โคกหนองนา พึ่งพาเศรษฐกิจพอเพียง

ขั้้น� ที่่� 3 ทฤษฎีใี หม่่ขั้้น� ก้้าวหน้้า เมื่�อดำ�ำ เนิินการผ่่านพ้้นขั้�นที่่�สองแล้้ว เกษตรกรจะมีีรายได้้ดีี ขึ้�น ฐานะมั่น� คงขึ้�น เกษตรกรหรือื กลุ่�มเกษตรกรก็็ควรพัฒั นาก้า้ วหน้า้ ไปสู่่�ขั้้�นที่่�สามต่่อไป คืือ ติิดต่่อประสานงานเพื่่�อจััดหาทุุน หรืือแหล่่ง เงินิ เช่่น ธนาคาร หรือื บริิษััทห้้างร้้านเอกชน มาช่่วยในการทำ�ำ ธุุรกิิจ การลงทุุนและพััฒนาคุุณภาพชีีวิิต ทั้้�งนี้้� ทั้้�งฝ่่ายเกษตรกรและฝ่่าย ธนาคารกัับบริษิ ัทั จะได้ร้ ับั ประโยชน์ร์ ่ว่ มกันั กล่่าวคือื (1) เกษตรกรขายข้า้ วได้้ในราคาสูงู (ไม่ถ่ ููกกดราคา) (2) ธนาคารกัับบริิษััทสามารถซื้�อข้้าวบริิโภคในราคาต่ำำ�� (ซื้�อข้า้ วเปลือื กจากเกษตรกรมาสีเี อง) (3) เกษตรกรซื้�อเครื่�องอุุปโภคบริิโภคได้้ในราคาต่ำ��ำ เพราะ รวมกันั ซื้�อเป็น็ จำำ�นวนมาก (เป็น็ ร้า้ นสหกรณ์์ซื้�อในราคาขายส่่ง) (4) ธนาคารกัับบริิษััทจะสามารถกระจายบุุคลากร (เพื่่�อไป ดำำ�เนิินการในกิิจกรรมต่่าง ๆ ให้้เกิิดผลดียีิ่�งขึ้�น) ได้ม้ ีกี ารนำ�ำ เอาเกษตรทฤษฎีใี หม่ไ่ ปทำ�ำ การทดลองขยายผล ณ ศููนย์์ศึึกษาการพััฒนาและโครงการอัันเนื่่�องมาจากพระราชดำ�ำ ริิ รวม ทั้้ง� กรมวิชิ าการเกษตรได้ด้ ำำ�เนินิ การจัดั ทำำ�แปลงสาธิติ จำ�ำ นวน 25 แห่ง่ กระจายอยู่�ทั่�วประเทศ นอกจากนี้้� กรมพััฒนาชุุมชน กระทรวง มหาดไทย กระทรวงเกษตรและสหกรณ์์ กองบััญชาการทหารสููงสุุด กองทััพภาค กระทรวงกลาโหม และกระทรวงศึึกษาธิิการ ได้้มีีการ ดำำ�เนินิ งานให้ม้ ีกี ารนำำ�เอาทฤษฎีใี หม่น่ ี้้ไ� ปใช้้ อย่า่ งกว้า้ งขวางขึ้น� มีกี าร ประยุกุ ต์์สู่� โคก หนอง นา โมเดล ในปัจั จุบุ ันั 50 สืืบสานศาสตร์์พระราชา พึ่่� งพาเศรษฐกิจิ พอเพีี ยง ประยุุกต์ส์ ู่่� “โคก หนอง นา โมเดล”

ศสืืบาสสาตนศร์า์พสตรร์ะพ์ รราะชราาชา ประยุปกุ รต์ะ์สูย่่�.ุ..กุ โตค์กส์ ู่่�..ห.โคนอกงหนนาองโมเนดาล สืืบสานศาสตร์์พระราชา พึ่�่ งพาเศรษฐกิจิ พอเพีี ยง 51 ประยุุกต์ส์ ู่่� “โคก หนอง นา โมเดล”

แผนภาพจำำ�ลองการจััดสััดส่ว่ นพื้้น� ที่่ต� ามแนวทฤษฎีใี หม่่ : โคก หนอง นา โมเดล ระบบการจัดั การพื้้�นที่่� 1. สระน้ำำ�� ขนาดประมาณ 3 ไร่่ ไว้้เก็็บกักั น้ำ�ำ� และเลี้ย� งปลาไว้้บริโิ ภค 2. นาข้า้ ว ประมาณ 3 ไร่่ ปลููกข้า้ วไว้บ้ ริโิ ภค และปลูกู พืืชผัักหมุนุ เวียี นตามฤดูกู าล 3. ไม้้ผลที่่�เหมาะกัับสภาพดิินฟ้้าอากาศ ประมาณ 3 ไร่่ ควรเป็็นแบบผสมผสาน และพึ่่�งพาอาศััยกันั เป็็นชั้น� ๆ เช่่น ‚ ไม้้ผลหรืือไม้ใ้ ช้้สอยขนาดใหญ่ ่ ต้้นสููง เช่น่ สะตอ, มัังคุดุ ฯลฯ ‚ ไม้้ผลพุ่�มขนาดกลาง เช่่น มะม่่วง ลำ�ำ ไย ขนุนุ ชมพู่่� ส้้มโอ ฯลฯ ‚ ไม้ผ้ ลพุ่�มเตี้ย� เช่่น มะนาว ส้ม้ เขียี วหวาน ส้้มจี๊�ด ฯลฯ ‚ ไม้ผ้ ลและพืชื ผัักขนาดเล็็ก เช่น่ มะเขืือ พริิก กระเพรา ผัักหวาน ฯลฯ ‚ ผักั สวนครัวั เช่่น ตะไคร้้ และพืชื ผััก ฯลฯ ‚ ผักั ประเภทเถา เกาะต้น้ ไม้้ใหญ่่ เช่่น ตำำ�ลึึง, ฟััก, บวบ, ถั่่ว� ชนิดิ ต่า่ ง ๆ, พริิกไทย ฯลฯ ‚ ผัักเลื้อ� ยกิินหัวั เช่่น มััน ขิงิ ข่า่ ฯลฯ 52 สืืบสานศาสตร์พ์ ระราชา พึ่�่ งพาเศรษฐกิิจพอเพีี ยง ประยุุกต์ส์ ู่่� “โคก หนอง นา โมเดล”

4. ที่่�อยู่�อาศััยตามสภาพ คอกปศุุสััตว์์ และพืืชผัักสวนครััวที่่�ต้้องการแสงแดด และ แปลงปุ๋๋�ยหมััก (หากไม่่ใช่่มุุสลิิม แนะนำำ�ให้้เลี้�ยงหมููหลุุม) ใช้้เนื้้�อที่่�ประมาณ 1 ไร่่ จััดระบบ ภูมู ิิศาสตร์์ และสิ่ง� แวดล้้อมที่่�ดีี 5. แนวรั้�วควรเป็็นพืชื สวนครัวั รั้ว� กิินได้้ เช่น่ หากมีีเสารั้�วควรปลูกู แก้ว้ มังั กร ระหว่า่ ง เสารั้�ว ควรเป็็นผักั หวาน, ชะอม, ต้น้ แค, มะละกอ ฯลฯ 6. รอบ ๆ ขอบสระน้ำ�ำ� ปลููกพืืชผัักได้้ตามสภาพ เช่่น กล้้วย, อ้้อย, มะรุุม, แค ส่ว่ นของสระด้้านในควรปลูกู หญ้า้ แฝกกัันการพัังทลายของดินิ ลงสระ หมายเหตุุ การออกแบบวางผังั ควรคำำ�นึงึ ถึงึ สภาพพื้้น� ที่่ข� องแต่ล่ ะรายตามสภาพจริงิ สืืบสานศาสตร์์พระราชา พึ่่� งพาเศรษฐกิิจพอเพีี ยง 53 ประยุกุ ต์์สู่่� “โคก หนอง นา โมเดล”

ความเชื่่�อมโยงของทฤษฎีีใหม่ก่ ัับเศรษฐกิิจพอเพีียง หากกล่า่ วว่า่ วัดั มงคลชัยั พััฒนา คือื แหล่ง่ กำำ�เนิดิ “เกษตรทฤษฎีใี หม่่” และทฤษฎีีใหม่ ่ คืือ เศรษฐกิิจพอเพีียงสำำ�หรัับเกษตรกร ดัังนั้้�นในรููปแบบเดีียวกัันนี้้�เราทุุกคนสามารถนำ�ำ ปรััชญาเศรษฐกิิจ พอเพียี งไปประยุกุ ต์ใ์ ช้้ให้้เหมาะสมได้ก้ ัับทุุกกลุ่�มคน และทุุกองค์์กร โดยน้อ้ มนำ�ำ เศรษฐกิิจพอเพีียงมา ใช้้เป็็นหลัักในการดำำ�เนิินชีีวิิต เพราะเศรษฐกิิจพอเพีียงเป็็นปรััชญา เป็็นแนวปฏิิบััติิตนไม่่ว่่าจะอยู่�ใน กิจิ กรรมหรือื อาชีีพใด ก็ต็ ้้องยึึดวิถิ ีีชีวี ิติ ไทยที่่อ� ยู่�แต่พ่ อดี ี ยึดึ เส้น้ ทางสายกลาง อยู่่�กินิ ตามฐานะ ใช้้สติิ ปััญญาในการดำ�ำ รงชีีวิิต เจริิญเติิบโตอย่่างค่่อยเป็็นค่่อยไป อย่่าใช้้หลัักการลงทุุนเชิิงการพนัันซึ่�งตั้�งอยู่� บนความเสี่�ยง กู้้�เงิินมาลงทุนุ โดยหวัังรวยอย่า่ งรวดเร็ว็ แล้ว้ ก็ไ็ ปสู่่�ความล้ม้ ละลายในที่่ส� ุดุ ควรตั้ง� อยู่�บน หลััก “รู้้� รััก สามััคคีี” ใช้ส้ ติปิ ััญญาปกป้้องตนเองไม่่ให้้หลงกระแสโลกาภิิวััตน์์ โดยไม่่รู้ �ถึงเหตุุและผล ตามสภาพแวดล้อ้ มของไทย ให้รู้้�จักแยกแยะสิ่ง� ดี ี สิ่่ง� เลว สิ่่ง� ที่่เ� ป็น็ ประโยชน์ต์ ามสภาพความเป็น็ จริงิ ของ บ้้านเมือื งของเราเป็น็ ที่่ต�ั้ง� ให้้มีคี วามรััก ความเมตตาที่่�จะช่่วยเหลือื สังั คมให้้รอดพ้้นจากภัยั พิบิ ััติิ และ รวมพลัังกันั ด้ว้ ยความสามัคั คีเี ป็น็ หมู่�เหล่่า ขจัดั ข้อ้ ขััดแย้้งไปสู่่�ความประนีปี ระนอมรักั ษาผลประโยชน์์ ส่่วนรวมเป็น็ ที่่�ตั้�ง 54 สืืบสานศาสตร์พ์ ระราชา พึ่�่ งพาเศรษฐกิิจพอเพีี ยง ประยุกุ ต์์สู่่� “โคก หนอง นา โมเดล”

เศรษฐกิิจพอเพีียง คือื การดำำ�รงชีีวิิตในความพอดีี มีชี ีวี ิติ ใหม่่ คืือ หวนกลัับมาใช้้วิิถีีชีีวิิต ไทย เป็น็ การสร้า้ งรากฐาน หรือื พื้้น� ฐานของระบบเศรษฐกิจิ ทั้้ง� หมด ดังั ที่่พ� ระบาทสมเด็จ็ พระมหาภูมู ิพิ ล อดุุลยเดชมหาราช บรมนาถบพิติ ร ได้พ้ ระราชทานพระราชดำ�ำ รััสความตอนหนึ่่ง� ว่่า “...อาคารบ้้านเรืือน ตั้้�งอยู่�่ได้้อย่่างมั่�่นคง ก็็เพราะความแข็็งแรงของรากฐาน หรืือ เสาเข็ม็ ซึ่�ง่ เรามองไม่่เห็็น และมัักจะลืืมไปว่่าเราอยู่่�ได้บ้ นฐานรากอะไร...” หากรากฐานของประเทศ คืือ เกษตรกร ได้้น้้อมนำำ�ปรััชญาเศรษฐกิิจพอเพีียงสู่�การปฏิิบััติิ ตามแนวทาง “ทฤษฎีีใหม่่” ซึ่่�งพระองค์์ท่่านได้้แปลงทฤษฎีี สู่่�การปฏิบิ ััติอิ ย่่างเป็็นรูปู ธรรมที่่จ� ัับต่่อได้้ เดินิ ตามได้้ ทำำ�ตามได้ ้ ดัังตัวั อย่่างโครงการทฤษฎีีใหม่่ วััดมงคลชััยพัฒั นา โครงการทฤษฎีีใหม่แ่ ห่ง่ แรก ของประเทศไทยที่่�ประสบความสำ�ำ เร็็จเป็็นต้้นแบบ และรอคอยให้้เกษตรกรในจัังหวััดสระบุุรีี และ ทั่่�วประเทศได้้น้้อมนำ�ำ แนวทางที่่�พระองค์์ทรงพระราชทานให้้ไว้้ เพื่่�อเป็็นเครื่�องมืือในการดำ�ำ เนิินชีีวิิต ตามแนวทางเศรษฐกิิจพอเพีียง ซึ่่�งเป็็นแนวทางปฏิิบััติิที่่�ทำำ�ให้้ชาติิบ้้านเมืืองและตััวเราหลุุดพ้้นจาก ความทุกุ ข์์ มีคี วามสุขุ อย่่างมั่�นคง ยั่่ง� ยืืนและพอเพียี ง สืืบสานศาสตร์พ์ ระราชา พึ่�่ งพาเศรษฐกิิจพอเพีี ยง 55 ประยุุกต์ส์ ู่่� “โคก หนอง นา โมเดล”

