แผน น้ำหมักชีวภาพ ป 5

วธิ ีใช/้ ประโยชน์ ช่วยลดต้นทุนในการผลิต ท้าให้ส่ิงแวดล้อมดีขึน เป็นการก้าจัดขยะ ส่ิงสกปรกภายใน ครวั เรือน และไมท่ ้าลายระบบนเิ วศทางธรรมชาติ

ศูนยเ์ รยี นร้กู ลุ่มฟืน้ ฟเู กษตรพนื บำ้ นอำ้ เภอแวงน้อย ทอี่ ยู่ ตงั อยู่เลขท่ี 108 หมทู่ ี่ 6 บ้ำนโสกนำ้ ขำว ต้ำบลกำ้ นเหลอื ง อ้ำเภอแวงน้อย จังหวัดขอนแก่น กำรทำ้ นำ้ หมกั ชีวภำพ สูตรบ้ำรงุ (2 ครัง/สปั ดำห์) สว่ นผสม เศษอาหาร 3 ส่วน สว่ น กากน้าตาล 1 ส่วน (ไม่ใสก่ ็ได้) เติมน้า 10 วิธที ้ำ เอาหวั เชือใสเ่ พอ่ื เรง่ การย่อยสลาย สตู รฮอร์โมน 1 ส่วน สว่ นผสม 1 ส่วน 1 ส่วน มะละกอสุก 1 ส่วน (ไมเ่ ตมิ นา้ ) กลว้ ยสุก ฟักทองดบิ แก่ กากน้าตาล สูตรไลแ่ มลง ส่วนผสม สะเดา 1 ส่วน หวั ขา่ แก่ 1 สว่ น ตะไคร้หอม 1 สว่ น ใบยคู าลปิ ตสั บอระเพด็ ยาเส้น วธิ ีท้ำ เอาตาข่ายหอ่ สวนผสมทังหมด แชน่ า้ 1 สปั ดาห์

สูตรฆ่ำแมลง ส่วนผสม เหลา้ ขาว 1 แก้ว นา้ ส้มสายชูกลัน่ แท้ 1 แก้ว กากนา้ ตาล 1 แก้ว นา้ หมักชวี ภาพ 1 แกว้ น้าเปล่า 1 แก้ว วิธที ำ้ ผสมส่วนผสมโดยเขย่าให้เข้ากัน หมักไว้ 6 วัน เขย่าทุกวัน พร้อมเปิดฝาคลายก๊าซทุก ครงั อัตราการใช้ผสมนา้ 1 บัวต่อน้าหมัก 3 ฝา ปุย๋ มเี ค ส่วนผสม ปยุ๋ คอก 1 ปี๊บ แกลบดิบ 1 ปบ๊ี ร้าข้าว 1 ปบี๊ น้าหมักสตู ร 1 2 แกว้ /นา้ 1 บวั วธิ ีท้ำ ผสมปุ๋ยคอก แกลบดิบและร้าข้าว เข้าด้วยกัน น้าน้าหมักผสมน้ารดลงส่วนผสม ดังกลา่ ว มดั ปากถุงป๋ยุ เวลาใช้ผสมกับปุ๋ยคอกหว่านลงแปลง สตู รฮอร์โมน (สัตว)์ ส่วนผสม หอยเชอรี 1 ส่วน สว่ น กากน้าตาล 1 วธิ ที ำ้ หมักรวมกนั 10 - 20 วัน

ศนู ยเ์ รียนรู้ชมุ ชนบำ้ นดงบงั ตงั อยู่เลขท่ี 68 หมู่ท่ี 4 บ้ำนดงบงั ต้ำบลคอนฉมิ อ้ำเภอแวงใหญ่ จังหวดั ขอนแกน่ กำรท้ำน้ำสกัดชวี ภำพ น้าสกัดชีวภาพ คือ น้าท่ีได้จากการหมักดองพืชอวบน้า ผัก ผลไม้ หอย ปู ปลา หรือ สัตว์อ่ืนๆ ขณะที่ยังสด ด้วยน้าตาลในสภาพท่ีไร้อากาศ น้าที่ได้จะประกอบด้วยจุลินทรีย์และ สารอนิ ทรยี ์หลายชนิด ทเ่ี ปน็ ประโยชนต์ ่อการเจรญิ เติบโตของพืช ท้าให้พืชเติบโตแข็งแรง ต้านทาน โรคและแมลงได้ดี และยงั สามารถใช้ประโยชน์ในดา้ นการเกษตรอน่ื ๆ อีกมากมาย วสั ดุทใ่ี ช้ (1) ถงั หมกั มฝี าปิด หรอื ถุงพลาสติก สา้ หรับบรรจวุ สั ดุหมัก (2) พืชผกั สดสา้ หรับหมัก 3 กิโลกรัม (3) น้าตาลทรายแดง หรอื กากน้าตาล จา้ นวน 1 กโิ ลกรมั (4) นา้ สะอาด 3 กิโลกรมั วธิ กี ำรทำ้ (1) นา้ พืชสดที่มมี าสบั ห่นั ให้เลก็ ขนาด 3 - 5 เซนติเมตร (2) น้าไปใส่ถังหมักหรือถุงหมัก น้ากากน้าตาลเทคลุกเคล้าให้เข้ากัน เติมน้า 3 กิโลกรัม ปิดฝาให้สนทิ เกบ็ ในที่รม่ ประมาณ 7 - 15 วัน น้าน้าหมักไปใช้ได้ (อาจใช้เชือ พด.2 ด้วยก็ ได้ อตั รำกำรใช้ น้าหมกั 3 ชอ้ นแกง ตอ่ น้า 20 ลิตร ฉีดพน่ ใบพชื หรือรดต้นไม้ โดยฉีดพ่นตังแต่เม่ือพืช เริม่ งอก กอ่ นท่โี รค แมลง จะมารบกวน โดยฉีดพ่นในตอนเช้าทุก 3 วัน 7 วัน

ศนู ย์เรยี นรู้กลุ่มพัฒนำชีวติ และอนุรกั ษส์ ิง่ แวดล้อม ตังอยู่เลขที่ 17 หมู่ 5 บำ้ นส้ำรำญ ต้ำบลหนองแคน อำ้ เภอปทุมรัตต์ จังหวัดร้อยเอ็ด กำรผลิตนำ้ หมักอนิ ทรยี ช์ ีวภำพ สว่ นผสมและวสั ดอุ ปุ กรณ์ 5 กิโลกรัม (1) พืชตระกูลถ่ัว 5 กโิ ลกรมั (2) หน่อกลว้ ย 5 กโิ ลกรัม (3) ผกั บ้งุ 5 กโิ ลกรัม (4) กากนา้ ตาล 20 ลติ ร (5) น้าสะอาด 2 ซอง (6)สารเร่ง พ.ด. 1 ใบ (7) ถงั พลาสตกิ ขนาด 40 ลติ วธิ ีท้ำ น้าส่วนผสมทงั หมดคลุกเคลา้ ใหเ้ ขา้ กนั หมกั ไว้ 15 - 30 วัน หากจะใช้ให้น้ามากรอง สว่ นผสมน้าหมัก 30 ซซี /ี น้า 20 ลิตร วิธีใช้ น้าน้าหมักชีวภาพ 2 - 4 ช้อนโต๊ะ กากน้าตาล 2 - 4 ช้อนโต๊ะ ผสมในน้าสะอาด 20 ลติ ร ละลายใหเ้ ขา้ กัน น้าไปใชไ้ ดเ้ ลย ประโยชน์ ใชแ้ ทนป๋ยุ เคมใี นงานเกษตรทัว่ ไป เพอ่ื ลดต้นทุน หรือใช้ผสมในการผลิตน้ายาไล่แมลง และปยุ๋ หมกั แห้ง นอกจากนยี งั สามารถใช้บา้ บดั น้าเสยี เพื่ออนุรักษ์ส่ิงแวดล้อม ใช้ในด้านการปศุสัตว์ และประมง และใช้รดพชื ผักทกุ 7 - 10 วนั จะทา้ ให้พชื เจริญเตบิ โตได้เป็นอย่างดี

ศูนยเ์ รยี นรู้กล่มุ พัฒนำชีวิตและอนรุ ักษ์ส่ิงแวดลอ้ ม ตงั อยู่เลขที่ 17 หมู่ 5 บำ้ นส้ำรำญ ตำ้ บลหนองแคน อ้ำเภอปทุมรตั ต์ จังหวัดรอ้ ยเอ็ด กำรท้ำนำ้ สกัดชวี ภำพ น้ำสกัดชวี ภำพ เปน็ สารละลายท่ไี ดจ้ ากการย่อยสลายเซลล์พชื หรอื เซลล์สตั วโ์ ดยผา่ นกระบวนการการ หมักของ จุลินทรีย์ที่ต้องการออกซิเจนและไม่ต้องการออกซิเจน แหล่งพลังงานของจุลินทรีย์ที่ท้า หน้าท่ีย่อยสลายจะใช้กากน้าตาลหรือน้าตาลทราย จุลินทรีย์ในจะทังแบคทีเรีย รา และยิสต์ ที่เป็น ประโยชน์ในน้าสกัดชีวภาพท่ีย่อยสลายสมบูรณ์แล้วจะประกอบด้วยจุลินทรีย์หลายชนิด และ สารประกอบจากเซลล์พืชหรือเซลล์สัตว์ ได้แก่ คาร์โบไฮเดรต โปรตีน กรดอะมิโน ธาตุอาหาร เอ็ม ไซม์ ฮอร์โมน และไวตามนิ ตา่ งๆ ขนึ อยกู่ ับชนิดของพชื ทน่ี า้ มาสกดั นำ้ พ่อ (สารสกดั จากผลไมร้ สหวาน) ใช้บ้ารุงดอกและผล ส่วนประกอบ 1. ผลไมร้ สหวาน 3 กโิ ลกรมั 2. กากน้าตาล 1 กิโลกรัม นำ้ แม่ (สารสกัดจากพชื สเี ขยี ว) ใช้บ้ารงุ ตน้ และใบ ส่วนประกอบ 1. พืชสดสีเขยี ว 3 กโิ ลกรมั 2. กากน้าตาล 1 กิโลกรัม นำ้ กำ้ จัดศัตรูพืช (สารสกัดจากสมุนไพร) ใชป้ อ้ งกันศตั รูพืช สว่ นประกอบ 1. สมนุ ไพรกลนิ่ ฉุนหรอื รสขม เผด็ 3 กโิ ลกรัม 2. กากน้าตาล 3 กโิ ลกรัม วิธีท้ำ น้าส่วนประกอบดังกล่าวมาคลุกเคล้าให้เข้ากัน จากนันหมักใส่ถังปิดฝา ทิงไว้อย่าง น้อย 15 วนั จะปรากฏของเหลวแยกตวั ออกมา กรองเอาของเหลวใสข่ วดเก็บไว้ใช้ประโยชนต์ อ่ ไป วธิ ีใช้ ผสมสารสกัดชีวภาพต่อน้าในอัตราส่วน 1500 - 1000 หรือฉีดพ่นทุกๆ 15 - 20 วัน หรือจะใชก้ บั ระบบสปรงิ เกลอร์กไ็ ด้ ใช้ไดก้ ับพืชผกั ทุกชนดิ

ศนู ย์เรยี นรเู้ ศรษฐกิจพอเพียงชมุ ชน ตังอยู่เลขท่ี 98/1 หมู่ 3 บำ้ นคุม้ เหนือ ตำ้ บลหวั ช้ำง อำ้ เภอจตรุ พักตรพมิ ำน จงั หวดั รอ้ ยเอ็ด กำรผลติ นำ้ หมกั อินทรยี ์ชวี ภำพ วัตถดุ บิ และอปุ กรณ์ 6 กิโลกรมั 1. เศษพชื ผักหรือเศษอาหาร 6 กิโลกรมั 2. กากนา้ ตาลหรอื น้าอ้อย 20 ลิตร 3. น้าสะอาด 2 ลิตร 4. สารเร่ง พด. 1 ใบ 5. ถงั น้าพลาสติก ขนาด 30 ลติ ร หมายเหตุ ถ้านา้ ออ้ ยเคยี ว 3 กิโลกรมั วิธที ำ้ 1. น้าพืชผกั หรือเศษอาหารสับจนละเอยี ดแล้วคลกุ กับกากนา้ ตาลใหเ้ ข้ากนั 2. น้าไปใสถ่ งั แล้วปิดฝาให้สนทิ หมักไว้ 45 วัน 7 วนั คนครงั หนงึ่ วิธีใช้ น้าน้าหมักชีวภาพ 2 - 4 ช้อนโต๊ะ กากน้าตาล 2 - 4 ช้อนโต๊ะ ผสมในน้าสะอาด 20 ลติ ร ละลายให้เข้ากัน นา้ ไปใชไ้ ด้เลย ประโยชน์ 1. ใช้แทนปยุ๋ เคมใี นงานเกษตรทั่วไป เพื่อลดตน้ ทนุ 2. ใช้ผสมในการผลิตนา้ ยาไลแ่ มลงและปุ๋ยหมกั แหง้ 3. บา้ บดั น้าเสียเพอ่ื อนุรักษ์สิ่งแวดล้อม ใช้ในดา้ นปศุสตั ว์ และประมง

ศูนยเ์ รียนรู้เศรษฐกจิ พอเพียงชุมชน ตังอยูเ่ ลขท่ี 98/1 หมู่ 3 บ้ำนคมุ้ เหนอื ต้ำบลหัวช้ำง อำ้ เภอจตรุ พกั ตรพิมำน จงั หวัดร้อยเอ็ด นำ้ หมกั ชีวภำพ จากปัญหาด้านสุขภาพ รวมถึงค่าใช้จ่ายที่เพ่ิมขึนของการใช้สารเคมี อีกทังกระแส ต่ืนตัว ในการดูแลสุขภาพจากการบริโภค มีทางเลือกในการบริโภคมากขึน จากการตรวจพบ สารเคมีในอาหาร ข้าว พืชผัก ผลไม้ เกษตรกรจึงมีความจ้าเป็นที่ต้องหลีกเล่ียงการใช้สารเคมี และ พยายามศึกษาหาความรู้เทคโนโลยีในการผลิตสารจากธรรมชาติทดแทนสารเคมี การควบคุมและ การก้าจัดแมลงศัตรูพืชเพื่อใช้ในการท้าเกษตรไร้สารพิษ โดยพืชหลายชนิดมีคุณสมบัติเฉพาะตัว สามารถนา้ ไปใช้ในการป้องกันก้าจดั แมลงศตั รพู ืชได้ จุลินทรยี ค์ ืออะไร จุลินทรีย์คือ ส่ิงมีชีวิตเล็กๆ ท่ีมองด้วยตาเปล่าไม่เห็น จนกว่ามันจะเกาะกลุ่มกัน จุลินทรีย์ท่ีมีอยู่ในธรรมชาติทังในน้า ในอากาศและในดิน มีทังท่ีเป็นอันตรายต่อการเกิดโรคกับพืช มนุษย์ สตั ว์ และที่เป็นประโยชนใ์ นการสรา้ งสารปฎิชีวนะท่ีเป็นประโยชน์ในทางการแพทย์ บทบาท ตามธรรมชาติของจลุ ินทรยี ์คือผู้ยอ่ ยสลาย โดยจลุ ินทรยี ์จะเป็นตัวการท้าให้ทกุ อย่างจากพชื และสัตว์ เน่าเป่ือย ผุพัง แหลกละเอียด จนไม่เหลือซาก กลายเป็นดินท่ียังคงมีธาตุอาหารที่เคยมีอยู่ก่อนการ ยอ่ ยสลายธาตอุ าหารเหล่านีจะละลายน้าได้ และรากของพืชจะดูดกลับไปเลียงต้นไม้ให้เจริญเติบโต อีกครังหนึง่ ลักษณะทัว่ ไปของจลุ ินทรยี ์ 1) จุลินทรีย์เป็นของเหลวสีน้าตาล กลน่ิ หอมอมเปรียว อมหวาน 2) เปน็ กลุ่มจุลินทรยี ์ทม่ี ีชีวิตและไม่สามารถใช้ร่วมกับสารเคมี ยาปฎิชีวีนะ และยาฆ่า แมลง 3) จุลินทรยี ์ไมเ่ ปน็ อันตรายตอ่ ชวี ิต เช่น คน สัตว์ พืช และแมลงท่เี ป็นประโยชน์ 4) ชว่ ยปรุบสภาพความสมดุลของส่งิ มชี วี ติ และส่งิ แวดลอ้ ม 5) เป็นกลุ่มจุลินทรีย์ท่ีทุกคนสามารถน้าไปขยาย เพ่ือช่วยแก้ปัญหาต่างๆ ได้ด้วย ตนเอง น้าหมกั ชีวภาพ มชี ื่อเรียกไดห้ ลายแบบตามความคุ้นเคยของแต่ละทอ้ งถน่ิ เช่น นา้ เอน ไซน์ นา้ จุลนิ ทรยี ์ น้าอีเอม็ นา้ สกดั ชีวภาพ ปุย๋ นา้ ชวี ภาพ เทคโนโลยีชีวภาพ เป็นตน้

