anahtar_ocak_2018

UZMANLIK TEZİTürkiye ekonomisinin geleceğe güvenle bakması Cumhuriyetin kurulduğu ilk dönemden 1930için yüksek nitelikli bir imalat sanayi yapısına yılına kadar olan dönemde (1923-1930), tarımsahip olmak hayati önem arz etmektedir. İmalat sektörünün Anadolu’da büyük bir ağırlığı vardısanayindeki olumlu gelişmeler hem ekonomideki ve tarım sektöründe çalışanlar nüfusun %80’iniverimlilik artışına olumlu katkı yapmakta hem oluşturmaktaydı. Bu nedenle, tarımın desteklenmeside Türkiye’nin ekonomik büyüme kapasitesini Türkiye’de sanayinin gelişmesi için mutlak bir önemartırmaktadır. İmalat sanayi ürünleri çok büyük arz etmekteydi.ölçüde uluslararası ticarete tabi olduğu için busektör rekabet yoğun bir sektör olma özelliğine 1924 yılında Türkiye İş Bankası kurulmuştur.sahiptir. Bu nedenle ülkeler bu sektörde rekabetçi bir Bankanın görevi her türlü sınai, ticari işlerle bizzatbiçimde varlık gösterebilmek için daha etkin ve daha uğraşmak ve bu alanda çalışan kuruluşlara krediverimli olmak zorundadır. açmak olarak belirlenmiştir (Şahin, 2006). 1927 yılında 1913 tarihli Teşvik-i Sanayi Kanunu gözdenSanayinin tarihsel gelişiminin bilinmesi hem geçirilerek tekrar yürürlüğe konmuştur. 1913 yılındamevcut durum analizi hem de geleceğe bakışın 239 kuruluş bu yasadan yararlanırken, 1927’de iseşekillendirilmesi açısından önem arz etmektedir. 470 kuruluş yasadan yararlanmıştır. Bu Kanun 15 yıl OCAK 2018 49

UZMANLIK TEZİ İmalat Sanayi Alt Sektörlerinin Ölçeksel Analizi - Iboyunca imalat sanayi kuruluşlarına önemli teşvikler olarak, temel ham maddeleri yurt içinde üretilen/getirmiştir (Karluk, 2013, M. Toprak (ed.)). üretilecek sınai tesislerine öncelik verilmesi, büyük sermaye ve ileri teknoloji gerektiren projelere kaynak1927 yılında Türkiye’de ilk defa sanayi sayımı aktarılması ve tesislerin kuruluş kapasitelerinin içyapılmıştır. Sayıma göre, ülkede üretilen tüketimi karşılayacak düzeyde tutulması ilkelerinedeğerin %65’i tarım ve sanayi sektöründen dayanmaktaydı (Şahin, 2006).kaynaklanmaktadır. 1927 sayımında sınai işletmelerin%44’ü gıda ve tütün sanayinde, %29’u dokuma ve Planın kapsadığı sanayi dalları dokuma sanayi,giyim sanayinde, %22,6’sı maden, metal, toprak ve maden sanayi, kâğıt ve selüloz sanayi, toprakmakine sanayi yan dallarında ve yaklaşık %10’u ağaç ve seramik sanayi ve kimya sanayi olmuştur.sanayinde üretim gerçekleştirmekteydi. İthalatın Plan dışında kalan sektörler ise Teşviki Sanayi%90’ı sanayi ürünlerinden meydana gelmiş olup Kanunu’ndan yararlanmaya devam etmiştir vebunun %70’i tüketim malı %30’u da ara ve yatırım iç piyasada dış rekabete karşı etkin bir şekildemallarıydı. 1927 sanayi sayımında tespit edilen 65 bin korunmuştur (Şahin, 2006).civarı işyerinde yaklaşık 256.900 iş gücü istihdamediliyordu. Sanayi işletmelerinin %44’ü tarımsal 1938-1942 dönemini kapsayan İkinci Beş Yıllık Sanayiham maddelerin basit işlemesini yapmaktaydı Planı İkinci Dünya Savaşı’nın meydana gelmesinden(Karluk, 2013, M. Toprak (ed.)). Sektörlerde üretilen ötürü uygulanamamıştır.katma değerin yaklaşık %65’i gıda, tütün ve derisanayilerinde, %18,3’ü tekstilde, %9’u metal, kimya, 1950-1960 yılları arasında yıllık sanayi büyümekâğıt sanayilerinde ve %3,5’i ağaç işleri sanayilerinde hızının ortalaması bu dönemde %4,3’e ulaşmış,üretilmişti (Keyder, 1982). sanayinin milli hâsıla içindeki payı ise %18’e yaklaşmıştır. 1950 yılından 1958’e kadar ülkedeki1920’li yıllarda sanayi milli gelirin öncü bir sektörü toplam yatırımların %21’i sanayi sektörüne ayrılmıştırolabilecek boyutlar taşımıyordu, Gayri Safi Milli (Karluk, 2013, M. Toprak (ed.)).Hâsıla (GSMH) içindeki payı %11’di. Gerçekleşenyüksek büyüme hızı dinamik bir sanayileşme 1960-1980 yılları arasında 3 adet 5 Yıllık Kalkınmatemposunu değil, bir yeniden inşa sürecini Planı hazırlanmıştır. Sanayileşmeye öncelikyansıtmaktadır (Boratav, 2007). Bu dönemde tanınması ve ithal ikameci bir sanayileşme modelininsanayinin ekonomi içindeki payının artırılması benimsenmiş olması üç kalkınma planının da ortakkonusunda başarı sağlanamamıştır. özelliğidir.1929 - 1939 yılları arasında korumacı bir devlet 1980’li yıllarla birlikte ihracata dönük sanayileşmeanlayışı hâkimdir. Bu durumun temel sebebi 1929 stratejisi ve dışa dönük ekonomik politikalaryılında meydana gelen Dünya Ekonomik Buhranı’nın benimsenmiştir. Devlet ekonomideki etkinliğini özelsonucu olarak devletçilik politikasıyla devletin sektöre bırakmaya başlamıştır. 24 Ocak Kararlarıöncülüğünde planlı sanayileşmenin hedef alınmış ile ithalatta liberalizasyona öncelik veren modelolmasıdır. Cumhuriyetin ilk yıllarında ekonomi benimsenmiştir. 1995 yılında Gümrük Birliği’nepolitikaları özel girişim odaklıydı fakat sermaye girilmesi, 1995 yılında Dünya Ticaret Örgütü’neyetersizliği, girişimci azlığı, nitelikli iş gücü eksikliği, (DTÖ) üye olunması gibi gelişmeler sanayileşmeyiteknolojinin çok düşük olması vb. nedenlerle bu önemli ölçüde etkileyecek politika değişikliklerinepolitikanın başarısız olması devletçilik politikasının neden olmuştur. 1994 ve 1999 yıllarında meydanaortaya çıkış nedenidir. gelen krizler dolayısıyla sanayi hasılasında küçülme olsa da ileri teknoloji sanayi dallarının ağırlığının1934-1938 yılları arasında Birinci Beş Yıllık Sanayi artması sanayide derinleşmenin göstergesidir.Planı hazırlanmış ve uygulanmıştır. Bu plan esas50 OCAK 2018

