СОЁЛ2(1)

1. Соёлын тухай үндсэн ойлголт 2. Соёлын элемэнтүүд 3. Соёлын хэлбэр 4. Соёлын олон талт байдал 5. Шашин 6. Урлаг 7. Боловсрол 8. Монголчуудын уламжлалт ба орчин үеийн соёл

1. Хүн, соёл, нийгмийн харилцан хамаарал 2. Соёл гэж юу вэ? 3. Соёлын үүрэг 4. Соёлын шинж 5. Соёлын талаархи үзэл баримтлал

1. Хүн, соёл, нийгмийн харилцан хамаарал

2. Соёл гэж юу вэ?

3. Соёлын үүрэг  Харилцааны  Зохицуулах  Танин мэдэхүйн  Хамгаалах  Мэдлэгийн  Хуримтлуулах  Үнэлэмжийн  Нэгтгэх ба салгах

1.Соёлын 2. Соёлын 3. Соёлын хүмүүжүүлэх- нэгтгэгч ба зохицуулагч боловсролын салгагч үүрэг үүрэг үүрэг Соёлын үндсэн 3 үүрэг

1.Соёлын хүмүүжүүлэх- боловсролын үүрэг  Бие хүн нийгэмших тусмаа иргэн, нийгмийн гишүүн, бие хүн болно. Өөрийн ард түмэн, нийгмийн бүлэг, хүн төрөлхтний хэл, билэг тэмдэг, үнэт зүйл, хэм хэмжээ, ёс заншил, уламжлалыг эзэмшдэг.  Бие хүний соёл бүтээлч авьяас чадварын хөгжил,

2. Соёлын нэгтгэгч ба салгагч үүрэг  Э.Дюркгейм:- Соёлын эзэмшсэнээр хүмүүст аль нэг үндэстэн, ард түмэн, шашин, бүлэгт харъяалагдсанаа ухаарах мэдрэмж төрдөг. Соёл нь хүмүүсийг нэгтгэж, тэдний нийгмийн нэгдмэл байдлыг хангадаг.  Соёл нь энэ нэгдлийг өөр нэгдэлд сөргүүлэн тавьж, тэднийг томоохон нийтлэгийн хэлбэрүүдэд хуваадаг. Ингэж нийтлэгийн дотоодод соёлын томоохон зөрчил, сөргөлдөөн, зөрчилдөөн гарч болох юм. Соёл нь зарим тохиолдолд салгагч үүрэг гүйцэтгэдэг.

3. Соёлын зохицуулагч үүрэг  Нийгэмшилтийн үйл явцад үнэт зүйл, чин эрмэлзлэл, зан төрхийн хэм хэмжээ ба хүний өөрийн ухамсрын хэсэг болон төлөвшдөг. A. Тэдгээр нь зан төрхийг төлөвшүүлж зохицуулж байдаг. B. Соёл нь хүний үйл ажиллагаагаа хэрэгжүүлэх тэр хүрээг тодорхойлж өгдөг. C. Соёл нь хүний зан байдлыг гэр бүл, сургууль, үйлдвэрлэл, ахуйн хүрээнд зохицуулдаг. D. Зөвшөөрөгдсөн ба хориглогдсон зүйлсийн тогтолцоог агуулж байдаг.

4. Соёлын шинж

Соёлын өөрчлөмтгий, хөгжингүй шинж Соёлын зогсонги шинж

СОЁЛЫН УНИВЕРСАЛЬ ШИНЖ Бүхий л соёлд нэгэн Түүхэн цаг хугацаа, адил хамаардаг нийгмийн байгуулал, ерөнхий шинж чанар, газарзүйн орчин, хэм хэмжээ, дүрэм байрлал, хил хязгаар, журам, үнэт зүйлс. хүмүүсийн арьс өнгө зэргээс үл хамааран дэлхийн аль ч улс орон, үндэстэн ястанд байдаг үзэгдэл.

Соёлын универсаль шинж яагаад үүсдэг вэ?  Хүмүүс энэ ертөнцийн хаана ч амьдарч байсан ялгаагүй адилхан биологийн хэрэгцээтэй байж, байгаль орчинтой харилцахдаа дээр дурьдсан ижил түгээмэл асуудалтай байнга тулгарч байдаг.

