ทัศนศิลป์ ม.2

กระตุนความสนใจ สาํ รวจคนหา ออธธบิ บิ Eาาxยยplคคaวiวnาามมรรู ู ขยายความเขาใจ ตรวจสอบผล Explore Expand Evaluate Engage Explain Explain อธบิ ายความรู 1. ใหน กั เรียนรว มกันอภิปรายเก่ยี วกบั เกณฑ ๔. มกี ารพฒั นาผลงานเพอ่ื สรางสรรคผลงานใหด ียงิ่ ข้นึ หมายถงึ การปรบั ปรงุ ผลงานและความกาวหนา การประเมนิ ผลงานทศั นศลิ ปแ ละเกณฑ ในการทาํ งาน (มาก / ปานกลาง / นอย) การวจิ ารณผ ลงานทศั นศลิ ปต ามท่ีไดศกึ ษามา หนาชัน้ เรียน ครูคอยเสริมเพิม่ เติมขอมูล ๕. มีการนําหลักการทางศิลปะมาใช เพือ่ ถา ยทอดอารมณแ ละความรสู กึ ไดอ ยา งเหมาะสม เชน การใช เสน สี แสง เร่อื งราว การจดั องคป ระกอบ การเนนใหเ กดิ ความเดน เปนตน (มาก / ปานกลาง / นอย) 2. ใหนกั เรยี นแบงกลุม กลมุ ละ 3 - 4 คน สรา ง เกณฑการประเมินผลงานทัศนศลิ ปของกลุม ๖. มคี วามประณตี ของผลงานที่กระทาํ อยางเหมาะสม เชน ความเรยี บรอ ยของผลงาน ภาพรวมของการ ตนเองขนึ้ มา จากน้นั สงตัวแทนออกมา นําเสนอของผลงาน การใชเทคนิคในการนาํ เสนอ เปน ตน (มาก / ปานกลาง / นอย) นําเสนอเกณฑก ารประเมนิ ผลงานทศั นศิลป ของกลมุ ตนเองหนาชน้ั เรยี น โดยครูคอยช้ีแนะ ๗. มีแนวคดิ ในการสรางสรรคผ ลงานอยา งเหมาะสม คอื เร่อื งราวท่ีนาํ เสนอในผลงานตรงกบั จดุ ประสงค ขอบกพรอ ง ทต่ี องการถา ยทอด (มาก / ปานกลาง / นอ ย) ในการประเมินผลงานทัศนศลิ ปท นี่ ํามาแสดง จะตอ งมีเกณฑท่มี ีคุณภาพเปน ไปตามหลกั เกณฑ การเรยี นรหู ลกั การประเมนิ งานทศั นศลิ ป จะชว ยทาํ ใหเ กดิ ความเขา ใจตอ ผลงานศลิ ปะ ซง่ึ มสี ว นสาํ คญั ตอ การคิดวเิ คราะห วพิ ากษ วจิ ารณผ ลงาน สามารถท่จี ะพูด อธบิ าย โดยใชค วามรู ความเขา ใจ และตดั สนิ ประเมนิ งาน ศลิ ปะไดอ ยางถกู ตองตามหลกั การ ในการถา ยทอดทศั นะของผปู ระเมนิ งานทศั นศลิ ปท ม่ี คี ณุ ภาพและจะไดร บั การยอมรบั นนั้ ผปู ระเมนิ จะตอ ง สามารถอธบิ• ากยาไรดนว าํ าเสศนิลอปตนาปมรละทั สธงเิคหจมะอืสนือ่ จอระงิไร(อImอiกtaมtiาonเชalน ism1) ศลิ ปน จะมงุ เนน การนาํ เสนอความเปน จรงิ ใหป รากฏ ในผลงานของตน ดังน้ัน ลักษณะการถายทอดเนื้อหาสวนใหญจึงใชวิธีวาดภาพที่เนนความเหมือนจริง ทั้งสี แสง เงา และระยะ • การนําเสนอตามหลักการจัดองคประกอบศิลป (Composition) ศิลปนจะมุงเนนการนําเสนอภาพตาม หลกั การทางศิลปะในผลงานของเขา เชน การจดั วางสว นตางๆ ในภาพใหมีความขดั แยงกนั ท้งั ในเรอ่ื งของสี แสง การจัดวางแบบสลบั ตําแหนง โดยเนนถงึ ความเปนเอกภาพ เปนตน ๙๒ เกร็ดแนะครู ขแอนสวอบNเนTน กาOร-คNิดET แนวทางการประเมนิ ผลงานในขอ ใดถกู ตอ งทีส่ ุด ครูเนนย้ํากบั นักเรยี นเกี่ยวกบั การจัดองคประกอบศิลปว า เปนทฤษฎเี บ้อื งตน 1. กจิ ชัย ใชพื้นฐานความรูข องตนเองมาเปนเกณฑในการประเมนิ ผลงาน ของงานศิลปะ เปนแนวทางสาํ หรับศลิ ปน และผูช มใชเ ปน หลกั ในการสรา งสรรค 2. สนุ ันทา ประเมินผลงานทัศนศิลปจากภาพรวมของผลงานแตละประเภท ผลงานและพจิ ารณาคณุ คา ของงานศลิ ปะ ดงั นนั้ หลกั การในการนาํ องคป ระกอบศลิ ป 3. นพวรรณ กาํ หนดหลกั การและตวั บงชข้ี องผลงานขน้ึ มากอ นท่ีจะประเมิน อนั ไดแ ก จดุ เสน รปู รา ง รปู ทรง นา้ํ หนกั ออ น - แก พนื้ ทว่ี า ง พน้ื ผวิ และสี มาจดั วาง 4. นนั ทพร ประเมนิ ผลงานตามแนวทางทเ่ี คยเรยี นรมู าจากศลิ ปน ทต่ี นชนื่ ชอบ ใหเ กดิ ความสวยงามนัน้ จะตองคาํ นึงถงึ หลกั เกณฑเ บือ้ งตนในการจดั วาง คอื วเิ คราะหค ําตอบ ตอบขอ 3. เพราะในการประเมนิ ผลงานทศั นศิลปใ หม ี หลกั ความเปน เอกภาพ ความกลมกลนื และความสมดุลดว ย ประสทิ ธิภาพนัน้ ผูประเมนิ จะตอ งมีการกาํ หนดหลกั การและตวั บงช้ที ่ีแสดง ใหเหน็ ถึงจุดเดนและจุดดอยของผลงานขน้ึ มาเสยี กอ น เพ่ือจะไดม ีกรอบ นักเรียนควรรู หรอื ประเดน็ ทีจ่ ะประเมินวา จะตอ งมีเกณฑจากสิง่ ใด การประเมินผลงาน จงึ จะเปน ไปอยา งมีคุณภาพและรอบคอบ 1 ลัทธิเหมอื นจริง (Imitationalism) นิยมการเลยี นแบบ หมายถึง การเห็น ความงามในธรรมชาติแลวเลยี นแบบไวใหเหมือนท้งั รูปรา ง รูปทรง สีสัน และองคประกอบอืน่ ๆ ใหภาพที่วาดเสมอื นของจริงตามธรรมชาตมิ ากท่ีสุด 92 คูมอื ครู

กระตุนความสนใจ สํารวจคนหา ออธธบิ บิ Eาาxยยplคคaวiวnาามมรรู ู ขยายความเขาใจ ตรวจสอบผล Engage Explore Evaluate Explain Expand Explain อธบิ ายความรู • การนําเสนอเกย่ี วกบั อารมณแ ละความรสู กึ (Emotional & Feeling) ศลิ ปนจะมุงเนนการนาํ เสนอภาพ ใหน ักเรยี นสรา งเกณฑก ารวิจารณผลงาน ทัศนศลิ ปของตนเองขน้ึ มา จากนน้ั ออกมานาํ เสนอ เพอ่ื กระตนุ ใหผ ูชมเกิดอารมณแ ละความรูส ึกรว มไปตามจดุ ประสงคของตน เชน ความอางวาง ความลกึ ลบั ความ เกณฑก ารวิจารณผลงานทัศนศลิ ปข องตนเอง นา สะพรึงกลัว เปน ตน หนาช้นั เรียน โดยครคู อยช้ีแนะขอบกพรอ ง จากน้ันครูถามนักเรยี นวา ทง้ั น้ี การประเมนิ ถงึ ความเหมาะสมทกี่ าํ หนดเกณฑไวว า มาก ปานกลาง หรอื นอ ยนนั้ การประเมนิ จะตอ ง มกี ารกําหนดตัวชีว้ ดั (Indicator) ที่จะตอ งอธบิ ายคณุ คา ของผลงาน รูปแบบ เน้อื หา และเทคนคิ วิธกี ารใหช ีเ้ ฉพาะ • การประเมินผลงานทัศนศลิ ปเ กย่ี วของกับ เจาะจงลงไป กลาวคือ มาก ควรมรี ะดบั ความสมบูรณ ครบถวนในแตล ะดา นมากท่ีสดุ ปานกลาง ควรมีระดับท่ีรอง การวิจารณผ ลงานทัศนศิลปอ ยา งไร ลงมา และ นอย ควรมรี ะดับนอยท่สี ุด ซึง่ หลักเกณฑด ังกลา ว อาจกําหนดขนึ้ มาโดยครูผสู อนก็ได (แนวตอบ การประเมนิ ผลงานทศั นศิลป ถือเปนข้ันตอนสดุ ทายของการวิจารณ ๒.๒ เกณฑการวจิ ารณผลงานทศั นศิลป ผลงานทัศนศลิ ป โดยการประเมิน หรือ การตัดสนิ เปนข้นั ตอนของการตดั สนิ เกณฑ หรือหลักที่กําหนดไวเพ่ือใชประกอบการวิจารณและแสดงความคิดเห็นดวยการพูดและการเขียน งานศิลปะน้นั วา ดี หรอื มคี วามบกพรอง เก่ียวกับผลงานทัศนศิลป ไดเขามาพรอมกับวิทยาการแผนใหมจากตะวันตกเม่ือประมาณ ๗๐ ปที่ผานมา จนถึง อยา งไร ถอื เปนข้ันตอนท่จี าํ เปน ตองมี ปจจุบนั นี้ก็ยงั ถอื เปนเรอ่ื งใหมส ําหรับสงั คมไทย เนือ่ งจากยังไมเ ปน ทแ่ี พรหลายมากนัก โดยเฉพาะเกยี่ วกบั หลกั การ การพจิ ารณา ตรวจสอบ ถงึ เจตนาและ และเกณฑของการวิจารณที่จะตองใหเหมาะสมกับวัยของผูเรียน ในระดับช้ันนี้อาจใชเกณฑการวิจารณท่ีไมยุงยาก ผลท่เี กดิ ขน้ึ ของงานศลิ ปะชนิ้ น้ัน โดยอาจ มากนกั เชน ใชเ กณฑการวิเคราะหอยา งมจี ุดมุง หมาย (Objective Critical Reason) นาํ มาปรับใชกับการวจิ ารณ จะเปรยี บเทียบกับงานศิลปะช้นิ อ่ืนๆ ท่ีมี ผลงานทศั นศิลปโดยท่ัวไป โดยจะพิจารณาถึงประเดน็ ท่ีจะนํามาใชใ นการวจิ ารณ ดังนี้ ลักษณะคลา ยคลงึ กนั หรอื อยใู นยุคสมยั เดียวกันกอนตัดสนิ ก็ได) ๑) หลกั ของเอกภาพ ไดแ ก การบรรยายและตคี วามงานทศั นศลิ ปในแงม มุ ของผลงานวา สรา งขนึ้ อยา ง เปน ระบบหรือไม สอดคลองกับรูปแบบ หรอื โครงสรางของตัวผลงานเองหรือไม ในเกณฑข อ น้ี ส่งิ ท่ีตองพจิ ารณา ไดแ ก ความสัมพันธแ ละความครบถวนในผลงาน ๒) หลกั ของความลึกลํ้า ไดแ ก การบรรยาย และตคี วามผลงานทัศนศลิ ปท้ังในแงที่วา ผลงานนัน้ สรา ง ขน้ึ ดว ยความมานะพยายามหรอื ไม ไมว า จะเปน ในแงค วามคดิ หรอื แงก ารปฏบิ ตั ิ รวมทงั้ ประกอบขนึ้ ดว ยจนิ ตนาการ หรือไม หรอื มีนยั อะไรซอ นอยูใหผูชมไดค นหาบาง ๓) หลกั ของความเขมขน ไดแก การบรรยายและตีความผลงานทศั นศิลปในแงท ่วี า ผลงานนนั้ เตม็ ไป ดวยพลัง มีความออ นหวาน ออ นโยน แขง็ กรา ว เศรา สะเทอื นใจ มชี วี ติ ชวี า หรือสงางามหรอื ไม รวมทง้ั สามารถให เหตผุ ลไดว า เพราะเหตใุ ดจึงมีความคิดเหน็ เชน น้ัน การพินิจพิจารณาผลงานอยางละเอียดถ่ีถวน จะชวยทําใหมีขอมูลท่ีสามารถนํามาบรรยายและวิจารณผลงานทัศนศิลปท่ีชมไดอยางสรางสรรค (จากภาพ) อาจารยน นทวิ รรธน จนั ทนะผะลนิ กาํ ลงั บรรยายรายละเอยี ดเกย่ี วกบั ผลงานทน่ี าํ มาจดั แสดงใหผ รู ว มชมผลงานฟง เนอ่ื งในการจดั งาน ครบรอบ ๘๐ ป ศาสตราจารยเกียรติคุณชลูด นิ่มเสมอ ณ มหาวิทยาลัยมหาสารคาม ๙๓ แนวขอสNอบTเนนOก-าNรคE Tิด เกรด็ แนะครู การบรรยายเปนข้ันตอนใดของการวิจารณผลงานทัศนศิลป ครอู ธิบายเสรมิ ความรวู า การวจิ ารณง านศลิ ปะเปนการแสดงความคิดเห็น แนวตอบ การบรรยายเปนข้ันตอนแรกของการวิจารณ ซง่ึ ผวู ิจารณจ ะตอ ง เก่ียวกบั ศลิ ปะที่มองเหน็ หรือทศั นศลิ ปโดยตรง การวจิ ารณบางคร้ังสามารถชว ยให บรรยาย หรือพรรณนาผลงานทีไ่ ดเห็นกอน โดยยงั ไมต อ งสรปุ หรอื ประเมนิ ผชู มรูจกั เลอื กดูและรจู กั ดบู างส่งิ บางอยางทีอ่ าจหลงตาไป เพราะยังขาดความรูแ ละ ผลงานดงั กลาว ซึง่ ถือเปนหลกั สากลของการวิจารณผ ลงานทัศนศิลป ประสบการณ สว นผสู รางผลงานก็จะเกดิ แนวความคดิ ท่ีกวางไกลข้นึ สามารถนํา ผลการวิจารณไปแกไ ขปรับปรงุ ผลงานของตนเองใหเ กดิ คณุ คา มากขนึ้ “เมือ่ มองภาพนีโ้ ดยสวนรวม จะมคี วามสมดุลแบบ 2 ขางไมเ ทา กัน เพราะสว นประกอบมลู ฐาน เชน รูปรางไมเทา กันและไมเ หมอื นกนั ” ขอความ เปา หมายของการวจิ ารณผ ลงานทัศนศลิ ป คอื ดังกลา วอยูใ นข้นั ตอนใดของการวิจารณผลงานทศั นศิลป 1. เพื่อใหผูวจิ ารณไ ดแสดงออกทางความคดิ เหน็ และตชิ มผลงาน แนวตอบ ขั้นการวเิ คราะหผลงานศิลปะ เพราะจากขอความเปนการ 2. เพื่อใหผูว ิจารณม ขี อ มูลและความพรอ มในการวจิ ารณผลงานทางทศั นศลิ ป กลา วถงึ คณุ สมบตั ิจากหลกั การและองคประกอบศลิ ป อนั ไดแ ก ความสมดุล ซ่ึงข้ันการวิเคราะหผ ลงานทัศนศิลป เปน ขัน้ ตอนทผ่ี ูว ิจารณจะตองเชอ่ื มโยง ทุกสาขา ความสัมพนั ธของส่งิ ท่ีไดสํารวจไวในข้นั แรก โดยอางองิ ทฤษฎีศลิ ปะตางๆ 3. เพ่ือเปนการถา ยทอดความรู ความเขา ใจ และประสบการณของผวู จิ ารณ ที่เก่ยี วของ เพ่อื เปนการสงขอ มูลไปยังข้ันตอนการตคี วามและตัดสนิ ตอ ไป ใหก ับผูท่สี นใจไดอ ยา งถูกตอ ง 4. เพื่อใหผ ูท่ีสนใจไดรบั ความรเู กีย่ วกบั งานทัศนศลิ ปและนําความรูไปใช ประโยชน หรือนําไปเปน แนวทางในการพฒั นางานทศั นศลิ ปข องตนเองได 5. เพื่อใหผ ูทส่ี นใจเห็นคณุ คา ของงานทศั นศลิ ป สัมผัสในรสของศลิ ปะ และสามารถช่ืนชมผลงานทางทัศนศิลปได คมู อื ครู 93