UZMANLIK TEZİİmalat sanayinin teknolojik yapısını değiştirmeye oldukları bir sınıflama türüdür. Avrupa Topluluğundayönelik son 15 yılda düşük teknolojili ürünlerden Ekonomik Faaliyetlerin İstatistiki Sınıflamasıorta teknolojili ürünlere geçişte uygulanan politika anlamındadır.ve çıktılar, önümüzdeki dönemde yüksek teknolojiliürünlere geçiş sürecinde de yol gösterici birer Sanayide üretilen mallar ve mal grupları hem ihtiyaçpolitika aracı olacaktır. hem yeni teknoloji hem de dünya ekonomisinin büyümesine göre zamanla çeşitlenmektedir. MallarÜlkemizin ekonomik ve sosyal gelişme hedeflerinin çeşitlendiği için sanayi sınıflamaları da buna görebelirlenmesi ve bu hedeflerin gerçekleşmesi revize edilmektedir. Yapılan revizyonlar sınıflamanınyönünde kararlı adımlar atılması için istatistiki isminin yanında “Rev.” kısaltmasıyla gösterilmektedir.verilere ihtiyaç vardır. Bu verilerin ulusal ve Örneğin ISIC Rev.4 ya da NACE Rev.2 gibi.uluslararası karşılaştırılabilirliğini ve tutarlılığınıtemin etmek, üretilen tüm verilerin entegrasyonunu Avrupa Topluluğunda Ekonomik Faaliyetlerinsağlamak ise ancak sınıflamalar ve kodlama İstatistiki Sınıflaması – NACE Rev.2.’ye göre sanayisistemlerinden oluşan ortak bir dil aracılığıyla sektörü;mümkündür (TÜİK, 2013). • Madencilik ve taş ocakçılığı,Sınıflamalar ülkelerin veriler üzerine ortak bir dilkonuşmasına imkân vermektedir. Bu sınıflandırma • İmalat sanayi,yapısının genel amacı, ülkelerin istatistiki verilerikullanarak ortak bir sınıflandırma dili ile uluslararası • Elektrik gaz, buhar ve iklimlendirme üretimi vekarşılaştırmalar yapma ve bu karşılaştırmalar baz dağıtımı ve alt sektörlerinden oluşmaktadır.alınarak çeşitli politikalar belirlemektir. Türkiye İstatistiki Bölge Birimleri SınıflandırmasıSınıflamaların ana çatısı, Birleşmiş Milletler İstatistik (Türkiye İBBS) (Fransızca: nomenclature d’unitésKomisyonu ya da Uluslararası Çalışma Örgütü, territoriales statistiques, NUTS), Avrupa BirliğiUluslararası Para Fonu, Birleşmiş Milletler Eğitim, ülkelerinin kullandığı İstatistiki Bölge BirimleriBilim ve Kültür Örgütü gibi kendi konularına ilişkin Sınıflandırması içinde Türkiye için kullanılanalanlarda yetkili uluslararası kuruluşlar tarafından sınıflandırmadır. Bu çalışmada analiz, İBBS Düzey-2geliştirilmektedir (TÜİK, 2013). 26 alt bölge bazında yapılmıştır.Dünyada ISIC (International Standard Industrial Türkiye Sanayi Stratejisi Belgesi’nin (2015-2018)Classification of All Economic Activities), NACE 15. eylemi “Sektörel rekabet edebilirlik analizleri(Statistical Classification of Economic Activities yapılacaktır” şeklindedir. Eylem açıklaması olarakin the European Community), NAICS (The North da “Ülkemiz imalat sanayi sektörlerinin uluslararasıAmerican Industry Classification System) ve rekabet gücünün ortaya konulması ve geliştirilmesiANZSIC (Australian and New Zealand Standard amacıyla Girişimci Bilgi Sistemi (GBS) ve Sanayi SicilIndusrial Classfication) olmak üzere dört farklı Bilgi Sistemi ile diğer veri tabanlarından elde edilensanayi sınıflaması kullanılmaktadır. Türkiye’de ise veriler analiz edilerek sektörel rekabet edebilirlikBirleşmiş Milletler İstatistik Ofisi tarafından türetilen raporları hazırlanacaktır” ifadesi yer almaktadır. BuISIC ve Avrupa Birliği ülkeleri tarafından ortaya çalışmanın Türkiye Sanayi Stratejisi’ndeki bu eyleminkonan NACE sınıflamaları kullanılmaktadır. ISIC, altyapısını oluşturduğu düşünülmektedir. AynıTüm Ekonomik Faaliyetlerin Uluslararası Standart zamanda çalışma uluslararası düzeye evirilebilecekSanayi Sınıflaması’dır. NACE ise ISIC sınıflamasından biçimdedir. Sektörel rekabet edebilirliğin temeli,türetilen ve AB üyesi ülkelerin kullanmak zorunda mevcut durumun iyi analiz edilmesi ve kaynak etkinliğinin olabilecek en iyi düzeyde sağlanmasıdır. OCAK 2018 51

UZMANLIK TEZİ İmalat Sanayi Alt Sektörlerinin Ölçeksel Analizi - I Tablo 1. Türkiye İstatistiki Bölge Birimleri Sınıflandırması İstatistiki Bölge Birimleri Sınıflandırması (İBBS) İstatistiki Bölge Birimleri Sınıflandırması (İBBS) Düzey 1 Düzey 2 Düzey 3 Düzey 1 Düzey 2 Düzey 3(12 Bölge Birimi) (26 Bölge Birimi) (81 İl Düzeyinde) (12 Bölge Birimi) (26 Bölge Birimi) (81 İl Düzeyinde)Kod Tanım Kod Tanım Kod Tanım Kod Tanım Kod Tanım Kod Tanım TRA11 ERZURUM TR411 BURSA TRA1 ERZURUM TRA12 ERZİNCAN TR41 BURSA TR412 ESKİŞEHİR KUZEYDOĞU TRA13 BAYBURT TR4 DOĞU TR413 BİLECİK ANADOLU TRA21 AĞRI MARMARA TR421 KOCAELİTRA TRA22 KARS TRA23 IĞDIR TR42 KOCAELİ TR422 SAKARYA TRA2 AĞRI TR423 DÜZCE TRA24 ARDAHAN TR424 BOLU TR425 YALOVA TRB11 MALATYA TR51 ANKARA TR510 ANKARA TR52 KONYA TR521 KONYA TRB1 MALATYA TRB12 ELAZIĞ TR5 BATI TR522 KARAMAN TRB13 BİNGÖL ANADOLU ORTADOĞU TRB14 TUNCELİ TR611 ANTALYA ANADOLU TRB21 VANTRB TR61 ANTALYA TR612 ISPARTA TRB2 VAN TRB22 MUŞ TR6 AKDENİZ TR62 ADANA TR613 BURDUR TRB23 BİTLİS TR621 ADANA TR622 MERSİN TRB24 HAKKÂRİ TR631 HATAY TRC11 GAZİANTEP TR63 HATAY TR632 K.MARAŞ TR633 OSMANİYE TRC1 GAZİANTEP TRC12 ADIYAMAN TRC13 KİLİS TR711 KIRIKKALE TRC21 ŞANLIURFA TR712 AKSARAY TRC22 DİYARBAKIRTRC GÜNEYDOĞU TRC2 ŞANLIURFA TRC31 MARDİN TR71 KIRIKKALE TR713 NİĞDE ANADOLU TR7 ORTA TR714 NEVŞEHİR ANADOLU TR715 KIRŞEHİR TRC3 MARDIN TRC32 BATMAN TR721 KAYSERİ TRC33 ŞIRNAK TR72 KAYSERİ TR722 SİVAS TRC34 SİİRT TR723 YOZGAT TR811 ZONGULDAKTR1 İSTANBUL TR10 İSTANBUL TR100 İSTANBUL TR211 TEKİRDAĞ TR81 ZONGULDAK TR812 KARABÜK TR21 TEKİRDAĞ TR212 EDİRNE TR813 BARTIN TR22 BALIKESİR TR213 KIRKLARELİTR2 BATI TR221 BALIKESİR TR821 KASTAMONU MARMARA TR222 ÇANAKKALE TR8 BATI TR82 KASTAMONU TR822 ÇANKIRI KARADENİZ TR823 SİNOP TR831 SAMSUN TR31 İZMİR TR310 İZMİR TR83 SAMSUN TR832 TOKAT TR833 ÇORUM TR321 AYDIN TR834 AMASYA TR32 AYDIN TR322 DENİZLİ TR901 TRABZONTR3 EGE TR323 MUĞLA TR902 ORDU TR331 MANİSA DOĞU TR903 GİRESUN TR332 AFYON TR9 KARADENİZ TR90 TRABZON TR904 RİZE TR333 KÜTAHYA TR905 ARTVİN TR33 MANİSA TR334 UŞAK TR906 GÜMÜŞHANE52 OCAK 2018

