัตว์ ผัก ผลไม้ แล้วยงั มอี าหารสำ� เรจ็ รูป อาหารปรุงสุก ของคาวหวาน และสารพดั ส่งิ ดั ง น้ั น ต ล า ด จึ ง ต้ อ ง มี ก า ร จั ด ก า ร แ ล ะ ค ว บ คุ ม ดู แ ล ใ ห้ ถู ก สุ ข ลั ก ษ ณ ะ รวมถึงหลักการปฏิบตั ิตัวสำ� หรบั ชวี ิตวิถีใหมใ่ นตลาดของผคู้ ้า ลกู ค้า และผดู้ แู ล พ้ืนท่ีตลาด เพ่ือความสะอาดปลอดภัยของทกุ คนด้วย

ชวี ิตวถิ ีใหม.่ ..ในตลาด 14 การทำ�ความสะอาดพนื้ ที่ จุดทตี่ ้องทำ� ความสะอาดอย่างสมำ่� เสมอ ตลาดแต่ละแห่งมีมาตรฐานการจัดการตลาดให้มีความเรียบร้อยปลอดภัยด้วยการท�ำ ความสะอาดเปน็ ประจ�ำอยูแ่ ลว้ ชวี ิตวิถีใหมท่ �ำใหร้ ูว้ ่าในตลาดที่ผคู้ นจากต่างท่ีเดินทางมารวมตัว กันอยู่เยอะๆ จะมีความเส่ียงต่อการแพร่กระจายเช้ือโรคและการรับเช้ือ แต่สามารถป้องกันได้ หากมีความใส่ใจท�ำความสะอาดจุดต่างๆ ที่มีคนสัมผัสเยอะๆ และระมัดระวังตัวคอยท�ำ ความสะอาดมอื หลังจากสัมผสั ส่งิ เหล่านเี้ สมอ บตั รจอดรถ ขวดป๊ัมเจลแอลกอฮอล์ เคร่ืองวดั อณุ หภมู ิ เงนิ ธนบัตรและเหรียญ ปุ่มกดต่างๆ เชน่ ที่เหยียบของอา่ งล้างมือ ปมุ่ บนตู้เอทีเอ็ม แบบเหยียบ ลกู บดิ มอื จับ ส�ำหรับเปิด-ปิดประตู

15 จุดซักลา้ ง ก๊อกนำ้� สายยาง ตะกร้าและรถเขน็ แผงสนิ ค้า ตูก้ ระจก อปุ กรณ์ปดิ ครอบอาหาร ผา้ กันเปื้อน หมวกคลุมผม โต๊ะ เกา้ อี้ และพลาสติกหรือฉากก้ันบนโต๊ะอาหาร

ชีวติ วถิ ใี หม.่ ..ในตลาด 16 แหล่งสะสมเช้ือโรคที่มักถูกมองขา้ ม ■ บตั รจอดรถ ■ เคร่อื งวัดอุณหภมู ิ เม่อื รบั มาแลว้ ใหใ้ ชแ้ อลกอฮอลเ์ ชด็ ท�ำความ เจ้าหน้าที่ที่ท�ำหน้าที่วัดอุณหภูมิใช้มือจับ สะอาด ก่อนเก็บแยกจากของสว่ นตัว เคร่ืองทุกวัน วันละหลายช่ัวโมง หากมีเจ้าหน้าท่ี หลายคนควรท�ำความสะอาดเคร่ืองด้วยการใช้ผ้า ชุบน้�ำสบู่เช็ดท�ำความสะอาด แล้วใช้ผ้าเช็ดให้แห้ง ก่อนนำ� มาใช้ใหมท่ กุ คร้ัง ■ แผงสนิ ค้า ต้กู ระจก อุปกรณ์ปิดครอบอาหาร ก่อนและหลังต้ังแผงสินค้าทุกคร้ัง พ่อค้าแม่ค้าควรท�ำ ความสะอาดแผงสนิ ค้า ต้กู ระจก และอุปกรณป์ ดิ ครอบอาหารกอ่ น เพ่ือความสะอาดของสินค้าท่ีน�ำมาขาย และความปลอดภัยของ ตัวเองและลูกค้าท่ีจะมาหยิบจับเลือกสินค้าหรือชี้สินค้าหน้าตู้ กระจกด้วยวิธดี ังนี้ ใช้น้ำ� ผสมสบู่ ใชผ้ า้ เช็ดใหแ้ หง้ หรอื ผสมน้ำ� ยาล้างจาน ก่อนจัดวางสินค้า เชด็ ท�ำความสะอาดแผงหรือโต๊ะ ล้างด้วยน้ำ� เปล่า หรอื เชด็ ด้วยผา้ ชุบน้ำ� ใหส้ ะอาด หลังเก็บแผงแล้วท�ำความสะอาด ตามข้นั ตอนนอี้ ีกคร้งั

17 ■ เงิน ธนบตั รและเหรยี ญ เงินสดท่ีได้รับมา เก็บแยกใส่ถุงต่างหาก ไมเ่ ก็บในกระเปา๋ สตางค์ เงนิ ทง้ั แบบธนบตั รและเหรยี ญทใี่ ชส้ ำ� หรบั จบั จา่ ย ใช้สอยในชีวิตประจ�ำวัน มีการหมุนเวียนแลกเปล่ียน หลงั หยบิ จบั ธนบตั รและเหรยี ญตอ้ งลา้ งมอื ผ่านมือคนมาไม่รู้กี่คนกว่าจะถึงมือเรา ถ้ามีคนไอจาม ด้วยน้ำ� สบูห่ รือเจลแอลกอฮอล์ แล้วใช้มือปิดปากเสร็จแล้วมาจับธนบัตร เช้ือไวรัส หรอื เช้อื โรคต่างๆ จะสามารถมชี วี ิตอยูบ่ นธนบตั รใบนน้ั ท� ำ ค ว า ม ส ะ อ า ด เ งิ น ด้ ว ย ก า ร แ ช่ น้� ำ ส บู่ ได้ถึง 4-9 วัน ไหนจะมือคนอ่ืนท่ีจับส่ิงสกปรกต่างๆ น้�ำยาล้ างจาน หรือน้�ำยาซักผ้าเด็ ก มาอีก ดังน้นั ธนบตั รที่เหน็ อยูอ่ าจจะมเี ช้อื โรคสะสมอยู่ เพียงไม่นาน (ถ้าแช่ไว้นานระวังเน้ือ เปน็ หม่นื ตัวเลยทีเดียว กระดาษเป่ ือย) แล้วตากให้แห้งก่อนน�ำ ไปใชต้ ่อ ดังน้ันผู้ค้าหรือลูกค้าที่ได้รับเงินและเงินทอน จากตลาดกลับบ้านแล้ว ควรท�ำความสะอาดเงินก่อน ทุกคร้ัง เพ่ือปอ้ งกันการปนเป้ อื น สำ� หรบั คนท่ีสามารถใช้การโอนจ่ายค่าอาหาร ค่าของใช้ต่างๆ ผา่ นโทรศพั ท์มอื ถือได้ จะปลอดภัยกว่า ■ ปุ่มต่างๆ เช่น ปุ่มบนต้เู อทเี อ็ม ก่อนซ้ือของ บางคนพกเงินสดมาไม่พอ จึงต้องกดเงินท่ีตู้เอทีเอ็มก่อน ดังน้ันปุ่มต่างๆ จึงมีคนกดใช้จ�ำนวนมาก ควรท�ำความสะอาด สม่�ำเสมอ สามารถท�ำความสะอาดได้ด้วยการใช้ ผา้ ชุบแอลกอฮอล์เชด็ ทีละปุม่