กกรระตะตนุ Eนุ nคคgววaาgามeมสสนนใจใจ สสาํ าํ รรEวxวpจจloคคrนeน หหาา ออธธบิ ิบEาาxยยplคคaวiวnาามมรรู ู ขยายความเขา ใจ ตรวจสอบผล Expand Evaluate Engage Explore Explain กระตนุ ความสนใจ Engage ครูใหน ักเรยี นดภู าพผลงานทัศนศลิ ป เสริมสาระ ในหนงั สอื เรยี น หนา 94 - 95 จากนน้ั ครถู ามนกั เรยี น วา การวเิ คราะหแ ละวพิ ากษผ ลงาน การนําเสนอผลงานทัศนศิลปดวยการวิเคราะหและวิพากษผลงาน ไดรับอิทธิพลมาจากทฤษฎีศิลปะ • ในภาพประกอบดวยสง่ิ ใดบา ง วเิ คราะห (Critical Art Theory) ของเอด็ มันด เบิรก เฟลดแมน (Edmund Burke Feldman) มจี ดุ ประสงคเพอ่ื สราง (แนวตอบ นักเรยี นสามารถแสดงความคิดเห็น หลักเกณฑในการตีความหมายและประเมินคาผลงานทัศนศิลป ซึ่งบุคคลที่จะสามารถเขาใจในผลงานทัศนศิลปได ไดอ ยา งอิสระ) จะตองสามารถอา นขอ มลู ตา งๆ ทางทัศนศลิ ปออก เพ่อื เปน ประโยชนใ นการวเิ คราะหและตดั สินงานทัศนศิลปตอไป ดังนั้น การนําเสนองานทัศนศิลปที่ดีนั้น ผูนําเสนอจะตองรูจักกระตุนและทําใหผูอื่นเกิดความเขาใจใน • นกั เรยี นคดิ วา ศลิ ปน ใชเ ทคนคิ หรอื วธิ กี ารใด ผลงานทัศนศิลปดงั กลาวเสียกอน ซึ่งมีขัน้ ตอนทส่ี ําคัญ ดังนี้ ในการสรางสรรคผลงานทศั นศลิ ป ๑. การบรรยาย (Description) ข้ันตอนในการบรรยายนี้ ผนู าํ เสนอผลงานทศั นศลิ ปจะตอ งสํารวจดู (แนวตอบ นักเรยี นสามารถแสดงความคิดเห็น ส่ิงตางๆ ทปี่ รากฏแกส ายตาของตนในทันที จากน้นั จึงวิเคราะหช้นิ งาน โดยการอธบิ ายถึงเทคนคิ วิธีการ หรอื เทคนิค ไดอ ยา งอสิ ระ) ที่ใชส รางสรรคผ ลงานทศั นศิลปชน้ิ น้ันๆ ๒. การวเิ คราะหโ ครงสรา ง (Formal Analysis) การวเิ คราะหโ ครงสรา งของงานทศั นศลิ ป ผนู าํ เสนอ • นกั เรยี นชน่ื ชอบภาพใดมากทสี่ ดุ เพราะเหตใุ ด จะตองวิเคราะหโดยใชหลักการเชื่อมโยงความสัมพันธกับส่ิงท่ีผูวิเคราะหไดสํารวจไวในขั้นแรก เชน คุณภาพของเสน (แนวตอบ นักเรียนสามารถแสดงความคดิ เห็น สี แสง - เงา รปู ทรง พ้ืนผวิ เปน ตน ซ่งึ จะเปนขอ มลู พื้นฐานเพอ่ื นาํ ไปใชในการตคี วามและตัดสินผลงานตอ ไป ไดอ ยา งอิสระ) สาํ รวจคน หา Explore ใหน กั เรยี นศกึ ษา คนควา เก่ียวกบั การวเิ คราะห และวิพากษผลงานทัศนศิลป จากแหลง การเรยี นรู ตา งๆ เชน หนังสือเรียน หองสมุด อนิ เทอรเนต็ เปนตน อธบิ ายความรู Explain ครูตัง้ ประเด็นถามนกั เรียนวา • เพราะเหตใุ ดจงึ ตองมกี ารวิเคราะหแ ละวพิ ากษ ผลงาน (แนวตอบ นักเรยี นสามารถแสดงความคดิ เหน็ ไดอ ยางอิสระ) • การวิเคราะหและวพิ ากษผ ลงานทัศนศลิ ป มปี ระโยชนต อผูชมอยางไร (แนวตอบ นกั เรียนสามารถแสดงความคดิ เหน็ ไดอยางอสิ ระ) ๙๔ เกรด็ แนะครู ขแอนสวอบNเนTน กาOร-คNดิ ET “ครวู ิเคราะหภาพของนพชยั วา ตองพฒั นาทกั ษะฝมอื และใชทศั นธาตุ ครูนําตวั อยา งการบรรยาย วิเคราะห และวิจารณผ ลงานภาพวาดหนุ น่ิงมาให ใหก ลมกลนื มากกวา น”ี้ การประเมนิ และวิจารณผ ลงานในลักษณะนจ้ี ดั อยู นกั เรยี นดู จากนนั้ ครนู าํ ภาพวาดอ่นื ๆ มาใหนกั เรียนฝกบรรยาย วิเคราะห ในเทคนิคการประเมนิ รปู แบบใด และวิจารณผลงานตามที่ไดศ ึกษามาหนา ช้ันเรยี น แนวตอบ เทคนิคการประเมนิ เพอ่ื ปรับปรงุ และพัฒนาผลงาน ซึง่ เปนการ ประเมินในแงคณุ คา ของผลงานทัศนศลิ ป โดยอาศยั เกณฑแ ละหลกั การ ครอู ธิบายเพ่มิ เติมวา จดุ ประสงคข องการวเิ คราะหศ ลิ ปะไมไ ดมุง ท่ีความสุข ประเมนิ ควบคูไปกับการวจิ ารณและการแสดงความคิดเหน็ อยา งมเี หตมุ ีผล และความพงึ พอใจของผูวจิ ารณเพยี งอยา งเดียว แตเ ปนการแลกเปลี่ยนความรูสกึ เชน การวิจารณผลงานทศั นศลิ ปใ นชนั้ เรยี นระหวางครผู ูสอนและนกั เรยี น กับคนอ่ืนท่ไี ดส ัมผสั กับผลงานชน้ิ เดยี วกัน การวิเคราะหผลงานถอื เปน การคน หา เปน ตน คณุ คา สงิ่ ทีเ่ ปนความงามและเปนการอธิบาย หรอื ตัดสนิ คณุ คา หรือระดับ ของผลงานน้นั ๆ วาดี หรือมขี อบกพรองอยา งไร โดยอางอิงกบั หลักวิชาการทางดาน ศลิ ปะ ผนวกกบั ความรู ประสบการณดานศิลปะของผูวิจารณ 94 คูมือครู

กระตนุ ความสนใจ สาํ รวจคน หา ออธธบิ บิ Eาาxยยplคคaวiวnาามมรรู ู ขยายความเขาใจ ตรวจสอบผล Engage Explore Evaluate Explain Expand Explain อธบิ ายความรู ๓. การตคี วาม (Interpretation) ในขน้ั ตอนนี้ ผนู าํ เสนอควรจะกลา วถงึ ความหมายของผลงานทศั นศลิ ป ใหนกั เรยี นรวมกนั อภปิ รายเก่ยี วกบั การ ทม่ี ตี อ ผูคน ความหมายของงานทศั นศลิ ปใ นทนี่ ี้ คอื ความหมายของผลงานทศั นศลิ ปท ่ีมีอทิ ธพิ ลตอ ชีวติ ความเปนอยขู อง วเิ คราะหและวพิ ากษผ ลงานทัศนศลิ ปต ามทไ่ี ด มนุษยโดยทวั่ ๆ ไป ซงึ่ ในขัน้ ตอนนี้ ผนู ําเสนออาจหาขอ สนั นิษฐาน หรือหลักการทช่ี ว ยทําใหผลงานทศั นศลิ ปช้นิ นัน้ ๆ ศึกษามาหนาช้ันเรียน พรอมทั้งใหน กั เรียนสรุป มคี วามสอดคลอ งกับแนวคดิ ของผูนําเสนอผลงาน สาระสําคญั ลงสมุดบนั ทกึ จากน้นั ครูถามนกั เรียน วา ๔. การประเมิน หรอื การตัดสนิ งานทัศนศิลป (Evaluation or Judgement) การประเมนิ หรอื การ ตัดสินงานทัศนศิลปนั้น เปนขั้นตอนที่มีการตรวจสอบถึงเจตนาและผลท่ีเกิดขึ้นของงานทัศนศิลปน้ันๆ โดยใชหลักการ • จดุ ประสงคของการวเิ คราะหแ ละวพิ ากษ เปรียบเทียบกับผลงานทัศนศิลปช้ินอื่นๆ ที่มีความคลายคลึงกัน จากนั้นพิจารณาวาผลงานช้ินน้ันๆ มีความเหมือน ผลงานทศั นศิลปค ือเรือ่ งใด หรือแตกตา งกับผลงานทศั นศิลปช ้นิ อ่ืนๆ ในยคุ สมยั เดยี วกนั อยา งไร (แนวตอบ การวเิ คราะหและวิพากษผลงาน ทัศนศลิ ปมจี ุดประสงคเพอ่ื สรางหลักเกณฑ ทั้งนี้ การที่จะประเมินคาผลงานทัศนศิลปไดอยางมีสุนทรียภาพนั้น ผูประเมินจะตองมีคุณสมบัติของ ในการตคี วามและประเมนิ คาผลงาน นักวิจารณศิลปะอันเหมาะสม เขาใจแนวทางการประเมินและการวิจารณผลงานทัศนศิลปไดอยางเปนข้ันเปนตอน ทัศนศลิ ป) รวมทงั้ สามารถทจี่ ะเสนอแนะความคดิ เพ่ิมเตมิ ไดโดยปราศจากอคตลิ ําเอียง • การนาํ เสนอผลงานทศั นศลิ ปม ขี น้ั ตอนใดบา ง (แนวตอบ ขัน้ ตอนที่สําคญั ในการนาํ เสนอ ผลงานทศั นศิลป มีดงั ตอ ไปน้ี 1. การบรรยาย ผนู าํ เสนอผลงานตองสํารวจ สิ่งตางๆ ท่ปี รากฏแกส ายตาของตนใน ทนั ที ตอ มาจงึ วิเคราะหชิน้ งานโดยอธิบาย เทคนคิ วธิ กี ารทีใ่ ชในการสรางสรรค ผลงานทัศนศลิ ป 2. การวเิ คราะหโ ครงสราง เชน คุณภาพ ของเสน สี แสง - เงา รูปทรง เปนตน ซึ่งจะเปน ขอ มลู พ้ืนฐานทจี่ ะนาํ ไปใช ในการตีความและตดั สนิ ผลงาน 3. การตีความ ตองกลา วถงึ ความหมายของ ผลงาน หรือหลกั การที่ชวยทําใหเกิด ผลงานทัศนศลิ ปช ้ินนนั้ 4. การประเมนิ หรอื การตดั สนิ ผลงาน ใชการเปรยี บเทียบกับงานทศั นศลิ ป ชน้ิ อื่นๆ ที่มคี วามคลา ยคลงึ กัน แลว ตัดสนิ วา มคี ุณภาพเปนอยางไร) ๙๕ กจิ กรรมสรา งเสรมิ เกร็ดแนะครู ใหน กั เรียนสรุปขั้นตอนการวเิ คราะหแ ละวพิ ากษผลงานทัศนศลิ ปเ ปน ครูใหน กั เรียนทํากจิ กรรมโดยการใหน กั เรยี นเลอื กภาพผลงานทัศนศิลป แผนผงั ความคดิ (Mind Mapping) ลงกระดาษรายงาน สง ครผู สู อน ของศิลปนท่ตี นเองชน่ื ชอบมาคนละ 1 ผลงาน จากนนั้ นาํ มาวิเคราะห วิจารณ อยางเปนระบบ โดยวเิ คราะหเ ปรียบเทยี บหลักการถา ยทอดผลงานชิ้นทเี่ ลอื กมา กิจกรรมทาทาย กบั ผลงานช้ินอื่นๆ รวมถึงศลิ ปนผูนนั้ วา มสี ่งิ ใดท่เี ปน เอกลกั ษณใ นผลงานท่ีเห็นได อยางชัดเจน พรอมยกตวั อยางประกอบ เพื่อเปนการฝกวิเคราะหแ ละวพิ ากษผ ลงาน ใหนกั เรยี นเลอื กภาพของศลิ ปน ท่ีชืน่ ชอบมาวเิ คราะห วิจารณ อยางเปน กระบวนการ โดยวิเคราะหเ ปรียบเทยี บการถายทอดผลงาน ทั้งนี้ ครูอธิบายเสรมิ เก่ยี วกับขอควรระมัดระวงั ในการตคี วามและประเมิน ชนิ้ ทเี่ ลือกกับผลงานช้ินอื่นๆ รวมถึงวเิ คราะหวา ศิลปนผสู รางสรรค ผลงานทัศนศลิ ป ไดแ ก เรอื่ งความนิยมตามกระแส หากผลงานนั้นเปน ท่ีนิยม ผลงานมีสงิ่ ใดทเี่ ปน เอกลักษณท่เี หน็ ไดชัดเจนบา ง จากนั้นออกมานําเสนอ ของคนสว นใหญ มคี นไปดูมาก มีผลทางการตลาดสูง กไ็ มค วรจะรีบดวนตัดสนิ หนา ช้นั เรียน โดยทนั ทีวา เปน ผลงานที่มีคุณคา เพราะอาจจะเปน เพยี งปรากฏการณทเี่ กิดขึน้ ในระยะสน้ั ก็ได ดังน้นั นักเรียนควรจะตองศึกษาใหล ึกซ้ึงอยา งถอ งแทเสียกอน คูม ือครู 95

