คู่มือการเขียนแผนการฝึก + พร้อมปก - 16-8-62

คู่มือการจัดทาแผนการฝึกอาชีพในสถานประกอบการ คำนำ กระทรวงศึกษาธิการ ได้กาหนดมาตรฐานการจัดการอาชีวศึกษาระบบทวิภาคีข้ึน เพื่อใช้เป็น แนวทางในการจัดการอาชีวศึกษาระบบทวิภาคีให้มีคุณภาพ และประสิทธิภาพย่ิงข้ึน ตามประกาศ กระทรวงศึกษาธกิ าร ลงวนั ท่ี ๑๗ ตุลาคม ๒๕๕๗ เร่อื งมาตรฐานการจดั การอาชวี ศกึ ษาระบบทวิภาคี โดย ให้มีผลใช้บังคับต้ังแต่วันประกาศในราชกิจจานุเบกษา เป็นต้นไปซึ่งได้ลงประกาศในราชกิจจานุเบกษา เล่ม ๑๓๑ ตอนพิเศษ ๒๓๙ ง วันท่ี ๒๔ พฤศจิกายน ๒๕๕๗ ดังนั้น สานักงานคณะกรรมการการ อาชีวศึกษาจงึ มอบหมายใหศ้ ูนยอ์ าชีวศึกษาทวภิ าคี ดาเนนิ โครงการขยายและยกระดับคุณภาพมาตรฐาน ในการจัดการอาชีวศึกษาระบบทวิภาคีขึ้น เพ่ือให้สถานศึกษาและสถานประกอบการมีการจัดการ อาชีวศกึ ษาระบบทวิภาคีอย่างมีคณุ ภาพ ศูนย์อาชีวศึกษาทวิภาคี สานักงานคณะกรรมการการอาชีวศึกษาได้แต่งต้ังคณะกรรมการ ดาเนินงานโครงการขยายและยกระดับการจัดการอาชีวศึกษาระบบทวิภาคี โดยมีวัตถุประสงค์เพ่ือ พฒั นาครใู ห้มีความรคู้ วามสามารถจดั ทาแผนการฝึกอาชีพในสถานประกอบการและจัดทาคู่มือการจัดทา แผนการฝึกอาชีพในสถานประกอบการ ทั้งน้ีเพ่ือให้สถานศึกษาและสถานประกอบการนาไปใช้เป็น แนวทางในการเขียนแผนการฝึกอาชพี ตามประกาศกระทรวงศึกษาธิการเรื่องการในสถานประกอบการ ใหถ้ ูกต้อง มีคณุ ภาพตามมาตรฐานการจัดการอาชวี ศึกษาระบบทวิภาคอี ยา่ งยง่ั ยนื ศูนย์อาชีวศึกษาทวิภาคี สานักงานคณะกรรมการการอาชีวศึกษา ขอขอบคุณ คณะที่ปรึกษา คณะกรรมการดาเนินงาน และผู้เกี่ยวข้องท่ีมีส่วนร่วมจัดทาคู่มือการจัดทาแผนการฝึกอาชีพในสถาน ประกอบการ การจดั การอาชวี ศกึ ษาระบบทวิภาคี ฉบับน้ีสาเร็จตามวัตถุประสงค์ ศูนย์อาชีวศกึ ษาทวภิ าคี ศนู ยอ์ าชีวศกึ ษาทวภิ าคี สานักงานคณะกรรมการการอาชวี ศึกษา กระทรวงศกึ ษาธิการ



ค่มู ือการจัดทาแผนการฝกึ อาชพี ในสถานประกอบการ สำรบัญ คำนำ ก สำรบญั ค ๑. กำรจดั กำรอำชีวศกึ ษำระบบทวภิ ำคี ๑ ๒ ๑.๑ กรอบความคิด ๔ ๑.๒ คานิยามศัพท์ ๕ ๑.๓ ความหมายของการจัดการอาชีวศกึ ษาระบบทวภิ าคี ๖ ๑.๔ วตั ถปุ ระสงค์ และเป้าหมายการจัดการอาชีวศึกษาระบบทวิภาคี ๖ ๑.๕ องค์ประกอบทส่ี าคัญท่ีในการจดั การศกึ ษาระบบทวภิ าคี ๗ ๑.๖ พัฒนาการของการจัดการอาชีวศึกษาระบบทวภิ าคี ๑๐ ๑.๗ หลักการดาเนินงานการจัดอาชวี ศึกษาระบบทวภิ าคี ๑๒ ๑.๘ ขั้นตอนการดาเนินการ ๑๓ ๑.๙ ปจั จยั แหง่ ความสาเร็จ ในการจดั การอาชีวศกึ ษาระบบทวิภาคี ๑๕ ๒. ควำมรู้พ้นื ฐำนก่อนกำรเขียนแผนกำรฝึกอำชีพ ๑๗ ๒.๑ ศึกษารปู แบบการเรียนการฝกึ อาชพี ๑๙ ๒.๒ ศกึ ษาหลักสตู ร ๓๖ ๒.๓ ศกึ ษาลักษณะงานของสถานประกอบการ ๓๗ ๒.๔ ศึกษาแนวทางการเลือกรายวชิ าฝึกอาชพี ลงในแผนการเรยี นตลอดหลักสูตร ๔๑ ๓.๕ ศึกษาการคานวณเวลาในการฝกึ อาชพี ๔๓ ๓. กำรเขียนแผนกำรฝึกอำชีพ ๔๔ ๓.๑ ความหมายและประเภทของแผนการฝกึ อาชีพ ๔๗ ๓.๒ ข้ันตอนการจดั ทาแผนการฝกึ อาชีพ ๔๘ ๓.๓ การวิเคราะห์งานในสถานประกอบการ ๕๑ ๓.๔ การจัดทาแผนการฝึกอาชตี ลอดหลกั สูตร (ฝอ. ๑) ๕๓ ๓.๕ การวิเคราะห์งานเพือ่ เขยี นแผนการฝึกอาชีพรายหน่วย (ฝอ. ๒) ๖๖ - ตวั อย่างแผนการฝกึ อาชีพตลอดหลกั สตู ร สาขาวชิ าเทคนคิ โลหะ ๗๐ สาขางานเทคโนโลยีงานเช่อื มและขนึ้ รูปผลติ ภณั ฑโ์ ลหะ ๗๔ - ตวั อย่างแผนการฝึกอาชพี ตลอดหลกั สตู ร สาขาวชิ าไฟฟา้ กาลัง สาขางานเครื่องทาความเยน็ และปรับอากาศ ๗๗ - ตัวอยา่ งแผนการฝึกอาชีพตลอดหลักสตู ร สาขาวชิ าเครื่องกล สาขางานเทคนคิ ยานยนต์ - ตวั อยา่ งแผนการฝึกอาชพี ตลอดหลกั สูตร สาขาวชิ าเทคนคิ การผลิต ศนู ย์อาชวี ศึกษาทวภิ าคี สานักงานคณะกรรมการการอาชีวศึกษา กระทรวงศกึ ษาธิการ

๒ ค่มู ือการจดั ทาแผนการฝกึ อาชีพในสถานประกอบการ สาขางานเครื่องมือกล ๘๐ - ตวั อยา่ งแผนการฝกึ อาชพี ตลอดหลักสตู ร สาขาวิชาไฟฟ้ากาลัง ๘๔ สาขางานไฟฟา้ กาลัง - ตัวอย่างแผนการฝกึ อาชีพตลอดหลักสูตร สาขาวิชาเทคนคิ เคร่ืองกล ๘๗ สาขางานเทคนิคยานยนต์ ๙๒ - ตัวอยา่ งแผนการฝึกอาชพี ตลอดหลกั สตู ร สาขาวชิ าอเิ ลก็ ทรอนิกส์ ๙๔ สาขางานอเิ ลก็ ทรอนิกส์อตุ สาหกรรม ๙๖ - ตัวอยา่ งแผนการฝึกอาชีพตลอดหลักสตู ร สาขาวิชาอาหารและโภชนาหาร สาขางานอาหารและโภชนาการ ๙๘ - ตัวอย่างแผนการฝึกอาชพี ตลอดหลกั สตู ร สาขาวชิ าการบญั ชี ๑๐๑ สาขางานการบญั ชี ๑๐๓ ๑๐๕ - ตัวอยา่ งแผนการฝกึ อาชีพตลอดหลักสตู ร สาขาวชิ าคอมพวิ เตอร์ธุรกจิ ๑๑๐ สาขางาน คอมพวิ เตอร์ธรุ กิจ ๑๑๑ - ตัวอยา่ งแผนการฝึกอาชีพตลอดหลกั สูตร สาขาวชิ าประมง สาขางานเพาะเล้ยี งสัตวน์ า้ บรรณำนุกรม ภำคผนวก - คาส่งั สานกั งานคณะกรรมการการอาชวี ศึกษา เรื่อง แต่งตงั้ คณะกรรมการการดาเนินงานการประชมุ เชงิ ปฏิบตั กิ ารจดั ทา แผนการฝึกอาชพี ๕ ภูมิภาค - รายช่ือคณะกรรมจัดทาคู่มือการจดั ทาแผนการฝกึ ในสถานประกอบการ - รายชื่อคณะกรรมวิพากษ์คมู่ อื การจัดทาแผนการฝกึ ในสถานประกอบการ กระทรวงศกึ ษาธิการ สานกั งานคณะกรรมการการอาชวี ศึกษา ศูนย์อาชีวศกึ ษาทวภิ าคี

๑.การจดั การอาชวี ศกึ ษาระบบทวภิ าคี

๒ คูม่ ือการจัดทาแผนการฝึกอาชพี ในสถานประกอบการ ๑. การจดั การอาชีวศกึ ษาระบบทวิภาคี ๑.๑ กรอบควำมคิด สำนักงำนคณะกรรมกำรกำรอำชีวศึกษำ ดำเนินกำรจัดกำรศึกษำด้ำนอำชีวศึกษำตำม พระรำชบัญญตั ิกำรศึกษำแห่งชำติ พ.ศ. ๒๕๔๒ และทีแ่ ก้ไขเพม่ิ เตมิ พ.ศ. ๒๕๔๕ และพระรำชบญั ญตั ิกำร อำชีวศึกษำ พ.ศ. ๒๕๕๑ ซ่งึ มรี ำยละเอียด ดังน้ี พระรำชบญั ญตั กิ ำรศกึ ษำแหง่ ชำติ พ.ศ. ๒๕๔๒ มาตรา ๒๐ กำรจดั กำรอำชีวศกึ ษำ กำรฝึกอบรมวิชำชีพ ใหจ้ ัดในสถำนศึกษำของรัฐ สถำนศึกษำ ของเอกชน สถำนประกอบกำรหรือโดยควำมร่วมมือระหว่ำงสถำนศึกษำกับสถำนประกอบกำร ทั้งนี้ ให้ เป็นไปตำมกฎหมำยวำ่ ดว้ ยกำรอำชีวศึกษำและกฎหมำยท่ีเกีย่ วขอ้ ง พระรำชบญั ญตั กิ ำรอำชวี ศึกษำ พ.ศ. ๒๕๕๑ มาตรา ๘ กำรจดั กำรอำชวี ศกึ ษำและกำรฝกึ อบรมวิชำชพี ให้จัดได้ โดยรปู แบบ ดงั ตอ่ ไปนี้ (๑) กำรศึกษำในระบบ เป็นกำรจัดกำรศึกษำวิชำชีพ ท่ีเน้นกำรศึกษำ ในสถำนศึกษำ อำชวี ศึกษำหรือสถำบันเป็นหลัก โดยมีกำรกำหนดจุดมุ่งหมำย วิธีกำรศึกษำ หลักสูตร ระยะเวลำกำรวัด และกำรประเมินผลทเ่ี ป็นเง่อื นไขของกำรสำเร็จกำรศึกษำทแี่ น่นอน (๒) กำรศกึ ษำนอกระบบ เป็นกำรจัดกำรศึกษำวิชำชีพ ที่มีควำมยืดหยุ่นในกำรกำหนด จุดมุ่งหมำย รูปแบบ วิธีกำรศึกษำ ระยะเวลำ กำรวัดและกำรประเมินผลท่ีเป็นเง่ือนไขของกำรสำเร็จ กำรศึกษำ โดยเน้ือหำและหลักสูตร จะต้องมีควำมเหมำะสมและสอดคล้องกับสภำพปัญหำและควำม ตอ้ งกำรของบุคคลแต่ละกลุ่ม (๓) กำรศึกษำระบบทวิภำคี เป็นกำรจัดกำรศึกษำวิชำชีพท่ีเกิดจำกข้อตกลงระหว่ำง สถำนศกึ ษำหรือสถำบนั กับสถำนประกอบกำร รฐั วิสำหกิจ หรือหน่วยงำนของรัฐ ในเรื่องกำรจัดหลักสูตร กำรเรียนกำรสอน กำรวัดและประเมนิ ผลโดยผเู้ รยี นใช้เวลำส่วนหนงึ่ ในสถำนศกึ ษำอำชีวศึกษำหรือสถำบัน และเรยี นภำคปฏิบัตใิ นสถำนประกอบกำร รัฐวสิ ำหกจิ หรอื หน่วยงำนของรัฐ เพื่อประโยชน์ในกำรผลิตและพัฒนำกำลังคน สถำนศึกษำอำชีวศึกษำหรือสถำบันสำมำรถ จัดกำรศกึ ษำตำมวรรคหน่งึ ในหลำยรปู แบบรวมกันก็ได้ ทั้งน้ี สถำนศึกษำอำชีวศึกษำหรือสถำบันน้ันต้อง มุง่ เน้นกำรจัดกำรศึกษำระบบทวิภำคีเปน็ สำคญั กระทรวงศกึ ษาธิการ สานักงานคณะกรรมการการอาชวี ศึกษา ศูนย์อาชีวศึกษาทวภิ าคี

คมู่ อื การจดั ทาแผนการฝกึ อาชีพในสถานประกอบการ ๓ มาตรา ๙ กำรจัดกำรอำชีวศึกษำและกำรฝึกอบรมวิชำชีพตำมมำตรำ ๖ มำตรำ ๗ และมำตรำ ๘ ใหจ้ ดั ตำมหลกั สูตรทีค่ ณะกรรมกำรกำรอำชีวศึกษำกำหนด ดงั ตอ่ ไปน้ี (๑) ประกำศนยี บตั รวชิ ำชพี (๒) ประกำศนยี บตั รวิชำชีพชนั้ สูง (๓) ปริญญำตรีสำยเทคโนโลยีหรอื สำยปฏบิ ตั กิ ำร คณะกรรมกำรกำรอำชีวศึกษำอำจกำหนดหลกั สูตรทจ่ี ดั ข้ึนเพ่อื ควำมรู้ หรอื ทกั ษะในกำรประกอบ อำชีพหรอื กำรศึกษำต่อ ซงึ่ จดั ขึ้นเปน็ โครงกำรหรอื สำหรับกล่มุ เปำ้ หมำยเฉพำะได้ มาตรา ๕๑ ในกำรจัดกำรศึกษำระบบทวิภำคี ที่เป็นควำมร่วมมือระหว่ำงสถำนศึกษำ อำชีวศึกษำ หรือสถำบัน และสถำนประกอบกำร ให้เป็นไปตำมข้อตกลงระหว่ำงสถำนศึกษำ อำชีวศึกษำหรือสถำบัน และสถำนประกอบกำร มาตรา ๕๒ สถำนประกอบกำรใดท่ีประสงค์จะดำเนินกำรจัดกำรอำชีวศึกษำ และกำรฝึกอบรม วิชำชีพตำมพระรำชบัญญัติน้ี ให้ยื่นคำขอต่อเลขำธิกำรคณะกรรมกำรกำรอำชีวศึกษำเพื่อให้ได้รับกำร รบั รองประโยชนต์ ำมกฎหมำยทั้งนี้ให้ถือว่ำไม่เป็นกำรขัดหรือแย้งกับกำรจัดกำรศึกษำขั้นพื้นฐำนรูปแบบ ศนู ย์กำรเรียนตำมกฎหมำยวำ่ ด้วยกำรศึกษำแหง่ ชำติ กำรย่นื คำขอและกำรพจิ ำรณำใหเ้ ปน็ ไปตำมหลักเกณฑ์และวธิ กี ำรทก่ี ำหนดในกฎกระทรวง กำรจัดกำรอำชีวศึกษำในสถำนประกอบกำรให้จัดกำรสอนตำมหลักสูตรกำรอำชีวศึกษำ และ กำรฝึกอบรมวิชำชีพ หรือจัดกำรสอนตำมหลักสูตรที่สถำนประกอบกำรร่วมกับสถำนศึกษำอำชีวศึกษำ หรือสถำบันจัดทำขึ้นโดยควำมเห็นชอบของคณะกรรมกำรกำรอำชวี ศึกษำ หลักเกณฑ์ และวิธีกำรดำเนินกำรตำมวรรคสำม ให้เป็นไปตำมท่ีคณะกรรมกำรกำรอำชีวศึกษำ กำหนด มาตรา ๕๓ สถำนประกอบกำรหรือภำคเอกชนอำจเข้ำร่วมดำเนินกำรจัดตั้งศูนย์วิจัยห้องทดลอง หรือห้องปฏิบัติกำร เพื่อพัฒนำกำรอำชีวศึกษำและกำรฝึกอบรมวิชำชีพ ในสถำนศึกษำอำชีวศึกษำหรือ สถำบัน ของรฐั หรอื เอกชนได้ตำมควำมตกลงของสถำนศึกษำหรือสถำบันและสถำนประกอบกำรนั้น ทั้งนี้ เพ่ือประโยชน์ด้ำนควำมร่วมมือในกำรพัฒนำกำลังคน กำรวิจัยและพัฒนำเพื่อเสริมสร้ำงมำตรฐำน กำรอำชีวศึกษำและเพิ่มพูนประสบกำรณ์ของครู คณำจำรย์ บุคลำกรทำงกำรศึกษำในสถำนศึกษำ หรือ สถำบนั ใหท้ ันตอ่ ควำมเปลยี่ นแปลงของเทคโนโลยี รำยได้และทรพั ยส์ นิ ทเี่ กิดจำกกำรดำเนินกำรของสถำนประกอบกำรตำมวรรคหน่ึงให้เป็นรำยได้ ของสถำนศกึ ษำหรอื สถำบันน้นั หลกั เกณฑ์และวิธีกำรในกำรเขำ้ ร่วมดำเนนิ กำรของสถำนประกอบกำรหรือภำคเอกชนตำมวรรค หน่งึ ใหเ้ ปน็ ไปตำมข้อบังคับของสถำบนั มาตรา ๕๔ สถำนประกอบกำรสมำคมวิชำชีพ หรือองค์กรอ่ืนท่ีให้ควำมร่วมมือในกำรจัดกำร อำชีวศึกษำและกำรฝกึ อบรมวิชำชพี อำจไดร้ บั สิทธแิ ละประโยชน์ ดังต่อไปนี้ ศูนยอ์ าชีวศึกษาทวภิ าคี สานกั งานคณะกรรมการการอาชวี ศึกษา กระทรวงศกึ ษาธิการ

