ตอนที่ 3 การแปรรูปฟ้าทะลายโจร เป็นผลิตภัณฑ์ยาและสรรพคุณ

ฟา้ ทะลายโจร เปน็ สมุนไพรพื้นบา้ นท่ีคนไทยรู้จกั และคุ้นเคย มาอย่างยาวนาน ในทางแพทย์แผนไทยใช้ฟ้าทะลายโจร เพื่อบรรเทาอาการไข้หวัด แก้ไอ และเจ็บคอ ฟ้าทะลายโจร มีสารสำคัญที่ช่วยยับยั้งการแบ่งตัวหรือขยายตัว และลดการ แพร่กระจายของเชื้อไวรัสในร่างกาย รวมถึงมีส่วนช่วยเสริมสร้าง ภมู ิค้มุ กนั ในรา่ งกายใหด้ ยี ่งิ ขึ้น 3.1 สารสำคัญในการออกฤทธิ์ ฟา้ ทะลายโจรมีสารประกอบอยู่หลายสารแตม่ ีสารสำคัญ ท่อี อกฤทธิ์ทางยาสมุนไพร คือสารในกลุ่มแลคโตน (Lactone) ประกอบดว้ ย 1. สารแอนโดรกราโฟไลด์ (Andrographolide) 2. สารนโี อแอนโดรกราโฟไลด์ (Neo - Andrographolide) 3. สาร 14 – ดีอ๊อกซี่แอนโดรกราโฟไลด์ (14 – deoxy - Andrographolide) สำหรับสารแอนโดรกราโฟไลด์ (Andrographolide) เป็นสารที่ช่วยยับยั้งการแบ่งตัวของไวรัสได้ในทุกระยะและช่วยยับยั้ง การอักเสบ และยังมีสารประกอบสารแลคโตน (Lactone) ที่มีฤทธิ์ เย็นหนดื ช่วยจับโปรตนี ของไวรสั ใหอ้ ยกู่ ับท่ี ทำให้ฤทธ์ขิ องฟา้ ทะลายโจร ต้านไวรสั ไดด้ ยี ง่ิ ข้นึ และช่วยปอ้ งกนั ผลขา้ งเคยี งจากยาปฏชิ วี นะได้ ลดการบีบตัวของลำไส้ ต้านเชื้อแบคทีเรียที่เป็นสาเหตุอาการท้องเสีย ช่วยรกั ษาอาการไอ เจ็บคอ ปอ้ งกนั และบรรเทาหวัด

32 3.2 รูปแบบผลติ ภณั ฑ์ ตน้ ฟ้าทะลายโจร สามารถนำมาแปรรูปเป็นยาสมุนไพรได้ หลากหลายรูปแบบ โดยรูปแบบที่แพร่หลายและสามารถทำไว้ รบั ประทานเองได้ง่าย มีดงั น้ี 3.2.1 รูปแบบแคปซูล เป็นการนำผงของสมุนไพร ฟ้าทะลายโจรที่ผ่านการอบแห้งแล้ว มาบดละเอียดใส่ในแคปซูล เพื่อช่วยกลบรสขมของฟ้าทะลายโจร ในปัจจุบันมีผู้ผลิตหลายราย ทน่ี ำมาจำหนา่ ยในร้านขายยาและร้านต่าง ๆ ซง่ึ ผลติ ภัณฑ์ของผู้ผลิต แต่ละรายจะมีปริมาณสารแอนโดรกราโฟไลด์ (Andrographolide) ที่แตกตา่ งกนั 3.2.2 รูปแบบเม็ด (ลูกกลอน) โดยนำใบฟ้าทะลายโจร ล้างให้สะอาด ผึ่งลมในที่ร่มให้แห้ง ควรผึ่งในที่มีอากาศโปร่ง ไม่แนะนำ ให้ตากแดด บดเป็นผงละเอียด ปั้นกับน้ำผึ้งขนาดเท่าเมล็ดถั่วเหลือง (หนัก 250 มิลลิกรัม) แล้วผึ่งลมให้แห้งเป็นยาเม็ดลูกกลอน เก็บไว้ ในขวดแห้งและมดิ ชดิ ไมค่ วรเก็บไว้นานเกิน 3 เดือน เพราะยาจะเส่ือม คุณภาพได้ 3.2.3 รูปแบบยาชง นำใบสดหรือแห้ง ประมาณ 5 – 7 ใบ โดยใบสดจะให้ผลดีกว่า ใส่ในแก้วเติมน้ำเดือดลงจนเกือบเต็มแก้ว ปิดฝาทิง้ ไว้ประมาณคร่งึ ชั่วโมงหรือเม่ือยาอุ่นแลว้ นำมาดืม่