กระตนุ ความสนใจ สํารวจคนหา อธิบายความรู ขขยยาายยEคคxpววaาาnมมdเเขขา าใจใจ ตตรรวEวvจจaสสluออaบtบeผผลล Explore Explain Engage E×pand Expand Evaluate ขยายความเขา ใจ ใหน ักเรยี นแตละกลุมคัดเลือกผลงานภาพ ตัวอยา ง การวจิ ารณผ ลงานทัศนศลิ ป จิตรกรรมมากลุมละ 1 ผลงาน แลวใหแ ตละกลุม ทาํ การประเมนิ และวิจารณผ ลงานทัศนศิลปดงั กลา ว โดยใชเกณฑการประเมนิ และเกณฑก ารวจิ ารณ ผลงานทศั นศลิ ปท ส่ี รา งขน้ึ เพอื่ ปรบั ปรงุ แกไ ขพฒั นา ผลงานดังกลา ว ทําลงกระดาษรายงาน จากน้ัน นําผลงานการประเมินและวจิ ารณผลงานทศั นศลิ ป ของกลุม สงครผู ูสอน ตรวจสอบผล Evaluate ครพู จิ ารณาจากการประเมินและวิจารณผ ลงาน ชอ่ื ภาพ ทศั นศิลป โดยใชเกณฑก ารประเมินและเกณฑ การวิจารณผ ลงานทัศนศลิ ปข องนักเรียน The Last Supper (ค.ศ. ๑๔๙๕) ศิลปน เลโอนารโด ดา วินชี (Leonardo Da Vinci) หลักการวจิ ารณผลงานทัศนศลิ ป ๑. หลกั ของเอกภาพ ภาพผลงาน “The Last Supper” มกี ารสรา งสรรคผลงานโดยกําหนดใหองคประกอบของ ภาพประธาน (พระเยซู) อยูต รงกลางและภาพกลมุ บรรดาเหลาพระสาวกขนาบท้งั ๒ ขา งไดอ ยางเหมาะสม ซ่ึงชวยให ภาพประธานมคี วามโดดเดน ทง้ั ตาํ แหนง ทนี่ ง่ั อยตู รงกลางภาพและสว นของกรอบภาพสเี่ หลย่ี มดา นหลงั เปน การชว ยเนน ภาพของพระเยซใู หด มู คี วามสงาและมคี วามหมายมากขึ้น เนอื้ หาภ๒า.ยใหนลภักาขพอ1งเชคนวามมสี ลาึกวลก้ําคนผหลนงงึ่าในนชภ้ินานพี้ นเค้ีปดินจผะลลงอาบนปทล่ีมงีเนพ้ือรหะชานแลมะพ ครวะาเยมซหูม(แาตยบไมาทงอรายบาวงาทเ่ีแปฝนงใอคยรูก) ับซเง่ึ รเ่ือขงารไดาวเขแยีลนะ ภาพถายทอดบคุ ลิกของสาวกที่ถกู ซอนไวด วยสีหนาและกริ ยิ าทา ทางอนั ชวนใหผ คู ดิ คนหา อกี ท้ังภาพนม้ี กี ารจดั เรอื่ งราว เปนแบบภาพขนาดใหญ ที่แฝงไปดวยความคิดและความหมายตางๆ ผานวิธีการและเทคนิคการเขียนภาพไวอยาง สมบรู ณแ บบ สอดคลองกับหลกั การทางศลิ ปะ ๓. หลักของความเขมขน ผลงานช้ินนี้มีลักษณะของการจัดองคประกอบศิลปท่ีมีความโดดเดนมาก คือ ความสมดุล (Balance) ที่ชวยใหภาพน้ีดูมีความสงบ ความนาศรัทธาเลื่อมใส และสงางาม ขณะเดียวกันก็มีความ ขัดแยง คือ มีความเคล่ือนไหวของเหลาพระสาวก สงผลทําใหภาพนี้มีชีวิตชีวา ความรูสึกดังกลาวเกิดขึ้นจาก วธิ กี ารจดั วางภาพและการจดั กลมุ ภาพรอบๆ ภาพประธาน(พระเยซ)ู เปน การใชร ปู ทรงทดี่ สู งบนง่ิ และรปู ทรงทเ่ี คลอื่ นไหว มาจัดอยรู วมกนั ในภาพไดอยา งลงตัว ๙๖ เกรด็ แนะครู ขแอนสวอบNเนTน กาOร-คNดิ ET การวจิ ารณผลงานศิลปะในขอ ใดที่ใชค าํ กลาวที่ไมเ หมาะสม ครูใหนกั เรียนศกึ ษาตวั อยา งงานศลิ ปะหลายๆ รปู แบบ แลว นํามารวมกนั 1. ผลงานแสดงถงึ ประวตั ิศาสตรช าติไทย วเิ คราะหในประเดน็ ตอ ไปนี้ 2. ผลงานมีการออกแบบไดอ ยา งดีเยีย่ ม 3. ผลงานตองใหผ ชู มตีความไดงายข้นึ • ผลงานศิลปะไมว า จะมรี ูปแบบ หรือเนือ้ หาอยางไรก็ตาม ถาสามารถสราง 4. ผลงานไมควรคาแกการชน่ื ชมแตอยา งใด ความสะเทือนใจแกผ ชู มได นน่ั ถอื เปน ความงามในทางศลิ ปะใชห รือไม วเิ คราะหค าํ ตอบ ตอบขอ 4. เพราะการวจิ ารณผลงานศลิ ปะจะตอ ง เปนไปเพอื่ การแกไขและปรับปรุงผลงาน พฒั นางานใหดขี น้ึ กา วหนาขนึ้ • ความงามของงานศลิ ปะถอื เปน ยอดแหง ความงาม เพราะเปน สงิ่ ทส่ี รา งสรรคข น้ึ แตไมใชการตาํ หนิผลงานจนทําใหผ ูส รา งสรรคผ ลงานเกิดความทอแท จากสตปิ ญ ญาของมนษุ ยใ ชห รอื ไม หมดกาํ ลังใจในการสรางสรรคผ ลงานตอ ไป ดงั น้นั การวิจารณผลงานศลิ ปะ อยา งในขอ 4. จงึ ไมถ ูกตอ งและไมค วรกระทาํ อยางยิง่ นกั เรียนควรรู 1 เนื้อหาภายในภาพ ผวู เิ คราะห วจิ ารณตอ งพิจารณาถึงคณุ สมบัตดิ า นเนอ้ื หา หรอื แรงบนั ดาลใจท่ีแฝงอยใู นภาพ เชน การสะทอนภาพสังคม ธรรมชาติ สิ่งแวดลอ ม เปนตน 96 คมู อื ครู

กกรระตะตนุ Eนุ nคคgววaาgามeมสสนนใจใจ สสาํ ํารรEวxวpจจloคคrนeน หหาา ออธธบิ ิบEาาxยยplคคaวiวnาามมรรู ู ขยายความเขาใจ ตรวจสอบผล Evaluate Engage Explore Explain Expand Engage กระตนุ ความสนใจ ó. ¤ÇÒÁÊíÒ¤ÑÞ㹡Òþ²Ñ ¹Ò¼Å§Ò¹·ÈÑ ¹ÈÔÅ»Š ครูตงั้ ประเด็นถามนกั เรียนวา • เพราะเหตใุ ดศลิ ปนจงึ ตอ งพฒั นางานศลิ ปะ การพัฒนาผลงานทัศนศิลป หมายถึง การปรับปรุงผลงาน วิธีการทํางานใหมีประสิทธิภาพ มีคุณภาพ มคี วามกา วหนา ในการทาํ งานมากไปกวา เดมิ การสรา งสรรคผ ลงานทศั นศลิ ปใหม คี วามกา วหนา อยา งตอ เนอื่ งนน้ั ถอื วา ของตนเองอยเู สมอ มีความสําคัญสําหรับผูเรียนทุกคน เพราะชวยทําใหผลงานของตนไดรับการปรับปรุงและมีการพัฒนาจนมีความ (แนวตอบ นักเรียนสามารถแสดงความคดิ เห็น แตกตางไปจากผูอ่ืน ซ่ึงแนวทางดังกลาวนี้ เปนความใฝฝนของผูสรางสรรคผลงานทัศนศิลปทุกๆ คน สวนการ ไดอยางอิสระ) จะบรรลุผลไดตามความคิดฝนไวหรือไมน้ัน ก็ข้ึนอยูกับความต้ังใจ ความใสใจ และความมานะพยายามของผูฝก • นักเรียนคดิ วา การพัฒนางานทัศนศลิ ป ปฏิบัติแตละคนวาจะมีมากนอยเพียงใด และข้ึนอยูกับการรูจักแสวงหาแนวทางในการเรียนรูและหาวิธีการใหมๆ มคี วามสําคัญตอวงการศลิ ปะอยางไร มาสรา งสรรคการทํางานใหม ีความแปลกใหมแ ตกตางไปจากท่เี คยมอี ยูแตเดิม (แนวตอบ นกั เรยี นสามารถแสดงความคิดเหน็ ไดอยางอิสระ) ดังนั้น การพฒั นาผลงานทศั นศิลปจึงมคี วามจําเปน และมีความสําคญั ตอวงการศลิ ปะ ดงั นี้ ๑. มีความสําคัญท่ีชวยใหเกิดความคิดสรางสรรคสิ่งแปลกใหมทางดานทัศนศิลป ซ่ึงเปนประโยชนตอ สาํ รวจคน หา Explore การศึกษากลมุ สาระศิลปะ ๒. มีความสําคัญในการพัฒนาตนเองใหเกิดการศึกษาเรียนรูเก่ียวกับส่ิงใหมๆ โดยเนนเกี่ยวกับการ ใหนักเรยี นศกึ ษา คนควา เกย่ี วกับประวัตแิ ละ เปล่ียนแปลงทางดานรปู แบบ เนอื้ หา และเทคนิควิธกี ารในการสรางสรรคผ ลงานทศั นศลิ ป ผลงานของศลิ ปน หรือบคุ คลดเี ดน ทางดานศิลปะ ๓. มีความสําคญั ตอการสรางนิสยั ในการทาํ งานทด่ี ี โดยไมย ดึ ติดกบั แบบอยา งที่ซ้ําซาก หรอื ตายตัวมาก จากแหลง การเรยี นรตู า งๆ เชน หนังสือเรียน จนเกินไป หอ งสมุด อนิ เทอรเนต็ เปนตน ๔. ความสาํ คญั ในการรูจ กั ประเมินตนเอง เพื่อใหเ ห็นถงึ ศักยภาพในการทํางานอยา งรอบดาน จนนําไปสู การพัฒนาสรา งสรรคผลงานใหเกดิ ความกา วหนาและสมบูรณม ากยิ่งๆ ขนึ้ อธบิ ายความรู Explain การศกึ ษาทางดา นทศั นศลิ ป เมอื่ เรารจู กั ประเมินผลงาน ไมวา จะเปนผลงานของตนเอง หรอื ผูอ ่ืนกต็ าม รวมทั้งเมื่อไดรับการวิจารณผลงานท่ีเราสรางสรรคข้ึน ซึ่งในผลงานทัศนศิลปแตละช้ินยอมจะมีสวนดีท่ีเราพึงเก็บ 1. ใหนักเรียนนาํ ประวตั ผิ ลงานของศิลปน หรอื สะสมไวแ ละสว นที่จะตอ งปรบั ปรุงแกไ ข หากเราเปด ใจใหก วางยอมรับคาํ วจิ ารณ ฟงดวยใจเปน กลาง กจ็ ะไดร บั สง่ิ บุคคลดเี ดน ทางดา นศลิ ปะท่ีสืบคน มาวิเคราะห ท่ีเปนประโยชน เปนขอมูลท่ีเราสามารถเก็บเกี่ยวนําไปใชพัฒนาผลงานของเราใหมีความกาวหนาไดอยางตอเน่ือง รว มกันวา ปจ จัยใดท่ีทาํ ใหศ ลิ ปน หรอื บคุ คล ซึง่ ก็ยอ มจะสมั ฤทธิผลอยางดยี งิ่ ในการศึกษาวชิ าทัศนศลิ ป ทานนน้ั ประสบความสาํ เร็จในชวี ิต 2. ใหน กั เรียนศกึ ษาความสําคญั ในการพฒั นา งานทศั นศลิ ปใ นหนังสือเรียน หนา 97 จากนั้น พรอมท้งั ใหนกั เรียนสรุปความสําคัญของการ พฒั นางานทศั นศลิ ปลงสมดุ บันทึก ขอ มลู ในการประเมนิ จะชว ยทาํ ใหศ ลิ ปน สามารถพฒั นาผลงานใหเ กดิ การพัฒนาผลงานทัศนศิลปอยางตอเนื่อง จะทําใหเกิดผลงานท่ีมี ความกาวหนา ได เนือ้ หาและเทคนิคใหมๆ มากขึน้ ๙๗ ขอสอบ O-NET เกรด็ แนะครู ขอสอบป ’53 ออกเก่ียวกับการวิจารณผ ลงานทัศนศิลป ครูเนน ยํา้ กับนักเรยี นวา ประเทศไทยและประเทศในภมู ิภาพเอเชยี - แปซิฟก ข้นั ตอนและวิธีการในการวิจารณผลงานทัศนศลิ ปขอใดถูกตอ งท่ีสดุ ไดเ ร่มิ ต่ืนตวั และหันมาใหความสนใจในเรือ่ งการพฒั นางานศลิ ปะกันมากขึ้น 1. พรรณนา วิเคราะห ตคี วามหมาย ประเมนิ คา โดยเฉพาะการพฒั นางานศลิ ปะท่เี ช่ือมโยงกบั สังคมและวัฒนธรรม ปจ จบุ นั ไดม ี 2. พรรณนา ตีความหมาย วเิ คราะห ประเมินคา การจัดโครงการตา งๆ เพอ่ื เปนการพัฒนาและขับเคลือ่ นงานศิลปะท้งั ใน 3. ตีความหมาย วิเคราะห ประเมนิ คา พรรณนา ประเทศไทยและในภมู ภิ าคเอเชยี ตะวันออกเฉยี งใต เชน โครงการพฒั นาเครือขาย 4. ตีความหมาย พรรณนา วเิ คราะห ประเมินคา และการขบั เคล่อื นงานศิลปะเพอื่ คนทง้ั มวล (Inclusive Arts) ในประเทศไทยและ ภมู ภิ าคเอเชีย - แปซฟิ ก ซง่ึ โครงการดงั กลาวมแี นวคดิ สําคญั คือ “ศลิ ปะไมเพยี งแต วิเคราะหคาํ ตอบ ตอบขอ 1. เพราะกระบวนการวจิ ารณงานศิลปะ ชวยใหมนุษยมีความสุขในขณะท่ีไดเสพสุนทรียะเทา นั้น เพราะเม่ือมนุษย มีความสุขจะเกดิ การเผอ่ื แผค วามสขุ นั้นสคู นอืน่ ๆ และเกิดพลังในการสรา งสรรค ตามหลักการและวธิ กี ารจะเรม่ิ จากการระบขุ อ มลู ของผลงาน จากนั้นจงึ มา เพอ่ื ทําประโยชนและส่งิ ดๆี ท้ังตอตนเอง ครอบครัว และสงั คมตอไป ศลิ ปะจงึ ควร พรรณนาผลงาน วเิ คราะห ตคี วาม และประเมินผล หรือประเมนิ คาของ เปน ศิลปะเพ่อื คนทั้งมวลทที่ กุ คนสามารถเขาถงึ และเสพได” ดงั น้นั นกั เรียนในฐานะ ผลงาน สมาชิกของสงั คมก็ควรตระหนักและใหความสนใจทจ่ี ะพัฒนางานศิลปะใหม ี ความกา วหนา ตอ ไป คมู ือครู 97

