samakee

อนิ ทรวิเชียร ฉันท์ พุทธาทบิ ณั ฑติ พเิ คราะห์คดิ พนิ ิจปรา รภสรรเสริญสา ธุสมคั รภาพผล ว่าอาจจะอวยผา สุกภาวมาดล บนิราศนิรันดร ดสี ู่ณหมู่ตน คยพรรคสโมสร หมู่ใดผสิ ามคั คุณไร้ไฉนดล ไป่ ปราศนิราศรอน ถอดความได้ว่า ผู้รู้ท้งั หลายมพี ระพทุ ธเจ้าเป็ นต้น ได้ใคร่ครวญพจิ ารณากล่าวสรรเสริญว่าชอบแล้ว ในเรื่องผลแห่งความพร้อมเพรียงกนั ความสามคั คอี าจอานวยให้ถงึ ซึ่งสภาพแห่งความผาสุก ณ หมู่ของตนไม่เสื่อมคลายตลอดไป หากหมู่ใดมคี วามสามคั ครี ่วมชุมนุมกนั ไม่ห่างเหินกนั ส่ิงทไี่ ร้ประโยชน์จะมาสู่ได้อย่างไร

อนิ ทรวเิ ชียร ฉันท์ เพราะฉะน้ันแหละบุคคล พร้อมเพรียงประเสริฐครัน ธุระเกยี่ วกะหมู่เขา ผู้หวงั เจริญตน มุขเป็ นประธานเอา บมเิ ห็นณฝ่ ายเดยี ว พงึ หมายสมคั รเป็ น นรอนื่ กแ็ ลเหลยี ว ธูรทว่ั ณตวั เรา มติ รภาพผดุงครอง ควรยกประโยชน์ยน่ื ดูบ้างและกลมเกลยี ว ถอดความได้ว่า ความพร้อมเพรียงน้ันประเสริฐยง่ิ นัก เพราะฉะน้ันบุคคลใดหวงั ทจ่ี ะได้รับความ เจริญแห่งตนและมกี จิ ธุระอนั เป็ นส่วนรวม กพ็ งึ ต้งั ใจเป็ นหัวหน้าเอาเป็ นธุระด้วยตัวของเราเอง โดยมเิ ห็นประโยชน์ตนแต่ฝ่ ายเดยี ว ควรยกประโยชน์ให้บุคคลอนื่ บ้าง นึกถึงผู้อน่ื บ้าง ต้องกลม เกลยี ว มคี วามเป็ นมติ รกนั ไว้

อนิ ทรวเิ ชียร ฉันท์ ทมผ่อนผจงจอง ย้งั ทฐิ ิมานหย่อน มนเมอ่ื จะทาใด อารีมมิ หี มอง ลุกป็ ันกแ็ บ่งไป สุจริตนิยมธรรม์ ลาภผลสกลบรร สุประพฤตสิ งวนพรรค์ ตามน้อยและมากใจ อุปเฉทไมตรี พงึ มรรยาทยดึ รื้อริษยาอนั ถอดความได้ว่า ต้องลดทฐิ ิมานะ รู้จกั ข่มใจ จะทาสิ่งใดกเ็ ออื้ เฟื้ อกนั ไม่มคี วามบาดหมางใจ ผลประโยชน์ท้งั หลายทเ่ี กดิ ขนึ้ กแ็ บ่งปันกนั ไป มากบ้างน้อยบ้างอย่างเป็ นธรรม ควรยดึ มน่ั ใน มารยาทและความประพฤตทิ ด่ี งี าม รักษาหมู่คณะโดยไม่มคี วามริษยากนั อนั จะตดั รอนไมตรี

อนิ ทรวเิ ชียร ฉันท์ ผบิ ไร้สมคั รมี ดง่ั น้ันณหมู่ใด รววิ าทระแวงกนั พร้อมเพรียงนิพทั ธ์นี สยคงประสบพลนั หิตะกอบทวกิ าร หวงั เทอญมติ ้องสง มนอาจระรานหาญ ซึ่งสุขเกษมสันต์ กเ็ พราะพร้อมเพราะเพรียงกนั ใครเล่าจะสามารถ หักล้างบแหลกลาญ ถอดความได้ว่า ดงั น้ันถ้าหมู่คณะใดไม่ขาดซ่ึงความสามคั คี มคี วามพร้อมเพรียงกนั อยู่เสมอ ไม่มกี าร ววิ าท และระแวงกนั กห็ วงั ได้โดยไม่ต้องสงสัยว่า คงจะพบซ่ึงความสุข ความสงบ และ ประกอบด้วยประโยชน์มากมาย ใครเล่าจะมใี จกล้าคดิ ทาสงครามด้วย หวงั จะทาลายล้างกไ็ ม่ได้ ท้งั นีเ้ พราะความพร้อมเพรียงกนั นั่นเอง