33 3.3 สรรพคณุ และวิธกี ารใช้ 3.3.1 สรรพคุณและวิธีการใช้ท่ัวไป สรรพคุณตามประกาศคณะกรรมการพัฒนาระบบยา แห่งชาติ เรื่อง บัญชียาหลักแห่งชาติด้านสมุนไพร (ฉบับที่ 2) พ.ศ. 2564 ดงั นี้ ยาสารสกัดผงฟา้ ทะลายโจร ที่มสี ารแอนโดรกราโฟไลด์ (Andrographolide) ไม่น้อยกว่าร้อยละ 4 โดยน้ำหนัก ใช้สำหรับ บรรเทาอาการของโรคหวัด (Common cold) เช่น ไอ เจ็บคอ น้ำมูกไหล มีไข้ โดยรับประทานในขนาดยาที่มีปริมาณสาร แอนโดรกราโฟไลด์ (Andrographolide) 60 - 120 มิลลิกรมั ต่อวัน โดยแบ่งให้วนั ละ 3 คร้ัง

34 3.3.2 สรรพคุณและวธิ ีการใชส้ ำหรับโรคโควดิ 19 สรรพคุณตามประกาศคณะกรรมการพัฒนาระบบยา แห่งชาติ เรื่อง บัญชียาหลักแห่งชาติด้านสมุนไพร (ฉบับที่ 2) พ.ศ. 2564 ดังน้ี สำหรับผู้ปว่ ยโรคโควดิ 19 ทีม่ ีความรุนแรงน้อย เพ่ือลด การเกิดโรคที่รุนแรง แนะนำให้ใช้ยาสารสกัดฟ้าทะลายโจรหรือ ยาจากผงฟ้าทะลายโจร เฉพาะผลิตภัณฑ์สำเรจ็ รปู ทีม่ กี ารควบคุม ปริมาณสารแอนโดรกราโฟไลด์ (Andrographolide) รับประทาน ในขนาดยาทมี่ ปี ริมาณสารแอนโดรกราโฟไลด์ (Andrographolide) 180 มิลลิกรัมต่อวัน โดยแบ่งให้วันละ 3 ครั้ง ใช้ได้โดยผู้ประกอบ วิชาชีพเวชกรรม มีการติดตามประเมินประสิทธิผลและ ความปลอดภยั หลงั การใชอ้ ยา่ งเปน็ ระบบ