สืบื สานศาสตร์์พระราชา ประยุกุ ต์์สู่่�... โคก หนอง นา โมเดล 56 สืืบสานศาสตร์พ์ ระราชา พึ่�่ งพาเศรษฐกิจิ พอเพีี ยง ประยุกุ ต์ส์ ู่่� “โคก หนอง นา โมเดล”

สืืบสานศาสตร์พ์ ระราชา พึ่่� งพาเศรษฐกิิจพอเพีี ยง 57 ประยุุกต์ส์ ู่่� “โคก หนอง นา โมเดล”

บทที่่� 3 สืืบสานศาสตร์์พระราชา น้้อมนำำ�ศาสตร์์พระราชาประยุุกต์์สู่่� โคก หนอง นา โมเดล ศาสตร์์พระราชา (The King’s Philosophy) เป็็นคำำ�ศััพท์์ ที่่�เกิิดใหม่่ เพื่่�อใช้้กัันอย่่างแพร่่หลาย หลัังจากพระบาทสมเด็็จพระมหาภููมิิพล อดุุลยเดชมหาราช บรมนาถบพิติ ร สวรรคตใน พ.ศ.2559 ก่่อนวันั เวลาดัังกล่่าว แล้้วอาจมีีใช้้บ้้างแต่่เฉพาะหน่่วยงาน หรืือนัักวิิชาการที่่�ทำ�ำ งานเกี่�ยวข้้องกัับ พระบาทสมเด็จ็ พระมหาภููมิพิ ล อดุลุ ยเดชมหาราช บรมนาถบพิติ ร ไม่่แพร่่หลาย สู่ส�่ื่�อสารมวลชน แต่่หลังั จากพลเอก ประยุทุ ธ์์ จัันทร์โ์ อชา นายกรัฐั มนตรีี และ หััวหน้้าคณะรัักษาความสงบแห่่งชาติิ (คสช.) ได้้น้้อมนำำ� “ศาสตร์์พระราชา” มาประยุุกต์์ใช้้ในการดำำ�เนิินชีีวิิตและบริิหารประเทศ ในรายการ “ศาสตร์์พระ ราชาสู่่�การพััฒนาอย่า่ งยั่่ง� ยืนื ” ออกอากาศทางโทรทัศั น์ร์ วมการเฉพาะกิจิ แห่่ง ประเทศไทย คำำ�ว่่า “ศาสตร์พ์ ระราชา” ก็็แพร่่หลายกว้้างขวางยิ่ �งขึ้ �น 58 สืืบสานศาสตร์พ์ ระราชา พึ่่� งพาเศรษฐกิจิ พอเพีี ยง ประยุุกต์ส์ ู่่� “โคก หนอง นา โมเดล”

องค์ค์ วามรู้� และนวัตั กรรมของพระบาทสมเด็จ็ พระมหาภููมิพิ ลอดุลุ ยเดชมหาราช บรมนาถบพิติ ร เพื่่อ� พัฒั นาช่่วยเหลือื ปวงชนชาวไทยผู้้�ทุกุ ข์ย์ ากก่่อน พ.ศ.2559 ได้แ้ ยกออก ตามองค์์ความรู้� ปรััชญา แนวคิิด ทฤษฎีี และนวััตกรรมแต่่ละอย่่าง เช่่น ทฤษฎีีใหม่่ (The New Theory) ปรััชญาของเศรษฐกิจิ พอเพียี ง (Sufficiency Economy) ศาสตร์์ เกี่ย� วกัับการจััดการน้ำำ�� ศาสตร์เ์ กี่�ยวกัับการจัดั การสหกรณ์์ ศาสตร์เ์ กี่�ยวกับั การจัดั การดินิ ศาสตร์์เกี่�ยวกัับการจััดการป่่าและสิ่�งแวดล้้อม ศาสตร์์เกี่�ยวกัับศิิลปะและการดนตรีี ศาสตร์ด์ ้า้ นการศึึกษา ศาสตร์เ์ กี่ย� วกับั นวัตั กรรม เช่่น ฝนหลวง หญ้า้ แฝก โครงการแกล้ง้ ดินิ การพัฒั นาไบโอดีเี ซลจากน้ำ�ำ�มันั ปาล์ม์ กังั หันั น้ำ��ำ ชัยั พัฒั นา อุทุ กพลวัตั หรือื กังั หันั ผลิติ ไฟฟ้า้ ด้้วยพลังั น้ำ�ำ�ไหล เป็็นต้้น สืืบสานศาสตร์พ์ ระราชา พึ่�่ งพาเศรษฐกิจิ พอเพีี ยง 59 ประยุกุ ต์ส์ ู่่� “โคก หนอง นา โมเดล”

สืบื สานศาสตร์์พระราชา ประยุกุ ต์ส์ ู่่�... โคก หนอง นา โมเดล 60 สืืบสานศาสตร์พ์ ระราชา พึ่�่ งพาเศรษฐกิิจพอเพีี ยง ประยุกุ ต์ส์ ู่่� “โคก หนอง นา โมเดล”

สืืบสานศาสตร์พ์ ระราชา พึ่่� งพาเศรษฐกิิจพอเพีี ยง 61 ประยุุกต์ส์ ู่่� “โคก หนอง นา โมเดล”

สืบื สานศาสตร์์พระราชา ประยุกุ ต์์สู่่�... โคก หนอง นา โมเดล 62 สืืบสานศาสตร์พ์ ระราชา พึ่�่ งพาเศรษฐกิิจพอเพีี ยง ประยุกุ ต์์สู่่� “โคก หนอง นา โมเดล”

ในปััจจุุบัันนัับตั้�งแต่่ พ.ศ.2559 เป็น็ ต้น้ มา องค์ค์ วามรู้�ปรััชญา แนวคิิด ทฤษฎีี และนวัตั กรรม ดัังกล่่าวแล้้ว เรีียกว่่า “ศาสตร์พ์ ระราชา” นายแพทย์์เกษม วััฒนชััย (2558, น.12-24) ได้้กล่่าวถึึงคำ�ำ ว่่าศาสตร์์พระราชาไว้้ว่่า ศาสตร์แ์ ห่่งการพัฒั นาในสังั คมไทย มีสี ามศาสตร์ ์ คือื ศาสตร์ช์ าวบ้า้ น ศาสตร์ส์ ากล และศาสตร์พ์ ระราชา ศาสตร์์อันั ที่่ส� ามประเทศอื่น� ไม่่มีี และได้พ้ ููดย่่อ ๆ ว่่า ศาสตร์พ์ ระราชา คือื โครงการตามพระราชดำ�ำ ริิ สี่�พัันกว่่าโครงการ มีีหมด การจััดการดิิน การจััดการน้ำ�ำ� การเกษตรแปรรููป พลัังงานทางเลืือก สิ่�งแวดล้้อมชุุมชน การปลููกป่่า ปลููกต้้นไม้้ ปลููกพืืชผัักสวนครััว โครงการพระราชดำำ�ริิมีีทุุกอย่่าง (เกษม วััฒนชัยั , 2558, น.15) จากความหมายต่่าง ๆ สรุุปได้้ว่่า ศาสตร์์พระราชา คืือ องค์์ความรู้�ที่�เกิิดจากความฉลาดรู้้� ในด้้านวิิทยาศาสตร์์ ศิิลปศาสตร์์ ชีีวิิตวััฒนธรรม และนวััตกรรมต่่าง ๆ ซึ่�่งเกิิดจากการศึึกษาเพื่่�อ ความฉลาดรู้้�ของพระบาทสมเด็็จพระมหาภููมิิพลอดุลุ ยเดชมหาราช บรมนาถบพิิตร องค์์ความรู้�ที่ไ� ด้น้ ำำ� ไปปฏิบิ ัตั ิ ิ ก่่อประโยชน์ใ์ ห้ก้ ับั สังั คม ประเทศชาติิ และความฉลาดรู้้� คือื “รู้้�แล้ว้ สามารถนำำ�ไปใช้ป้ ระโยชน์์ จริงิ ๆ โดยไม่เ่ ป็น็ พิิษเป็น็ โทษ..” (พระบรมราโชวาท ในพิธิ ีพี ระราชทานปริญิ ญาบัตั รของมหาวิทิ ยาลัยั ศรีีนคริินทรวิิโรฒ วัันที่่� 22 มิถิ ุนุ ายน พุทุ ธศัักราช 2524 ใน ชููสิทิ ธิ์์� ชููชาติ,ิ 2559, น.27, 27-33) สืืบสานศาสตร์พ์ ระราชา พึ่่� งพาเศรษฐกิจิ พอเพีี ยง 63 ประยุุกต์์สู่่� “โคก หนอง นา โมเดล”

ศาสตร์พ์ ระราชา เป็น็ ศัพั ท์ซ์ ึ่ง่� ปรากฏครั้ง� แรกเมื่อ� ไร ไม่่สามารถสรุปุ ได้แ้ น่่นอน แต่่มีหี ลักั ฐาน เด่่นชััดว่่า ศาสตราจารย์์ นายแพทย์์เกษม วััฒนชััย ได้้กล่่าวคำำ�ว่่า “ศาสตร์์พระราชา” ตั้้�งแต่่ พ.ศ.2557 และได้้ให้้ความหมายไว้้กว้้าง ๆ ดัังกล่่าวมาแล้้ว และเลขาธิิการมููลนิิธิิแม่่ฟ้้าหลวง ม.ร.ว.ดิิศนััดดา ดิิศกุุล ก็็ได้้กล่่าวถึึงคำำ�ว่่า “ศาสตร์์พระราชา” และให้้ความหมายไว้้ก่่อนปลายปีี พ.ศ.2559 เช่่นเดีียวกัันดังั นั้้�น “ศาสตร์์พระราชา” จึึงเป็น็ คำ�ำ ศััพท์ใ์ หม่่ในการเรีียกขานองค์์ความรู้� และนวััตกรรมของพระบาทสมเด็็จพระมหาภููมิิพลอดุุลยเดชมหาราช บรมนาถบพิิตร ก่่อนเวลา ดัังกล่่าวแล้ว้ เรีียกชื่อ� แตกต่่างกันั ออกไปตามแต่่ละศาสตร์์ และนวัตั กรรม เช่่น ทฤษฎีีใหม่่ ปรัชั ญา ของเศรษฐกิจิ พอเพียี ง หลักั การทรงงาน เป็น็ ต้้น 64 สืืบสานศาสตร์พ์ ระราชา พึ่่� งพาเศรษฐกิจิ พอเพีี ยง ประยุุกต์์สู่่� “โคก หนอง นา โมเดล”