กกรระตะตนุ Eุนnคคgววaาgามeมสสนนใจใจ สสาํ ํารรEวxวpจจloคคrนeน หหาา ออธธบิ บิ Eาาxยยplคคaวiวnาามมรรู ู ขยายความเขา ใจ ตรวจสอบผล Expand Evaluate Engage Explore Explain กระตนุ ความสนใจ Engage ครนู ําตวั อยางแฟม สะสมผลงานทศั นศลิ ป ô. ¡Òè´Ñ ·Òí ῇÁÊÐÊÁ§Ò¹·ÈÑ ¹ÈÔÅ»Š (Portfolio) ของนักเรียนที่มีความสามารถดานศลิ ปะ ในระดับดีเดน ของโรงเรียนมาใหนกั เรียนชม จากนั้น การจัดทําแฟมสะสมงาน หรือแฟมภาพผลงานทัศนศิลป (Portfolio) มีจุดมุงหมายเพ่ือการจัดเก็บและ ใหนักเรียนรว มกันวจิ ารณแฟม สะสมงานดงั กลา ว รวบรวมประวัติและผลงานทเ่ี ปน กระดาษ เชน ภาพพิมพ ภาพวาดลายเสน ภาพสีน้ํา เปนตน ใหเ ปน ระบบ หรือใน ในประเด็นความสวยงาม ลักษณะการจัดทําแฟม กรณที ภี่ าพมขี นาดใหญมาก หรือสรา งสรรคด วยวสั ดอุ ื่นนอกเหนอื จากกระดาษ หรอื มรี ูปแบบท่ีไมส ามารถจะนาํ มา ผลงาน และแสดงความรูส กึ ท่ีมีตอแฟมผลงาน จัดเก็บได กถ็ ายเปนภาพไว แลว นําไปจัดเก็บแทน เพ่อื จะไดเปนหลักฐานสําหรบั นําไปใชประโยชนในโอกาสตา งๆ ดงั กลาวอยางอสิ ระ เชน เพอ่ื เก็บสะสมผลงานใหเปน ระบบ ศึกษาพัฒนาการความกาวหนาในการทาํ งาน ศกึ ษาตอ สมัครงาน ประกวด แขงขัน หรือติดตอธุรกจิ เชิงพาณิชยศิลป สาํ รวจคน หา Explore การจดั ทาํ แฟม สะสมผลงานทศั นศลิ ป จะมรี ายละเอยี ดแตกตา งกนั ไปหลายรปู แบบ ในระดบั ชนั้ นี้ ขอแนะนาํ ใหนักเรียนศึกษา คน ควา เก่ยี วกับการจัดทาํ การจัดทําแฟมสะสมผลงานที่ไมมีความยุงยากมากนัก ซึ่งองคประกอบหลักๆ ในแฟมสะสมผลงาน จะครอบคลุม แฟม สะสมงานทศั นศลิ ป จากแหลง การเรียนรูต างๆ ประเด็น ดงั น้ี เชน หนังสือเรียน หอ งสมุด อนิ เทอรเนต็ เปนตน สวนท่ี ๑ เปน สว นหนา หรอื สว นนาํ ภายในจะประกอบไปดว ยปก ใบรองปก คาํ นาํ สารบญั วตั ถปุ ระสงค อธบิ ายความรู Explain ชวี ประวตั ผิ จู ดั ทาํ ครตู ั้งประเดน็ ถามนักเรียนวา ๑. ปก ควรใชก ระดาษแขง็ ระบชุ อื่ ผเู รยี น เลขประจาํ ตวั ชอื่ โรงเรยี น เขตพน้ื ทก่ี ารศกึ ษา อาํ เภอ จงั หวดั • แฟมสะสมผลงานหมายถึงสิง่ ใด โดยออกแบบตกแตง ใหส วยงาม ถา นาํ ภาพประกอบเขา มาเสรมิ ตอ งสอื่ ออกมาใหเ หน็ วา เปน แฟม สะสมผลงาน (แนวตอบ แฟม ทนี่ ํามาใชใ นการรวบรวมขอ มูล ทัศนศลิ ป พ้นื ฐานและผลงานทเ่ี กดิ จากการลงมือปฏบิ ัติ อยา งเปนกระบวนการ ซ่ึงการจดั ทําแฟม สะสม ๒. ใบรองปก มขี อความเหมือนกบั ปกทุกประการ นิยมใชกระดาษขาว หรือกระดาษสอี อ น ผลงานนี้จะสงผลดตี อ การพัฒนาการเรยี น ๓. คาํ นาํ อาจเขยี นบอกลกั ษณะภาพรวมของแฟม สะสมผลงานเลม น้ี องคป ระกอบในเลม ขนั้ ตอนการ การสอนของผูจดั ทําไดเ ปน อยางด)ี ดาํ เนินการ • นกั เรียนเคยจดั ทําแฟม สะสมผลงานของตนเอง ๔. สารบญั บอกหวั ขอ ใหญข องเรอื่ ง หรอื ลาํ ดบั หมวดหมทู อ่ี ยใู นแฟม เชน ประวตั กิ ารศกึ ษา ประวตั กิ าร หรอื ไม อยางไร ทํางาน ประวัติผลงาน รางวลั และเกยี รติประวัติที่ไดร ับ เปนตน (แนวตอบ นกั เรยี นสามารถแสดงความคดิ เห็น ๕. วัตถุประสงค บอกเหตุผลท่ีทําแฟม สะสมผลงานเลม น้วี า ทําข้ึนมาเพ่อื วตั ถปุ ระสงคใด ไดอ ยา งอสิ ระ) ๖. ชวี ประวตั ิ บอกรายละเอยี ดเกีย่ วกับตวั ของผเู รียน เชน ชอ่ื นามสกลุ ช่อื เลน กีฬา อาหารที่ชอบ คติประจาํ ใจ ศิลปนดานทศั นศลิ ปทช่ี น่ื ชอบ เปนตน สวนท่ี ๒ เปน สว นบรรจหุ ลกั ฐาน เปน ทแี่ สดงชนิ้ งาน หรอื ภาพถา ยชน้ิ งานทผี่ เู รยี นไดส รา งสรรคข นึ้ จาก การศึกษาวิชาทัศนศิลป มีการสะทอนความคิดเห็นตอตัวชิ้นงาน แนวคิดในการทําผลช้ินงาน วิธีปฏิบัติงาน รวมท้ังระยะเวลาที่ใชปฏิบัตงิ าน ๑. ระบุรายละเอียดของช้ินงาน เปนการใหขอมูลอยางละเอียดของผลงาน เชน เปนงานประเภทใด สรางสรรคดวยเทคนิคแบบใด พรอมบอกเนื้อหาสาระ คุณคาทางศิลปะ แนวคิดท่ีทําใหเกิดการสรางสรรค ผลงาน เปนตน ๒. กรณีที่ผลงานมีหลายชิ้น ควรจัดเปนกลุมเพ่ือสะดวกในการศึกษา เชน กลุมภาพจิตรกรรมสีน้ํา กลมุ ภาพเทคนคิ ผสม เปนตน ๓. วิธปี ฏิบัตงิ าน อธบิ ายขั้นตอนการทํางาน ต้ังแตข ้นั เตรยี ม ข้นั ลงมือปฏิบัติ และขัน้ สรปุ ผลงาน ๙๘ เกรด็ แนะครู ขแอนสวอบNเนTน กาOร-คNิดET สว นใดของแฟม สะสมผลงานท่ีสามารถสรุปเปนขอเสนอแนะในการพัฒนา ครอู ธบิ ายเพม่ิ เตมิ เกยี่ วกบั แฟม สะสมผลงานเชงิ วชิ าชพี (Professional Portfolio) ตนเองในอนาคตได เปนแฟม ที่แสดงถงึ ความรู ความสามารถของบคุ คล เพ่อื ใชใ นการสมคั รเขาเรียนตอ 1. วตั ถปุ ระสงค ในระดบั อดุ มศกึ ษา หรอื สมคั รเขาทาํ งาน หรือขอเล่ือนตําแหนงใหส ูงขึน้ เชน แฟม 2. รายละเอยี ดของช้นิ งาน สะสมผลงานทศั นศิลปข องนักเรยี น เพื่อการเรยี นตอ หรือสมัครงาน แฟม นจ้ี ะแสดง 3. วิธปี ฏิบัติงาน ถึงความสามารถในดานการเรียนและความสามารถดานศิลปะของนักเรียน เพ่ือใช 4. เกณฑป ระเมิน เปน หลกั ฐานประกอบการพิจารณาเขา เรยี นตอ หรือทํางาน รวมกบั การสอบ วเิ คราะหค าํ ตอบ ตอบขอ 3. เพราะสวนท่รี ะบุวิธปี ฏบิ ตั ิงานเปนสวนที่ หรือการสมั ภาษณ เปนตน อธบิ ายขน้ั ตอนการทํางาน ต้ังแตขนั้ เตรียมงาน ขั้นลงมอื ปฏิบตั ิ และข้นั สรปุ ผลงาน ซง่ึ เมอ่ื ทาํ การวเิ คราะหแลวก็จะสามารถมองเห็นภาพรวมท่ีจะนําไปสู มมุ IT การพฒั นางานในชนิ้ ตอๆ ไปได นกั เรียนสามารถศกึ ษาเพม่ิ เตมิ เกีย่ วกับโปรแกรมสรา งแฟม สะสมผลงาน ไดจ าก http://www.portfolio.eduzones.com/portfolio 98 คูมอื ครู

กระตนุ ความสนใจ สาํ รวจคน หา ออธธบิ บิ Eาาxยยplคคaวiวnาามมรรู ู ขขยยาายยEคคxวpวaาาnมมdเขเขา ใา จใจ ตรวจสอบผล Engage Explore Evaluate Explain Expand Explain อธบิ ายความรู สวนท่ี ๓ เปนสวนใสแบบฟอรมท่ีใชประเมินผลงาน รวมทั้งเกณฑการประเมินผลงาน เพ่ือใหผูอื่น ใหนักเรยี นรวมกันอภิปรายถงึ องคป ระกอบ สาํ คญั ท่จี ะตองมีในแฟมสะสมผลงาน พรอ มท้ัง ทราบวา ผลงานที่ถูกนํามาเก็บไวน้ันไดรับผลการประเมินเปนอยางไร รวมทั้งอาจใสหลักฐานการประเมินไว ใหน ักเรยี นสรุปสาระสาํ คัญขององคประกอบใน ดวยก็ได นอกจากน้ี ก็ควรมีบรรณานุกรมและภาคผนวก (ถามี) แฟมสะสมผลงานลงสมดุ บนั ทกึ จากน้ันครถู าม นักเรียนวา ๑. เกณฑประเมิน เปนเกณฑที่ผูเรียนและผูเกี่ยวของใชประเมินผลงานในแฟม สวนใหญมักจะบอก เปน ระดับคะแนน • แฟมสะสมผลงานคืออะไรและการจดั ทํา แฟม สะสมผลงานมีประโยชนตอ การศึกษา (ตวั อยางระดับคะแนน เชน ๕ = ดที ส่ี ุด, ๔ = ดมี าก, ๓ = ดี, ๒ = พอใช, ๑ = ตองปรับปรงุ ) วิชาทศั นศลิ ปอยา งไร ๒. บรรณานุกรม ระบุรายการหนังสือ เอกสาร หรือชื่อเว็บไซต (URL) ท่ีใชในการสืบคนขอมูล (แนวตอบ แฟมสะสมผลงานในทีน่ ห้ี มายถงึ เพื่อนาํ ความรู หรอื เทคนคิ วธิ ีการมาใชป ฏิบัตงิ านทศั นศิลปช ้นิ น้นั แฟม ภาพผลงานทศั นศิลป มีจุดมุง หมายเพื่อ ๓. ภาคผนวก เปนสวนของขอ มลู เพม่ิ เติม (ถา มี) เพ่ืออธบิ ายขอ มลู หรือความรเู สริม ทผี่ ูเ รียนไดเ คย การจดั เกบ็ รวบรวมประวัติ และผลงาน อางถึงเมอื่ ปฏิบัตชิ ้นิ งานท่อี ยูในแฟม ทศั นศลิ ปท ี่เปนช้นิ งาน เชน ภาพพมิ พ ภาพวาดลายเสน ภาพสนี า้ํ เปนตน ไว ตวั อยาง หนา “ประวตั ิผลงาน” ทีเ่ กบ็ สะสมในแตล ะหนาของแฟม สะสมผลงาน พรอ มรายละเอยี ดใตภาพ เปนหลกั ฐานสําหรับนําไปใชประโยชนใน การศึกษาตอ ทาํ งาน ประกวดแขง ขัน หรือ ชื่อเจาของผลงาน ชื่อ …………………………………………………………………………………………………… นามสกลุ …………………………………………………………………………………………………… ตดิ ตอ ธุรกิจเชงิ พาณชิ ย) อาจารยท ป่ี รกึ ษา ……………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………. ชอื่ ผลงาน ………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………… • แฟม สะสมผลงานท่ดี ีควรมีลักษณะอยา งไร เน้ือหาสาระ ………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………… (แนวตอบ แฟมสะสมผลงานท่ดี ีควรมี ขนาดผลงาน กวา ง ยาว …………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………. องคป ระกอบหลกั ๆ ดังตอ ไปนี้ เทคนคิ ของผลงาน ………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………… สวนท่ี 1 จะประกอบไปดว ยปก ใบรองปก (สีน้าํ สีโปสเตอร เทคนิคผสม วาดเสน งานปน และสื่อผสม ภาพพมิ พ การแกะสลักเทียนไข ฯลฯ) คํานาํ สารบัญ วัตถุประสงค คณุ คา ทางศลิ ปะ ……………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………… และชีวประวัติ แนวคดิ ………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………… สวนท่ี 2 จะประกอบไปดว ยรายละเอียด วนั / เดือน / ป พ.ศ. ทีส่ รางสรรคงาน ……………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………….. ของช้นิ งานและวิธีการปฏิบตั งิ าน สวนท่ี 3 จะประกอบไปดว ยเกณฑการ- ประเมนิ บรรณานกุ รม และ ภาคผนวก) ขยายความเขา ใจ E×pand “ทา เรือ” ผลงานของสชุ าติ เถาทอง เทคนคิ สีนํ้าบนกระดาษ “ครอบครัวนกฮูก” ผลงานของประหยัด พงษดํา เทคนิค ครใู หนกั เรยี นแตล ะคนจัดทําแฟมสะสม สีอะครลิ กิ บนผาใบ ผลงานทศั นศิลปมาคนละ 1 เลม โดยรวบรวม ๙๙ ผลงานตามภาระงานทีค่ รูผสู อนเคยมอบหมาย ใหนักเรียนทาํ จากน้ันนําแฟม สะสมผลงาน ทัศนศิลปท เ่ี สรจ็ สมบูรณสง ครผู สู อน กจิ กรรมสรา งเสรมิ เกรด็ แนะครู ใหนักเรยี นสืบคน หรอื ขอตวั อยางแฟม สะสมผลงานจากแหลง การ- ครอู ธบิ ายสรปุ เกีย่ วกบั แฟม สะสมผลงานวา แฟม สะสมผลงานเปน แหลงรวบรวม เรียนรตู างๆ มาหลายๆ เลม แลว สรปุ สาระสําคัญของแฟม สะสมผลงาน ขอ มลู ทใี่ ชเ กบ็ ผลงานดเี ดน ของนกั เรยี น ทงั้ ในเชงิ ปรมิ าณและเชงิ คณุ ภาพอยา งตอ เนอื่ ง แตละเลม วา มอี งคประกอบเหมือนกัน หรอื แตกตา งกันอยา งไร โดยสรปุ ในระยะเวลาที่กําหนด ซ่ึงจะเปนประโยชนตอการพัฒนาศักยภาพของผูเรียนและ สาระสําคญั ลงกระดาษรายงาน สง ครูผสู อน เปนเคร่ืองมือของครูผูสอนในการประเมินผลตามสภาพจริง ซึ่งจะประกอบไปดวย สว นสําคัญ 3 ประการ คอื การสะสม การจดั ระบบขอมลู และการสะทอ นกลบั ของ กจิ กรรมทา ทาย ผลงาน หรือผลการเรียนรูข องนักเรยี น บูรณาการอาเซียน ใหนกั เรียนจดั ทําแฟม สะสมผลงานทัศนศลิ ปทต่ี นเองชืน่ ชอบ ครพู านักเรียนไปชมงานแสดงผลงานศิลปะของประเทศสมาชกิ อาเซียน หรอื ครู โดยตองมอี งคประกอบครบถว นตามหนงั สอื เรียน จากน้นั แลกเปลย่ี นกับ อาจนาํ ผลงานทัศนศลิ ปของศิลปน ทมี่ ชี ื่อเสยี งในภูมภิ าคเอเชียตะวนั ออกเฉยี งใต เพือ่ นในชนั้ เรียน เพ่อื วจิ ารณ ระบขุ อดี ขอ เสีย หรอื ขอที่ควรปรับปรงุ แกไ ข มาใหนกั เรียนดู แลว ใหน กั เรยี นฝกประเมินและวจิ ารณผ ลงานตามหลักเกณฑ เก่ยี วกับแฟมผลงานของเพอ่ื น การประเมนิ และวจิ ารณผ ลงานทศั นศลิ ป ซง่ึ นอกจากนกั เรยี นจะไดฝ ก การประเมิน และวจิ ารณผ ลงานทัศนศิลปแลว นกั เรียนยังไดม โี อกาสศึกษาผลงานศิลปะ 99ของศิลปน ในกลมุ ประเทศสมาชกิ อาเซียนประกอบกนั ไปดวย คูมอื ครู

กระตุนความสนใจ สาํ รวจคน หา อธบิ ายความรู ขยายความเขา ใจ ตตรรวEวvจจaสสluออaบtบeผผลล Explore Explain Expand Engage Evaluate Evaluate ตรวจสอบผล ครูพิจารณาจากผลงานการจัดทาํ แฟม สะสม กิจกรรม ศิลปป ฏิบัติ ๖.๒ ผลงานทัศนศลิ ปข องนักเรียน โดยครูกาํ หนดเกณฑ การใหคะแนนไว ดงั ตอ ไปน้ี กจิ กรรมที่ ๑ ใหน กั เรยี นชว ยกนั หาเกณฑก ารประเมนิ และเกณฑก ารวจิ ารณผ ลงานทศั นศลิ ปจ ากแหลง เรยี นรู ตา งๆ หลายๆ รูปแบบ แลว นาํ ขอ มลู มาอภปิ รายและประยกุ ตส รางเกณฑต นแบบสําหรับใชก ับ 1. รูปแบบและความสมบรู ณของแฟมสะสม ชนั้ เรียนขน้ึ มา โดยครผู ูสอนชวยชแ้ี นะ ผลงานทศั นศลิ ป กิจกรรมท่ี ๒ ใหน กั เรยี นเลอื กผลงานทศั นศลิ ปท ตี่ นเองสรา งสรรคข นึ้ มา ๑ ชน้ิ แลว ทาํ การประเมนิ และวจิ ารณ 2. ระดบั คณุ ภาพของผลงานและพัฒนาการ ผลงานทศั นศลิ ปด ังกลาว โดยใชเกณฑท ่รี วมกนั สรางขึ้นตามขอ ๑ ของผลงาน กิจกรรมท่ี ๓ ใหนกั เรียนแตละคนจัดทําแฟมสะสมผลงานทศั นศลิ ปมา ๑ เลม โดยรวบรวมผลงานตามภาระ 3. ขอเสนอแนะ แนวทางในการพัฒนาผลงาน งานท่ีครูผูสอนมอบหมาย และใหนําสงครูผูสอนตอนปลายภาคเรียน แฟมสะสมผลงาน ทัศนศลิ ปต อไปในอนาคตและการศกึ ษาตอ ทศั นศลิ ปข องนกั เรียนในชั้น ใหร วบรวมนํามาจัดแสดงเปน นิทรรศการอกี คร้งั หนงึ่ หรอื การประกอบอาชีพ กจิ กรรมท่ี ๔ ใหต อบคําถามตอ ไปนี้ หลักฐานแสดงผลการเรียนรู ๔.๑ เหตใุ ดจงึ ตอ งมีการกาํ หนดเกณฑสําหรบั ใชใ นการประเมนิ และวจิ ารณผ ลงานทศั นศิลป ๔.๒ การวิจารณม ผี ลตอการพฒั นาผลงานทัศนศลิ ปอ ยางไร 1. ผลงานการสรา งเกณฑก ารวจิ ารณผ ลงาน ๔.๓ แฟมสะสมผลงานคือสิ่งใด การจัดทําแฟมสะสมผลงานมีประโยชนตอการศึกษาวิชา ทศั นศิลป ทศั นศิลปอ ยางไร 2. ผลการประเมินและวิจารณผลงานทศั นศลิ ป กลาวไดวา การประเมินผลงานและการวิจารณผลงานทัศนศิลป เปนวิธีการที่สําคัญอยางหน่ึง เพ่อื ปรับปรงุ แกไข และพัฒนาผลงาน ในการศึกษาสาระทัศนศิลป เพราะทําใหเกิดทักษะและองคความรู แตการจะประเมินและวิจารณไดดี 3. แฟม สะสมผลงานทศั นศลิ ป มปี ระสทิ ธภิ าพอยา งแทจ รงิ และเปน ประโยชนต อ การศกึ ษา สง่ิ แรกทต่ี อ งกระทาํ คอื การสรา งเกณฑป ระเมนิ และวิจารณ เพ่ือทําใหการประเมินและวิจารณงานทัศนศิลปมีความถูกตองตามหลักการ ตามหลักวิชา มิใชขึ้นอยูกับอารมณความรูสึก และทําใหผ เู ก่ยี วขอ งทุกฝายยอมรับ ขณะเดียวกัน หลังจากประเมินผลงานแลว จะตองมีการวิจารณผลงานทัศนศิลป เพ่ือท่ีจะไดให ผูสรางสรรครับทราบความคิด ทัศนะ ความรูสึกของผูอ่ืนท่ีมีตอผลงานท่ีถูกประเมิน ในฐานะที่ผูเรียน เปน ผูสรา งสรรคค นหนงึ่ มีประสบการณน อ ย ตองพึงเปด ใจใหกวาง ต้ังใจรบั ฟงการช้แี นะและนําขอมลู ท่ีไดจากการวิจารณไปพัฒนาผลงานของตนใหมีความกาวหนาในลําดับตอไป ก็จะชวยทําใหการศึกษา เรยี นรูว ิชาทศั นศิลปประสบผลสําเรจ็ ไดเ ปน อยา งดี ๑๐๐ แนวตอบ กจิ กรรมศลิ ปป ฏบิ ัติ 6.2 กิจกรรมที่ 4 1. เพือ่ ใชประกอบการวินจิ ฉัยในการประเมินและวจิ ารณงานทัศนศิลปใ หม คี วามกระจางชัดและใหผ ลการประเมนิ และวิจารณเปน ทย่ี อมรับ 2. การประเมนิ ควบคกู ับการวิจารณแ ละแสดงความคิดเห็นอยา งมเี หตผุ ล มีผลตอ การปรบั ปรุง แกไข และพัฒนาผลงานทศั นศิลปใหเ จรญิ กา วหนาและมีความสมบรู ณ ยงิ่ ขึ้น 3. แฟม สะสมผลงาน หมายถงึ แฟม ภาพผลงานทัศนศิลป มีจดุ มุงหมายเพอ่ื การจดั เกบ็ รวบรวมประวตั แิ ละผลงานทัศนศิลปท่ีเปนช้นิ งาน เชน ภาพพมิ พ ภาพวาดลายเสน ภาพสีน้าํ หรือภาพถายตัวอยา งผลงานประตมิ ากรรม เปน ตน เพื่อเปน หลกั ฐานใหผ ูอ ่ืนไดชม หรอื เห็นลกั ษณะของผลงาน ทงั้ นี้ เพือ่ ประโยชน ในแงก ารนาํ เสนอผลงาน การสมคั รเรียนตอ การสมคั รงาน หรือตดิ ตอในทางธุรกิจ 100 คมู อื ครู