35 ข้อมูลการใช้ฟ้าทะลายโจรในการรักษาโรคโควิด 19 จาก คู่มือการดูแลสุขภาพสำหรับประชาชนในสถานการณ์การแพร่ ระบาดของโรคโควิด - 19 ระลอก 3 ด้วยศาสตร์การแพทย์แผนไทย และสมุนไพร ของศูนย์หลักฐานเชิงประจักษ์ด้านการแพทย์ แผนไทยและสมุนไพรกลุ่มงานเภสัชกรรมและกลุ่มงานการแพทย์ แผนไทยและการแพทย์ทางเลือก โรงพยาบาลเจ้าพระยาอภยั ภูเบศร จงั หวัดปราจนี บรุ ี ดังน้ี ฟ้าทะลายโจร เป็นสมุนไพรที่ได้ชื่อว่า “ราชาแห่งความขม” สมุนไพรไทยทางเลือกรักษาผู้ป่วยติดเชื้อโรคโควิด 19 ที่มีอาการ ไม่รนุ แรง มีสรรพคุณคอื 1. ใชบ้ รรเทาอาการไข้ ไอ เจ็บคอ 2. มีฤทธิ์ต้านไวรัส ยับยั้งกระบวนการแบ่งตัวของไวรัส มีการศึกษาเบื้องต้นในการจำลองการจับของโครงสร้างยากับเช้ือ พบว่าฟ้าทะลายโจรและสารอนุพันธุ์ สามารถจับกับโครงสร้าง เชื้อโรคโควิด 19 ได้หลายตำแหน่ง ซึ่งเป็นเป้าหมายการออกฤทธิ์ ของยาทีส่ ำคัญ (Drug target) และมีโอกาสลดการดอ้ื ยาในอนาคต 3. มฤี ทธิป์ รบั ภมู คิ ุ้มกนั ให้ทำงานอย่างสมดุล (Immunomodulatoryaction = balance immune) ชว่ ยสง่ เสริม การทำงานของเมด็ เลือดขาวในการจบั กนิ เช้ือ 4. ลดการอักเสบ งานวิจัยหลายชิ้นพบว่าฟ้าทะลายโจร มีฤทธิ์ลดอักเสบผ่านหลายกลไก รวมถึงมีข้อมูลรายงานว่า ฟ้าทะลายโจรช่วยป้องกันการเกิดภาวะพายุไซโตไคน์ ซึ่งเป็น กระบวนการท่ีภูมิคุ้มกันต่อสู้กับเช้ือจนทำให้เกิดความเสียหาย ต่อเซลล์ เชน่ ปอดอักเสบ เป็นตน้

36 ขนาดการใช้ยาเพอ่ื การรกั ษา 1. คนใช้ทีม่ ีอายุ 4 -11 ปี สารสกัดแอนโดรกราโฟไลด์ (Andrographolide) 10 มิลลิกรัม วันละ 3 ครั้ง เป็นเวลา 5 วัน หรือประมาณ 1 แคปซูล วันละ 3 คร้ัง เป็นเวลา 5 วัน 2. คนใชท้ ี่มีอายุอายุ 12 ปีขึ้นไป ผงยาฟ้าทะลายโจร ครั้งละ 1,500 – 3,000 มิลลิกรัม หรือประมาณ 3 แคปซูล วันละ 4 ครั้ง เป็นเวลา 5 วัน หรือสารสกัดแอนโดรกราโฟไลด์ (Andrographolide) 60 - 180 มลิ ลิกรัมต่อวนั เปน็ เวลา 5 วนั 3. กรณเี สริมภมู ิค้มุ กนั พบการใช้ในผลิตภัณฑ์ต่างประเทศ และมีการวิจัยพบว่า ช่วยลดอัตราการเป็นหวัด โดยใช้ขนาดสารแอนโดรกราโฟไลด์ (Andrographolide) 11.2 มิลลิกรัมต่อวัน หรือเทียบเคียงเป็น ฟ้าทะลายโจรแคปซูล วันละ 1 แคปซูล 5 วัน ต่อสัปดาห์ ต่อเนื่อง นาน 3 เดอื น หมายเหตุ : ขนาดท่ีแนะนำ คำนวณจากขนาดยา ฟ้าทะลายโจรของโรงพยาบาลเจ้าพระยาอภัยภเู บศร

37 ผทู้ ี่สนใจสามารถสแกน QR Code เพื่อดาวน์โหลด คมู่ ือการดูแลสขุ ภาพสำหรับ ประชาชนในสถานการณ์การแพร่ระบาดของ โควิด-19 ระลอก 3 ด้วยศาสตร์การแพทย์ แผนไทยและสมุนไพร ของศูนย์หลกั ฐาน เชงิ ประจักษ์ด้านการแพทย์แผนไทยและ สมุนไพร กลมุ่ งานเภสชั กรรมและกลุ่มงานการแพทย์แผนไทยและ การแพทย์ทางเลือก โรงพยาบาลเจ้าพระยาอภยั ภูเบศร สำหรับข้อมูลความรู้เกี่ยวกับการใช้ฟ้าทะลายโจรและ หลักฐานวิทยาศาสตร์ฟ้าทะลายโจรรักษาโควิด สามารถศึกษา เพิ่มเติมไดจ้ าก QR Code ดา้ นลา่ งน้ี การใช้ฟา้ ทะลายโจร หลกั ฐานวทิ ยาศาสตร์ อย่างเหมาะสม ฟา้ ทะลายโจรรกั ษาโควิด