ประเภทของศาสตร์์พระราชา การแบ่่งหมวดหมู่�่ประเภทของศาสตร์์พระราชา ซึ่่�งครอบคลุุมศาสตร์์และศิิลปะแตกต่่างกััน ออกไปบ้า้ ง ขึ้้�นอยู่�่ กับั การจััดประเภทให้้สอดคล้้องกับั พันั ธกิิจของแต่ล่ ะหน่่วยงาน มููลนิิธิิปิิดทองหลัังพระ สืืบสานแนวพระราชดำำ�ริิ ได้้ยึึดองค์์ความรู้�ตามพระราชดำ�ำ ริิ 6 มิิติิ คืือ น้ำำ�� ดิิน เกษตร พลัังงานทดแทน ป่่า และสิ่�งแวดล้้อม ที่่ส� อดคล้อ้ งกับั องค์ค์ วามรู้�สากล องค์์ ความรู้�ของครููภููมิปิ ัญั ญาท้อ้ งถิ่น�่ เป็น็ กรอบการทำำ�งาน ยึึดหลักั การพัฒั นาตามแนวพระราชดำำ�ริิ คือื เข้้าใจ เข้า้ ถึึง และพััฒนา การเข้้าใจ คืือ การสร้้างให้้เกิิดความเข้้าใจในข้้อมููลพื้้�นฐาน ด้้วยการศึึกษาข้้อมููลทุุกมิิติิ ของชุมุ ชน ค้้นหารากของปััญหา และรวบรวมองค์์ความรู้�ของโครงการพระราชดำ�ำ ริทิ ั่่�วประเทศ การเข้า้ ถึงึ เป็น็ เรื่อ� งการสื่่อ� สารและสร้า้ งการมีสี ่่วนร่่วม โดยมุ่่ง� สื่อ� สารสร้า้ งความเข้า้ ใจและ ความมั่�นใจกัับชุุมชน ร่่วมกัันวิิเคราะห์์ปััญหาและความต้้องการของชุุมชน และให้้ชุุมชนมีีส่่วนร่่วมใน กระบวนการพัฒั นามากที่่�สุดุ การพััฒนา เป็น็ เรื่อ� งของการเรียี นรู้�เพื่่อ� พัฒั นาศักั ยภาพชุมุ ชน สร้า้ งทีมี พี่่เ� ลี้ย� ง การออกแบบ หลักั สููตรและเมนููการพัฒั นา การศึึกษาดููงาน แลกเปลี่ย� นเรียี นรู้�และฝึกึ ปฏิบิ ัตั ิขิ องชุมุ ชน รวมทั้้ง� การให้้ ทีีมพี่่�เลี้�ยงให้้คำำ�แนะนำำ�ในชุุมชนและติิดตามสนัับสนุนุ ประเมิินผล บัันไดทั้้�งสามขั้�นนี้้� จะทำ�ำ ให้้ชุุมชนมีีความเป็็นเจ้้าของและนำำ�ไปสู่่�ความยั่�งยืืนของการพััฒนา ในที่่�สุุดบัันไดทั้้�ง 3 ขั้้�นนี้้�มุ่�งไปสู่่�การพััฒนาให้้ชุุมชนมีีความเป็็นเจ้้าของและนำ�ำ ไปสู่่�ความยั่�งยืืนในที่่�สุุด (ห้อ้ งสมุดุ มั่่�นพััฒนา, ม.ป.ป.) หลัักการทรงงาน เข้้าใจ เข้้าถึึง พััฒนานั้้�น ทรงใช้้กัับทั้้�งคน วััตถุุ สัังคม สิ่่�งแวดล้้อม และ วััฒนธรรม มีคี วามลุ่�มลึึก และมีโี ครงการอัันเนื่่อ� งมาจากพระราชดำ�ำ ริิ หรือื งานอื่�นที่่�ทรงทำำ�เป็็นตัวั อย่่าง ให้เ้ ห็น็ อย่่างชััดเจน สืืบสานศาสตร์พ์ ระราชา พึ่่� งพาเศรษฐกิิจพอเพีี ยง 65 ประยุกุ ต์์สู่่� “โคก หนอง นา โมเดล”

66 สืืบสานศาสตร์พ์ ระราชา พึ่่� งพาเศรษฐกิจิ พอเพีี ยง ประยุุกต์ส์ ู่่� “โคก หนอง นา โมเดล”

สืืบสานศาสตร์พ์ ระราชา ประยุกุ ต์์สู่่�... โคก หนอง นา โมเดล สืืบสานศาสตร์์พระราชา พึ่่� งพาเศรษฐกิิจพอเพีี ยง 67 ประยุุกต์ส์ ู่่� “โคก หนอง นา โมเดล”

แนวทางการเรียี นรู้้ศ� าสตร์พ์ ระราชาโดยมิติ ิิ “ภููมิสิ ัังคม” พระบาทสมเด็็จพระมหาภููมิิพลอดุุลยเดชมหาราช บรมนาถบพิิตร มีีพระราชดำำ�ริิให้้จััดตั้้�ง ศููนย์ศ์ ึึกษาการพัฒั นาอันั เนื่่อ� งมาจากพระราชดำ�ำ ริขิึ้น� ในภููมิภิ าคต่่าง ๆ เพื่่อ� ค้น้ คว้า้ วิจิ ัยั แสวงหารููปแบบการ พัฒั นาที่่เ� หมาะสมกัับสภาพ “ภููมิสิ ัังคม” ซึ่�่งมีีความแตกต่่างกัันทั้้ง� สภาพพื้้�นที่่ � ทรัพั ยากรธรรมชาติ ิ สิ่่�ง แวดล้้อม ตลอดจนสังั คม วัฒั นธรรม และวิถิ ีชี ีวี ิติ ของผู้�คน จุดุ ประสงค์ห์ นึ่ง�่ ในการจัดั ตั้้ง� ศููนย์ศ์ ึึกษาการพัฒั นา อันั เนื่่อ� งมาจากพระราชดำำ�ริ ิ คือื การศึึกษา ทดลอง แนวทางการพัฒั นาแบบบููรณาการ เห็น็ ได้จ้ ากการนำำ� หน่่วยงานต่่างกอง ต่่างกรม ต่่างกระทรวง มาทำำ�งานเป็็นคณะร่่วมกััน แลกเปลี่่�ยนความคิิด ประสบการณ์์ซึ่่�งกัันและกััน เป็็นการผสมผสานความร่่วมมืือร่่วมใจในการทำำ�งานเพื่่�อประชาชน โดย อาศััยการมีีส่่วนร่่วมของประชาชนเป็็นหลััก ถืือเป็็นแหล่่งแลกเปลี่ �ยนเรีียนรู้้� ติิดต่่อสื่ �อสารระหว่่าง บุุคคล 3 กลุ่ �ม คืือ นัักวิิชาการ นัักปฏิิบััติิ และประชาชน 68 สืืบสานศาสตร์์พระราชา พึ่�่ งพาเศรษฐกิจิ พอเพีี ยง ประยุุกต์์สู่่� “โคก หนอง นา โมเดล”

ศููนย์์ศึึกษาการพััฒนาอัันเนื่่�องมาจากพระราชดำำ�ริิเปรีียบเสมืือนแหล่่งเรีียนพระราชทาน ที่่�จะเป็็นแนวทางและตััวอย่่างของผลสำ�ำ เร็็จให้้แก่่พื้้�นที่่�อื่�น ๆ โดยรอบ ให้้เข้้ามาศึึกษาหาความรู้� ซึ่่�งแนวทางนั้้�นจะต้้องเป็็นสิ่ �งที่่�ประชาชนทำำ�ตามตััวอย่่างได้้โดยง่่าย มีีเทคโนโลยีีที่่�เหมาะสมสอดคล้้อง กัับสภาพภููมิปิ ระเทศ สภาพแวดล้้อมทางธรรมชาติ ิ วัฒั นธรรม และจะต้้องไม่่เกิินกำ�ำ ลังั ความสามารถ ในการลงทุุนด้้วย โดยแต่่ละแห่่งมีีผลสำำ�เร็็จแตกต่่างกัันไปตามจุุดเน้้นการพััฒนาและความแตกต่่าง ของสภาพพื้้�นที่่ � ดัังนี้้� 1. ศููนย์ศ์ ึึกษาการพััฒนาเขาหิินซ้้อนอัันเนื่่�องมาจากพระราชดำ�ำ ริ ิ จัังหวััดฉะเชิงิ เทรา 2. ศููนย์ศ์ ึึกษาการพััฒนาห้ว้ ยทรายอันั เนื่่อ� งมาจากพระราชดำ�ำ ริ ิ จังั หวััดเพชรบุรุ ีี 3. ศููนย์์ศึึกษาการพััฒนาอ่่าวคุ้้�งกระเบนอัันเนื่่�องมาจากพระราชดำ�ำ ริ ิ จังั หวััดจัันทบุุรีี 4. ศููนย์์ศึึกษาการพััฒนาห้ว้ ยฮ่อ่ งไคร้้อัันเนื่่�องมาจากพระราชดำ�ำ ริ ิ จัังหวััดเชีียงใหม่่ 5. ศููนย์์ศึึกษาการพััฒนาภูพู านอัันเนื่่�องมาจากพระราชดำ�ำ ริ ิ จัังหวััดสกลนคร 6. ศููนย์์ศึึกษาการพััฒนาพิกิ ุลุ ทองอัันเนื่่�องมาจากพระราชดำ�ำ ริ ิ จังั หวััดนราธิวิ าส การมีีพระราชดำำ�ริิจััดตั้้�งศููนย์์ศึึกษาการพััฒนาอัันเนื่่�องมาจากพระราชดำ�ำ ริิที่่�มีีครบทุุกภาค ของประเทศ อันั เป็น็ การนำ�ำ ตัวั อย่่างของการแก้ไ้ ขปัญั หาตามหลักั ภููมิสิ ังั คม นับั ว่่าเป็น็ แนวพระราชดำ�ำ ริิ ที่่จ� ะสร้า้ งคุณุ ประโยชน์อ์ ย่่างยิ่ง� ต่่อการศึึกษา ดููงาน เพื่่อ� นำ�ำ เอาสรรพสิ่ง� ความรู้�ที่พ� ระองค์ไ์ ด้ท้ รงดำ�ำ เนินิ การ ไว้ใ้ นส่่วนของวิธิ ีกี ารแก้ป้ ัญั หา รายละเอียี ดการดำ�ำ เนินิ งาน การใช้ป้ ระโยชน์จ์ ากหลักั การที่่ไ� ด้พ้ ระราชทานไว้้ รวมถึึงการนำ�ำ ผลการวิจิ ัยั มาใช้ป้ ระโยชน์์ โดยใช้ร้ ่่วมกับั แนวทางตามภููมิสิ ังั คม เพื่่อ� คนรุ่น� ต่่อ ๆ ไปสามารถ นำำ�มาปรับั ใช้ใ้ ห้เ้ ป็็นประโยชน์ต์ ่่อประเทศชาติิ ตามลักั ษณะปัญั หาที่่อ� าจมีีขึ้น� ทั้้�งในปัจั จุบุ ันั และอนาคต ได้อ้ ย่่างต่่อเนื่่�องและยั่�งยืืน นัับเป็น็ พระมหากรุณุ าธิคิ ุุณอย่่างหาที่่ส� ุุดมิิได้โ้ ดยแท้้จริิง สืืบสานศาสตร์์พระราชา พึ่่� งพาเศรษฐกิิจพอเพีี ยง 69 ประยุกุ ต์ส์ ู่่� “โคก หนอง นา โมเดล”

สืบื สานศาสตร์์พระราชา ประยุกุ ต์ส์ ู่่�... โคก หนอง นา โมเดล 70 สืืบสานศาสตร์พ์ ระราชา พึ่�่ งพาเศรษฐกิจิ พอเพีี ยง ประยุกุ ต์ส์ ู่่� “โคก หนอง นา โมเดล”

สืืบสานศาสตร์พ์ ระราชา พึ่่� งพาเศรษฐกิิจพอเพีี ยง 71 ประยุุกต์ส์ ู่่� “โคก หนอง นา โมเดล”

แนวทางการเรียี นรู้้�ศาสตร์พ์ ระราชาโดยมิิติิ หลักั การทรงงาน 23 ข้้อ (สำำ�นักั งานสภาพัฒั นาการเศรษฐกิจิ และสังั คมแห่่งชาติิ เรียี นรู้�หลักั การทรงงานในพระบาทสมเด็จ็ พระมหาภููมิิพล อดุลุ ยเดชมหาราช บรมนาถบพิติ ร, 2551, หน้้า 6-35) เป็น็ หลักั การที่่�สำำ�นักั งานสภาพัฒั นาการเศรษฐกิจิ และสังั คมแห่่งชาติิ ได้ร้ วบรวมและจัดั ทำำ�สรุปุ ไว้้โดยใช้ข้ ้อ้ มููลจากการทรงงานและพระราชดำำ�รัสั ในกรณีตี ่่าง ๆ มีีสาระสำ�ำ คััญดัังนี้้� 1. ศึึกษาข้้อมููลอย่่างเป็็นระบบ : การที่่�จะพระราชทานโครงการใดโครงการหนึ่่�ง จะทรง ศึึกษาข้อ้ มููลรายละเอียี ดอย่่างเป็็นระบบ ทั้้ง� จากข้้อมููลเบื้้อ� งต้น้ จากเอกสาร แผนที่่ � สอบถามเจ้า้ หน้้าที่่� นักั วิชิ าการ และราษฎรในพื้้�นที่่� ให้ไ้ ด้ร้ ายละเอีียดที่่ถ� ููกต้อ้ ง เพื่่อ� ที่่�จะพระราชทานความช่่วยเหลือื อย่่าง ถููกต้้อง รวดเร็ว็ ตรงความต้้องการของประชาชน 2. ระเบิดิ จากข้า้ งใน : พระองค์ท์ รงมุ่ ง� เน้น้ เรื่อ� งการพัฒั นาคนทรงตรัสั ว่่า “ระเบิดิ จากข้า้ งใน” หมายความว่่า ต้อ้ งสร้า้ งความเข้ม้ แข็ง็ ให้ค้ นในชุมุ ชนที่่เ� ราเข้า้ ไปพัฒั นามีสี ภาพพร้อ้ มที่่จ� ะรับั การพัฒั นา เสีียก่่อน แล้้วจึึงค่่อยออกมาสู่ส�่ ัังคมภายนอก 3. แก้ป้ ัญั หาจากจุดุ เล็ก็ : ทรงมองปัญั หาในภาพรวมก่่อนเสมอ แต่่การแก้ป้ ัญั หาของพระองค์์ จะเริ่ม� จากจุุดเล็็ก ๆ คือื การแก้้ไขปััญหาเฉพาะหน้า้ ที่่ค� นมัักจะมองข้้าม 72 สืืบสานศาสตร์์พระราชา พึ่�่ งพาเศรษฐกิิจพอเพีี ยง ประยุุกต์์สู่่� “โคก หนอง นา โมเดล”