ชีวิตวิถีใหม.่ ..ในตลาด 18 การปรับสง่ิ แวดล้อมและการจดั การที่จำ�เปน็ ตลาดมีการท�ำความสะอาดพ้ืนที่เป็นประจ�ำทุกวันอยู่แล้ว แต่ด้วยรูปแบบชีวิตวิถีใหม่ ที่คนต้องหันมาใส่ใจสุขอนามัยกันเพ่ิมข้ึน ตลาดจึงควรมีการปรับพ้ืนที่และจัดให้มีจุดส�ำหรับ การท�ำความสะอาดเพ่ิมเติม เพ่ือการรักษาความสะอาดและการป้องกันการแพร่เช้ือหรือ การติดเช้อื ภายในตลาด ใหต้ ลาดเปน็ สถานท่ีปลอดภัยท้ังกับผคู้ ้าและผซู้ ้ือน่นั เอง ■ จุดคัดกรอง ■ จุดล้างมอื จุ ด ล้ า ง มื อ ค ว ร มี ทั้ ง แ บ บ เ จ ล แ อ ล ก อ ฮ อ ล์ บริเวณทางเข้าตลาดควรตั้งจุดคัดกรอง และอ่างล้างมือแบบเหยียบ ในจ�ำนวนท่ีเพียงพอ สำ� หรบั ทกุ คนท่เี ขา้ มาในพ้นื ทตี่ ลาด และท่วั ถึง • วัดอุณหภูมิผู้เข้าตลาดทุกคน ถ้าสูงเกิน 37.5 • จุดวางเจลแอลกอฮอล์ต้องอยู่ในท่ีร่ม และอุณหภูมิ ขอความร่วมมอื งดเข้าตลาด ไม่ร้อนจัด เพราะความร้อนจะท�ำให้แอลกอฮอล์ระเหย และเส่ือมสภาพได้ • ทุกคนต้องสวมหน้ากากอนามัย หรือหน้ากากผ้า ก่อนเขา้ พ้ืนท่ี • อ่างล้างมือแบบเหยียบต้องเตรียมสบู่ไว้ส�ำหรับการ ล้างมือด้วยสบู่และน้�ำเสมอ • เตรียมเจลแอลกอฮอล์ 70% หรือจุดบริการล้างมือ ใหท้ �ำความสะอาดมอื ก่อนเข้า ■ สญั ลักษณ์เว้นระยะ • จัดต้ังจุดคัดกรองทุกจุดเข้าออก ส�ำหรับตลาดใหญ่ ทุ ก ค น รู้ อ ยู่ แ ล้ ว ว่ า ค ว ร รั ก ษ า ร ะ ย ะ ห่ า ง ควรมมี ากกว่า 1 จุด ระหวา่ งกนั แตถ่ ้าทำ� สญั ลกั ษณไ์ ว้ กจ็ ะรูไ้ ด้ว่านคี่ อื ระยะที่เหมาะสม รวมถึงช่วยย้�ำเตือนหากมีคน เผลอด้วย • ท�ำสญั ลักษณเ์ ว้นระยะหา่ งสำ� หรบั การรอคิว 1-2 เมตร • ท�ำเปน็ แนวเส้นตรง จุดวงกลม หรือสเี่ หลี่ยมก็ได้

19 ■ รา้ นอาหารปรุงสำ� เรจ็ ■ อุปกรณ์ท�ำความสะอาด และจุดซกั ล้าง นอกเหนือจากการท� ำความสะอาดแผง และร้านทุกวันแล้ว ร้านท่ีใหบ้ ริการอาหารในตลาด ลักษณะพ้ืนที่กว้างที่มีแผงสินค้าจ�ำนวนมาก ควรมพี ้นื ทล่ี า้ งและจดั เตรยี มวตั ถดุ บิ ทสี่ ะอาด อาหาร จึงควรมีจุดซักล้างแยกเป็นสัดส่วน เพ่ือง่ายต่อการ ปรุงสกุ ด้วยความรอ้ นท่ัวถึง และขายอาหารสดใหม่ รกั ษาความสะอาด รวมถึงจัดเตรยี มอุปกรณส์ ำ� หรบั ทกุ วนั ไมม่ อี าหารค้างคนื ท�ำความสะอาดไว้ให้พร้อม • มตี ้กู ระจกหรือท่ีครอบอาหาร • จุดซักล้าง ควรมคี วามสูงจากพ้ืนไมน่ อ้ ยกว่า 60 เซนติเมตร • ใช้ทัพพีตักอาหาร หรือที่คีบหยิบอาหาร ไม่ใช้มือจับ • จุดซักล้าง ควรมีการแยกส�ำหรับล้างของสด ล้างภาชนะ อาหารโดยตรง และซักผา้ ท่ีใช้เชด็ ท�ำความสะอาดจุดต่างๆ • ลา้ งท�ำความสะอาดจานชาม ชอ้ นสอ้ ม ด้วยน้ำ� ยาลา้ งจาน • อุปกรณ์ส�ำหรับท�ำความสะอาด นอกเหนือจากไม้กวาด แล้วผ่ึงให้แห้งทุกคร้ังก่อนน�ำมาใช้งาน ไม่น�ำของที่ยัง ไม้ถูพ้ืน ผ้าข้ีริ้ว และน้�ำยาท�ำความสะอาดต่างๆ แล้ว ไมแ่ หง้ สนทิ มาใช้ใสอ่ าหาร ควรเตรียมถุงมือยางและรองเท้าพ้ืนยาง ส�ำหรับคนท�ำ ความสะอาดด้วย

ชีวิตวถิ ีใหม.่ ..ในตลาด 20 ■ จุดท้ิงขยะ • ถังสีแดง ขยะอันตราย เป็นขยะที่มีสารเคมีหรือ ชิ้นส่วนอิเล็กทรอนิกส์ที่อันตราย เช่น ถ่านไฟฉาย จุ ด ท้ิ ง ข ย ะ ค ว ร แ ย ก อ อ ก ไ ป จ า ก พ้ ื น ที่ อ่ ื น ๆ หลอดไฟ ขวดน้�ำยาล้างห้องน้�ำ กระป๋องสเปรย์ เพ่อื ความสะอาดภายในพ้นื ที่ตลาด มกี ารก�ำจัดขยะ ช้ินส่วนคอมพิวเตอร์ โทรศัพท์มือถือ รวมถึง ทกุ วัน และมถี ังขยะแยกประเภท 4 ประเภท ซ่ึงใช้ ขยะติดเช้ือ เช่น กระดาษทิชชู่ หน้ากากอนามัย สำ� หรับท้ิงขยะประเภทต่างๆ ดังนี้ ใชแ้ ล้ว และถุงมอื ใช้แล้ว • ถังสเี ขยี ว ขยะยอ่ ยสลาย เปน็ ขยะอินทรยี ท์ ่ีสามารถ ย่อยสลายได้ตามธรรมชาติ เช่น ใบไม้ เศษอาหาร เปลือกผลไม้ • ถังสีเหลือง ขยะรีไซเคิล ได้แก่ กระดาษหนังสือพิมพ์ • ถังสีน้�ำเงิน ขยะท่ัวไป เป็นขยะท่ีไม่สามารถน�ำไป กระดาษลัง ขวดพลาสติก ขวดแก้ว กระปอ๋ งอะลูมเิ นยี ม ผ่านกระบวนการเพ่ือใช้ต่อได้ เช่น กล่องหรือ ถงุ เป้ อื นอาหาร หลอดพลาสติก ซองขนม เศษขยะ