๔ คูม่ ือการจดั ทาแผนการฝึกอาชีพในสถานประกอบการ (๑) กำรสนับสนุนดำ้ นวิชำกำรและทรัพยำกรตำมสมควรแก่กรณี (๒) กำรเชิดชูเกียรติแก่สถำนประกอบกำร สมำคมวิชำชีพ หรือองค์กรอ่ืนท่ีให้ควำม ร่วมมือในกำรจัดกำรอำชวี ศกึ ษำและกำรฝึกอบรมวชิ ำชีพ มาตรา ๕๕ ครฝู ึกในสถำนประกอบกำรตำมมำตรำ ๕๒ และมำตรำ ๕๓ ต้องมีคุณสมบัติอย่ำงใด อยำ่ งหน่งึ ดงั ต่อไปน้ี (๑) เป็นผู้สำเร็จกำรศึกษำระดับอุดมศึกษำและผ่ำนกำรศึกษำหรือฝึกอบรมวิชำ กำรศกึ ษำ ดำ้ นอำชีพ (๒) เป็นผู้ชำนำญกำรด้ำนกำรอำชีพโดยสำเร็จกำรศึกษำวิชำชีพไม่ต่ำกว่ำระดับ ประกำศนียบัตรวิชำชีพ หรือผ่ำนกำรทดสอบมำตรฐำนฝีมือแรงงำนแห่งชำติ หรือมำตรฐำนอ่ืนตำมที่ คณะกรรมกำรกำรอำชีวศึกษำกำหนด (๓) เป็นผู้เช่ียวชำญด้ำนอำชีพเฉพำะสำขำซึ่งสำเร็จกำรศึกษำวิชำชีพไม่ต่ำกว่ำระดับ ประกำศนียบัตรวิชำชีพท่ีมีประสบกำรณ์ในสำขำอำชีพน้ันไม่น้อยกว่ำห้ำปี หรือสำเร็จกำรศึกษำวิชำชีพ ระดับประกำศนียบัตรวิชำชีพช้ันสูงท่ีมีประสบกำรณ์ในสำขำอำชีพนั้นไม่น้อยกว่ำสำมปี หรือผู้ผ่ำนกำร ทดสอบมำตรฐำนฝีมือแรงงำนแห่งชำตแิ ละมีประสบกำรณ์ในกำรทำงำนในสำขำอำชีพน้นั ไม่น้อยกว่ำหำ้ ปี (๔) เป็นผู้มีประสบกำรณ์และประสบควำมสำเร็จในอำชีพเฉพำะสำขำมีผลงำนเป็นท่ี ยอมรบั ในสงั คมและท้องถ่นิ และสำมำรถถำ่ ยทอดควำมรูไ้ ด้ หลักเกณฑ์ในกำรแต่งตั้ง กำรทดสอบ กำรฝึกอบรม และกำรออกใบรับรองกำรเป็นครูฝึก ในสถำนประกอบกำร ให้เป็นไปตำมหลักเกณฑท์ คี่ ณะกรรมกำรกำรอำชีวศกึ ษำกำหนด ๑.๒ คำนยิ ำมศัพท์ การจัดการอาชีวศึกษาระบบทวิภาคี หมำยถึง กำรจัดกำรศึกษำวิชำชีพท่ีเกิดจำกข้อตกลง ระหว่ำงสถำนศกึ ษำกบั สถำนประกอบกำรในเรอ่ื งกำรจดั หลกั สตู ร กำรจดั กำรเรียนกำรสอน กำรจัดกำรฝึก อำชีพ กำรวดั และกำรประเมินผล สถานศึกษา หมำยถึง สถำนศึกษำและส่วนรำชกำรของสถำบันกำรอำชีวศึกษำสังกัดสำนักงำน คณะกรรมกำรกำรอำชวี ศกึ ษำ สถำนศกึ ษำของรัฐและเอกชนทีจ่ ัดกำรอำชีวศกึ ษำ สถานประกอบการ หมำยถึง บริษัท ห้ำงหุ้นส่วน ร้ำนค้ำ ทั้งในประเทศและต่ำงประเทศ ทีร่ ว่ มมอื กบั สถำนศึกษำหรือสถำบนั ในกำรจัดอำชีวศกึ ษำระบบทวภิ ำคี บนั ทกึ ข้อตกลงความร่วมมือ (Memorandum of Understanding : MOU) หมำยถึง หนังสือ ซง่ึ ฝำ่ ยหน่ึงแสดงควำมสมคั รใจจะปฏิบัติอย่ำงหนึ่งอย่ำงใด และตำมเง่ือนไขที่ปรำกฏในหนังสือนั้นกับอีก ฝำ่ ยหนง่ึ โดยท่หี นงั สอื นไ้ี มถ่ อื ว่ำเปน็ สัญญำผูกมดั แต่แสดงควำมต้องกำรอนั แน่วแนข่ องผู้ลงชื่อว่ำจะปฏิบัติ ดงั ท่ีได้ระบุไว้ กระทรวงศึกษาธกิ าร สานกั งานคณะกรรมการการอาชีวศกึ ษา ศูนย์อาชีวศึกษาทวภิ าคี

ค่มู อื การจัดทาแผนการฝึกอาชีพในสถานประกอบการ ๕ การฝกึ อาชีพ หมำยถึง กำรฝกึ ภำคปฏบิ ตั ิตำมแผนกำรฝึกอำชพี ทอี่ ยู่ในสถำนประกอบกำร แผนกำรฝึกอำชีพ หมายถึง แผนงานของสถานประกอบการในการฝึกอาชีพให้กับผู้เรียน ระบบทวภิ าคีใหม้ คี วามรู้ ความสามารถ ทกั ษะในอาชีพ และพฤติกรรมท่ีพึงประสงค์ตามลักษณะงานของ สถานประกอบการ สอดคลอ้ งกับหลักสูตรแตล่ ะระดับ โดยจัดทำเปน็ เอกสำร ใบงำน ผู้ควบคุมการฝึก หมำยถึง ผู้ที่สถำนประกอบกำรมอบหมำยให้ทำหน้ำที่ประสำนงำนกับ สถำนศึกษำ ในกำรจดั กำรอำชีวศึกษำระบบทวิภำคี และรับผิดชอบดูแลกำรฝึกอำชีพของผู้เรียนในสถำน ประกอบกำร ครูฝึก หมำยถึง บุคลำกรที่อยู่ในสถำนประกอบกำรที่มีควำมเชี่ยวชำญในวิชำชีพน้ันๆทำหน้ำท่ี สอน และฝกึ อำชพี ใหก้ บั ผ้เู รยี นในสถำนประกอบกำร ครนู ิเทศก์ หมำยถงึ ครทู ่สี ถำนศกึ ษำมอบหมำยให้ทำหน้ำท่ีนิเทศให้คำปรึกษำ แนะนำแก่ผู้เรียน ที่ฝกึ อำชพี และฝึกประสบกำรณท์ ักษะวชิ ำชพี ในสถำนประกอบกำร ผ้เู รยี น หมำยถึง นักเรยี น นักศึกษำฝกึ อบรมวิชำชพี ตำมหลกั สูตรท่ีคณะกรรมกำรกำรอำชีวศึกษำ กำหนดในระบบทวิภำคี สัญญำกำรฝึกอำชีพ หมายถึง สัญญาข้อตกลงในการฝึกอาชีพระบบทวิภาคี ของสถาน ประกอบการและผ้เู รยี นระบบทวิภาคี ๑.๓ ควำมหมำยของกำรจัดกำรอำชวี ศึกษำระบบทวภิ ำคี หมายถึง การจัดการศกึ ษาวชิ าชีพทเ่ี กดิ จาก ขอ้ ตกลงร่วมกันระหว่างสถานศกึ ษา หรือสถาบนั กบั สถานประกอบการ ในสาระสาคญั หลกั ๔ เรอ่ื ง คือ - การจดั หลกั สูตร - การจัดการเรียนการสอน - การจดั การฝึกอาชพี - การวดั และการประเมินผล นอกจาก ๔ เร่อื งหลกั น้ี อาจจะมเี รอื่ งอ่นื ๆ ได้ ตามข้อตกลงร่วมกนั โดยผเู้ รียนใชเ้ วลาส่วนหน่ึง - เรียนในสถานศึกษา - ฝกึ อาชีพในสถานประกอบการ ศูนยอ์ าชวี ศึกษาทวภิ าคี สานักงานคณะกรรมการการอาชีวศึกษา กระทรวงศกึ ษาธกิ าร

๖ ค่มู ือการจัดทาแผนการฝกึ อาชีพในสถานประกอบการ ๑.๔ วตั ถุประสงค์ และเปา้ หมายการจัดการอาชวี ศึกษาระบบทวภิ าคี จำกพระรำชบัญญัตกิ ำรอำชีวศึกษำ พ.ศ. ๒๕๕๑ มำตรำ ๘ ในกำรจัด กำรศึกษำระบบทวภิ ำคี เป็นกำรจัดกำรศึกษำวิชำชีพท่ีเกิดจำกข้อตกลง ร ะ ห ว่ ำ ง ส ถ ำ น ศึ ก ษ ำ อ ำ ชี ว ศึ ก ษ ำ ห รื อ ส ถ ำ บั น กั บ ส ถ ำ น ประกอบกำรในเรื่อง กำรจัดหลักสูตร กำรเรียนกำรสอน กำรวัดและกำรประเมินผล โดยผู้เรียนใช้เวลำส่วนหนึ่งใน ผเู้ รียน สถำนศกึ ษำอำชวี ศกึ ษำ หรอื สถำบัน และเรียนภำคปฏิบัติในสถำน ประกอบกำรโดยมีกำรจัดแผนกำรเรียน แผนกำรฝึกอำชีพ กำรวดั ผลและกำรประเมินผลเพ่ือมุ่งเน้นผลิตผู้สำเร็จกำรศึกษำใน ระดบั ฝมี อื ระดบั เทคนคิ และระดบั เทคโนโลยีสำยปฏิบัติกำรให้เป็นผู้มี ควำมรู้ควำมเข้ำใจทักษะ คุณธรรมจริยธรรม จรรยำบรรณวิชำชีพและกิจนิสัยที่เหมำะสม ปฏิบัติงำนได้ จริง ปฏิบัติงำนที่ใช้เทคนิคในกำรทำงำน สร้ำงและพัฒนำงำน วำงแผน จัดกำรพัฒนำตนเองและทำงำน ร่วมกับผู้อ่ืนได้อย่ำงมีควำมสุข ให้มีควำมก้ำวหน้ำทำงวิชำกำร และวิชำชีพ มีสมรรถนะนำไปปฏิบัติงำน หรือประกอบอำชีพอิสระได้ตำมมำตรฐำนกำรศึกษำวิชำชีพและมำตรฐำนสมรรถนะของสำขำวิชำนั้นๆ โดยสอดคล้องกบั แผนพฒั นำเศรษฐกิจและสังคมแหง่ ชำติ และแผนกำรศึกษำแห่งชำติ ๑.๕ องคป์ ระกอบที่สาคญั ที่ในการจดั การศึกษาระบบทวิภาคี มอี งคป์ ระกอบทสี่ ำคัญ ๖ ประกำร ดังนี้ ๑. มีบันทกึ ขอ้ ตกลงควำมรว่ มมือระหวำ่ ง สถำนศกึ ษำ กับ สถำนประกอบกำร ๒. มีสัญญำฝึกอำชีพ ระหวำ่ ง สถำนประกอบกำร กับ นกั เรยี น/นกั ศกึ ษำ ๓. มแี ผนกำรฝึกอำชีพในสถำนประกอบกำร ตลอดระยะเวลำกำรฝึกอำชีพท่ีกำหนดในแผนกำร เรียนตลอดหลักสตู ร ๔. มกี ำรประเมนิ มำตรฐำนฝมี ือตำมขอ้ ตกลง และแผนกำรฝกึ อำชีพ ท่ีจัดทำรว่ มกนั ระหว่ำง สถำนประกอบกำร และสถำนศึกษำ ๕. มีใบรับรองกำรผ่ำนงำนของสถำนประกอบกำร เม่ือส้ินสุดกำรฝึกอำชีพลงนำมโดยสถำน ประกอบกำร ๖. มีใบรับรองกำรสำเร็จกำรศึกษำระบบทวิภำคีลงนำมร่วมกัน ๒ ฝ่ำย คือ สถำนประกอบกำร และสถำนศกึ ษำ กระทรวงศกึ ษาธิการ สานกั งานคณะกรรมการการอาชีวศกึ ษา ศนู ยอ์ าชีวศึกษาทวภิ าคี

คูม่ อื การจดั ทาแผนการฝกึ อาชพี ในสถานประกอบการ ๗ ๑.๖ พฒั นำกำรของกำรจัดกำรอำชวี ศึกษำระบบทวภิ ำคี การจัดการอาชวี ศึกษาของสานกั งานคณะกรรมการการอาชีวศึกษา ได้เริม่ ดาเนนิ การตั้งแต่ พ.ศ. ๒๕๒๗ กรมอาชีวศึกษา (ขณะนั้น) ได้รับความเห็นชอบ และความช่วยเหลือทางวิชาการ จากรัฐบาล สหพันธ์สาธารณรฐั เยอรมนี ทดลองจัดอาชวี ศึกษาระบบโรงเรยี น – โรงงาน การจัดอาชีวศึกษาระบบทวภิ าคี มีพัฒนาการโดยเปลี่ยนแปลงตามบริบท แบ่งเป็น ๔ ระยะเวลา ดังน้ี ๑. โครงกำรโรงเรียน-โรงงำน (Dual System) พ.ศ. ๒๕๒๗ – ๒๕๓๗ ๒. โครงกำรอำชีวศึกษำระบบทวิภำคี (Dual Vocational System) พ.ศ. ๒๕๓๘ – ๒๕๔๑ ๓. กำรฝกึ งำนคร่ึงหลักสูตร พ.ศ. ๒๕๔๒ – ๒๕๕๐ ๔. กำรศึกษำระบบทวิภำคี พ.ศ. ๒๕๕๑ – ปจั จบุ ัน (Dual Vocational Education) ระยะท่ี ๑ โครงกำรโรงเรยี น-โรงงำน (Dual System) พ.ศ. ๒๕๒๗ - ๒๕๓๗ กำรจัดกำรอำชีวศึกษำตำมโครงกำรโรงเรียน-โรงงำน ในระยะท่ี ๑ น้ัน มีวัตถุประสงค์ เพ่ือฝึกช่ำงฝีมือที่มีคุณภำพตรงตำมควำมต้องกำรของสถำนประกอบกำร และประหยัดงบประมำณของ รฐั บำล พ.ศ.๒๕๒๗ โดยกรมอำชีวศึกษำ (ช่ือหน่วยงำนในขณะน้ัน) ได้รับควำมช่วยเหลือทำง วิชำกำรจำกรัฐบำลสหพันธส์ ำธำรณรัฐเยอรมนไี ด้เริม่ ดำเนินกำรอย่ำงเป็นระบบ โดยบริษัทปูนซีเมนต์ไทย จำกดั ไดม้ อบโรงเรียนซีเมนต์ไทยอุปถัมภ์ ให้กรมอำชวี ศกึ ษำ กระทรวงศึกษำธิกำร จัดตั้งวิทยำลัยเทคนิค ทำ่ หลวงซีเมนตไ์ ทยอนสุ รณ์ เพ่ือเปน็ วทิ ยาลัยต้นแบบ ทดลองจัดอาชีวศึกษาระบบโรงเรียน – โรงงาน โดยไดร้ บั ควำมเห็นชอบและควำมช่วยเหลือทำงวชิ ำกำร จำกรฐั บำลสหพันธ์สำธำรณรฐั เยอรมนี พ.ศ. ๒๕๓๒ กระทรวงศึกษำธิกำรได้อนุมัติให้ทดลองใช้หลักสูตรช่ำงชำนำญงำน สำขำ ช่ำงซ่อมบำรุงโรงงำนอุตสำหกรรม ภำยใต้ควำมช่วยเหลือ ด้ำนกำรจัดระบบและรูปแบบกำรฝึกหัด จำกองค์กำร GTZ (German Technical Cooperation) สหพันธ์สำธำรณรัฐเยอรมนี ซ่ึงย่อจำก ภำษำเยอรมนั ว่ำ Gesellschaft fur Technische Zusammenarbeit พ.ศ. ๒๕๓๔ สถำนศึกษำท่ีจัดกำรอำชีวศึกษำระบบโรงเรียน – โรงงำนน้ันมีจำนวน เพิม่ ขนึ้ อีก ๓ แหง่ คอื วทิ ยำลัยเทคนคิ มีนบุรี วิทยำลยั เทคนิคสมุทรสงครำม และวทิ ยำลยั เทคนคิ ระยอง พ.ศ. ๒๕๓๕ ได้เปลี่ยนช่ือกำรจัดกำรศึกษำระบบโรงเรียน – โรงงำนเป็น กำรจัดกำร ศึกษำเมือ่ สำเร็จกำรศึกษำไดร้ ับประกำศนียบัตรช่ำงชำนำญงำน สำมำรถทำงำนให้กับสถำนประกอบกำร ได้ และส่วนมำกจะได้เงินเดือนสูงกว่ำผู้สำเร็จระดับประกำศนียบัตรวิชำชีพ (ปวช.) แต่ถ้ำจะศึกษำต่อ ระดับประกำศนียบัตรวิชำชีพชั้นสูง (ปวส.) จะต้องเรียนเพิ่มให้ได้ครบตำมโครงสร้ำงหลักสูตรระดับ ประกำศนียบัตรวชิ ำชพี (ปวช.) ศูนย์อาชีวศกึ ษาทวภิ าคี สานักงานคณะกรรมการการอาชวี ศึกษา กระทรวงศกึ ษาธิการ