กกรระตะตนุ Eนุ nคคgววaาgามeมสสนนใจใจ สํารวจคนหา อธบิ ายความรู ขยายความเขา ใจ ตรวจสอบผล Explore Explain Engage Expand Evaluate เปาหมายการเรยี นรู บรรยายถงึ การเปล่ียนแปลงของงาน ทัศนศลิ ปของไทยในแตละยคุ สมัย โดยเนน ถงึ แนวคิดและเน้อื หาของงาน สมรรถนะของผูเรียน 1. ความสามารถในการคดิ 2. ความสามารถในการใชท กั ษะชีวติ คุณลกั ษณะอันพึงประสงค 1. มีวินยั 2. ใฝเรยี นรู 3. มงุ ม่ันในการทํางาน 4. รักความเปน ไทย ÷หนว ยท่ี กระตนุ ความสนใจ Engage ทศั นศิลปข องไทยในแตล ะยุคสมัย ครูใหน กั เรยี นดูภาพผลงานจิตรกรรมฝาผนงั ผลงานทศั นศลิ ปข องไทยแตล ะยคุ สมยั เปน งานศลิ ปะ เร่อื งรามเกียรต์ิ ในหนงั สอื เรียน หนา 101 จากนั้น ตัวชีว้ ดั ครถู ามนักเรยี นวา ศ ๑.๒ ม.๒/๒ ทถี่ กู สรา งสรรคข น้ึ ในชว งระยะเวลาทแี่ ตกตา งกนั ซงึ่ แสดง ใหเ หน็ ถงึ ววิ ฒั นาการทางความคดิ ความเชอ่ื คตทิ างศาสนา • จากภาพเปนผลงานทศั นศิลปร ปู แบบใด ■ บรรยายถึงการเปล่ียนแปลงของงานทัศนศลิ ปของไทย (แนวตอบ ภาพวาดจติ รกรรมฝาผนงั ) ในแตล ะยคุ สมยั โดยเนนถงึ แนวคดิ และเนือ้ หาของงาน • นกั เรียนทราบหรอื ไมว า ผลงานดงั กลาวเปน สงั คม การเมอื ง การปกครอง และอนื่ ๆ ทง้ั น้ี ผลงานสว นใหญ เรือ่ งราวเกีย่ วกบั วรรณคดไี ทยเรอื่ งใด และ ผลงานดังกลา วปรากฏอยูท ใ่ี ด สาระการเรยี นรแู กนกลาง จะมีความเจรญิ แถบบรเิ วณทางภาคเหนอื ภาคกลาง และภาค (แนวตอบ วรรณคดีไทยเรอ่ื งรามเกยี รติ์ ตะวันออกเฉียงเหนือ เปนผลงานศิลปะท่ีเกิดจากอิทธิพลของ ภาพวาดจติ รกรรมฝาผนังดงั กลา วปรากฏ อยูทผ่ี นังระเบียงวดั พระศรรี ตั นศาสดาราม ■ งานทศั นศิลปของไทยในแตละยคุ สมยั พระพุทธศาสนาและศาสนาพราหมณ - ฮินดูเปนหลัก ผลงาน กรุงเทพมหานคร) ทัศนศิลปที่สรางสรรคขึ้นจําแนกไดเปนจิตรกรรม ประติมากรรม • นักเรียนชน่ื ชอบผลงานดังกลาวหรอื ไม เพราะเหตุใด และสถาปตยกรรม โดยผลงานแตละสมัยอาจมีการเปลี่ยนแปลง (แนวตอบ นกั เรียนสามารถแสดงความคิดเห็น ไดอยางอิสระ) รปู แบบใหแ ตกตา งไปจากเดมิ จนกลายเปน รปู แบบเฉพาะของสมยั นน้ั ๆ ข้นึ มา ๑๐๑ เกรด็ แนะครู การเรยี นการสอนในหนว ยการเรยี นรนู ี้ ครผู สู อนควรอธบิ ายใหน ักเรยี นเขาใจ ถงึ พฒั นาการทางดานประวัติศาสตรศลิ ปะของไทยต้ังแตอดตี จนถึงปจ จุบนั เพื่อให นกั เรยี นสามารถวิเคราะหแนวคดิ วัตถุประสงค รูปแบบของการสรา งสรรคผลงาน ทัศนศลิ ปของไทยได โดยใชตวั อยา งผลงานทศั นศลิ ปในหนังสือเรียนประกอบ การเรยี นการสอน หรือครอู าจพานกั เรยี นออกไปชมผลงานทศั นศิลปของไทย ในยุคสมยั ตางๆ ท่ีมกี ารจดั แสดงไวตามพิพิธภัณฑ หรือหอศลิ ปข องทอ งถิ่น เพือ่ ใหน ักเรยี นไดเ ห็นการเปลีย่ นแปลงรปู แบบของผลงานทัศนศิลปของไทย ในยุคสมัยตา งๆ ไดอ ยางใกลช ิดมากยิ่งขึน้ ซงึ่ จะทาํ ใหนักเรยี นสามารถบรรยายถงึ การเปลีย่ นแปลงของงานทศั นศลิ ปข องไทยในแตล ะยคุ สมยั โดยเนน ถงึ แนวคิด และเน้ือหาของงานได คูมอื ครู 101

กกรระตะตนุ Eุนnคคgววaาgามeมสสนนใจใจ สสาํ าํ รรEวxวpจจloคคrนeน หหาา ออธธบิ บิ Eาาxยยplคคaวiวnาามมรรู ู ขยายความเขาใจ ตรวจสอบผล Expand Evaluate Engage Explore Explain กระตนุ ความสนใจ Engage ครใู หน กั เรียนดภู าพภาชนะเครอื่ งปน ดินเผา ñ. ¼Å§Ò¹·ÈÑ ¹ÈÅÔ »ŠÊÁÑ¡͋ ¹»ÃÐÇѵÈÔ ÒʵÏ ลายเขยี นสสี มัยกอนประวตั ิศาสตร ขดุ พบ ที่บา นเชยี ง จงั หวดั อุดรธานี ในหนังสอื เรียน สมยั กอ นประวตั ศิ าสตรเ ปน ชว งเวลาทมี่ นษุ ยย งั ไมไ ดใ ชต วั อกั ษร การดาํ รงชวี ติ เปน แบบงา ยๆ อาศยั อยตู าม หนา 102 แลวรวมกนั วิจารณลกั ษณะของลวดลาย ถาํ้ เพงิ ผา ลา สัตว และเกบ็ พชื ผัก ผลไมเปนอาหาร เครอื่ งมอื ทม่ี นษุ ยส มยั น้สี รางสรรคขน้ึ มา กค็ ือ เครอื่ งมอื ตางๆ และความงดงาม จากน้ันครูถามนกั เรียนวา ท่ที าํ ดว ยหิน กระดกู สัตว ผลงานทัศนศิลปทีจ่ ัดทาํ ข้นึ มงุ ประโยชนใชสอยในชีวติ เปน หลัก แตก็มบี างสวนที่ทําขน้ึ เพ่ือใชป ระดับตกแตงรางกายใหส วยงามดว ย ผลงานทศั นศิลปสมัยกอ นประวตั ิศาสตรแ บงออกเปน • ลวดลายทเ่ี ขียนบนเคร่อื งปน ดินเผาบา นเชียง ๑.๑ ยคุ หนิ มลี กั ษณะอยา งไร เพ่ือดาํ รงชพีอยเูใคนรชอื่ ว งงมระอื หหวินา1ใงนช๒ว.๕งเรลิม่ าแนรปก -จะ๔เ,ป๐น ๐ข๐วาปนลหวงินมแาบแบลกว ําปมนนซุษ่ึงยทในําขยน้ึุคอหยนิ าจงะงอาายศๆัยเตคอรือ่มงามกือม็ หกี นิารในขัดกเากรลลาา ดสาัตนว (แนวตอบ มีลวดลายหลายลกั ษณะ เชน เดยี วกอ น หลงั จากนนั้ กข็ ดั เกลาทงั้ ๒ ดา น จนกระทง่ั พฒั นานาํ ไมม าทาํ เปน ดา ม เพอ่ื ใหใ ชง านไดส ะดวกขนึ้ นอกจาก ลายโคง ลายอิสระตามจนิ ตนาการ ขวานหินแลว ยงั มกี ารนาํ กระดูกสตั วม าทําเปนอุปกรณเครื่องใชอ ีกดวย ลายกน หอย ลายกา นขด ลายเรขาคณติ ผลงานท่ีมีความสําคัญอีกอยางหน่ึงในยุคหิน ก็คือ ผลงาน เปน ตน) สาํ รวจคน หา Explore ทางดานประตมิ ากรรม การทาํ เคร่อื งปน ดินเผา ประเภทหมอ ไห จาน ชาม ที่ใชในชีวิตประจําวัน เครื่องปนดินเผาเร่ิมแรกจะเปนแบบงายๆ ไมมี ลวดลาย ตอมาก็ทําใหมีลวดลาย มีทั้งลายเชือกทาบ ลายขูดขีด ใหน กั เรยี นศกึ ษา คน ควา เกย่ี วกบั ผลงานทศั นศลิ ป ลายเสนโคง บางแหงก็ทําเปนขาตอจากกนหมอลงมา นอกจากนี้ สมัยกอนประวัติศาสตร จากแหลงการเรียนรูตางๆ ก็มีการทําเครื่องประดับตกแตงจากหิน กระดูก และเปลือกหอย เชน หนังสอื เรยี น หอ งสมดุ อนิ เทอรเน็ต เปนตน เปนกําไล ลูกปด จ้ี ฯลฯ ในชวงยุคหินตอนปลาย มนุษยรูจักต้ัง อธบิ ายความรู Explain บา นเรือนเปนหลักแหลง มกี ารเล้ยี งสัตว เพาะปลกู ผูคนในยุคน้นั ได รูจักสรางสรรคผลงานทัศนศิลปขึ้นมาอีกหลายชนิด ไมวาจะเปนการ ทาํ เครอ่ื งจักสาน การทอผา การสรา งอปุ กรณเ ครื่องใชทีม่ คี วามประณีต ใหน กั เรียนรว มกนั อภปิ รายเก่ยี วกับผลงาน และมปี ระสิทธภิ าพมากขึน้ ทัศนศลิ ปสมยั กอ นประวัติศาสตรต ามท่ีไดศ ึกษามา ๑.๒ ยคุ โลหะ หนาชัน้ เรียน พรอมทงั้ สรุปสาระสําคัญลง ภาชนะเคร่ืองปนดินเผาลายเขียนสี สมัยกอนประวัติศาสตร ขุดพบ สมุดบนั ทึก จากนัน้ ครูถามนักเรยี นวา เปน จํานวนมากทบ่ี า นเชยี ง จงั หวัดอุดรธานี ลวดลายมีความงดงาม อยูในชว งระหวา ง ๔,๐๐๐ ป - ๑,๕๐๐ ปล ว งมาแลว เปน เอกลกั ษณเ ฉพาะ ไดมีการเปล่ยี นแปลงวสั ดุจากท่เี คยใชหนิ ก็พัฒนามาเปน • ผลงานทศั นศิลปส มัยกอนประวัติศาสตร มีลักษณะอยา งไร โลหะ ซ่งึ โลหะทน่ี าํ มาใช เรมิ่ แรกจะใชสาํ ริด (ทองแดงผสมดีบุก) กอ น หลังจากนน้ั กพ็ ฒั นามาใชเ หล็ก การทม่ี นษุ ย (แนวตอบ ผลงานทัศนศิลปทีส่ รา งข้ึนในสมัย- รูจกั นําโลหะมาใช ไดทาํ ใหเกดิ การเปลย่ี นแปลงอยางรวดเร็วในการสรา งชมุ ชน การสรา งบานแปลงเมอื ง การพัฒนา กอนประวตั ิศาสตรส วนใหญจะสรางข้ึนมาเพ่ือ เครอื่ งมือเครื่องใช รวมทั้งการสรา งสรรคผลงานทัศนศิลปอกี ดวย ประโยชนใ ชสอยในชีวิตประจําวนั เปนหลกั พฒั นาการทสี่ ําคญั ในยคุ โลหะอยางหนึง่ ก็คอื การรูจกั ทาํ แมพ ิมพ หรือเบา จากหนิ สําหรบั ใชล บั โลหะ คอื แตก็มีบางสว นท่ีทําขน้ึ เพือ่ ใชประดบั ตกแตง สาํ รดิ เหลก็ ทหี่ ลอมละลาย เพอื่ ขนึ้ รปู เปน เครอ่ื งมอื เครอ่ื งใช เครอื่ งประดบั ตกแตง ตา งๆ ซง่ึ หลกั การนกี้ ย็ งั คงสบื ทอด รางกายใหสวยงาม เชน ยุคหิน มกี ารนําหนิ ใชม าอยจู นถงึ ปจ จบุ นั จากหลกั ฐานทพี่ บ มที ง้ั ขวาน มดี ใบหอก เครอ่ื งมอื สบั ตดั กลองมโหระทกึ สาํ รดิ กาํ ไล แหวน กระดกู และเปลอื กหอยมาทาํ เปน เครอื่ งประดบั ตางหู และอน่ื ๆ นอกจากนี้ ยังมีลกู ปดทาํ จากแกว หนิ คารเ นเลียน (Carnelian) นาํ มารอ ยเปนสายสรอย นับเปน งาน ประเภทจี้ กาํ ไล ยคุ โลหะ มกี ารทํา ประดิษฐทางทัศนศิลปอีกอยา งหน่งึ ทมี่ ีความงดงามมาก นอกจากนี้ ยังทาํ เครอื่ งประดับดวยโลหะ เชน กําไลสํารดิ ท่ี เคร่ืองประดับดว ยโลหะ เชน กําไลสาํ ริด มีลวดลายสวยงาม ขุดพบจากแหลงโบราณคดีบา นยางทองใต จงั หวดั เชยี งใหม เปน ตน ท่ีมีลวดลายสวยงาม เปน ตน ) ๑๐๒ เกรด็ แนะครู บรู ณาการเช่อื มสาระ การศึกษาเกีย่ วกบั ทศั นศลิ ปของไทยในแตล ะยุคสมัย สามารถบูรณาการ ครอู ธิบายเสริมวา สีแดงทีน่ าํ มาใชเขียนลวดลายบนภาชนะเครอื่ งปน ดนิ เผา เช่ือมโยงกับการเรยี นการสอนของกลมุ สาระการเรยี นรสู ังคมศึกษา ศาสนา บา นเชียงเปนสีดินเทศ ซงึ่ เปน ดนิ ท่มี ีสแี ดง หรอื สีนา้ํ ตาลเขม ขน เกดิ จากการที่มี และวฒั นธรรม วิชาประวตั ิศาสตรไทย เรือ่ งยคุ สมัยของไทย เพราะงาน- ออกไซดข องแรเหล็กปะปนอยู ซึง่ ชาวบานเชียงจะนํามาละลายนา้ํ โดยเปนสีที่มี ทศั นศลิ ปในแตละยุคสมัยของไทยมีความแตกตา งกนั ดังนน้ั นกั เรยี นจาํ เปน คุณสมบัตพิ เิ ศษทีต่ ดิ แนน ทนนาน ตองอาศยั ความรูเกย่ี วกบั ภมู ิหลงั ทางประวตั ิศาสตร จึงจะชวยใหน กั เรียนเขา ใจ รปู แบบการดาํ เนินชวี ิตและวฒั นธรรมในแตล ะยุคสมัยท่ีสะทอ นออกมา ในรปู แบบของผลงานทศั นศลิ ปไ ดด ยี ิง่ ข้ึน นกั เรยี นควรรู 1 เคร่ืองมือหิน เปน เครื่องมือเครอื่ งใช หรอื อาวุธท่มี ีใชก นั มาต้ังแตส มยั - กอ นประวตั ศิ าสตร ทําจากหนิ แขง็ กะเทาะใหม คี วามคมเพยี งดานเดียว หรือ 2 ดาน มีรูปรา งแตกตา งกันไปตามลักษณะของการใชงาน เชน ขวานหนิ เคร่ืองมือสบั ตดั เครอื่ งมือขดุ แทนหนิ บด เปนตน 102 คูม อื ครู