21 ปรับพฤติกรรมเหลา่ นีเ้ พื่อสขุ อนามัยทดี่ จี นเป็นนิสยั ในพ้ืนที่ซ่งึ มคี นหลากหลายมาอยูร่ วมกัน นอกจากจะนกึ ถึงความสะอาดปลอดภัยส่วนตัว แล้ว ทุกคนควรใส่ใจคนรอบข้างด้วย พ่อค้าแม่ค้าควรใส่ใจมอบบริการที่สะอาดส�ำหรับคนท่ีมา ซ้อื ของ และลกู ค้าควรมคี วามรบั ผดิ ชอบต่อผอู้ ่ืนท่ีพบเจอกนั ในตลาดเหมอื นกนั หากท�ำได้เชน่ นี้ ตลาดจะเปน็ พ้นื ที่ปลอดภัยสำ� หรบั ทกุ คนอยา่ งแนน่ อน • พอ่ ค้า แมค่ ้า เจ้าหนา้ ที่ และลกู ค้าทุกคน สวมหนา้ กากก่อนเขา้ พ้นื ที่ • หากรู้สึกไม่สบาย มีไข้สูงเกิน 37.5 มีอาการไอ จาม มีน้�ำมูก งดไปตลาด แล้วกักตัวอยูบ่ า้ นเพ่ือดูอาการก่อน • ผู้ค้า ควรเลือกสินค้าคุณภาพมาขายเพ่ือ • พ่ อ ค้ า แ ม่ ค้ า ใ ส่ ห ม ว ก ค ลุ ม ผ ม มัดใจลูกค้า โดยเลือกของสดใหม่ รู้แหล่ง ผา้ กันเป้ อื น และสวมหนา้ กากไว้ ท่ีมา มีความน่าเช่ือถือ ปลอดภัยส�ำหรับ การอุปโภคบริโภค มีวันหมดอายุ จัดเก็บ • สำ� หรบั รา้ นท่ีขายอาหาร คนเตรยี มอาหาร อยา่ งถกู วิธี ในพ้ืนที่ท่ีเหมาะสม และปรุงอาหารล้างมือให้สะอาด ใส่ถุงมือ ขณะท�ำอาหาร และหม่ันเปล่ียนถุงมือ บ่อยๆ ไม่ใช้ติดต่อกันตลอดท้ังวัน ไม่เก็บ ไว้ใชต้ ่อวันรุง่ ข้ึน

ชีวติ วถิ ีใหม่...ในตลาด 22 • ลกู คา้ พกถงุ ผา้ ตะกรา้ หรอื ป่นิ โตใสอ่ าหาร • ค น ที่ เ ดิ น ท า ง ด้ ว ย ร ถ โ ด ย ส า ร เม่อื มาตลาด เพ่อื เปน็ การลดปรมิ าณขยะ สาธารณะ ใหส้ วมหนา้ กากตลอด เวลาลงรถแลว้ ใชเ้ จลแอลกอฮอล์ ล้างมอื ทันที • คนที่ใช้รถยนต์ส่วนตัว ควรเตรียมกล่อง • ไมส่ บู บุหรีใ่ นพ้นื ที่ตลาด เพราะตลาด พลาสตกิ ไวใ้ นรถ สำ� หรบั ใสส่ งิ่ ของทซ่ี ้อื มา เปน็ เขตปลอดบุหร่ี เพ่ือปอ้ งกันการกระจายเช้อื • การสบู บหุ รใี่ นพ้นื ทต่ี ลาดผดิ กฎหมาย ฝ่าฝนื มโี ทษปรบั 5,000 บาท

23



25 บทท่ี 3 ชวี ติ วถิ ีใหม่...ไปวัด วัดนับเป็นศาสนสถานท่ีส�ำคัญแห่งหน่ึงในชุมชน เพราะนอกจาก การเป็นที่พักอาศัยของพระสงฆ์และประกอบศาสนกิจส�ำหรับชาวพุทธ แล้ว วัดยังกลายเปน็ สว่ นหน่งึ ของรากฐานทางประเพณีและวัฒนธรรมท่ีอยู่ คู่กับการด�ำเนินชีวิตของพุทธศาสนิกชนมายาวนาน มีทั้งคนท่ีเดินทาง ไปท�ำบุญ ปฏิบัติธรรม หรือแม้กระทั่งสนทนาธรรมแลกเปลี่ยนความรู้ กับพระสงฆ์ท่ีวัดอยา่ งสม่ำ� เสมอ ในการใชช้ วี ิตวิถีใหม่ พระสงฆแ์ ละญาติโยมจึงต้องปรบั การปฏิบตั ิตัว และวิถีของการไปวัด เพ่ือความปลอดภัยของทั้งพระภิกษุสงฆ์และ พุทธศาสนกิ ชนเอง

ชีวิตวถิ ใี หม่...ไปวัด 26 การทำ�ความสะอาดพ้ืนที่ จดุ ทีต่ อ้ งท�ำความสะอาดอย่างสม่�ำเสมอ ภายในวัดมีโบสถ์และศาลาส�ำหรับการปฏิบัติธรรม จัดพิธสี งฆ์ และพิธกี รรมทางศาสนา หลายประเภท จึงมีอุปกรณ์และเคร่ืองใช้ท่ีญาติโยมใช้งานร่วมกันเป็นจ�ำนวนมาก รวมถึง บ่อยคร้ังท่ีวัดเป็นท่ีพ่ึงพาอาศัยส�ำหรับคนท่ีเดือดร้อน เป็นสถานท่ีจัดงานบุญและโรงทาน ดังน้ันนอกจากจะต้องท�ำความสะอาดสิ่งของท่ีมีคนใช้บ่อยแล้ว ยังควรค�ำนึงถึงสุขอนามัยท่ีดี เพ่อื ไมใ่ หพ้ ระสงฆต์ ิดเช้อื หรอื ท�ำใหว้ ัดกลายเปน็ แหล่งแพรเ่ ช้ือด้วย อปุ กรณส์ ำ� หรบั พธิ สี งฆแ์ ละพธิ กี รรม เชน่ เชงิ เทยี น ส่งิ ของทค่ี นจบั บ่อย เช่น หมอนรองกราบ ขันนำ้� มนต์ ชดุ กรวดนำ้� กลอ่ งรับบริจาค ไมเ้ คาะระฆัง เครอ่ื งใชส้ ำ�หรับพระสงฆ์และญาตโิ ยม เช่น • พื้นทีภ่ ายในโบสถ์ ศาลา และกุฏิ อาสน์สงฆ์ โต๊ะ เกา้ อ้ี • โรงทาน พนื้ ทเ่ี ตรียมอาหารและพ้นื ครวั • ห้องนำ�้ ลกู บิด ก๊อกน้ำ� สายชำ� ระ โถสว้ ม และพ้นื หอ้ งน�ำ้

27 วิธีท�ำความสะอาด การท�ำความสะอาดพ้ืนที่สกปรกท่ีมีโอกาสสะสมเช้ือ เช่น ห้องน้�ำ โรงครัว ไม่จ�ำเป็น ต้องฉีดพน่ น้ำ� ยาฆ่าเช้อื เพราะเส่ยี งท�ำใหเ้ ช้ือโรคฟุง้ กระจาย • คนท�ำความสะอาดควรใสถ่ ุงมอื ยางและรองเท้าพ้นื ยางเสมอ • ผสมน้�ำยาฟอกขาวตามอัตราท่ีเหมาะสม • ใชผ้ า้ ชุบน้�ำเชด็ ท�ำความสะอาดของและพ้นื ที่โดยรอบทีละจุด • การถพู ้นื เรม่ิ จากจุดที่สกปรกน้อย ไปยงั จุดท่ีสกปรกมากกว่า • ถพู ้นื โดยเรม่ิ จากมมุ หน่ึงไปอีกมมุ หน่ึงไล่ไปทีละน้อย ไมย่ อ้ นกลับไปถูซ้ำ� ไปมา