๘ คู่มือการจัดทาแผนการฝกึ อาชีพในสถานประกอบการ ระยะที่ ๒ โครงกำรอำชีวศึกษำระบบทวิภำคี (Dual Vocational System) พ.ศ. ๒๕๓๘ – ๒๕๔๑ รัฐบำลสหพันธ์สำธำรณรัฐเยอรมนีให้ควำมช่วยเหลือ เน้นด้ำนกำรประชำสัมพันธ์สร้ำง ควำมเขำ้ ใจกำรพฒั นำครู อำจำรย์ ครูฝกึ ของสถำนประกอบกำร และผเู้ ชย่ี วชำญ พ.ศ. ๒๕๓๘ กรมอาชีวศึกษาได้จัดทาหลักสูตรประกาศนียบัตรวิชาชีพ (ปวช.) พทุ ธศกั ราช ๒๕๓๘ ไดร้ บั อนุมัตติ ามคาสงั่ กระทรวงศกึ ษาธกิ ารให้ใช้ ตั้งแต่ปีการศึกษา ๒๕๓๘ เป็นต้นมา ในหลกั สูตร มีความหลากหลายวิธกี ารจัดการเรียนการสอน ได้แก่ ระบบปกติ ระบบทวิภาคี ระบบสะสมหน่วย กิต เทียบโอน และระบบทางไกล จึงเริ่มมีคาว่า นักเรียนระบบปกติ และนักเรียนระบบทวิภาคี มีความ แตกต่าง คอื - ระบบปกติ วิชาฝกึ งาน ใชเ้ วลาฝึก ๑๐ สปั ดาห์ (เรยี นภาคเรียนละ ๒๐ สปั ดาห์) - ระบบทวิภาคี เรียนในสถานศึกษา ๑ – ๒ วัน และฝึกอาชีพในสถานประกอบการ ๓ – ๔ วัน สืบเน่อื งจำกกำรประกำศใชพ้ ระรำชบัญญัติกำรศึกษำแห่งชำติ พ.ศ. ๒๕๔๒ มำตรำ ๒๐ กำรจัดกำรอำชีวศึกษำ และกำรฝึกอบรมวิชำชีพ ให้จัดในสถำนศึกษำของรัฐ สถำนศึกษำของเอกชน สถำนประกอบกำร หรือโดยควำมร่วมมือระหว่ำงสถำนศึกษำกับสถำนประกอบกำร ท้ังน้ีให้เป็นไปตำม กฎหมำยว่ำดว้ ยกำรอำชวี ศึกษำและกฎหมำยทเ่ี กี่ยวข้อง รัฐบำลสหพันธ์สำธำรณรัฐเยอรมนีให้ควำมช่วยเหลือด้ำนกำรจัดกำรเรียนกำรสอน อำชวี ศกึ ษำ สร้ำงควำมเขำ้ ใจ พัฒนำครูอำจำรย์ ครฝู กึ ในสถำนประกอบกำร สำนักงำนคณะกรรมกำรกำร อำชวี ศึกษำจึงไดด้ ำเนนิ กำรพฒั นำหลกั สตู รประกำศนียบัตรวิชำชีพ (ปวช.) พุทธศักรำช ๒๕๔๕ (ปรับปรุง พ.ศ. ๒๕๔๖) และหลักสูตรประกำศนียบัตรวิชำชีพชั้นสูง (ปวส.) พุทธศักรำช ๒๕๔๖ เพ่ือให้เป็นไปตำม พระรำชบญั ญัติกำรศึกษำแหง่ ชำติ พ.ศ. ๒๕๔๖ กำรจัดกำรศึกษำในหลักสูตร ปวช. ๒๕๔๕ (ปรับปรุง พ.ศ. ๒๕๔๖) และ ปวส. ๒๕๔๖ เป็นกำรจัดอำชีวศึกษำโดยควำมร่วมมือกับสถำนประกอบกำรกำหนดให้จัดกำรเรียนกำรสอนเน้นกำร ปฏิบตั จิ ริงสำมำรถนำรำยวิชำชพี ไปจัดฝึกในสถำนประกอบกำรไม่น้อยกว่ำ ๑ ภำคเรียนเพ่ือให้เกิดควำมรู้ จริงจำกกำรปฏิบัติงำน (On the job training) สถำนศึกษำจัดแผนกำรเรียน โดยนำรำยวิชำชีพหรือ บูรณำกำรรำยวิชำชีพร่วมกับสถำนประกอบกำรนำไปฝกึ งำนในสถำนประกอบกำร ระยะที่ ๓ กำรฝกึ งำนคร่งึ หลักสูตร พ.ศ. ๒๕๔๒ – ๒๕๕๐ สบื เน่ืองจำก พระรำชบัญญัติกำรศึกษำแห่งชำติ พ.ศ. ๒๕๔๒ ได้มีกำรปฏิรูปกำรศึกษำ คร้ังสำคญั ของประเทศ ท้ังทำงด้ำนโครงสร้ำง กำรบริหำรจัดกำรครูและบุคลำกรทำงกำรศึกษำ หลักสูตร และกำรปฏิรูปกำรเรียนรู้ ในส่วนของกรมอำชีวศึกษำนั้น ได้มีกำรเปลี่ยนแปลงทำงด้ำนกำรจัดกำร อำชวี ศกึ ษำระบบทวิภำคี ดังนี้ ๑. กำรปฏริ ปู หลักสตู ร ในปีกำรศึกษำ ๒๕๔๕ กระทรวงศึกษำธิกำรประกำศใช้หลักสูตร ประกำศนียบัตรวิชำชีพ พ.ศ. ๒๕๔๕ และในปีกำรศึกษำ ๒๕๔๖ ได้ประกำศใช้หลักสูตร พ.ศ. ๒๕๔๕ (ปรับปรุง ๒๕๔๖) และประกำศใช้หลักสูตรประกำศนียบัตรวิชำชีพช้ันสูง พ.ศ. ๒๕๔๖ ซึ่งหลักสูตร กระทรวงศึกษาธิการ สานักงานคณะกรรมการการอาชีวศกึ ษา ศูนยอ์ าชีวศึกษาทวภิ าคี

คมู่ อื การจัดทาแผนการฝกึ อาชีพในสถานประกอบการ ๙ ดังกล่ำวไดม้ ีกำรเปลย่ี นแปลงระยะเวลำกำรฝกึ งำน โดยมีสำระสำคัญทเ่ี กยี่ วขอ้ งกบั กำรจดั กำรศึกษำระบบ ทวิภำคี ดงั น้ี ๑.๑ ด้ำนหลักกำรของหลักสูตร หลักสูตรใหม่นี้เป็นหลักสูตรที่เน้นควำม ชำนำญเฉพำะด้ำนดว้ ยกำรปฏบิ ัตจิ ริง เปิดโอกำสให้เลือกเรียนได้หลำกหลำยวิธีอย่ำงกว้ำงขวำง สำมำรถ เลอื กวธิ กี ำรเรยี นตำมศกั ยภำพ และโอกำสของผู้เรียน ถ่ำยโอนผลกำรเรียน สะสมผลกำรเรียน เทียบโอน ควำมรู้และประสบกำรณ์จำกแหล่งวิทยำกำร สถำนประกอบกำร และสถำนประกอบอำชีพอิสระได้ ท่สี ำคญั คอื เป็นหลกั สตู รทส่ี นบั สนนุ กำรประสำนควำมร่วมมอื ในกำรจัดกำรศกึ ษำร่วมกันระหวำ่ งหน่วยงำน และองคก์ รทีเ่ กยี่ วข้องท้งั ภำครฐั และเอกชน ๑.๒ ด้ำนวิธีกำรจัดกำรเรียนกำรสอน จำกแนวทำงของกำรปฏิรูปกำร อำชีวศึกษำ โดยมีปรัชญำว่ำผู้สำเร็จกำรศึกษำจะต้องเป็นผู้ที่รู้จริง ทำได้ เข้ำใจชีวิต แนวทำงกำรปฏิรูป หลักสูตรและกำรจัดกำรเรียนกำรสอนจึงเน้น ๔ จริง คือ เรียนรู้จำกสถำนท่ีจริง เรียนรู้จำกผู้ปฏิบัติจริง เรียนรู้ในสถำนกำรณ์จริง และเรียนรู้ในวัฒนธรรมจริง กำรจัดกำรเรียนกำรสอนตำมหลักสูตรใหม่จึงให้ ควำมสำคญั กับกำรเรยี นร่วมกบั สถำนประกอบกำร เน้นควำมร่วมมอื กับสถำนประกอบกำร เนน้ กำรปฏิบัติ จริง ให้สำมำรถนำรำยวิชำชีพ และรำยวิชำในหมวดวิชำชีพไปจัดกำรเรียนและกำรฝึกงำนในสถำน ประกอบกำร เพ่ือให้เกิดกำรเรียนรูจ้ ำกกำรปฏิบตั ิงำน (On the job training) โดยจดั ได้ ๒ รปู แบบ คือ ๑) กำรฝึกงำน ให้สถำนศึกษำนำรำยวิชำในหมวดวิชำชีพไปจัดฝึกใน สถำนประกอบกำร ไม่นอ้ ยกวำ่ ๑ ภำคเรยี น ๒) กำรฝึกอำชีพ หรือฝึกงำนคร่ึงหลักสูตร หลักสูตรใหม่น้ีให้ สถำนศึกษำนำรำยวิชำในหมวดวิชำชีพไปจัดฝึกในสถำนประกอบกำร ไม่น้อยกว่ำ ๓ ภำคเรียน ในระดับ ประกำศนยี บตั รวิชำชพี (ปวช.) และ ๒ ภำคเรียน ในระดบั ประกำศนียบตั รวิชำชพี ชน้ั สงู (ปวส.) ระยะท่ี ๔ กำรศึกษำระบบทวิภำคี พ.ศ. ๒๕๕๑– ปจั จุบัน จำกพระรำชบญั ญัติกำรอำชวี ศกึ ษำ พ.ศ. ๒๕๕๑ มำตรำ ๘ กำรจัดกำรอำชีวศึกษำ และ กำรฝกึ อบรมวิชำชีพให้จดั ได้ ๓ รปู แบบคือ ๑) กำรศึกษำในระบบ ๒) กำรศึกษำนอกระบบ ๓) กำรศึกษำระบบทวิภำคี เป็นกำรจัดกำรศึกษำวิชำชีพที่เกิดจำกข้อตกลง ระหว่ำงสถำนศึกษำหรือสถำบันกับสถำนประกอบกำร รัฐวิสำหกิจหรือหน่วยงำนของรัฐในเร่ืองกำรจัด หลักสตู ร กำรเรียนกำรสอนกำรวัดและประเมินผล โดยผู้เรียนใช้เวลำส่วนหนึ่งในสถำนศึกษำอำชีวศึกษำ หรือสถำบันและเรียนภำคปฏบิ ัติในสถำนประกอบกำร รฐั วสิ ำหกิจ หรือหน่วยงำนของรฐั เพ่ือประโยชน์ในกำรผลิตและพัฒนำกำลังคนสำมำรถจัดกำรศึกษำได้หลำยรูปแบบ รวมกัน ทั้งนี้ต้องมุ่งเน้นการจัดการศึกษาระบบทวิภาคีเป็นสาคัญโดยได้ดำเนินกำรพัฒนำหลักสูตร ประกำศนียบัตรวิชำชีพ (ปวช.) พุทธศักรำช ๒๕๕๖ หลักสูตรประกำศนียบัตรวิชำชีพชั้นสูง (ปวส.) พุทธศักรำช ๒๕๕๗ และหลกั สูตรปริญญำตรีสำยเทคโนโลยีหรือสำยปฏบิ ตั ิกำร ศูนยอ์ าชีวศกึ ษาทวภิ าคี สานักงานคณะกรรมการการอาชีวศึกษา กระทรวงศึกษาธิการ

๑๐ คมู่ ือการจดั ทาแผนการฝึกอาชีพในสถานประกอบการ เม่ือวันท่ี ๕ พฤศจกิ ำยน พ.ศ. ๒๕๕๕ สำนักงำนคณะกรรมกำรกำรอำชีวศึกษำ ได้จัดต้ัง ศูนย์อำชีวศึกษำทวิภำคีข้ึนเป็นหน่วยงำนภำยใน ทำหน้ำท่ีส่งเสริม สนับสนุน กำรจัดอำชีวศึกษำระบบ ทวิภำคีเช่อื มโยงเพอ่ื ผลกั ดันนโยบำยรัฐบำลสู่สถำนศึกษำในสังกัด ประสำนควำมร่วมมือภำคีเครือข่ำยใน กำรจัดกำรอำชีวศึกษำระบบทวิภำคี โดยจัดต้ังคณะอนุกรรมกำรกำรอำชีวศึกษำ ด้ำนควำมร่วมมือ และ กำรจัดกำรอำชีวศึกษำระบบทวิภำคีขึ้น จำกกำรดำเนินกำรท่ีผ่ำนมำ ถือว่ำประสบควำมสำเร็จในระดับ หนึง่ จำกตวั ช้ีวัดจำนวนผู้เรยี นระบบทวภิ ำคี และสถำนประกอบกำรมจี ำนวนเพ่มิ มำกข้ึนอยำ่ งต่อเนอ่ื ง จำกควำมสำคัญดังกล่ำวใน ปี พ.ศ. ๒๕๕๗ กระทรวงศึกษำธิกำรได้มีประกำศ เรื่อง มำตรฐำนกำรจัดอำชีวศึกษำระบบทวิภำคี ลงวันท่ี ๑๗ ตุลำคม ๒๕๕๗ โดยได้ลงประกำศในรำชกิจจำ นุเบกษำ เล่มท่ี ๑๓๑ ตอนพิเศษ ๒๓๙ วันท่ี ๒๔ พฤศจิกำยน ๒๕๕๗ ให้สถำนศึกษำ และสถำน ประกอบกำรทรี่ ่วมจัดกำรอำชวี ศกึ ษำระบบทวภิ ำคีใช้เป็นหลกั และแนวทำงในกำรจดั กำรอำชีวศกึ ษำระบบ ทวภิ ำคี ใหม้ ีคุณภำพและประสิทธภิ ำพยิ่งขึ้น ๑.๗ หลกั กำรดำเนนิ งำนกำรจดั อำชวี ศกึ ษำระบบทวิภำคี หลัก สนองความตอ้ งการของสถานประกอบการ หมายถึง สถานศึกษาต้องให้ความสาคัญกับความต้องการของสถานประกอบการ เพื่อ ผลิตผู้เรียนให้ตรงกับความต้องการ เม่ือสาเร็จการศึกษาสามารถทางานกับสถาน ประกอบการได้ โดยไม่ต้องเสียเวลาฝกึ การปฏบิ ตั ิงานอีก ซง่ึ เป็นวตั ถุประสงคข์ องการจัด การศึกษา “ระบบทวิภาคี” ยดึ โครงสร้างหลักสูตร หมายถงึ การสนองความตอ้ งการของสถานประกอบการตอ้ งอยู่บนพื้นฐานของโครงสร้าง หลักสูตร ข้อกาหนด หลักเกณฑ์ ระเบียบปฏิบัติต่างๆ ของทางราชการ เพื่อให้ได้วุฒิ การศึกษา กระทรวงศึกษาธกิ าร สานักงานคณะกรรมการการอาชีวศกึ ษา ศนู ย์อาชวี ศกึ ษาทวภิ าคี

คู่มอื การจัดทาแผนการฝกึ อาชพี ในสถานประกอบการ ๑๑ วธิ กี ำร ยดื หยนุ่ ตามความพรอ้ มของทุกฝา่ ย เป้ำหมำย หมายถึง ต้องใช้วิธีการยืดหยุ่น ตามความพร้อมของสถานประกอบการ สถานศึกษา และผู้เรียน เพื่อให้ดาเนินการได้สาเร็จ ซ่ึงอาจจะแตกต่างจากวิธีการท่ีเคยปฏิบัติมา เช่น การรบั สมคั ร - คดั เลือก สถานประกอบการอาจจะทาการคัดเลือกเอง หรือ รว่ มกบั สถานศกึ ษา การจัดแผนการเรียน สามารถจดั รายวชิ าแตกตา่ งจากกลุม่ ในระบบ การลงทะเบียน วันลงทะเบียนอาจจะปรบั เลื่อนไม่ตรงกับที่สถานศึกษา กาหนด การจัดกิจกรรม กิจก รรมของ สถานปร ะก อบก าร เพิ่มเติม เช่น การปฐมนิเทศ ผู้เรยี นระบบทวภิ าคี ระยะเวลาการฝกึ อาชีพ ตามบนั ทึกข้อตกลงระหวา่ งสถานศกึ ษากับ สถานประกอบการ มีทกั ษะ มีความชานาญในอาชพี มีวุฒกิ ารศึกษา หมายถึง ผู้เรียนต้องมีทักษะ มีความชานาญตามแผนการฝึกอาชีพ และได้รับวุฒิ การศกึ ษาเมอ่ื สาเรจ็ การศึกษาตามแผนการเรียนซ่ึงจัดร่วมกันระหว่างสถานศึกษา และ สถานประกอบการ ศนู ยอ์ าชีวศกึ ษาทวภิ าคี สานักงานคณะกรรมการการอาชีวศึกษา กระทรวงศกึ ษาธกิ าร