38 3.4 ข้อควรระวงั 3.4.1 ข้อหา้ มใช้ 1) ห้ามใช้ในผทู้ ่ีมีอาการแพ้ฟ้าทะลายโจร 2) หา้ มใชใ้ นหญงิ ตั้งครรภแ์ ละให้นมบุตร 3) ผู้ป่วยที่เจ็บคอเน่ืองจากการติดเช้ือแบคทีเรีย สเตรปโตคอกคัส ชนิดเอ (Streptococcus group A) หรือไตอักเสบจากการติดเชอ้ื ดังกลา่ ว 4) ผูป้ ่วยทมี่ ปี ระวัติโรคหวั ใจรูมาติก 5) ผู้ที่มีอาการเจ็บคอเนื่องจากเกิดการติดเช้ือ แบคทีเรียอยา่ งรุนแรง โดยมไี ข้สงู และตุ่มหนองข้ึนในลำคอ 6) ผู้ท่มี กี ารทำงานของตบั และไตผิดปกติ 3.4.2 คำเตอื น 1) หากใช้ติดต่อกันเป็นเวลานาน อาจทำให้ แขนขามอี าการชาหรือออ่ นแรง 2) หากใช้ฟ้าทะลายโจรติดต่อกัน 3 วัน แล้วไม่หาย หรือมีอาการรุนแรงขึ้นระหว่างใช้ยา ควรหยุดใช้ และพบแพทย์ 3) ควรระวงั การใชร้ ่วมกบั สารกนั เลือดเป็นลิ่ม (Anticoagulants) และยาต้านการจบั ตวั ของเกล็ดเลือด (Antiplatelets)

39 4) ควรระวังการใชร้ ่วมกับยาลดความดนั เลือด เพราะอาจเสริมฤทธก์ิ ันได้ 5) ควรระวังการใชร้ ว่ มกบั ยาทก่ี ระบวนการ เมแทบอลซิ ึมผ่านเอนไซม์ Cytochrome P450 (CYP) เนื่องจากฟ้าทะลายโจรมีฤทธิ์ยับย้งั เอนไซม์ CYP1A2 CYP2C9 และ CYP3A4 3.4.3 อาการไมพ่ ึงประสงค์ อาจทำให้เกิดอาการผดิ ปกติของทางเดินอาหาร เชน่ ปวดท้อง ท้องเดนิ คลื่นไส้ เบื่ออาหาร วงิ เวียนศีรษะ ใจสัน่ และอาจเกิดลมพิษได้

40 สรปุ สมุนไพรฟ้าทะลายโจร เป็นสมุนไพรที่อยู่คู่กับคนไทย มาอย่างยาวนาน มีการนำมาใช้ประโยชน์อย่างแพร่หลาย ในการรักษาโรค และจากการระบาดของโรคโควิด 19 สมุนไพร ฟ้าทะลายโจร ได้กลับมามีบทบาทสำคัญในการใช้เพื่อเสริม ภมู คิ ุม้ กนั หรือรักษาผปู้ ่วยโรคโควดิ 19 ที่มอี าการไมร่ นุ แรง แต่การใช้ สมุนไพรฟ้าทะลายโจร ควรใช้โดยผู้ประกอบวชิ าชพี เวชกรรม มีการ ติดตามประเมินประสทิ ธิผลและความปลอดภยั หลังการใช้อย่างเป็น ระบบ ผู้ใช้ควรศึกษาปริมาณการใช้ที่ถูกต้อง คำเตือน ข้อห้ามใช้ ข้อควรระวัง รวมทั้งอาการไม่พึงประสงค์ ให้เข้าใจก่อนพิจารณา ตัดสินใจใช้และหากมีอาการผิดปกติ ให้หยุดใช้ทันที สำหรับการ เลือกซื้อสมุนไพรฟ้าทะลายโจร ควรเลือกซื้อผลิตภัณฑ์ที่ผ่านการ รับรองจากสำนักงานคณะกรรมการอาหารและยา (อย.) ดูวันผลิต และวันหมดอายุของผลิตภัณฑ์ และเมื่อใช้สมุนไพรฟ้าทะลายโจร ตามปริมาณที่กำหนดหรือวันที่กำหนดแล้วหากอาการไม่ดีขึ้นควร พบแพทย์ทันที