ชีวิตวิถีใหม่...ไปวัด 28 การปรบั ส่งิ แวดลอ้ มและการจัดการท่ีจำ�เป็น วัดเป็นศาสนสถานที่มีคนเดินทางเข้าออกมาท�ำกิจกรรมมากมาย ดังน้ันการปรับพ้ืนท่ี และการจัดการภายในวัดส�ำหรับชีวิตวิถีใหม่น้ี จะช่วยให้วัดเป็นสถานที่สะอาด ปลอดภัย และรกั ษาความสงบรม่ เยน็ สำ� หรบั พระสงฆแ์ ละพทุ ธศาสนกิ ชนสบื ต่อไป ■ กฏุ ิ โบสถ์ และศาลาการเปรยี ญ พ้นื ทตี่ า่ งๆ ภายในวดั มกี ารทำ� ความสะอาด เป็นประจ�ำอยู่แล้ว เพียงแต่บางคร้ังหากไม่ได้ ใช้งาน อาจปิดประตูหน้าต่างไว้นานๆ จึงควร หม่ันเปิดประตู หน้าต่าง เพ่ือให้อากาศถ่ายเท ได้ดี สกั วันละ 2-3 ช่วั โมง เพ่อื ลดการสะสมของ เช้อื โรค หากมกี ารใชส้ ถานที่ในการจัดศาสนพธิ ี ใหเ้ ปดิ ประตู หนา้ ต่างไว้ตลอดเวลา ■ การจัดทนี่ ่ังสำ� หรบั พระสงฆ ์ ■ จุดล้างมือ และฆราวาส จั ด เ ต รี ย ม ส บู่ ไ ว้ ที่ อ่ า ง ล้ า ง มื อ ใ น ห้ อ ง น้� ำ การเตรียมพ้ืนท่ีส�ำหรับการปฏิบัติธรรม ส�ำหรับการล้างมือด้วยสบู่และน้�ำเสมอ โดยวาง หรือศาสนพธิ ี ควรจัดวางอาสนะสำ� หรบั พระสงฆ์ เจลแอลกอฮอล์ส�ำหรับล้างมือเพ่ิมเติมไว้ตาม และเก้าอ้ีสำ� หรบั ฆราวาส ใหม้ รี ะยะหา่ งประมาณ ทางเขา้ โบสถ์ ศาลา เพ่อื ใหพ้ ระสงฆแ์ ละญาติโยม 1-2 เมตร สามารถใชไ้ ด้ทันที

29 ■ การจัดพิธกี รรมทางศาสนา • จัดเจลแอลกอฮอล์ไว้ใหใ้ ช้อย่างท่ัวถึง • หากมอี าหารเลย้ี งแขก ควรจัดเปน็ กลอ่ งแจกใหก้ นิ เปน็ คนๆ ใ น ก า ร ด� ำ เ นิ น ชี วิ ต วิ ถี ใ ห ม่ ไ ม่ ไ ด้ เ ป ลี่ ย น รูปแบบของการจดั พธิ กี รรมทางศาสนาแตอ่ ยา่ งใด ไมจ่ ัดกับขา้ วเปน็ ชุดเพ่อื กินร่วมกัน เพียงแต่เพิ่มเติมระบบการจัดการและการปฏิบัติ ตัวให้เหมาะสมส�ำหรับงานที่มีผู้เข้าร่วมจ�ำนวน มาก เพ่ือป้องกันการติดเช้ือหรือการแพร่เช้ือ ได้น่นั เอง • จุดคัดกรอง ตรวจวัดอุณหภมู ผิ รู้ ว่ มงานก่อนเขา้ พ้นื ท่ี • จุดลงทะเบียน เตรียมกระดาษลงทะเบียนไว้ให้ ผู้ร่วมงานทุกคนลงช่ือ เบอร์ติดต่อ เพราะหากมีใคร คนใดคนหน่ึงตรวจพบว่าติดเช้ือ จะสามารถติดตาม ตัวผู้ร่วมงานคนอ่ืนๆ ให้กักตัว และเข้ารับการตรวจ ได้ทันท่วงทีเม่อื มอี าการ ■ เลือกอาหารตักบาตรและถวายพระสงฆอ์ ยา่ งไร ใหพ้ ระสงฆห์ า่ งไกลจากโรค พระสงฆ์ไม่สามารถเลือกฉันอาหารเองได้ ต้องฉันตามที่คนตักบาตรหรือน�ำอาหารมาถวาย ดังน้ันญาติโยมควรใส่ใจเลือกอาหารท่ีดีต่อสุขภาพ และถูกหลักโภชนาการในการตักบาตร เน่ืองจาก ปจั จุบนั มพี ระสงฆจ์ �ำนวนมาก อาพาธด้วยโรคไขมนั ในเลือดสูง โรคความดันโลหติ สงู และโรคเบาหวาน เปน็ ต้น อาหารที่แนะน�ำส�ำหรบั ถวายพระสงฆ์ • เลือกอาหารประเภท ต้ม น่ึง ย�ำ ย่าง เผา อบ หรือน้ำ� พรกิ หากใส่กะทิควรใช้ปรมิ าณนอ้ ย • ข้าวกล้อง เป็นอาหารประเภทแป้งที่อุดมด้วยวิตามินบี และใยอาหาร สามารถเลือกมาถวายสลับกับข้าวขาวได้ • หากเปน็ อาหารประเภทผดั หรอื ทอด ควรลดหวาน ลดมนั และลดเค็ม • เน้อื สัตว์ไขมนั ต่�ำ เชน่ เน้อื ปลา • ผกั ตามฤดกู าลและผลไมห้ วานนอ้ ย เชน่ ฝรงั่ สม้ แกว้ มงั กร • น้ำ� ปานะ ควรเลือกเคร่ืองด่ืมน้ำ� ตาลนอ้ ยหรือไม่มี น้ำ� ตาล และเพม่ิ โปรตีน เช่น นมจืด นมถ่ัวเหลือง มะละกอ มีใยอาหารช่วยชะลอการดูดซึมของน้�ำตาล น้ำ� เปล่า น้ำ� สมนุ ไพร ลดระดับคอเลสเตอรอล และชว่ ยระบบการขับถ่าย • อาหารกระปอ๋ ง เลือกท่ีมเี คร่ืองหมาย อย. สถานที่ ผลิต วันเดือนปีที่ผลิตและหมดอายุ กระป๋องมี สภาพดี ไมบ่ ุบ ไมบ่ วม ไมม่ รี อยรั่ว และไมเ่ ปน็ สนมิ