๑๒ คูม่ อื การจัดทาแผนการฝึกอาชพี ในสถานประกอบการ ๑.๘ ขั้นตอนกำรดำเนินกำร สถำนประกอบกำร กำรตดิ ต่อ สำรวจควำมพรอ้ ม สถำนศึกษำ กำรลงนำมบนั ทกึ ขอ้ ตกลงควำมร่วมมอื กำรจดั แผนกำรเรียน/แผนกำรฝึกอำชีพ กำรประชำสมั พันธ์ แนะแนว ผู้เรยี น กำรคดั เลือกผเู้ ขำ้ เรยี น กำรทำสญั ญำกำรฝึกอำชพี กำรปฐมนเิ ทศผู้เรียน/ประชมุ ผปู้ กครอง กำรจดั กำรเรยี นกำรสอน/ กำรฝกึ อำชีพ กำรนเิ ทศกำรเรยี น / กำรฝกึ อำชีพ กำรวัดผลและประเมนิ ผลกำรฝึก อำชพี กำรสำเรจ็ กำรศึกษำ กำรติดตำมผู้สำเรจ็ กำรศึกษำ กำรสรปุ ผลกำรดำเนินงำนและรำยงำนประจำปี กระทรวงศึกษาธิการ สานักงานคณะกรรมการการอาชีวศกึ ษา ศูนย์อาชีวศกึ ษาทวภิ าคี

คมู่ ือการจัดทาแผนการฝกึ อาชีพในสถานประกอบการ ๑๓ ๑.๙ ปัจจัยแห่งความสาเรจ็ ในการจดั การอาชีวศึกษาระบบทวิภาคี ประกอบด้วยองค์ประกอบตำ่ งๆ ๑.๙.๑ นโยบาย ตำมท่ีรฐั บำลมอบนโยบำยใหส้ ำนักงำนคณะกรรมกำรกำรอำชีวศึกษำจัดกำรอำชีวศึกษำ ระบบทวิภำคีเพ่ือเพมิ่ ปริมำณและคณุ ภำพผเู้ รียนในระบบทวภิ ำคใี หม้ สี มรรถนะตรงตำมควำมต้องกำรของ สถำนประกอบกำร สำนักงำนคณะกรรมกำรกำรอำชีวศึกษำได้ดำเนินกำรขยำย ยกระดับกำรจัดกำร อำชีวศกึ ษำระบบทวิภำคี สร้ำงแรงจูงใจให้สถำนประกอบกำรร่วมมอื ดว้ ยมำตรกำรสิทธิประโยชน์ทำงภำษี ยกย่องเชิดชูเกียรติ จัดทำประกำศ ระเบียบ กฎหมำย ข้อกำหนดต่ำงๆ เพ่ือเช่ือมโยงกระทรวงและ หน่วยงำนที่เกี่ยวข้องกับกำรจัดกำรอำชีวศึกษำระบบทวิภำคีนั้น ในระดับสถำนศึกษำควรกำหนดเป็น นโยบำยวำงแผนปฏิบัติกำรประจำปี โดยมุ่งเน้นกำรขับเคล่ือนอำชีวศึกษำระบบทวิภำคีเป็นสำคัญ ให้สอดคล้องกบั นโยบำยของสำนักงำนคณะกรรมกำรกำรอำชีวศึกษำสนับสนุนส่งเสริมสร้ำงควำมรู้ควำม เขำ้ ใจและสรำ้ งควำมตระหนักใหแ้ กบ่ ุคลำกรของสถำนศึกษำ ๑.๙.๒. ผ้เู รียน สถำนศึกษำและสถำนประกอบกำร ร่วมกันประชำสัมพันธ์ แนะแนวให้ควำมรู้ควำม เขำ้ ใจกับผู้เรียนที่ศึกษำในระบบทวิภำคี คัดเลือกผู้เรียนตำมควำมต้องกำรของสถำนประกอบกำร พัฒนำ ผูเ้ รยี นให้มีคุณลักษณะอันพงึ ประสงค์ สอดคล้อง ตำมกรอบมำตรฐำนอำชีวศกึ ษำและกรอบคุณวุฒิวิชำชีพ แตล่ ะระดับ จดั กำรเรยี นกำรสอน อำชีวศึกษำระบบทวิภำคี โดยยดึ ตำมประกำศกระทรวงศึกษำธิกำรเรื่อง กำรจัด กำรอำชวี ศกึ ษำระบบทวภิ ำคี เป็นสำคญั ๑.๙.๓. ครูผสู้ อนและบคุ ลากรทเ่ี กี่ยวขอ้ ง มีกำรส่งเสริม สนับสนุน ให้ครูผู้สอนและบุคลำกรที่เกี่ยวข้องในสำขำวิชำชีพ ได้รับกำร พัฒนำแลกเปลี่ยนเรียนรู้วิทยำกำรเทคโนโลยีท่ีทันสมัยจำกสถำนประกอบกำร นำมำประยุกต์ใช้ และ พัฒนำรูปแบบกำรเรียนกำรสอนใหท้ นั ต่อสภำพกำรณท์ ีเ่ ปลย่ี นแปลงไป ๑.๙.๔. สถานศึกษา ให้กำรสนับสนุนทรพั ยำกรในกำรบริหำรจดั กำรกำรจัดอำชีวศึกษำระบบทวิภำคี ส่งเสริม บุคลำกรท่ีเก่ียวข้อง ให้มีควำมรู้ ควำมเข้ำใจ พัฒนำระบบกำรบริหำรจัดกำรแบบเครือข่ำยในกำร ประสำนงำนร่วมกับสถำนประกอบกำรให้เป็นแหล่งเรียนรู้ท่ีทันสมัย สร้ำงนวัตกรรมและงำนวิจัยท่ีเป็น ประโยชนต์ อ่ กำรพัฒนำประเทศ ๑.๙.๕. สถานประกอบการ สถำนประกอบกำรต้องมีควำมรู้ ควำมเข้ำใจในกำรจัดกำรอำชีวศึกษำระบบทวิภำคี มีส่วนร่วมในกำรคัดเลือกผู้เรียนระบบทวิภำคี ตำมสมรรถนะที่สถำนประกอบกำรต้องกำร ส่งเสริม ศนู ยอ์ าชวี ศกึ ษาทวภิ าคี สานักงานคณะกรรมการการอาชีวศกึ ษา กระทรวงศึกษาธกิ าร

๑๔ คู่มอื การจัดทาแผนการฝึกอาชพี ในสถานประกอบการ สนับสนนุ ครูฝึกในสถำนประกอบกำร สนบั สนุนทรพั ยำกรกำรจัดกำรศึกษำ โดยร่วมมือสถำนศึกษำพัฒนำ องคค์ วำมรู้ ถำ่ ยทอดเทคโนโลยใี หม่ ๆ ให้แก่ผู้เรียน จัดสวัสดิกำรท่ีจำเป็น รวมท้ังจัดสิ่งแวดล้อมท่ีเอื้อต่อ กำรเรียนรูข้ องผเู้ รียน ๑.๙.๖. ผปู้ กครอง ผู้ปกครองควรมีควำมรู้ ควำมเข้ำใจ ส่งเสริมสนับสนุนผู้เรียนระบบทวิภำคี ให้ควำม รว่ มมือกับสถำนศกึ ษำ และสถำนประกอบกำร ให้ควำมเช่ือม่ันในกำรจัดกำรเรียนกำรสอน กำรฝึกอำชีพ ประโยชนท์ ี่ได้รบั และกำรมงี ำนทำหลงั ผูเ้ รยี นสำเรจ็ กำรศกึ ษำ กระทรวงศกึ ษาธกิ าร สานักงานคณะกรรมการการอาชีวศึกษา ศูนย์อาชีวศึกษาทวภิ าคี

๒. ความร้พู ื้นฐานก่อนการเขยี นแผนการฝึกอาชพี ๑.

๑๖ คู่มอื การจดั ทาแผนการฝกึ อาชีพในสถานประกอบการ ๒. ความรู้พน้ื ฐานก่อนการเขียนแผนการฝึกอาชีพ ๒. การดาเนินงานร่วมกันระหวา่ งสถานศกึ ษาและสถานประกอบการ สถานศึกษาและสถานประกอบการประชุมร่วมกัน กาหนดรูปแบบการเรยี นและการฝกึ อาชีพ เลอื กรายวิชา สถำนศึกษำ สถำนประกอบกำร แผนการเรียนตลอดหลกั สูตร แผนการฝกึ อาชพี ตลอดหลกั สูตร แผนการเรยี นประจาภาค แผนการฝกึ อาชพี รายหนว่ ย กระทรวงศกึ ษาธกิ าร สานักงานคณะกรรมการการอาชีวศกึ ษา ศูนยอ์ าชวี ศึกษาทวภิ าคี

คมู่ ือการจัดทาแผนการฝกึ อาชีพในสถานประกอบการ ๑๗ พน้ื ฐานของผเู้ กย่ี วขอ้ งในการจดั แผนการฝึกอาชพี ในสถานประกอบการ ๑. ศกึ ษารปู แบบการเรยี นการฝกึ อาชพี ๒. ศกึ ษาหลกั สูตร ๓. ศกึ ษาลกั ษณะงานของสถานประกอบการ ๔. ศกึ ษาแนวทางการเลือกรายวิชาฝกึ อาชพี ๕. ศกึ ษาการคานวณเวลาในการฝกึ อาชีพ ผู้เกย่ี วขอ้ งในการจดั แผนการฝกึ อาชพี ในสถานประกอบการ ควรศึกษา ทาความเข้าใจเร่อื งตอ่ ไปนี้ ๒.๑ ศกึ ษารูปแบบการเรียนการฝกึ อาชีพ ๒.๑.๑ ความหมายรปู แบบการเรียนการฝึกอาชพี หมำยถงึ กำรกำหนดช่วงระยะเวลำเรียนในสถำนศึกษำ และชว่ งระยะเวลำกำรฝกึ อำชีพใน สถำนประกอบกำร ๒.๑.๒ รูปแบบการเรียนการฝกึ อาชพี รูปแบบกำรเรียนกำรฝกึ อำชพี สำมำรถจัดได้หลำยรปู แบบ แต่ท่นี ยิ มใช้ท่ัวไป มี ๒ รูปแบบ ไดแ้ ก่  เรียนในสถำนศึกษำ ๑ – ๒ วัน และฝึกอำชีพในสถำนประกอบกำร ๓ – ๔ วัน ในหน่ึงสัปดำห์  เรียนในสถำนศึกษำ ๑ ภำคเรียน และฝึกอำชีพ ๑ ภำคเรียนสลับกันหรือ ตอ่ เนือ่ งกัน ศนู ย์อาชวี ศึกษาทวภิ าคี สานักงานคณะกรรมการการอาชวี ศึกษา กระทรวงศกึ ษาธิการ

๑๘ คู่มอื การจัดทาแผนการฝกึ อาชพี ในสถานประกอบการ แบบท่ี ๑ ใน ๑ สัปดาห์ เรยี น ๑-๒ วนั , ฝึกอาชีพ ๓-๔ วัน ตอ่ เนือ่ งตลอดภาคเรียน ๑ สัปดำห์ ( ๕ – ๖ วัน) จนั ทร์ องั คาร พุธ พฤหสั ศกุ ร์ เสาร์ เรยี น ๑ วนั ฝึกอำชพี ๔-๕ วนั เรียน ฝึก ฝึก ฝกึ ฝกึ ฝกึ หรือ เรยี น ๒วนั ฝกึ อำชีพ ๓-๔ วนั เรยี น เรียน ฝกึ ฝึก ฝึก ฝึก แบบท่ี ๒ ใน ๑ สัปดาห์ เรียน ๕ วัน หรือ ฝึกอาชพี ๕-๖ วัน ตอ่ เน่อื งตลอดภาคเรยี น ๑ สัปดำห์ ( ๕ – ๖ วนั ) จันทร์ อังคาร พธุ พฤหัส ศุกร์ เสาร์ เรยี น ๕ วัน เรยี น เรยี น เรียน เรียน เรียน เรยี น หรือ ฝึกอำชพี ๕ – ๖ วัน ฝึก ฝกึ ฝึก ฝกึ ฝึก ฝกึ ตัวอยา่ ง รปู แบบการเรยี นการฝกึ อาชพี แบบที่ ๑ ภำคเรยี นที่ ๑ ภำคเรียนที่ ๒ ปวช. ๑ ปวช.๑ เรยี น ในวทิ ยำลัย วนั จนั ทร์ - วนั ศกุ ร์ ปวช. ๒ ปวช. ๒ - ๓ เรียนในวทิ ยำลัย วนั จันทร์ – วันองั คำร ปวช. ๓ ฝกึ อำชพี ในสถำนประกอบกำร วนั พุธ – วันเสำร์ หมำยเหตุ ปวส. ๑ ปวส. ๒ กระทรวงศกึ ษาธกิ าร สานกั งานคณะกรรมการการอาชวี ศึกษา ศูนยอ์ าชวี ศึกษาทวภิ าคี

คู่มอื การจดั ทาแผนการฝึกอาชีพในสถานประกอบการ ๑๙ ตวั อยา่ ง รูปแบบการเรยี นการฝกึ อาชพี แบบที่ ๒ ภำคเรียนที่ ๑ ภำคเรยี นท่ี ๒ ปวช. ๑ ปวช. ๒ ปวช. ๓ ปวส. ๑ ปวส. ๒ ปวส. ๑ ปวส. ๒ ทั้งนี้แต่ละรูปแบบมีข้อดีข้อด้อยต่ำงกัน กำรจะเลือกจัดรูปแบบใด ให้สถำนศึกษำ และ สถำนประกอบกำรที่รับผู้เรียนระบบทวิภำคี ประชุมพิจำรณำหำข้อสรุปร่วมกัน เพื่อให้สถำนศึกษำนำไป จัดแผนกำรเรยี นตลอดหลกั สตู ร และสถำนประกอบกำรนำไปจดั แผนกำรฝึกอำชีพตอ่ ไป หมายเหตุ ในกรณี “ผูเ้ รียนกลมุ่ เดยี วกัน”สง่ ฝกึ อาชพี หลายสถานประกอบการ ควรใช้รูปแบบ และ ระยะเวลาการจัดส่งฝึกอาชีพเหมือนกัน ทั้งนี้ ควรคานึงถึงความพร้อมของสถานประกอบการ และ สถานศึกษา ๒.๒ ศกึ ษาหลกั สูตร ๒.๒.๑ วัตถปุ ระสงค์ ๑. เพื่อให้สถำนศึกษำและสถำนประกอบกำร จัดแผนกำรเรียนให้ตรงวัตถุประสงค์ เป็นไปตำมข้อตกลงควำมร่วมมอื กำรจัดกำรศึกษำระบบทวิภำคี ๒. เพื่อให้สถำนศึกษำและสถำนประกอบกำร เลือกรำยวิชำได้เหมำะสมตรงตำมควำม ต้องกำร สอดคล้องกับสมรรถนะวชิ ำชีพ สำขำงำน / สำขำวิชำ ศนู ย์อาชีวศึกษาทวภิ าคี สานักงานคณะกรรมการการอาชีวศึกษา กระทรวงศึกษาธกิ าร

๒๐ คมู่ ือการจดั ทาแผนการฝกึ อาชพี ในสถานประกอบการ ๒.๒.๒ หลกั สูตรอาชวี ศกึ ษา พระรำชบัญญตั ิกำรอำชวี ศึกษำ พ.ศ. ๒๕๕๑ มำตรำ ๙ กำรจัดกำรอำชีวศึกษำและกำร ฝึกอบรมวิชำชพี ให้จดั ตำมหลักสตู รทีค่ ณะกรรมกำรกำรอำชีวศกึ ษำกำหนดดังตอ่ ไปน้ี ๑. หลักสตู รประกำศนยี บัตรวชิ ำชพี ๒. หลกั สตู รประกำศนียบัตรวิชำชพี ชน้ั สงู ๓. ปริญญำตรสี ำยเทคโนโลยีหรอื สำยปฏิบัตกิ ำร ๒.๒.๓ องคป์ ระกอบของหลักสูตร ๒.๒.๓.๑ จุดประสงค์สำขำวิชำ ให้ศึกษำรำยละเอียดในหลักสูตรแต่ระดับตำมประเภท วิชำและสำขำวชิ ำน้ันๆ ๒.๒.๓.๒ มำตรฐำนกำรศกึ ษำวชิ ำชีพ ๑) ดำ้ นคุณลกั ษณะทีพ่ ึงประสงค์ ๒) ดำ้ นสมรรถนะหลักและสมรรถนะทั่วไป ๓) ด้ำนสมรรถนะวิชำชีพ ๒.๒.๓.๓ โครงสรำ้ งหลกั สตู ร ๑) หมวดทกั ษะชีวิต ๒) หมวดทกั ษะวชิ ำชีพ ๒.๑) กลุม่ ทกั ษะวิชำชีพพ้ืนฐำน ๒.๒) กลมุ่ ทกั ษะวชิ ำชีพเฉพำะ ๒.๓) กลุ่มทกั ษะวชิ ำชีพเลอื ก ๒.๔) ฝึกประสบกำรณ์ทกั ษะวชิ ำชีพ ๒.๕) โครงกำรพฒั นำทักษะวิชำชพี ๓) หมวดวชิ ำเลือกเสรี ๔) กิจกรรมเสรมิ หลกั สตู ร หมายเหตุ รายละเอยี ดแตกตา่ งกันตามประเภทวิชาสาขาวิชา สาขางาน ๒.๒.๓.๔ รำยละเอียดของรำยวิชำ หมำยถึง รำยวิชำในหลักสูตรท่ีได้กำหนด รำยละเอียด ๓ สว่ นไวแ้ ล้ว คอื จุดประสงค์รำยวิชำ สมรรถนะรำยวิชำ คำอธิบำยรำยวิชำ ๒.๒.๔ หลกั เกณฑก์ ารใช้หลกั สูตร ทเ่ี กีย่ วข้องกับการศกึ ษาระบบทวิภาคี ๒.๒.๔.๑ กำรจดั กำรศกึ ษำระบบทวิภำคี ระดบั ประกำศนยี บัตรวชิ ำชพี สำนักงำนคณะกรรมกำรกำรอำชีวศึกษำ กล่ำวถึงหลักเกณฑ์กำรใช้หลักสูตร ประกำศนียบัตรวิชำชีพ (ปวช.) พ.ศ. ๒๕๕๖ (หน้ำ : ๖ ) กล่ำวว่ำ การศึกษาระบบทวิภาคี เป็นรูปแบบ กระทรวงศกึ ษาธิการ สานกั งานคณะกรรมการการอาชีวศกึ ษา ศูนยอ์ าชวี ศึกษาทวภิ าคี