กกรระตะตนุ Eนุ nคคgววaาgามeมสสนนใจใจ สสาํ ํารรEวxวpจจloคคrนeน หหาา อธิบายความรู ขยายความเขา ใจ ตรวจสอบผล Explain Evaluate Engage Explore Expand Engage กระตนุ ความสนใจ ทางดานประติมากรรมเคร่ืองปนดินเผา มีการใช ครใู หน กั เรยี นดภู าพใบเสมาหนิ เลา เรอ่ื ง “พมิ พา ความรูทางดานทัศนศิลปมาสรางสรรคเคร่ืองปนดินเผาให พิลาป” ผลงานทัศนศิลปสมัยประวัติศาสตรกอน- มีความประณีตและมีความสวยงามมากข้ึนกวาเดิม โดย สโุ ขทยั ในหนงั สอื เรยี น หนา 103 แลว รว มกนั วจิ ารณ นําเอาดินสีแดงมาเขียนลวดลายลงบนเคร่ืองปนดินเผา ลักษณะของลวดลายและความงดงามของผลงาน ทมี่ รี ปู ทรงตา งๆ ลวดลายทอี่ อกแบบกม็ อี ยา งหลากหลาย จากนั้นครูถามนกั เรยี นวา ทงั้ ลายเชอื กทาบ ลายเรขาคณติ ลายสเี่ หลยี่ ม ลายวงกลม ลายกานขด ลายกนหอย เครื่องปนดินเผายุคสําริดที่มีอายุ • นกั เรยี นคิดวา ผลงานทศั นศลิ ปใ นสมัย- เกา แกแ ละมคี วามงดงาม ถกู ขดุ คน พบทบ่ี า นเชยี ง อาํ เภอหนองหาน ประวตั ศิ าสตรกอนสโุ ขทยั ไดรบั อทิ ธพิ ลมา จังหวดั อดุ รธานี จากอารยธรรมใด ผลงานทัศนศิลปในยุคโลหะอีกประเภทหนง่ึ ทส่ี ํารวจพบ (แนวตอบ ผลงานทศั นศลิ ปใ นสมยั - ก็คือ ผลงานดานจิตรกรรม เปนภาพเขียนสีสมัยกอน ประวัติศาสตรกอ นสโุ ขทยั ไดร บั อิทธพิ ล ประวัติศาสตร โดยผูคนสมัยนั้นนําสีแดงมาเขียนเปน ลูกปดแกวโมเสกรูปใบหนาสุริยเทพ ถูกคนพบที่อําเภอคลองทอม มาจากอารยธรรมอนิ เดยี ผา นทางศาสนา รูปตา งๆ เชน คน ฝา มือ สัตว เครื่องใช รูปเรขาคณิต จังหวัดกระบี่ เปนผลงานในยคุ โลหะ พราหมณ - ฮินดูและพระพทุ ธศาสนา รวมทั้ง ไดรบั เอารปู แบบศลิ ปะอนิ เดียและศิลปะขอม เปนตน โดยเขียนไวตามหนาผา ผนังถํ้า ภาพเขียนสีท่ีสําคัญถูกคนพบที่ผาแตม ผาหมอนนอย อําเภอโขงเจียม เขามาประยกุ ตใ ชใ นการสรางสรรคผ ลงาน จังหวัดอุบลราชธานี ถํ้าผหี วั โต อําเภออาวลึก จังหวัดกระบ่ี อกี ดว ย เชน การสรางสถปู เจดีย การสราง พระพทุ ธรูป เปน ตน ) ò. ¼Å§Ò¹·ÑȹÈÅÔ »ŠÊÁÑ»ÃÐÇµÑ ÈÔ ÒʵÃʏ ÁÂÑ ¡‹Í¹ÊØ⢷Ñ ดินแดนประเทศไทยเขาสูสมัยประวัติศาสตรเมื่อ พ.ศ. ๑๑๘๐ โดยใชหลักฐานจากอายุของตัวอักษร สาํ รวจคน หา Explore บนจารึก ซ่ึงพบที่ปราสาทเขานอย จังหวัดสระแกว เปนหลัก ผลงานทัศนศิลปสมัย ประวตั ศิ าสตรในชว งสมยั กอ นสโุ ขทยั น้ี มกี ารเปลยี่ นแปลงของผลงานทง้ั ในดา นแนวคดิ และเนอ้ื หาของงานไปจากทเ่ี คยเปน มา อนั เนอ่ื งมาจากการไดร บั อทิ ธพิ ลจากอารยธรรม ใหน ักเรียนแบงกลมุ ออกเปน 4 กลมุ ศึกษา ภายนอก คือ อารยธรรมอนิ เดยี ผานทางศาสนาพราหมณ - ฮินดู และพระพุทธศาสนา คน ควา เกยี่ วกบั ผลงานทศั นศลิ ปส มยั ประวตั ศิ าสตร- ทําใหเกิดการสรางสรรคผลงานเพ่ือแสดงออก1ถึงความศรัทธาในศาสนาข้ึนมาอยาง กอนสุโขทยั จากแหลงการเรยี นรตู า งๆ เชน หนงั สอื เรียน หอ งสมดุ อินเทอรเ น็ต เปน ตน มากมาย รวมท้ังไดรับเอารูปแบบศิลปะอินเดีย ศิลปะขอม เขามาประยุกตใชในการ ตามหัวขอ ทคี่ รกู ําหนดให ดงั ตอไปน้ี สรา งสรรคผ ลงานอกี ดวย สมัยประวัติศาสตรสมัยกอนสุโขทัยจะแบงเร่ืองราวการสรางสรรคผลงาน กลุมที่ 1 ผลงานทศั นศิลปส มัยทวารวดี ทัศนศลิ ปไปตามแตล ะอาณาจักรได ดังน้ี กลุมที่ 2 ผลงานทศั นศลิ ปส มัยลพบุรี ๒.๑ สมยั ทวารวดี (พุทธศตวรรษที่ ๑๑ - ๑๖) กลุม ท่ี 3 ผลงานทัศนศลิ ปสมยั เชียงแสน สันนิษฐานวามีศูนยกลางของวัฒนธรรมอยูแถบเมืองนครชัยศรี จังหวัด นครปฐม แตผลงานทัศนศิลปแบบทวารวดีจะปรากฏหลักฐานกระจายอยูท่ัวประเทศ และสมัยลา นนา ซึ่งจากการสํารวจทางดานโบราณคดี ไดพบซากเมืองที่เปนศูนยกลางศาสนาของ กลุมท่ี 4 ผลงานทศั นศลิ ปส มัยศรวี ชิ ยั ชุมชนในสมัยทวารวดีกระจายอยูหลายแหงในพ้ืนที่ตอนกลางของประเทศ เชน ที่ ใบเสมาหินสลักเลา เร่ือง “พมิ พา- ตาํ บลคบู วั จงั หวดั ราชบรุ ี ตาํ บลพงตกึ จงั หวดั กาญจนบรุ ี เมอื งพระรถ จงั หวดั ชลบรุ ี พิลาป” สมัยทวารวดี ปจจุบันจัด แสดงอยูภายในพิพิธภัณฑสถาน- เมอื งอูตะเภา จงั หวัดชัยนาท เปน ตน แหง ชาติ จงั หวดั ขอนแกน ๑๐๓ แนวขอ สNอบTเนนOก-าNรคETิด นักเรียนควรรู รปู แบบศิลปะพนื้ เมืองในดินแดนไทยกอนสมยั สโุ ขทัยมกี ารเปล่ียนแปลง 1 รปู แบบศลิ ปะอินเดีย เปน แมบทของศลิ ปะตะวันออกทงั้ หมด การศกึ ษา ครั้งใหญเ นือ่ งจากปจ จัยในขอ ใด ประวัติศาสตรศิลปะตะวนั ออกตอ งเริ่มจากความเขา ใจในลักษณะวัฒนธรรม ความคดิ ตามแบบของอนิ เดียกอน โดยเฉพาะประเดน็ ท่ีสําคัญท่สี ดุ คอื ศลิ ปะ 1. ชาวอาหรับเดินทางเขา มา อนิ เดยี มีรากฐานทม่ี ิใชมาจากศาสนาเดยี ว แตอินเดยี เปน แหลงรวมของหลากหลาย 2. การคน พบวิธีหลอมโลหะ ศาสนา เชน ศาสนาพราหมณ - ฮนิ ดู พระพทุ ธศาสนา ศาสนาเชน เปนตน 3. ไดรับอิทธพิ ลอารยธรรมอินเดยี ซง่ึ ผลงานศิลปะกจ็ ะมคี วามเช่อื ทางศาสนาผสมผสานอยู 4. ชมุ ชนขยายตวั กอตั้งเปนรฐั มุม IT วิเคราะหคําตอบ ตอบขอ 3. เพราะรูปแบบศิลปะพื้นเมืองในดินแดนไทย นกั เรยี นสามารถศึกษาเพมิ่ เตมิ เก่ียวกบั พัฒนาการในยุคโลหะ ไดจาก เกดิ การเปล่ยี นแปลง เน่ืองจากไดร ับอิทธพิ ลจากอารยธรรมอนิ เดยี ซึ่งมี http://www.thaiheritage.org พัฒนาการสงู กวา วฒั นธรรมชนพ้ืนเมือง เทคนิค วธิ กี าร และรปู แบบผลงาน ศิลปะจึงนิยมทาํ ตามอยางอนิ เดีย โดยเฉพาะผลงานศิลปกรรมที่แสดงออก ถึงความเชอ่ื และความศรัทธาทางศาสนา คูมือครู 103

กระตุน ความสนใจ สาํ รวจคนหา ออธธบิ ิบEาาxยยplคคaวiวnาามมรรู ู ขยายความเขา ใจ ตรวจสอบผล Explore Expand Evaluate Engage Explain Explain อธบิ ายความรู ใหน กั เรียนกลุมท่ี 1 และกลมุ ที่ 2 สง ตวั แทน รูปแบบของผลงานทัศนศิลปสมัยทวารวดีในดานแนวคิดและ ออกมาอธบิ ายความรูเ กี่ยวกบั ผลงานทศั นศิลป เนื้อหา สวนใหญจะเก่ียวเนื่องกับพระพุทธศาสนานิกายเถรวาท รูปแบบ สมัยทวารวดแี ละสมยั ลพบุรีตามทไี่ ดศกึ ษามา ลักษณะสะทอนถึงการไดรับอิทธิพลมาจากศิลปะอินเดีย แตก็เปลี่ยนแปลง หนา ช้ันเรียน พรอ มทงั้ ใหน กั เรยี นสรปุ สาระสาํ คญั รูปแบบไปบางจนมีเอกลักษณเปนของตนเอง ผลงานที่พบสวนใหญจะเปน ลงสมดุ บนั ทกึ จากนนั้ ครูถามนกั เรียนวา ดานประติมากรรม เชน ธรรมจักรศิลากับกวางหมอบ เสาหินแปดเหลี่ยม ใบเสมา พระพุทธรูปที่ทําจากสําริด ศิลา ลักษณะเดนของพระพุทธรูปสมัย • ผลงานทัศนศิลปส มยั ทวารวดีสว นใหญเปน ทวารวดีจะมีพระเกตุมาลาเปนตอมสัน้ ไมม ไี รพระศก พระโอษฐแ บะ จีวรบาง ผลงานทัศนศลิ ปใ นรูปแบบใด แนบตดิ กบั พระองค ในสว นของสถาปต ยกรรมสมยั ทวารวดี มกั ใชก ารกอ อฐิ ถอื ปนู (แนวตอบ รปู แบบผลงานทัศนศิลปส มยั ไมนิยมกอดวยศิลาแลง รูปสัณฐานของเจดียจะทําเปนรูปเหล่ียม องคสถูป ทวารวดีสว นใหญจะเปน ผลงานทเ่ี กี่ยวเนอ่ื ง ทําเปนรปู ระฆังควํา่ มียอดเต้ยี เชน พระปฐมเจดยี  (องคเดมิ ) เจดยี จ ลุ ประโทน กับพระพุทธศาสนา นิกายเถรวาท สะทอน จงั หวัดนครปฐม เปน ตน อิทธพิ ลของศลิ ปะอินเดียแตก ็พัฒนารปู แบบ พระพุทธรูปปางนาคปรกสมัยทวารวดี ถูกคนพบท่ี จนเปน เอกลกั ษณข องตนเอง ผลงานสว นใหญ วดั ประดทู รงธรรม จังหวดั พระนครศรอี ยธุ ยา พุทธลกั ษณะ ๒.๒ สมัยลพบรุ ี (พทุ ธศตวรรษท่ี ๑๒ - ๑๘) ท่พี บจะเปนผลงานดา นประตมิ ากรรมและ ไดรบั แบบอยางมาจากศิลปะอนิ เดีย สถาปต ยกรรม เชน พระปฐมเจดีย (องคเ ดิม) ลพบุรี หรือละโวเปนอาณาจักรที่มีความเจริญตอเน่ือง เจดียจ ุลประโทน จังหวัดนครปฐม เปนตน ) มาอยางยาวนาน มีพื้นที่ครอบคลุมหลายจังหวัดในประเทศไทย ลพบุรีเปนอาณาจักรท่ีไดรับวัฒนธรรมหลายชาติ ผสมกนั ทง้ั จากอินเดีย ขอม และทวารวดี ชว งแรกลพบุรนี ับถือพระพุทธศาสนานกิ ายเถรวาทตามอยา งอาณาจกั ร • ผลงานทัศนศลิ ปส มยั ลพบุรีเหมอื น หรอื ทวารวดี ผลงานทัศนศิลปที่สรางสรรคขึ้นที่สํารวจพบเปนพระพุทธรูปทําจากสําริด ศิลา รวมท้ังธรรมจักรศิลา แตกตางกับผลงานทัศนศิลปสมยั ทวารวดี ซ่ึงมีอยูเปนจาํ นวนมาก อยางไร แตภ ายหลงั เมอื่ ลพบรุ ตี กอยภู ายใตอ ทิ ธพิ ลของขอม กส็ ง ผลใหพ ระพทุ ธศาสนานกิ าย (แนวตอบ ผลงานทัศนศิลปสมัยลพบรุ ี มหายานและศาสนาพราหมณ - ฮินดูเขามามีบทบาทแทนท่ี ผลงานทัศนศิลปที่สรางข้ึน ในชว งแรกยงั มคี วามคลา ยคลงึ กบั สมยั ทวารวดี ในชวงหลงั ไมว า จะเปนดา นประติมากรรม หรอื สถาปต ยกรรมก็เปล่ียนแปลงไปจากเดิม แตใ นชว งหลงั เมอ่ื ลพบุรีตกอยูภายใตอิทธพิ ล สะทอนใหเห็นการไดรับอิทธิพลของศิลปะขอมมาอยางเดนชัด ผลงานที่สําคัญ ของขอม สงผลใหพ ระพุทธศาสนา เชน พระพุทธรปู ทรงเครื่องปางนาคปรก พระปรางคส ามยอด ปรางคแ ขก นิกายมหายานและศาสนาพราหมณ - ฮินดู จังหวัดลพบุรี ปราสาทหินพิมาย จังหวัดนครราชสีมา ไดเขามามบี ทบาทมากขึ้น ทําใหผ ลงาน ปราสาทหินพนมรุง จังหวัดบุรีรัมย ประติมากรรมรูป ทัศนศิลปใ นชว งหลงั ไมว า จะเปนผลงานดาน พระโพธสิ ัตวอ วโลกิเตศวร ประติมากรรมรปู พระนารายณ ประติมากรรม หรือสถาปตยกรรมลวน รูปแก๒ะส.๓ลักสพมระยั พเรชหียมงบแนสแนผ1แนศลลิะาสมเปยั น ลตานนนา สะทอ นใหเ ห็นศิลปะขอมอยา งชัดเจน เชน (พทุ ธศตวรรษท่ี ๑๒ - ๒๕) พระพุทธรูปทรงเคร่ืองปางนาคปรก แตเดิมมีศูนยกลางอยูในเขตอําเภอเชียงแสน พระปรางคส ามยอด ปรางคแ ขก จังหวัดเชียงราย มีเขตอิทธิพลอยูบริเวณทางภาคเหนือ จงั หวัดลพบรุ ี เปน ตน ) ตอนบน จนกระทั่งถึงชวงพุทธศตวรรษท่ี ๑๙ สมัย พระยามังรายมหาราช จึงไดทรงยายราชธานีมาสรางข้ึน ใหมท่ีเมืองนพบุรีศรีนครพิงคเชียงใหม และกอต้ังเปน ปราสาทหินพนมรุง อําเภอเฉลิมพระเกียรติ จังหวัดบุรีรัมย เปน อาณาจกั รลานนา ปราสาทหนิ ทม่ี คี วามงดงามมากทส่ี ดุ แหง หนง่ึ ในดนิ แดนสยามประเทศ ๑๐๔ เกรด็ แนะครู ขแอนสวอบNเนTน กาOร-คNิดET การสรางสรรคผลงานทศั นศิลปข องไทยไดร บั อิทธิพลจากเร่อื งใดมากที่สดุ ครอู ธบิ ายเพม่ิ เตมิ เก่ียวกบั ผลงานทศั นศิลปของขอมวาเปนการรบั เอาแบบอยาง 1. ความเชื่อ ความศรทั ธาทางพระพุทธศาสนา เทวาลัยของฮนิ ดูมาปรับเปลีย่ น เชน การมีพระปรางคห ลายองค พระปรางค 2. แนวความคดิ สรางสรรคของศิลปน แบบนครวัดมพี ระพักตรข ององคเทพ กลายเปนเอกลักษณใ นศิลปะขอม นางอัปสร 3. อทิ ธิพลจากอนิ เดยี จีน และศรลี ังกา ท่มี ใี บหนากวา ง มีขากรรไกรสะทอ นลกั ษณะคนพน้ื เมอื ง เปน ตน 4. รปู แบบ เทคนิค วสั ดุ อปุ กรณจ ากตะวนั ตก วิเคราะหค าํ ตอบ ตอบขอ 1. เพราะอิทธพิ ลท่มี ีผลตอการสรา งสรรค นกั สนุ ทรยี ศาสตรไ ดใ หความเหน็ วา “ปราสาทหินในอารยธรรมขอมมีความงาม ผลงานทัศนศิลปของไทยมีอยูหลายปจ จยั ดวยกัน แตปจ จยั ที่เดนชัดที่สุด บนความแข็งกระดา งอยา งทไ่ี มเ คยปรากฏทีใ่ ดมากอ น” คอื ปจจยั ดานความเชอ่ื ความศรัทธาทางพระพุทธศาสนา เพราะผลงาน ทศั นศิลปของไทยในแตละยคุ สมัยลว นสรางขึน้ เพ่ือแสดงออกซ่งึ ความ นักเรียนควรรู ศรทั ธาตอ พระพุทธศาสนา เชน วดั สถูป เจดยี  พระพุทธรปู ภาพจิตรกรรม เปน ตน 1 สมัยเชยี งแสน เปน ชือ่ เดิมทใี่ ชเรียกศิลปกรรมในภาคเหนอื สมเดจ็ ฯ กรม- พระยาดาํ รงราชานุภาพทรงกําหนดขึ้น โดยอางอิงจากเอกสารประเภทตาํ นานวา มีเมอื งเชยี งแสนเปนราชธานีและทรงกําหนดอายุศลิ ปะเชียงแสนวา มมี าตง้ั แต ราวพทุ ธศตวรรษที่ 16 ปจ จบุ นั เปลย่ี นมาเรยี กวา “ศลิ ปะลา นนา” ตามชอ่ื อาณาจกั ร 104 คมู ือครู