ชีวิตวิถใี หม่...ไปวัด 30 ■ โรงทาน ค�ำเตือน! ระวังอยา่ วางเจลแอลกอฮอล์ วั ด ห ล า ย แ ห่ ง มี โ ร ง ค รั ว เ พ่ ื อ อ� ำ น ว ย ค ว า ม ไว้ใกล้ความรอ้ น หรอื เปลวไฟ สะดวกสำ� หรบั ญาติโยมท่ีเดินทางมาทำ� อาหารที่วัด เม่ือมีงานบุญแต่ละคร้ังอยู่แล้ว ดังน้ันอาจจะมี แอลกอฮอล์และเจลแอลกอฮอล์สามารถ การจัดท�ำโรงทานท�ำอาหารแจกคนในโอกาสต่างๆ ติดไฟได้ จึงต้องระมัดระวังในการเก็บและการน�ำ อยูบ่ อ่ ยๆ จึงควรค�ำนงึ ถึงความสะอาด ท้ังสว่ นของ มาใช้ ดังน้ันไม่ควรน�ำไปวางใกล้แหล่งความร้อน คนท�ำอาหารและคนรบั อาหารด้วย หรือเปลวไฟ เช่น เทียน ธูป ดังน้ันหลังจากใช้เจล แอลกอฮอล์ล้างมือแล้ว ควรระวังอย่าเพิ่งจุดเทียน • จัดในบริเวณที่มอี ากาศถ่ายเท หรอื จับเทียน เพราะอาจเกดิ อุบตั ิเหตทุ �ำใหบ้ าดเจ็บ • ครวั แบง่ เปน็ สดั สว่ นเพ่อื ความสะอาด สำ� หรบั ได้ ลา้ งวตั ถดุ บิ หน่ั และเตรยี มสว่ นผสม และพ้นื ที่ ร ว ม ถึ ง ไ ม่ ค ว ร น� ำ แ อ ล ก อ ฮ อ ล์ แ ล ะ เ จ ล ปรุงอาหาร แอลกอฮอล์มาใชใ้ นครวั โดยเฉพาะอยา่ งยิ่ง คนท�ำ • เ ต รี ย ม ส บู่ ไ ว้ ใ ห้ ค น ท� ำ อ า ห า ร ล้ า ง มื อ ก่ อ น อาหารไม่ควรใช้เจลแอลกอฮอล์ล้างมือแล้วมา และหลังท�ำอาหารเสมอ ท�ำงานใกล้เตาไฟร้อนๆ ให้ใช้สบู่เท่านั้น การท�ำ • ท� ำ ค ว า ม ส ะ อ า ด ค รั ว แ ล ะ ก� ำ จั ด ข ย ะ ทุ ก วั น ความสะอาดเคร่ืองครัวและภาชนะ ให้ใช้น้�ำยา เพ่ือลดการสะสมของเช้ือไม่ให้ปนเป้ ือน ล้างจานและล้างน้ำ� ใหส้ ะอาด แล้วผ่ึงตากในจุดที่มี การท�ำอาหารคร้ังต่อไป อากาศถ่ายเทให้แห้งสนิทก็เพียงพอ ไม่ต้องใช้ แอลกอฮอล์เชด็

31 ■ มสี ภาพแวดล้อมทเ่ี หมาะสำ� หรบั ทกุ คน วัดเป็นพ้ืนที่สาธารณะ เป็นศูนย์กลางของ คนทกุ กลมุ่ ทเ่ี ขา้ มาทำ� กจิ กรรมรว่ มกนั นอกจากกลมุ่ ผู้ใหญ่ คนหนุ่มสาว เด็กเล็ก เด็กโต ยังมีผู้สูงอายุ และคนพิการด้วย ดังนั้นหากเป็นไปได้จึงควรมี การออกแบบจัดท�ำพ้ืนที่และสภาพแวดล้อมให้ เหมาะสมสำ� หรบั คนทกุ กลมุ่ สามารถใชพ้ ้นื ทภ่ี ายใน วัดได้อย่างเสมอภาค มที างลาดสำ� หรับรถเขน็ มรี าวจับในหอ้ งน้ำ� ขนาดและส่วนสูงของใชต้ ่างๆ มคี วามเหมาะสม กับผใู้ ชท้ ่ีมคี วามแตกต่างหลากหลาย ■ มจี ุดท้ิงขยะและถังขยะแยกประเภท การรักษาความสะอาดในวัดควรมีการท้ิงขยะ แยกประเภทเหมอื นกับสถานที่อ่ืนๆ ได้แก่ ขยะท่ัวไป (สนี ้ำ� เงิน), ถังขยะยอ่ ยสลาย (สเี ขยี ว), ถังขยะรีไซเคิล (สเี หลือง) และถังขยะอันตราย (สีแดง)

ชีวติ วถิ ีใหม่...ไปวัด 32 ปรบั พฤตกิ รรมเหล่านเ้ี พอ่ื สขุ อนามัยท่ีดจี นเปน็ นสิ ัย • หากรูส้ กึ ปว่ ย ไมส่ บาย มไี ขส้ งู มอี าการไอ จาม • ล้างมือด้วยสบู่และน้�ำ หรือเจลแอลกอฮอล์ มีน้�ำมูก ปวดเม่ือยตัว เหน่ือยหอบ หายใจ ท้ังก่อนและหลังรว่ มงานแล้ว ล�ำบาก ไมค่ วรไปวัด • ไมด่ ่ืมเหล้าในวัด วัดเปน็ สถานที่หา้ มขายและ ห้ามด่ืมเหล้า การด่ืมเหล้าในวัดผิดกฎหมาย ฝ่าฝืนมีโทษจ�ำคุกไม่เกิน 6 เดือน หรือปรับ ไมเ่ กิน 10,000 บาท หรอื ท้ังจ�ำท้ังปรบั • ไมส่ ูบบุหรใี่ นวัด วัดเป็นเขตปลอดบุหรี่ การสูบบุหรใี่ นวัดผดิ กฎหมาย ฝ่าฝนื มโี ทษ ปรบั 5,000 บาท

33 • รกั ษาระยะหา่ งระหวา่ งพระสงฆแ์ ละญาตโิ ยม คนอ่ืนๆ 1-2 เมตร งดการพดู คยุ แบบใกล้ชิด • พระสงฆ์ ญาติโยม และเจ้าหนา้ ที่ในวัด ต้องสวมหนา้ กากตลอดการประกอบ พธิ กี รรมทางศาสนา

34 ชวี ติชวีดติ …ี วเิถรีใ่ิมหทม่ีเ่รา แนวคิดชวี ิตวิถีใหม่ โลกมีการเปล่ียนแปลงอย่างรวดเร็ว โดยเฉพาะอย่างย่ิงเม่ือ ความเปลี่ยนแปลงน้ันเกี่ยวข้องกับสุขภาพและวิถีชีวิตของคนโดยรวม เ ร า จึ ง จ� ำ เ ป็ น ต้ อ ง เ รี ย น รู้ ท่ี จ ะ ป รั บ รู ป แ บ บ ก า ร ใ ช้ ชี วิ ต แ ล ะ พ ฤ ติ ก ร ร ม ใหส้ อดคล้องกับการเปล่ียนแปลงต่างๆ ที่เกิดข้นึ

35 ชวี ติ ด…ี เร่ิมท่เี รา 6 แนวคิดสำ� คัญทช่ี ่วยสร้างชีวติ วิถีใหม่ ให้เราทุกคน มดี งั น้ี 1. สร้างสุขอนามยั ส่วนตัว 2. สร้างสุขอนามยั สว่ นรวม 3. สร้างภมู คิ ้มุ กันใหร้ า่ งกายและจิตใจ 4. สร้างภมู คิ ุ้มกันใหพ้ ร้อมรับมอื ทกุ ความเปล่ียนแปลง 5. พฒั นาระบบการจัดการส่ิงแวดล้อม 6. พัฒนาระบบเศรษฐกิจและสงั คม เพ่ือความย่ังยืน



37 บทที่ 4 สขุ อนามัยส่วนตัว สุขอนามัยส่วนตัวเป็นพ้ืนฐานของสุขภาพร่างกายในระดับบุคคล ซ่ึงไมเ่ พียงส�ำคัญต่อการสร้างชวี ิตวิถีใหมข่ องตัวเองเท่าน้นั แต่ยังส�ำคัญต่อ การอยูร่ ่วมกันของคนในครอบครัวที่ใช้ชวี ิตอยูใ่ นบา้ นเดียวกันอีกด้วย การสร้างสุขอนามยั ส่วนตัวประกอบไปด้วย 3 ส่งิ ได้แก่ 1 การดแู ลรา่ งกายใหส้ ะอาดเสมอ 2 การท�ำพ้นื ที่ใหส้ ะอาดอยูเ่ สมอ 3 การสรา้ งนิสัยการกินใหส้ ะอาดปลอดภัย