Амеркийн социологич, угсаатан зүйч Ж.Мердок:  Тэрээр 1959 онд  Хөдөлмөрийн багаж зэвсэг соёлын түгээмэл бүтээх, хоол хүнс бэлтгэх, зүйлсийн үзэл хамтын хөдөлмөр, баримтлалыг хөдөлмөрийн хуваарь, боловсруулах гоёл чимэглэлийн урлал, оролдлого биеэ гоёх, цус холилдохыг хийсэн. хориглох, бүжиг, хөгжим, тоглоом, спорт, шашны зан үйл, бэлэг өгөх зан заншил, зочлох ёс, хэл, хууль, боловсрол, цэвэрч байдал гэх мэт олон нийтлэгийг багтаасан 60 гаруй соёлын түгээмэл шинжийг ангилан авч үзжээ.

5. Соёлын талаархи үзэл баримтлал Э.Тайлор З.Фрейд У.Самнер В.Оствальд Н.А.Бярдяев Т.Карвер Рохайм

Э.Тайлор  1871 онд соёлын тухай анхны тодорхойлолтыг гаргах оролдлого хийсэн.  Түүний үзлээр соёл нь нийгмийн гишүүний хувьд хүний хуримтлуулж авсан бүх авъяас чадвар, дадал хэвшил буюу ерөөс хүний нийгэмдээ амьдран аж төрөхийн эрдэм ухаан мөн

У.Самнер  Соёл бол амьдралынхаа нөхцөлд дасан зохицох хүний чадварын нийлбэр.

Н.А.Бярдяев  Соёл бол ариун зүйл. Соёлын дээд зүйл нь үнэн, сайхан, шударга ёс, хайр, буян зэрэг бөгөөд тэдгээрийг өөрийн эрхэмлэл болгож буй хүн жинхэнэ соёлтой байдаг.

Рохайм Т.Карвер  “Соёл нь хөөрлийн бүх  “Соёл бол хүний эрхэм илрэл, ажиллагааг чанарыг байнга саатуулагч, эсвэл хэрэгжүүлэхийн тулд өөгшүүлэгч зүйл юм. ” нэмэлт хүчин чармайлт гаргах үйл ажиллагаа  Товчхон хэлэхэд нийгэм болно.” дэх лугшилтыг намжаагч, эсвэл тэдгээрийн гажуу хэрэгжих бололцоог төрүүлэгч бүх зүйлс юм.

В. Оствальдын үзлээр  “Соёл нь хүний хувьд адгууснаас ялгагдах гол ялгаа юм. ”

З. Фрейд  “Соёл бол амьтны ертөнцөөс гаралтай бидний өвөг дээдсийн амьдралаас бидний өөрсдийн амьдр”

Э. Холлын  “Соёл харилцаа, харилцаа бол соёл” хэмээн хэлсэн байдаг.

A. Билэг тэмдгийн шинжтэй элементүүд B. Хэм хэмжээний шинжтэй элементүүд C. Зан байдлын дүрүүдийн шинжтэй элементүүд

А. Билэг тэмдгийн шинжтэй элементүүд 1.Хэл 2.Мэдлэг 3.Утга холбогдол 4.Бэлэгдэл

1. Хэл  Болзмол боловч бүтэцлэг утгатай, авиа болон дүрс, тэмдэг хэрэглэж хэрэгжүүлэх мэдээллийн тогтолцоог хэл гэнэ. 1. Ерөнхий хэл  Хэлний чиг үүрэг тэмдэгтүүдийн системийн тодорхой ангилал. 2. Угсаатны хэл  Бодит орон зай, цаг хугацааны тодорхой нөхцөл байдалд тэмдэгтүүдийг хэрэглэдэг тодорхой хэл.

Хэлний үүрэг  Хэл нь нийгмийн үзэгдэл  Чихний чимэг болсон аялгуу сайхан монгол хэл бөгөөд Соёлыг бүтээх, Чин зоригт євгєд дээдсийн минь єв их эрдэнэ харилцах дамжуулах, Сонсох бvр яруу баялгийг гайхан баясч хөгжүүлэх гол үүрэгтэй. Сод их билигт тvмэн юvгээн бишрэн магтаму би  Соёлоо хадгална, хамгаална, хөгжүүлнэ гэвэл төрөлх эх хэлээ эрхэмлэн дээдэлж сурах хэрэгтэй.  Учир нь эх хэл бол үндэсний соёлын ноён оргил юм. Мөн нэг соёлыг нөгөө соёлоос ялгах чухал хүчин зүйл юм.

2. Мэдлэг  Мэдлэг нь соёлын гол цөм “Мэдлэг бол хүч” юм. хэмээн Английн филисофич  Мэдлэг нь олон талтай. Ф.Бекон хэлжээ. Филисофийн үүднээс мэдлэг гэдэг нь хүний танин мэдэх үйл ажиллагааны үр дүнд үүсч, хөгжиж байдаг байгаль, нийгэм, түүх, улс төр, эдийн засаг, оюун санааны үнэт зүйлсийн талаарх ойлголт, баримт, ур чадвар зэргийн нийлбэр цогц юм.