กระตุนความสนใจ สาํ รวจคน หา ออธธบิ บิ Eาาxยยplคคaวiวnาามมรรู ู ขยายความเขา ใจ ตรวจสอบผล Engage Explore Evaluate Explain Expand Explain อธบิ ายความรู ลักษณะศิลปะสมัยเชียงแสน เปนผลงานที่แสดงถึงศิลปะไทยคอนขาง ใหนกั เรยี นกลมุ ที่ 3 และกลมุ ที่ 4 สงตวั แทน ชดั เจน มกี ารออกแบบสรา งสรรคผ ลงานดว ยความงดงามทเ่ี ปน เอกลกั ษณเ ฉพาะตวั ออกมาอธบิ ายความรูเก่ียวกับผลงานทัศนศลิ ป ซงึ่ อิทธิพลของศิลปะสมยั เชียงแสนไดส ืบทอดสง ตอมายังสมัยลา นนาดวย สมัยเชยี งแสนและสมัยลา นนา และสมัยศรวี ิชยั ผลงานทางดานทัศนศิลปสมัยเชียงแสนสะทอนถึงการไดรับอิทธิพล ตามทไ่ี ดศึกษามาหนาช้ันเรียน พรอมท้งั ให การนบั ถอื พระพทุ ธศาสนานกิ ายเถรวาท ลกั ษณะผลงานทางดา นประตมิ ากรรม นกั เรียนสรปุ สาระสาํ คญั ลงสมดุ บันทกึ จากนั้น สมัยเชียงแสนรุน ๑ พระพุทธรูปจะมีพระวรกายอวบอวน พระพักตรกลม ครูถามนกั เรียนวา คลายผลมะตูม พระขนงโกง พระนาสกิ โคงงุม พระโอษฐแคบเล็กเสมอื น ย้ิมเล็กนอย พระหนุเปนปม พระรัศมีเหนือเกตุมาลาเปนดอกบัวตูม • ผลงานศลิ ปะยคุ แรกทแ่ี สดงถงึ ลกั ษณะเฉพาะ เสนพระศกขมวดพระเกศาใหญ พระอุระนูน ชายสังฆาฏิส้ัน แบบไทยอยางชดั เจน เริม่ ตนในสมยั ใด ทาํ เป1น ชายธง หรอื เปน เขย้ี วตะขาบ สว นใหญส รา งเปน ปางมาร- (แนวตอบ ศลิ ปกรรมสมยั เชยี งแสนเปน จุดเร่ิมตน ของศิลปกรรมสมัยประวตั ิศาสตร วิชัยขัดสมาธิเพชร ฐานที่รององคพระมีทั้งทําเปนกลีบบัว ของไทยทม่ี ีลักษณะรปู แบบทัศนศลิ ปบง บอก ประดับและมีลักษณะแบบฐานเปนเขียงท่ีไมมี ลกั ษณะเชือ้ ชาตแิ ละวถิ ชี ีวิตของไทย ดอกบัวรองรบั อยา งชัดเจน เปนผลงานทศั นศลิ ปท ี่สะทอน สวนพระพุทธรูปสมัยเชียงแสนรุน ๒ อทิ ธิพลของพระพุทธศาสนา นิกายหินยาน หรอื สมยั ลา นนา หรอื สมยั เชยี งใหม ซงึ่ ไดร บั อทิ ธพิ ล และพระพุทธศาสนา นกิ ายมหายาน ของศิลปะสุโขทัยเขามาผสมผสาน พระพักตร พระบรมธาตุดอยสุเทพ เปนสถูปเจดียแบบเชียงแสนผสมแบบลังกา นิยมสรา งพระพทุ ธรูปดว ยสําริด รวมท้ัง เปนรูปไข พระวรกายอวบอวน พระอุระนูน พระรัศมี ตงั้ อยบู นดอยสเุ ทพ จงั หวัดเชยี งใหม นิยมสรา งดว ยแกวและหินสี พระพทุ ธรูป สมยั เชียงแสนรนุ แรกจะมีลักษณะคลายคลงึ ทําเปนเปลวเพลิง ขมวดพระเกศาเล็ก ชายสังฆาฏิยาวจรดพระนาภี มักทําเปนแบบ กบั พระพทุ ธรปู แบบปาละของอินเดยี สวน ขัดสมาธริ าบ ทศั นศิลปเ ชยี งแสนรนุ หลังเร่มิ ปรากฏ ทางดานสถาปตยกรรม เปนศิลปะเชียงแสนที่สรางขึ้นในชวงหลังสมัย พระพุทธรูปทรงเครือ่ ง) อาณาจักรลา นนา ผลงานเดน ๆ เชน เจดียว ดั ปาสกั จงั หวดั เชยี งราย เจดียว ัดเจด็ ยอด (วดั โพธาราม) จงั หวดั เชยี งใหม พระธาตลุ าํ ปางหลวง จังหวัดเชียงราย พระบรมธาตุ- ดอยสเุ ทพ จังหวัดเชียงใหม เปนตน ๒.๔ สมยั ศรีวชิ ัย (พทุ ธศตวรรษที่ ๑๓ - ๑๙) สันนิษฐานวามีศูนยกลางอยูต้ังแตปลายคาบสมุทรมลายูจนถึง เกาะชวาและสุมาตรา รวมไปถงึ บรเิ วณภาคใตข องประเทศไทย โดยเฉพาะ ท่ีเมืองไชยา จังหวัดสุราษฎรธานี เนื่องจากมีการคนพบสถาปตยกรรม ท่สี รางดวยอฐิ เกา แกแ ละคนพบประตมิ ากรรมที่ไดร ับอทิ ธพิ ลมาจากอนิ เดีย ผลงานทางดานทัศนศิลปของอาณาจักรศรีวิชัยเทาที่มีอยู จะเปนผลงาน ทางดา นพระพทุ ธศาสนา ทง้ั นกิ ายมหายานและนกิ ายเถรวาท ผลงานทเ่ี ดน ๆ เชน พระบรมธาตไุ ชยา พระพทุ ธรูปปางนาคปรกสาํ รดิ ปางมารวชิ ัย ประตมิ ากรรมรปู พระโพธสิ ตั วอ วโลกเิ ตศวร เทวรปู พระนารายณ พระพมิ พ- พระโพธสิ ัตวอวโลกิเตศวร ศิลปะสมยั ศรวี ิชัย ถูกคน พบท่อี าํ เภอไชยา ดินดิบ เปน ตน จงั หวัดสรุ าษฎรธานี ๑๐๕ แนวขอสNอบTเนน Oก-าNรคETดิ เกรด็ แนะครู ผลงานทัศนศิลปส มัยเชยี งแสนที่มีความโดดเดน และเปนแบบอยา งในการ ครแู นะนาํ ใหน ักเรยี นศกึ ษาเพ่ิมเติมเกย่ี วกบั ผลงานทางดานทศั นศิลป สรา งสรรคผ ลงานศลิ ปะในยุคตอๆ มา คอื สิง่ ใด สมัยเชยี งแสน โดยนกั เรยี นอาจศกึ ษาจากหนงั สือ “ศิลปะสมัยเชียงแสน ซึง่ จัดพมิ พ โดยกรมศลิ ปากร และนาํ ชมพพิ ิธภัณฑสถานประจําชาติเชยี งใหม” หรืออาจหา 1. สถูป เจดีย ขอมูลเพ่ิมเติมจากสื่ออินเทอรเ นต็ เพอ่ื เปน การเสริมเพมิ่ พูนความรขู องนกั เรียน 2. พระพทุ ธรปู 3. จติ รกรรมฝาผนัง นักเรยี นควรรู 4. งานไมแ กะสลกั 1 ปางมารวชิ ัย ในพระอริ ยิ าบถประทบั นั่งขัดสมาธิราบ พระหตั ถซายวางหงาย วเิ คราะหคาํ ตอบ ตอบขอ 2. เพราะผลงานทศั นศลิ ปส มยั เชยี งแสนทไี่ ด บนพระเพลา พระหัตถข วาวางคว่ําทพ่ี ระชานุ นิ้วพระหัตถช้พี ระธรณี ในบางคร้ัง สวนฐานพระพทุ ธรูปอาจตกแตงดวยประตมิ ากรรมนนู ตํ่า หรือนนู สูง รปู พระยามาร รบั การยกยองและชน่ื ชมมาก ก็คอื พระพทุ ธรูป ซ่ึงเปน แบบอยางใหชางไทย พรอ มพลพรรคและพระแมธรณบี ีบมวยผม ยคุ ตอ ๆ มา นําไปใชเปนแนวทางในการสรา งสรรคผลงาน โดยพระพทุ ธรปู จะมพี ระวรกายอวบอว น พระอรุ ะนนู พระพักตรกลม พระขนงโกง พระนาสิกงมุ พระโอษฐย มิ้ เล็กนอ ย พระหนเุ ปน ปม พระรัศมเี หนือพระเกตุ- มาลาเปน ดอกบวั ตมู หรอื เปลวรศั มี คูมือครู 105