ค่มู ือการจัดทาแผนการฝึกอาชีพในสถานประกอบการ ๒๑ กำรจัดกำรศกึ ษำท่ีเกิดจำกขอ้ ตกลงรว่ มกันระหว่ำงสถำนศกึ ษำอำชีวศึกษำหรือสถำบันกำรอำชีวศึกษำกับ สถำนประกอบกำร รัฐวิสำหกิจ หรือหน่วยงำนของรัฐ โดยผู้เรียนใช้เวลำส่วนหนึ่งในสถำบันกำร อำชีวศึกษำ สถำนศึกษำ และเรียนภำคปฏิบัติในสถำนประกอบกำร รัฐวิสำหกิจ หรือหน่วยงำนของรัฐ เพอื่ ให้กำรจดั กำรศึกษำระบบทวภิ ำคสี ำมำรถเพิ่มขดี ควำมสำมำรถด้ำนกำรผลิตและพัฒนำกำลังคนท่ีตรง ตำมควำมต้องกำรของผูใ้ ช้ ตำมจดุ หมำยของหลักสูตร กำรจัดกำรศึกษำระบบทวิภำคี โดยนารายวิชาทวิ ภาคใี นกลุ่มทกั ษะวชิ าชพี เลอื กไปกำหนดรำยละเอียดของรำยวิชำ ได้แก่ จุดประสงค์รำยวิชำ สมรรถนะ รำยวิชำคำอธิบำยรำยวิชำ เวลำที่ใช้ฝึก และจำนวนหน่วยกิต ให้สอดคล้องกับลักษณะงำนของสถำน ประกอบกำรรฐั วิสำหกจิ หรือหน่วยงำนของรัฐ รวมทั้งสมรรถนะวชิ ำชีพของสำขำงำน พรอ้ มจัดทาแผนฝึก อาชีพ การวดั และประเมินผลในแต่ละรำยวชิ ำ ทั้งนี้ อำจนำรายวิชาชีพอื่นในหมวดทักษะวิชาชีพไปจัด รว่ มดว้ ยก็ได้ ๒.๒.๔.๒ กำรจัดกำรศึกษำระบบทวภิ ำคี ระดบั ประกำศนยี บตั รวิชำชีพช้นั สูง สำนักงำนคณะกรรมกำรกำรอำชีวศึกษำ กล่ำวถึงหลักเกณฑ์กำรใช้หลักสูตร ประกำศนียบัตรวิชำชีพชั้นสูง (ปวส.) พ.ศ. ๒๕๕๗ (หน้ำ : ๖) กล่ำวว่ำ การศึกษาระบบทวิภาคี เป็น รูปแบบกำรจัดกำรศึกษำที่เกิดจำกข้อตกลงร่วมกันระหว่ำงสถำนศึกษำอำชีวศึกษำหรือสถำบันกำร อำชวี ศกึ ษำกบั สถำนประกอบกำร รัฐวิสำหกจิ หรือหนว่ ยงำนของรัฐ โดยผูเ้ รยี นใชเ้ วลำส่วนหน่ึงในสถำบัน กำรอำชวี ศึกษำ สถำนศึกษำ และเรียนภำคปฏบิ ัติในสถำนประกอบกำร รัฐวสิ ำหกิจ หรือหน่วยงำนของรัฐ เพอ่ื ใหก้ ำรจัดกำรศกึ ษำระบบทวภิ ำคีสำมำรถเพ่ิมขดี ควำมสำมำรถด้ำนกำรผลิตและพัฒนำกำลังคนท่ีตรง ตำมควำมต้องกำรของผ้ใู ช้ ตำมจดุ หมำยของหลักสูตร กำรจัดกำรศึกษำระบบทวิภำคี โดยนารายวิชาทวิ ภาคีในกลุ่มทักษะวิชาชีพเลอื กไปกำหนดรำยละเอียดของรำยวิชำ ได้แก่ จุดประสงค์รำยวิชำ สมรรถนะ รำยวิชำคำอธิบำยรำยวิชำ เวลำท่ีใช้ฝึก และจำนวนหน่วยกิต ให้สอดคล้องกับลักษณะงำนของสถำน ประกอบกำรรฐั วิสำหกจิ หรือหน่วยงำนของรัฐ รวมทั้งสมรรถนะวชิ ำชีพของสำขำงำน พรอ้ มจัดทาแผนฝึก อาชีพ การวดั และประเมินผลในแตล่ ะรำยวิชำ ท้ังนี้ อำจนำรายวิชาชีพอ่ืนในหมวดทักษะวิชาชีพไปจัด ร่วมด้วยกไ็ ด้ ๒.๒.๕ ศกึ ษาแนวทางการจดั แผนการเรยี นระบบทวิภาคี ๒.๒.๕.๑ ทาความเขา้ ใจหมวดวชิ าในโครงสรา้ งหลกั สตู ร ๑) หมวดทักษะชีวติ มขี ้อกำหนดในโครงสร้ำง ๒ กลุ่ม คือ - กลมุ่ รำยวชิ ำบงั คบั เรยี น - กลุม่ รำยวิชำให้เลือกเรียน ๒) หมวดทกั ษะวิชาชพี ๒.๑) กลมุ่ ทกั ษะวชิ าชพี พ้นื ฐาน - กลมุ่ วิชำบังคับเรยี น ประเภทวชิ ำเดยี วกัน เรยี นรำยวชิ ำเหมือนกนั ศนู ย์อาชวี ศึกษาทวภิ าคี สานักงานคณะกรรมการการอาชีวศกึ ษา กระทรวงศึกษาธิการ

๒๒ คมู่ ือการจดั ทาแผนการฝกึ อาชพี ในสถานประกอบการ ๒.๒) กลมุ่ ทกั ษะวิชาชีพเฉพาะ - กลมุ่ วิชำบงั คับเรยี น สำขำวชิ ำเดยี วกัน เรียนรำยวิชำเหมอื นกัน ๒.๓) กลุ่มทักษะวิชาชีพเลอื ก มี ๒ กลมุ่ - เลือกเรียนรำยวชิ ำในสำขำงำนสว่ นใหญ่ สว่ นท่เี หลอื ให้เลือกเรียน รำยวชิ ำใดกไ็ ด้ - บำงสำขำงำนกำหนดรำยวิชำบังคบั ท่ีตอ้ งเรียน ส่วนรำยวิชำท่ีเหลือ ใหเ้ ลอื กเรยี นใหค้ รบหน่วยกิต ๒.๔) ฝึกประสบการณ์ทกั ษะวิชาชีพ - บงั คบั รำยวชิ ำฝึกงำน ฝกึ งำนไมน่ ้อยกวำ่ ๓๒๐ ช่ัวโมง ๑ ภำคเรยี น - เลือกวิชำชพี อืน่ ๆ ฝึกประสบกำรณ์ไมน่ ้อยกว่ำ ๑ ภำคเรียน ๒.๕) โครงการพฒั นาทกั ษะวิชาชีพ - บังคับวิชำโครงกำร โดยให้จัดกำรเรียนสอนในภำคเรียนท่ี ๕ หรือ ๖ ในระดับ ปวช. และจดั กำรเรยี นสอนในภำคเรยี นท่ี ๓ หรอื ๔ ในระดับ ปวส. และระดับปรญิ ญำตรี ๓) หมวดวชิ าเลอื กเสรี - เลอื กวิชำท่สี นใจ สำขำวิชำใดก็ได้ ๔) กิจกรรมเสรมิ หลักสตู ร - จดั ใหม้ กี จิ กรรมเสรมิ หลักสตู ร ๒ ชัว่ โมงตอ่ สัปดำห์ กระทรวงศกึ ษาธิการ สานักงานคณะกรรมการการอาชีวศกึ ษา ศูนย์อาชวี ศึกษาทวภิ าคี

คมู่ ือการจดั ทาแผนการฝึกอาชีพในสถานประกอบการ ๒๓ กำรเลอื กรำยวิชำเรียนในสถำนศกึ ษำ และฝกึ อำชีพในสถำนประกอบกำร เพ่ือจัดแผนกำร เรียนตลอดหลกั สูตร ควรเลือกรำยวิชำในหมวดต่ำงๆ ดังน้ี หมวดวิชาในโครงสรา้ งหลักสตู ร ปวช. / ปวส. สมรรถนะหลกั หมวดวิชำ ทักษะชวี ิต สมรรถนะ สถานศึกษา สมรรถนะท่วั ไป รำยวิชำ สมรรถนะ กลุ่มทักษะวิชำชีพ สมรรถนะ สถานประกอบการ วชิ าชพี พื้นฐำน รำยวชิ ำ - สำขำวชิ ำ กลุ่มทักษะวชิ ำชีพ สมรรถนะ เฉพำะ รำยวชิ ำ - สำขำงำน กลุ่มทกั ษะวิชำชพี เลือก วเิ ครำะห์งำน ในสถำนประกอบกำร รำยวชิ ำทวภิ ำคี กำหนด หมวดเลือกเสรี สมรรถนะรำยวชิ ำ (เลือกรำยวิชำทวิภำค)ี สอดคลอ้ งกับกำรฝึก อำชีพ ข้อเสนอแนะการเลอื กรายวชิ าสง่ ฝึกอาชพี ในสถานประกอบการระบบทวภิ าคี ๑. ควรเลือกรายวิชาทวภิ าคี ๒. ถ้าเลือกรายวิชาปกติ ต้องหารือและได้รับความเห็นชอบ จากสถานประกอบการว่ามีความ พรอ้ ม สามารถดาเนินการฝึกอาชีพ โดยมีครูฝึก ผู้ควบคุมการฝึก และแผนการฝึกอาชีพได้ ตามจุดประสงค์ สมรรถนะรายวิชา และคาอธิบายรายวชิ าทก่ี าหนดในหลกั สตู ร ศนู ย์อาชีวศกึ ษาทวภิ าคี สานกั งานคณะกรรมการการอาชีวศึกษา กระทรวงศึกษาธิการ

๒๔ คู่มือการจดั ทาแผนการฝึกอาชพี ในสถานประกอบการ ตวั อย่าง รายวชิ าและคาอธิบายรายวชิ า ในหลกั สตู ร รำยวิชำในหลักสูตรหมายถึง รายวชิ าทไี่ ดก้ าหนดรายละเอยี ดของรายวชิ า ๓ สว่ นไว้แลว้ คือ  จดุ ประสงค์รายวชิ า  สมรรถนะรายวชิ า  คาอธิบายรายวิชา ๓๐๐๑-๑๐๐๑ การบรหิ ารงานคณุ ภาพในองค์การ ๓-๐-๓ (Quality Administration in Organization) จุดประสงคร์ ายวิชา เพือ่ ให้ ๑. เข้ำใจเก่ียวกับกำรจัดกำรองค์กำร หลักกำรบริหำรงำนคุณภำพและเพิ่มผลผลิต หลักกำร เพม่ิ ประสทิ ธภิ ำพกำรทำงำน และกำรประยุกต์ใชใ้ นกำรจดั กำรงำนอำชีพ ๒. สำมำรถวำงแผนกำรจัดกำรงำนอำชีพโดยประยุกต์ใช้หลักกำรจัดกำรองค์กำร กำรเพ่ิม ประสิทธิภำพขององค์กำร และกจิ กรรมกำรบรหิ ำรงำนคณุ ภำพและเพ่ิมผลผลิต ๓. มเี จตคติและกิจนสิ ยั ทดี่ ีในกำรจดั กำรงำนอำชีพด้วยควำมรับผิดชอบ รอบคอบ มีวินัย ขยัน ประหยัดอดทนและสำมำรถทำงำนร่วมกัน สมรรถนะรายวชิ า ๑. แสดงควำมรูเก่ียวกับหลักกำรจัดกำรองค์กำร กำรบริหำรงำนคุณภำพและเพ่ิมผลผลิต จัดกำรควำมเสี่ยง กำรจดั กำรควำมขัดแยง้ กำรเพ่มิ ประสิทธิภำพกำรทำงำน ๒. วำงแผนกำรจดั กำรองคก์ ำร และเพ่มิ ประสิทธภิ ำพขององค์กำรตำมหลกั กำร ๓. กำหนดแนวทำงจดั กำรควำมเสย่ี ง และควำมขัดแยง้ ในงำนอำชีพตำมสถำนกำรณ ๔. เลือกกลยุทธ์เพ่ือเพ่ิมประสิทธิภำพกำรทำงำนตำมหลักกำรบริหำรงำนคุณภำพและเพิ่ม ผลผลิต ๕. ประยุกต์ใชก้ จิ กรรมระบบคุณภำพและเพม่ิ ผลผลติ ในกำรจัดกำรงำนอำชีพ คาอธิบายรายวิชา ศึกษำเกี่ยวกับ กำรจัดองค์กำร กำรเพิ่มประสิทธิภำพขององค์กำรกำรบริหำรงำนคุณภำพและ เพม่ิ ผลผลิตกำรจัดกำรควำมเส่ียง กำรจัดกำรควำมขัดแย้งในองค์กำร กลยุทธ์กำรเพ่ิมประสิทธิภำพกำร ทำงำน กำรนำกิจกรรมระบบคณุ ภำพและเพิ่มผลผลิตมำประยุกต์ใช้ในกำรจดั กำรงำนอำชีพ กระทรวงศกึ ษาธิการ สานักงานคณะกรรมการการอาชวี ศึกษา ศูนย์อาชวี ศกึ ษาทวภิ าคี

คู่มือการจดั ทาแผนการฝกึ อาชพี ในสถานประกอบการ ๒๕ ลักษณะรายวชิ าทวภิ าคี ระดบั ปวช. รำยวิชำทวิภำคี ระดบั ปวช. โดยท่วั ไปจะช่ือวิชำเหมอื นกันทุกรหัสวิชำ ใช้ชื่อสำขำงำนเป็นช่ือวิชำ ต่อด้วยตัวเลขแสดงลำดับท่ี ๑, ๒, ๓..... XX แต่อำจมีข้อแตกต่ำงในกำรกำหนดช่ัวโมง หน่วยกิต และ กำรเขยี นคำอธิบำยรำยวชิ ำ ดังนี้ กลุ่มที่ ๑ ชือ่ วชิ ำเหมอื นกนั ทกุ รหสั วิชำ ใช้ช่ือ สำขำงำน เป็นชอื่ วิชำ ต่อด้วยตวั เลข แสดงลำดบั ท่ี ๑, ๒, ๓..... XX ไม่ กำหนดชั่วโมง, ไม่ กำหนดหน่วยกติ , ไม่มี คำอธบิ ำยรำยวิชำ กลมุ่ ที่ ๒ ชอ่ื วชิ ำเหมอื นกันทกุ รหสั วิชำ ใช้ช่ือ สำขำงำน เปน็ ชอ่ื วิชำ ต่อด้วยตวั เลข แสดงลำดับที่ ๑, ๒, ๓..... XX ไม่ กำหนดช่วั โมง, ไม่ กำหนดหน่วยกติ , มีคำอธิบำยรำยวชิ ำเหมอื นกัน กลมุ่ ที่ ๓ ชอ่ื วชิ ำเหมอื นกนั ทกุ รหสั วิชำ ใช้ชือ่ สำขำงำน เป็นชื่อวชิ ำ ตอ่ ดว้ ยตัวเลข แสดงลำดับท่ี ๑, ๒, ๓..... XX ไม่ กำหนดชวั่ โมง, กาหนด หนว่ ยกิต, มคี ำอธบิ ำยรำยวชิ ำเหมอื นกนั กลุม่ ท่ี ๔ ชื่อวชิ ำเหมอื นกนั ทกุ รหัสวชิ ำ ใชช้ ่ือ สำขำงำน เป็นชื่อวชิ ำ ต่อด้วยตัวเลข แสดงลำดบั ท่ี ๑, ๒, ๓..... XX ไม่ กำหนดชั่วโมง, กาหนด หน่วยกติ , มีคำอธิบำยรำยวชิ ำไมเ่ หมือนกนั กลุ่มท่ี ๕ ประเภทวิชำศิลปกรรม ไม่มี รำยวิชำทวิภำคี โดยรำยวชิ ำทวิภำคี จะมีข้อควำมอธบิ ำยไว้ตอนทำ้ ย ดังนี้ สำหรับกำรจัดกำรศึกษำระบบทวิภำคีให้สถำนศึกษำร่วมวิเครำะห์ลักษณะงำนของสถำน ประกอบกำร เพอ่ื นำรำยวิชำในกลมุ่ ทักษะวชิ ำชพี เฉพำะ และกล่มุ วชิ ำชพี เลือกไปกำหนดรำยละเอียดของ รำยวิชำ จัดแผนกำรฝึกอำชีพ กำรวัดและกำรประเมินผลรำยวิชำน้ันๆ ท้ังนี้ โดยให้ใช้เวลำฝึกในสถำน ประกอบกำร ไมน่ อ้ ยกว่ำ ๕๔ ชว่ั โมง มีคำ่ เทำ่ กบั ๑ หน่วยกิต ศูนยอ์ าชีวศกึ ษาทวภิ าคี สานักงานคณะกรรมการการอาชวี ศกึ ษา กระทรวงศกึ ษาธิการ