3.Утга холбогдол  Соёл бол утгын ертөнц.  Хүн төрөлхтний бүтээсэн бүх зүйл нь тодорхой нэр хаяг, зүс тэмдэг, бэлгэдэл зэргийг өөртөө агуулсан байдаг.  Жишээ нь: Монгол улсын тусгаар тогтнол, бүрэн эрхт байдлын бэлгэ тэмдэг нь Төрийн сүлд, туг далбаа, тамга дуулал мөн. Эдгээр нь Монголын ард түмний түүхэн уламжлал, хүсэл тэмүүлэл, эв нэгдэл, цог хийморийг илэрхийлсэн утгатай.

4.Бэлэгдэл  Бэлгэдэл нь биет юмс үзэгдлийн тодорхой шинж чанарыг харуулсан түүнийг төлөөлөн илэрхийлж болохуйц дүр буюу түүнийг илэрхийлсэн агуулга, харилцаа, ойлголт мөн.  Жишээ нь: өнгөний бэлгэдэ 5 өнгийн хадаг, дүрсний бэлгэдэл, үгийн бэлгэдэл гэх мэт

В. Үнэт зүйлс, Хэм хэмжээний шинжтэй элементүүд 1. Үнэт 2. Үнэт 3.Үнэлэмж зүйлс чанар 4. Хэм 5. Хэм хэмжээ хэмжээний ангилал

1. Үнэт зүйлс  Зөв, сайн, хүлээн зөвшөөрч болох вэ гэдгийг тодорхойлох үзэл санаа.

2. Үнэт чанар Хүнд зайлшгүй хэрэгтэй, бүгдээс илүү дээгүүр гэдгийг хүлээн зөвшөөрч, түүнд тэмүүлж, ихэд хүндэтгэн дээдэлж, биширч харилцдаг хүний мэдрэмж, амьдралын үнэт чиглэл. Нийгмийн субъектээс хүрээлэн буй ертөнцийн юмстай харьцахад үнэлгээ, үнэлэмжийн хэлбэрээр бий болж байдаг.

3.Үнэлэмж  Үнэлэмж нь соёлын салшгүй нэг элемэент бөгөөд бидний амьдралд алхам тутамд хэрэглэгддэг зүйл. Хүний үйлдэл бүхэн үнэлэмжтэй холбоотой.  Үнэлэмж түгээмэл шинжтэй бөгөөд хос хосоороо байдаг.  Тухайлбал: сайн ба муу сайхан ба муухай үнэн ба худал шударга ба шударга бус гэх мэт.

4. Хэм хэмжээ Хэм хэмжээ гэж юу вэ?  Хэм хэмжээ бол юуг хийж болох, юуг хийж болохгүй вэ гэдгийг тодорхойлж, нийгмийн харилцааг зохицуулж, нийгэмд эмх цэгц дэг журмыг тогтоож өгдөг нийтлэг хуулт дүрэм мөн.

5. Хэм хэмжээний ангилал Албан хэм хэмжээ Албан бус хэм хэмжээ  Эрхзүйн хэм хэмжээ:  Хүмүүс нийгмийн дунд төрийн байгууллагаас аяндаа төлөюшиж бий тогтоодог. болж хөгжиж байдаг.  Зөрчвөл хууль дүрмийн  Зөрчвөл олон түмний дагуу төр төрийн зүгээс буруушааж, зэмлэл байгууллагаас хариуцлага, хүлээдэг. шийтгэл хүлээдэг.

Зан заншлын хэм Ёс суртахууны хэм Эрх зүйн хэм хэмжээ хэмжээ хэмжээ • Хууль болон төрийн • Уламжлалт болон • Нийгмийн санал бусад эх сурвалжид тогтсон зан үйлийн сэтгэгдлээр дэмжигдэж хүлээн зөвшөөрөгдсөн журам. Хувь хүний биш байдаг, сайн муу, нийтээр дагаж мөрдөх хамтын дадл зуршилд шударга, шударга ёстой дүрэм журам. суурилсан. бусын шалгуураар тодорхойлогдогч • Мөн бусад • Өнгөрсөнд байсан ерөнхий дүрэм журам. байгууллаыгн зүйлийг нийгэмд албадлагын хүчээр уламжилан хэрэглэх • Жишээ нь: худлаа хэрэгжиж байгаа дүрэм үйл явц. ярихгүй байх, хулгай журам, тогтоол гэх мэт хийгүй байх гэх мэт