UZMANLIK TEZİFaydalı çıktı sağlamak için kaynakların ne şekilde vermesi açısından çok önemlidir. Bu çalışmadakullanıldığının bir ifadesi olan etkinlik, girdi etkinlik analizi, imalat sanayi alt sektörleri ölçeklereunsurlarının standartlara kıyaslanmasıyla bulunan ayrılarak İBBS Düzey-2 bölgeleri bazında girdibir değerdir (Yolalan, 1990: 132). Bir karar verici yönlü CCR modeli kullanılarak VZA yöntemiylebirimin herhangi bir ürünü üretirken beşeri, parasal yapılmıştır. Yöntemde girdi olarak; dönen varlıklar,ya da fiziksel kaynakları hiç israf etmediği; yani duran varlıklar, satışların maliyeti ve çalışan sayısıteknik açıdan fiziksel üretimin, finansal açıdan ise kullanılırken, çıktı olarak da net satışlar kullanılmıştır.kârlılığın olması mümkün en üst seviyeye yükseldiği Analiz 2011-2014 yılları arasını kapsayacak şekildedurumda etkinlik optimum düzeyine erişmiş sayılır yapılmıştır. Çalışmada iki farklı analiz kullanılmıştır.(Gürak, 2009). İktisadi anlamda en az gayret ve Hem sektördeki ölçekler kendi içlerinde ayrımaliyetle en fazla sonuç elde etme kapasitesi olarak ayrı analize tabi tutulmuş hem de ölçekler aynıda tanımlanabilen etkinlik, teknik olarak, fiili çıktı/ anda analize tabi tutularak yıl bazında bölgeselmaksimum çıktı oranıdır. Etkinlik aslında politikaya ve sektörel etkinlik ölçülmüştür. İkinci analizçok yakın bir konu olup politikalarla değil politika imalat sanayinde en çok ciro yapan 5 sektör içinaraçlarının seçimi ve bunların uygulanması ile yapılmıştır. Çalışmada NACE Rev.2 faaliyetilgilidir (Benli, 2006: 5-6). Etkinlik ölçümünün iyi sınıflandırmasında yer alan sektörler analizyapılması demek girdilerin ne kadar iyi kullanılarak edilmiştir. Tütün ürünleri imalatı veçıktıya ulaşıldığının göstergesi demektir. Bu yüzden temel eczacılık ürünlerinin veetkinliğin mevcut durumunun ölçülmesi politika eczacılığa ilişkin malzemelerinyapıcılara karar verme süreçlerinde yol gösterici imalatı sektörleri yeter veriolurken, etkinliğin artırılması çıktıdan sağlanılan bulunmadığı için analizefaydanın artması anlamına gelmektedir. dâhil edilmemiştir.Etkinlik analizi belirlenen girdi ve çıktılar baz alınarakVeri Zarflama Analizi ile yapılmaktadır. Veri zarflamaanalizi, birden fazla girdi ve çıktıyı kullanaraketkinlik ölçebilen, girdi ve çıktıların birimlerinin farklıolmasının önemli olmadığı bir yöntemdir. Bu yönüyleen fazla kullanılan etkinlik ölçme yöntemlerindenbiri olmuştur. Bu analizde etkin karar vermebirimleri, girdilerini en etkin şekilde kullanıpelde edilmek istenen en yüksekdeğerdeki çıktıyı verenlerdir.İmalat sanayi alt sektörlerininetkinliklerinin ölçülmesi;mevcut durumubelirleyip, ilerisiiçin politikayapıcılarafikir OCAK 2018 53

TEMİZ ÜRETİMSANAYİDE ENERJİ VERİMLİELEKTRİK MOTORU KULLANIMINI ARTIRACAKPROJENİN İLK ADIMI ATILDIAnkara Hilton Otel’de 12 Aralık 2017 tarihinde yapılan “Başlangıç Çalıştayı” ile ilkadımı atılan “Türkiye’de Küçük ve Orta Ölçekli İşletmelerde Enerji Verimli MotorlarınTeşvik Edilmesi Projesi”yle, “enerji verimli motor” kullanımının yaygınlaştırılması ve bukonuda farkındalık oluşturulması amaçlanıyor.Küresel Çevre Fonu (GEF) finansal Anıl Yılmaz, Verimlilik Genel Müdürüdesteğiyle, Bilim, Sanayi ve TeknolojiBakanlığı Verimlilik Genel Müdürlüğüyürütücülüğünde gerçekleştirilecekProje’yle, KOBİ’lerde kullanılan elektrikmotorlarında enerji verimliliğineyönelik piyasa dönüşümününsağlanması ve sanayide enerjiverimliliğinde ilave yatırımların teşvikedilmesi hedefleniyor. 2021 yılına kadarsürecek projede Birleşmiş MilletlerKalkınma Programı (UNDP) uygulayıcıkuruluş, Türk Standartları Enstitüsü(TSE), Ankara Sanayi Odası (ASO),İstanbul Sanayi Odası (İSO) ile motorüreticileri ise proje ortakları arasındayer alıyor.Proje ortakları ile paydaşlarındanoluşan kamu kurumları, Küçük veOrta Ölçekli İşletmeleri Geliştirmeve Destekleme İdaresi Başkanlığı(KOSGEB), ilgili STK’lar, OrganizeSanayi Bölgeleri, Sanayi ve TicaretOdaları, Kalkınma Ajansları, bankalarve motor üreticilerinden temsilcilerinkatılımıyla gerçekleşen çalıştayınaçılış konuşmaları UNDP Türkiye ÜlkeDirektörü Claudio Tomasi ile VerimlilikGenel Müdürü Anıl Yılmaz tarafındangerçekleştirildi. Açılış konuşmalarını54 OCAK 2018

TEMİZ ÜRETİM Claudio Tomasi, UNDP Türkiye Ülke Direktörü sona erdi. Çalıştay çıktılarından faydalanılarak hazırlanacak rapor ile, projenin hazırlık aşamasındantakiben, Proje Yöneticisi Mustafa Salman, proje itibaren devam eden süre içerisinde ilgili kurumhedefleri, gerçekleştirilecek faaliyetler, bileşenler, ve kuruluşların beklenti, ihtiyaç ve talepleri ile ilgilibeklenen çıktılar, iş planı, mantıksal çerçeve ve proje olarak ortaya çıkan değişimlerin izlenmesi, bubütçesi konularında bir sunum yaptı. Ardından, farklılıkları proje dokümanı ile faaliyetlerine entegreUNDP İstanbul Bölge Merkezi Program Sorumlusu edilmesi amaçlanıyor.Gülşah Işık, GEF İzleme ve Değerlendirme Kuralları,Risk Yönetim Stratejisi konularında bir sunum “Türkiye’de Küçük ve Orta Ölçekli İşletmelerdegerçekleştirdi. UNDP Türkiye Proje Danışmanı Enerji Verimli Motorların Teşvik Edilmesi Projesi”,Necmettin Tokur’un öğleden sonra gerçekleştirilen 10. Kalkınma Planı “Enerji Verimliliğinin Geliştirilmesi”oturumların oluşturulması ile ilgili olarak çalışma başlıklı 14. Dönüşüm Programı, “Sanayide Enerjigrupları metodolojisi ve gruplandırma hakkında Verimliliğinin Artırılması” başlıklı 3. Bileşeni altındabilgi vermesi ile Çalıştay’ın öğleden önceki bölümü Bakanlığımız sorumluluğunda yürütülen “Düşüktamamlandı. verimli AC elektrik motorlarının daha yüksek verimli olanlarıyla değiştirilmesi” politika başlığıÇalıştay’ın öğleden sonraki oturumunda ise grup doğrultusunda yürütülmektedir. İlgili politika başlığıçalışmaları gerçekleştirildi. Katılımcılar; Yasal altında sıralanan “sanayide kullanılan 7,5 kW veÇerçeve ve Mevzuat Uygulama Kapasitesi, Finans üzeri AC motorlarına ilişkin envanter çıkarılması”,Mekanizmaları, Farkındalık Artırma ve Kapasite “yüksek verimli motorlara geçişe ilişkin ikincilGeliştirme başlıkları altında üç farklı grup halinde, mevzuatın uygulanmasında etkinliğin artırılması,fikir tepsisi yöntemi çerçevesinde çalıştılar. Çalışma akuple edilmiş motorlarla ilgili asgari verimliliksonucunda gruplar tarafından üretilen bilgilerin gereksinimleri konusunda mevzuat düzenlemesiyapılan sunumlarla paylaşılması ile Çalıştay yapılması, elektrik motorlarının üretim ve ithalatına ilişkin denetimlerin etkinleştirilmesi”, “Piyasa gözetimi ve denetimi için motor test laboratuvarı kurulması” gibi eylemler projenin 5 bileşeni içinde ele alınmaktadır. Proje’nin bileşenleri mevzuat, paydaş kapasitesinin artırılması, izleme ve uygulama kapasitesinin geliştirilmesi, finansman ve farkındalık artırma olarak sıralanabilir. Mevzuat bileşeni altında, Endüstriyel KOBİ’lere elektrik motoru kullanımı ile ilgili envanter araştırmasının geliştirilmesi, uluslararası en iyi uygulamalarla uyumlu destekleyici politikaların oluşturulması ve güçlendirilmiş kurumsal koordinasyon mekanizması kurulması, 2. bileşen altında ise Türkiye Elektrik Motor Üreticileri Derneğinin (EMOSAD) kapasite geliştirmesi için teknik desteğin sağlanması ve teknik eğitim çalıştayları düzenlenmesi hedefleniyor. 3. bileşen ile ilgili olarak beklenen çıktılar, TSE tarafından kurulmuş olan elektrik motoru test laboratuvarlarının kapasitesinin geliştirilmesi ve piyasa gözetimi ile denetiminin oluşturulmasıdır. 4. bileşen altında da nihai kullanıcılar için finans destek mekanizmalarının OCAK 2018 55