41 เอกสารอ้างองิ กรมการแพทย์แผนไทยและการแพทย์ทางเลือก (2564) คำแนะนำการใช้ฟ้าทะลายโจรสำหรับสถานการณ์การแพร่ ระบาดของโรค ตดิ เช้ือไวรัสโคโรนา สายพนั ธใ์ุ หม่ 2019 (Coronavirus Disease 2019 : COVID-19) สืบคน้ เม่ือ 17 กรกฎาคม 2564 จาก https://thaicam .go.th/wp-content/uploads/2021/04/คำแนะนำการ ใช้ฟา้ ทะลายโจร-บุคลากรทางการแพทย์_24042564.pdf กรมการแพทย์แผนไทยและการแพทย์ทางเลอื ก (2564) สมนุ ไพรกับโควดิ 19 EP.1 ฟ้าทะลายโจรสามารถป้องกัน COVID 19 ได้หรอื ไม่ ? สืบค้นเม่อื 17 กรกฎาคม 2564 จาก https://youtu.be/iiCfuLgsCOc กรมการแพทย์แผนไทยและการแพทย์ทางเลอื ก (2564) สมนุ ไพรกบั โควดิ 19 EP.4 การใชฟ้ า้ ทะลายโจรอยา่ ง เหมาะสม สืบคน้ เม่อื 17 กรกฎาคม 2564 จาก https://youtu.be/CYqRImqNIB4

42 ประกาศคณะกรรมการพัฒนาระบบยาแห่งชาติ เร่ือง บัญชียาหลัก แห่งชาตดิ ้านสมนุ ไพร (ฉบับที่ 2) พ.ศ. 2564 (2564,4 มถิ นุ ายน) ราชกจิ จานเุ บกษา เล่ม 138 ตอนพเิ ศษ โรงพยาบาลเจ้าพระยาอภยั ภเู บศร (2564) คมู่ ือการดูแลสุขภาพ สำหรบั ประชาชนใน สถานการณก์ ารแพร่ระบาดของ โควดิ -19 ระลอก 3 ดว้ ยศาสตรก์ ารแพทยแ์ ผนไทยและ สมุนไพร สบื ค้นเมื่อ 22 กรกฎาคม 2564 จาก https://www.hfocus.org/org/content/2021/05/21646 โรงพยาบาลรามาธิบดี (2564) สรรพคุณฟา้ ทะลายโจร สบื ค้นเม่อื 17 กรกฎาคม 2564 จาก https://med.mahidol.ac.th/altern_med/th/k km/19jun2020-1729 สถาบันมะเร็งแหง่ ชาติ (2564) ข่าวประชาสัมพันธเ์ ร่ืองมารจู้ ักฟ้าทะลายโจรกันเถอะ สืบคน้ เมอื่ 17 กรกฎาคม 2564 จาก https://www.nci .go.th/en/research/researhdivision/research_infor mationfarthalai.html