ศูนย์เรียนรเู้ ศรษฐกจิ พอเพียงชมุ ชน ตังอยเู่ ลขท่ี 98/1 หมู่ 3 บำ้ นคมุ้ เหนือ ตำ้ บลหัวช้ำง อำ้ เภอจตุรพักตรพิมำน จงั หวดั รอ้ ยเอ็ด กำรท้ำน้ำหมักชีวภำพจำกเศษอำหำร พืช ผกั ผลไม้ วิธีกำรทำ้ - คลุกเคลา้ เศษอาหาร พืชผัก ผลไม้ 3 ส่วน นา้ ตาลโมลาส 1 ส่วน - เทใส่ถงั ประมาณครึง่ ถังครบ 10 วัน เติมน้าหรอื น้ามะพรา้ วให้เกือบเต็มถัง เกบ็ ไว้ใต้ ต้นไม้ บนพนื ดนิ คลมุ ด้วยถุงพลาสติก ผกู มดั ปิดฝาไว้ - ระยะเดือนแรกจะมีกลิ่นบดู เปรยี ว มรี าจบั เปน็ ฝา้ ระยะเดือนถดั ไป ถา้ มกี ารย่อย สลายไดเ้ ร็ว กล่ินทเี่ หมน็ จะหายไป (ถ้ามหี นอนท่ีเกิดจากการไข่ของแมลงจะมกี ารยอ่ ยสลายเรว็ ขึน หนอนจะเป็นประโยชน์โดยตรงต่ออาหารของพชื เป็นอาหารของจุลนิ ทรยี ์ทอี่ ยใู่ นถงั เปน็ ตัวช่วยให้ น้าหมัก มีคณุ ภาพมากขึน) - ระยะเวลาในการหมกั ควรทงิ ไว้ 3 เดือน ถงึ 1 ปี ยิ่งนานจะเป็นเอนไซม์ เปน็ ตวั ชว่ ยยอ่ ยดดู ซมึ ไดด้ ี - กรองเอาสว่ นทเ่ี ปน็ นา้ ไปใช้ สว่ นทเ่ี หลือใหส้ งั เกตดู ถา้ เปน็ เส้นใยแข็งย่อยไมห่ มด ก็ เติมนา้ และกากนา้ ตาลลงไป ทา้ เปน็ นา้ สอง - สามไดด้ ี กากที่ไดค้ รังสุดท้ายใส่กน้ หลุมหรือแปลงผัก ปลกู ต้นไมจ้ ะท้าใหด้ นิ ดีมาก ผลผลิตสงู ราคาดี ประโยชน์ของน้ำหมักชีวภำพสำ้ หรับใชใ้ นกำรเกษตร 1) เป็นหวั เชือปุ๋ยหมกั 1.1) มีสีนา้ ตาลเข้ม รสเปรยี ว ค่าความเปน็ กรดด่างที่ระดบั PH 3 - 4.2 1.2) มีปริมาณโอโซนอย่างนอ้ ย 0.01 ppm 1.3) มีสารอาหารในรปู ของกรดอะมโิ น ซ่งึ พชื สามารถดูดซึมได้เร็ว 1.4) มคี วามสามารถในการสรา้ งบรรยากาศให้มปี รมาณออกซเิ จนมากพอตอ่ การ ปอ้ งกันโรคและแมลงศตั รพู ืช 1.5) มีการแลกเปลยี่ นสารอาหารในดนิ คอื - ไนโตรเจน เป็นสารอาหารท่ีสร้างความเจริญเตบิ โตต่อโครงสร้างล้าต้นพชื - ฟอสฟอรสั เป็นสารอาหารท่สี รา้ งความเจริญเตบิ โตต่อโครงสร้างราก การออกดอกและการติดผล

- โพแตสเซียม เป็นสารอาหารทสี่ ร้างความเจริญเติบโตต่อโครงสร้างของเซลล์พืชและ ใหผ้ ลผลติ ตลอดจนความหวานของผลไม้ ท้าให้โครงสร้างของพืชมีความแข็งแรง มีภูมิคุ้มกันต่อโรค และแมลง 2) เปน็ อาหารของพชื และสัตว์ อาหารของพืชและสัตว์ ท้าให้พืชออกดอกเร็ว ได้ผลผลิตมากขึนและมีคุณภาพดี มีวิธีใช้ดังนี - กรณีฉีดพ่นทางใบ ใช้น้าหมักชีวภาพ 1 ลิตร ต่อน้า 100 - 150 ลิตร ปริมาณ การฉดี พ่น 7 - 10 วนั ตอ่ ครงั - กรณีใช้ราดลงดิน ราดโคน ใช้น้าหมักชีวภาพ 1 ลิตร ต่อน้า 50 ลิตร ใช้อย่าง น้อยปีละ 3 - 4 ครงั หรือเดือนละ 1 ครังกไ็ ด้ อาหารของสัตว์ สามารถน้าไปใช้กับสัตว์ เช่น หมู เป็ด ไก่ วัว ควาย ใช้กินและล้าง ท้าความสะอาดขจดั กลิน่ ป้องกนั โรค ทา้ ใหส้ ัตว์แขง็ แรง มีภูมติ า้ นทาน 3) บา้ บัดนา้ เสีย วิธีการหมัก ใช้เศษอาหาร พืชผัก ผลไม้ ห้ามมีเนือสัตว์ปนเพราะจะท้าให้น้าเน่า เสยี ระยะเวลาในการหมกั 1 ปขี นึ ไป จนกว่าน้าหมกั จะเป็นสนี ้าตาลใส ไมม่ ีแอลกอฮอล์ ใช้บา้ บัดน้า เสยี เทราดลงในบอ่ ปลาและนากงุ้ 4) ปรบั สมดุลของธรรมชาตแิ ละรักษาสิ่งแวดล้อม 5) ป้องกนั แมลง 6) ย่อยสลายฟาง และก้าจัดวชั พืช หอยเชอรี่ 7) แปรรูปขยะในครัวมาใช้ใหเ้ กิดประโยชน์

ศูนย์เรียนรกู้ สกิ รรมธรรมชำติฟ้ำห่วน - ฅนลอื เลขที่ 41 หมู่ 6 บำ้ นฟำ้ ห่วน ตำ้ บลไรข่ ี อำ้ เภอลืออ้ำนำจ จงั หวดั อ้ำนำจเจริญ นำ้ หมกั ดนิ ระเบดิ วตั ถดุ ิบ 1) ดินทอ่ี ุดมสมบรู ณ์ในท้องถนิ่ 1 กโิ ลกรัม 2) ร้าอ่อนละเอียด 1 กิโลกรมั 3) นา้ ตาลทรายแดงหรือกากน้าตาล 1 ชอ้ นโตะ๊ 4) น้า 1 - 2 แก้ว 5) ผ้าฝ้าย หรือกระดาษหนังสอื พิมพ์ 2 ผืน หรือ 4 แผ่น วธิ ีท้ำ 1) น้าดินที่อุดมสมบูรณ์ในท้องถ่ินมาคลุกเคล้ากับร้าละเอียดและน้าตาลทรายแดง หรือกากน้าตาล 2 ช้อนโต๊ะ แล้วเติมน้าประมาณ 1 - 2 แก้ว ขึนอยู่กับฤดูกาล ให้ได้ความชืนพอ หมาดแล้วใช้ ผ้าฝ้ายหรือกระดาษหนงั สือพมิ พห์ ่อไว้ (หอ่ ละ 1 กโิ ลกรมั ) 2) ใช้เวลาในการเพาะเลียง 2 - 3 คนื จะเปน็ ก้อนแข็งเพราะเชอื ราสีขาวเดินเตม็ กอ้ น 3) ผสมน้า 20 กิโลกรัม กับน้าตาลทรายแดง หรือกากน้าตาล 2 กิโลกรัม น้า จุลินทรีย์ ท่ีเพาะเลียงครบ 2 - 3 คืน ไปเลียงในท่ีผสมไว้ แล้วเลียงต่อไป 2 - 3 คืน สามารถ นา้ ไปใช้ได้เลย วธิ ใี ช้ อตั ราส่วนในการใช้ 1) ต้นกลา้ ออ่ น นา้ ดินระเบิด 1 สว่ น 1,000 สว่ น 2) ผักผลไม้ น้าดนิ ระเบดิ 1 ส่วน น้า 500 ส่วน 3) นาขา้ ว นา้ ดนิ ระเบิด 1 สว่ น นา้ 800 สว่ น 4) ดนิ แขง็ ทราย ใชอ้ นิ ทรียวตั ถุคลมุ ดิน น้าดนิ ระเบดิ 1 สว่ น นา้ 100 สว่ น

ศูนย์กสิกรรมไร้สารพษิ แห่งประเทศไทย (สวน “ส่างฝัน”) บ้านเลขที่ 216 หมู่ท่ี 11 ตาบลบุ่ง อาเภอเมือง จังหวดั อานาจเจริญ นำ้ หมกั ชีวภำพ จุลินทรีย์เพื่อชีวิต จะปลูกพืชต้องเตรียมดิน จะกินต้องเตรียมอาหาร จะพัฒนาการ ต้องเตรียมคน จะพัฒนาใครเขา ต้องพัฒนาตัวเราก่อน การจะท้าส่ิงใดต้องมีความพร้อม การจะ ปลูกพืชเช่นเดียวกัน อยากให้ข้าวงาม ต้นไม้เจริญเติบโตดีต้องถาม “ดิน” เพราะดินที่สมบูรณ์ คือ ดนิ ทมี่ ีจลุ นิ ทรยี ์ และอนิ ทรยี วัตถุ มีธาตุอาหารท่ีสมบูรณ์ คือ ดินที่มีจุลินทรีย์และอินทรียวัตถุ มีธาตุ อาหารท่สี มบูรณ์ มีความโปร่งใส วงจรชวี ิตของดิน ผู้ผลิต คือ้าเภอ.. พชื สงั เคราะหธ์ าตอุ าหารในล้าต้น ผบู้ ริโภค คือา้ เภอ.. คนและสัตวบ์ ริโภคพชื เป็นอาหาร ผู้ย่อยสลาย คือ้าเภอ.. จุลินทรีย์ย่อยพืชและสัตว์ คืนแร่ธาตุสู่ดินจุลินทรีย์จึงเสมือน ทหารเอกในการชว่ ยกแู้ ผน่ ดนิ ให้อดุ มสมบูรณ์ เหมาะแก่การเพาะปลูกอย่างรวดเร็ว จุลินทรีย์เป็นส่ิง ที่มีชีวิตเล็ก ๆ ไม่สามารถมองเห็นด้วยตาเปล่า แต่ท้างานและขยายพันธ์ุตลอดเวลาโดยการแตกตัว จาก 1 เป็น 2 เป็น 4 ไปเร่ือย ๆ ตราบใดท่ียังมีอาหาร และพืนท่ีให้ขยายตัว เราจะเพาะเลียง จุลนิ ทรีย์ได้อยา่ งไร การเพาะเลียงจุลินทรีย์ น้าพืช และสัตว์ หรือทังพืชและสัตว์ หมักกับน้าตาลทรายแดงหรือน้าอ้อย สด หรอื กากนา้ ตาล จลุ ินทรีย์ในธรรมชาติจะย่อยพืชและสัตว์ให้เป็นของเหลว มีสีน้าตาล กลิ่นหอม หวานอมเปรียว เรยี กว่า “น้าหมกั ชีวภาพ” ประโยชน์นำ้ หมกั ชีวภำพ - ด้านกสกิ รรม ท้าปุย๋ บ้ารุงดิน บา้ รุงพชื ทังทางรากและทางใบ - ทา้ ความสะอาด ท้าแชมพูสระผม สบู่ น้ายาซกั ผา้ ล้างจาน ลา้ งรถ ฯลฯ - รักษาส่ิงแวดล้อม ย่อยสลายขยะเปียก อุจจาระ ส่ิงปฏิกูล น้าเสีย รักษาความ สะอาดในตลาดสด และคอกสัตว์ - ด้านการปศุสัตว์ ผสมน้าในอัตราส่วน 1 10,000 ให้สัตว์กินทุกวันจะช่วยให้สัตว์ แข็งแรง และสุขภาพดี - รักษาสุขภาพ จุลินทรีย์จะช่วยปรับสมดุลให้ร่างกาย ปรับสมดุลให้ผิวพรรณนวล เนยี น ผ่องงาม

ประโยชน์ของกำรใช้นำ้ หมกั ชวี ภำพ (จุลินทรยี )์ วธิ ีกำรใช้จุลินทรีย์ ชนิดจลุ ินทรยี ์ อัตรำสว่ นทใ่ี ช้ (จุลินทรยี ์ น้ำเปลำ่ ) 1) ผสมน้ารดต้นขา้ ว ผัก และตน้ ไมท้ กุ ชนดิ ขยะหอมนา้ หมักผลไม้ - ผัก 1/1,000 (ใส่ขา้ ว 1 ลิตร/ไร่) 2) ผสมทา้ ป๋ยุ หมักชีวภาพ (ปุ๋ยหมกั จลุ นิ ทรีย์) 3) ราดในทอ่ ระบายน้า เพ่ือก้าจัดกล่นิ นา้ หมักทกุ ชนดิ 1/นา้ ตาล 1/100 4) ราดบริเวณรอบบ้านเพ่ือลดแมลงวนั และยุง 5) ผสมท้าปุ๋ยหมักดนิ นา้ หมักทกุ ชนิด 1/10 6) ใช้รดทา้ ปุ๋ยหมักจากใบไม้ ใบหญ้าบรเิ วณบา้ น 7) ฉดี พ่นมดและแมลงสาบในบา้ น น้าหมักทกุ ชนิด 1/10 รดเปน็ ประจ้า 8) ท้าความสะอาด ขดั เคร่ืองประดับทอง เงนิ แกว้ 9) ใสบ่ ่อปลาเพ่ือใหป้ ลาสมบูรณ์ ย่อยสลายของเสยี ในบ่อ น้าหมักทกุ ชนดิ 1/นา้ ตาล 1/100 10) ผสมนา้ ให้สตั วเ์ ลียงอาบ เพื่อท้าความสะอาด กลิน่ ตัว 11) ผสมน้าให้สัตว์ดมื่ เพื่อความสมบรู ณ์ของสัตวเ์ ลียง นา้ หมกั ทกุ ชนดิ 1/นา้ ตาล 1/100 12) ผสมนา้ แชผ่ กั เพื่อลดสารพษิ ต่าง ๆ 13) ผสมใส่หม้อกรองกันสนมิ และความร้อน นา้ หมักทุกชนิด 1/10 14) ขจดั กลิ่นคาวจากเนือสตั ว์ทุกชนดิ น้าหมกั ผลไม้รสเปรียว 1/10 15) ท้านา้ ยาลา้ งห้องนา้ 16) ทา้ นา้ ยาถูพืน นา้ หมักทกุ ชนิด 1/500 - 1,000 17) ทา้ น้ายาสระผม - แชมพสู ระผม น้าหมกั รสเปรียว 1/10 18) ทา้ นา้ ยาลา้ งจาน - นา้ ยาซักผา้ 19) ท้านา้ ยาเชด็ กระจก นา้ หมักผลไม้รสกลาง (กลว้ ย) 10,000 20) ไล่ปลวก 21) ไล่แมลง นา้ หมกั ทุกชนิด (หมักน้าตาล) 1/100 แช่ 45 นาที 22) ลา้ งอุปกรณ์ คราบฝังแน่น 23) ใช้ผสมปูนเพ่ือให้ปูนมคี วามทนทาน น้าหมักทุกชนิด 1/100 24) ฉดี เปิดดอกเห็ดทา้ ให้ดอกโตสวยงาม 25) ใช้รดเพาะถวั่ งอก นา้ หมกั ผัก - ผลไม้ (ยกเว้น 1/ น้าดา่ ง 10 26) เร่งราก ผลของผกั - ผลไม้ 27) แชเ่ มลด็ พนั ธ์ก่อนน้าไปเพาะ ขยะ) 28) ใชแ้ ทนแอลกอฮอล์ฆ่าเชือโรคต่าง ๆ นา้ หมกั รสเปรียวทกุ ชนดิ 1/นา้ เกลือ 5 นา้ ด่าง 5 นา้ หมักรสเปรียวทุกชนิด 1/น้าเกลือ 5 นา้ ด่าง 5 นา้ หมกั รสเปรยี วทกุ ชนดิ 1/นา้ เกลือ 5 น้าดา่ ง 5 น้ามันมะกอก และหัวเชือ แชมพู (เอ็น 70) น้าหมกั รสเปรียวทุกชนิด 1/นา้ เกลือ 5 น้าด่าง 5 นา้ หมักรสเปรียวทุกชนดิ 1/น้าเกลือ 5 น้าด่าง 5 น้าหมักทกุ ชนดิ 1/10 นา้ หมกั ไล่แมลง - สะเดา 1/100 น้าหมกั รสเปรยี วทกุ ชนดิ 1/ นา้ ดา่ ง 30 น้าหมักทกุ ชนดิ 1/10 นา้ หมกั ผกั บ้งุ 1/100 น้าหมักกลว้ ย 1/1,000 น้าหมกั ผักบุ้ง - ยอดพืช 1/500 - 1,000 สีเขียว 1/20 นา้ หมกั ผลไมท้ ุกชนิด 1 ส่วนใชไ้ ด้เลย