อนิ ทรวิเชียร ฉันท์ นรสูงประเสริฐครัน ป่ วยกล่าวอะไรฝูง เฉพาะมชี ีวคี รอง ฤๅสรรพสัตว์อนั ผวิ ใครจะใคร่ลอ พลหักกเ็ ตม็ ทน แม้มากผกิ งิ่ ไม้ สละลณี้ หมู่ตน มดั กากระน้ันปอง บ มพิ ร้อมมเิ พรียงกนั เหล่าไหนผไิ มตรี กจิ ใดจะขวายขวน ถอดความได้ว่า กล่าวไปไยกบั มนุษย์ผู้ประเสริฐหรือสรรพสัตว์ทม่ี ชี ีวติ แม้แต่กง่ิ ไม้หากใครจะใคร่ ลองเอามามดั เป็ นกา ต้ังใจใช้กาลงั หักกย็ ากเต็มทน หากหมู่ใดไม่มคี วามสามคั คใี นหมู่คณะของ ตน และกจิ การอนั ใดทจ่ี ะต้องขวนขวายทากม็ พิ ร้อมเพรียงกนั

อนิ ทรวิเชียร ฉันท์ สุขท้งั เจริญอนั อย่าปรารถนาหวงั ลุไฉนบได้มี มวลมาอุบตั ิบรร พภยนั ตรายกลี ติประสงค์กค็ งสม ปวงทุกข์พบิ ตั ิสรร แม้ปราศนิยมปรี ถอดความได้ว่า กอ็ ย่าได้หวงั เลยความสุขความเจริญจะเกดิ ขนึ้ ได้อย่างไร ความทุกข์พบิ ตั อิ นั ตราย และความช่ัวร้ายท้งั ปวง ถึงแม้จะไม่ต้องการกจ็ ะต้องได้รับเป็ นแน่แท้

อนิ ทรวิเชียร ฉันท์ คณะเป็ นสมาคม ควรชนประชุมเช่น ภนิพทั ธราพงึ สามคั คปิ รารม ผวิ มกี ค็ านึง จะประสบสุขาลยั ฯ ไป่ มกี ใ็ ห้มี เนื่องเพอื่ ภิยโยจงึ ถอดความได้ว่า ผู้ทอี่ ยู่รวมกนั เป็ นหมู่คณะหรือสมาคม ควรคานึงถึงความสามคั คอี ยู่เป็ นนิจ ถ้ายงั ไม่ มกี ค็ วรจะมขี นึ้ ถ้ามอี ยู่แล้วกค็ วรให้เจริญรุ่งเรืองยงิ่ ขนึ้ ไปจงึ จะถงึ ซ่ึงความสุขความสบาย



เสาวรจนี (รสแห่งความเพลดิ เพลนิ ) ได้แก่บทชมโฉม ชมความงามของวตั ถุสิ่งของ หรือ ชมธรรมชาติ ตัวอย่าง เสาวรจนีในเรื่องสามคั คเี ภทคาฉันท์ ๑.๑ ตอนบรรยายความงดงามของปราสาทราชมณเทยี รของเมอื งราชคฤห์ สามยอดตลอดระยะระยบั วะวะวบั สลบั พรรณ ช่อฟ้ าตระการกลจะหยนั จะเยาะยวั่ ทิฆมั พร บราลพี ลิ าศศุภจรูญ นภศูลประภสั สร หางหงส์ผจงพจิ ติ รงอน ดุจกวกั นภาลยั

๑.๒ ตอนบรรยายการจดั กองทพั ของพระเจ้าอชาตศัตรู ทพั ช้าง ราชามาคธภูบาล เถลงิ หลงั คชาธาร ประเสริฐสง่างามทรง ควรขตั ตยิ ยานยรรยง เพยี งพาหนาสน์องค์ สหัสนัยน์ใดปาน ครบเตม็ เคร่ืองต้งั หลงั สาร กูบแพรแลลาน ละล้วนบรรเจิดเฉิดฉัน