TEMİZ ÜRETİMkurulması ve bu mekanizmalar kullanılarak pilot Zirvesi’nde (COP21) alınan kararlar doğrultusunda,projelerin gerçekleştirilmesi ve son bileşen ülkeler, emisyon azaltımı konusunda üstlenmişçıktıları olarak ise farkındalık artırma kampanyaları oldukları hedefler, geliştirdikleri politikalar vedüzenlenmesi ve ulusal enerji verimli motorlar veri hedefe ulaşma konusundaki ilerleme durumutabanı ile web sayfası kurulması hedefleniyor. şeffaf ve hesaplanabilir bir yöntemle düzenli olarak değerlendirmeye tabi olacaktır. Türkiye, Paris İklimEnerji verimli motorlarla ilgili çalışmalar, aynı Zirvesi öncesi iklim değişikliği ile mücadeledezamanda Bilim, Sanayi ve Teknoloji Bakanlığı gönüllü olarak Ulusal Azaltım Katkı Beyanı olanVerimlilik Genel Müdürlüğünce uygulanan, “Sanayide INDC planını BM İklim Sekretaryasına sunmuştur.Kullanılan Verimsiz Elektrik Motorlarının Dönüşümü” Türkiye, bu beyanda, 2030 yılına kadar sera gazıbaşlıklı program kapsamında da ele alınmaktadır. emisyonlarını olağan seyir olan referans senaryodanBu kapsamda “Sanayide kullanılan 7,5 kW ve üzeri %21 daha az artırmayı hedeflediğini belirtmiştir.AC motorlarına ilişkin envanter” hazırlanarak, Bunun yanında Enerji Verimliliği Strateji Belgesi’ndeHaziran 2016 tarihinde rapor olarak basımı ve (2012-2023) 2023 yılında Türkiye’nin GSYİH başınadağıtımı yapılmış, ayrıca www.temizuretim.gov.tr tüketilen enerji miktarının (enerji yoğunluğunun) enadresinde de erişime açılmıştır. 62 ilde 887 sanayi az %20 azaltılması hedefi bulunmaktadır.işletmesinden saha çalışması ile yapılan taramasonucunda temin edilen yaklaşık 93.000 motora Beş yıl sürecek olan “Türkiye’de Küçük ve Ortailişkin ayrıntılı bilgileri içeren envanter çalışması Ölçekli İşletmelerde Enerji Verimli Motorlarınneticesinde yıllık 8 milyar TL’nin üzerinde tasarruf Teşvik Edilmesi Projesi”nin enerji verimli motorlarınpotansiyeli olduğu ortaya çıkmıştır. Yapılan analizler kullanılmasını desteklemek suretiyle, hem tüketilensonucunda ortaya çıkan tasarruf potansiyeli enerji oranlarının düşürülmesine ve ülkemizingöstermektedir ki, sanayide enerji verimliliğinin ekonomik açıdan güçlenmesine, hem de 3 milyonartırılması için düşük verimli elektrik motorlarının ton CO2 eşdeğeri olarak hedeflediği doğrudandönüştürülmesi, ülke ekonomisine çok büyük katkı emisyon azaltımı ile küresel ısınmaya yol açan serasağlayacaktır. gazlarının azaltılmasına katkı sağlaması bekleniyor. Bileşenlere ait proje faaliyetleri, proje ortaklarınınEnerji verimli motor kullanımı, iklim değişikliği ile dâhil olduğu Proje Yürütme Komitesi toplantısınınmücadele konusunda da önem taşıyor. Ülkemizin ardından devam edecek.de taraf olduğu ve 2015 yılı sonunda Paris İklim56 OCAK 2018

SUMMARY6th NATIONAL PRODUCTIVITY CONGRESS6th National Productivity Congress held in ‘Productivity growth in any field wouldAnkara on December, 7, 2017 have a direct impact on achieving 2023 objectives’6th National Productivity Congress, which hasbeen organized and hosted by Ministry of Science, Undersecretary of Ministry of Science, IndustryIndustry and Technology, Directorate General for and Technology, Dr. Veysel Yayan underlined theProductivity has been held on December 7, 2017 at importance of productivity growth in economicThe Ankara Hotel. Dr. Veysel Yayan, Undersecretary development and competitive power of theof Ministry of Science, Industry and Technology, countries in his speech. He continued his speechRamazan Yıldırım, Deputy Undersecretary of as follows: ‘Productivity is one of the determiningMinistry of Science, Industry and Technology, factors in steady economic growth and socialmanagers and employees of the ministry, welfare. Productivity factor is not only significantuniversities, public institutions and organizations, in labour and capital but also in natural resourcesprofessional associations, nongovernmental and raw materials with respect to sustainableorganizations and representatives of business development perspective. Within this context,world have participated in the congress. Following productivity growth in all areas would have directopening speeches of Dr. Veysel Yayan, Ministry impact on high economic growth in reaching 2023Undersecretary and Anıl Yılmaz, General Director objectives.for Productivity, an opening panel titled as ‘Is Turkeyready for the productivity growth introduced by new Dr. Yayan stated that although Turkish industry hastechnologies?’ was carried out in coordination of Ali shown a high and stable development in the lastÇağatay from Bloomberg HT with participation of 15 years, effective and efficient use of labour force,Emin Çapa (CNN Türk), Cengiz Ultav (Technology capital, natural resources, energy and raw materialsDevelopment Foundation of Turkey, Chairman of is a requirement in challenging global competitivethe Executive Board & Vestel Ventures, Executive conditions. He indicated that productivity growthBoard Member), and Prof. Dr. Kamil Yılmaz from has been defined as one of the three mainKoç University. After the panel six sessions were components in achieving competitive power andorganized under the headings of ‘The Future of high growth rate. The other determining elementsIndustry’, ‘Changing Working Conditions’, ‘The are qualification of the labour force and transitionFuture of Labour Force and Productivity’, ‘Sources to technology based production by increasingof Productivity Growth in Turkey: Analyses at innovation capacity.Enterprise Level’, ‘Enterprise Dynamics in TurkishEconomy and Productivity Composition’, ‘Resource ‘The number of R&D and Design Centres hasEfficiency Potential in Industry: Sector-Specific increased significantly’View’ and ‘Smart Agriculture and Productivity inAgriculture’ with participation of experts who are Dr. Yayan informed the audience about the studiescompetent in their fields of study. Furthermore, ‘The of the Ministry of Science, Industry and TechnologyRole of Monitoring and Evaluation in Productivity concerning the period of 2017 and indicated theof Public Programs: Public, Private Sector and NGO performance of R&D and Design Centres. FromCooperation Workshop’ was held within the context the beginning of 2017, the number of R&D Centresof the project. has increased from 343 to 732 and Design Centres raised from 6 to 129. In this way, the number of R&D and Design Centres, which are the driving force of OCAK 2018 57

SUMMARYtechnologic development, has shown an increase forward productivity studies that are carried outof 146%. This subject has an important effect on by different parties to public attention in order tosupporting productivity growth with technologic discuss Turkey’s productivity objectives and policiesdevelopment. and to make suggestions. He said that first National Productivity Congress was held in 1991 and sinceWhile average annual growth rate was 3 % in 1999- 2013 Ministry of Science, Industry and Technology2004, this rate has increased to 4.2 % in 2005- organizes National Productivity Congress biyearly.2010 and to 6.5 % in 2011-2016. In spite of the fact He emphasized that productivity congressesthat Turkey shows a considerable performance have scientific qualification and bring togetherof growth rate in the world, he emphasized that all productivity studies carried out by relatedthere is much progress to be made with respect parties with a holistic view. He pointed out that theto labour productivity and per capita income congress has successfully achieved its purpose inindicators in comparison with developed countries. terms of creation of an exchange of ideas platformIn a similar way, when labour force participation between universities, professional associations,rate and sector-specific distribution of labour force non-governmental organizations, public and privateare taken into consideration, Turkey fall behind institutions.in achieving gains that would be provided withproductivity growth. Under these circumstances, He mentioned that particularly in developedYayan suggested that rather than being pessimistic countries there has been a recession trend inwe have to see the high development potential in productivity area in the last 10 to 15 years. Boththis situation and carry out studies. micro and macro studies have been carried out in all countries, and a great deal of considerable researchHe mentioned the concept of Industry 4.0 and has been made especially in OECD countries, inremarked that the Fourth Industrial Revolution order to explain this standstill period of productivitycarries development opportunities that would and to develop some theories for regainingreshape production area. Smart factories, artificial productivity growth. He referred to Japanese case,intelligence, internet of things, cloud technologies in which zombie company theory is developed toand robotic technologies are beyond imagination explain the long survival of low productivity firmsof human beings. All the activities that have been in competitive market conditions with the help ofcarried out by our Ministry, organizational goals government supports and low interest rates.and organizational structure of the institution areredefined and reconstructed within the context of Contrary to the belief that new technologiesIndustry 4.0. bring productivity growth, Yılmaz drew attention to research results about the negative impact of‘An exchange of ideas platform is created smart phones on labour productivity since everybetween all related parties within the individual checks his phone approximately 50context of comprehensive and scientific times a day which may lead to time managementProductivity Congresses’ problems at work. At the end of his speech he informed the audience about the programme of 6thAnıl Yılmaz, General Director for Productivity National Productivity Congress.stated in his speech that productivity congresseshave been organized with the purpose of bringing58 OCAK 2018