วธิ ีกำรใช้จุลนิ ทรีย์ ชนดิ จลุ ินทรีย์ อัตรำส่วนที่ใช้ 29) เรง่ ใบของผกั - และผลไม้ (จุลนิ ทรยี ์ นำ้ เปล่ำ) นา้ หมกั ผักบงุ้ 1/500 - 1,000 30) กระตุน้ การออกดอก - บ้ารุงผล นา้ หมกั กล้วย น้าหมักอายุ 2 ปีขึนไป 1/500 - 1,000 น้าหมักจากยอดพชื สีเขยี ว จุลินทรีย์กลุ่ม Pro - Biotic ประกอบด้วย จุลินทรีย์ท่ีมีประโยชน์ คือ yeast, lactic acid bacteria, Nitrogen fixing bacteria, Lactobacillus ฯลฯ 1) แบ่งความสามารถเป็นกล่มุ ต่าง ๆ ดังนี - จลุ นิ ทรีย์ย่อยแปง้ - จุลนิ ทรยี ์ย่อยไขมัน - จุลนิ ทรยี ์ย่อยโปรตนี - จลุ นิ ทรีย์ออกซิไดซ์แอมโมเนีย - จลุ นิ ทรีย์ย่อยออกซิไดซ์ในไตรท์ - จุลนิ ทรยี ์ตรึงไนโตรเจน - จุลินทรยี ์กลุ่มกรด Lactic acid 2) ประโยชนข์ องจุลินทรีย์ และวธิ ใี ช้ 2.1) ใช้เปน็ หวั เชอื ย่อยสลายน้าหมักชวี ภาพในอัตรา 1 ลติ ร/น้าหมกั 40 ลติ ร 2.2) ใช้เป็นหัวเชือย่อยสลายปุ๋ยหมักชีวภาพ, ปุ๋ยพืชสด, ปุ๋ยคอก, ปุ๋ยอินทรีย์ ฯลฯ ในอัตรา 2 ลิตร/ปยุ๋ 1 ตนั 2.3) ใชย้ อ่ ยสลายฟางในนาขา้ วในอตั รา 1 ลติ ร/1 ไร่ 2.4) ช่วยก้าจัดกลิ่นเหมน็ จากฟารม์ ปศุสตั ว์ในอัตรา 1 ลติ ร/นา้ 40 ลิตร 2.5) ใช้หัวเชือ 1 ลิตร/น้า 2,000 ลิตร ให้สัตว์กินเป็นประจ้า จะช่วยให้ร่างกาย แขง็ แรง และปลอดโรค 2.6) ชว่ ยกา้ จดั กลิน่ เหมน็ จากกองขยะ 2.7) ชว่ ยบา้ บดั น้าเสยี จากการท้าการเกษตร การปศสุ ัตว์ การประมง ฯลฯ 2.8) ชว่ ยลดปริมาณเชอื ร้ายที่เปน็ สาเหตขุ องโรคพืช และรากเนา่ โคนเน่า ใบจุด ใบไหม้ เหย่ี วตาย ฯลฯ

3) การขยายหัวเชือ ใช้จุลินทรีย์กลุ่ม Pro - Biotic 1 ลิตร กับน้าตาลทรายแดง 1 กโิ ลกรัม ผสมน้า 20 ลิตร หมักไว้ 48 ชว่ั โมง 4) การเกบ็ รกั ษา 4.1) เก็บไว้ในที่รม่ ปิดฝาใหส้ นิท 4.2) อย่าให้ถูกแสงแดด 4.3) อณุ หภมู ิไมเ่ กนิ 40 องศาเซลเซยี ส 4.4) อากาศถ่ายเทสะดวก

ศูนยก์ สิกรรมไร้สำรพษิ แห่งประเทศไทย (สวน “สำ่ งฝนั ”) บ้ำนเลขท่ี 216 หมูท่ ่ี 11 ต้ำบลบุ่ง อำ้ เภอเมอื ง จงั หวัดอำ้ นำจเจรญิ นำ้ หมกั ขยะหอม สว่ นผสม 1) ขยะเปียก (เศษอาหาร ยกเว้นพลาสตกิ แกว้ ) 3 กิโลกรัม 2) นา้ ตาลทรายแดง หรือกากน้าตาล หรือนา้ ออ้ ยสด 1 กโิ ลกรัม 3) น้าเปล่า หรอื น้าซาวขา้ ว หรอื น้ามะพร้าว 5 ลิตร 4) รา้ ออ่ น 0.5 กโิ ลกรัม วิธที ้ำ 1) ละลายนา้ ตาลทรายแดงกบั น้าใหเ้ ข้ากัน 2) เทวัสดุหมกั ลงในถัง 3) ดนิ ระเบดิ 1 ก้อน ประโยชน์ 1) บ้ารุงต้น ใบ ดอก เพิม่ โอโซน 2) ชว่ ยย่อยสลายซากพชื ซากสัตว์ ทา้ ปุ๋ยหมักชีวภาพ 3) กา้ จดั ของเสยี จากฟาร์มเลยี งสตั ว์ บ้าบดั น้าเสยี 4) รกั ษาส่ิงแวดล้อม วธิ ีใช้ อัตราส่วน 1 1,000 รดต้นไม้ (เช้า - เย็น), 1 500 ท้าปุ๋ยหมัก, 1 100 ท้าความ สะอาด บา้ บัดน้าเสยี

กลุ่มฟนื้ ฟูกำรเกษตรต้ำบลยำง บำ่ นเลขท5ี่ 9 หม่ทู ่ี 2 บ้ำนอนนั ต์ ตำ้ บลยำง อ้ำเภอศีขรภูมิ จังหวดั สุรินทร์ กำรผลติ นำ้ หมักชีวภำพ นา้ หมักชวี ภาพ คือ นา้ ทไ่ี ด้จากการน้าอนิ ทรีย์วัตถุจากธรรมชาตทิ ่ยี ังสดและยอ่ ยสลาย ไดง้ า่ ย มาผสมกับกากน้าตาลและนา้ มาท้าการหมกั ไวต้ ามระยะเวลาที่ก้าหนดประมาณ 30 - 45 วัน ผลทไี ด้ คอื น้าหมกั ชีวภาพทม่ี ีคุณค่ามากมายในการใช้ประโยชน์ในด้านการเกษตรอื่นๆ รวมทังการ นา้ วสั ดเุ หลอื ใช้ มาแปรสภาพให้เปน็ ประโยชน์ ก็เปน็ การลดภาวะมลพษิ สงิ่ แวดลอ้ มไดเ้ ปน็ อยา่ งดี อัตรำส่วน 1 : 3 : 10 1 3 ส่วน คอื กากนา้ ตาล 1 ลติ ร 10 ส่วน คอื วัสดุ 3 กโิ ลกรมั สว่ น คือ นา้ สะอาด 10 ลิตร วิธกี ำรท้ำ (1) น้าอนิ ทรยี ว์ ตั ถุทห่ี าไดม้ าเตรียมกับกากนา้ ตาลและนา้ สะอาด (2) ท้าการช่ังอินทรีย์วัตถุ และกากน้าตาลและน้ามาผสมกับอัตราส่วนที่ก้าหนดในถัง พลาสตกิ ปดิ ฝามิดชิดหมกั ไวป้ ระมาณ 30 - 45 วัน (3) ประมาณ 7 - 10 วัน เปิดฝาดูว่ามีเกร็ดสีขาวหรือไม่ ถ้ามีแสดงว่าก้าลังจะได้ผล ถ้าไมม่ เี กรด็ สีขาวดังกลา่ ว ใหผ้ สมกากนา้ ตาลเพ่มิ เติมแลว้ คนใหเ้ ข้ากนั (4) เมื่อครบตามระยะเวลาที่ก้าหนด ให้น้าน้าหมักชีวภาพมากรองเม่ือได้น้าหมัก ชีวภาพท่ีกรองแล้วน้ามาบรรจุขวดหรือถังท่ีเป็นพลาสติกเท่านัน ส้าหรับกากอินทรียวัตถุที่เหลือ น้าไปผสมกับดนิ ใชเ้ ป็นปุ๋ยซ่ึงสามารถน้าไปใชก้ บั พชื พันธ์ไุ มไ้ ด้ทกุ ชนิด วิธกี ำรใช้ (1) น้าน้าหมักชีวภาพไปผสมในอัตราส่วนน้าหมัก 1 ลิตร ผสมกับน้า 200 ลิตร หรือ 1 : 500 แลว้ แตก่ ารใช้ประโยชน์ กรณกี ารกา้ จัดกล่ินเหมน็ ของ คู คลอง บ่อเลียงปลา ให้ใช้ 1 : 100 ส้าหรับคูนา้ ไม่จา้ เป็นตอ้ งผสมเทราดลงไปได้เลย (2) กรณีใช้เป็นปุ๋ย ให้ใช้น้าหมัก 1 ลิตร ผสมกับน้า 500 ลิตร รดต้นไม้จะท้าให้ต้นไม้ เขียวชอมุ่ ผลดก ดอกสวย

(3) น้าหมักชีวภาพเม่ือผสมน้าแล้วให้ใช้ให้หมด ดังนัน ก่อนผสมควรก้าหนดปริมาณ จะใช้มากหรือน้อยเพยี งใด ใหช้ ดั เจนก่อนแลว้ จงึ ผสมใช้จะไดไ้ ม่สินเปลอื ง (4) การบรรจุจะตอ้ งใชภ้ าชนะบรรจุนา้ หมักชีวภาพทเ่ี ป็นพลาสติกเท่านัน ถ้าบรรจุกับ ภาชนะท่เี ปน็ โลหะนา้ หมกั ชวี ภาพจะกัดกรอ่ นภาชนะใหเ้ ปื่อยผุได้ (5) น้าหมักชีวภาพมีอายุการใช้ 1 ปี ถ้าเก็บไว้เกิน 1 ปี น้าหมักชีวภาพจะเป็นยา ปราบวชั พืชไดเ้ ป็นอย่าง ประโยชน์ของนำ้ หมักชีวภำพ (1) ใช้บา้ บัดกลน่ิ เหม็นต่างๆ เช่น ห้องนา้ หอ้ งสว้ ม ทอ่ ระบายน้า (2) ทา้ ความสะอาดลา้ งถว้ ยชามไดโ้ ดยไมเ่ ป็นพาต่อรา่ งกาย และสามารถใช้ซักผ้าได้ดี (3) ช่วยลดปญั หาขยะซึ่งเปน็ ปัญหาสา้ คัญของชุมชน (4) ช่วยลดการใชส้ ารเคมี (5) ชว่ ยลดคา่ ใชจ้ ่ายของครอบครวั (6) เปน็ การเพิ่มพนู รายได้ใหแ้ กค่ รอบครัว (7) เป็นการใชเ้ วลาวา่ งใหเ้ ป็นประโยชน์ (8) เปน็ การส่งเสริมให้รูคุณค่าของสิ่งรอบตัว (9) ลดภาระในการสง่ั ซอื สารเคมจี ากต่างประเทศ ข้อแนะนำ้ เพิม่ เติม (1) การหมักหรือการเก็บไว้ใช้ให้เก็บไว้ในที่ร่ม และห้ามเก็บไว้ในที่เย็น เพราะอาจจะ ท้าให้เชือจุลนิ ทรียต์ ายได้ (2) ควรเปิดฝาปิดเพ่ือระบายอากาศบ้าง หากพบว่าขวดหรือถังเร่ิมบวมมิฉะนันจะท้า ใหข้ วดหรอื วา่ ถังแตกได้ (3) น้าหมักชีวภาพที่ผสมแล้ว ควรใช้ให้หมดภายใน 7 วัน ถ้าทิงไว้นานเกินไปอาจ เส่ือมคุณภาพได้ (4) น้าหมักชีวภาพปรกติจะมีกล่ินอมเปรียว อมหวาน ถ้าเสียแล้วจะมีกล่ินเหม็นไม่ สามารถน้าไปใช้ในการเกษตรได้ แต่สามารถน้าไปผสมกับน้ารดท้าลายวัชพืชเพ่ือยับยังการเจริญ พันธไ์ุ ด้ โดยเฉพาะอย่างยงิ่ ถ้าน้าหมักชวี ภาพมีอายหุ มักเกนิ 1 ปี (5) ถ้าถงั หมักไม่มฝี าปดิ ใหใ้ ชก้ ระสอบ หรือถุงใส่หัวหอม ถุงใส่กระเทียม ใส่เศษวัสดุท่ี เปน็ ผักผลไม้ แลว้ ใชอ้ ฐิ ทบั อย่าใหล้ อย เพราะจะท้าให้วัสดุทโี่ ผลข่ ึนมาเนา่ เหมน็ ได้ (6) ให้สังเกตจากฝ้าสีขาวบนพืนผิวน้าหมัก หากมีฝ้าสีขาวแสดงว่าน้าหมักชีวภาพ เริ่มท้าปฏกิ ิริยา เมื่อครบก้าหนดนา้ ไปใชง้ านได้

ศนู ย์เรยี นรู้ปรำชญช์ ำวบ้ำนบญุ นิยม สรุ นิ ทรอ์ โศก ตงั อย่เู ลขที่ 161 หมู่ 11 บ้ำนโคกส้ำโรงน้อย (กม.7) ต้ำบลสลักได อำ้ เภอเมอื ง จงั หวัดสรุ ินทร์ ปยุ๋ หมกั ชีวภำพ ถ้าน้าขยะสดไปหมักแบบน้าหมักชีวภาพ พืนท่ีจะไม่พอนัก ควรท้าเป็นกองปุ๋ยหมัก ชวี ภาพจะดีกว่า ไมเ่ ปลอื งพืนที่ดว้ ย วิธีท้าแบบงา่ ย ๆ คอื ขยะสด 100 กิโลกรมั นา้ หมักชีวภาพ 1 กโิ ลกรัม นา้ 100 กิโลกรมั แกลบดา้ 10 กิโลกรัม มูลสัตว์ 100 กโิ ลกรมั อนิ ทรียว์ ัตถนุ พนื ที่ 100 กโิ ลกรมั น้าส่วนผสมทังหมดมาผสมเข้าด้วยกัน แล้วตักใส่ถุงปุ๋ย มัดปากถุง ตังทิงไว้ 7 วัน น้าไปใช้ได้ หรือใครจะเพ่ิมอินทรีย์วัตตุต่าง ๆ อีกก็ได้ เช่น มูลสัตว์ ร้า แกลบดิบ หรือวัสดุในพืนใส่ เพ่ิมเติม หรือถ้าต้องการท้าเป็นปุ๋ยเม็ด ก็น้าน้าหมัก ตังแต่ 1 - 10 สูตร มาผสมรวมกันแล้วผสมน้า ในอัตราส่วน น้าหมัก 1 ส่วน ต่อน้า 50 ส่วน ฉีดพ่นลงบนแร่ธาตุหลักและแร่ธาตุรองเพ่ือน้าไปปั้น เป็นเมด็ ตามสูตร ดงั นี รำยกำร จ้ำนวน กิโลกรัม รำคำ/หนว่ ย รวมเงนิ บำท ปุย๋ หมกั /ปยุ๋ คอก 50 2.80 105 รา้ ออ่ น 5 5 25 แกลบด้า 3 1.60 1.8 เพอรไ์ ลท์ 5 4 20 ฟอสเฟส 5 2.60 13 โดโลไมท์ 10 1.50 15 แคลเซย่ี ม 5 1.40 7 ปนู มาร์ล 7 1.20 8 อิลมสั 10 1.50 15 ปยุ๋ น้า ฮอรโ์ มน 10 2 20 100 260 รวม

ศนู ยเ์ รียนรู้เศรษฐกิจพอเพียงชุมชนสวนอ่ำงแก้ว ตังอยเู่ ลขท่ี 72 หมทู่ ี่ 10 บำ้ นคำ้ ม่วงไข่ ต้ำบลโนนเปอื ย อำ้ เภอกุดชุม จังหวดั ยโสธร กำรหมักหอยเชอร่ี สว่ นผสม 1. หอยเชอรี่ 1 กโิ ลกรัม 2. น้าตาล หรอื กากนา้ ตาล 1 กโิ ลกรัม 3. นา้ 10 สว่ น ***ถา้ ใชส้ ตู ร 2 1 10 ตอ้ งเพ่ิมสบั ปะรดเข้าไปด้วยเพ่ือป้องกันกลน่ิ เหม็น กำรขยำยหัวเชอื ใช้สตู ร 1 : 1 : 10 หมายความวา่ 1. ใชน้ ้าหมกั ทห่ี มกั ได้ 1 ส่วน 2. นา้ ตาล หรอื กากนา้ ตาล 1 สว่ น 3. นา้ 10 สว่ น วธิ ีใช้ 1. นา้ 1 ป๊บิ หรือประมาณ 20 ลิตร 2. น้าหมกั 2 ช้อน 3. น้าตาลหรือ กากน้าตาล 2 ช้อน ฮอรโ์ มนน้ำพอ่ ทา้ จากผลไมอ้ ยา่ งน้อย 3 ชนิด 1. ฟักทอง 1 กโิ ลกรัม 2. มะละกอสุก 1 กิโลกรมั 3. กล้วยนา้ วา้ 1 กิโลกรมั 4. กากนา้ ตาล 1 กิโลกรัม 5. นา้ 10 ลิตร วิธีหมกั หมกั ได้ 2 แบบ 1. ห่นั ผลไมเ้ ป็นชนิ ๆ คลกุ กากน้าตาล หมักไว้ในภาชนะพลาสติกสีทึบ ปิดฝา เก็บในที่ รม่ 15 วนั (สงั เกตไดว้ า่ จะมรี าสีขาวเกิดขนึ ) ให้ใสน่ ้าเตมิ ลงไปหมกั อีกใหค้ รบ 3 เดือน (ยง่ิ นานย่ิงด)ี 2.หั่นผลไม้เป็นชินๆ คลุกกากน้าตาล พร้อมน้า 10 ลิตร หมักไว้ในภาชนะพลาสติกสี ทบึ ปดิ ฝาเก็บในทร่ี ม่ หมกั ไว้อยา่ งน้อย 3 เดือน (ยิ่งนานยิง่ ด)ี