C. Зан байдлын дүрүүдийн шинжтэй элементүүд 1. Зан үйл 2. Ёс заншил 3. Уламжлал 4. Зуршил

1. Зан үйл  Тодорхой хэмжээгээр хамтын мэдрэмж төрүүлдэг, хэвшмэл болон бэлгэдлийн шинжтэй үйлдлүүдийн цогц.  Нийгмийн нэг бүлгээр хязгаарлагдахгүй, хүн амын бүх хэсэг, давхаргад хамаарна.  Хүмүүст сэтгэл хөдлөлийн байдлаар нөлөөлдөг.  Жнь:шашны зан үйлүүд, ёслолын үеүүд гэх мэт.

2. Ёс заншил  Нийгмийн зүгээс хайрлан хүндлэгдэж, хагаалагдсан үйлдлийн томоохон загвар.  Ёс заншлын онцгой хэлбэр табу-ямар нэгэн үйлдэл, үг, эд зүйлд тогтоогдсон туйлын хориг.

3. Уламжлал  Нэг үеэс нөгөөд дамжсан хэм хэмжээ, зан үйл, ёс заншил.  Урт хугацааны туршид үеэс үед дамжсан нийгэм, соёлын өв.

4. Зуршил  Хувь хүн нийгмийн бүлгийн өвөрмөц хэвшсэн үйлдэл, үйл ажиллагаа.  Сайн зуршлыг өөртөө төлөвшүүлж муу зуршлаас татгалзах хэрэгтэй.

1. Элитийн соёл 2. Ардын соёл 3. Нийтийн соёл 4. Зонхилогч соёл 5. Дэд соёл

1. Элитийн соёл  Нийгмийн цөөнх буюу дээд давхраа болох язгууртан- элит эсвэл түүний захиалгаар мэргэжлийн хүмүүс бий болгосон.  Сонгодог хөгжим, уран зохиол, тансаг урлаг зэрэг сонгодог соёл багтана.  Түүнийг хэрэглэгчид бүтээгчид нь өндөр боловсролтой хэсэг болох шүүмжлэгчид, утга зохиол судлаачид, музей тайлбарлагчид театрынхан гэх мэт.

2. Ардын соёл  Хэн гэдэг хүн бүтээсэн нь тодорхойгүй.  Үлгэр туульс, домог дуу, бүжиг гэх мэт ам дамжин уламжлагдсан эзэн зохиогчгүй соёлын зүйлс.  Ардын соёлыг хүлээж авахад заавал мэргэжлийн бэлтгэл шаардагдахгүй.

3. Нийтийн соёл  Язгууртны тансаг таашаал, ард түмний оюуны эрэл хайгуулыг аль алиныг илэрхийлдэггүй.  Олон нийтийн мэдээллийн хэрэгслээр түгэн дэлгэрч, нийгмийн бүхий л давхаргад хүртээмжтэй болсон.  XX зууны дунд үеэс үүссэн.  Хүмүүсийн боловсролын төвшин үл хамааран хэнд ч гэсэн ойлгомжтой бөгөөд хүртээмжтэй.

4. Зонхилогч соёл  Тодорхой цаг үед тухайн нийгмийн гишүүдийн дийлэнхид нь зонхилж буй амьдрах зан үйл, үйлдлийн загварыг тодорхойлогч соёл.  Сөрөг соёл бол зонхилогч соёлын эсрэг соёл юм.

5. Дэд соёл  Дэд соёл бол социологийн шинжлэх ухааны нэр томъёо юм.  Дэд соёл нь нас, хүйс, ажил мэргэжил, яс үндэс, шашин шүтлэг, нийгмийн гарал үүсэл зэргээрээ ялгаатай соёлын нэг юм.  Жнь: гоо сайханы соёл, залуучуудыг соёл, улс төрийн соёл гэх мэт

Дэд соёлыг дотор нь: Шашны Мэргэжлийн соёл дэд соёл Үндэсний Дэд Сөрөг соёл соёл соёл

Үндэсний соёл  Тухайн улс орон дахь хүмүүсийн нийтлэг итгэл үнэмшил, бэлгэдэл, зан үйлийн хэв загвар, үнэт зүйлс, хэм хэмжээг тодорхойлж байдаг соёл.  Хэл, угсаатны хувьд нэгдмэл төрд нэг л үндэсний соёл оршино.

Шашны соёл  Сүсэг бишрэлийн нийтлэг байдалд тулгуурладаг.  Хүмүүсийн бэлгэдэл, үнэт зүйлс, эрмэлзэл нэг байдаг.