4. ทำ�ำ ตามลำ�ำ ดับั ขั้้น� : ในการทรงงาน พระองค์จ์ ะทรงเริ่ม� ต้น้ จากสิ่ง� ที่่จ� ำำ�เป็น็ ของประชาชนมาก ที่่ส� ุดุ ก่่อน ได้แ้ ก่่ สาธารณสุขุ เมื่�อมีรี ่่างกายสมบููรณ์แ์ ข็ง็ แรงแล้้ว ก็็จะสามารถทำ�ำ ประโยชน์์ด้้านอื่น� ๆ ต่่อไปได้้ จากนั้้�นจะเป็็นเรื่�องสาธารณููปโภคขั้�นพื้้�นฐาน และสิ่�งจำำ�เป็็นในการประกอบอาชีีพ อาทิิ ถนนแหล่่งน้ำำ�� เพื่่�อการเกษตร การอุุปโภคบริิโภคที่่�เอื้�อประโยชน์์ต่่อประชาชน โดยไม่่ทำ�ำ ลาย ทรััพยากรธรรมชาติิ รวมถึึงการให้้ความรู้้�ทางวิิชาการและเทคโนโลยีีที่่�เรีียบง่ าย เน้้นการปรัับใช้้ ภููมิปิ ัญั ญาท้อ้ งถิ่น� ที่่ร� าษฎรสามารถนำ�ำ ไปปฏิิบััติิได้้ และเกิดิ ประโยชน์ส์ ููงสุุด 5. ภููมิิสัังคม : การพััฒนาใด ๆ ต้้องคำ�ำ นึึงถึึงสภาพภููมิิประเทศของบริิเวณนั้้�นว่่าเป็็นอย่่างไร และสัังคมวิิทยาเกี่�ยวกัับลัักษณะนิิสััยใจคอของคน ตลอดจนวััฒนธรรมประเพณีีในแต่่ละท้้องถิ่�นที่่�มีี ความแตกต่่างกััน 6. องค์์รวม : ทรงมีีวิิธีีคิิดอย่่างองค์์รวม (Holistic) หรืือมองอย่่างครบวงจร ในการที่่�จะ พระราชทานพระราชดำ�ำ ริเิ กี่ย� วกับั โครงการหนึ่ง่� นั้้น� จะทรงมองเหตุกุ ารณ์ท์ ี่่จ� ะเกิดิ ขึ้้น� และแนวทางแก้ไ้ ข อย่่างเชื่ �อมโยง 7. ไม่ต่ ิดิ ตำำ�รา : การพัฒั นาตามแนวพระราชดำ�ำ ริขิ องพระองค์ ์ มีลี ักั ษณะของการพัฒั นาที่่อ� นุโุ ลม และรอมชอมกับั สภาพธรรมชาติ ิ สิ่่ง� แวดล้อ้ ม และสภาพของสังั คมจิติ วิทิ ยาแห่่งชุมุ ชน คือื “ไม่ต่ ิดิ ตำ�ำ รา” ไม่่ผููกมัดั ติิดกับั วิิชาการและเทคโนโลยีีที่่ไ� ม่่เหมาะสมกับั สภาพชีวี ิิตความเป็็นอยู่ท่� ี่่แ� ท้้จริิงของคนไทย 8. ประหยัดั เรียี บง่่าย ได้ป้ ระโยชน์์สูงู สุดุ : การพัฒั นาและช่่วยเหลืือราษฎร ทรงใช้้หลััก ในการแก้ป้ ัญั หาด้ว้ ยความเรียี บง่ายและประหยัดั ราษฎรสามารถทำ�ำ ได้เ้ อง หาได้ใ้ นท้อ้ งถิ่น� และประยุกุ ต์์ ใช้ส้ิ่�งที่่ม� ีอี ยู่่ใ� นภููมิภิ าคนั้้น� ๆ มาแก้ไ้ ขปััญหาโดยไม่่ต้้องลงทุนุ สููง หรืือใช้เ้ ทคโนโลยีที ี่่�ไม่่ยุ่่ง� ยากนััก สืืบสานศาสตร์์พระราชา พึ่�่ งพาเศรษฐกิจิ พอเพีี ยง 73 ประยุกุ ต์์สู่่� “โคก หนอง นา โมเดล”

9. ทำ�ำ ให้้ง่่าย : ด้้วยพระอััจฉริิยภาพและพระปรีีชาสามารถของพระองค์์ทำ�ำ ให้้การคิิดค้้น ดััดแปลง ปรัับปรุุง และแก้้ไขงานการพััฒนาประเทศตามแนวพระราชดำำ�ริิดำำ�เนิินไปได้้โดยง่่าย ไม่่ยุ่่�งยากซัับซ้้อน และที่่�สำำ�คััญอย่่างยิ่�งคืือ สอดคล้้องกัับสภาพความเป็็นอยู่่�และระบบนิิเวศ ในส่่วนรวม ตลอดจนสภาพในสัังคมของชุุมชนนั้้�น ๆ โปรดที่่�จะทำ�ำ สิ่่�งที่่�ยากให้้กลายเป็็นง่ าย ทำำ�สิ่่�งที่่�สลัับซัับซ้้อนให้้เข้้าใจง่่ายอัันเป็็นการแก้้ปััญหาด้้วยการใช้้กฎแห่่งธรรมชาติิ ฉะนั้้�นคำ�ำ ว่่า “ทำำ�ให้้ง่่าย” หรือื “Simplicity” จึึงเป็็นหลัักคิดิ สำ�ำ คัญั ที่่�สุดุ ของการพัฒั นาประเทศในรููปแบบของ โครงการอันั เนื่่อ� งมาจากพระราชดำำ�ริิ 10. การมีีส่่วนร่่วม : ทรงนำำ� “ประชาพิิจารณ์์” มาใช้้ในการบริิหารเพื่่�อเปิิดโอกาสให้้ สาธารณชน ประชาชน หรือื เจ้า้ หน้้าที่่ท� ุกุ ระดับั ได้ม้ าร่่วมแสดงความคิดิ เห็็นเกี่�ยวกับั เรื่�องที่่�จะต้้อง คำำ�นึึงถึึง ความคิดิ เห็น็ ของประชาชน หรือื ความต้อ้ งการของสาธารณชน 11. ประโยชน์ส์ ่ว่ นรวม : พระองค์ร์ ะลึึกถึึงประโยชน์ข์ องส่่วนรวมเป็น็ สำ�ำ คัญั ดังั พระราชดำ�ำ รัสั ตอนหนึ่�่งว่่า “...ใครต่่อใครบอกว่่าขอให้เ้ สียี สละส่่วนตัวั เพื่่�อส่่วนรวม อัันนี้้ฟ� ังั จนเบื่่�อ อาจะรำ�ำ คาญ ด้ว้ ยซ้ำำ�� ว่่า ใครต่่อใครมาก็บ็ อกว่่าขอให้ค้ ิดิ ถึึงประโยชน์ส์ ่่วนรวม อาจมาคิดิ ในใจว่่าให้้ ๆ อยู่เ่� รื่อ� ยแล้ว้ ส่่วนตััวจะได้้อะไร ขอให้้คิิดว่่าคนที่่�ให้้เพื่่�อส่่วนรวมนั้้�น มิิได้้ให้้ส่่วนรวมแต่่อย่่างเดีียว เป็็นการให้้ เพื่่อ� ตนเองสามารถที่่�จะมีีส่่วนร่่วมที่่จ� ะอาศััยได้้” 74 สืืบสานศาสตร์์พระราชา พึ่่� งพาเศรษฐกิิจพอเพีี ยง ประยุกุ ต์ส์ ู่่� “โคก หนอง นา โมเดล”

12. บริกิ ารที่จ่� ุดุ เดียี ว : การบริิการรวมที่่จ� ุุดเดียี วเป็น็ รููปแบบการบริกิ ารแบบเบ็ด็ เสร็จ็ หรืือ One Stop Service เกิดิ ขึ้้น� ในครั้ง� แรกในระบบบริหิ ารราชการแผ่่นดินิ ของประเทศไทย โดยทรงให้ศ้ ููนย์์ ศึึกษาการพััฒนาอัันเนื่่�องมาจากพระราชดำำ�ริเิ ป็น็ ต้น้ แบบในการบริิการรวมที่่�จุุดเดียี ว โดยมีีหน่่วยงาน ราชการต่่าง ๆ มาร่่วมดำ�ำ เนินิ การและให้้บริิการประชาชน ณ แห่่งเดีียว 13. ใช้ธ้ รรมชาติชิ ่ว่ ยธรรมชาติิ : ทรงเข้า้ ใจถึึงธรรมชาติแิ ละต้อ้ งการให้ป้ ระชาชนใกล้ช้ ิดิ กับั ธรรมชาติิ ทรงมองอย่่างละเอีียดถึึงปัญั หาธรรมชาติิ หากต้้องการแก้้ไขธรรมชาติ ิ จะต้อ้ งใช้้ธรรมชาติิ เข้้าช่่วยเหลือื อาทิิ การแก้ไ้ ขปัญั หาป่า่ เสื่อ� มโทรมได้พ้ ระราชทานพระราชดำ�ำ ริิ การปลููกป่า่ โดยไม่่ต้้อง ปลููก ปล่่อยให้ธ้ รรมชาติิช่่วยในการฟื้้�นฟููธรรมชาติิ 14. ใช้อ้ ธรรมปราบอธรรม : แนวปฏิบิ ัตั ิทิ ี่่ส� ำ�ำ คัญั ในการแก้ไ้ ขปัญั หาและปรับั ปรุงุ เปลี่ย� นแปลง สภาวะที่่�ไม่่ปกติิเข้้าสู่�่ระบบที่่�เป็็นปกติิ เช่่น การบำ�ำ บััดน้ำำ�� เสีียโดยใช้้ผัักตบชวา ซึ่่�งมีีตามธรรมชาติิ ให้้ดููดซึึมสิ่ง� สกปรกปนเปื้อ้� นในน้ำ��ำ 15. ปลููกป่่าในใจคน : การจะฟื้้�นฟููทรััพยากรธรรมชาติิให้้กลัับคืืนมาจะต้้องปลููกจิิตสำ�ำ นึึกใน การรัักษ์์ผืืนป่า่ ให้แ้ ก่่คนเสียี ก่่อน 16. ขาดทุนุ คือื กำ�ำ ไร : “ขาดทุนุ คือื กำ�ำ ไร Our loss is our gain... การเสียี คือื การได้ป้ ระเทศชาติิ ก็จ็ ะก้า้ วหน้า้ และการที่่�คนอยู่ด่� ีมี ีสี ุขุ นั้้น� เป็็นการนับั ที่่�เป็็นมููลค่่าเงินิ ไม่่ได้้” 17. การพึ่่�งตนเอง : การพัฒั นาตามแนวพระราชดำ�ำ รัสั เพื่่อ� แก้ไ้ ขปัญั หาในเบื้้อ� งต้น้ ด้ว้ ยการแก้้ ปััญหาเฉพาะหน้้า เพื่่�อให้้มีีความแข็็งแรงพอที่่�จะดำ�ำ รงชีีวิิตได้้ต่่อไป แล้้วขั้้�นต่่อไปก็็คืือ การพััฒนาให้้ ประชาชนสามารถอยู่�่ในสัังคมได้ต้ ามสภาพแวดล้้อม และสามารถ “พึ่่�งตนเองได้้” ในที่่ส� ุุด สืืบสานศาสตร์พ์ ระราชา พึ่�่ งพาเศรษฐกิิจพอเพีี ยง 75 ประยุุกต์ส์ ู่่� “โคก หนอง นา โมเดล”