ฮอร์โมนนำ้ แม่ ท้าจากพืชสีเขียวอยา่ งนอ้ ย 3 ชนดิ 1. ตระกลู ผัก 1 กโิ ลกรมั 2. ตระกูลหญ้า 1 กิโลกรมั 3. ตระกูลถว่ั 1 กโิ ลกรมั 4. กากนา้ ตาล 1 กิโลกรัม 5. นา้ 10 ลิตร วธิ หี มกั หมกั ได้ 2 แบบ 1. หน่ั พชื สเี ขยี วเป็นชินๆ คลกุ กากนา้ ตาล หมักไว้ในภาชนะพลาสติกสีทึบ ปิดฝา เก็บ ในที่ร่ม 15 วัน (สังเกตได้ว่าจะมีราสีขาวเกิดขึน) ให้ใส่น้าเติมลงไปหมักอีกให้ครบ 3 เดือน (ย่ิงนาน ยงิ่ ด)ี 2.หั่นพืชสีเขียวเป็นชินๆ คลุกกากน้าตาล พร้อมน้า 10 ลิตร หมักไว้ในภาชนะ พลาสตกิ สีทบึ ปิดฝาเก็บในทร่ี ่ม หมักไวอ้ ยา่ งน้อย 3 เดอื น (ยง่ิ นานยง่ิ ด)ี กำรผสมสตู รน้ำพอ่ - น้ำแม่ สูตรเรง่ ใบ, ยอด (N) - นา้ แม่ 10 ส่วน - นา้ พ่อ 1 ส่วน สตู รเร่งดอก (P) - น้าแม่ 5 ส่วน - น้าพอ่ 5 ส่วน สตู รเร่ง ผล, รสชาติ (K) - น้าแม่ 1 สว่ น - น้าพ่อ 10 สว่ น วธิ ีใช้ นา้ 1 ปบี๊ (ประมาณ 20 ลิตร) + น้าหมักฮอร์โมนท่ีผสมตามสัดส่วนจ้านวน 2 ช้อน + กากน้าตาล 2 ช้อนวัตถดุ ิบการทา้ น้าหมกั ชวี ภาพ ในการทา้ นา้ หมกั หรอื นา้ สกดั หรือ ฮอร์โมน เป็นภูมิปัญญาท้องถิ่น ที่น้าวัตถุดิบซึ่งหาง่ายในท้องถิ่น มาใชป้ ระโยชน์ ได้แก่ 1. พืชผักสด เช่น ผักบุ้ง หน่อไม้ หน่อกล้วย ต้าลึง ต้นถั่วต่างๆ ควรเลือกส่วนที่เป็น ยอด เพราะมฮี อรโ์ มนชว่ ยเร่งการเจรญิ เติบโตสูง 2. ผลไม้สุก เช่น กล้วยน้าว้า มะละกอสุก ฟักทอง ลูกต้าลึง ลูกยอ มะม่วงหิมพานต์ เลือกผลไม้ทม่ี รี สหวานจะให้ฮอร์โมนเรง่ ดอก ผล 3. เหง้าพืช เชน่ เหงา้ กล้วย มันสา้ ปะหลงั ขงิ ขา่ ตะไคร้ กระชาย ฯลฯ

4. ผลไม้ดิบ เช่น กล้วยน้าว้า มะละกอ ต้าลึง ขนุน ฯลฯ มีฮอร์โมนช่วยท้าให้ล้าต้น แขง็ แรงต้านทานต่อโรค 5. สมุนไพรกลิ่นฉุน หรือรสเผ็ด เช่น พญาไร้ใบ สาบเสือ พริกไทย พริก ลูกล้าโพง ตะไคร้หอม ขิงแก่ ข่าแก่ กระเพรา ใบสะเดาแก่ หญ้างวงช้าง น้อยหน่า หนอนตายยาก เป็นพืชท่ีมี สารชว่ ยปอ้ งกนั แมลง 6. สมุนไพรรสขม หรือมีรสฝาด เช่น เปลือกมังคุด เปลือกมะหาด เปลือกต้นแค เปลือกตน้ หวา้ ใบขาไก่ บอระเพด็ ลกู หมาก ฯลฯ เป็นพชื ทม่ี ีสารปอ้ งกันเชอื รา 7. แหลง่ โปรตีน เชน่ กากถั่วเหลือง กากถ่ัวต่างๆ เศษเนือ หรอื ปลาตา่ งๆ

ศนู ย์เรยี นรเู้ ศรษฐกจิ พอเพยี งเพอ่ื นำ้ ไปสูก่ ำรพึ่งตนเองอย่ำงย่งั ยนื ตังอยแู่ ปลงเกษตร นำยเร่มิ ชรู ตั น์ เลขที่ 105 หมทู่ ่ี 17 บ้ำนโนนยำง ต้ำบลก้ำแมด อ้ำเภอกดุ ชมุ จังหวัดยโสธร กำรทำ้ ปยุ๋ อินทรียน์ ำ้ ตำมแนวเกษตรธรรมชำตเิ กำหลี สูตรที่ 1 หัวเชอื ขำ้ วสวยหมกั สว่ นผสม 1. ข้าวสวยทมี่ ีเชือรา 1 ถว้ ย (1 กโิ ลกรัม ) 2. นา้ ตาลทรายแดง 1 กิโลกรมั วิธีท้ำ เราจะใช้กล่องไม้ส่ีเหลี่ยมสูงประมาณ 10 ซม. ใส่ข้าวเจ้าหุงสุก ค่อนข้างแห้งหนาไม่ เกิน 7 ซม. เวลาตักข้าวใส่กล่องใส่ให้โปร่งอย่าให้ข้าวเป็นก้อน อย่าใช้มือตัก ต้องใช้ทัพพีข้าวเกลี่ย ข้าวให้เบามืออย่ากดอัด ใช้กระดาษปิดแทนท่ีฝาและผูกเชือกให้แน่น อย่าให้น้าเข้าได้ ทิงไว้ใต้กอง ใบไม้ โดยใช้พลาสติกคลุมอีกทีหน่ึง ทิงไว้ไม่เกิน 3 วัน แล้วน้าข้าวจากกล่องมาคลุกเคล้ากับน้าตาล ทรายแดงตามอตั ราส่วน แล้ว ใส่ในโอง่ มังกร ปิดฝาดว้ ยกระดาษทิงไว้ประมาณ 10 - 15 วัน วิธีใช้ 1. หวั เชอื ข้าวสวยหมกั 1 สว่ น 2. นา้ 1,000 สว่ น ผสมกนั แล้วนา้ ไปรดต้นไมห้ รือฉีดพน่ ก็ได้ ( 20 ซีซี ต่อ 1 ปบี ) ประโยชน์ 1. ทา้ ให้ดนิ ร่วนซุย 2. ท้าให้พืชเจรญิ เตบิ โตแข็งแรง สูตรที่ 2 หวั เชือกอฟำงขำ้ วหมกั ส่วนผสม 1. ข้าวสวย ( ที่มเี ชือรา ) 1 ถ้วย (กิโลกรมั ) 2. นา้ ตาลทรายแดง 1 กโิ ลกรมั วิธที ้ำ เราจะใช้กล่องไม้สี่เหล่ียมสูงประมาณ 10 ซม. ใส่ข้าวเจ้าหุงสุก ค่อนข้างแห้ง หนาไม่ เกนิ 7 ซม. เวลาตกั ข้าวใส่กล่อง ใส่ใหโ้ ปรง่ อยา่ ให้ข้าวเป็นก้อน อยา่ ใชม้ อื ตกั ตอ้ งใชท้ พั พีขา้ วเกล่ีย

ขา้ วให้เบามือ อย่ากดอัด ใช้กระดาษปิดแทนท่ีฝาและผูกเชือกให้แน่น อย่าให้น้าเข้าได้ ทิงไว้ใต้กอง ใบไม้ น้าไปคว่้าทับกอฟางข้าวในนา (กอฟางข้าวนีจะสูงจากพืนดินประมาณ 5 - 10 ซม.) โดยใช้ พลาสตกิ คลมุ อกี ทีหน่ึง ป้องกันหนู ใช้ตระแกรงลวดคลุมทับอีกที เอาหินทับส่ีมุม ทิงไว้ไม่เกิน 3 วัน แล้วน้ากล่องข้าวมาคลุกเคล้ากับน้าตาลทรายแดงตามอัตราส่วน แล้วใส่ไว้ในโอ่งมังกร ปิดฝาด้วย กระดาษ ทิงไวป้ ระมาณ 10 - 15 วัน วิธกี ำรใช้ 1. หัวเชือกอฟางข้าวหมัก 1 ส่วน 2. นา้ 1,000 ส่วน ผสมกนั แล้วน้าไปรดตน้ ไมห้ รอื ฉดี พ่นก็ได้ (20 ซีซี ต่อ 1 ปบี ) ประโยชน์ 1. ทา้ ใหด้ นิ รว่ นซุย 2. ท้าให้พืชเจริญเติบโตแข็งแรง

ศูนย์เรยี นรูเ้ ศรษฐกจิ พอเพียงเพอ่ื นำ้ ไปสู่กำรพ่งึ ตนเองอย่ำงยั่งยืน ตังอย่แู ปลงเกษตร นำยเร่ิม ชูรัตน์ เลขที่ 105 หมทู่ ี่ 17 บ้ำนโนนยำง ต้ำบลก้ำแมด อำ้ เภอกดุ ชมุ จังหวัดยโสธร กำรท้ำนำ้ หมกั ชวี ภำพ สว่ นผสม 1. ผกั หรือเศษอาหาร 3 กิโลกรมั 2. กากนา้ ตาลหรอื นา้ ตาลทรายแดง 1 กิโลกรัม วธิ กี ำรหมัก 1. นา้ พืชผักหรอื เศษอาหารทุกส่วนสบั ใหเ้ ปน็ ชนิ เลก็ ใส่ภาชนะที่มฝี าปิด 2. ใส่กากน้าตาลหรอื น้าตาลทรายแดงตามอัตราส่วนท่ีก้าหนดลงไป 3. หาหินหรือของหนกั วางทบั ผักไว้ แลว้ ปดิ ฝาทิงไว้ 5 - 7 วนั 4. จะมีน้าสีน้าตาลไหม้ไหลออกมามีกล่ินหอมเปรียว ถ้าน้าหมักมีสีน้าตาลอ่อนและมี กลิ่นบูด แสดงว่าน้าตาลไม่พอ ให้เพิ่มกากาน้าตาลลงไปอีก กลิ่นบูดจะค่อยๆ หายไประหว่างการ หมักสัปดาห์แรกๆ จะมีหนอนแมลงวันเกดขึนในถังหมัก แต่หนอนเหล่านีจะไม่ฟักเป็นตัวสามารถ น้าไปเป็นอาหารสัตว์ได้ และในระยะยาวแมลงวันในบ้านจะค่อยๆ ลดจ้านวนลงเม่ือหมักต่อไป เร่ือยๆ ประมาณ 1 เดอื น น้าหมกั จะเพมิ่ ปรมิ าณมากขึน ให้ตวงใส่ขวดหรือภาชนะอื่นไว้ เก็บไว้ในที่ มืดในห้องธรรมดาสามารถเก็บไว้ใช้นาน 6 เดือน ถึง 1 ปี ระหว่างท่ีเก็บไว้นีภายในภาชนะจะมีฝ้า ขาวเหนือผิวน้า นั่นคือการท้างานของเชือจุลินทรีย์ เม่ือเขย่าทิงไว้สักครู่ฝ้าขาวจะสลายตัวลงไปใน น้าหมักตามเดิม เม่ือน้าน้าหมักชีวภาพออกจากถังหมดแล้ว สามารถน้ากากท่ีเหลือไปใช้เป็นปุ๋ยใส่ ตน้ ไม้ได้ หมำยเหตุ หากใช้เศษอาหารหมักท้าน้าจุลินทรีย์ มีข้อควรระวังคือ เศษอาหารท่ีใช้ หมักควรสด ไมบ่ ดู เนา่ ถ้าเป็นแกงต้องเทน้าออกกอ่ น ถ้ามอี าหารทีเ่ ปน็ เนอื สัตวต์ ้องเพ่ิมน้าตาล กำรใชป้ ระโยชน์ 1. ผสมน้ารดตน้ ไมท้ ุกชนิดในอัตราสว่ น 1 ต่อ 1,000 2. ใสใ่ นส้วมเพ่ือเรง่ การยอ่ ยสลาย 3. ราดลดในท่อระบายนา้ เพื่อกา้ จดั กลิ่น 4. ราดบริเวณรอบบ้านเพ่ือลดปัญหาแมลงวันและยงุ 5. เรง่ การท้าปุย๋ หมกั จากใบไม้ใบหญา้ ในบา้ น 6. ฉีดพ่นไลม่ ด แมลงสาบในบ้าน

7. ท้าความสะอาดเครื่องประดบั 8. ใสต่ ู้ปลาเพือ่ ยอ่ ยสลายขีปลา และเศษอาหาร 9. ผสมน้าอาบให้สัตวเ์ พอ่ื กา้ จดั กลิน่ ตวั และใสใ่ นน้าให้สัตวเ์ ลยี งกิน 10. ผสมน้าแช่ผักเพ่ือลดพาจากยาฆา่ แมลง 11. ผสมนา้ ลางปลา ใหห้ มดกลน่ิ คาวปลา 12. น้าสกัดชีวภาพท่ีหมักด้วยผลไม้และน้าตาลทรายใช้เป็นเครื่องดื่มที่มีประโยชน์ และรสชาติดี 13. กากทเ่ี หลอื ฝังดินให้เป็นปยุ๋ ต้นไม้

ศูนยศ์ ึกษำกำรพัฒนำของชำวบำ้ น โครงกำรกสิกรรมไรส้ ำรพิษอนั เนอ่ื งมำจำกพระรำชด้ำริ ตงั อย่เู ลขที่ 14 หมู่ที่ 11 บำ้ นน้ำซบั ต้ำบลวังน้ำเขยี ว อำ้ เภอวงั นำ้ เขียว จังหวัดนครรำชสมี ำ น้ำหมักชวี ภำพ น้าหมกั ชีวภาพเป็นน้าทไี่ ด้จากการหมกั เศษพืช ผกั ผลไม้ และเศษอาหารท่ีเหลือใช้ใน ครัวเรือน หมักอย่างนอ้ ย 3 เดือน ย่ิงนานยิ่งดี น้าที่หมักได้เป็นสารช่วยย่อย (Enzyme) และได้ก๊าซ โอโซน (O3) ในระหว่างทกี่ ้าลังหมักจะมีปฏิกิริยาที่เกิดเป็นพลังงาน ซ่ึงมีคุณประโยชน์ในการฆ่าเชือ โรค แตถ่ า้ หากวา่ หมักน้อยกวา่ 3 เดือน จะไม่เกดิ โอโซน จึงไมม่ ฤี ทธ์ิฆ่าเชือโรคได้ วธิ ีกำรหมัก น้าเศษอาหารหรือพืชผักผลไม้ 3 กิโลกรัม + น้า 10 กก .+ น้าตาลทรายแดงหรือโม ลาส (กากน้าตาล) 1 กิโลกรัมใส่ในภาชนะที่มีฝาปิด เช่น โอ่งดินเผา โอ่งเคลือบ ถังพลาสติก วางไว้ ในท่ีร่ม ถ้าหากภาชนะใหญ่ก็สามารถเติมวัตถุดิบลงไปเร่ือยๆ ตามอัตราส่วนข้างบนจนกระท่ังเต็ม ทิงไว้ 3 เดือน นับตังแต่วันแรกท่ีเร่ิมหมัก ลักษณะสีกล่ินที่ถูกต้องคือสีน้าตาลอมเหลือง กลิ่น นา้ ส้มสายชู ถา้ สเี ริ่มดา้ และกล่ินเหม็นแสดงว่าขาดน้าตาล ให้เติมน้าตาลก็จะดีดังเดิม ฉะนันน้าตาล คืออาหาร และน้าคือบ้านของจุลินทรีย์ จุลินทรีย์ชนิดนีไม่ชอบแสงและอากาศ จึงให้วางไว้ในท่ีร่ม และภาชนะ ต้องทึบปดิ ฝาใหส้ นทิ เพอ่ื มใิ หแ้ มลงหวแี่ ละแมลงวนั ลงไปตอม แต่หากว่าแมลงเหล่านัน เลด็ รอดลงเข้าไปไดแ้ ลว้ เกิดตัวหนอนก็ไม่เป็นไร หนอนนันจะจบชีวิตเมื่อแก่ตัวจะไม่กลายเป็นแมลง เท่ากับเป็นการเพ่มิ โปรตีนและแคลเซยี ม เมอื่ ครบกา้ หนด 3 เดือน กรองเอาแต่น้า กากเอาไปใส่โคน ต้นไมเ้ ป็นปุ๋ยหรือผสมดนิ เตรียมปลกู ตน้ ไม้ไดห้ รอื ใส่ภาชนะทหี่ มักต่อไปเพอื่ เปน็ หัวเชอื ตอ่ ไป วธิ ขี ยำยหวั เชือ น้าหัวเชือเข้มข้น 100% 8 ส่วน + น้า 1 ส่วน + น้าตาลทรายหรือโมลาส (กากน้าตาล) 1 ส่วน (ละลายน้า + น้าตาลก่อนทุกครังแล้วจึงใส่หัวเชือลงไป) การขยายเชืออย่าใส่ ใหเ้ ตม็ ภาชนะ ตอ้ งเวน้ ชอ่ งวา่ งไว้ เน่ืองจากระหว่างขยายเชอื 7 วันแรกจะเกิดก๊าซ (O3 หรือโอโซน) ต้องคลายฝาบ่อยๆให้แก๊สออก วางทิงไว้ประมาณ 7 - 10 วัน จะมีฝ้าขาวเกิดขึน คือ Lactobacillus สามารถขยายเชือได้อีก เป็น 10 เท่า แต่การขยายรุ่นต่อไป ใช้หัวเชือ 1 ส่วน + น้าตาลทรายแดง 1 ส่วน + น้า 8 ส่วน เม่ือเกิดฝ้าขาวแสดงว่าเชือแก่แล้วขยายไว้อีก 10 เท่าขยาย ไดถ้ ึง 10 ครังเชอื จึงจะลดนอ้ ยลง (เชอื นันคือจลุ ินทรยี ์)