43 สนั ต์ ใจยอดศิลป์ (2564) Ep.10 หลักฐานวิทยาศาสตร์ฟ้า ทะลายโจรรักษาโควดิ สบื คน้ เม่ือ 22 กรกฎาคม 2564 จาก https://www.youtube.com/watch?v=u Nwo2RHKYHU เสน้ ทางเศรษฐีออนไลน์ ฉบบั วันศุกรท์ ่ี 16 กรกฏาคม 2564 เรื่องอภยั ภเู บศร แนะ วธิ ที ำ-ปรมิ าณฟ้าทะลายโจร ท่ีเหมาะสม สำหรบั ทำใชเ้ อง สืบคน้ เมอ่ื 17 กรกฎาคม 2564 จาก https://www.sentangsedtee.com/health- beauty/article_161779

44 แบบทดสอบท้ายตอนท่ี 3 คำชีแ้ จง : ทำเครือ่ งหมาย ✓(ถกู ) หน้าขอ้ ทีม่ ีเน้อื หาถูกตอ้ ง และทำเครอื่ งหมาย  (ผดิ ) หน้าข้อท่ีมเี น้อื หาไมถ่ ูกตอ้ ง ..........1. ผลติ ภณั ฑฟ์ ้าทะลายโจรรูปแบบเมด็ ไม่ควรเกบ็ ไว้นาน เกิน 3 ปี เพราะยาจะเสื่อมคุณภาพ ..........2. หากใชฟ้ ้าทะลายโจรตดิ ต่อกัน 3 วนั อาการไขด้ ีข้ึน ควรหยดุ ใช้และพบแพทย์ ..........3. ผู้ป่วยโรคโควิด 19 ท่ีมีอาการไม่รุนแรงใช้สารสกัด ฟ้าทะลายโจรที่มีปริมาณสารแอนโดรกราโฟไลด์ รวม 180 มิลลิกรัมต่อวัน ติดต่อกนั นาน 5 วนั ..........4. ผทู้ ตี่ ้องการรับประทานฟ้าทะลายโจรเพื่อเสริมภูมิคุ้มกนั แนะนำใช้สารสกัดฟ้าทะลายโจรท่ีมีปริมาณ สารแอนโดรกราโฟไลด์ 60 มิลลิกรัมตอ่ วัน ..........5. หญิงมีครรภ์ และคุณแมท่ ่ีอย่ใู นช่วงให้นมบุตรสามารถ รบั ประทานฟา้ ทะลายโจรได้ตามปกติ

45 เฉลยแบบทดสอบทา้ ยตอนที่ 3 คำชี้แจง : ทำเคร่ืองหมาย ✓(ถกู ) หนา้ ขอ้ ท่ีมีเน้ือหาถูกต้อง และทำเครอ่ื งหมาย  (ผิด) หนา้ ข้อท่ีมเี น้ือหาไมถ่ ูกต้อง ... ...1. ผลติ ภัณฑ์ฟา้ ทะลายโจรรปู แบบเม็ดไม่ควรเกบ็ ไวน้ าน เกนิ 3 ปี เพราะยาจะเสื่อมคุณภาพ ...✓...2. หากใช้ฟ้าทะลายโจรติดต่อกนั 3 วัน อาการไข้ดีข้ึน ควรหยุด ใช้และพบแพทย์ ...✓…3. ผู้ป่วยโรคโควิด 19 ท่ีมีอาการไม่รุนแรงใช้สารสกัด ฟ้าทะลายโจรท่ีมีปริมาณสารแอนโดรกราโฟไลด์ รวม 180 มลิ ลิกรัมต่อวนั ตดิ ต่อกันนาน 5 วนั ... …4. ผ้ทู ี่ต้องการรับประทานฟา้ ทะลายโจรเพอื่ เสรมิ ภูมิคุ้มกนั แนะนำใช้สารสกัดฟ้าทะลายโจรท่ีมีปริมาณสาร แอนโดรกราโฟไลด์ 60 มลิ ลิกรมั ตอ่ วัน ... …5. หญงิ มีครรภ์ และคุณแม่ทอ่ี ยู่ในช่วงใหน้ มบุตรสามารถ รบั ประทานฟ้าทะลายโจรไดต้ ามปกติ