18. พออยู่่�พอกินิ : การพัฒั นาเพื่่อ� ให้พ้ สกนิกิ รประสบความสุขุ สมบููรณ์ใ์ นชีวี ิติ ได้เ้ สด็จ็ ไปเยี่ย� ม ประชาชนทุกุ หมู่เ่� หล่่าในทุกุ ภููมิภิ าคของประเทศไทย สามารถเข้า้ พระราชหฤทัยั ในสภาพปัญั หาได้อ้ ย่่าง ลึึกซึ้�งว่่า มีีเหตุผุ ลมากมายที่่ท� ำ�ำ ให้้ราษฎรตกอยู่ใ�่ นวงจรแห่่งทุกุ ข์์เข็ญ็ ทรงพระราชทานความช่่วยเหลือื ให้พ้ สกนิกิ ร มีคี วามกินิ ดีอี ยู่ด่� ี ี มีชี ีวี ิติ อยู่ใ�่ นขั้น� “พออยู่พ่� อกินิ ” ก่่อนแล้ว้ จึึงขยับั ขยายให้ม้ ีขี ีดี สมรรถนะ ที่่�ก้้าวหน้้าต่่อไป 19. เศรษฐกิจิ พอเพีียง : เป็น็ ปรัชั ญาชี้ถ� ึึงแนวทางการดำ�ำ รงอยู่แ่� ละปฏิบิ ัตั ิติ นของประชาชน ในทุุกระดัับ ตั้้�งแต่่ระดัับครอบครััว ระดัับชุุมชน จนถึึงระดัับรััฐ ทั้้�งในการพััฒนาและบริิหารประเทศ ให้ด้ ำำ�เนินิ ไปในทางสายกลาง โดยเฉพาะการพัฒั นาเศรษฐกิจิ เพื่่อ� ให้้ก้า้ วหน้า้ ทันั ต่่อโลกยุคุ โลกาภิวิ ััตน์์ 20. ความซื่อ�่ สัตั ย์์ สุจุ ริิต จริิงใจต่่อกััน : ทรงมีพี ระราชดำ�ำ รัสั เรื่อ� ง ความซื่ �อสััตย์์ สุจุ ริิต จริิงใจต่่อกัันอย่่างต่่อเนื่่�องตลอดมา เพราะเห็็นว่่า หากคนไทยทุุกคนได้้ร่่วมกัันช่่วยชาติิ พััฒนาชาติิ ด้ว้ ยความซื่อ� สััตย์์ สุจุ ริิต จริงิ ใจต่่อกันั แล้ว้ ประเทศไทยจะเจริญิ ก้า้ วหน้า้ อย่่างมาก 21. ทำำ�งานอย่า่ งมีคี วามสุขุ : ทรงพระเกษมสำ�ำ ราญและทรงมีคี วามสุขุ ทุกุ คราที่่จ� ะช่่วยเหลือื ประชาชน 22. ความเพีียร : ทรงริเิ ริ่�มโครงการต่่าง ๆ โดยในระยะแรก ที่่�ไม่่มีคี วามพร้อ้ มในการทำ�ำ งาน มากนักั และทรงใช้พ้ ระราชทรัพั ย์ส์ ่่วนพระองค์ท์ ั้้ง� สิ้น� แต่่พระองค์ก์ ็ม็ ิไิ ด้ท้ ้อ้ พระราชหฤทัยั มุ่่ง� มั่น� พัฒั นา บ้า้ นเมืืองให้บ้ ังั เกิิดความร่่มเย็็นเป็็นสุุข 23. รู้้� รััก สามััคคีี : มีพี ระราชดำำ�รััสในเรื่อ� ง “รู้้� รััก สามััคคีี” อย่่างต่่อเนื่่�อง สามารถปรัับใช้้ได้้ กัับทุุกยุุคทุุกสมัยั 76 สืืบสานศาสตร์พ์ ระราชา พึ่�่ งพาเศรษฐกิจิ พอเพีี ยง ประยุุกต์ส์ ู่่� “โคก หนอง นา โมเดล”

รู้้� การที่่จ� ะลงมืือทำำ�สิ่่�งใด จะต้อ้ งรู้�เสียี ก่่อน รู้�ถึงปััจจััยทั้้�งหมด รู้�ถึงปัญั หา วิธิ ีกี ารแก้ป้ ััญหา รััก คือื ความรักั เมื่อ� รู้�ครบถ้้วนกระบวนความแล้ว้ จะต้อ้ งมีี ความรักั การพิิจารณาที่่�จะเข้้าไปลงมือื ปฏิิบััติิแก้ไ้ ขปััญหา นั้้�น ๆ สามัคั คีี การลงมือื ปฏิบิ ัตั ิิ ควรคำำ�นึึงเสมอว่่า จะทำำ�งานคนเดียี วไม่่ได้้ ต้้องทำำ�งานร่่วมมืือร่่วมใจเป็็นองค์์กรเป็็นหมู่�่คณะ จึึงจะมีี พลัังเข้้าแก้้ไขปััญหาให้้ลุลุ ่่วงไปด้้วยดีี หลักั การทรงงานซึ่ง่� รวบรวมโดย สำ�ำ นักั งานคณะกรรมการพิเิ ศษเพื่่อ� ประสานงานโครงการอันั เนื่่อ� งมา จากพระราชดำำ�ริิ เป็น็ ส่่วนหนึ่ง่� ที่่ท� ุกุ คนสามารถนำำ�หลักั การนี้้ม� าใช้อ้ ย่่างเหมาะสมกับั ปัญั หาได้อ้ ย่่างง่าย ๆ ไม่่ ต้้องค้น้ หาความหมายในที่่�ต่่าง ๆ ในหลายแหล่่ง นับั เป็น็ ความสะดวกในการหยิิบมาใช้้ประโยชน์์อย่่างยิ่�ง สืืบสานศาสตร์์พระราชา พึ่�่ งพาเศรษฐกิจิ พอเพีี ยง 77 ประยุุกต์์สู่่� “โคก หนอง นา โมเดล”

แนวทางการเรียี นรู้้�ศาสตร์์ พระราชาโดยมิติ ิิ “การสร้้างคนด้ว้ ยการศึึกษา และการเรีียนรู้้�” พระบาทสมเด็็จพระมหาภููมิพิ ลอดุลุ ยเดช มหาราช บรมนาถบพิิตร ทรงให้ค้ วามสำำ�คััญกัับ การศึึกษาและการเรียี นรู้�ของประชาชน โดยเฉพาะ สาขาต่่าง ๆ หลายสาขา นอกจากการศึึกษาใน ประชาชนผู้้�ด้อ้ ยโอกาสทางการศึึกษา ฉะนั้้น� การ ระบบโรงเรียี นแล้ว้ พระองค์ไ์ ด้ท้ รงมีีพระ ดำำ�เนินิ งานทางด้า้ นการศึึกษาของพระองค์์จะทรง ราชดำ�ำ ริใิ ห้ด้ ำ�ำ เนินิ การด้้านการศึึกษานอกระบบ มุ่ง� เน้้นการอุุดช่่องว่่างทางการศึึกษาที่่ภ� าครัฐั อาจ และการศึึกษาตามอััธยาศัยั และโครงการตามพ จัดั บริกิ ารทางการศึึกษาเข้้าไปยัังไม่่ถึึง เช่่น ใน ระราชดำ�ำ ริติ ่่าง ๆ ด้ว้ ย พื้้น� ที่่ท� ี่่�มีปี ััญหาความมั่�นคง พระองค์์ก็็จะทรงดำำ�ริิ ให้้มีีระบบการศึึกษาที่่�ดำ�ำ เนินิ การเป็็นการเฉพาะ อย่่างเหมาะสม อย่่างไรก็ต็ ามการศึึกษาในระบบ โรงเรีียนหรือื การศึึกษาในระดับั ที่่ส� ููงขึ้�น พระองค์์ก็็ ทรงส่่งเสริิมการศึึกษาหรืือวิิจััยงานต่่าง ๆ ที่่�ก่่อ ประโยชน์์แก่่ประเทศชาติใิ นสาขาต่่าง ๆ ในหลาย ด้า้ น ทรงก่่อตั้ง� ทุุน การมอบทุนุ มอบรางวัลั ใน 78 สืืบสานศาสตร์พ์ ระราชา พึ่่� งพาเศรษฐกิิจพอเพีี ยง ประยุกุ ต์ส์ ู่่� “โคก หนอง นา โมเดล”

ศาสตร์์พระราชา ปรััชญาของเศรษฐกิจิ พอเพีี ยง 1. หลักั ปรัชั ญาเศรษฐกิิจพอเพีี ยง การพึ่ง่� พาตนเองของเกษตรกรในเขตปฏิริููปที่่ด� ินิ อันั ดับั แรก คือื เรื่อ� งน้ำ��ำ เมื่อ� มีนี ้ำ��ำ เพียี งพอ ก็็สามารถสร้้างเศรษฐกิิจพอเพีียง ดัังพระราชดำ�ำ รััสของพระบาทสมเด็็จพระมหาภููมิิพลอดุุลยเดช มหาราช บรมนาถบพิติ ร ทรงมีพี ระราชดำำ�รััสที่่�เกี่�ยวข้้องกัับปรัชั ญาเศรษฐกิจิ พอเพียี งเป็น็ ครั้ง� แรก ในพิิธีีพระราชทานปริิญญาบััตร ณ มหาวิิทยาลััยเกษตรศาสตร์์ เมื่�อวัันที่่� 18 มีีนาคม 2517 ความว่่า “การพัฒั นาประเทศจำำ�เป็น็ ต้อ้ งตามลำ�ำ ดับั ขั้น� ต้อ้ งสร้า้ งพื้้น� ฐาน คือื ความพอมีี พอกินิ พอใช้้ของประชาชนส่่วนใหญ่่เป็็นเบื้้�องต้้นเสีียก่่อน โดยใช้้วิิธีีการและอุุปกรณ์์ที่่�ประหยััด แต่่ถููกต้้องตามหลัักวิิชา เมื่�อได้้พื้้�นฐานมั่�นคงพร้้อมพอควรและปฏิิบััติิได้้แล้้ว จึึงค่่อยสร้้าง ความเจริิญละฐานะทางเศรษฐกิิจขั้้�นที่่�สููงขึ้�นโดยลำำ�ดัับต่่อไป หากมุ่�งแต่่จะสร้้างความเจริิญ ยกเศรษฐกิิจขึ้้�นให้้รวดเร็็วแต่่ประการเดีียว โดยไม่่ให้้แผนปฏิิบััติิการสััมพัันธ์์กัับสภาวะของ ประเทศและของประชาชนโดยสอดคล้้องด้้วย ก็็จะเกิิดความไม่่สมดุุลในเรื่�องต่่าง ๆ ขึ้้�น ซึ่ง่� อาจกลายเป็น็ ความยุ่ง� ยากล้ม้ เหลวได้ใ้ นที่่ส� ุดุ ดังั เห็น็ ได้ท้ ี่่อ� ารยประเทศหลายประเทศกำ�ำ ลังั ประสบปััญหาทางเศรษฐกิจิ อย่่างรุนุ แรงอยู่ใ�่ นเวลานี้้�” สืืบสานศาสตร์พ์ ระราชา พึ่�่ งพาเศรษฐกิจิ พอเพีี ยง 79 ประยุุกต์์สู่่� “โคก หนอง นา โมเดล”

พระบาทสมเด็จ็ พระมหาภููมิพิ ลอดุลุ ยเดชมหาราช บรมนาถบพิติ ร ทรงมีพี ระราชดำำ�รัสั ชัดั เจน ในวัันที่่� 4 ธัันวาคม 2540 เพื่่�อเป็็นแนวทางในการแก้้ไขปััญหาเศรษฐกิิจของประเทศจากวิิกฤต ต้้มยำำ�กุ้้�ง ซึ่�่งเริ่�มจากเดืือนกรกฎาคม 2540 ก่่อความกัังวลว่่าอาจจะกลายเป็็นการล่่มสลาย ของเศรษฐกิิจโลก และในวัันที่่� 4 ธัันวาคม 2541 ทรงพระราชทานหลัักคิิดและหลัักปฏิิบััติิเรื่�อง เศรษฐกิิจพอเพีียงเพื่่�อเป็็นแนวทางการดำ�ำ เนิินชีีวิิตของคนไทยและย้ำ�ำ�ถึึงการทำำ�ให้้พอเพีียงสำำ�หรัับ ตนเอง (Self-Sufficiency) และแตกต่่างกัับเศรษฐกิิจพอเพียี ง (Self-Sufficiency of Economy) หมายถึึง การทำำ�อะไรให้เ้ หมาะสมกับั ฐานะของตนเอง ถ้้ามุุมมองระดัับชาวบ้า้ น นั้้�นคืือ การทำ�ำ เอง ได้้บนพื้้น� ฐานของความมีีเหตุุผลแต่่เรียี บง่าย สรุปุ หลักั เศรษฐกิจิ พอเพียี ง คือื ความพอประมาณ ความมีเี หตุผุ ล มีภี ููมิคิุ้�มกันั ในตนเอง ที่่ส� ำำ�คัญั คือื การทำ�ำ ให้้ “ความพอดีี” นั้้�นเกิดิ ขึ้้�นได้จ้ ริิง และพระองค์ท์ รงย้ำ��ำ ว่่ามีีเงื่อ� นไขสำำ�คัญั ที่่�จะนำำ�มาซึ่่ง� ความพอเพีียงคืือ “ความรู้�” ประกอบด้้วย รู้้�จัักเหตุุ รู้้�จักั ผล รู้้�จัักตน รู้้�จัักประมาณ รู้้�จัักกาล รู้้�จักั ประชุุมชน รู้้�จักั บุคุ คล และที่่�สำำ�คัญั จะต้้องรอบรู้้� รอบคอบ และมีีความระมัดั ระวัังในการลงมืือทำ�ำ และ “คุณุ ธรรม” 80 สืืบสานศาสตร์พ์ ระราชา พึ่่� งพาเศรษฐกิิจพอเพีี ยง ประยุุกต์์สู่่� “โคก หนอง นา โมเดล”