ประโยชนข์ องน้ำชวี ภำพ (1) ความเข้มข้น 100% เป็นยาไล่แมลง (บางครังตาย เช่นไปราดปลวก) และ ฆ่า หญ้า, เป็นปุ๋ยส้าหรับต้นไม้ใหญ่ ใส่รอบๆ โคนต้น (ขนาดของพุ่มต้นไม้) ปีละ 50 กิโลกรัม ใส่ปีละ ครังแทนปุ๋ยเคมี ช่วยให้ดินร่วนซุยรากซอนไชไปดูดอาหารในดินได้มากขึน, ส้าหรับคนใช้ราดท่อน้า ทิงป้องกันการอุดตัน, บ้าบัดน้าเสีย, ดับกลิ่นห้องน้าห้องส้วม, ขัด เช็ด ถู พืนทุกชนิด, ท้าความ สะอาดเคร่ืองใชท้ กุ ชนดิ ฯลฯ, ใชซ้ กั ผ้าแทนผงซักฟอก, สระผมแทนแชมพู, ใช้อาบน้าแทนสบู่, ช่วย ให้ตุ่มคันและโรคผิวหนังลดลงจนถึงหายได้, ดับกล่ินตัว, แก้ไฟไหม้ น้าร้อนลวก แมลงกัดต่อย เล็บ ขบ, ไล่ยุง แมลงสาบและมด เน่ืองจากโอโซนจะท้าให้แสบตา, ถ้าหนูมากินเศษอาหารท่ีหมักท้าให้ เป็นหมัน, ราดโถส้วมทุกวัน ช่วยมิให้ส้วมเต็มเร็ว, ใช้แทนยาสีฟัน ลดเชือโรคในช่องปาก ใช้เป็น ประจ้าหนิ ปูนจะไมเ่ กาะท่ฟี นั เนื่องจากน้าจุลินทรีย์มีฤทธิ์เป็นกรดอ่อนๆ สลายมลพิษในบรรยากาศ ผสมกันปูนซีเมนต์ในการก่อสร้างช่วยให้แข็งแรงไม่แตกง่าย และลดพิษของซีเมนต์ด้วย ฆ่าเหาได้ โดยการหมักไว้ 1 - 2 ชม. ป้องกันซีเมนต์กัดมือและเท้าส้าหรับคนที่แพ้ ล้างและแช่ผักผลไม้ไว้ ประมาณ 20 นาทีก็ใช้ได้ (2) ความเขม้ ข้น 1100 สา้ หรับรดน้าพืชผักสวนครวั เชา้ - เยน็ ทกุ วัน (3) ความเข้มขน้ 40 - 50 % ส้าหรับไล่แมลงพืชผักสวนครัวหรือไม้ดอกไม้ผล ที่ก้าลัง แตกยอดอ่อน หรือเปน็ ฮอรโ์ มนส้าหรบั ไม้ดอกไมผ้ ล ท้าให้ดกและรสดี (4) ไม่มีพิษภัยต่อมนุษย์และสัตว์เลียง จึงสามารถผสมน้าให้สัตว์เลียงกิน อุจจาระไม่ เหมน็ และไม่มีพยาธใิ นล้าไส้ (5) โดยเฉพาะอย่างย่ิงในสถานพยาบาลหรอื โรงพยาบาลทกุ แห่งควรใช้ในการท้าความ สะอาดพนื และเคร่ืองมือเครือ่ งใช้ และฆ่าเชือโรคในเศษขยะตดิ เชือก่อนน้าไปทงิ หรอื เผา ป้องกันการ แพร่ กระจายของเชือโรค (6) บา้ บัดน้าเสียในนากุ้ง บอ่ ปลา ฆ่าเพลยี แปง้ เพลียไฟ (7) ใส่ในน้าท่ีขนุ่ หรือไมส่ ะอาด ชว่ ยใหใ้ สและลดเชอื โรค คุณสมบตั ขิ องน้ำชีวภำพ (1) สามารถลดหรือฆ่าเชือโรค เนื่องจากมีโอโซนซึ่งหนักกว่าอากาศธรรมดา 1.5 เท่า และสลายในอากาศภายใน 20 นาที เพ่มิ ความสดชื่นและความเย็นในบรรยายกาศ (2) จลุ นิ ทรยี ์ทดี่ จี ะไปทา้ ลายจลุ ินทรยี ์ท่ีไมด่ ีโดยธรรมชาติ (3) มฤี ทธเิ์ ป็นกรดออ่ นๆและกลน่ิ เปรยี วช่วยใหแ้ มลงแสบตา (4) จากประสบการณข์ องฟาร์มเปด็ เม่ือผสมนา้ ใหเ้ ปด็ กิน ทา้ ให้ไม่เปน็ โรค ไขด่ ก ลดโคเลสเตอรอลในไข่แดง และไข่จะใบโตกวา่ เดิม

(5) ไมร่ ะคายเคอื งตอ่ อวยั วะใดๆ ของคนและสัตว์ สรุป ถ้าหากทุกบ้านทุกครัวเรือนช่วยเพ่ิมการหมักน้าอินทรีย์ให้มาก จะช่วยสร้าง บรรยากาศสดช่ืน ลดมลพิษสุขภาพของคน สัตว์ และพืชจะแข็งแรง เม่ือมีน้าท่วมก็จะท่วมไม่นาน เพราะน้าสามารถซึมลงดินได้เร็วขึน ชันดินไม่เกิดดินดาด ลดการเกิดพายุ เนื่องจากโอโซนท่ีได้ จะเป็นโดมป้องกนั ไว้ และน้าอนิ ทรีย์ไม่มีอันตรายใดๆ ทังสนิ ใชม้ ากเปลืองมากเทา่ นนั เอง หมำยเหตุ เนื่องจากกากน้าตาลหรือน้าตาลทรายแดงยังมีพิษ ถ้าใช้นาน 2 - 3 ปีขึน ไป ดนิ จะแขง็ เป็นรู จะตอ้ งสลายพษิ ด้วยกรดมะกรดู หรอื มะนาว และจะได้นา้ มันหอมระเหย จากผิว ดว้ ย แช่ไว้ 10 วันก็ใช้ได้

ศนู ยก์ ำรเรยี นรู้ “มหำชีวำลัยอสี ำน” ตังอยู่ที่บำ้ นเลขที่ 34 บำ้ นปำกช่อง หม่ทู ่ี 10 ต้ำบลสนำมชัย อ้ำเภอสตกึ จังหวัดบุรีรัมย์ สูตรน้ำหมักชีวภำพยอดนยิ ม วัสดอุ ุปกรณ์ 1. ถังน้าหมักที่มีฝาปิดสนิท ควรเป็นถังพลาสติก หรือกระเบืองเคลือบ ไม่ควรใช้ถัง ประเภทโลหะหรอื ปูนซิเมตเ์ พราะน้าหมักจะเข้าไปกัดกรอ่ นภาชนะ 2. น้าตาล สามารถใช้น้าตาลได้ทุกชนิด อาทิ น้าตาลทรายขาว น้าตาลทรายแดง กากน้าตาล ฯลฯ โดยเฉพาะกากน้าตาล ซึ่งมีราคาถูกกว่าน้าตาลชนิดอื่นๆ ซ่ึงเป็นส่วนท่ีเหลือจาก อตุ สาหกรรมน้าตาล นอกจากนีอาจใชพ้ ืชจา้ พวกออ้ ยไดเ้ ชน่ กัน 3. สว่ นผสมกบั น้าตาล - เศษซากพืชสด อาทิ พืชอวบน้าอวบน้า ผัก ผลไม้ทังแก่และอ่อน รวมทังเปลือก ผลไม้ ฯลฯ - เศษซากสตั ว์สด อาทิ หอยเชอร่ี ปลา ปู ฯลฯ - พืชสุมนไพรเพิ่มประสิทธิภาพ อาทิ สะเดา ไหลแดง หนอนตายอยาก ตะไคร้หอม ฯลฯ โดยทัว่ ไปสว่ นผสมของการผลิตน้าหมกั ชีวภาพ ถา้ ใช้สูตรทเี่ ป็นเป็นเศษซากพืช จะใช้ส่วนผสม ระหว่างเศษซากพืชสดกับกากน้าตาล อัตราส่วน 3 : 1 แต่หากเป็นเศษซากสัตว์ จะใช้อัตราส่วน ระหวา่ งเศษซากสัตวก์ บั กากนา้ ตาล อตั ราส่วน 1 : 1 สูตรที่ 1 ส้ำหรบั พืชกินใบ วัสดปุ ระกอบดว้ ย (1) พชื สด (2) กากน้าตาล อตั ราสว่ น 3 : 1 วิธีท้ำ ใช้พืชทีม่ ีลักษณะสด ใหม่ สมบูรณ์ อวบน้า โตเร็ว ไม่มีโรค (เน่า) ทุกส่วนๆ ละไม่มาก นัก จากพืชหลายๆ ชนิด ทังพืชท่ีกินได้และวัชพืช น้ามาสับให้เป็นชินเล็กๆ หรือบดละเอียดให้ได้ ปริมาณ 3 ก.ก. แลว้ บรรจุเศษพชื ท่ีไดล้ งในภาชนะ และเตมิ กากนา้ ตาลลงไป 1 ลิตร คนหรือเขย่าให้ เข้ากัน ให้เศษพืชจมอยู่ในกากน้าตาลตลอดเวลา ปิดฝาภาชนะ เก็บไว้ในที่มืด อุณหภูมิห้องนาน 7 วัน สามารถน้าไปใช้ได้ การปฏิบัติระหว่างการหมัก เขย่าภาชนะท่ีหมักพร้อมกับเปิดฝา วันละ 2 ครัง เช้า - เย็น เมื่อครบ 7 วัน ให้ดมกลิ่น ถ้าหอมหวานแสดงว่า \"ดี\" สามารถน้าไปได้ ถ้าบูดเปรียว แสดงว่า “ไม่ดี” ใหแ้ ก้ไขดว้ ยการเติมกากนา้ ตาล หรอื ของทใี่ ส่ครังแรกแลว้ หมกั ต่ออีก 3 วนั ถา้ มี

กล่ินหอมหวานก็แสดงว่า “ดี” ถ้ามีกล่ินบูดเปรียวอีกให้เติมน้าตาลอีกแล้วหมักต่อไปจนกว่าจะมี กลิ่นหอมหวาน เม่ือได้น้าหมักที่ดีแล้วให้เก็บไว้ในที่มืดภายใต้อุณหภูมิห้อง เก็บได้นาน 6 เดือน - 1 ปี ระหวา่ งเก็บหากมกี ลนิ่ บดู เปรยี วใหเ้ ตมิ กากน้าตาลลงไป อตั รำและวิธีกำรใช้น้ำหมกั ชีวภำพ 1) พชื ผักสวนครัว พืชไร่ ไม้ผลยืนต้น ให้ทางใบ อัตราส่วน 15 - 20 ซี.ซี./น้า 20 ลิตร ทกุ ๆ 5 - 7 วนั ควบคูก่ บั ให้ทางราก 30 - 50 ซี.ซี./น้า 20 ลิตร ทุกๆ 15 - 20 วนั 2) เตรียมดินแปลกปลูก หรือหลุมปลูกไม้ผล อัตราส่วน 30 - 50 ซี.ซี./น้า 20 ลิตร ผสมกับปุ๋ยคอกหรอื ปุ๋ยหมกั 3) ใช้แทนสารเร่งปุ๋ยหมัก อัตราส่วน 75 - 100 ซี.ซี./น้า 20 ลิตร พรมลงบนวัสดุท้า ปุย๋ หมกั 4) ก้าจัดน้าเสียโดย อัตราส่วน 75 - 100 ซี.ซี./น้า 20 ลิตร ราดให้ทั่วบริเวณน้าเสีย หรือในคอกปศุสตั ว์ 5) เพิ่มเปอร์เซ็นต์ความงอกของเมล็ดพันธุ์ อัตราส่วน 15 - 20 ซี.ซี./น้า 20 ลิตร แช่ เมล็ดพันธุ์พอท่วมก่อนเพราะเปน็ เวลา 12 ชวั่ โมง การต่อเชือน้าหมักชีวภาพ ใช้หัวเชือน้าหมักชีวภาพ 1 ส่วน กากน้าตาล 1 ส่วน น้า สะอาด 10 ส่วน ผสมให้เข้ากันดี ปิดฝาภาชนะเก็บไว้ในที่มืด ภายใต้อุณหภูมิห้อง นาน 3 วัน ตรวจสอบกลน่ิ ตามครังแรก เคล็ดลบั เร่อื งน้าหมกั ชวี ภาพ หลงั การหมัก 3 วันแรก เปิดฝาออกดูถ้ามี แก๊สพุ่งออกมาแสดงว่า มีส่วนผสมดีพยายามเปิดฝาระบายแก๊สบ่อยๆ ถ้าไม่เปิดภาชนะที่หมักอาจ ระเบิดได้ กรณีถ้าไม่มีกากน้าตาลสามารถใช้น้าตาลทรายแดงได้ โดยเพ่ิมปริมาณน้าตาลแดงเป็น 1 ส่วน เศษพืช 1 ส่วน การใช้น้าหมักชีวภาพทางราก ควรใช้ควบคู่ไปกับปุ๋ยคอกหรือปุ๋ยหมักเสมอ โดยการใส่ปุย๋ คอกปุ๋ยหมกั 6 เดอื น/ครัง สูตร 1 เหมาะส้าหรับพืชกินใบ ตัวอย่างพืชสดสูตร 1 ผักบุ้ง กวางตุ้ง ผักขม ผักเสียน หน่อไม้ฝรั่ง ยอดชะอม ยอดกระถนิ ยอดมันเทศยอดมะม่วง ยอดมะยม ผักตา้ ลึงและผล เถาขกี าและผล เงาะป่า และผล ใบยอและผล ฯลฯ สูตรที่ 2 ส้ำหรบั พชื ส้ำหรบั พืชผกั กินดอกผล วัสดปุ ระกอบดว้ ย 1) ผลไม้สุก (ฟักทองแก่ มะละกอทังเนือและเมล็ด กล้วยน้าว้า บวบเหลี่ยม มะเขือ เทศ) 2) พชื สด (ชว่ งใบแกอ่ ว้ นเอาทังปลายยอดและปลายราก) 3) กากนา้ ตาล อัตราส่วน 2 : 1 : 1

วธิ ีท้ำและกำรปฏิบตั ิ กระทา้ เช่นเดยี วกับสูตรที่ 1 แต่ให้ได้ตามอตั ราส่วนทก่ี ้าหนด อตั รำและวิธกี ำรใช้ 1) สตู ร 2 เหมาะส้าหรับพืชผักท่ีใช้กินดอกผล เช่น กะหล้่าดอก แตงโม แตงกวา แตง เทศ แคนตาลูป ถั่วฝักยาว ถั่วแปบ ถั่วพี ถั่วเหลือง มะรุม น้าเต้า กุ๋ยช่าย บวบต่างๆ มะเขือต่างๆ ฟักทอง ฟกั เขยี ว พรกิ ตา่ งๆ 2) ใชอ้ ตั ราสว่ น 0.5 - 20 ซี.ซี./นา้ 20 ลติ ร ฉดี พ่นทางใบทกุ 5 - 7 วันต่อครงั 3) ใช้อัตราส่วน 30 - 50 ซี.ซี./น้า 20 ลิตร ราดทางดินสลับการฉีดทางใบ 5 - 7 วัน ต่อครัง จะทา้ ใหด้ นิ รว่ นซยุ 4) สตู ร 2 นี ใชจ้ นถึงระยะออกดอกติดผลก็ได้ สูตร 2 เหมาะส้าหรับพืชผักกินดอก กินผล ตัวอย่างผลไม้สุก สูตร 2 สับปะรด แตงโม กล้วย ละมุด มะเขือเทศ บวบ ขนุน มะม่วง ฝร่ัง มะละกอดิบและสุก มะระดิบและสุก มะเฟือง มะกรูดผ่าซีก ฯลฯ สตู รท่ี 3 สำ้ หรบั พชื ผัก ผลไม้ พชื ไร่ นำข้ำว วัสดุ ประกอบดว้ ย 1) พชื สด (สตู ร 1) 2) พชื สดและผลไม้สุก (สูตร 2) 3) ปลาเป็นๆ หอยเชอรี่ ไข่หอยเชอรี่ กระดกู ปน่ 4) ตัวเสริม (ขีเด็กทารก ขีไก่ค้างคอน ขีนกปากห่าง ขีเป็ดกินหอย ยาคูลท์ โยเกิร์ต กระทิงแดง และล้าเอียด) 5) กากนา้ ตาล ผสมในอตั ราส่วน 1 : 1 : 1 เล็กนอ้ ย พอท่วม วธิ ที ้ำ เตรียมวัสดุในการท้าน้าหมักสูตร 1 และ สูตร 2 ตามอัตราส่วนที่ก้าหนด น้าปลาสด (ทังตัว) หอยเชอรี่ ไข่หอยเชอร่ี มาบด โขลก สับให้ละเอียด เพ่ือง่ายในการย่อยสลาย บรรจุเศษพืช เศษปลา เศษหอยท่ีบด โขลก สับละเอียดแล้วลงภาชนะ (ควรเป็นโอ่งหรือภาชนะพลาสติกไม่ แนะน้าให้ใช้โลหะ) แลว้ เติมกากน้าตาลลงไป คลุกเคล้าพอคลุกคลิก เติมน้ามะพร้าวอ่อน คลุกเคล้า ลงไปอีกเพื่อให้มีน้ามากขึนพอท่วมเศษวัสดุ คนหรือเขย่าให้เข้ากัน ให้เศษพืชจม อยู่ในกากน้าตาล ตลอดเวลา ปดิ ฝาภาชนะเก็บไว้ท่มี ดื อณุ หภูมหิ อ้ งนาน 7 วัน ก็สามารถนา้ ไปใช้ได้ การปฏบิ ตั ติ อ่ ปยุ๋ นา้ ชีวภาพระหว่างการหมกั ปฏิบตั ติ ามสูตร 2 จนถึงขนั ตอนสดุ ท้าย