TEMEL ECZACILIK ÜRÜNLERİNİN VE ECZACILIĞA İLİŞKİN MALZEMELERİNMTAENMİMUEPFLAARELCCOTAZUDATRCIUEISLCOIAKTFNÜSBRAAAÜYSNNIİCLDGPERHÖPİANHSRİTANMERVARMECGEEAUECCZTLAIEECCUARILLTİIPĞI-CRAMOAİALDLİUNŞPKCUİRTNFSEAMAPCNAATDLRZUPEAHRMTAEEIORLOMENRFASİNCBEIİNAUMDTSAİIUCLCAASTLPTIPHRSRAYAENPRIAANMYRDİAAGITCCÖIOEASNTUTESOTRIINGRCDESALUELSRTİR-Y Temel Eczacılık Ürünlerinin ve EPcrozIadNcuDıclıtIğsCaaAnİlTdişOPkihRnaSrMmaalzceemuteiclaelrPinreİmpaarlaattioı n- sÖ-zSeutmVmerailreyrData Manufacture of Basic PharmaceuticalYıl Girişim Net Satışlar (TL) Aktif Toplam (TL) Öz Kaynaklar (TL) İhracat (USD) İthalat (USD) Çalışan Sayısı SayısıYear Enterprise Net Sales (TL) Total Assets (TL) Share Holders' Exports (USD) Imports (USD) Employee Count Equity (TL) Count2006 342 6.641.558.421 5.908.348.539 2.987.068.329 230.387.591 1.975.564.505 26.5552007 343 7.612.212.314 7.192.990.800 3.873.524.978 281.545.719 2.011.306.718 29.3022008 336 8.495.010.996 8.302.919.144 4.221.527.693 387.200.259 2.326.600.915 29.7132009 320 9.200.054.445 8.635.743.931 4.780.698.801 390.923.579 2.090.532.160 31.1622010 327 9.808.692.231 9.706.630.456 5.493.988.896 436.000.761 2.288.998.793 31.9132011 375 10.408.553.741 10.812.818.303 5.774.563.323 522.839.658 2.534.196.689 31.5512012 408 10.782.754.331 11.960.279.234 6.552.055.650 567.384.718 2.544.290.825 31.7982013 493 9.082.660.828 12.589.388.239 6.192.725.742 546.739.155 1.676.048.704 31.7872014 415 10.248.604.457 14.321.712.488 7.362.820.501 601.931.292 1.731.721.653 31.4122015 513 12.898.542.340 16.546.413.790 8.361.809.470 699.899.774 2.019.383.400 32.4612016 503 14.796.269.272 18.738.488.623 9.359.623.377 648.634.102 1.737.565.798 33.724Kaynak: Girişimci Bilgi Sistemi, Bilim, Sanayi ve Teknoloji BakanlığıSource: Entrepreneur Information System, Ministry of Science, Industry and Technology TEMEL ECZACILIK ÜRÜNLERİNİN VE ECZACILIĞA İLİŞKİN MALZEMELERİN İMALATI - KARLILIK /MANUFACTURE OF BMAaSnIuCfaPcTtHeumrAeeRolMfEBcAazsaCiccEıPlUıhkTaÜrImCrüAancLleeurPitnRicinaOlvDPerUoEdCcuzTcaStcsıAlaınğNdaDPİlhiPşakHrimnAaMRcaeMulzteAicmCaleEPlUererTipnİaCİrmaAtaiLolanPtsıR--EPKPrâoArfliRıtlaıAkbiTlitIyO(N%S) - PROFITABILITY (%) 16,0 11,1 14,0 13,1 14,0 10,5 8,9 10,8 11,2 7,9 12,2 8,3 6,5 8,5 8,8 6,6 7,9 12,0 5,3 3,6 5,6 2016 1,8 6,3 6,2 4,6 5,7 10,0 2007 2008 2009 4,3 8,0 3,3 4,2 3,8 6,0 -1,6 -0,9 4,0 3,7 2010 2011 2012 -0,6 2013 2014 2015 2,0 -2,8 1,9 0,0 2006 -2,0 -4,0 Faaliyet Karı / Net Satışlar _ Operating Profit / Net Sales Net Kar / Net Satışlar - Net Profit / Net Sales Net Kar / Özkaynaklar _ Net Profit / Share Holders' Equity Kaynak: Girişimci Bilgi Sistemi, Bilim, Sanayi ve Teknoloji Bakanlığı Source: Entrepreneur Information System, Ministry of Science, Industry and Technology OCAK 2018 59

MANUKFMİAMACYNTAKUUİFSMARAYCELATUSOÜARFRLEÜÜCORNFHÜLCENHEMLEREIMCİRNİIHNCİHAMİMALALAPPLLRRAAOTOTIDIDSUSAUCANTCANSTYIASNİYGDIİNÖUGSDSTTÖUERRSSYGTTINEERLDRYEIRGCIİANE-TLDOEIRCRSAİ TORSKİMYASAL ÜRÜNLERİN İMALATI M- ÖanZuEKfTaimcVtyuEarResİaoLlEfÜRCrhü/enMmleiAcrihNnaUİlmPFraAolCadtTuıUc-tRsÖE-zSeOutFmVCemHraiElreMyrDICaHtaAL PRODUCTS - SUMMARY DATAYıl Girişim Net Satışlar (TL) Aktif Toplam (TL) Öz Kaynaklar (TL) İhracat (USD) İthalat (USD) Çalışan Sayısı SayısıYear Enterprise Net Sales (TL) Total Assets (TL) Share Holders' Exports (USD) Imports (USD) Employee Count Equity (TL) Count 8.632.212.162 1.621.947.9492006 4.656 20.789.247.225 17.285.623.796 9.895.277.806 1.909.741.226 5.012.831.001 60.226 22.141.434.934 19.006.145.593 11.560.035.359 2.375.080.8522007 4.787 25.390.471.450 24.630.659.060 12.994.745.797 1.794.306.695 5.941.630.815 58.378 24.199.765.721 25.694.758.355 14.398.341.488 2.400.400.4252008 4.728 29.260.533.511 29.657.057.836 15.308.573.095 3.041.123.057 7.339.937.430 57.833 39.359.928.930 36.880.784.048 18.055.663.577 3.399.184.2182009 4.660 42.916.735.532 40.557.458.582 19.514.865.933 3.359.265.670 5.073.043.842 58.776 45.612.518.985 44.953.323.235 23.330.771.110 3.220.063.6432010 4.667 55.490.589.645 51.548.225.922 26.347.726.687 3.012.595.304 6.970.879.306 63.762 61.272.522.749 62.948.979.184 28.874.990.943 2.617.589.1512011 4.762 66.038.166.678 71.893.049.973 9.194.028.819 68.1322012 4.743 8.685.079.758 70.4722013 4.738 8.957.385.494 70.9022014 4.668 9.203.498.160 73.2672015 4.726 7.687.931.954 79.3492016 4.884 7.006.447.988 81.404Kaynak: Girişimci Bilgi Sistemi, Bilim, Sanayi ve Teknoloji BakanlığıSource: Entrepreneur Information System, Ministry of Science, Industry and Technology Kimyasal Ürünlerin İmalatı- KârlılıkKİMYASAL ÜRÜNLERİN İMALATMIa-nKufÂacRtuLrIeLIoKf C/hMemAiNchUalFPAroCdTuUctRs E- POroFfitCaHbiElitMy (I%C)HAL PRODUCTS - PROFITABILITY(%)18,016,0 8,5 7,3 7,2 10,3 8,2 14,2 11,8 15,9 12,1 13,0 7,2 7,5 6,4 8,1 9,3 10,114,0 5,3 3,5 3,9 5,1 2,5 6,3 5,0 7,5 5,2 5,7 3,8 1,6 2011 6,0 6,712,0 2007 2008 2009 2010 2012 2013 2015 2016 201410,0 8,7 8,0 6,3 6,0 4,0 3,6 2,0 0,0 2006 Faaliyet Karı / Net Satışlar _ Operating Profit / Net Sales Net Kar / Net Satışlar - Net Profit / Net Sales Net Kar / Özkaynaklar _ Net Profit / Share Holders' EquityKaynak: Girişimci Bilgi Sistemi, Bilim, Sanayi ve Teknoloji BakanlığıSource: Entrepreneur Information System, Ministry of Science, Industry and Technology60 OCAK 2018