สุขอนามยั สว่ นตวั 38 การดูแลร่างกายใหส้ ะอาดเสมอ การท�ำความสะอาดร่างกายเป็นพ้ืนฐานที่จะช่วยส่งเสริมการมีสุขภาพท่ีดี ช่วยให้ไม่ติด เช้ือหรือน�ำเช้ือไปแพร่สู่ผู้อ่ืน แต่บางครั้งความเร่งรีบอาจท�ำให้หลายคนมองข้ามการรักษา ความสะอาดในชวี ิตประจ�ำวันไป ดังน้นั หากกลับมาดูแลรา่ งกายซ่งึ เปน็ ส่ิงใกล้ตัวท่ีสดุ ใหส้ ะอาด แล้ว ก็จะสามารถป้องกันตัวจากการแพร่กระจายของเช้ือโรคและความเจ็บป่วยเบ้ืองต้น รวม ถึงมสี ุขภาพท่ีแขง็ แรงสมบูรณ์ได้ สุขอนามยั ส่วนตวั ทตี่ อ้ งดแู ลเป็นประจำ� 1 การล้างมอื การล้างมือให้สะอาดถือเป็นสุขอนามัยข้ันพ้ืนฐาน ที่ช่วยป้องกันโรคติดต่อได้อย่างมี ประสิทธภิ าพ เพราะในชีวิตประจ�ำวันเราใช้มือหยิบ จับ สัมผัส วางบนสิ่งของต่างๆ รวมถึงใช้ มอื ในการท�ำอะไรมากมายไปหมด ล้างมอื เม่ือไร ล้างมอื ก่อนการท�ำกิจกรรมต่างๆ เหล่าน้ี กินอาหาร / ปรุงอาหาร / ใส่หนา้ กากอนามยั / จับใบหนา้ ตัวเอง / ดูแลคนอ่ืน / ก่อนเขา้ บ้าน ล้างมอื หลังจากท�ำกิจกรรมต่างๆ เหล่าน้ี ไอ จาม ส่ังน้ำ� มกู / เขา้ หอ้ งน้ำ� / ท�ำความ สะอาด / ลงรถโดยสาร / หยบิ จับของนอกบ้าน / จับเงิน / จับของใชส้ าธารณะ หรือของท่ีมกี าร ใชร้ ว่ มกับผอู้ ่ืน

39 ล้างมอื อยา่ งไร ใช้สบู่ ล้างด้วยน้ำ� และสบู่ ฟอกฝา่ มอื หลังมอื ซอกนวิ้ และขอ้ มอื ใหส้ ะอาดท่ัวถึง อยา่ งนอ้ ย 20 วินาทีแล้วเชด็ มอื ใหแ้ หง้ ใชเ้ จลแอลกอฮอล์ เลือกใช้แอลกอฮอล์ที่มคี วามเขม้ ขน้ 70% ข้ึนไป เปน็ เวลา นาน 15-20 วินาที จนมอื แหง้ ล้างมือดีอยา่ งไร การล้างมือเป็นการช�ำระล้างเช้ือโรคหลายชนิดที่มืออาจไปสัมผัสโดยไม่รู้ตัว จึงสามารถ ปอ้ งกันโรคติดเช้ือทางระบบทางเดินหายใจ เชน่ หวัด ไขห้ วัดใหญ่ เปน็ ต้น โรคติดต่อระบบทาง เดินอาหาร เช่น ท้องเสีย ท้องรว่ ง รวมถึงโรคติดต่อจากการสมั ผสั โดยตรง อยา่ ง ตาแดง เช้อื รา ฯลฯ ไปจนถึงโรคติดต่อร้ายแรง เช่น ไวรัสโควิด-19 เพราะโควิด-19 ถูกห่อหุ้มไว้ด้วยไขมัน จึง สามารถก�ำจัดได้ด้วยน้ำ� สบูท่ ี่สามารถชะล้างไขมนั ได้

สุขอนามยั ส่วนตัว 40 2 อาบน้�ำ เมืองไทยมีอากาศร้อนช้ืน การใช้ชีวิตประจ�ำวันจึงมีเหง่ือออกแทบจะตลอดท้ังวัน ท้ังฝุ่น ละออง สิ่งสกปรก เช้ือโรคจึงสะสมอยู่ตามสว่ นต่างๆ ของร่างกาย ดังน้ันการอาบน้ำ� จึงเปน็ การ ท�ำความสะอาดรา่ งกายที่ง่ายและดีที่สุด แถมยงั ใหค้ วามรู้สึกสดช่นื อีกด้วย อาบน้�ำเม่อื ไร • กิจวัตรประจ�ำวัน อาบน้ำ� วันละ 1-2 คร้งั เชา้ หรือ เย็น • หลังการท�ำงานที่สัมผสั สิ่งสกปรก หรอื สถานที่มคี วามเส่ยี งติดเช้ือ เช่น สถานท่ี แออัดที่มคี นจ�ำนวนมาก อาบน้ำ� ทันทีหลัง การล้างหอ้ งน้ำ� ท�ำความสะอาดพ้นื ท่ีท้ิง ขยะ เปน็ ต้น อาบน้ำ� อยา่ งไร ใช้สบู่ผสมน้ำ� ฟอกร่างกาย โดยเฉพาะข้อพับต่างๆ ใหท้ ่ัวถึงและสะอาด การใช้สบู่ธรรมดาสามารถ ช�ำระล้างเช้ือโรค ไว้รัส และแบคทีเรียต่างๆ ได้ เพราะสบู่มีส่วนผสมของสารลดแรงตึงผิวที่ช่วยขจัด ไขมันและส่ิงสกปรกได้ ท�ำให้เหง่ือไคล แบคทีเรีย ไวรัส และจุลินทรีย์ที่อยู่บนผิวหลุดออกไปได้อย่าง สะอาดหมดจดอยู่แล้ว จึงสามารถป้องกันโรคติดเช้ือต่างๆ ได้ โดยไม่จ�ำเป็นต้องใช้สบู่ท่ีมีส่วนผสมของ สารต้านแบคทีเรยี เลย เพราะการใช้สบู่ผสมสารต้านแบคทีเรียโดยไม่จ�ำเป็น อาจไปฆ่าจุลินทรีย์ที่ดีต่อร่างกาย และ เสย่ี งต่อการเปน็ เช้อื ด้ือยาอีกด้วย อาบน้�ำดีอยา่ งไร เช้ือโรคหลายชนิด โดยเฉพาะ โควิด-19 มีเปลือกที่ห่อหมุ้ ด้วยไขมัน ดังน้นั การอาบน้ำ� ด้วยสบู่เปน็ ประจ�ำทุกวัน จึงช่วยป้องกันการเจ็บป่วยจากเช้ือโรค ที่อาจติดส่วนต่างๆ ของร่างกายมาระหว่างการ ด�ำเนนิ ชีวิตในแต่ละวัน