สตู รท่ี 4 สำ้ หรบั ไม้ผล วัสดุ/อตั รำส่วน ประกอบด้วย 1) พืชสด 5 สว่ น 2) ผลไม้ผล 1 ส่วน 3) ผลไม้สุก 1 สว่ น 4) ปลานา้ จืด 1 ส่วน 5) ไขห่ อยเชอร่ี 1 สว่ น 6) เหงา้ กล้วย 1 ส่วน วิธีท้ำ เติมกากน้าตาลพอท่วม เติมขีไก่ค้างคอน 2 ส่วน เติมน้ามะพร้าวอ่อน/ร้าละเอียด/อุจจาระ เด็กทารกในปริมาณเลก็ น้อย โดยห้ามนา้ ไปฉดี ผัก เพราะจะท้าใหผ้ กั กระด้าง

ศูนยก์ ำรเรยี นรู้ “มหำชีวำลัยอสี ำน” ตังอยทู่ บ่ี ำ้ นเลขท่ี 34 บำ้ นปำกชอ่ ง หมทู่ ี่ 10 ต้ำบลสนำมชยั อ้ำเภอสตึก จังหวดั บุรีรัมย์ วธิ ีกำรท้ำปุ๋ยนำ้ หมักชีวภำพจำกหอยเชอรี่ วสั ดอุ ปุ กรณ์ 1. ถังน้าหมักที่มีฝาปิดสนิท ควรเป็นถังพลาสติก หรือกระเบืองเคลือบ ไม่ควรใช้ถัง ประเภทโลหะหรอื ปนู ซิเมต์เพราะนา้ หมักจะเขา้ ไปกดั กร่อนภาชนะ 2. น้าตาล สามารถใช้น้าตาลได้ทุกชนิด อาทิ น้าตาลทรายขาว น้าตาลทรายแดง กากน้าตาล ฯลฯ โดยเฉพาะกากน้าตาล ซ่ึงมีราคาถูกกว่าน้าตาลชนิดอื่นๆ ซึ่งเป็นส่วนที่เหลือจาก อตุ สาหกรรมน้าตาล นอกจากนอี าจใช้พืชจ้าพวกอ้อยไดเ้ ช่นกัน 3. สว่ นผสมกับน้าตาล - เศษซากพืชสด อาทิ พืชอวบน้าอวบน้า ผัก ผลไม้ทังแก่และอ่อน รวมทังเปลือก ผลไม้ ฯลฯ - เศษซากสตั ว์สด อาทิ หอยเชอรี่ ปลา ปู ฯลฯ - พืชสุมนไพรเพิ่มประสิทธิภาพ อาทิ สะเดา ไหลแดง หนอนตายอยาก ตะไคร้ หอม ฯลฯ โดยท่ัวไปส่วนผสมของการผลิตน้าหมักชีวภาพ ถ้าใช้สูตรท่ีเป็นเป็นเศษซากพืช จะใช้ ส่วนผสมระหว่างเศษซากพืชสดกับกากน้าตาล อัตราส่วน 3 : 1 แต่หากเป็นเศษซากสัตว์ จะใช้ อตั ราส่วนระหวา่ งเศษซากสตั วก์ ับกากนา้ ตาล อตั ราส่วน 1 : 1 สูตรท่ี 1 ส้ำหรบั พืชกนิ ใบ วสั ดปุ ระกอบด้วย (1) พชื สด (2) กากนา้ ตาล อตั ราสว่ น 3 : 1 วิธีท้ำ ใช้พืชทีม่ ีลักษณะสด ใหม่ สมบูรณ์ อวบน้า โตเร็ว ไม่มีโรค (เน่า) ทุกส่วนๆ ละไม่มาก นัก จากพืชหลายๆ ชนิด ทังพืชที่กินได้และวัชพืช น้ามาสับให้เป็นชินเล็กๆ หรือบดละเอียดให้ได้ ปรมิ าณ 3 ก.ก. แล้วบรรจุเศษพืชท่ไี ดล้ งในภาชนะ และเติมกากนา้ ตาลลงไป 1 ลิตร คนหรือเขย่าให้ เข้ากัน ให้เศษพืชจมอยู่ในกากน้าตาลตลอดเวลา ปิดฝาภาชนะ เก็บไว้ในที่มืด อุณหภูมิห้องนาน 7 วัน สามารถน้าไปใช้ได้ การปฏิบตั ิระหวา่ งการหมัก เขย่าภาชนะทหี่ มักพรอ้ มกบั เปดิ ฝา วันละ 2

2 ครัง เช้า - เย็น เมื่อครบ 7 วัน ให้ดมกล่ิน ถ้าหอมหวานแสดงว่า \"ดี\" สามารถน้าไปได้ ถ้าบูด เปรียวแสดงว่า “ไม่ดี” ให้แก้ไขด้วยการเติมกากน้าตาล หรือของท่ีใส่ครังแรกแล้วหมักต่ออีก 3 วัน ถา้ มีกลิน่ หอมหวานก็แสดงว่า “ดี” ถ้ามีกล่ินบูดเปรียวอีกให้เติมน้าตาลอีกแล้วหมักต่อไปจนกว่าจะ มกี ลิ่นหอมหวาน เมื่อได้นา้ หมกั ที่ดีแล้วให้เก็บไว้ในทีม่ ืดภายใต้อณุ หภมู หิ ้อง เก็บได้นาน 6 เดือน - 1 ปี ระหวา่ งเกบ็ หากมีกลนิ่ บูดเปรียวให้เตมิ กากน้าตาลลงไป วธิ ที ่ี 1 กำรทำ้ ปยุ๋ นำ้ หมักชีวภำพหอยเชอรี่ทงั ตัวพร้อมเปลือก น้าตัวหอยเชอร่ีทังตัวมาทุบหรือบดให้ละเอียด จะได้เนือหอยเชอร่ีพร้อมเปลือกและ น้าจากตวั หอยเชอร่ี แลว้ น้าไปผสมกบั น้าตาลโมลาส และน้าหมักหัวเชือจุลินทรีย์ธรรมชาติ อัตรา 3 : 3 : 1 คนใหเ้ ข้ากนั และน้าไปบรรจใุ นถังหมักขนาด 30 ลิตร หรือ 200 ลิตร อย่างใดอย่างหนึ่ง ปิด ฝาทงิ ไว้คนให้เข้ากันหากมีการแบ่งชัน ให้สังเกตดูว่ามีกล่ินเหม็นหรือไม่ ถ้ามีกลิ่นเหม็นให้ใส่น้าตาล โมลาสเพ่ิมขึน และคนให้เข้ากันจนกว่าจะหายเหม็น ท้าการคนทุกวันอย่างนีเร่ือยไป จนกว่าจะไม่ เกิดแก๊ซให้เห็นบนผิวหน้าของปุ๋ยน้าหมักชีวภาพหอยเชอร่ี แต่จะเห็นความระยิบระยับอยู่ที่ผิวหน้า ปุ๋ย นา้ หมักดงั กลา่ ว บางครงั อาจจะพบวา่ มีตัวหนอนลอยบนผิวหน้าหรือบริเวณข้างถึงภาชนะบรรจุ ควรรอจนกว่าตัวหนอนดังกล่าว ตัวใหญ่เต็มท่ีและตายได้ ถือว่าการหมักหอยเชอร่ีทังตัวเสร็จสิน ขบวนการกลายเป็นปุ๋ยน้าหมักชีวภาพหอยเชอร่ี สามารถน้าไปใช้ได้หรือน้าไปพัฒนาผสมกับปุ๋ยน้า อน่ื ๆ ใช้ประโยชนต์ อ่ ไป วธิ ีท่ี 2 กำรท้ำปยุ๋ น้ำหมกั ชีวภำพจำกไข่หอยเชอรี่ น้าไข่หอยเชอรี่หรือกลุ่มไข่หอยเชอร่ีมาทุบหรือบดให้ละเอียด จะได้น้าไข่หอยเชอรี่ พร้อมเปลือกแล้วน้าไปผสมกับน้าตาลโมลาสและน้าหมักหัวเชือจุลินทรีย์ธรรมชาติ อัตรา 3 : 3 : 1 คนให้เขา้ กันแล้วน้าไปหมักตามขบวนการเชน่ เดียวกบั วธิ ที ่ี 1 วิธที ี่ 3 กำรท้ำปุย๋ นำ้ หมักชวี ภำพไขห่ อยเชอร่ี และพชื น้าไข่หอยเชอร่ีหรือกลุ่มไข่หอยเชอรี่มาทุบหรือบดให้ละเอียด และน้าไปผสมกับพืช ส่วนท่ีอ่อน ๆ หรือส่วนยอดความยาวไม่เกิน 6 นิว หรือไม่เกิน 1 คืบ ที่หั่นหรือบดละเอียดแล้ว เชน่ กัน แล้วนา้ มาผสมกันในอตั ราสว่ น ไข่หอยละเอียด น้าตาลโมลาส พืชส่วนอ่อนบดละเอียด และ นา้ หมกั หวั เชือจลุ ินทรยี ์ธรรมชาติ คือ 3 : 3 : 1 : 1 แลว้ นา้ ไปหมกั ตามขบวนการเช่นเดยี วกบั วิธีท่ี 1 วิธที ี่ 4 กำรทำ้ ปยุ๋ นำ้ หมักชวี ภำพจำกเนือหอยเชอร่ี น้าตัวหอยเชอร่ีทังตัวจ้านวนเท่าใดก็ได้มาต้มในกะทะ พร้อมทังใส่เกลือแกงผสมไป ด้วยในจ้านวนพอเหมาะ เพ่ือให้เนือหอยเชอร่ีแยกจากเปลือกได้ง่ายขึนและน้าเฉพาะเนือหอยเชอรี่ มาบดให้ละเอียดให้ได้ จ้านวน 3 ส่วน เพ่ือผสมกับน้าตาลโมลาสและน้าหมักจากเชือจุลินทรีย์ ธรรมชาติ อัตรา 331 คนให้เขา้ กันแลว้ น้าไปหมกั ตามขบวนการเช่นเดียวกบั วธิ ีท่ี 1

วธิ ีที่ 5 กำรทำ้ ปุ๋ยนำ้ หมักชีวภำพจำกเนอื หอยเชอร่ี และพืชสด น้าเนือหอยเชอรี่ที่ได้จากการต้มกับเกลือเหมือนวิธีท่ี 4 มาบดให้ละเอียดแล้วน้าไป ผสมกับน้าตาลโมลาส และชินส่วนของพืชท่ีอ่อน ๆ เหมือนวิธีท่ี 3 อัตราส่วนเนือหอยเชอรี่ บดละเอยี ด นา้ ตาลโมลาส พืชบดละเอียด นา้ หมักหวั เชอื จลุ ินทรีย์ คอื 3311 คนผสมใหเ้ ข้ากันอย่าง ดี แล้วนา้ ไปหมกั ตามขบวนการเช่นเดียวกบั วิธที ่ี 1 วธิ ที ี่ 6 กำรทำ้ ปุ๋ยนำ้ หมกั จำกเนอื หอยเชอรี่ ไข่หอยเชอรี่ และพชื สด วธิ ีการนีเป็นการผสมผสานการทา้ ปุ๋ยนา้ หมกั ชีวภาพแบบเบ็ดเสร็จ ไม่ต้องแยกวัสดุแต่ ละชนิด ควรใช้อัตราส่วนดงั นี เนอื หอยเชอรี่พร้อมเปลอื ก หรอื เนือหอยเชอรี่อย่างเดียว ไข่หอยเชอร่ี พชื อ่อน นา้ ตาลโมลาส น้าหมักหัวเชือจุลินทรีย์ อัตรา 335 - 69 - 10 5 - 6 มีข้อสังเกตเพียงดูว่ามี กลิ่นเหม็นหรือไม่เพียงใด หากมีกล่ินเหม็นให้เติมน้าตาลโมลาส และน้าหมักหัวเชือจุลินทรีย์ ธรรมชาตเิ พ่มิ ขึนจนกว่าจะไม่มีกลิ่น จะใช้เวลานานแค่ไหนเพียงใด ให้ดูลักษณะผิวหน้าของน้าหมัก เชน่ เดยี วกับการทา้ นา้ หมักหัวเชอื จุลนิ ทรยี ์ธรรมชาติ วัสดอุ ุปกรณ์ 1. เนอื หอยเชอรท่ี ไี่ มม่ เี ปลือก 2. ไขห่ อยเชอรี่ 3. พืชสดอ่อน/แก่ 4. เนือหอยเชอรี่พร้อมเปลอื ก 5. น้าตาลโมลาส 6. ถงั หมกั ท่มี ีฝาปดิ ขนาด 30 ลิตร หรอื 200 ลิตร 7. หวั เชอื จลุ นิ ทรยี ธ์ รรมชาติ 8. ถังบรรจหุ วั เชอื จุลนิ ทรียธ์ รรมชาติ 9. แกลอน/ถัง บรรจุผลิตผลปุย๋ นา้ หมักจากหอยเชอรี่ 10. กรวยกรองปุ๋ยน้าหมักจากหอยเชอร่ี วธิ ีกำรทำ้ หวั เชือจลุ ินทรยี ธ์ รรมชำติ 1. เกบ็ หัวเชอื จลุ นิ ทรีย์ธรรมชาตจิ ากตาเปลอื กสบั ปะรด ในแปลงปลูกสับปะรดท่ีอยู่ใน ระยะการเจริญเติบโตท่ีพร้อมท่ีจะเก็บเกี่ยวส่งขายตลาดเพื่อบริโภค ซึ่งแปลงสับปะรดดังกล่าว จะตอ้ งไมม่ กี ารใช้สารเคมีก้าจัดโรคพืชมาก่อนหน้าท่ีจะเก็บเชือจุลนิ ทรียไ์ ม่นอ้ ยกว่า 3 เดือน 2. เฉือนหรอื ปอกเปลือกสับปะรดให้ตดิ ตาจากผลสบั ปะรดสุก จ้านวน 3 ส่วน สับหรือ บดใหล้ ะเอยี ด แลว้ น้าไปผสมกับน้าตาลโมลาส จ้านวน 1 ส่วน คลุกเคล้าให้เข้ากันอย่างดี พร้อมทัง ใสน่ า้ มะพร้าวผสมดว้ ย จ้านวน 1 สว่ น แลว้ น้าสว่ นผสมข้างต้นใส่ภาชนะและปดิ ฝาด้วยผ้าขาวบาง

ทิงไว้ 7 - 10 วัน ถ้ามีกลิ่นเหม็นให้ใช้น้าตาลโมลาสเติมลงไปพอสมควรแล้วคนให้เข้า กนั จนกลนิ่ หายไป หัวเชือจลุ นิ ทรยี ์ท่ีหมักไดท้ ีแ่ ล้ว จะมีกล่ินหอมหรือมีกลิ่นเปรียวบ้างเล็กน้อย หรือ มีกลิ่นหอมคล้ายกล่ินหัวเชือสุรา สามารถเก็บในภาชนะท่ีปิดฝาสนิทในสภาพอุณหภูมิห้องได้นาน เป็นปี น้าหมักจากหอยเชอร่ี พบว่าค่าความเป็นกรดเป็นด่างของปุ๋ยน้าหมักชีวภาพหอยเชอร่ีจะ ค่อนข้างต่้า ประมาณ 4.2 - 4.9 นับว่าเป็นกรดค่อนข้างมาก และค่าการแลกเปล่ียนประจุไฟฟ้า ค่อนข้างสูงมากเช่นกัน เวลาน้าไปผสมหรือน้าไปพัฒนาจะต้องระมัดระวัง การน้าไปใช้ในปริมาณ มากจะเป็นพษิ กับต้นพืชท่ีมีลกั ษณะออ่ นระยะการเจรญิ โตแรกได้ ในหลกั การใหใ้ ช้อตั ราเจอื จางท่ีสุด เช่น 5 - 20 ซีซี/น้า 20 ลิตร แล้วลองใช้กับพืชที่ต้องการน้าไปใช้ประโยชน์ก่อน และสังเกตุการ ตอบสนองต่อปุ๋ยน้าหมักชีวภาพจากหอยเชอรี่/ไข่/พืช หากไม่แสดงอาการเป็นพิษก็สามารถเพ่ิม จา้ นวนขนึ ได้

ศูนย์เรียนรู้ ของนำยคำ้ ปว่ น (“สวนนำ้ ฝน”) ตงั อยู่เลขท่ี 62 หมู่ 2 บ้ำนหนองเสือครำง อำ้ เภอภเู รือ จังหวัดเลย กำรทำ้ น้ำสกัดชีวภำพ วสั ดุและสว่ นผสม (1) น้าพชื ผักสดทุกสว่ นหรือผลไมส้ ุกแก่อ่อน (2) กากน้าตาล (3) น้าสะอาดหรือน้ามะพรา้ ว (4) ถังพลาสตกิ (5) ถงุ ตาขา่ ยหรอื ดา่ งเขยี วท่ีเยบ็ เป็นถงุ วธิ ีท้ำ (1) น้าพชื หรือผลไมม้ าสบั ให้เป็นชนิ เลก็ ๆ (2) น้ามาผสมในกะละมังกับน้าตาล โดยน้าหมักพืชผักผลไม้ 3 กิโลกรัม น้าตาล 1 กโิ ลกรัม (3) น้าดา่ งเขียวทเ่ี ยบ็ เปน็ ถุงรองในถัง (4) เติมน้าสะอาดหรือน้ามะพร้าวลงในถังอัตราส่วน 10 ลิตร หรือ 1 : 3 : 10 คือ น้าตาล 1 กโิ ลกรมั วัสดุ 3 กิโลกรมั นา้ 10 ลิตร (5) ปิดฝาถงั ให้สนทิ เกบ็ ไวใ้ นที่ร่ม (6) 15 วัน นา้ ไปใช้ได้ วิธใี ช้ น้าเอาน้าสกัดท่ีกรองกากออกแล้วน้าไปผสมน้าสะอาดในอัตรา 1 - 2 ซ้อนแกงต่อน้า 10 - 20 ลิตร ฉีดพ่นรด ราด ลงๆไปบริเวณท่ีเราต้องการใช้น้าไปพ่นพืชผัก ไม้ดอกไม้ผล ประมาณ 7 - 10 วัน ตอ่ ครัง