2. ทฤษฎีีใหม่่ “ทฤษฎีีใหม่่”เป็็นแนวพระราชดำำ�ริิในพระบาทสมเด็็จพระมหาภููมิิพลอดุุลยเดช มหาราช บรมนาถบพิิตร ที่่�ทรงพระราชทานไว้้เป็็นแนวคิดิ และแนวทางในการดำ�ำ รงชีวี ิิต ที่่น� ำ�ำ ไปสู่ค�่ วามสามารถในการพึ่ง่� ตนเองในระดับั ต่่าง ๆ อย่่างเป็น็ ขั้น� เป็น็ ตอน บนพื้้น� ฐาน ปรััชญาเศรษฐกิิจพอเพีียง เพื่่อ� ลดความเสี่�ยงในการเปลี่�ยนแปลงของปััจจัยั ต่่าง ๆ ตลอด จนความผัันแปรของธรรมชาติิ ทฤษฎีีใหม่่เป็็นระบบการพััฒนาที่่�มีีมากกว่่า 40 ทฤษฎีี ผ่่านหลัักการทรงงาน จนนำำ�ไปสู่�ก่ ารปฏิิบััติิได้้จริิงนั้้�น เช่่น ทฤษฎีีการทำ�ำ ฝนเทียี มเพื่่อ� แก้้ปััญหาความแห้้งแล้้ง ทฤษฎีีการสร้้างฝายชะลอน้ำ��ำ ทฤษฎีีการจััดการน้ำ��ำ ท่่วมด้้วยแก้้มลิิงเพื่่�อกัักเก็็บน้ำำ�� ฯลฯ เหล่่านี้้�สามารถนำำ�มาใช้้ร่่วมกัันเพื่่�อนำ�ำ ไปสู่�่เป้้าหมายในการพึ่่�งตนเองได้้ ให้้เกษตรกร สามารถมีีความพออยู่่� พอกินิ พอใช้้ และก้้าวไปสู่่ก� ารร่่วมกันั จัดั การทรััพยากรธรรมชาติิ อย่่างเป็็นระบบ และการสร้้างความร่่วมมืือระหว่่างเครืือข่่าย จนสามารถพััฒนา สู่่�ขั้�นก้้าวหน้้าได้้ พระองค์์ทรงวางระบบทฤษฎีีใหม่่อย่่างเป็็นขั้�นตอน ผ่่านการวางแผน ทดลอง วิจิ ัยั จนกลายเป็น็ โครงการอันั เนื่่อ� งมาจากพระราชดำำ�ริิ 4,741 โครงการ (สำำ�นักั งาน คณะกรรมการพิเิ ศษเพื่่�อประสานงานโครงการอัันเนื่่�องมาจากพระราชดำ�ำ ริิ : สำำ�นัักงาน กปร., 2560) และที่่เ� ป็น็ โครงการพระราชดำำ�ริทิ ี่่ส� ำ�ำ คัญั ในด้า้ นโครงการทฤษฎีใี หม่่ด้า้ นการ จัดั การน้ำ�ำ� ตั้้ง� อยู่ ่� ณ วััดมงคลชัยั พััฒนา ตำำ�บลห้ว้ ยบง อำำ�เภอเฉลิิมพระเกียี รติ ิ จังั หวััด สระบุุรีี สู่�่การปฏิิบััติิอย่่างเป็็นรููปธรรมที่่�เป็็นต้้นแบบการทำำ�เกษตรทฤษฎีีใหม่่ ทั่่�วประเทศ สืืบสานศาสตร์์พระราชา พึ่่� งพาเศรษฐกิิจพอเพีี ยง 81 ประยุกุ ต์ส์ ู่่� “โคก หนอง นา โมเดล”

สืบื สานศาสตร์์พระราชา ประยุกุ ต์ส์ ู่่�... โคก หนอง นา โมเดล 82 สืืบสานศาสตร์พ์ ระราชา พึ่�่ งพาเศรษฐกิจิ พอเพีี ยง ประยุกุ ต์ส์ ู่่� “โคก หนอง นา โมเดล”

สืืบสานศาสตร์พ์ ระราชา พึ่่� งพาเศรษฐกิิจพอเพีี ยง 83 ประยุุกต์ส์ ู่่� “โคก หนอง นา โมเดล”

บทที่่� 4 ทฤษฎีีบัันได 9 ขั้้�นสู่่� ความพอเพีี ยง หลัักทฤษฎีบี ันั ได 9 ขั้้น� หลักั ทฤษฎีบี ันั ได 9 ขั้้น� สู่ก�่ ารพึ่ง่� ตนเองเป็น็ การประยุกุ ต์ห์ ลักั การปรัชั ญาเศรษฐกิจิ พอเพีียงเพื่่�อให้้เกษตรกรน้้อมนำำ�ไปปฏิิบััติิในการดำ�ำ รงชีีวิิต โดยเน้้นเศรษฐกิิจพอเพีียง ขั้�นพื้้�นฐานก่่อน (พอกิิน พออยู่�่ พอใช้้ พอร่่มเย็็น) จึึงค่่อยพััฒนาไปสู่่�ขั้�นก้้าวหน้้า (บุญุ ทาน เก็บ็ ขาย เครือื ข่่าย) เพื่่อ� สร้า้ งความมั่น� คงไปสู่เ�่ ศรษฐกิจิ พอเพียี งระดับั ที่่ใ� หญ่่ขึ้้น� ดัังพระราชดำำ�รััสของพระบาทสมเด็็จพระมหาภููมิิพลอดุุลยเดชมหาราช บรมนาถบพิิตร เพื่่�อเป็็นหลักั ในการทำำ�งานให้้สำ�ำ เร็จ็ ว่่า “...... ถ้้าทำำ�โครงการอะไรให้้สอดคล้้องกัับภููมิิประเทศ ก็็จะสามารถสร้้างความเจริิญ ให้้กัับเขตที่่�ใหญ่่ขึ้�นได้้ เขตที่่�ใหญ่่ลงท้้ายก็็จะแผ่่ทั่่�วประเทศได้้ แต่่เพื่่�อการนี้้�จะต้้องมีี ความร่ว่ มมือื อย่า่ งดีรี ะหว่่างทุกุ ฝ่่าย ทั้้ง� นักั วิิชาการ และนัักปกครอง ดัังนี้้�.. ถึึงบอกว่า่ เศรษฐกิิจพอเพียี ง และทฤษฎีีใหม่่ สองอย่า่ งนี้้�จะทำำ�ความเจริญิ แก่ป่ ระเทศได้้ แต่ต่ ้้อง มีคี วามเพียี ร แล้ว้ ต้อ้ งอดทน ต้อ้ งไม่ใ่ จร้อ้ น ต้อ้ งไม่พ่ ูดู มาก ต้อ้ งไม่ท่ ะเลาะกันั ถ้า้ ทำำ�โดย เข้้าใจกันั เชื่อ� ว่่าทุกุ คนจะมีีความพอใจได้.้ ...” (พระราชด�ำ รัสฯ เน่ืองในโอกาสวนั เฉลมิ พระชนมพรรษา วนั ศุกรท์ ี่ 4 ธนั วาคม 2541) “ทฤษฎีบี ันั ได 9 ขั้้�น สู่่�ความพอเพีียง” สรุุปหลัักปรััชญาเศรษฐกิิจพอเพียี ง ของพระบาทสมเด็็จพระมหาภููมิิพลอดุุลยเดชมหาราช บรมนาถบพิิตร เพื่่�อให้้มองเห็็น ภาพง่ ายในการนำ�ำ ไปสู่่�การปฏิิบััติิ ซึ่่�งจะแบ่่งออกเป็็น 2 ระดัับ คืือ ขั้้�นพื้้�นฐาน และ ขั้น� ก้า้ วหน้า้ ซึ่ง�่ เกษตรกรจะต้อ้ งทำำ�ขั้้น� พื้้น� ฐานให้ม้ั่น� คงก่่อน ค่่อยพัฒั นาไปในขั้น� ก้า้ วหน้า้ โดยในเบื้้อ� งต้น้ นั้้น� การขับั เคลื่อ� นศาสตร์พ์ ระราชารููปแบบ โคก หนอง นา โมเดล เป็น็ การ เน้้นพััฒนาเกษตรกรใน “ขั้้น� พื้้�นฐาน” โดยการออกแบบพื้้�นที่่�ให้ส้ ามารถเก็บ็ น้ำ��ำ ฝนให้ไ้ ด้้ 100% หรืือเกิิน 100% ซึ่่�งใช้้หลัักการประยุุกต์์ เกษตรทฤษฎีีใหม่่ ดัังที่่�พระองค์์ พระราชทานไว้้ 84 สืืบสานศาสตร์์พระราชา พึ่�่ งพาเศรษฐกิิจพอเพีี ยง ประยุุกต์ส์ ู่่� “โคก หนอง นา โมเดล”

ทฤษฎีบี ัันได 9 ขั้้น� สู่่�ความพอเพีียง 9 เครืือข่่าย กััลยาณมิิตร 8 ค้้าขาย 7 เก็บ็ รัักษา ภููมิปิ ัญั ญาพื้น�้ ถิ่น่� เก็บ็ ไว้้ใช้้เมื่อ่� ขาด 6 ให้้ทาน เหลืือก็แ็ บ่่งปััน 5 ทำำ�บุุญ ศาสนา พ่อ่ แม่่ ครอบครััว ขั้�้นก้า้ วหน้า้ ขั้้�นพื้้น� ฐาน 2 3 4 1 พอใช้้ พออยู่�่ พอร่่มเย็็น พอกินิ ความรู้� + คุุณธรรม พึ่่� งพาเศรษฐกิิจพอเพีี ยง 85 สืืบสานศาสตร์พ์ ระราชา ประยุุกต์ส์ ู่่� “โคก หนอง นา โมเดล”

ทฤษฎีีบัันได 9 ขั้้น� สู่่�....ความพอเพีี ยง ศาสตร์์พระราชา ความสุุขอย่่างยั่ง�่ ยืนื ลองปรัับใช้้ ไม่จ่ นแน่่นอน ทฤษฏีบี ัันได 9 ขั้้�นสู่�ค่ วามพอเพีียง เป็น็ แนวทาง ที่่�ใช้้ลำ�ำ ดัับขั้้�นเพื่่�อเดินิ ตามไปทีีละขั้้�น ค่อ่ ยๆ ก้้าวไปแบบ ยั้้ง� ยืนื และมั่�่นคง ซึ่ง�่ หากใครทำำ�ตามได้ ้ รัับรองว่่าไม่่มีีจน แน่น่ อน โดยแต่ล่ ะขั้้น� จะมีดี ัังนี้้� บัันไดขั้้�นที่่� 1-4 คืือ เศรษฐกิิจพอเพีียงขั้้�นพื้้�นฐาน ขั้้น� ที่�่ 1 พอกิิน พื้้�นฐานที่ส�่ ุดุ ของมนุษุ ย์ ์ คือื ความต้อ้ งการปัจั จัยั 4 และประการสำ�ำ คัญั ที่่ส� ุุดของปัจั จััย 4 คือื อาหาร ขั้้น� ที่่� 1 ของแนวทางแก้ป้ ัญั หาที่่ย�ั่ง� ยืนื คือื ตอบคำ�ำ ถามให้ไ้ ด้ว้ ่่า “ทำ�ำ อย่า่ งไรจึงึ จะพอกินิ ” โดยให้้ความสำำ�คััญกัับ ข้้าวปลาอาหาร ไม่่ให้้ความสำำ�คััญกัับเงิิน ซึ่่�งเป็็นเพีียงแค่่ “ตััวกลาง” ในการแลกเปลี่ย� นตามมาตรฐานสากล โดยยึึดหลักั ว่่า “เงินิ ทองเป็น็ ของมายา ข้า้ วปลาสิขิ องจริงิ ” เกษตรกรต้้องเริ่�มจากการอยู่�่ให้้ได้้โดยไม่่ใช้้เงิิน มีีอาหารพอมีี พอกิิน ด้้วยการปลููกพืืช ผัักผลไม้้ ให้้พอกิิน ชาวนาต้้องเก็็บข้า้ วไว้้ให้้เพียี งพอสำ�ำ หรัับการมีกี ินิ ทั้้�งปีี ไม่่ขายข้้าวเปลืือกเพื่่อ� นำ�ำ เงิินไปซื้อ� ข้้าวสาร นอกจากนั้้�น หััวใจสำำ�คัญั ของ “พอกิิน” ยังั มีคี วามหมายรวมไปถึึงความปลอดภััยในอาหาร กิินอย่่างไรให้้มีีสุุขภาพดีี ไม่่สะสมเอาความเจ็็บไข้้ได้้ป่่วยไว้้ในร่่างกาย นี่่�คืือความหมายของบัันได ขั้น� ที่่� 1 ที่่เ� กษตรกรต้้องก้้าวข้า้ มให้้ได้้ 86 สืืบสานศาสตร์์พระราชา พึ่่� งพาเศรษฐกิิจพอเพีี ยง ประยุกุ ต์ส์ ู่่� “โคก หนอง นา โมเดล”