41 3 ล้างเท้า เท้าเป็นอวัยวะที่ใช้ยืน เหยียบ เดิน วิ่ง จึงถูกใช้งานอย่างหนักและสัมผัสกับพ้ืนผิว สกปรกมากมาย แต่คนมักมองข้ามเท้าของตัวเอง ต่างจากมือที่ใช้หยิบจับของใกล้ตัวอยู่เสมอ จึงยงิ่ ท�ำใหต้ ้องดแู ลท�ำความสะอาดเท้าใหด้ ีเพราะเปน็ ส่วนที่ส�ำคัญไมแ่ พอ้ วัยวะอ่ืนเลย ล้างเท้าเม่อื ไร ล้างเท้าอยา่ งไร • เม่อื เขา้ บ้าน ล้างด้วยน้�ำเปล่า หรือ ใช้สบู่และน้�ำถูที่ • เม่อื กลับถึงบา้ นแล้วควรล้างเท้าก่อน ฝา่ เท้า หลังเท้า ส้นเท้า ง่ามเท้า และรอบขอ้ เท้า ใหส้ ะอาด อยา่ คิดว่าเวลาอาบน้ำ� แล้วน้ำ� ไหลผา่ น เพ่ือไมใ่ หส้ ิง่ ที่ติดอยู่ท่ีเท้าเขา้ มาเปรอะ เท้าจะสะอาดได้ เพราะถ้าไม่ถูสบู่ให้เท้าสะอาด เป้ อื นในบ้าน ส่ิงสกปรกต่างๆ จะยังติดอยู่ตามฝ่าเท้า ส้นเท้า • หลังเดินลุยพ้นื ท่ีน้ำ� ขงั ย่�ำดิน โคลน ง่ามน้ิว แล้วหมักหมมอยู่จนเป็นสาเหตุของโรค เพราะอาจเปน็ การสัมผสั เช้ือโรคนานา ต่างๆ ได้ ชนดิ จึงควรล้างเท้าทกุ คร้งั ล้างเท้าดีอยา่ งไร นอกจากเท้าสะอาดแล้ว การล้างเท้า สามารถปอ้ งกันไมใ่ หเ้ ช้ือโรคต่างๆ เขา้ มาปน เป้ อื นในบา้ นที่อยูอ่ าศยั เล็บมือและเล็บเท้า นอกจากการล้างมือและเท้าให้สะอาดแล้ว ควรตัดเล็บมือเล็บเท้าให้ส้ันอยู่เสมอ เพ่ือ ลดการสะสมของสิ่งสกปรก ควรใช้กรรไกรตัดเล็บสว่ นตัวไมป่ ะปนกับใคร หรือท�ำความสะอาด หลังตัดเล็บเสร็จ ตัดเล็บแล้วล้างมือและเท้าใหส้ ะอาด ซบั ให้แห้ง เพ่อื ปอ้ งกันเช้อื รา

สขุ อนามัยสว่ นตวั 42 4 สระผม หนังศีรษะมีต่อมเหง่ือที่ผลิตน้�ำมันออกมา ฝุ่นละออง หรือสิ่งสกปรกต่างๆ จึงเกาะอยู่ ตามหนังศรี ษะและเส้นผมได้ อย่างเวลากินสุก้ีหรือหมกู ระทะ กล่นิ ก็ยังติดผมมาเลย ดังน้นั เช้ือ โรคต่างๆ ก็เชน่ กัน สระผมเม่ือไร • กิจวัตรประจ�ำวัน จ�ำนวนคร้ังในการ สระผมที่เหมาะสมต่อสปั ดาหข์ ้นึ อยู่กับ สภาพอากาศและสุขภาพหนงั ศรี ษะของ แต่ละคน อาจจะสระ 2-3 คร้งั ต่อสัปดาห์ หรือถ้าเหง่ือออกและผมมนั ง่ายอาจจะ สระได้ทกุ วัน • หลังจากท�ำกิจกรรมนอกบ้าน • หลังการเดินทางไปท�ำงาน ซ้อื ของ หรือ การเขา้ ไปอยูใ่ นสถานที่แออัด นอกจาก อาบน้ำ� เม่อื ถึงบ้านแล้วควรสระผมด้วย สระผมอยา่ งไร ล้ า ง ผ ม ด้ ว ย น้� ำ เ ป ล่ า เ พ่ื อ ช ะ ล้ า ง ส่ิ ง สกปรกที่ติดผมออก แล้วน�ำแชมพูผสมน้�ำ ถูให้เกิดฟองท�ำความสะอาดหนังศีรษะ เม่ือ หนังศีรษะสะอาดเส้นผมจะแข็งแรงไม่หลุด ร่วงง่าย หลังจากน้ันจึงเป่าผมและหนังศีรษะ ให้แห้งสนิททุกคร้ัง ไม่ปล่อยให้ผมแห้งเอง เพราะความช้ืนท่ีสะสมอยู่จะกลายเป็นแหล่ง หมกั หมมของเช้ือโรคได้

43 สระผมดีอยา่ งไร การสระผมเป็นการช�ำระล้างสิ่งสกปรกท่ีติดอยู่ตามเส้นผมและหนังศีรษะ รวมถึงเช้ือโรคท่ี อาจติดมากับผมหลังการใช้ชีวิตในพ้ืนที่แออัด ลดการสะสมของไขมันบนหนังศีรษะ ป้องกันการเกิด รังแค เช้อื ราบนหนงั ศรี ษะได้ วิธกี ารสระผมใหส้ ะอาด ลดผมขาดรว่ ง • ล้างผมด้วยน้ำ� เปล่าสักพกั เพ่ือชะล้างส่งิ สกปรกออกก่อน • นำ� แชมพเู ทลงบนฝา่ มอื ผสมกับน้ำ� แล้วถูใหเ้ กิดฟองหรือใชต้ าขา่ ยช่วยตีฟอง หลีกเล่ียงการ เทแชมพลู งบนหนงั ศรี ษะโดยตรง • ใชฟ้ องแชมพสู ระบรเิ วณหนงั ศรี ษะ ชะล้างไขมนั และสิ่งสกปรกท่ีเกาะอยู่ที่หนงั ศรี ษะ แล้ว สระไล่ไปจนถึงปลายผม • ล้างผมด้วยน้ำ� เปล่า โดยใช้เวลาล้างนานกว่าตอนสระเพ่ือใหส้ ะอาดหมดจด • เปา่ ผมและหนงั ศรี ษะใหแ้ หง้ สนทิ ทุกคร้งั หลังสระ ไมป่ ล่อยทิ้งไว้นาน เพราะอากาศบ้านเราท้ัง ร้อนและเหง่ือออกง่าย หากสระผมแล้วปล่อยทิ้งไว้นาน ผมยังไมท่ ันแหง้ สนทิ เหง่ือก็ออกอีก แล้ว ความช้นื ท่ีสะสมอยูก่ ับผมและหนงั ศรี ษะจะย่งิ ท�ำใหผ้ มไมส่ ะอาด รว่ งง่าย และอาจเปน็ แหล่งหมกั หมมของเช้ือโรคได้