İBBS TR Düzey 2 bölgelerinde Ekonomik faaliyet kısımlarına göre çalışan başına ciro endeksi önceki yıla göre değişimi bazında en yüksek üç sektör, 2015 (%) (Nace Rev. 2)TheİBhBigShTeRsDt üthzereye2sbeöclgtoerlesribnadseeEdkoonnocmhiaknfgaaelsiyient tkhıseıminladreınxaogfötruerçnaolıvşearnpbearşıenma cpirlooyeenedevkaslui öenccoekmi pyıalaregdörteodtehğeişpimreivbiaozuınsdyaeeanr yaückcsoerkdüinçgsetkotöerc,o2n0o1m5 (i%c )a(cNtaivcietyResve.c2t)ions in NUTS 2 regions, 2015 (%) (Nace Rev. 2)The highest three sectors based on changes in the index of turnover per employee value compared to the previous year according to economic activity sections in NUTS 2 regions, 2015 (%) (Nace Rev. 2) BÖLGESEL VERİMLİLİK İSTATİSTİKLERİ / REGIONAL PRODUCTIVITY STATISTICSOCAK 2018 61TR21 67,4 62,1 29,2 36,7 24,8 22,5 26,5 25,8 9,5 125,9 27,2 22,0 RJS TR82 MS I TR10 LM I HS I TR81 TR83 79,3 TRA2 36,5 18,1 TR42 42,2 TR90 38,3 24,5 J 29,1 19,7 8,8 MS 27,8 22,1 88,0 14,1 54,0 52,6 SBR 64,6 19,3 11,1 TR22 TR51 1.371,7 116,0 E BN S PN 44,2 26,0 TR31 F EG 20,1 17,0BFH TR33 TRA1 TR41 L RN NJ F S NG TR72 PHG TR71 E HD TRB1 L IB TR6344,2 73,3 TRB2 31,4 24,9 14,1 21,0 10,7 51,9 7,6 21,9 5,5 21,9 BN I 41,5 23,9 90,7 TR52 13,8 76,9 27,4 JGI 40,6 TR32 28,8 28,4 TR61 TRC2 102,9 44,1 173,1 TRC1 37,5 34,1 102,2 34,5 29,3 68,4 60,7 40,0 DEN TRC3 S JG 33,6 BLD 17,4 SDB J ED 106,7 8,2 23,6 7,8 23,2 I NF 109,1 TR62 73,5 63,4 ND S SL I TR Düzey 2 bölgelerinin çalışan kişi başına ciro endeksi bir önceki yıla göre değişim değerleri (%) (Sektörler Toplamı) The changes in the index of turnover per employee value compared to the previous year of NUTS 2 regions (%) (Total Sectors) %0-3 % 9 - 12 % (0 ) - ( -4 ) % (-12 ) - ( -16 ) %3-6 % 12 - 15 % (-4 ) - ( -8 ) % (-16 ) - ( -20 ) %6-9 % (-8 ) - ( -12 )Kaynak: TÜİK, VGM-Bölgesel Verimlilik İstatistikleri Source : TurkStat, VGM-Regional Productivity Statistics İBBS TR Düzey 2 Bölge Sınıflaması - NUTS Level 2 Regional Classification NACE Rev.2 Sanayi ve Hizmet Sektörleri Sınıflaması - NACE Rev. 2 Industrial and Service Sector ClassificationTR10 İstanbul TR71 Kırıkkale, Aksaray, Niğde, Nevşehir, Kırşehir B Madencilik ve taş ocakçılığı Mining and quarryingTR21 Tekirdağ, Edirne, Kırklareli TR72 Kayseri, Sivas, Yozgat C İmalat ManufacturingTR22 Balıkesir, Çanakkale TR81 Zonguldak, Karabük, Bartın D Elektrik, gaz, buhar ve iklimlendirme üretimi ve dağıtımı Electricity, gas, steam and air conditioning supplyTR31 İzmir TR82 Kastamonu, Çankırı, Sinop E Su temini; kanalizasyon, atık yönetimi ve iyileştirme faaliyetleri Water supply; sewerage, waste management and remediation activitiesTR32 Aydın, Denizli, Muğla TR83 Samsun, Tokat, Çorum, Amasya F İnşaat ConstructionTR33 Manisa, Afyon, Kütahya, Uşak TR90 Trabzon, Ordu, Giresun, Rize, Artvin, Gümüşhane G Toptan ve perakende ticaret; motorlu kara taşıtlarının ve motosikletlerin onarımı Wholesale and retail trade; repair of motor vehicles and motorcyclesTR41 Bursa, Eskişehir, Bilecik TRA1 Erzurum, Erzincan, Bayburt H Ulaştırma ve depolama Transportation and storageTR42 Kocaeli, Sakarya, Düzce, Bolu, Yalova TRA2 Ağrı, Kars, Iğdır, Ardahan I Konaklama ve yiyecek hizmeti faaliyetleri Accommodation and food service activitiesTR51 Ankara TRB1 Malatya, Elazığ, Bingöl, Tunceli J Bilgi ve iletişim Information and communicationTR52 Konya, Karaman TRB2 Van, Muş, Bitlis, Hakkari L Gayrimenkul faaliyetleri Real estate activitiesTR61 Antalya, Isparta, Burdur TRC1 Gaziantep, Adıyaman, Kilis M Mesleki, bilimsel ve teknik faaliyetler Professional, scientific and technical activitiesTR62 Adana, Mersin TRC2 Şanlıurfa, Diyarbakır N İdari ve destek hizmet faaliyetleri Administrative and support service activitiesTR63 Hatay, Kahramanmaraş, Osmaniye TRC3 Mardin, Batman, Şırnak, Siirt P Eğitim Education Q İnsan sağlığı ve sosyal hizmet faaliyetleri Human health and social work activities R Kültür, sanat, eğlence, dinlence ve spor Arts, entertainment and recreation S Diğer hizmet faaliyetleri Other service activities

SANAYİ GÖSTERGELERİ/ INDUSTRY INDICATORS Sanayi Üretim Endeksi (2010 Ort.=100) - İmalat Sanayi Üretim Endeksi (2010 Ort.=100) IndusIntrdiaulstPriraoSldaPunrocadtyiuioÜcntrieoIntnidmIenxEdne(dx2e0(2k1s00i1(0A20Av1gv0g.=.O=101rt00.=0)1) -0- 0MM) aa-nnİmuuffaaalcactttuuSrarininngagyIniIdnÜudrseuttsriymtrPyErnoPddroeukcdtsuiioc(n2ti0Ion1nd0eIOnxrd(t2.e=0x110(020A)0v1g0.=A1v0g0).=100) 160 155 150,1 150 145 137,2 140,4 139,3 136,9 140 133,0 146,3 135 127,5 128,3 129,6 130 125,7 136,6 134,0 137,4 135,0 130,3 125 124,3 120 121,3 129,6 117,5 126,6 127,1 115 110,5 113,0 120,5 110 116,3 112,9 105 100,0 110,1 100 Sanayi Üretim Endeksi - 95 100,0 Industrial Production Index 90 İmalat Sanayi Üretim Endeksi - 85 Manufacturing Industry 80 Production IndexKKayanyanka: TkÜ: İTKU-İKSo-urSceo:uTrucrkeS:taTturkStat İmalat Sanayi Kapasite Kullanım Oranı (%) CaCpaapcaitcyitİmUy tUailltiaizltiazStaiaotninoanyRiRaKataetpeoaofsfiMtMeaaKnnuuulflaafacnctıtumurriOningrgaInInnıdd(u%uss)ttrryy ((%%))81,080,5 79,7 79,980,079,5 78,8 79,0 78,7 78,8 79,0 78,479,078,578,0 77,4 76,877,5 77,0 76,7 76,7 76,577,0 Mart 201776,576,075,5 75,075,074,574,073,573,072,572,071,571,070,570,0 2011 2012 2013 2014 2015 2016 Nisan Mayıs Haziran Temmuz Ağustos Eylül Ekim Kasım 2017 2017 2017 2017 2017 Ortalama Ortalama Ortalama Ortalama Ortalama Ortalama 2017 2017 2017 2011 2012 2013 2014 2015 2016 March April May June July August September October November 2017 2017 2017 2017 Average Average Average Average Average Average 2017 2017 2017 2017 2017KKaayynnaka:kM: eMrkeerzkBeaznkBaasın-kaSosuı rc-eS: Coeunrtrcael :BaCneknotfrTahleBRaenpukbolicfoTfhTeurkReeypublic of Turkey62 OCAK 2018