ศนู ยก์ สกิ รรมธรรมชำตภิ หู ลวง หมู่ท่ี 9 บำ้ นศรีเจริญ ตำ้ บลเลยวงั ไสย์ อำ้ เภอภหู ลวง จังหวัดเลย ปุ๋ยนำ้ อนิ ทรยี ช์ วี ภำพ วัสดุอปุ กรณ์ (1) เศษอาหารหรอื สมนุ ไพร 3 กโิ ลกรมั (2) นา้ ตาลทรายแดง 1 กโิ ลกรัม (3) น้าสะอาด 10 ลิตร (4) ถังหมักพลาสตกิ 50 ลิตร วธิ ที ้ำ/ขันตอน (1) ใส่เศษอาหารลงในถงั พลาสตกิ (2) ใสน่ า้ ตาลทรายแดงลงไป 1 กิโลกรัม (3) เติมนา้ ลงไป 10 ลติ ร (4) ทิงไว้ 3 เดอื น คอ่ ยนา้ ออกมาใช้ประโยชน์ วธิ ีใช้ (1) ผสม 1/100 รดลาดดนิ (2) ผสม 1/200 ฉีดพ่นใบและล้าต้น ประโยชน์ บา้ รงุ ดนิ และเพม่ิ ธาตอุ าหารใหก้ บั ดนิ เร่งการเจรญิ เติบโตของพืช

กลุม่ กสิกรรมไร้สารพิษ มกุ ดาหารประสานมติ ร เลขท่ี 26/1 หมู่ 5 บา้ นบะ ต้าบลกกแดง อา้ เภอนคิ มคา้ สร้อย จงั หวดั มกุ ดาหาร กำรขยำยหัวเชอื นำ้ หมกั ชีวภำพ ส่วนผสม 1 สว่ น 1) นา้ หมักชวี ภาพ 1 ส่วน 2) กากน้าตาล หรอื นา้ ตาลทรายแดง 10 สว่ น 3) น้าสะอาด วิธีกำรขยำย 1) น้านา้ มาผสมกบั กากนา้ ตาลหรอื น้าตาลทรายแดงใหเ้ ข้ากนั 2) เตมิ นา้ หมักชวี ภาพลงไปในถังหมกั 3) ปดิ ฝาถงั ทงิ ไว้อย่างนอ้ ย 15 วนั เอาไปใช้ได้การน้าไปใช้ วิธีใช้ 1) น้าไปรดผักทกุ 3 - 5 วนั นาข้าว หรอื ไมผ้ ลตามเวลาทีก่ ้าหนด 2) ควรใช้รดตอนเช้าหรอื เยน็ เท่านนั เพราะจุลนิ ทรยี ์ไมช่ อบความร้อนจากแสงแดด

ศนู ยเ์ รียนรู้ กลุ่มเกษตรท้ำสวนบ้ำนนำ้ พุ ตงั อยู่ เลขที่ 134 หมู่ 6 บ้ำนนำ้ พุ ตำ้ บลด่ำนซำ้ ย อำ้ เภอด่ำนซ้ำย จังหวัดเลย กำรผลติ ปุย๋ อินทรยี น์ ำ้ ,ฮอรโ์ มนนำ้ ปุ๋ยอินทรีย์น้า หมายถึง ปุ๋ยอินทรีย์ท่ีอยู่ในรูปของเหลวซ่ึงได้จากการย่อยสลายวัสดุ เหลือใชจ้ ากพชื หรือสตั ว์ ลกั ษณะสด อวบน้า หรือมีความชืนสูง โดยอาศัยกิจกรรมของจุลินทรีย์ทัง ในสภาพท่ีมีอากาศและไม่มีอากาศ จะได้ของเหลวสีน้าตาล ประกกอบด้วยฮอร์โมน หรือสารเสริม การเจริญเตบิ โตของพืช เชน่ ออกชเิ จน จิบเบอเรลลนิ และไซโตไคนนิ รวมทงั กรดอินทรยี ์หลายชนิด เช่น กรดแลกติก กรดอะซิติก กรดอมโิ น และกรดฮิวมิก สว่ นผสมส้ำหรับปุ๋ยอินทรยี น์ ำ้ (1) ปุ๋ยอนิ ทรีย์นา้ จากผักและผลไม้ จา้ นวน 50 ลติ ร ใชเ้ วลาหมกั 7 วัน - ผกั หรอื ผลไม้ 40 กิโลกรมั - กากน้าตาล 10 กิโลกรัม - น้า 10 กิโลกรมั - สารเรง่ ซปุ เปอร์ พด. 1 ซอง(25กรมั ) (2) ปยุ๋ อนิ ทรยี ์น้าจากปลาหรือหอยเซอรี่ จา้ นวน 50 ลติ ร ใช้เวลาหมกั 15 - 20 วัน - ปลาหรือหอยเซอรี่ 30 กิโลกรมั - ผลไม้ 10 กิโลกรัม - กากน้าตาล 10 กิโลกรัม - นา้ 10 กิโลกรัม - สารเร่งซปุ เปอร์ พด.2 1 กิโลกรมั วธิ ีท้ำปุ๋ยอนิ ทรยี น์ ำ้ (1) หัน่ หรอื สบั วสั ดุพืชหรือสัตวใ์ ห้เปน็ ชินเล็กๆ ผสมกับกากนา้ ตาลในถงั หมกั ขนาด 50 ลิตร (2) นา้ สารเร่งซุปเปอร์ พด.2 จ้านวน 1 ซอง ผสมในน้า 10 ลติ ร คนใหเ้ ข้ากนั นาน 5 นาที (3) เทสารละลายสารเรง่ ซปุ เปอร์ พด. 2 ในถงั หมัก ให้เขา้ กันนาน 5 นาที (4) ในระหว่างการหมัก คนหรือกวน 1 - 2 ครัง/วัน เพื่อระบายก๊าซ คารบ์ อนไดออกไซด์และท้าใหส้ ว่ นผสมคกุ เคล้าไดด้ ยี งิ่ ขนึ (5) ในระหวา่ งการหมกั จะเห็นฝ้าขาวซ่ึงเป็นจุลินทรีย์ท่ีผิวหน้าของวัสดุหมัก ฟอกก๊าซ คารบ์ อนไดออกไซด์และกลิน่ แอลกอฮอล์ วธิ ีใช้ (1) เจือจางปยุ๋ อนิ ทรยี น์ า้ ต่อนา้ อัตราสว่ น 1 : 500 - 1 1000 (2) ฉดี พน่ หรือรดลงในดนิ ในช่วงการเจริญเติบโตของพืช

ศูนยเ์ ครอื ข่ำยปรำชญ์ชำวบ้ำนตำ้ บลหนองสูงเหนอื สถำนทตี่ ัง เลขท่ี 73 ม.5 ตำ้ บลหนองสงู เหนือ อ้ำเภอหนองสงู จงั หวดั มุกดำหำร กำรท้ำน้ำสกัดชวี ภำพ เกษตรกรควรจะลงมือท้าเอง โดยใช้จุลินทรีย์ท้องถ่ิน เพราะจุลินทรีย์ก็เปรียบ เหมือนกับต้นไม้ ถ้าเป็นต้นไม้ในท้องถ่ินก็ไม่ต้องดูแลมาก แต่ถ้าน้ามาจากท่ีอื่นก็จะอยู่ได้บ้าง ไม่ได้ บ้าง อน่ึงจุลินทรีย์ในท้องถ่ินตามธรรมชาติ จะมีความสมดุลในตัวเอง โดยท่ีมันจะอยู่ได้เอง ถ้าเรา เอาอะไรท่ีแปลกปลอมเข้าไปก็จะไปท้าลายสมดุล ในการเลือกพืชมาหมักควรจะเน้นหลักของความ หลากหลายทางชีวภาพ ถ้าหมักพืชหลาย ๆ ชนิด จะได้จุลินทรีย์ที่มีความหลากหลายมาก สามารถ น้าไปใช้ประโยชน์ได้หลายอย่าง ในการใช้ต้องสังเกตดูว่าจะท้าอย่างไรให้ต้นไม้เจริญเติบโต ต้นไม้ก็ ต้องการน้าสะอาดเหมือนกันและต้องให้น้าอย่างเพียงพอ จุลินทรีย์เหล่านีต้องการความชืนสูง คือ ความชืนไม่ต่้ากว่า 65% ซึ่งจะท้าให้จุลินทรีย์ท้างานได้ดี ถ้าต้่ากว่านีจะท้างานได้น้อย ต้องคง ความชืนในระดับนีไว้ โดยการหาอะไรมาคลมุ ดนิ หลกั กค็ ือ ตอ้ งมีอนิ ทรยี วัตถุให้กิน มีน้าให้เพียงพอ แค่นตี ้นไม้กแ็ ขง็ แรง ไม่มีโรคมารบกวน ถ้าเราปล่อยไว้ระบบนิเวศก็จะเข้าสู่ความสมดุลเอง เราต้อง ใชร้ ะบบนิเวศเป็นตวั หลักให้มองเหน็ ภาพรวมในการท้าเกษตร คนส่วนมากนึกถึงแต่จุดเดียวเท่านัน คอื ใสป่ ุ๋ย แต่ไม่สนใจว่าระบบนิเวศ จะเป็นอย่างไร เมื่อทิงเร่ืองนีไปจึงเป็นเหตุให้การท้าการเกษตร ไมไ่ ดผ้ ลเทา่ ที่ควร วิธที ้ำ สบั พืชผัก ผลไมส้ ดทุกสว่ นใหเ้ ป็นชนิ เลก็ ๆ ใสใ่ นภาชนะ (พลาสตกิ , ดินเผา) ท่ีมีฝาปิด ใส่กากนา้ ตาล หรอื น้าตาลทรายแดง หรือขาว ลงไป 1 ใน 3 ของน้าหนักพืชสด (ในอัตราส่วนนี ถ้ามี น้าสกัดชีวภาพอยู่แล้ว ให้ใส่กากน้าตาลน้อยลง) วางของหนักทับพืชสด แล้วปิดฝาทิงไว้ 5 - 7 วัน จะมนี า้ สนี า้ ตาลไหลออกมา คือ นา้ สกดั ชวี ภาพ กรอกใสข่ วดปดิ ฝาใหส้ นทิ พร้อมทจ่ี ะใช้ การใชน้ ้าสกดั ชีวภาพ น้าสกดั ชีวภาพผสมนา้ ธรรมดาท้าให้เจือจาง ดงั นี 1) ฉีดพ่นพืชผัก ไม้ผล ไม้ยืนต้นได้บ่อยครังด้วย อัตราส่วน 1 ช้อนโต๊ะ ต่อน้า 5 - 10 ลติ ร (1500 ) 2) รดกองใบไม้ หญ้า ทังสด/แห้ง ในอัตราส่วน 1 ช้อนโต๊ะ ต่อน้า 2 - 3 ลิตร (1 200 - 250) ใช้พลาสตกิ คลุมกองวัชพืช ปลอ่ ยให้เกิดการย่อยสลาย 1 - 2 สัปดาห์ (เอาไปใช้ผสมดิน หรอื คลุมดินบริเวณโคนตน้ ไม้)

3) ท้าปุ๋ยหมักแห้ง 2 กิโลกรัม ใช้น้าสกัดชีวภาพ อัตรา 2 ช้อนโต๊ะ ใส่ในปุ๋ยหมัก แห้ง ซ่ึงบรรจใุ นถุงพลาสตกิ ที่ปดิ สนิท จ้ากดั อากาศดูจนปุย๋ หมกั มรี าขาว ๆ ขึน ก็น้ามาใช้ได้ 4) รดดินแปลงเพาะปลูก ด้วยการพรวนดิน ผสมคลุกเคล้ากับวัชพืช หรือเศษพืช ใช้ อัตราเจือจาง 1 ช้อนโต๊ะ น้า 2 - 5 ลิตร (1 : 250 - 500) ราดรด 1 ตร.ม. 0.5 - 1 ลิตร ปล่อยให้ เกิดการย่อยสลาย 3 - 7 วัน ก็สามารถปลูกพืช หรือกล้าไม้ได้ ถ้าต้องการก้าจัดวัชพืชจ้าพวกมี เมลด็ ควรปลอ่ ยให้วชั พชื ออกอีกครังหนง่ึ จงึ พรวนซา้ แล้วรดนา้ สกดั ชีวภาพ เจอื จาง อัตรา 1 ช้อน โต๊ะ น้า 1 - 5 ลติ ร (1 100 - 500 ปลูกพืชไดภ้ ายใน 2 - 3 วนั ) 5) ผสมน้าสกัดชีวภาพอัตรา 1 ช้อนโต๊ะ น้า 1 - 5 ลิตร (1 100 - 500) ราดพืนเพื่อ ทา้ ความสะอาด จะชว่ ยย่อยสลายอนิ ทรยี วัตถุในแอ่งน้า ทา้ ใหน้ า้ ในแอ่งมสี ภาพดขี นึ 6) การขยายหัวเชือท้าได้โดยมีอัตราส่วน คือ น้าสกัดชีวภาพ กากน้าตาล น้า ใน อตั ราส่วน 1 : 1 : 10 ใส่ขวดปดิ ฝา 3 วนั นา้ ไปใช้ได้ กำรท้ำน้ำหมักชีวภำพ วัสดุอุปกรณ์ 1) ถังหมกั พลาสตกิ สดี ้าขนาด 12 - 14 แกลลอน พรอ้ มฝาปิด 2) หัวจกุ ยางในรถจกั รยานยนต์ ขนั ศรออก 3) สายยางวัดระดับความยาว 50 ซม. วธิ ที ้ำน้ำหมกั ชีวภำพจำกพืช น้าพืชสดมาหั่นขนาด 1 ข้อมือ คลุกกับกากน้าตาลอัตราส่วน 3 : 1 พืช กากน้าตาล ใสถ่ งั หมกั ใหเ้ หลอื ช่องวา่ งไว้ 1 ฝา่ มอื อย่าใส่เต็ม เติมน้าเปล่า 10 ลิตร น้าไปเก็บไว้ในที่ร่ม ไม่ให้ถูก แสงแดด 15 วนั นา้ ไปใช้ได้ วิธที ้ำน้ำหมกั ชีวภำพจำกสัตว์ น้าซากสัตว์ เช่น หอยเชอร่ี เศษปลา ซากโครงไก่ ฯลฯ คลุกกับกากน้าตาลอัตรา 1 : 1 ซากสัตว์ กากน้าตาล ใส่ถังหมักให้เหลือช่องว่างไว้ 1 ฝ่ามือ อย่าใส่เต็ม เติมน้าเปล่า 10 ลิตร นา้ ไปเก็บไวใ้ นทรี่ ม่ ไม่ให้ถกู แสงแดด 30 วนั น้าไปใช้ได้ วธิ ที ้ำน้ำซำวข้ำวหมกั น้าน้าซาวข้าว กากน้าตาล อัตรา 10 : 1 ใส่ถังหมัก เก็บไว้ในท่ีร่ม ไม่ให้ถูกแสงแดด 15 วัน น้าไปใช้ได้ โดยมีอัตราการใช้ คือ น้าหมักชีวภาพคร่ึงแก้ว ผสมน้าเปล่า 20 ลิตร ใช้ฉีดพ่น หรือรด