๒๖ คูม่ อื การจัดทาแผนการฝึกอาชีพในสถานประกอบการ ตัวอย่างรายวชิ าทวภิ าคี ระดบั ปวช. กลุ่มที่ ๑ ช่ือวิชำเหมือนกนั ทกุ รหัสวิชำ ใชช้ อ่ื สำขำงำน เป็นชื่อวิชำ ต่อดว้ ยตัวเลข แสดงลำดบั ที่ ๑, ๒, ๓..... XX ไม่ กำหนดช่ัวโมง, ไม่ กำหนดหนว่ ยกติ , ไมม่ ี คำอธบิ ำยรำยวชิ ำ ได้แก่ ประเภทวชิ าพาณชิ ยกรรม สำขำวชิ ำกำรบัญชี สำขำวชิ ำกำรตลำด สำขำวชิ ำกำรเลขำนุกำร สำขำวชิ ำคอมพวิ เตอร์ธุรกิจ สำขำวชิ ำธุรกจิ สถำนพยำบำล สำขำวิชำกำรประชำสัมพันธ์ สำขำวิชำภำษำต่ำงประเทศ ยกเว้น สำขำวิชำธรุ กจิ ค้ำปลีก อย่ใู นกลุ่มท่ี ๔ รายวชิ าทวภิ าคี สำขำวิชำกำรบญั ชี รหสั วิชา ชอ่ื วิชา ท-ป-น *-*-* ๒๒๐๑-๕๑๐๑ ปฏบิ ตั งิ ำนกำรบญั ชี ๑ *-*-* *-*-* ๒๒๐๑-๕๑๐๒ ปฏบิ ัตงิ ำนกำรบญั ชี ๒ *-*-* *-*-* ๒๒๐๑-๕๑๐๓ ปฏบิ ัตงิ ำนกำรบัญชี ๓ *-*-* ๒๒๐๑-๕๑๐๔ ปฏบิ ัตงิ ำนกำรบัญชี ๔ ท-ป-น *-*-* ๒๒๐๑-๕๑๐๕ ปฏบิ ัติงำนกำรบัญชี ๕ *-*-* *-*-* ๒๒๐๑-๕๑๐๖ ปฏิบัติงำนกำรบญั ชี ๖ *-*-* *-*-* รายวิชาทวิภาคี สำขำวิชำกำรตลำด *-*-* รหัสวชิ า ชื่อวชิ า ศูนย์อาชวี ศกึ ษาทวภิ าคี ๒๒๐๒-๕๑๐๑ ปฏิบัติงำนกำรตลำด ๑ ๒๒๐๒-๕๑๐๒ ปฏิบตั งิ ำนกำรตลำด ๒ ๒๒๐๒-๕๑๐๓ ปฏิบัตงิ ำนกำรตลำด ๓ ๒๒๐๒-๕๑๐๔ ปฏบิ ตั งิ ำนกำรตลำด ๔ ๒๒๐๒-๕๑๐๕ ปฏบิ ัตงิ ำนกำรตลำด ๕ ๒๒๐๒-๕๑๐๖ ปฏิบตั งิ ำนกำรตลำด ๖ กระทรวงศึกษาธิการ สานกั งานคณะกรรมการการอาชีวศึกษา

ค่มู อื การจัดทาแผนการฝกึ อาชพี ในสถานประกอบการ ๒๗ กลุ่มที่ ๒ ชอื่ วชิ ำเหมือนกันทกุ รหสั วชิ ำ ใชช้ ่ือ สำขำงำน เปน็ ชื่อวิชำ ต่อด้วยตวั เลข แสดงลำดับท่ี ๑, ๒, ๓..... XX ไม่ กำหนดชัว่ โมง, ไม่ กำหนดหนว่ ยกิต, มี คำอธบิ ำยรำยวชิ ำ เหมอื นกัน ไดแ้ ก่ ประเภทวชิ าเกษตรกรรม สำขำวชิ ำเกษตรศำสตร์ รายวชิ าทวภิ าคีใน สำขำงำนกำรเกษตร รหสั วิชา ชอื่ วชิ า ท-ป-น *-*-* ๒๕๐๑-๕๑๐๑ ปฏิบตั งิ ำนกำรเกษตร ๑ *-*-* *-*-* ๒๕๐๑-๕๑๐๒ ปฏิบตั ิงำนกำรเกษตร ๒ *-*-* *-*-* ๒๕๐๑-๕๑๐๓ ปฏิบัติงำนกำรเกษตร ๓ *-*-* ๒๕๐๑-๕๑๐๔ ปฏิบตั ิงำนกำรเกษตร ๔ *-*-* ๒๕๐๑-๕๑๐๕ ปฏิบัติงำนกำรเกษตร ๕ ๒๕๐๑-๕๑๐๖ ปฏิบตั งิ ำนกำรเกษตร ๖ ๒๕๐๑-๕๑XX ปฏิบัตงิ ำนกำรเกษตร .. มีคำอธิบำยรำยวิชำ เหมอื นกนั คือ *-*-* ๒๕๐๑-๕๑XX ปฏิบัตงิ านการเกษตร … (ต้องเรยี นรายวิชา ๒๕๐๑-๒๐๐๑ และ ๒๕๐๑-๒๐๐๒ กอ่ น) จดุ ประสงค์รายวิชา เพอื่ ให้ ๑. เข้ำใจหลักกำรปฏิบัติตนและปฏิบัติงำนในกำรประกอบอำชีพผลิตและหรือบริกำรทำง กำรเกษตร ๒. สำมำรถประยกุ ตใ์ ชค้ วำมรู้และทักษะในกำรปฏิบัติงำนผลิตและหรือบริกำรทำงกำรเกษตรใน สถำนประกอบกำรตำมภำระหนำ้ ท่ที ่ไี ด้รบั มอบหมำย ๓. มีเจตคติที่ดีต่องำนอำชีพเกษตร และมีกิจนิสัยในกำรทำงำนด้วยควำมรับผิดชอบ รอบคอบ ปลอดภยั มวี นิ ัย ตรงต่อเวลำ ขยัน อดทนและสำมำรถทำงำนรว่ มกบั ผ้อู นื่ สมรรถนะรายวชิ า ๑. แสดงควำมรเู้ ก่ยี วกับหลกั กำรและประสบกำรณ์ในกำรปฏิบัติตนและปฏิบัติงำนผลิตและหรือ บริกำรทำงกำรเกษตรในสถำนประกอบกำร ๒. ปฏิบตั งิ ำนผลิตและหรอื บรกิ ำรทำงกำรเกษตรท่ไี ดร้ ับมอบหมำยตำมหลักกำรและกระบวนกำร ๓. บันทกึ รำยงำนผลกำรปฏบิ ัติงำนผลิตและหรือบริกำรทำงกำรเกษตรตำมหลักกำร ศูนยอ์ าชีวศึกษาทวภิ าคี สานักงานคณะกรรมการการอาชวี ศกึ ษา กระทรวงศึกษาธิการ

๒๘ ค่มู อื การจดั ทาแผนการฝึกอาชีพในสถานประกอบการ คาอธิบายรายวชิ า ศึกษำและปฏบิ ัตเิ กย่ี วกบั งำนผลิตและหรือบรกิ ำรทำงกำรเกษตรระดบั ฝีมือในสถำนประกอบกำร โดยสถำนศึกษำและสถำนประกอบกำรร่วมกันวิเครำะห์งำนและกำหนดแผนกำรเรียนรู้และฝึกปฏิบัติ เกย่ี วกับกำรปฏิบัติตนในงำนอำชพี กำรรบั คำสัง่ กำรวำงแผน กำรทำงำน กำรจัดเตรียมเคร่ืองมือและวัสดุ อุปกรณ์ในกำรปฏิบัติงำนกำรดำเนินงำนและแก้ไขปัญหำกำรทำงำน กำรบันทึกและสรุปรำยงำนผลกำร ปฏบิ ัตงิ ำน กลุ่มที่ ๓ ชื่อวิชำเหมือนกันทกุ รหัสวชิ ำ ใช้ชื่อ สำขำงำน เปน็ ชื่อวชิ ำ ต่อดว้ ยตัวเลข แสดงลำดบั ที่ ๑, ๒, ๓..... XX ไม่ กำหนดชวั่ โมง, กาหนด หน่วยกิต, มี คำอธิบำยรำยวชิ ำ เหมือนกัน ได้แก่  ประเภทวชิ า อตุ สาหกรรม  รายวิชาทวิภาคี รหสั วิชา ช่ือวชิ า ท-ป-น *-*-๓ ๒๑๐๑-๕๑๐๑ ปฏิบตั ิงำนยำนยนต์ ๑ *-*-๓ *-*-๓ ๒๑๐๑-๕๑๐๒ ปฏิบตั งิ ำนยำนยนต์ ๒ *-*-๔ *-*-๔ ๒๑๐๑-๕๑๐๓ ปฏบิ ัตงิ ำนยำนยนต์ ๓ *-*-๔ ๒๑๐๑-๕๑๐๔ ปฏบิ ตั ิงำนยำนยนต์ ๔ ๒๑๐๑-๕๑๐๕ ปฏบิ ัตงิ ำนยำนยนต์ ๕ ๒๑๐๑-๕๑๐๖ ปฏิบตั งิ ำนยำนยนต์ ๖ มคี ำอธบิ ำยรำยวิชำ เหมือนกนั คือ *-*-๔ ๒๑๐๑-๒๑๑๕ งานบรกิ ารรถยนต์ ๑ จุดประสงค์รายวิชา เพ่ือให้ ๑. เขำ้ ใจกระบวนกำรบริกำรรถยนต์และกำรประมำณรำคำค่ำบริกำร ๒. บรกิ ำรและประมำณรำคำคำ่ บรกิ ำร ๓. เพ่ือให้มีกิจนิสัยในกำรทำงำนที่ดีมีควำมประณีตรอบคอบปลอดภัยและมีจิตสำนึกในกำร รักษำสภำพแวดล้อม สมรรถนะรายวชิ า ๑. แสดงควำมรู้เกย่ี วกับหลกั กำรบรกิ ำรรถยนต์ ๑ ๒. บริกำรรถยนตต์ ำมหลักและกระบวนกำร ๓. ประมำณรำคำค่ำบริกำรรถยนต์ ๑ กระทรวงศกึ ษาธิการ สานักงานคณะกรรมการการอาชีวศกึ ษา ศูนยอ์ าชีวศกึ ษาทวภิ าคี

ค่มู ือการจัดทาแผนการฝกึ อาชีพในสถานประกอบการ ๒๙ คาอธบิ ายรายวชิ า ศึกษำและปฏิบตั ิเกีย่ วกบั กระบวนกำรบรกิ ำรรถยนต์และประมำณรำคำค่ำบริกำร หรือฝึกงำนใน สถำนประกอบกำร กล่มุ ท่ี ๔ ชอ่ื วชิ ำเหมอื นกนั ทกุ รหสั วชิ ำ ใชช้ ่อื สำขำงำน เปน็ ชอ่ื วิชำ ตอ่ ด้วยตัวเลข แสดงลำดบั ที่ ๑, ๒, ๓..... XX ไม่ กำหนดช่วั โมง, กาหนด หนว่ ยกติ , มีคำอธิบำยรำยวิชำ ไม่เหมอื นกนั ไดแ้ ก่ ประเภทวชิ าพาณิชยกรรม สาขาวิชาธุรกิจค้าปลีก ท-ป-น รหสั วิชา ช่อื วิชา *-*-๕ *-*-๕ ๒๒๑๑-๕๑๐๑ ธุรกิจคำ้ ปลีกทั่วไป ๑ *-*-๕ *-*-๓ ๒๒๑๑-๕๑๐๒ ธรุ กจิ ค้ำปลีกทั่วไป ๒ *-*-๓ ๒๒๑๑-๕๑๐๓ ธุรกิจค้ำปลีกทั่วไป ๓ *-*-๕ ๒๒๑๑-๕๑๐๔ ธุรกจิ ค้ำปลกี ท่วั ไป ๔ ๒๒๑๑-๕๑๐๕ ธรุ กิจค้ำปลีกทั่วไป ๕ มีคำอธบิ ำยรำยวิชำ ตา่ งกันคือ ๒๒๑๑-๒๐๐๑ ธุรกิจค้าปลีก ๑ จุดประสงค์รายวชิ า เพ่อื ให้ ๑. รคู้ วำมหมำย ควำมสำคัญ และประเภท ของธรุ กจิ ค้ำปลกี ๒. เขำ้ ใจหลกั กำรพื้นฐำนของกำรดำเนินงำนธรุ กิจคำ้ ปลีก ๓. รู้ประเภทของเอกสำรทใี่ ช้ในธุรกจิ คำ้ ปลีกท่ีฝกึ ปฏบิ ัติ ๔. เข้ำใจโครงสร้ำงของงำนและลักษณะงำนของธรุ กิจค้ำปลกี ท่ฝี ึกปฏิบตั ิ ๕. มที ักษะและประสบกำรณ์ในงำนธุรกจิ คำ้ ปลีกทฝี่ กึ ปฏิบัติ ๖. มีทัศนคติท่ีดีต่อธรุ กจิ ค้ำปลกี สมรรถนะรายวิชา ๑. บอกหลักกำรพื้นฐำนของกำรดำเนินธรุ กิจคำ้ ปลีก ๒. จำแนกประเภทและโครงสรำ้ งธุรกิจค้ำปลีก ๓. เขียนเอกสำรที่ใชใ้ นธรุ กจิ ค้ำปลกี ศนู ยอ์ าชวี ศึกษาทวภิ าคี สานักงานคณะกรรมการการอาชีวศึกษา กระทรวงศกึ ษาธกิ าร

๓๐ คู่มือการจัดทาแผนการฝกึ อาชพี ในสถานประกอบการ คาอธบิ ายรายวิชา ศึกษำและปฏิบัติเกี่ยวกับควำมหมำย ควำมสำคัญ และ ควำมเป็นมำของธุรกิจค้ำปลีก ประเภท ของธุรกิจค้ำปลกี โครงสรำ้ งของธรุ กิจคำ้ ปลกี ลกั ษณะงำนของธุรกจิ คำ้ ปลกี แตล่ ะประเภท บทบำท หน้ำท่ี และควำมรับผิดชอบในแต่ละหน่วยงำน กำรดูแลรักษำควำมสะอำด สุขอนำมัยและควำมปลอดภัย ประเภทของเอกสำรที่ใช้ในธุรกจิ คำ้ ปลีก ๒๒๑๑-๒๐๐๒ ธรุ กิจค้าปลีก ๒ *-*-๕ จุดประสงค์รายวิชา เพอ่ื ให้ ๑. มคี วำมรู้ ควำมเข้ำใจเกี่ยวกบั พฤติกรรมของลกู คำ้ ๒. มีควำมรู้ ควำมเขำ้ ใจกระบวนกำรกำรบรกิ ำรลูกคำ้ ในธุรกจิ ค้ำปลีกแต่ละประเภท ๓. ตระหนักถงึ ผลกำรปฏบิ ัติงำนเกยี่ วกบั กำรใหบ้ รกิ ำรลูกค้ำ ๔. มีประสบกำรณ์ ทักษะในกำรขำยและกำรให้บริกำรลกู คำ้ ๕. มีกิจนสิ ยั ท่ีดตี ่อกำรใหบ้ ริกำรในธุรกิจค้ำปลีก สมรรถนะรายวิชา ๑. บอกวิธกี ำรต้อนรับลกู ค้ำในธุรกจิ แต่ละประเภท ๒. ใหบ้ รกิ ำรลกู ค้ำในธรุ กจิ คำ้ ปลีก ๓. ต้อนรับและใหบ้ รกิ ำรลกู ค้ำ ๔. ใช้และดแู ลรักษำอปุ กรณ์ท่ใี ช้ในธรุ กจิ ค้ำปลีก คาอธิบายรายวิชา ศึกษำและปฏิบัติเก่ียวกับควำมสำคัญของลูกค้ำ กำรบริกำรลูกค้ำ กำรสำรวจควำมต้องกำร กำรกำหนดควำมต้องกำร กระบวนกำรกำรบริกำรลูกค้ำ เทคนิคกำรขำย กำรให้บริกำรเพ่ือสร้ำงควำมพึง พอใจแกล่ กู ค้ำ เทคนิคกำรดูแลรักษำสภำพแวดล้อม และกำรบำรุงรักษำอุปกรณ์ การเขยี นแผนการฝึกอาชีพ  วเิ ครำะห์งำนสถำนประกอบกำร  เลือกงำนทสี่ อดคล้องกบั สมรรถนะรำยวิชำ จัดเป็นหนว่ ยฝึก (รำยละเอียดศกึ ษำเพมิ่ เตมิ ในตอนที่ ๓ กำรเขียนแผนกำรฝกึ ) กระทรวงศกึ ษาธกิ าร สานักงานคณะกรรมการการอาชีวศึกษา ศนู ย์อาชีวศึกษาทวภิ าคี

คู่มอื การจัดทาแผนการฝกึ อาชพี ในสถานประกอบการ ๓๑ ลกั ษณะรายวชิ าทวิภาคี ระดบั ปวส. รำยวิชำทวภิ ำคี ระดบั ปวส. จะมีท้งั รำยวิชำทใี่ ชช้ อ่ื เหมือนกนั ทกุ รหัสวิชำ โดยใช้ช่ือสำขำงำน / สำขำวชิ ำ เป็นช่อื วิชำตอ่ ดว้ ยตัวเลขแสดงลำดับท่ี ๑, ๒, ๓..... XX หรอื ใชช้ ือ่ รำยวชิ ำทต่ี ำ่ งกนั ดงั น้ี กลุ่มท่ี ๑ ช่อื วิชำเหมือนกนั ทกุ รหัสวิชำ โดยใชช้ อ่ื สำขำงำน / สำขำวชิ ำ เปน็ ชือ่ วิชำ ตอ่ ดว้ ยตัวเลข แสดงลำดับที่ ๑, ๒, ๓..... XX ไม่กำหนดชัว่ โมง, ไม่กำหนดหนว่ ยกติ , ไมม่ ี คำอธิบำยรำยวชิ ำ กลุม่ ที่ ๒ ชอ่ื วชิ ำแตกต่ำงกัน, ไม่ กำหนดชัว่ โมง, ไม่ กำหนดหนว่ ยกิต, ไม่มี คำอธบิ ำยรำยวิชำ กลุม่ ท่ี ๓ ชือ่ วชิ ำแตกต่ำงกัน, ไม่ กำหนดช่ัวโมง, กาหนด หนว่ ยกติ , ไม่มี คำอธิบำยรำยวิชำ กลุ่มที่ ๔ ช่อื วชิ ำแตกต่ำงกัน, ไม่ กำหนดช่วั โมง, กาหนด หนว่ ยกิต, มี คำอธบิ ำยรำยวชิ ำ กลมุ่ ท่ี ๕ ประเภทวิชำศิลปกรรม ไมม่ ี รำยวิชำทวิภำคี โดยรำยวชิ ำทวภิ ำคี จะมีขอ้ ควำมอธิบำยไว้ตอนท้ำย ดังนี้ สำหรับรำยวิชำในกำรศึกษำระบบทวิภำคีไม่น้อยกว่ำ ๑๒ หน่วยกิต น้ัน ให้สถำนศึกษำร่วม วิเครำะห์ลักษณะงำนของสถำนประกอบกำร รัฐวิสำหกิจ หรือหน่วยงำนของรัฐ เพ่ือนำมำกำหนด จุดประสงค์รำยวิชำ สมรรถนะรำยวิชำและคำอธิบำยรำยวิชำ ที่สอดคล้องกันระหว่ำงสมรรถนะวิชำชีพ สำขำงำนกับลกั ษณะกำรปฏบิ ัติงำนจริงในสถำนประกอบกำร รวมทง้ั จำนวนหน่วยกิต และเวลำที่ใช้ในกำร ฝึกอำชีพในแต่ละรำยวิชำเพ่ือนำไปจัดแผนกำรฝึกอำชีพ กำรวัดและกำรประเมินผลกำรปฏิบัติงำนให้ สอดคล้องกับสมรรถนะรำยวิชำ ทงั้ นี้ โดยให้ใช้เวลำฝกึ ในสถำนประกอบกำร ไม่น้อยกว่ำ ๕๔ ชั่วโมง มีค่ำ เท่ำกับ ๑ หนว่ ยกิต ศูนยอ์ าชีวศกึ ษาทวภิ าคี สานกั งานคณะกรรมการการอาชวี ศกึ ษา กระทรวงศึกษาธิการ