บันั ไดขั้้น� ที่่� 1-4 คืือ เศรษฐกิิจพอเพีียงขั้้�นพื้้�นฐาน ขั้้�นที่�่ 2-4 พอใช้้ พออยู่่� พอร่ม่ เย็น็ เกิิดขึ้้น� ได้้พร้้อมกันั ด้ว้ ยคำำ�ตอบเดีียวคืือ “ปลููกป่า่ 3 อย่่าง ประโยชน์์ 4 อย่่าง” ซึ่่�งป่่า 3 อย่่าง จะให้้ทั้้�ง อาหาร เครื่อ� งนุ่่�งห่่ม สมุนุ ไพรสำ�ำ หรับั รักั ษาโรค ทั้้�งโรคคน โรคพืชื โรคสััตว์์ ให้ไ้ ม้้สำ�ำ หรัับ ทำ�ำ บ้้านพัักที่่�อยู่่�อาศััย และให้้ความร่่มเย็็นกัับบ้้าน กัับชุุมชน กัับโลกใบนี้้� ซึ่่�งเป็็นแนวทางในการ แก้ป้ ัญั หาความยากจนของเกษตรกรไทย ซึ่ง�่ ได้ร้ ับั การพิสิ ููจน์แ์ ล้ว้ ว่่าสามารถแก้ป้ ัญั หาได้จ้ ริงิ และยังั สามารถย้อ้ นกลับั ไปแก้ไ้ ขปัญั หาหนี้้� สิินซึ่�่งสะสมพอกพููนจากการทำ�ำ เกษตรเชิิงเดี่�ยว ปััญหาความเสื่�อมโทรมของทรััพยากร ปััญหา ความขาดแคลนนำำ� ภััยแล้้ง ทั้้�งหมดล้้วนแก้้ไขได้้จากแนวคิิดป่่า 3 อย่่างประโยชน์์ 4 อย่่างของ องค์์พระบาทสมเด็จ็ พระเจ้า้ อยู่่�หัวั ฯ รัชั กาลที่่� 9 สืืบสานศาสตร์์พระราชา พึ่่� งพาเศรษฐกิิจพอเพีี ยง 87 ประยุกุ ต์ส์ ู่่� “โคก หนอง นา โมเดล”

บันั ไดขั้้น� ที่�่ 5-9 คืือ เศรษฐกิจิ พอเพีียงขั้้น� ก้้าวหน้้า ขั้้น� ที่่� 5-6 บุญุ และทาน เครือื ข่่ายเศรษฐกิิจพอเพีียง เชื่ �อมั่ �นว่่าสัังคมไทยเป็น็ สัังคมบุญุ สังั คมทาน ไม่่เน้น้ การ แลกเปลี่�ยนทางการค้้า แต่่เน้น้ การทำ�ำ บุุญ ไม่่เน้น้ การสะสมเป็็นของส่่วนตัวั แต่่เน้้นการให้ท้ านและ สะสมโดยมอบให้้เป็น็ ทรัพั ย์์สิินส่่วนรวมโดยวัดั หรืือศาสนสถานตามแต่่ละศาสนาเป็น็ ศููนย์์กลาง เป็น็ การฝึกึ จิติ ใจ ให้ล้ ะซึ่ง่� ความโลภ และกิเิ ลสในการอยากได้้ ใคร่่มีี ลดปัญั หาช่่องว่่างระหว่่าง ชนชั้ น� ตามความหมายอัันลึึกซึ้ �งของคำำ� “ยิ่่ง� ทำำ�ยิ่่ง� ได้้ ยิ่่ง� ให้้ยิ่่�งมีี” การให้ไ้ ปคือื ได้้มา และเชื่ อ� มั่ น� ในฤทธิ์์ข� องทาน ว่่าทานมีฤี ทธิ์์�จริิง และจะส่่งผลกลับั มาเป็น็ เพื่่�อน เป็็นกัลั ยาณมิิตร เป็น็ เครืือข่่ายที่่� ช่่วยเหลืือกัันในทุกุ สถานการณ์์ แม้ใ้ นวัันที่่โ� ลกนี้้ป� ระสบกัับวิิกฤตการณ์์ 88 สืืบสานศาสตร์พ์ ระราชา พึ่�่ งพาเศรษฐกิิจพอเพีี ยง ประยุกุ ต์์สู่่� “โคก หนอง นา โมเดล”

บัันไดขั้้�นที่�่ 5-9 คืือ เศรษฐกิิจพอเพีียงขั้้น� ก้้าวหน้้า ขั้้น� ที่่� 7 เก็็บรักั ษา ขั้�นต่่อไปหลัังจากสามารถพึ่�่งตนเองได้้ พอมีี พอเหลืือทำ�ำ บุุญ ทำำ�ทานแล้้ว คืือการรู้้�จััก เก็บ็ รักั ษา ซึ่ง�่ เป็น็ การตั้้ง� อยู่ใ�่ นความไม่่ประมาท และการรู้้�จักั เก็บ็ รักั ษา ยังั เป็น็ การสร้า้ งรากฐานของ การเอาตัวั รอดในเวลาเกิดิ วิกิ ฤตการณ์์ โดยยึึดแนวทางตามวิิถีชี ีวี ิติ ชาวนาสมัยั ก่่อนซึ่ง่� เก็บ็ รักั ษาข้า้ ว ไว้้ในยุ้�งฉางเพื่่�อ ให้้พอมีีกิินข้้ามปีี คััดเลืือกและเก็็บรัักษา “ข้้าวพัันธุ์�” ไว้้สำ�ำ หรัับเป็็นพัันธุ์์�ข้้าว ในปีีต่่อไป ซึ่�่งผิิดกัับวิิถีีชาวนาในปััจจุุบัันที่่�ใช้้วิิธีีการขายข้้าวทั้้�งหมด แล้้วนำ�ำ เงิินที่่�ขายได้้ไปซื้�อพัันธุ์์�ข้้าว เพื่่อ� ปลููกในปีตี ่่อไป ส่่งผลให้เ้ กิดิ การขาดความมั่น� คงและเปรียี บเสมือื นการใช้ช้ ีวี ิติ อยู่บ่� นเส้น้ ทางสาย ความประมาท เพราะหากเกิิดภััยแล้้ง น้ำำ�� ท่่วม ผลผลิิตไม่่ได้้ตามที่่�ตั้�งใจไว้้ ย่่อมหมายถึึงปััญหา หนี้้�สินิ และการขาดแคลนพันั ธุ์์�ข้้าวสำ�ำ หรัับปลููกในปีตี ่่อไป นอกจากเก็็บพัันธุ์์�ข้้าวแล้้ว ยัังเน้้นให้้รู้�จักวิิธีีการถนอมอาหาร การสะสม อาหารไว้้กิินใน ยามหน้้าแล้้ง ด้้วยการแปรรููปอาหารหลากชนิิด อาทิิ ปลาร้้า ปลาแห้้ง มะขามเปีียก พริิกแห้้ง หอม กระเทีียม เพื่่�อเก็บ็ ไว้้กินิ ในอนาคต สืืบสานศาสตร์พ์ ระราชา พึ่�่ งพาเศรษฐกิิจพอเพีี ยง 89 ประยุกุ ต์ส์ ู่่� “โคก หนอง นา โมเดล”

สืบื สานศาสตร์์พระราชา ประยุกุ ต์ส์ ู่่�... โคก หนอง นา โมเดล 90 สืืบสานศาสตร์พ์ ระราชา พึ่�่ งพาเศรษฐกิจิ พอเพีี ยง ประยุกุ ต์ส์ ู่่� “โคก หนอง นา โมเดล”

สืืบสานศาสตร์พ์ ระราชา พึ่่� งพาเศรษฐกิิจพอเพีี ยง 91 ประยุุกต์ส์ ู่่� “โคก หนอง นา โมเดล”

บัันไดขั้้น� ที่�่ 5-9 คือื เศรษฐกิิจพอเพีียงขั้้น� ก้้าวหน้้า ขั้้น� ที่่� 8 ขาย เนื่่�องจากเศรษฐกิิจพอเพีียง ไม่่ใช่่เศรษฐกิิจการค้้า แต่่ก็็ไม่่ใช่่เศรษฐกิิจหลัังเขา การค้้าขาย สามารถทำำ�ได้้ แต่่ทำ�ำ ภายใต้ก้ ารรู้้�จัักตนเอง รู้้�จัักพอประมาณ และทำำ�ไปตามลำำ�ดัับ โดยของที่่�ขาย คืือ ของที่่เ� หลืือจากทุกุ ขั้น� แล้ว้ จึึงนำำ�มาขาย เช่่น ทำ�ำ นาอิินทรียี ์์ ปลููกข้้าวปลอดสารเคมีี ไม่่ทำำ�ลาย ธรรมชาติิ ได้้ผลผลิิตเก็บ็ ไว้พ้ อกิิน เก็บ็ ไว้ท้ ำำ�พัันธุ์์� ทำ�ำ บุญุ ทำ�ำ ทาน แล้้วจึึงนำ�ำ มาขายด้ว้ ยความรู้�สึก ของการ “ให้”้ อยากที่่จ� ะให้้สิ่�งดีๆี ที่่�เราปลููกเอง เผื่�อแผ่่ให้้กัับคนอื่น� ๆ ได้้รัับสิ่ง� ดีๆี นั้้�นๆ ด้้วย การค้้าขายตามแนวทางเศรษฐกิิจพอเพีียง จึึงเป็น็ การค้า้ ที่่�มองกลับั ด้า้ น “เพราะรัักคุณุ จึงึ อยากให้้คุุณได้ร้ ัับในสิ่่ง� ดีๆี ” พอเพีียงเพื่่อ� อุ้�มชูู เผื่ �อแผ่่ แบ่่งปััน ไปด้ว้ ยกััน 92 สืืบสานศาสตร์พ์ ระราชา พึ่�่ งพาเศรษฐกิจิ พอเพีี ยง ประยุุกต์์สู่่� “โคก หนอง นา โมเดล”

บันั ไดขั้้�นที่�่ 5-9 คือื เศรษฐกิจิ พอเพีียงขั้้น� ก้้าวหน้้า ขั้้�นที่�่ 9 เครืือข่า่ ย กองกำำ�ลัังเกษตรโยธินิ คือื การสร้า้ งกองกำ�ำ ลังั เกษตรโยธินิ หรือื การสร้า้ งเครือื ข่่ายเชื่อ� มโยงทั้้ง� ประเทศ เพื่่อ� ขยายผล ความสำำ�เร็็จตามแนวทางเศรษฐกิิจพอเพีียง สู่�่การปฏิิวััติิแนวคิิด และวิิถีีการดำำ�เนิินชีีวิิตของคนใน สังั คม ในชุมุ ชน เพื่่�อการแก้้ปัญั หาวิิกฤต 4 ประการ อันั ได้้แก่่ วิิกฤตการณ์ส์ิ่�งแวดล้อ้ ม ภัยั ธรรมชาติิ วิกิ ฤตการณ์โ์ รคระบาดทั้้ง� ในคน สัตั ว์ ์ พืชื วิกิ ฤตเศรษฐกิจิ ข้า้ วยากหมากแพงวิกิ ฤตความขัดั แย้ง้ ทาง สังั คม สืืบสานศาสตร์์พระราชา พึ่�่ งพาเศรษฐกิจิ พอเพีี ยง 93 ประยุกุ ต์์สู่่� “โคก หนอง นา โมเดล”

ทฤษฎีบี ันั ได 9 ขั้้�น สู่่�....ความพอเพีี ยง ศาสตร์พ์ ระราชา ที่่�เรียี กว่่า “เกษตรทฤษฎีใี หม่่” ทฤษฎีเี ก่่า การเก็บ็ น้ำำ��ตามฤดููกาลไว้ใ้ นที่่ร� องรัับน้ำ�ำ� เช่่น เขื่อ� น/อ่่างเก็บ็ น้ำ�ำ� และ ใช้้ประโยชน์์จากน้ำำ��โดยรอให้้ นำ�ำ ผ่่านทางคลองชลประทานไปยัังพื้้�นที่่�เกษตร นั้้น� ซึ่่�งเป็็นการใช้้น้ำ��ำ ร่่วมกันั ในทั่่�วทุุกพื้้น� ที่่�รองรัับน้ำำ�� 94 สืืบสานศาสตร์พ์ ระราชา พึ่�่ งพาเศรษฐกิิจพอเพีี ยง ประยุุกต์์สู่่� “โคก หนอง นา โมเดล”