สุขอนามยั ส่วนตวั 44 5 แปรงฟัน ฟันเป็นอวัยวะท่ีใช้ส�ำหรับกินอาหาร การพูด และส่งเสริมบุคลิกท่ีดี ดังนั้นนอกจาก รอยยิ้มท่ีสดใสแล้ว จึงควรดูแลฟนั ใหส้ ะอาดเพ่ือความแขง็ แรงของฟนั และปอ้ งกันฟันผดุ ้วย แปรงฟันเม่ือไร แปรงฟันอยา่ งไร แปรงฟนั อย่างนอ้ ยวันละ 2 เวลา • แปรงฟันด้วยยาสีฟันผสมฟลูออไรด์ท่ีความ เชา้ และ ก่อนนอน หรอื สามารถแปรง เข้มข้นอย่างนอ้ ย 1,000 ppm ทุกคร้ังหลังอาหาร • ใช้เวลาแปรงฟนั อยา่ งนอ้ ย 2 นาที เพราะการ แปรงฟันดีอยา่ งไร แปรงฟันจะต้องแปรงให้สะอาดทุกซี่ ทุกด้าน และท�ำให้ฟลูออไรด์ในยาสีฟันได้ท�ำงานนาน เพราะแต่ละคร้ังที่เรากินอาหารท่ี ข้นึ ด้วย มีแป้งและน้�ำตาล แบคทีเรียในช่องปาก จะใช้มันเป็นอาหารและผลิตกรดออกมา • ใช้ไหมขดั ฟันเปน็ ประจ�ำ การใช้ไหมขัดฟันจะ ท�ำลายเคลือบฟนั ของเราทุกคร้ัง การแปรง ชว่ ยขจัดคราบเช้ือโรค รวมถึงเศษอาหารตาม ฟันที่ใช้ยาสีฟันผสมฟลูออไรด์ ฟลูออไรด์ ซอกฟันท่ีแปรงท�ำความสะอาดไมท่ ่ัวถึงได้ จะช่วยเสริมสร้างสารเคลือบฟันให้แข็งแรง ชว่ ยลดการเกิดฟันผไุ ด้ เคล็ดลับ ควรแปรงฟันแบบแหง้ คือการแปรงฟันโดยบีบยาสีฟันลงบนแปรง แล้วใช้แปรงฟันทันที โดยไมต่ ้องจุ่มน้ำ� ท้ังก่อนแปรงและขณะแปรงฟนั หลังแปรงฟันเสร็จจึงบว้ นยาสฟี ันท้ิง ล้างและ เช็ดฟองที่เกาะติดอยู่รอบปาก โดยไม่ต้องบ้วนน้�ำตาม การแปรงแบบน้ีจะท�ำให้ฟลูออไรด์ใน ยาสีฟันคงอยูบ่ นผวิ ฟันนานอีกหนอ่ ย และชว่ ยใหฟ้ ันแข็งแรงเพ่มิ ข้ึนได้

45 การทำ�พน้ื ท่ีให้สะอาดอยู่เสมอ แค่ท�ำความสะอาดตัวเองอย่างเดียว แล้วไมต่ ้องท�ำความสะอาดบ้านแล้วได้ไหม ตอบเลยว่า ไม่ได้! เพราะถ้าร่างกายสะอาด แต่บ้านสกปรก รกรุงรัง ฝุ่นจับตัวหนา ขยะไม่ทิ้ง หอ้ งน้ำ� ไมล่ ้าง ยอ่ มมเี ช้อื โรค หนู และแมลงที่เปน็ พาหะนำ� โรคมาซอ่ นตัวอยูใ่ นบา้ น ดังน้ันการท�ำพ้ืนท่ีให้สะอาดเสมอ จึงเป็นส่วนหน่ึงที่ส�ำคัญของการสร้างสุขอนามัยส่วนตัว สามารถช่วยป้องกันโรคต่างๆ ได้ แถมยังท�ำให้ทุกคนที่อยู่ในบ้านมีความสุข จะเดิน น่ัง เอน หรอื นอนมมุ ไหน ก็สบายใจไมต่ ้องกังวลอีกด้วย ■ เปิดประตหู น้าต่าง ใหอ้ ากาศถ่ายเท การเปดิ หนา้ ต่างและประตหู อ้ งต่างๆ ในบ้านจะชว่ ยใหอ้ ากาศถ่ายเทได้ดี แสงแดดส่องถึง ท�ำบอ่ ยแค่ไหน ท�ำอยา่ งไร เปดิ ใหอ้ ากาศระบายทุกวัน เปดิ ประตูหรอื หนา้ ต่างหอ้ ง วันละประมาณ 1-2 ช่วั โมง ในทิศตรงขา้ มกัน หรอื หากหอ้ งพัก มหี นา้ ต่างบานเดียวใหใ้ ชพ้ ัดลม ช่วยระบายอากาศ ท�ำแล้วดีอยา่ งไร อากาศหมนุ เวียนชว่ ยให้ บา้ นไมเ่ หมน็ อับ ลดการสะสม ของเช้อื โรคต่างๆ

สขุ อนามยั ส่วนตัว 46 ■ เก็บข้าวของเคร่อื งใช้ใหเ้ ป็นระเบยี บ การเก็บของใหเ้ ปน็ ท่ีไมว่ างระเกะระกะจะช่วยใหบ้ ้านดเู รยี บร้อย และท�ำความสะอาดง่าย ท�ำบอ่ ยแค่ไหน ท�ำแล้วดีอยา่ งไร เก็บของเขา้ ที่ที่ก�ำหนดไว้ ชว่ ยใหส้ ามารถท�ำความสะอาดจุดต่างๆ เม่อื ใชเ้ สรจ็ ทุกคร้งั ได้อย่างท่ัวถึง ไมม่ แี หล่งสะสมเช้อื โรค เพราะ ไมเ่ ปน็ ท่ีอยู่อาศยั ของมด แมลงสาบ หรือ หนู ท�ำอยา่ งไร เก็บของตามประเภทของการใชง้ าน สามารถใชก้ ล่องมาชว่ ยจัดพ้นื ที่ส�ำหรับ เก็บของช้นิ เล็กใหเ้ ปน็ ระเบียบได้ นอกจากนคี้ วรก�ำหนดท่ีส�ำหรับเก็บของอยา่ ง ชัดเจน ไมส่ ลับเปล่ียนท่ีไปมา เพ่ือง่ายแก่การจัดเก็บ และหยิบหา

47 ■ ท�ำความสะอาดหอ้ งต่างๆ ภายในบา้ น และบรเิ วณรอบบา้ น สมาชกิ ในบา้ นใชช้ ีวิตส่วนใหญต่ ามหอ้ งน่งั เล่น หอ้ งครวั หอ้ งน้ำ� หอ้ งนอน และพ้นื ที่โดยรอบ บ้าน หากไมร่ ักษาความสะอาด จะกระทบต่อสุขอนามยั ส่วนตัวของทกุ คนได้ ท�ำบอ่ ยแค่ไหน ท�ำเปน็ ประจ�ำสม่ำ� เสมอ ท�ำอยา่ งไร • เตรยี มอุปกรณก์ ารท�ำความสะอาดและน้ำ� ยาท�ำความ สะอาด ท่ีเหมาะสมกับพ้ืนท่ีที่ต้องการท�ำความสะอาด • เปดิ ประตูหนา้ ต่างเพ่ือระบายอากาศในพ้นื ท่ี • พ้ืนหอ้ งต่างๆ ท�ำความสะอาดด้วยการกวาดและถูตาม ปกติ แต่ถ้าหากไมม่ ่นั ใจว่านำ� เช้ือจากนอกบ้านเข้ามา หรือเปล่า สามารถใช้น้ำ� ยาท�ำความสะอาดพ้ืนถไู ด้ • ก่อนท�ำความสะอาดหอ้ งน้ำ� สวมถุงมอื ยางและรองเท้า พ้ืนยางเสมอ แล้วท�ำความสะอาดด้วยน้ำ� ยาล้างหอ้ งน้ำ� • รอบบ้านหม่นั ตัดหญ้าไมใ่ หร้ ก จัดเก็บภาชนะหรือ กระถางต้นไมเ้ ปล่าที่อาจเปน็ แหล่งน้ำ� ขงั เพ่ือไมใ่ หย้ ุงมา วางไข่ ท�ำแล้วดีอยา่ งไร บ้านสะอาด คนอยู่อาศยั มสี ุขอนามยั ท่ี ดี ไมเ่ ปน็ แหล่งเพาะพันธยุ์ ุง หรือท่ีอยูอ่ าศยั ของสตั ว์ที่เปน็ พาหะนำ� โรค ปอ้ งกันการเจ็บ ปว่ ยจากโรคทางเดินหายใจ โรคระบบทาง เดินอาหาร และโรคติดต่อต่างๆ