ศนู ยเ์ รยี นรเู้ กษตรกรรมแบบยัง่ ยืน (ศูนยป์ รำชญ์ชำวบ้ำน) บำ้ นหนองบัวคำ้ แสนใต้ ” เลขท่ี 66/2 หมู่ 4 ต้ำบลด่ำนช้ำง อ้ำเภอนำกลำง จังหวัดหนองบัวล้ำภู กำรทำ้ ปุ๋ยน้ำหมักอินทรียช์ วี ภำพ ปุ๋ยน้าหมักอินทรีย์ชีวภาพ เป็นปุ๋ยน้าท่ีได้จากการหมักเพ่ือให้เกิดการย่อยสลายของ เชลล์พืชและเชลล์สตั ว์ โดยการหมักของจุลนิ ทรีย์ที่ต้องการออกซิเจน และไม่ต้องการออกซิเจนโดย การเติมน้าตาลทรายแดง หรือกากน้าตาล ให้เป็นแหล่งพลังงานของจุลินทรีย์ท่ีท้าหน้าที่ย่อยสลาย ซึ่งมีกลุ่มจุลินทรีย์หลายชนิด กลุ่มเชือราและกลุ่มยีสต์ ในการสกัดอินทรีย์ชีวภาพท่ีผ่านขบวนการ ย่อยสลายอยา่ งสมบูรณแ์ ล้ว จงึ ประกอบด้วยจุลินทรีย์ท่ีหลากหลายชนิดและสารประกอบจากเซลล์ พืชและเซลล์สัตว์ เช่น คาร์โบไฮเดรต โปรตีน กรดอะมิโน ธาตุอาหารเอนไซม์ และฮอร์โมนพืช ในปรมิ าณที่แตกตา่ งกัน ขึนอยู่กับวตั ถุดิบท่นี ้ามาใช้ ดงั สตู รตวั อยา่ งตอ่ ไปนี สูตรเศษอำหำร สว่ นประกอบ - เศษอาหารในครัวเรือนทุกชนิด รวมทังน้าแกง น้าพริก เปลือกผลไม้ เปลือกหอย เปลอื กก้งุ กา้ งปลา รวมทงั นา้ ล้างจานน้าแรกทย่ี ังไม่ผ่านนา้ ยาลา้ งจาน จา้ นวน 3 กโิ ลกรัม - กากนา้ ตาลหรือน้าตาลทรายแดง 1 กิโลกรมั - นา้ สะอาด แล้วแต่น้าในเศษอาหาร 1 - 5 กโิ ลกรมั - หวั เชอื จลุ นิ ทรีย์เข้มข้น 1 ลติ ร วิธที ้ำ - น้าเศษอาหารลงในถงั หมกั พลาสตกิ ไมโ่ ปรง่ แสง - ผสมน้ากับกากนา้ ตาล รวมทงั หัวเชอื จลุ ินทรยี ์ใหเ้ ขา้ กนั ดี - เททับลงในถังท่ีใสเ่ ศษอาหาร คนใหท้ ว่ั - หาไม้หรือตะแกรงที่ตัดเป็นวงกลมพอ ดีกบั ถังหมัก กดทับไมใ่ ห้เศษอาหารลอยน้า - ปิดฝาให้สนิท (ฝาปิดศนู ย์ยากาศ ) ไมใ่ หอ้ ากาศและแสงเขา้ ได้ - บม่ ทงิ ไวป้ ระมาณ 90 วนั จะได้ปยุ๋ นา้ คุณภาพดี วธิ ีใช้ - ผสมนา้ 1 : 100 - 200 รดราดโคนตน้ - ผสมน้า 1 : 200 - 500 ฉดี พน่ ลา้ ตน้ และใบ - ผสมน้า 1 : 50 - 100 ใส่แกลลอนหรือภาชนะอื่นหยดผสมน้าท่ี ก้าลงั ไหลเขา้ แปลวนา (ใสน่ าข้าว) หรือพืชนา้ อน่ื ๆ

สูตรพชื ผกั ส่วนประกอบ - เศษพืชผกั ผลไม้ ท่หี าไดแ้ ละสะดวกทุกชนิด จ้านวน 3 กโิ ลกรมั - กากน้าตาลหรอื นา้ ตาลทรายแดง 1 กโิ ลกรัม - น้าสะอาด 5 - 10 กโิ ลกรมั - หวั เชือจลุ ินทรียเ์ ขม้ ขน้ 1 ลติ ร วิธีท้ำ - สบั พชื ผกั ผลไม้ เปน็ ชนิ เลก็ ๆ ใส่ลงในถังหมัก - ผสมน้าสะอาดกับกากน้าตาล หรอื นา้ ตาลทรายแดงให้เขา้ กนั - เตมิ หัวเชอื จลุ นิ ทรยี ล์ งในนา้ และนา้ ตาลคนให้เข้ากนั - เททับลงไปในเศษพชื ผกั ผลไมใ้ นถังหมัก - ใช้ไม้ไผข่ ดั กดทบั ใหว้ ตั ถุดบิ จมน้า - วตั ถุดบิ ทีผ่ สมแลว้ อย่าให้เกนิ 3 ส่วนใน 4 ของถังหมัก - ปิดฝาให้สนิท อัดศูนย์ยากาศ 1 อาทิตย์แรก พยายามคลายแรงดันออกวัน 2 - 3 ครัง แต่อย่าเปดิ ฝาถังใหแ้ สงและอากาศเขา้ ได้ กดได้อากาศแรงดันออก แล้วกดปดิ รดั ทันที - บม่ ทงิ ไวใ้ นทีร่ ม่ ประมาณ 90 วัน กจ็ ะได้ป๋ยุ คณุ ภาพดี ถา้ ต้องการใช้กับพืชผัก ชนิด ใดให้ใช้พชื ผักชนดิ นันเป็นหลักในการหมัก วิธีใช้ - ผสมน้า 1 : 100 รดราดดิน - ผสมน้า 1 : 400 ฉดี พน่ ใบและล้าต้น - ผสมนา้ 1 : 50 - 100 ผสมปยุ๋ อินทรยี ์

สตู รมูลคน ส่วนประกอบ - มลู คนจากบอ่ เก็บอุจจาระใหเ้ ก็บในฤดูแลว้ ย่งิ ดี 10 ส่วน - กากนา้ ตาลหรือนา้ ตาลทรายแดง 1 ส่วน - นา้ หมกั จุลินทรีย์สูตรใดก็ได้ (เข็มขน้ ) 1 ส่วน - น้าสะอาดเพอ่ื ละลายกากนา้ ตาลหรือนา้ ตาลทรายแดง 1 ลิตร วธิ ีทำ้ - น้ามูลคนใส่ลงในถงั หมักใหไ้ ดป้ ริมาณไมเ่ กิน ¾ ของถังน้าหมัก - น้ากากน้าตาลหรือน้าตาลทรายแดง ผสมกับน้าสะอาดและน้าหมักจุลินทรีย์ผสม ใหเ้ ข้ากันเนือเดยี วกัน - เทลงในถงั หมกั คนใหเ้ ขา้ กัน - ปิดฝาให้แน่น - บ่มทงิ ได้ 30 วนั ก็นา้ ไปใชเ้ ปน็ ปุ๋ยอย่างดี 15 วันหมดกลนิ่ 28 วนั หมดเชอื วิธีใช้ - ใช้ผสมปยุ๋ หมักอนิ ทรยี ช์ ีวภาพ ผสมน้า 1 50 - 100 - ใช้ขณะเตรียมดินก่อนปลูก รดพืนทเ่ี ตรียมดินกอ่ นปลกู สว่ นผสม 1 50 - ผสมน้า 1 : 10 ต่อพืนที่ 1 ตารางเมตร มากหรือน้อยขึนอยู่กับความสมบูรณ์ของ ดินคลุมดว้ ยฟาง 7 วัน ค่อยปลูกพืช - ผสมน้า 1 : 5 - 10 รดราดโคนต้นไม้แล้วคลุมด้วยฟางข้าวให้หนาประมาณ 20 - 30 ซม.รดราดทบั อีกครังดว้ ยน้าหมักทผ่ี สมตามสตู ร ปุ๋ยอนิ ทรยี ช์ วี ภำพผสมแร่ สว่ นประกอบ - มลู สตั ว์ ใชม้ ูลวัว มลู ไก่ มลู สุกร ผสมกนั มูลกัน มูลกนั 2 ส่วน - มลู ไก่ 1 ส่วน มูลสุกร 1 ส่วน ผสมกันใช้ 5 สว่ น - แกลบดา้ หรอื กากออ้ ย 5 สว่ น - แกลบขาว 5 สว่ น - ร้าอ่อน 1 สว่ น - มลู ค้างคาว ½ สว่ น - แรฟ่ อสเฟต 1 ส่วน

- แคลเซียม ½ สว่ น - เพอรไ์ ลท์ 1 สว่ น - ฮิวมสั 2 สว่ น - น้าหมักชวี ภาพ - เศษอาหาร - ปลา - หอด รวมกนั 1 แก้ว - นา้ หมักชวี ภาพ ฮอร์โมนพืช 1 แกว้ - สารสกัดขับไล่แมลง 1 แกว้ - กากน้าตาล 1 ลิตร - น้าสะอาด 5 ถงั วธิ ีท้ำ - นา้ เข้า 1 - 9 ผสมกนั ให้เข้ากนั เปน็ เนอื เดียวกนั สม่้าเสมอ - น้าขอ้ 10 - 14 ผสมกนั ใหเ้ ปน็ เนอื เดยี วกัน - น้าขอ้ 10 - 14 ทผ่ี สมกนั แล้วไปลดกองปยุ๋ ข้อ 1 คลุกเคลา้ และรดไปเร่ือย ๆ ให้พอ หมาดท้าเป็นกองกว้าง 1.5 เมตร สูง 30 - 40 ซม.ยาวตามข้อจ้ากัดของสถานที่ คลุมด้วยถุงปุ๋ย กระสอบป่าน - แสลนดา้ กลบั กองปุ๋ยทกุ 2 วนั จนกองปุ๋ยเยน็ ประมาณ 2 - 3 อาทติ ย์ นา้ ไปใช้ได้ วิธใี ช้ - พืชผักกินใบ ในอัตราส่วน 1 - 2 กิโลกรัม ต่อ 1 ตารางเมตร พรวนดินกลบปุ๋ย หรือวัชพืชคลุมดินไม่เปลือยปุ๋ย/ดิน ใช้ปุ๋ยน้าชีวภาพสูตรใดก็ได้หรือหลายสูตรรวมกัน ผสมน้าใน อตั รา 1 - 50 - 100 รดราดซา้ อีกที - พืชไร่ ใช้ในอัตราส่วนตามสภาพความสมบูรณ์ของดิน ตังแต่ 100 - 200 กิโลกรัม ตอ่ 1 ไร่ - ไมผ้ ลขึนอยู่กบั ขนาดของตน้ ไม้ ใชต้ ังแต่ 1 - 10 กโิ ลกรมั ตอ่ ตัน บริเวณทรงพมุ่ - นาข้าวใช้ 50 - 200 กโิ ลกรัม ต่อ 1 ไร่ ในปีแรกแล้วค่อยลดลงตามสภาพของดินท่ี ฟื้นตัวจากการใช้เคมีมานาน เพ่ิมขึนหรือลดลงขึนอยู่กับสภาพความสมบูรณ์ของดิน ถ้าใช้ควบคู่กับ ป๋ยุ น้าหมกั ชวี ภาพ สูตรใดกไ็ ด้ยง่ิ ไดผ้ ลดี หมำยเหตุ การใช้ปุ๋ยหมักอินทรีย์ชีวภาพผสมแร่ควรกลบปุ๋ยไว้ใต้ดิน หรือใช้วัชพืช คลุมดิน/ปยุ๋ ไมเ่ ปลือยปุ๋ยเปลือยดิน การเก็บปุย๋ เกบ็ ในทร่ี ม่ อย่าใหป้ ยุ๋ ตากแดด หรือโดนแสงมาก ๆ

ชวี ภำพ สำรสกดั ขบั ไลแ่ มลง สว่ นประกอบ ในการท้าสารสกัดขับไล่แมลง ขอแนะน้าให้เกษตรกรยึดหลักการลดต้นทุนและความ ยุ่งยากที่จะน้ามาเป็นขอ้ อ้างว่า หายากนกั แพงนัก ทา้ ยากนกั แล้วทา้ ไม่ไดจ้ งึ ของแนะน้าดังนี - ใชส้ มุนไพร วชั พชื ส่วนประกอบที่หาไดง้ า่ ยในพืนท่ี - ไม่ตอ้ งจา้ เป็นซือหา หรอื ถา้ จา้ เป็นจริง ๆ ก็ราคาถกู - สตู รทา้ งา่ ย สะดวก สมุนไพรขอแนะน้ำดงั นี - สมุนไพรรสขม สะเดาขม บอระเพ็ด ขีเหล็ก ฟ้าทลายโจร หนอนตายอยาก หรือ อน่ื ๆ เท่าท่ีจะหาได้งา่ ย จ้านวนละเท่า ๆ กนั - สมุนไพรรสเผ็ดร้อน เช่น พริกขีหนู ข่า ขิง ตะไคร้ พริกไทย ดีปลี เท่าที่พอหาได้ งา่ ย และใหไ้ ดม้ ากชนิดย่งิ ดี รวมอยา่ งละเทา่ กัน - สมนุ ไพรรสหอมระเหย ฉุน สาบเสอื สาบแรง้ กระเพรา สระแหน่ มะกรูด แมงลัก หนาด และอนื่ ๆทพี่ อ่ หาได้ ให้ไดม้ ากเท่าไหร่ยง่ิ ดี รวมกันได้จ้านวน อย่างละเท่ากนั - สมุนไพรรสเมาเบ่ือ เช่น ยาฉุน หัวกลอย ฟักคูณ หางไหล หรืออื่นๆ ท่ีหาได้ใน พนื ท่ีอยา่ งละเทา่ ๆ กนั สมุนไพรจากข้อ 1 - 4 สบั ใหเ้ ป็นชนิ เลก็ ๆ ผสมกนั รวมกัน - กากนา้ ตาลหรือนา้ ตาลทรายแดง - หัวเชือจลุ ินทรยี ์เข็มขน้ - น้าสะอาด วิธที ้ำ - น้าวัตถุดิบ (สมุนไพร) จากข้อ 1 - 4 ที่ผสมกันดีแล้ว ค้านวณจากอัตราส่วน 3 กโิ ลกรัมบรรจุลงในถังหมักใหไ้ ด้ประมาณครง่ึ ถัง - กากน้าตาลหรือน้าตาลทรายแดงในอัตรา 1 กิโลกรัม ผสมละลายกับน้าในข้อ 3 และหัวเชอื จุลนิ ทรียใ์ นขอ้ 5 - น้าสะอาดในอัตราส่วน 10 ส่วน แล้วแต่วัตถุดิบ และความต้องการ คือ 10 กิโลกรัม - หัวเชือจลุ นิ ทรยี เ์ ข้มขน้ 1 ลติ ร /1 ถงั - น้าข้อ 2 - 4 ผสมกันเป็นเนือเดียวกันเทลงในถังที่บรรจุ วัตถุดิบท่ีเตรียมไว้ในถัง หมักไมใ่ ห้เกนิ ¾ ของถังหมกั - ใชไ้ ม้ไผข่ ัดกดทบั ไม่ให้ลอยน้า

- ปิดฝาถงั โดยปดิ ผาทีป่ ดิ สนิทศูนยย์ ากาศ เก็บไวใ้ นท่รี ่มใช้เวลาบม่ หมักนาน 90 วัน จะได้น้าหมกั ชีวภาพสกัดขับไล่แมลงเป็นอย่างดี หมำยเหตุ ถ้าหมักเพ่ือให้ฉีดพ่นขับไล่แมลงหมัก 30 วัน ก็น้ามาใช้ได้ แต่ถ้าหมัก 90 วนั น้าไปใชผ้ สมปุย๋ อินทรยี ์ชวี ภาพเพือ่ สร้างภมู ิตา้ นทานให้กบั พชื วิธใี ช้ - ใช้ผสมน้าสะอาด 1 : 100 - 200 ส่วนฉีดพ่นล้าต้น ใบ ให้ท่ัวในเวลาเช้าตรู่ หรือ ตอนเย็น ขับไล่แมลงอาทิตย์ 1 ครัง ถ้าระบาดให้ใช้อาทิตย์ละ 2 - 3 ครัง ถ้ามีความจ้าเป็นต้องใช้ ติดต่อกันนาน ควรเปลี่ยนใช้สารสกัดอย่างอื่นด้วย จะท้าให้ศัตรูพืชสร้างภูมิต้านทาน การใช้จะ ไม่คอ่ ยได้ผล - ใช้ผสมน้าในอตั รา 1 : 50 - 100 ผสมปุ๋ยหมักอินทรีย์ชีวภาพเพ่ือใช้ทางราก จะไป ชว่ ยสรา้ งภมู ิตา้ นทานศตั รูพืชใหแ้ กพ่ ืชเปน็ อย่างดี

ศูนยเ์ รียนรู้สวนไทเกษตร ตังอยู่ เลขที่ 38 หมู่ 10 บำ้ นโคกผักหวำน ต้ำบลผำขำว อ้ำเภอผำขำวจังหวัดเลย ปยุ๋ น้ำหมักชวี ภำพ วสั ดอุ ปุ กรณ์ ถังหมัก 200 ลิตร กากน้าตาล เศษพืช เศษอาหารฯ ปุ๋ยคอก มันส้าปะหลัง ถุงปุ๋ย เครื่องบด เคร่อื งอัดเมด็ ดินเหนียว วธิ ที ้ำ/ขนั ตอน การหมักปยุ๋ ชีวภาพน้าจากเศษพืช สัตว์ การนา้ ปุย๋ ชวี ภาพนา้ มาผลิตเปน็ ปุ๋ยชีวภาพ วิธใี ช้ ใช้ได้ทังชนิดน้าและชนิดผงหรือเม็ด เช่นใช้ชนิดน้าในนาข้าว ใช้ชนิดเม็ดกับข้าวโพด มันส้าปะหลงั ออ้ ย ใชช้ นิดผงกบั ผกั หรือยางพารา ประโยชน์ ลดต้นทนุ การใชป้ ุ๋ย ปลอดภัย ผลิตได้ เอง สูตรท้ำน้ำหมักชีวภำพ (ฮอรโ์ มนนำ้ ) อตั รำส่วนทใี่ ช้ (1) ฝักทองแก่สับละเอยี ด 1 กโิ ลกรมั (2) กลว้ ยนา้ หว้าสุขสับละเอยี ด 1 กโิ ลกรมั (3) มะละกอสุขสบั ละเอียด 1 กโิ ลกรัม (4) น้าหมกั ชวี ภาพ 1 ลติ ร (5) กากนา้ ตาล 1 ลติ ร (6) น้าสะอาด 10 ลิตร วิธที ำ้ (1) ฝักทองแก่สับละเอียด, กล้วยน้าหว้าสุขสับละเอียดและมะละกอสุขสับละเอียดเท ใส่ในถังพลาสติก (2) น้า น้าหมักชวี ภาพ, กากนา้ ตาล และ นา้ สะอาดคนให้เข้ากันเทลงในถังผสมกับฝัก ทองแกส่ ับละเอียด กล้วยนา้ หวา้ สุขสบั ละเอยี ดและมะละกอสุขสับละเอียด ปิดฝาไว้ 90 วัน วิธีใช้ 1 : 400 ฉดี พน่ ทาใบ/หรือสามช้อนแกงต่อนา้ 20 ลติ ร