ทฤษฎีใี หม่่ การสร้า้ งพื้้น� ที่่ร� องรับั น้ำำ��ในพื้้น� ที่่ข� องตนเองเพื่่อ� ใช้ใ้ นการเกษตร โดยไม่่ต้้องรอน้ำ��ำ ตามฤดููกาลจากเขื่อ� น/น้ำ�ำ� ตามฤดููกาลจากเขื่อ� น/อ่่างเก็บ็ น้ำ��ำ ด้ว้ ยการยอมปรับั พื้้น� ที่่ท� ำำ�การ เกษตร 20-30% สร้้างเป็็นพื้้น� ที่่�รองรับั น้ำำ�� จะทำำ�ให้ม้ ีีน้ำ��ำ เพียี งพอต่่อการทำำ�เกษตรในพื้้น� ที่่� ของตนเอง ที่่�เรีียกพื้้น� ที่่ร� องรับั น้ำำ�� เป็็นภาษาทั่่ว� ไปว่่า ขุดุ สระน้ำ�ำ� ขุุดหนองน้ำำ�� ทำ�ำ โคก สร้้าง ฝาย ขุุดคลองไส้้ไก่่ และสามารถปั้้น� /สร้า้ งคันั นา ให้้มีขี นาดใหญ่่ เพื่่�อปลููกพืืช ผัักเกษตร อื่น� ๆ ไว้้รับั ประทานได้้ การพััฒนาแบบเป็็นขั้ �นเป็็นตอน โดยยึึดหลััก “เดิินทีีละก้้าว กิินข้้าวทีีละคำ�ำ ทำำ�ทีีละ อย่า่ ง” จะนำ�ำ ไปสู่่� “เศรษฐกิิจพอเพีียงขั้้�นพื้้�นฐาน” พออยู่�่ พอกินิ พอใช้้ สร้า้ งความร่่มเย็น็ คืนื กลับั ให้ร้ ะบบนิเิ วศ หรือื พอร่่มเย็น็ ในพื้้น� ที่่ข� องตนเอง จากนั้้น� ก้า้ วสู่่� เศรษฐกิจิ พอเพียี งขั้น� ก้า้ วหน้า้ โดยยังั ไม่่เน้น้ การค้า้ ขาย แต่่เน้น้ การทำ�ำ บุญุ ทำ�ำ ทาน เก็บ็ รักั ษา แปรรููปไว้เ้ ป็น็ ภููมิคิุ้�มกันั ตน สร้า้ งเครือื ข่่ายเชื่ อ� มโยงด้ว้ ยการ “ให้้” ตามคำ�ำ “Our Loss is Our Gain” ยิ่่�งให้้ไป ยิ่่�งได้้มา หรืือขาดทุุน คืือกำ�ำ ไร จากนั้้น� จึึงค่่อยค้้าขายเริ่�มจากในชุมุ ชน เพื่่อ� สร้้างฐานรากให้ย้ั่�งยืืน ท้า้ ยที่่ส� ุดุ บุญุ และทาน จะนำำ�มาซึ่�่งกััลยาณมิิตร เป็็น “เครืือข่่าย” คืือหลัังคาบ้้าน ช่่วยป้้องกัันทุุกภััยพิิบััติิด้้วย “การพึ่่�ง ตนเอง และพึ่่�งกัันเอง” เป็็นแนวทางปฏิิบัตั ิขิ อง สถาบัันเศรษฐกิจิ พอเพีียง และเครืือข่่ายมููลนิธิ ิิ กสิิกรรมธรรมชาติิ ซึ่ง�่ ถอดเป็็น ทฤษฎีบี ัันได 9 ขั้้�น สู่�เ่ ศรษฐกิจิ พอเพียี ง การเดิินตามบัันได 9 ขั้้�น จะได้้มาทั้้�ง “ความรู้้�” ที่่�รอบรู้้� รอบคอบ ระมััดระวััง และ “คุุณธรรม” ซึ่่�งเป็็นเงื่�อนไขสำ�ำ คััญของความพอเพีียง (ความพอประมาณ ความมีีเหตุุผล ความมีี ภููมิิคุ้�มกััน” เป็น็ การตีีความเศรษฐกิิจพอเพีียงสู่ก�่ ารปฏิิบััติิ อย่่างเป็น็ ขั้น� เป็น็ ตอน สืืบสานศาสตร์พ์ ระราชา พึ่�่ งพาเศรษฐกิิจพอเพีี ยง 95 ประยุกุ ต์ส์ ู่่� “โคก หนอง นา โมเดล”

96 สืืบสานศาสตร์พ์ ระราชา พึ่่� งพาเศรษฐกิจิ พอเพีี ยง ประยุุกต์ส์ ู่่� “โคก หนอง นา โมเดล”

โคก หนอง นา โมเดล คืืออะไร แนวคิดิ “โคก หนอง นา โมเดล” “โคก หนอง นา โมเดล” คือื 1 ในโครงการที่่�น้้อมนำ�ำ หลักั ปรัชั ญาเศรษฐกิจิ พอเพียี งตาม “ศาสตร์พ์ ระราชา” มาประยุกุ ต์์ สู่�่ “การทำำ�เกษตรทฤษฎีีใหม่่” ดำ�ำ เนินิ โครงการตามหลักั ปรัชั ญา ของเศรษฐกิจิ พอเพีียงใน 2 ระดับั คือื ระดัับครัวั เรือื น รณรงค์์ให้้ ทุุกครััวเรืือนปลููกพืืชผัักสวนครััว เพื่่�อสร้้างความมั่�นคั่�งทางอาหาร ระดัับอาชีีพ คืือส่่งเสริิมให้้เกิิดการบริิหารจััดการที่่�ดิิน เพื่่�อให้้เกิิด อาชีีพที่่�ยั่ �งยืืน ด้้วยการนำำ�หลัักทฤษฎีีใหม่่ของพระบาทสมเด็็จ พระเจ้้าอยู่่�หััว รััชกาลที่่� 9 ประยุุกต์์สู่�่ “โคก หนอง นา โมเดล” ในการบริิหารจัดั การน้ำ��ำ และพื้้�นที่่ท� ำำ�การเกษตร “โคก หนอง นา โมเดล” แบ่่งพื้้�นที่่�เป็็นสััดส่่วน 30 : 30 : 30 : 10 โดย 30% สำำ�หรับั แหล่่งน้ำ��ำ ขุุดบ่่อทำำ�หนอง ขุดุ คลอง ไส้ไ้ ก่่ 30% ปลููกข้า้ ว 30% ทำำ�โคกหรืือป่่า 10% สำำ�หรัับที่่� อยู่อ�่ าศััยและเลี้ย� งสัตั ว์์ ขับั เคลื่อ� นตามแนวทาง ปลูกู ป่า่ 3 อย่า่ ง ประโยชน์์ 4 อย่า่ ง ปลููกพืืชอาหาร แหล่่งน้ำำ�� และที่่�อยู่่�อาศััย อย่่างสมดุุลให้้เกิิด ความยั่�งยืืน การปลููกป่่า 3 อย่่าง ไม้้ผล ไม้้สร้้างบ้้าน และไม้้ฟืืน ประโยชน์์ 4 อย่่าง พอกััน พอใช้้ พออยู่�่ และพอร่่มเย็็น สืืบสานศาสตร์พ์ ระราชา พึ่�่ งพาเศรษฐกิิจพอเพีี ยง 97 ประยุุกต์์สู่่� “โคก หนอง นา โมเดล”

โคก-หนอง-นา โมเดล คือื การจััดการพื้้�นที่่ซ� ึ่ง่� เหมะกัับพื้้�นที่่ก� ารเกษตร ซึ่ง่� เป็น็ ผสมผสานเกษตรทฤษฎีีใหม่่ เข้้ากัับภููมิปิ ัญั ญาพื้้�นบ้า้ นที่่�อยู่�อ่ ย่่าง สอดคล้้องกัับธรรมชาติิในพื้้�นที่่น� ั้้�น ๆ โคก-หนอง-นา โมเดล เป็็นการที่่� ให้ธ้ รรมชาติจิ ััดการตััวมัันเองโดยมีมี นุษุ ย์ส์ ่ว่ นส่ง่ เสริมิ ให้ม้ ัันสำำ�เร็จ็ เร็ว็ ขึ้้น� อย่า่ งเป็็นระบบ โคก-หนอง-นา โมเดล ซึ่่ง� เป็น็ แนวทางทำ�ำ เกษตรอินิ ทรียี ์แ์ ละการสร้า้ ง ชีวี ิิตที่่ย� ั่่�งยืนื โดยมีีองค์ป์ ระกอบดัังนี้้� 1. โคก : พื้้� นที่่�สููง 1.1 ดินิ ที่่ข� ุดุ ทำ�ำ หนองน้ำ��ำ นั้้น� ให้น้ ำำ�มาทำ�ำ โคก บนโคกปลููก “ป่า่ 3 อย่า่ ง ประโยชน์์ 4 อย่า่ ง” ตามแนวทางพระราชดำำ�รีี 1.2 ปลููกพืชื ผััก สวนครััว เลี้ย� งหมูู เลี้�ยงไก่่ เลี้�ยงปลา ทำำ�ให้้พออยู่่� พอกินิ พอใช้้ พอร่่มเย็็น เป็น็ เศรษฐกิิจพอเพีียงขั้น� พื้้น� ฐาน ก่่อนเข้้าสู่�ช่ั้�นก้้าวหน้้า คืือ ทำำ�บุญุ ทำ�ำ ทาน เก็บ็ รัักษา ค้้าขายและเชื่ �อมโยงเป็็นเครืือข่่าย 1.3 ปลููกที่่�อยู่อ่� าศััยให้ส้ อดคล้อ้ งกัับสภาพภููมิิประเทศและภููมิิอากาศ 98 สืืบสานศาสตร์์พระราชา พึ่่� งพาเศรษฐกิจิ พอเพีี ยง ประยุกุ ต์ส์ ู่่� “โคก หนอง นา โมเดล”

2. หนอง : หนองน้ำ��ำ หรืือแหล่ง่ น้ำ��ำ 2.1 ขุุดหนองเพื่่�อกัักเก็็บน้ำ��ำ ไว้้ใช้้ยามหน้้าแล้้งหรืือจำำ�เป็็น และเป็็นที่่�รัับน้ำ��ำ ยามน้ำำ��ท่่วม (หลุุมขนมครก) 2.2 ขุดุ “คลองไส้ไ้ ก่”่ หรือื คลองระบายน้ำ��ำ รอบพื้้น� ที่่ต� ามภููมิปิ ััญญาชาวบ้้าน โดยขุดุ ให้้ คดเคี้�ยวไปตามพื้้�นที่่�เพื่่�อให้้น้ำำ��กระจายเต็ม็ ที่่พ� ื้้น� ที่่�เพิ่่�มความชุ่�มชื้น� ลดพลัังงานในการรดน้ำ��ำ ต้น้ ไม้้ 2.3 ทำ�ำ ฝายทดน้ำ��ำ เพื่่�อเก็บ็ น้ำ�ำ� เข้้าไว้้ในพื้้น� ที่่ใ� ห้ม้ ากที่่ส� ุุด โดยเฉพาะเมื่�อพื้้�นที่่โ� ดยรอบไม่่มีี การกักั เก็บ็ น้ำ�ำ� น้ำ�ำ� จะหลากลงมายัังหนองน้ำำ�� และคลองไส้ไ้ ก่่ให้ท้ ำ�ำ ฝายทดน้ำำ�� เก็บ็ ไว้ใ้ ช้้ยามหน้้าแล้้ง 3. นา : 3.1 พื้้น� ที่่�นานั้้น� ให้้ปลููกข้้าวอินิ ทรียี ์พ์ ื้้น� บ้า้ น โดยเริ่ม� จากการฟื้น�้ ฟููดิิน ด้ว้ ยการทำ�ำ เกษตร อิินทรีีย์์ยั่�งยืืน คืืนชีีวิิตเล็็ก ๆ หรืือจุุลิินทรีีย์์กลัับคืืนแผ่่นดิินใช้้การควบคุุมปริิมาณน้ำำ��ในนาเพื่่�อคุุม หญ้า้ ทำ�ำ ให้้ปลอดสารเคมีไี ด้้ ปลอดภัยั ทั้้�งคนปลููก คนกินิ 3.2 ยกคันั นาให้ม้ ีีความสููงและกว้้าง เพื่่�อใช้้เป็็นที่่�รัับน้ำ��ำ ยามน้ำ��ำ ท่่วม ปลููกพืชื อาหารตาม คันั นา โดยกรมการพัฒั นาชุมุ ชน กระทรวงมหาดไทย ได้ม้ ีกี ารขับั เคลื่อ� นโครงการ ตามแนวทาง “โคก หนอง นา โมเดล” ทุกุ หมู่บ�่ ้า้ น สืืบสานศาสตร์พ์ ระราชา พึ่�่ งพาเศรษฐกิิจพอเพีี ยง 99 ประยุุกต์ส์ ู่่� “โคก หนอง นา โมเดล”