๓๒ คมู่ อื การจัดทาแผนการฝึกอาชพี ในสถานประกอบการ ตัวอย่างรายวชิ าทวิภาคี ระดับ ปวส. ปวส. กลมุ่ ที่ ๑ ชือ่ วชิ ำเหมือนกันทกุ รหัสวิชำ โดยใชช้ ่อื สำขำงำน / สำขำวิชำเปน็ ชอ่ื วชิ ำตอ่ ด้วยตวั เลข แสดงลำดับท่ี ๑, ๒, ๓..... XX ไม่ กำหนดช่ัวโมง, ไม่ กำหนดหน่วยกิต, ไม่มี คำอธบิ ำยรำยวิชำ ได้แก่  ประเภทวิชา อตุ สาหกรรม รายวิชาทวิภาคี รหัสวชิ า ชื่อวชิ า ท-ป-น *-*-* ๓๑๐๑-๕๑๐๑ งำนเทคนคิ ยำนยนต์ ๑ *-*-* *-*-* ๓๑๐๑-๕๑๐๒ งำนเทคนิคยำนยนต์ ๒ *-*-* *-*-* ๓๑๐๑-๕๑๐๓ งำนเทคนคิ ยำนยนต์ ๓ ท-ป-น ๓๑๐๑-๕๑๐๔ งำนเทคนคิ ยำนยนต์ ๔ *-*-* *-*-* ๓๑๐๑-๕๑XX งำนเทคนิคยำนยนต์ … *-*-* *-*-*  ประเภทวชิ า บริหารธรุ กจิ *-*-* รายวิชาทวภิ าคี ท-ป-น รหัสวิชา ชือ่ วชิ า *-*-* *-*-* ๓๒๐๑-๕๑๐๑ งำนกำรบญั ชี ๑ *-*-* *-*-* ๓๒๐๑-๕๑๐๒ งำนกำรบญั ชี ๒ *-*-* ๓๒๐๑-๕๑๐๓ งำนกำรบัญชี ๓ ๓๒๐๑-๕๑๐๔ งำนกำรบัญชี ๔ ๓๒๐๑-๕๑XX งำนกำรบญั ชี … รายวิชาทวิภาคี รหสั วชิ า ช่อื วิชา ๓๒๐๔-๕๑๐๑ งำนคอมพวิ เตอรธ์ ุรกจิ ๑ ๓๒๐๔-๕๑๐๒ งำนคอมพิวเตอรธ์ ุรกิจ ๒ ๓๒๐๔-๕๑๐๓ งำนคอมพิวเตอรธ์ ุรกจิ ๓ ๓๒๐๔-๕๑๐๔ งำนคอมพวิ เตอร์ธุรกจิ ๔ ๓๒๐๔-๕๑XX งำนคอมพิวเตอรธ์ ุรกิจ … กระทรวงศกึ ษาธกิ าร สานกั งานคณะกรรมการการอาชีวศึกษา ศูนย์อาชวี ศกึ ษาทวภิ าคี

ค่มู อื การจดั ทาแผนการฝึกอาชีพในสถานประกอบการ ๓๓ ปวส. กลมุ่ ท่ี ๒ ชื่อวชิ ำแตกต่ำงกัน, ไม่ กำหนดช่ัวโมง, ไม่ กำหนดหนว่ ยกติ , ไมม่ ี คำอธิบำยรำยวิชำ ได้แก่  ประเภทวชิ า บริหารธุรกจิ สาขาวชิ าการตลาด รายวชิ าทวภิ าคี รหสั วชิ า ชอื่ วชิ า ท-ป-น *-*-* ๓๒๐๒-๕๑๐๑ งำนกำรขำยสนิ คำ้ และบรกิ ำร *-*-* *-*-* ๓๒๐๒-๕๑๐๒ งำนบริกำรลกู ค้ำ *-*-* ๓๒๐๒-๕๑๐๓ งำนกำรจดั กำรงำนกำรตลำด ๓๒๐๒-๕๑๐๔ งำนสง่ เสริมกำรตลำด ปวส. กลุ่มท่ี ๓ ช่อื วชิ ำแตกต่ำงกนั , ไม่ กำหนดชัว่ โมง, กาหนด หนว่ ยกติ , ไม่มี คำอธิบำยรำยวิชำ ไดแ้ ก่  ประเภทวชิ า อุตสาหกรรมการทอ่ งเท่ียว สาขาวิชา การโรงแรม สาขางานบริการอาหารและเครือ่ งด่ืม รายวิชาทวิภาคี รหสั วชิ า ช่ือวิชา ท-ป-น *-*-๓ ๓๗๐๑-๕๓๐๑ งำนควบคมุ ตน้ ทนุ อำหำรและเคร่ืองดื่ม *-*-๓ *-*-๓ ๓๗๐๑-๕๓๐๒ งำนกำรจัดกำรภัตตำคำร *-*-๓ *-*-๓ ๓๗๐๑-๕๓๐๓ งำนกำรจดั เลี้ยง *-*-๓ ๓๗๐๑-๕๓๐๔ งำนบำร์และเคร่ืองดมื่ ๓๗๐๑-๕๓๐๕ งำนเครื่องดม่ื ตำมสมยั นิยม ๓๗๐๑-๕๓๐๖ งำนกำรใช้ภำษำอังกฤษงำนบริกำรอำหำรและเคร่ืองด่ืม ศูนยอ์ าชีวศึกษาทวภิ าคี สานักงานคณะกรรมการการอาชวี ศึกษา กระทรวงศกึ ษาธกิ าร

๓๔ คู่มือการจัดทาแผนการฝกึ อาชีพในสถานประกอบการ ปวส. กลุ่มที่ ๔ ชอื่ วชิ ำแตกต่ำงกัน, ไม่ กำหนด ชัว่ โมง, กาหนด หน่วยกติ , มี คำอธบิ ำยรำยวชิ ำ ไดแ้ ก่  ประเภทวชิ า บรหิ ารธุรกจิ สาขาวิชาการจัดการธรุ กจิ ค้าปลกี รหสั วชิ า ชอ่ื วชิ า ท-ป-น *-*-* ๓๒๑๑-๕๑๐๑ งำนกำรจัดกำรของธุรกจิ ค้ำปลกี ทั่วไป *-*-* *-*-* ๓๒๑๑-๕๑๐๒ งำนกำรจัดซอ้ื และกำรจัดกำรสินคำ้ คงคลงั ของธรุ กิจคำ้ ปลีกทว่ั ไป *-*-* *-*-* ๓๒๑๑-๕๑๐๓ งำนกำรจัดกำรขำยและกำรบริกำรลกู ค้ำของธรุ กิจคำ้ ปลีกทัว่ ไป ๓๒๑๑-๕๑๐๔ งำนกำรจัดกำรทรัพยำกรบคุ คลของธุรกิจคำ้ ปลกี ทัว่ ไป ๓๒๑๑-๕๑๐๕ สมั มนำเชิงปฏบิ ัติกำรวชิ ำชพี ธุรกจิ คำ้ ปลีกทว่ั ไป ๓๒๑๑-๕๑๐๑ งานการจัดการของธรุ กจิ ค้าปลีกท่ัวไป *-*-* (General Retail Business Management) จดุ ประสงค์รายวิชา ๑. มคี วำมรู้ ควำมเข้ำใจเกย่ี วกบั กำรจัดกำรของธุรกิจค้ำปลกี ทวั่ ไป ๒. มีควำมรู้ ควำมเข้ำใจลกั ษณะงำนของธรุ กิจค้ำปลกี ทว่ั ไป ๓. มคี ุณลกั ษณะ กิจนิสยั ทพี่ ึงประสงค์ และเจตคติที่ดีในกำรปฏิบัตงิ ำนกำรค้ำปลีก สมรรถนะรายวิชา ๑. แสดงควำมรู้เกีย่ วกับกำรจัดกำรของธุรกจิ ค้ำปลีกทัว่ ไป ๒. ปฏบิ ตั ิงำนตำมลกั ษณะงำนของธุรกจิ ค้ำปลีกท่ัวไป คาอธบิ ายรายวิชา ศกึ ษำและปฏิบตั เิ กีย่ วกบั กำรจดั กำรขำยและกำรบรกิ ำรลกู ค้ำ ประเภทของธุรกิจค้ำปลีก ลักษณะ งำนของธุรกิจค้ำปลีกท่ัวไป กลุ่มลูกค้ำเป้ำหมำย พฤติกรรมกำรซื้อของลูกค้ำเป้ำหมำย กำรวำงตำแหน่ง ทำงกำรตลำดของธุรกิจค้ำปลีกแต่ละรูปแบบ สินค้ำและกำรบริกำร กำรจัดเรียงสินค้ำ กำรใช้ป้ำยสินค้ำ กำรแนะนำ และกำรสำธิตสินค้ำ กำรใช้ กำรดูแล กำรรักษำอุปกรณ์ และฝึกปฏิบัติเพ่ือเพิ่มทักษะควำม ชำนำญในกำรปฏบิ ตั งิ ำนและกำรให้บริกำรลกู คำ้ ในหนว่ ยงำนทไ่ี ดร้ ับมอบหมำย กระทรวงศึกษาธกิ าร สานักงานคณะกรรมการการอาชีวศกึ ษา ศูนย์อาชวี ศึกษาทวภิ าคี

คู่มือการจัดทาแผนการฝกึ อาชีพในสถานประกอบการ ๓๕ ๓๒๑๑-๕๑๐๒ งานการจัดซ้อื และการจัดการสนิ ค้าคงคลงั ของธุรกิจค้าปลีกทว่ั ไป *-*-* (Purchasing and Inventory Management in General Retail Business) จุดประสงค์รายวชิ า ๑. มคี วำมรู้ ควำมเขำ้ ใจเกย่ี วกบั กำรจดั ซอื้ และกำรจัดกำรสินค้ำคงคลังของธุรกจิ คำ้ ปลกี ทว่ั ไป ๒. มีควำมรู้ ควำมเข้ำใจเก่ยี วกับกำรวำงแผนกำรจดั ซ้อื และระบบกำรส่ังซอ้ื ๓. มีทักษะเกี่ยวกับกำรคัดเลือกสินค้ำ กำรจัดกำรหมวดหมู่สินค้ำ กำรตรวจรับสินค้ำ และกำร ควบคมุ คุณภำพสนิ ค้ำ ๔. มที กั ษะเกีย่ วกับกำรปอ้ งกันกำรสญู เสีย และสญู หำย ๕. มีคุณลกั ษณะ กิจนิสัยที่พึงประสงค์ และเจตคติทีด่ ีในกำรปฏิบัตงิ ำนกำรคำ้ ปลกี สมรรถนะรายวิชา ๑. แสดงควำมรูเ้ กีย่ วกบั กำรจดั ซอื้ และกำรจัดกำรสินคำ้ คงคลังของธุรกิจคำ้ ปลีกทว่ั ไป ๒. ปฏิบตั งิ ำนตำมแผนกำรจดั ซ้ือตำมระบบกำรส่ังซอื้ ๓. คดั เลือกสนิ คำ้ จดั หมวดหมสู่ นิ คำ้ ตรวจรบั สนิ คำ้ ดูแล และควบคุมคุณภำพสินค้ำ ๔. ปฏิบตั ิตำมแผนกำรป้องกันกำรสญู เสีย และสูญหำย คาอธบิ ายรายวิชา ศกึ ษำและปฏิบัตเิ กีย่ วกับกระบวนกำรจดั ซอ้ื กำรวำงแผนกำรจัดซ้ือ กำรกำหนดปริมำณสินค้ำให้ สอดคลอ้ งกบั แผนกำรขำย และกำรส่งเสริมกำรขำย ระบบกำรส่ังซ้ือ กำรคัดเลือกสินค้ำ กำรจัดหมวดหมู่ สนิ ค้ำกำรดูแล และควบคมุ คณุ ภำพสินค้ำ กำรจัดกำรสต็อกสินค้ำ กำรตรวจนับสินค้ำคงคลัง กำรเบิกจ่ำย สนิ คำ้ กำรจัดกำรเกี่ยวกบั กำรป้องกนั กำรสูญเสียและสูญหำย กำรตรวจสอบของฝ่ำยประกันคุณภำพและ ฝกึ ปฏบิ ตั เิ พ่มิ ทักษะควำมชำนำญในกำรปฏิบัติงำนและกำรใหบ้ รกิ ำรลกู ค้ำในหน่วยงำนทไี่ ด้รบั มอบหมำย ปวส. กลมุ่ ที่ ๕ ประเภทวิชำศิลปกรรม ไม่มี รำยวิชำทวิภำคี การเขยี นแผนการฝึกอาชีพ  วเิ ครำะหง์ ำนสถำนประกอบกำร  เลอื กงำนทส่ี อดคลอ้ งกบั สมรรถนะรายวิชา จัดเปน็ หน่วยฝึก (รำยละเอียดศกึ ษำเพิม่ เติมในตอนที่ ๓ กำรเขยี นแผนกำรฝึก) ศูนยอ์ าชวี ศกึ ษาทวภิ าคี สานักงานคณะกรรมการการอาชวี ศึกษา กระทรวงศกึ ษาธกิ าร

๓๖ คูม่ อื การจัดทาแผนการฝึกอาชีพในสถานประกอบการ ๒.๓ ศึกษาลกั ษณะงานของสถานประกอบการ สถำนศกึ ษำ ควรต้องศกึ ษำดูงำนลกั ษณะงำนของสถำนประกอบกำร เพ่อื เขำ้ ใจกระบวนกำร ทำงำนก่อนกำรเลือกรำยวชิ ำ จัดแผนกำรเรยี นและแผนกำรฝึกอำชีพตลอดหลักสตู ร กระทรวงศกึ ษาธิการ สานักงานคณะกรรมการการอาชีวศกึ ษา ศนู ยอ์ าชวี ศกึ ษาทวภิ าคี

คมู่ อื การจดั ทาแผนการฝึกอาชพี ในสถานประกอบการ ๓๗ ๒.๔ ศึกษาแนวทางการเลอื กรายวิชาฝกึ อาชีพลงในแผนการเรียนตลอดหลักสูตร สถำนศึกษำและสถำนประกอบกำรประชุมร่วมกัน เพ่ือพิจำรณำเลือกรำยวิชำฝึกอำชีพในสถำน ประกอบกำร ๒.๔.๑ หลักสาคัญในการเลือกรายวชิ า ๒.๔.๑.๑. พิจำรณำรำยวิชำชพี ท่ตี รงกบั ลักษณะงำน ของสถำนประกอบกำร ๒.๔.๑.๒. เลือกรำยวชิ ำทวภิ ำคี เพ่ือใหแ้ ผนกำรเรยี นใช้รำยวิชำเดียวกัน แต่สำมำรถจัด แผนกำรฝึกอำชีพได้ตำมลักษณะงำนของแต่ละสถำนประกอบกำรที่แตกต่ำงกัน โดยวิเครำะห์งำนของ สถำนประกอบกำร และจัดแผนกำรฝึกอำชีพของแตล่ ะสถำนประกอบกำร การเลอื กรายวชิ า “ระบบทวิภาคี” หมายถึง รำยวิชำทก่ี ำหนดในหลักสูตร วำ่ “รำยวิชำทวภิ ำคี” วตั ถปุ ระสงค์ เพอ่ื ใหส้ ำมำรถจดั แผนกำรฝึกอำชีพ ไดห้ ลำกหลำยตรงกับลักษณะงำน และควำมต้องกำรของสถำนประกอบกำร วธิ กี าร ๑. สถำนศึกษำร่วมวิเครำะห์ลักษณะงำนของสถำนประกอบกำรเพื่อนำมำ กำหนดจุดประสงค์รำยวิชำ สมรรถนะรำยวิชำ และคำอธบิ ำยรำยวิชำที่สอดคล้องกัน ระหว่ำงสมรรถนะ วชิ ำชพี สำขำงำน กับลักษณะกำรปฏบิ ัตงิ ำนจริงในสถำนประกอบกำร ๒. กำรกำหนดจำนวนหนว่ ยกติ รำยวชิ ำ อยู่ระหว่ำง ๓ - ๔ หนว่ ยกิต ๓. เวลำท่ีใช้ในกำรฝึกอำชีพในสถำนประกอบกำรไม่น้อยกว่ำ ๕๔ ชั่วโมงมีค่ำ เท่ำกับ ๑ หนว่ ยกติ ๔. กำรวัดและกำรประเมินผลกำรปฏบิ ัตงิ ำนใหส้ อด คล้องกบั สมรรถนะรำยวิชำ ท่กี ำหนดรว่ มกนั ประเด็น ๑. สถำนศกึ ษำต้องมีขอ้ ตกลงกบั สถำนประกอบกำร ในกำรฝึกอำชีพให้ผ้เู รียนอย่ำง ชัดเจน โดยคำนึงถึงควำมต้องกำรของสถำนประกอบกำร และพิจำรณำแล้วว่ำสอดคล้องกับสมรรถนะ อำชพี ของแตล่ ะสำขำงำนตำมหลกั สูตร ๒. สถำนประกอบกำรมีส่วนร่วมในกำรเลือกรำยวิชำส่งฝึกอำชีพในสถำน ประกอบกำร ศูนย์อาชวี ศึกษาทวภิ าคี สานักงานคณะกรรมการการอาชวี ศกึ ษา กระทรวงศึกษาธิการ