BİLİM VE TEKNOLOJİ GÖSTERGELERİ/ SCIENCE and TECHNOLOGY INDICATORS Türkiye ve Seçilmiş OECD Ülkelerinde 1000 Çalışan Başına Ar-GE İnsankaynağı Sayısı (Tam zaman eşdeğeri) (2015) Total R&D PTeürrksioynenveelSPeeçirlmTihşoOuEsCaDnÜdlkTeoletarilnEdem1p0l0o0yÇmaelışnatninBTauşırnkaeAyr-aGnEdİnSsealnekcatyendaOğıESCayDısıC(Toaumntzraimesan(Feuşdlletğimerie) (e2q0u15iv)alent) (2015) Total R&D Personnel Per Thousand Total Employment in Turkey and Selected OECD Countries (Full time equivalent) (2015)Türkiye ve TSToüetrçakililymReT&oivşDteaOSlPeREeç&CirlDsmDoPinşeÜnOrsleEkolCneADnlneeÜnrl liAuknnaednlleeuGrainTrlodoGweproTtlwahomptRhlaaRAmtaertAe-inGri-TnGeuTerİuknİrnekssyeaaynnaakknnaadydynSSnaeeğalleığecScıtaetySedıasdOıyOYEıısCEllıDıCkYCDBıolüluCıynküotmruBieneüstyOr(Fiüreuamsnllı(et(iFmTOuaelmrleatqznimauımive(aaTlenaeqnmeutş)dizv(e2aağ0lme1er5nia))tn()20e(21ş50d)1e5ğ)eri) (2015) 1000 Çalışan Başına Ar-GE İnsankaynağı Ar-Ge İnsankaynağı Sayısı Yıllık Büyüme Oranı Total R&D Personnel Per Thousand Total Employment Total R&D Personnel Compound Annual Growth Rate18,0 90,0%16,0 80,0%14,0 70,0%12,0 60,0%10,0 50,0%8,0 40,0%6,0 30,0%4,0 20,0%2,0 10,0%0,0 0,0%-2,0 -10,0% Almanya Germany AB (28 Toplam) EU28 total Belçika Belgium Çekya Czechia Fransa France Hollanda Netherlands İngiltere United Kingdom İrlanda Ireland İspanya Spain İtalya Italy Japonya Japan Kanada Canada Kore Korea Macaristan Hungary Meksika Mexico Polonya Poland Portekiz Portugal Slovak Cumhuriyeti Slovak Republic Türkiye Turkey Yunanistan Greece Kaynak: OECD, MSTI - Source: OECD, MSTIKaynak: TÜİKT,üOrEkCiyDe’MdSeTIve- SSeouçriclme:iTşUOREKCSDTAÜTl,kOelEeCriDndMeSTTIoplam Ar-Ge İnsankaynağı Sayısı (Tam zaman eşdeğeri) (2002 -2015) TürkiTyoe'tdael Rve&SDeçpilemrisşoOnEnCeDl ÜinlkseelleercintdeedTOopElCamDACro-GuenİtnrsiaenskaanyndaTğıuSrakyeıysı ((TFaumll ztaimaeneeqşudeivğaelrei)n(t2)00(20- 020215-2) 015) Total R&D personnel in selected OECD Countries and Turkey (Full time equivalent) (2002 - 2015) TürkTTioyTütoerakt’laiydlReRe&'&dDADerPPA-eerG-rrGsesoeonİİnnnnnesslaaeAnlnnkAkananyunynaalnuğGaaırğlYoGıwıllYrıtkohıwBlRlüıatkytheüBmRinüaeyTtOueürrmkianeneTyı u((OTFruakrmleal ytnzimıa(mF(eTuaealnqlmuetiişvmdzaelaeeğmneetr)qai)(nu2(i20ve01aş15ld5)e)enğt)e(r2i)0(152)015)1.000.000 40,0% Japonya - Japan900.000 36,0% Almanya -800.000 32,0% Germany700.000 28,0% Kore - Korea600.000 24,0%500.000 20,0% İngiltere - United400.000 16,0% Kingdom300.000 12,0% İspanya - Spain Türkiye - Turkey Meksika - Mexico200.000 8,0% Macaristan - Hungary100.000 4,0% Türkiye Yıllık 0 0,0% Büyüme Oranı - 2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011 2012 2013 2014 2015 Annual Growth Rate of Turkey Kaynak: TUİK - Source: TurkStatKaynak: TÜİK, OECD MSTI - Source: TURKSTAT, OECD MSTI OCAK 2018 63

ULUSAL VE ULUSLARARASI VERİMLİLİK İSTATİSTİKLERİ NATIONAL and INTERNATIONAL PRODUCTIVITY STATISTICS İmalat Sanayi Verimlilik Değişimleri (Yıllık ve Üç Aylık) ve Üç Aylık için Eğilimler Productivity ChanPgreodsucintivİimMtyaCalahntauSnagfanesacyitniuVMerairnnimugflailciIktnuDrdineugğsiIşntidmruylsetrr(iyA((YAnınllnnıkuuavalelylÜlayçndAayQnlıudka)rQvteerulÜy)açarAntydelıTrkrleyiçn)idnsaEfnoğridlQimuTlaerrretenrlydDsatfaor Quarterly Data125120115110105100 95 90 85 80 75 701.Ç - Q1 2.Ç - Q2 3.Ç - Q3 4.Ç - Q4 1.Ç - Q1 2.Ç - Q2 3.Ç - Q3 4.Ç - Q4 1.Ç - Q1 2.Ç - Q2 3.Ç - Q3 4.Ç - Q4 1.Ç - Q1 2.Ç - Q2 3.Ç - Q3 4.Ç - Q4 1.Ç - Q1 2.Ç - Q2 3.Ç - Q3 4.Ç - Q4 1.Ç - Q1 2.Ç - Q2 3.Ç - Q3 4.Ç - Q4 1.Ç - Q1 2.Ç - Q2 3.Ç - Q3 4.Ç - Q4 1.Ç - Q1 2.Ç - Q2 3.Ç - Q3 4.Ç - Q4 1.Ç - Q1 2.Ç - Q2 3.Ç - Q3 4.Ç - Q4 1.Ç - Q1 2.Ç - Q2 3.Ç - Q3 4.Ç - Q4 1.Ç - Q1 2.Ç - Q2 3.Ç - Q3 4.Ç - Q4 1.Ç - Q1 2.Ç - Q2 3.Ç - Q3 4.Ç - Q4 1.Ç - Q1 2.Ç - Q2 3.Ç - Q3 2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011 2012 2013 2014 2015 2016 2017 Yıllık Çalışan Kişi Başına Katma Değer Endeksi (2005=100) / Annual Value Added Per Person Worked Resmi İstatistik Yıllık Çalışan Kişi Başına Katma Değer Endeksi (2009=100) / Annual Value Added Per Person Worked Kalite Belgesi Üç Aylık İmalat Sanayi Mevsim ve Takvim Etkilerinden Arındırılmış Çalışan Kişi Başına Üretim Endeksi (2010 Ort.=100) / Quarterly Index of Manufacturing Seasonally and Calender Adjusted Production Per Person Worked Eğilim; Üç Aylık İmalat Sanayi Mevsim ve Takvim Etkilerinden Arındırılmış Çalışan Kişi Başına Üretim Endeksi (2005 1.Ç-2008 2.Ç) / Trend; Quarterly Index of Manufacturing Seasonally and Calender Adjusted Productin Per Person Worked (2005 1.Q-2008 2.Q) Eğilim; Üç Aylık İmalat Sanayi Mevsim ve Takvim Etkilerinden Arındırılmış Çalışan Kişi Başına Üretim Endeksi (2009 1.Ç-2017 3.Ç) / Trend; Quarterly Index of Manufacturing Seasonally and Calender Adjusted Production Per Person Worked (2009 1.Q-2017 3.Q)KKaayynanka: kTü:rTkiüyerkUiluysealUVelurimsalillikVİsetartiimstilkilleikri /İsStoaurtcies:tNikalteiornial-PSrooduucrtciveity: SNtaatitsitoicns oaflTPurrkoedy uctivity Statistics of TurkeySeçilmiş Avrupa Ülkeleri Son Dört Çeyrek Mevsim ve Takvim Etkilerinden Arındırılmış Çalışan Kişi Başına Üretim Endeksi Ortalaması ve Ortalama Yıllık Değişim Oranları / For Selected European Countries Seasonally and Calender AdjustedIndex of ProductioSençilmPişeArvrPupearÜslkoelneri ESomn DpörltoÇeyyeredk MAevvsiemrvae gTaekvimofEtkLilaersintdeFn oAruındrırQılmuış aÇarlıtşeanrKsişiaBnaşdınaAÜrveteimraEngdeeksiROartatleamoasfı vAe OnrtnaluamaalYPıllırkoDedğiuşimctOirvanitlayrı Change For Selected European Countries Seasonally and Calender Adjusted Index of Production Per Person Employed Average of Last Four Quarters and Average Rate of Annual Productivity Change 140 %18 %16 120 %14 100 %12 %10 80 %8 60 %6 40 %4 %2 20 %0 0 -%2İmalat Sanayi Son Dört Çeyrek (2016-II- 2017-III) Mevsim ve Takvim l Etkilerinden Arındırılmış Çalışan ) Kişi Başına Üretim Endeksi (2010 Ort.=100) - 2017-III) İmalatMaSannufayaictSourninDgörItnÇdeyursterky(2S0e1a6s-IoI-n2al0l1y7-IaIIn)dMCeavlsienmdveerTAakdjviusmtleEdtkIilnedrienxdeofn PArrıonddıurıcltimoışnÇPaleırşaPnerKisşoinBaEşımnaplÜoryeetidmAEvnedreakgsie(2of010 Ort.=100) -I- 2017-III Manufacturing Industry SeasonallyLaasntdFCoaluerndQeuraArtdjeursste(d2I0nd1e6x -oIf(I2P-r0o12d0u0Ac1tvie7o.-n=II1PI0e)0r)P(e2rs0o1n0EAmvpleo.ye=d1Av0e0r)age of Last Four Quarters (2016 -II - 2017-III) AVnenruiAalvmYlıeilPrllrıiaokgkdeOuDrRctteaiatlğveiiatşoiymfaCmAhnVaOnernruigaalenmlıPi(lri(2ok02d0D0uec50tğii-5v-IşiiI-t -ym2C20Ohr01aa17nn-7ıgI-II(eII2(I)02)0050-5I Slovakya-Slovakia Letonya-Latvia Yıllık Ortalama Average Rate of Estonya-Estonia Makedonya- Former Yugoslav Republic… Romanya-Romania Bulgaristan-Bulgaria Slovenya-Slovenia Litvanya-Lithuania Polonya-Poland Sırbistan-Serbia Finlandiya-Finland Macaristan-Hungary Hırvatistan-Crotia TÜRKİYE-Turkey Fransa-France Avusturya-Austria Norveç-Norway Lüksemburg-Luxembourg Portekiz-Portugal Almanya-Germany İsveç-Sweden İspanya-Spain Kıbrıs-Cyprus İmalat Sanayi Çalışan Kişi Başına Üretim Endeksi İmalat Sanayi Yıllık Ortalama Verimlilik Değişim OranıKaynak: Türkiye Ulusal Verimlilik İstatistikleri - Source: National Productivity Statistics of Turkey64 OCAK 2018