๑.๒ ตอนบรรยายการจัดกองทพั ของพระเจ้าอชาตศัตรู ทพั ม้า สีกายฝ้ ายแซมแกมขน ดาบ้างด่างปน กระเลยี วเหล่าเหลอื งแดงพรรณ โสภาอศั วาภรณ์สรรพ์ ตาบหน้าพร่าวรร ณเด่นดากลกาญจน์มณี ยาบย้อยห้อยพู่ดูดี ขลุมสวมกรวมสี สะคาดกนกแนมเกลา สายถอื สายง่องถ่องเพรา คล้องสอดสายเหา งามท้งั พนงั โกลนอาน

นารีปราโมทย์ (รสแห่งความพศิ วาส) ได้แก่ บทเกยี้ วพาราสี โอ้โลม เป็ นรสในทางรักใคร่ เนือ้ เร่ืองสามคั คเี ภทคาฉันท์เน้นเร่ืองความรักในสถาบนั ชาติ ศาสนา พระมหากษตั ริย์ และความ สามคั คใี นหมู่คณะเป็ นสาคญั จงึ ไม่มรี สวรรณคดนี ารีปราโมทย์

พโิ รธวาทงั (รสแห่งความพโิ รธ) ได้แก่ บทโกรธ ฉุนเฉียว บริภาษต่าง ๆ ซึ่งเกดิ จาก อารมณ์เป็ นส่วนใหญ่ ตัวอย่าง พโิ รธวาทงั ในสามคั คเี ภทคาฉันท์ ตอนพระเจ้าอชาตศัตรูกริ้ววสั สการพราหมณ์ท่ีบงั อาจ แสดงความคดิ เห็นโต้แย้งเรื่องการรุกรานแคว้นวชั ชี เอออุเหม่นะมงึ ชิช่างกระไร ทุทาสสถุลฉะนีไ้ ฉน กม็ าเป็ น ศึกบ่ถึงและมงึ กย็ งั มเิ ห็น จะน้อยจะมากจะยากจะเยน็ ประการใด อวดฉลาดและคาดแถลงเพราะใจ ขยาดขย้นั มทิ นั อะไร กห็ มน่ิ กู

สัลลาปังคพสิ ัย (รสแห่งความโศกเศร้า) ได้แก่ บทเศร้าโศก คร่าครวญ เวทนา สงสาร ตวั อย่างสัลลาปังคพสิ ัยในสามคั คเี ภทคาฉันท์ ๔.๑ ตอนวสั สการพราหมณ์ถูกลงอาญา พลโบยมใิ ช่เบา พวกราชมลั โดย ขณะหวดสิพงึ กลวั พศิ เส้นสรีร์รัว สุดหัตถแห่งเขา กร็ ะริกระริวไหว บงเนือ้ กเ็ นือ้ เต้น หิตโอ้เลอะหลงั่ ไป ระกะร่อยเพราะรอยหวาย ทว่ั ร่างและท้งั ตวั แลหลงั ละลามโล เพ่งผาดอนาถใจ

๔.๒ ตอนวสั สการพราหมณ์กราบทูลขอความเมตตาจากกษตั ริย์ลจิ ฉวี อนั ข้าพระองค์กษณะนี้ ภยมจี ะร้อนใด ยง่ิ กว่าและหามนุษย์ไหน จะเสมอเสมอื นตน ภยมุขประมวลดล ใคร่เปลอื้ งประเทอื งประณุททุกข์ ชนผู้จะดูดาย ไร้ญาตแิ ละขาดมติ รสกล และกแ็ ก่ชรากาย อนุสรบห่อนเห็น โดยเดียวเพราะอาดุรณแด ทซี่ ่ึงจะพงึ สรณะหมาย

๔.๒ ตอนวสั สการพราหมณ์กราบทูลขอความเมตตาจากกษตั ริย์ลจิ ฉวี อนั ข้าพระองค์กษณะนี้ ภยมจี ะร้อนใด ยงิ่ กว่าและหามนุษย์ไหน จะเสมอเสมอื นตน ภยมุขประมวลดล ใคร่เปลอื้ งประเทอื งประณุททุกข์ ชนผู้จะดูดาย ไร้ญาติและขาดมติ รสกล และกแ็ ก่ชรากาย อนุสรบห่อนเห็น โดยเดียวเพราะอาดุรณแด รมวิ ่าพระองค์เป็ น ทซ่ี ึ่งจะพงึ สรณะหมาย กรุณามหาศาล ทราบข่าวขจรกริ ติบา เอกอคั รกษตั ริย์สุขุมเพญ็