๓๘ คู่มือการจดั ทาแผนการฝึกอาชพี ในสถานประกอบการ ๓. นกั ศกึ ษำกลุ่มเดียวกนั แผนกำรเรียนเดียวกัน สถำนศกึ ษำสำมำรถพิจำรณำส่ง ผเู้ รียนไปฝกึ อำชพี หลำยสถำนประกอบกำรได้ โดยสถำนประกอบกำรและครูนิเทศร่วมกันเขียนแผนกำร ฝกึ ของแต่ละแห่ง ดังน้ัน การเลือกรายวิชาทวิภาคี สามารถใช้ได้กับทุกสถานประกอบการ โดยนาไป เขยี นแผนการฝกึ ของแตล่ ะแห่ง ๒.๔.๑.๓. เลือกรำยวิชำในหลักสูตร หมวดทักษะวิชำชีพเลือก ต้องหำรือและได้รับ ควำมเห็นชอบจำกสถำนประกอบกำร ว่ำ มีควำมพร้อม สำมำรถดำเนินกำรฝึกอำชีพได้ตำมสมรรถนะ รำยวชิ ำ ที่กำหนดในหลกั สูตร การเลือกรายวิชาของ “การศึกษาในระบบ” หมำยถึง รำยวิชำท่ีกำหนด จดุ ประสงคร์ ำยวิชำสมรรถนะรำยวิชำ และคำอธิบำยรำยวิชำ มำแลว้ ในหลักสตู ร วัตถปุ ระสงค์ เพ่ือให้สถำนศกึ ษำท่เี ลอื กรำยวิชำในหลักสูตร จัดทำแผนกำรฝึก อำชพี ใหไ้ ด้ผลตำมวัตถปุ ระสงค์ และสมรรถนะรำยวชิ ำ วธิ กี าร นำสมรรถนะรำยวิชำ มำจัดทำแผนกำรฝึกอำชีพเพ่ือให้ผู้เรียนมี สมรรถนะวิชำชีพตำมที่กำหนด ประเด็นปัญหา - ผู้เรียนกลุ่มเดียวกัน แผนการเรียนเดียวกัน ส่งฝึกอาชีพหลาย สถานประกอบการ ผลกระทบ เน่ืองจำกลักษณะงำนของสถำนประกอบกำรแตล่ ะแหง่ ไมเ่ หมือนกัน ควำมต้องกำรไมเ่ หมอื นกัน - ไม่สำมำรถจัดแผนกำรฝึกได้ครบตำมท่ีกำหนดในจุดประสงค์ และ สมรรถนะรำยวิชำทหี่ ลักสตู รกำหนด - ไม่มงี ำนตำมทีก่ ำหนดหลกั สูตร หรอื “ม”ี แต่ “มไี ม่ครบ” - สถำนศึกษำตอ้ งจัดให้ครปู ระจำวิชำ “สอนเสรมิ ” - ครูสอนเสรมิ แต่ละสถำนประกอบกำรไม่เหมือนกัน แตกต่ำงกันตำม งำนทีป่ ฏิบัติ หรอื ไม่ได้ปฏิบัตขิ องแตล่ ะแห่ง ๒.๔.๑.๕ ชว่ งเวลำในกำรสอนเสริม - ถ้ำเป็นเวลำทำกำร อำจจะ มีผลกระทบต่อกำรบริหำรจัดกำรกำลังคน ในกำรปฏบิ ัตงิ ำนของสถำนประกอบกำร - ถ้ำเป็นวันเหยุด จะกระทบต่อวันหยุดของครูผู้สอนและผู้เรียน หำกเป็น ชว่ งเวลำส้ันๆ กอ็ ำจจะไม่มปี ัญหำ แต่ถำ้ ต้องปฏิบตั ติ อ่ เนื่องจะมผี ลกระทบต่อครผู ูส้ อนและผู้เรยี น ๒.๔.๑.๖ สถำนศกึ ษำไม่ไดฝ้ ึกใหผ้ เู้ รยี น มคี วำมรู้ ควำมสำมำรถตรงกับควำมต้องกำรใน กำรปฏิบัตงิ ำนของสถำนประกอบกำร แต่ต้องฝึกให้ผเู้ รียนปฏิบัตงิ ำนตำมทกี่ ำหนดในหลักสูตร อำจจะไม่ ตรงกบั ควำมตอ้ งกำรใชง้ ำนจรงิ ของสถำนประกอบกำรแต่ละแห่ง ซ่ึง “ไม่ตรงกับหลักการของการศึกษา ระบบทวภิ าคี” กระทรวงศึกษาธิการ สานักงานคณะกรรมการการอาชีวศกึ ษา ศนู ย์อาชวี ศกึ ษาทวภิ าคี

คู่มอื การจดั ทาแผนการฝึกอาชพี ในสถานประกอบการ ๓๙ ๒.๔.๒. การเลือกรายวชิ าของการศึกษา “ในระบบ”สำมำรถทำได้ โดยพิจำรณำแนวทำงดังน้ี ๒.๔.๒.๑ สถำนประกอบกำรพิจำรณำจุดประสงค์ สมรรถนะ และคำอธิบำยรำยวิชำ แล้ว สำมำรถจดั ดำเนินกำรฝึกอำชีพได้ตำมท่ีกำหนด โดยครูประจำสำขำร่วมพิจำรณำแล้ว เห็นชอบว่ำ สำมำรถดำเนนิ กำรได้ ๒.๔.๒.๒ ผู้เรียนกลุ่มเดียวกัน แผนกำรเรียนเดียวกัน ส่งฝึกอำชีพสถำนประกอบกำร เดยี วกัน ๒.๔.๒.๓ กรณีผู้เรียนกลุ่มเดียวกัน แผนกำรเรียนเดียวกัน ส่งฝึกอำชีพสถำน ประกอบกำรหลำยแหง่ และทกุ แหง่ สำมำรถดำเนินกำรได้ตำมข้อ ๒.๑ ๒.๔.๒.๔ หำกจำเป็นต้อง “สอนเสริม” บำงหน่วย ซึ่งทุกฝ่ำยได้ทรำบล่วงหน้ำ และ เตรยี มแผนงำนรองรบั ไว้แล้ว ท้ังสถำนศึกษำและสถำนประกอบกำร สำมำรถดำเนินกำรได้ไม่เกิดควำม ย่งุ ยำกท้งั ๒ ฝ่ำย ศนู ย์อาชวี ศึกษาทวภิ าคี สานกั งานคณะกรรมการการอาชีวศกึ ษา กระทรวงศกึ ษาธิการ

คู่มือการจัดทาแผนการฝึกอาชีพในสถานประกอบการ ศูน ์ยอาชีวศึกษาทวิภาคี สา ันกงานคณะกรรมการการอาชีวศึกษา ตวั อยา่ งแผนการเรยี นตลอดหลกั สูตร น้ี สาหรบั ระดับ ปวส. ๑ ฝึกอาชพี ในสถานประกอบการ ประเภทผลิตช้นิ ส่วนรถยนต์ ฝกึ อาชีพสปั ดาห์ละ ๖ วนั กระทรวงศึกษาธิการ ๔๐

คมู่ ือการจดั ทาแผนการฝึกอาชีพในสถานประกอบการ ๔๑ ๒.๕ ศกึ ษาการคานวณเวลาในการฝึกอาชพี • การคดิ หนว่ ยกติ ให้ถือเกณฑ์ คอื - รำยวิชำที่ใช้ในกำรฝกึ อำชพี ระบบทวิภำคี ระดับ ปวช. , ปวส. และ ทล.บ. ไม่น้อยกวำ่ ๕๔ ช่วั โมง เท่ำกบั ๑ หน่วยกิต - กำรฝกึ ประสบกำรณท์ กั ษะวิชำชีพในสถำนประกอบกำรหรอื แหลง่ วทิ ยำกร ระดับ ปวช. และ ปวส. ไมน่ อ้ ยกว่ำ ๓๒๐ ช่ัวโมงเท่ำกบั ๔ หนว่ ยกติ (๘๐ช่ัวโมง เทำ่ กบั ๑หน่วยกิต) ระดบั ทล.บ. ไมน่ อ้ ยกวำ่ ๕๔ ช่วั โมง เท่ำกับ ๑ หนว่ ยกิต - กำรทำโครงกำรพัฒนำทกั ษะวิชำชพี ไมน่ ้อยกวำ่ ๕๔ ชวั่ โมง เทำ่ กบั ๑ หน่วยกิต • การระบชุ ั่วโมงเรยี น จานวนหนว่ ยกติ ให้ระบุตำมควำมหมำย ท หมำยถงึ จำนวนชว่ั โมงเรียนทฤษฎีตอ่ สปั ดำห์ ป หมำยถึง จำนวนช่ัวโมงเรียนปฏิบัติตอ่ สปั ดำห์ น หมำยถงึ จำนวนหน่วยกติ ศ หมำยถงึ จำนวนชวั่ โมงศึกษำคน้ คว้ำดว้ ยตนเองตอ่ สัปดำห์ ระดบั ปวช. และ ปวส. ใช้ ท – ป – น ตวั อยำ่ ง เช่น รหสั วชิ า ชื่อวิชา ท–ป–น ๒๒๐๔-๒๐๐๓ เครือขำ่ ยคอมพิวเตอรเ์ บ้ืองต้น ๑–๒–๒ หมำยควำมว่ำ ทฤษฏี ๑ ช่ัวโมง ปฏบิ ตั ิ ๒ ช่วั โมง จำนวน ๒ หน่วยกิต ๓๑๐๐-๐๑๐๕ ควำมแขง็ แรงของวสั ดุ ๓–๐–๓ หมำยควำมว่ำ ทฤษฏี ๓ ช่ัวโมง ปฏบิ ัติ ๐ ชว่ั โมง จำนวน ๓ หนว่ ยกติ ข้อเสนอแนะแนวปฏบิ ตั ิ จำกเกณฑ์ที่กล่ำวว่ำ รำยวิชำท่ีใช้ในกำรฝึกอำชีพระบบทวิภำคี ในระดับ ปวช., ปวส. และ ทล.บ. ไม่น้อยกว่ำ ๕๔ ชั่วโมง เท่ำกับ ๑ หน่วยกิต หมำยควำมว่ำ สถำนศึกษำสำมำรถกำหนด ชั่วโมงฝึกอำชีพเป็นอยำ่ งอนื่ ได้ แต่ตอ้ งไม่น้อยกว่ำ ๕๔ ช่ัวโมง ตอ่ ๑ หนว่ ยกติ ทงั้ น้ี เม่ือสถำนศึกษำพิจำรณำว่ำจะกำหนดว่ำ ระดับกำรศึกษำมีชั่วโมงฝึก : หน่วยกิต เท่ำไร ต้องใช้ปฏิบัตเิ หมอื นกนั ทกุ สำขำวชิ ำ ตัวอย่าง แนวทำงกำรกำรคำนวณ ช่ัวโมงกำรฝกึ : หน่วยกติ เพื่อประกอบกำรพจิ ำรณำกำร กำหนดจำนวนหนว่ ยกติ และจำนวนรำยวิชำ เพ่อื จดั ทำแผนกำรฝกึ อำชีพในสถำนประกอบกำร ศนู ย์อาชีวศึกษาทวภิ าคี สานกั งานคณะกรรมการการอาชีวศกึ ษา กระทรวงศึกษาธิการ

๔๒ คู่มอื การจดั ทาแผนการฝกึ อาชีพในสถานประกอบการ จำนวน กำหนดชม. ฝึกอาชีพ สปั ดาห์ละ ๕ วนั รวมหนว่ ยกิตทไ่ี ด้ นก. ไมน่ ้อยกวำ่ วันละ ๘ ชม. สัปดำห์ละ ๕ วัน นก. ที่ได้ ๓ ภำคเรียน ๒ ภำคเรียน ๑ นก. จำนวนวนั ฝกึ /นก. ๑๘ สัปดำห์ มีวันฝกึ ๑ ภำคเรยี น ๓๖ นก. ๒๔ นก. ๑ นก. ๕๔ ๖ วนั ๙๐ วัน ๑๒ นก. ๓๓ นก. ๒๒ นก. ๑ นก. ๖๐ ๗ วัน ๙๐ วัน ๑๑ นก. ๒๔ นก. ๑๖ นก. ๘๐ ๑๐ วนั ๙๐ วนั ๘ นก. ฝึกอาชพี สปั ดาห์ละ ๖ วัน จำนวน กำหนด ชม. วนั ละ ๘ ชม. สัปดำหล์ ะ ๖ วัน นก. ท่ีได้ รวมหนว่ ยกติ ท่ไี ด้ นก. ไม่นอ้ ยกวำ่ จำนวนวันฝกึ /นก. ๑๘ สัปดำห์ มีวนั ฝกึ ๑ ภำคเรียน ๓ ภำคเรยี น ๒ ภำคเรียน ๑ นก. ๕๔ ๖ วนั ๑๐๘ วัน ๑๕ นก. ๔๕ นก. ๓๐ นก. ๑ นก. ๖๐ ๗ วัน ๑๐๘ วัน ๑๓ นก. ๓๙ นก. ๒๖ นก. ๑ นก. ๘๐ ๑๐ วนั ๑๐๘ วัน ๑๐ นก. ๓๐ นก. ๒๐ นก. หมายเหตุ ตามเวลาที่ฝึกผู้เรียนได้หน่วยกิตไม่เกินเกณฑ์ท่ีกาหนด ท้ังน้ีสถานศึกษา ต้องจัดแผนการฝึกของผู้เรียนในสถานประกอบการให้มีชั่วโมงสาหรับผู้เรียนเข้าร่วมกิจกรรมต่างๆ กับ สถานประกอบการ ๒ ช่ัวโมงต่อสัปดาห์ จากแผนการเรยี นตัวอย่าง สถำนศกึ ษำกำหนดแนวปฏบิ ตั ิ ระดับ ปวส. หนว่ ยกิต ๑ หนว่ ยกิต ฝึกอำชีพไมน่ ้อย กว่ำ ๖๐ ช่ัวโมง สาขาเทคนิคยานยนต์ ฝึกอาชีพ สปั ดาหล์ ะ ๖ วัน ภำคเรียน จำนวน นก. จำนวน ชม. จำนวนวัน จำนวนสัปดำหก์ ำรฝึก ชว่ั โมงท่ีเกนิ อำชพี ตำมเกณฑ์ ๑/๕๙ ๑๑ ๖๖๐ ๘๒ ๑๓ ๓๖ ๒/๕๙ ๑๕ ๙๐๐ ๑๑๒ ๓๖ ๑๘ กระทรวงศกึ ษาธกิ าร สานักงานคณะกรรมการการอาชีวศกึ ษา ศูนย์อาชีวศึกษาทวภิ าคี

๓. การเขยี นแผนการฝกึ อาชีพ ๓.

๔๔ คู่มอื การจัดทาแผนการฝกึ อาชีพในสถานประกอบการ ๓. การเขยี นแผนการฝึกอาชพี ๓.๑ ความหมายและประเภทของแผนการฝกึ อาชพี ๓.๑.๑ แผนกำรฝึกอำชีพ หมายถึง แผนงานของสถานประกอบการในการฝึกอาชีพให้กับ ผเู้ รยี นระบบทวิภาคีให้มีความรู้ ความสามารถ ทักษะในอาชีพ และพฤติกรรมที่พึงประสงค์ตามลักษณะ งานของสถานประกอบการ สอดคล้องกับหลักสตู รแตล่ ะระดบั โดยจดั ทำเป็นเอกสำร ใบงำน แผนกำรฝกึ อำชีพ มี ๒ ประเภท ดังนี้ ๓.๑.๑.๑. แผนการฝึกอาชีพตลอดหลักสูตร (ฝอ.๑) หมำยถึง แผนงำนของสถำน ประกอบกำร เพื่อจัดเตรียมบุคลำกร สถำนท่ีฝึก วัสดุ อุปกรณ์ เครื่องมือในกำรฝึกอำชีพให้แก่ผู้เรียน ระบบทวภิ ำคี ตลอดระยะเวลำกำรฝึกอำชพี ในสถำนประกอบกำร ตัง้ แต่เริ่มตน้ จนสนิ้ สดุ กำรฝึกอำชีพ ๓.๑.๑.๒. แผนการฝึกอาชีพรายหน่วย (ฝอ.๒) หมำยถึง แผนงำนของครูฝึก เพอื่ จัดเตรียม เนอ้ื หำ วธิ สี อน วัสดุ อปุ กรณ์ เครื่องมือ กำรประเมินผลในกำรฝึกอำชีพให้แก่ผู้เรียนระบบ ทวภิ ำคี เพือ่ ใหม้ รี ะดับควำมรู้ควำมสำมำรถ ตำมจุดประสงค์ทก่ี ำหนดแต่ละงำนทท่ี ำกำรฝึกอำชีพ กระทรวงศกึ ษาธิการ สานักงานคณะกรรมการการอาชวี ศึกษา ศูนยอ์ าชวี ศึกษาทวภิ าคี

คมู่ อื การจดั ทาแผนการฝกึ อาชพี ในสถานประกอบการ ๔๕ แบบบัน ึทกแผนการ ึฝกอาชีพตลอดห ัลกสูตร (ฝอ. ๑) ศนู ยอ์ าชวี ศกึ ษาทวภิ าคี สานกั งานคณะกรรมการการอาชีวศึกษา กระทรวงศกึ ษาธกิ าร