ULUSAL VERİMLİLİK İSTATİSTİKLERİ / NATIONAL PRODUCTIVITY STATISTICSTakvim Etkilerinden Arındırılmış Çalışan Kişi Başına Üretim Endeksi (2010 Ort.=100) / Calender Adjusted Index of Production Per Person Employed (2010 Ave.=100) 2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011 2012 2013 2014 2015 2016 Grafikler/Graphs Ort.-Ave. Ort.-Ave. Ort.-Ave. Ort.-Ave. Ort.-Ave. Ort.-Ave. Ort.-Ave. Ort.-Ave. Ort.-Ave. Ort.-Ave. Ort.-Ave. Ort.-Ave.Toplam Sanayi / Total Industry 86,66 90,52 94,66 93,98 93,01 100,00 102,99 100,68 100,54 101,31 104,02 107,28 Madencilik ve Taşocakçılığı / Mining and Quarrying 93,52 92,56 93,55 98,58 104,19 100,00 101,86 102,77 98,62 109,91 108,81 117,42Sanayinin Kısımları/Sections İmalat / Manufacturing 88,55 92,43 96,52 94,73 92,02 100,00 102,98 100,18 100,73 100,72 103,68 106,25of Industry 61,86 68,47 76,02 82,18 86,69 100,00 113,56 113,81 118,86 130,30 131,89 142,44 Elektrik, Gaz, Buhar ve İklimlendirme…/ Electricity, 89,21 93,54 95,95 93,57 94,05 100,00 102,42 99,38 100,13 98,49 98,02 99,18 79,45 80,25 85,22 88,67 92,44 100,00 105,07 100,52 101,18 101,06 105,99 105,65 Gas, Steam And Air Conditioning Supply 86,48 90,35 93,32 92,20 ARM - Aramalı / IG - Intermediate Goods 82,10 84,49 88,77 93,08Ana Sanayi Grupları / Main DLT - Dayanıklı Tüketim / DCG - Durable Consumer 96,14 100,00 99,17 100,13 99,63 102,41 106,52 112,97Industrial Groups (MIGs) Goods 92,97 100,00 109,49 110,88 110,58 119,08 127,58 137,95 DZT - Dayanıksız Tüketim / UCG - Non-Durable Consumer Goods ENJ – Enerji / E- Energy SEM - Sermaye Malı / CG - Capital Goods 91,40 93,02 100,49 97,67 83,26 100,00 107,90 101,25 102,85 103,29 108,43 108,84Gıda ürünlerinin imalatı / Manufacture of food products 99,47 100,73 98,67 96,63 94,51 100,00 101,77 100,17 101,63 103,56 102,80 107,44 94,21 96,08 102,87 110,36 109,41 100,00 94,52 101,36 91,45 82,76 85,00 80,86İçeceklerin imalatı / Manufacture of beverages 67,94 79,43 86,77 106,12 92,96 100,00 90,92 106,90 98,95 100,55 104,98 100,54 98,44 101,97 97,56 93,17 95,28 100,00 95,43 91,54 89,73 88,02 86,62 88,22Tütün ürünleri imalatı / Manufacture of tobacco products 86,04 86,75 92,39 85,15 90,43 100,00 93,95 96,39 95,65 95,72 100,08 107,87 92,88 102,30 89,33 86,46 89,35 100,00 93,38 84,55 83,02 78,85 76,41 72,92Tekstil ürünlerinin imalatı / Manufacture of textiles 50,66 58,84 66,93 78,08 93,44 100,00 106,35 100,19 97,55 102,33 101,61 104,27Giyim eşyalarının imalatı / Manufacture of wearing apparel 81,99 86,95 88,01 86,44 94,31 100,00 103,48 103,74 103,60 104,04 106,57 110,51Deri ve ilgili ürünlerin imalatı / Manufacture of leather and related productsAğaç, ağaç ürünleri ve mantar ürünleri imalatı … / Manufacture of wood and of 74,50 79,94 85,43 86,42 94,95 100,00 112,75 113,47 117,47 118,54 127,87 119,64products of wood and cork…Kağıt ve kağıt ürünlerinin imalatı / Manufacture of paper and paper products 116,53 125,18 123,70 115,86 95,93 100,00 105,74 105,05 97,78 85,44 111,06 115,82Kayıtlı medyanın basılması ve çoğaltılması / Printing and reproduction of recordedmedia 78,02 87,60 91,14 85,29 87,83 100,00 101,33 99,37 98,42 96,58 98,62 101,58Kok kömürü ve rafine edilmiş petrol ürünleri imalatı /Manufacture of coke andrefined petroleum products 78,27 85,33 93,60 96,59 100,83 100,00 102,83 118,99 111,64 131,14 159,97 186,00Kimyasalların ve kimyasal ürünlerin imalatı /Manufacture of chemicals and 95,72 94,55 96,90 91,23 91,01 100,00 104,21 97,80 97,67 98,41 96,53 95,15chemical products 88,21 91,15 90,54 90,59 91,83 100,00 100,61 97,02 97,73 94,98 94,66 96,58Temel eczacılık ürünlerinin ve eczacılığa ilişkin malzemelerin imalatı / 93,29 102,11 106,08 99,89 93,19 100,00 101,32 101,53 105,18 102,25 101,49 102,74Manufacture of basic pharmaceutical products and pharmaceutical preparations 95,78 98,41 104,71 96,25 88,60 100,00 109,63 109,46 108,09 106,44 105,53 101,58Kauçuk ve plastik ürünlerin imalatı / Manufacture of rubber and plastic productsDiğer metalik olmayan mineral ürünlerin imalatı / Manufacture of other non-metallic 151,68 121,43 112,68 106,00 98,07 100,00 100,12 106,90 103,87 104,84 107,38 118,16mineral products 90,13 96,22 96,85 90,05 92,41 100,00 102,09 96,84 103,58 101,31 98,58 98,35Ana metal sanayi / Manufacture of basic metals 94,44 99,54 99,84 90,35 80,40 100,00 112,44 104,79 109,03 106,45 100,64 99,71Fabrikasyon metal ürünleri imalatı (makine ve teçhizat hariç) /Manufacture offabricated metal products, except machinery and equipment 86,99 89,35 90,89 89,28 78,64 100,00 104,20 95,64 101,11 98,51 106,51 102,97Bilgisayarların, elektronik ve optik ürünlerin imalatı /Manufacture of computer,electronic and optical products 103,38 114,16 195,67 204,00 127,15 100,00 122,84 104,31 91,29 101,34 113,99 116,92Elektrikli teçhizat imalatı /Manufacture of electrical equipment 69,28 64,18 80,71 92,38 95,11 100,00 108,12 95,03 103,30 106,34 114,50 107,76Başka yerde sınıflandırılmamış makine ve ekipman imalatı /Manufacture of 60,22 76,22 71,89 85,39 89,86 100,00 107,68 110,64 109,36 100,34 109,01 101,27machinery and equipment n.e.c.Motorlu kara taşıtı, treyler (römork) ve yarı treyler (yarı römork) imalatı / 100,11 91,83 128,51 95,31 92,18 100,00 103,62 102,89 106,94 116,50 149,91 167,18Manufacture of motor vehicles, trailers and semi-trailers Resmi İstatistikDiğer ulaşım araçlarının imalatı / Manufacture of other transport equipment Kalite BelgesiMobilya imalatı / Manufacture of furnitureDiğer imalatlar / Other manufacturingMakine ve ekipmanların kurulumu ve onarımı /Repair and installation of machineryand equipmentKaynak: Türkiye Ulusal Verimlilik İstatistikleri / Source: National Productivity Statistics of Turkey