กกรระตะตนุ Eนุ nคคgววaาgามeมสสนนใจใจ สสาํ ํารรEวxวpจจloคคrนeน หหาา ออธธบิ ิบEาาxยยplคคaวiวnาามมรรู ู ขยายความเขาใจ ตรวจสอบผล Expand Evaluate Engage Explore Explain กระตนุ ความสนใจ Engage ครูตง้ั ประเดน็ ถามนักเรยี นวา ó. ¼Å§Ò¹·ÑȹÈÅÔ »ÊŠ ÁÂÑ ÊØ⢷Ñ • “รงุ อรณุ แหง ความสขุ ” หมายถงึ ยคุ สมยั ใด ศิลปกรรมสมัยสุโขทัยเริ่มตนต้ังแตเม่ือพอขุนศรีอินทราทิตยสถาปนากรุงสุโขทัยเปนอิสระไมขึ้นแกขอม ของไทย เมื่อราว พ.ศ. ๑๘๐๐ หลังจากน้ันก็มีการสรางสรรคผลงานทัศนศิลปข้ึนมาอยางมากมาย แตเดิมนั้นสุโขทัยไดรับ (แนวตอบ สมัยสโุ ขทัย มาจากคําวา สขุ + อุทยั อทิ ธพิ ลการนบั ถอื ศาสนาและแบบอยา งศลิ ปกรรมจากพวกขอม ตอ มาจงึ ไดส รา งผลงานทศั นศลิ ปในพระพทุ ธศาสนา ซ่งึ สอดคลองกบั การเปนราชธานแี หงแรก นิกายเถรวาทลทั ธิลังกาวงศ มกี ารออกแบบสรา งงานทัศนศิลปท ี่มเี อกลักษณเ ฉพาะเปนของตนเอง ท่ีถอื วา มีความ ของไทย เสมอื นเปน “รุงอรณุ ” หรือจุดเร่มิ ตน งดงามมากที่สดุ สมัยหน่งึ ของไทย โดยเฉพาะพระพทุ ธรูปและสถูปเจดยี ต า งๆ ของความเจรญิ สันตสิ ขุ ของไทยตราบจนถงึ มรดกศิลปกรรมสมัยสุโขทัย เปนผลงานทัศนศิลปที่มีคุณคาและมีลักษณะที่เปนเอกลักษณเฉพาะตัว ทกุ วันน)้ี ท้งั ในดา นแนวคดิ รูปแบบ และเน้อื หา ซง่ึ สามารถจําแนกผลงานในแตล ะดานได ดงั น้ี สาํ รวจคน หา Explore ๓.๑ ดา นจิตรกรรม ในสมยั สุโขทัย ภาพจติ รกรรมมีทัง้ ภาพลายเสน และภาพเขยี นสี โดยเฉพาะการเขยี นภาพลายเสน สลักบน แผน หนิ ชนวน ประดบั มณฑปวัดศรชี ุม จังหวดั สุโขทัย เปน ภาพชาดกที่ไดร บั อทิ ธิพลจากศิลปะลงั กา โดยเฉพาะรปู ใหน กั เรยี นศึกษา คน ควา เกยี่ วกบั ผลงาน เทวดาจะมีลักษณะใกลเคยี งกบั ศิลปะของลงั กาเปน อยา งมาก ทัศนศิลปส มยั สโุ ขทยั ในดา นจติ รกรรม สาํ หรบั จติ รกรรมฝาผนงั นน้ั จะแตกตา งไปจากภาพลายเสน สที ่ีใชเ ปน สแี บบดาํ แดง ทเี่ รยี กวา “สเี อกรงค” ประติมากรรม และสถาปตยกรรม จากแหลง (Monochrome) ภาพเขียนที่สําคัญ คือ ภาพจิตรกรรมฝาผนังพระพุทธรูปปางมารวิชัย ในเจดียวัดเจดียเจ็ดแถว การเรียนรูตา งๆ เชน หนงั สือเรยี น หอ งสมุด อําเภอศรีสัชนาลัย จังหวัดสุโขทัย ซ่ึงเปนภาพท่ีไดรับอิทธิพลมาจากศิลปะอินเดีย ลังกา และเขมรผสมผสานกัน อนิ เทอรเ นต็ เปน ตน แตก ม็ ลี ลี าลายเสน ทม่ี คี วามออ นชอ ยตามแบบฉบบั ของศลิ ปะสโุ ขทยั แฝงอยดู ว ย โดยเปน ภาพอดตี พระพทุ ธเจา ประทบั นง่ั เรยี งเปน แถว ๒๘ พระองค มภี าพเทวดาและกษัตรยิ น ัง่ หอ มลอมสลบั กันไป สที ่ีใชม สี ดี ําและสแี ดงเปน สวนใหญ อธบิ ายความรู ๓.๒ ดา นประตมิ ากรรม Explain ไดแก การทําเครื่องสังคโลก1และการสราง ผลงานทางดานประติมากรรมที่สําคัญในสมัยสุโขทัย ครนู ําภาพผลงานจิตรกรรม ประติมากรรม พระพุทธรูป ทางดานการทําเคร่ืองสังคโลกถือเปนผลงานการสรางสรรคที่พัฒนาขึ้นมาใหม นอกเหนือจากการทํา และสถาปต ยกรรมท่เี กิดข้นึ ในสมัยสโุ ขทยั มาให เครื่องปน ดินเผาที่มีอยูเ ดมิ โดยไดรับการถา ยทอดวิทยาการมาจากประเทศจีน เครอ่ื งสงั คโลกจดั ทําขน้ึ นกั เรยี นดู จากนนั้ ครถู ามนกั เรียนวา เพ่ือเปนเครื่องใชสอยในชีวิตประจําวัน ประดับตกแตงศาสนสถานและสงออกไปจําหนายยัง ตา งประเทศ โดยมากทาํ เปน จาน ชาม ไห แจกนั ตกุ ตา เครอื่ งตกแตง ทม่ี เี นอื้ ละเอยี ด เชน • ลักษณะท่โี ดดเดน ของงานจิตรกรรม รูปชา งศึก ตกุ ตา เจดีย เปน ตน โดยสว นใหญจ ะมสี ีนํ้าตาล สนี าํ้ ตาลปนสีเหลอื ง ประติมากรรม และสถาปตยกรรมที่เกิดขึน้ สเี ขียว สีเขียวไขกา และสีขาวทบึ ในสมัยสุโขทยั คอื ส่ิงใด สาํ หรบั ผลงานการสรา งพระพทุ ธรปู สว นใหญใ นสมยั สโุ ขทยั (แนวตอบ นกั เรียนสามารถแสดงความคิดเห็น นิยมสรางพระพทุ ธรูป ๔ อิริยาบถ คอื น่งั นอน ยืน และเดิน ไดอ ยา งอสิ ระ) มีพระพักตรรูปไข น่ิงสงบ แยมพระโอษฐเล็กนอย สะทอนถึง สภาวะแหงปติสุขอันมีอยูภายในอยางสมบูรณ หลังจากทรง • ผลงานที่เกิดข้ึนในสมัยสโุ ขทัยจะสะทอน บรรลสุ มั มาสมั โพธญิ าณ พระพทุ ธรปู ทเ่ี ปน เอกลกั ษณเ ดน ของ แนวคิดในเร่ืองใดเปน หลกั ศิลปะสุโขทัย คือ พระพทุ ธรูปปางลลี า (แนวตอบ นกั เรยี นสามารถแสดงความคดิ เหน็ ไดอยางอสิ ระ) เคร่ืองสังคโลกของสุโขทัย มีทั้งทําเปนเคร่ืองใชสอยและใชประดับ ตกแตง ๑๐๖ นกั เรยี นควรรู ขแอนสวอบNเนTน กาOร-คNิดET ขอ ใดกลาวถึงลักษณะของพระพุทธรปู สมัยสโุ ขทัยไดอ ยา งถูกตอ ง 1 เครื่องสงั คโลก สนั นษิ ฐานวา มาจากคาํ วา “ซอ งโกลก” ซงึ่ หมายถึง เตาเผา 1. พระรศั มที าํ เปนเปลว ขมวดพระเกศาเลก็ พระพักตรร ูปไข พระขนงโกง แผนดินซอ ง เนอ่ื งจากสโุ ขทยั ไดร ับเทคนคิ การทําเคร่ืองสงั คโลกมาจากประเทศจีน พระนาสิกงมุ พระโอษฐยิ้มเล็กนอย 2. พระเกศมาลาเปนตอ มสน้ั พระพักตรร ูปไข พระขนงโกง พระนาสกิ งุม ปจ จบุ นั เคร่ืองสงั คโลกเปนสินคาสงออกท่สี าํ คญั ของไทยและเปน หัตถกรรม พระโอษฐย ิม้ เลก็ นอย ของจังหวดั สุโขทยั เครือ่ งสังคโลกของจังหวดั สโุ ขทยั จะใชดนิ เน้อื แกรง 3. พระเกศมาลาเปนตอ มสัน้ ไมม ีไรพระศก พระโอษฐแบะ จวี รแนบ (Stoneware) และใชอณุ หภมู ใิ นการเผาสงู ประมาณ 1,150 - 1,280 องศาเซลเซยี ส พระวรกาย นิยมปน ข้นึ เปน ภาชนะ เครอื่ งใช และเคร่อื งประดบั อาคารตา งๆ 4. พระพกั ตรร ปู ไข พระวรกายอวบอวน พระอรุ ะนูน พระรัศมที ําเปน เปลวเพลงิ และขมวดพระเกศาเลก็ มมุ IT วเิ คราะหคาํ ตอบ ตอบขอ 1. เพราะพระพทุ ธรูปสมยั สุโขทยั มีพุทธลกั ษณะ เฉพาะที่โดดเดนและงดงาม โดยพุทธลักษณะท่ีเห็นไดเดนชัด คอื มีรัศมที ํา นกั เรียนสามารถศึกษาเพิม่ เตมิ เกยี่ วกบั ศิลปกรรมสมัยสโุ ขทยั ไดจ าก เปนเปลว ขมวดพระเกศาเลก็ พระพกั ตรรูปไข พระขนงโกง พระนาสกิ งุม http://www.youtube.com โดยคน หาจากคําวา ประวัติศาสตรศลิ ปะสโุ ขทยั หรือ พระโอษฐอ มย้ิมเล็กนอ ย พระอังสาใหญ บน้ั พระองคเ ล็ก ครองจีวรหมเฉยี ง สโุ ขทยั ชายจีวรยาวลงมาถึงพระนาภี ปลายเปน ลายเข้ยี วตะขาบ 106 คมู อื ครู

กระตนุ ความสนใจ สาํ รวจคน หา ออธธบิ บิ Eาาxยยplคคaวiวnาามมรรู ู ขยายความเขา ใจ ตรวจสอบผล Engage Explore Evaluate Explain Expand Explain อธบิ ายความรู นอกจากพระพุทธรูปสําริดแลว ในสมัยสุโขทัยยังนิยมทําพระพุทธรูปปูนปนดวย มีท้ังพระพุทธรูปนูนสูง ใหน กั เรียนรวมกันอภิปรายเก่ยี วกับผลงาน ทัศนศลิ ปสมยั สุโขทยั ในดา นจิตรกรรม ปแบระบดลบั ออยาตควั ารเชพนทุ ธพสรถะาอนจนเะชวน ดั ศพรรีชะมุพุทพธรระูปอนัฏูนฐาสรูงสปาวงัดลสีละาพทาีว่ นัดหตินระพพรังะทพอทุ งธหรลปู าปงูนจปงัน หรวอดั บสพุโขระทเัยจดียพใรหะญพทุ วธัดรชูปาปงนูลปอมน 1 ประติมากรรม และสถาปตยกรรมตามทีไ่ ดศกึ ษา มาหนาชนั้ เรยี น พรอมทัง้ ใหนักเรยี นสรปุ สาระ จงั หวดั สโุ ขทยั เปน ตน สาํ คัญลงสมดุ บันทกึ จากน้นั ครูถามนกั เรียนวา ขณะเดยี วกนั ในสมยั สโุ ขทยั ยงั มกี ารหลอ เทวรปู สาํ รดิ ขนึ้ หลายองค เชน พระอศิ วร พระอมุ า พระวษิ ณุ หรอื • ผลงานประตมิ ากรรมทสี่ าํ คัญในสมยั สุโขทัย พระนารายณ พระพรหม พระหรหิ ระ (พระอิศวรและพระนารายณร วมกันเปนองคเดยี ว) เปนตน เพอ่ื ใชบ ูชาและ ไดแกผลงานใด ประกอบพระราชพธิ ตี า งๆ ของราชสาํ นกั ซงึ่ ยงั คงยดึ ถอื ขนบธรรมเนยี มตามแบบอยา งของศาสนาพราหมณ - ฮนิ ดอู ยู (แนวตอบ ผลงานประติมากรรมทส่ี ําคัญใน สมัยสโุ ขทัย ไดแก พระพทุ ธรปู โดยเฉพาะ นอกจากน้ี ในสมยั สโุ ขทยั ยงั นยิ มสรา งพระพทุ ธบาทจาํ ลองตามอทิ ธพิ ลของศลิ ปะลงั กาดว ย มที ง้ั ศลิ าและ พระพุทธรปู ปางลีลาท่ีไดร บั การยกยอ งวา สาํ ริด เชน รอยพระพุทธบาทจาํ ลอง วดั เสดจ็ จังหวดั กาํ แพงเพชร เปน ตน เปน ความงดงามสูงสุดของพุทธปฏิมากรรม- ไทย) ๓.๓ ดานสถาปตยกรรม สถาปตยกรรมทส่ี ําคญั ของสุโขทัย จะประกอบไปดว ยเจดีย อาคาร วหิ าร และอุโบสถ ๑) เจดยี  เจดยี แบบสโุ ขทัยแท ฐานจะเปน ส่ีเหล่ยี ม ๓ ชน้ั ตงั้ ซอ นกัน องคเจดียม ลี ักษณะเปน ทรงกลม หรอื ยอ มมุ แบบเหลย่ี ม มซี มุ จระนาํ ปลายเจดยี จ ะทาํ เปน รปู ทรงพมุ ขา วบณิ ฑ หรอื ดอกบวั ตมู เชน พระเจดยี อ งคใหญ ทวี่ ดั มหาธาตุ พระเจดยี องคกลางทีว่ ดั เจดยี เจ็ดแถว จังหวดั สุโขทัย เปนตน เกร็ดศลิ ป หมวดพระพุทธรปู สมัยสุโขท2ัย พระพุทธรปู สมยั สุโขทยั สามารถจดั แบงออกเปน ๔ หมวด ไดแก ๑. หมวดใหญ เปนลักษณะของศิลปะสุโขทัยโดยเฉพาะ พุทธลักษณะจะมีพระรัศมีทําเปนเปลว ขมวดพระเกศาเล็ก พระพักตรรูปไข พระขนงโกง พระนาสิกงุม (ตามแบบมหาบุรุษ ลักษณะของอินเดีย) พระโอษฐอมยิ้มเล็กนอย พระอังสาใหญ บ้ันพระองคเ ล็ก ครองจีวรหมเฉยี ง ชายจีวรยาวลงมาถึงพระนาภี ปลายเปนลายเข้ียวตะขาบ นิยมทําปางมารวิชัย ประทับขดั สมาธริ าบ ฐานเปน หนา กระดานเกลี้ยง ๒. หมวดกําแพงเพชร มีลักษณะพระพักตรตอนบนกวาง พระหนุเสยี้ ม ๓. หมวดพระพทุ ธชนิ ราช พระพกั ตรค อน ขางกลม พระองคคอนขางอวบอวน นิ้ว- พระหตั ถท ั้ง ๔ มปี ลายเสมอกนั หมวดนี้ เช่ือกนั วาเรมิ่ สรางในสมยั พระยาลิไทย ๔. หมวดเบ็ดเตล็ด (หมวดวัด ตะกวน) เปนหมวดพระพุทธรูปแบบสุโขทัยท่ีมี ศิลปะแบบเชียงแสนและศิลปะแบบลังกาเขามาปน อยมู าก บางองคมลี ักษณะชายสังฆาฏิ หรือจวี รส้นั พระนลาฏแคบแตพระวรกายและฐานมักทําเปน แบบสโุ ขทัย ๑๐๗ แนวขอสNอบTเนน Oก-าNรคETดิ นักเรยี นควรรู ลักษณะพระเจดียทเี่ ปน เอกลกั ษณเฉพาะแบบสโุ ขทยั แทมลี ักษณะเปน แบบใด 1 วดั ชา งลอ ม ท่ีอยใู นจงั หวัดสุโขทยั มที ง้ั หมด 2 แหง โดยแหง แรกอยูในเขต 1. องคพระเจดียท ําเปน ทรงระฆังควาํ่ อุทยานประวัตศิ าสตรส โุ ขทยั สวนแหงท่ี 2 ตัง้ อยูในเขตอทุ ยานประวตั ิศาสตร 2. เจดยี ม ีขนาดใหญค ลา ยเทวาลัย ศรสี ัชนาลัย เจดียท้ัง 2 องคม ีลักษณะคลา ยกนั คือ มชี า งลอ มรอบฐาน 3. ฐานทาํ เปน ทรงกลมซอ นทับกนั แตค นสวนใหญมักจะจาํ สลบั กบั วดั สรศักดใิ์ นเขตอุทยานประวตั ิศาสตรสโุ ขทยั 4. ตอนปลายทําเปนทรงพุม ขา วบิณฑ ทม่ี ีชา งอยรู อบฐานเจดยี เ ชนเดียวกัน 2 พระพุทธรูปสมัยสโุ ขทยั มพี ุทธลักษณะออ นชอยงดงาม ซ่งึ เปนแบบอยา ง วเิ คราะหค ําตอบ ตอบขอ 4. เพราะเจดียทีเ่ ปนเอกลกั ษณแบบสโุ ขทัยแท และมีอิทธพิ ลอยา งมากตอการสรา งพระพุทธรปู ในสมัยหลังๆ จนถึงปจ จบุ นั นี้ ตอนปลายขององคพระเจดยี จ ะทําเปนทรงสูง บรเิ วณปลายยอดทําเปน รูปดอกบัวตมู หรือทรงพมุ ขาวบณิ ฑ เชน พระเจดยี ประธานทว่ี ดั มหาธาตุ จงั หวดั สโุ ขทยั เปน ตน ซ่งึ ลกั ษณะเจดียแบบนีจ้ ะนิยมสรา งกันในสมยั สุโขทยั เทานั้น คมู ือครู 107

กระตนุ ความสนใจ สํารวจคน หา ออธธบิ บิ Eาาxยยplคคaวiวnาามมรรู ู ขยายความเขา ใจ ตรวจสอบผล Explore Expand Evaluate Engage Explain Explain อธบิ ายความรู ครใู หนกั เรียนสรุปสาระสาํ คญั เกี่ยวกับผลงาน ในสมัยสุโขทัยยังมีการสรางเจดียทรงกลมแบบลังกา ทัศนศิลปส มัยสโุ ขทยั ในดานจิตรกรรม (ทรงระฆังควํ่า) มีฐานเปนรูปส่ีเหล่ียม บางแหงทําเปนรูปปูนปนชาง ประตมิ ากรรม และสถาปตยกรรม เปนแผนผัง เจดียท รงพุม ขา วบณิ ฑ ความคิด (Mind Mapping) ลงกระดาษรายงาน สง ครูผูส อน จากนัน้ ครถู ามนักเรียนวา ครึ่งตัวยื่นศีรษะออกมารายรอบท่ีฐานพระเจดีย ฐานชั้นท่ี ๒ มีซุม ประดิษฐานพระพุทธรูปอยูโดยรอบ ตอจากน้ันจึงเปนฐาน • โบสถและวหิ ารแตกตา งกนั อยา งไร กลมซอนขึ้นไปจนถึงองคระฆัง สวนบนขององคระฆังเปน (แนวตอบ โบสถและวิหารเปนส่งิ กอ สราง บัลลังกรูปสี่เหลี่ยมตอดวยปลองไฉน รูปวงแหวนเปน ในพระพุทธศาสนา โดยโบสถเปน สถานที่ ชนั้ ๆ จนถงึ ยอดรปู ดอกบวั ตมู เชน พระเจดยี ว ดั ชา งลอ ม ประกอบพิธีกรรมตางๆ เชน การอุปสมบท จงั หวัดสโุ ขทยั เปน ตน นอกจากน้ี ยังมีการสรางเจดยี  การถวายกฐิน การฟงพระธรรมเทศนา แบบลังกาผสมศรวี ิชยั ดวย สวนวิหารใชเ ฉพาะการจาํ ศลี ภาวนา ๒) อาคาร อาคารทย่ี งั หลงเหลืออยู ลกั ษณะภายนอกท่เี หน็ ไดชัดเจน คอื วหิ าร มีลักษณะเปนอาคารโถง หรืออาคารท่ีมี จะมลี กั ษณะใหญก วาโบสถ โบสถจ ะมเี สมา ฝาผนงั มหี ลงั คาซอ นกนั ขนึ้ ไปเปน ชนั้ ๆ ผงั ลอมรอบ เพราะเสมาเปนหลักแสดงเขตของ อาคารเปน รปู สเี่ หลย่ี มผนื ผา ทางดา นหนา โบสถ ซึง่ กําหนดไวใหเ ปน ทีส่ ําหรับพระสงฆ เจดยี ท รงพมุ ขา วบิณฑ วัดมหาธาตุ จงั หวัดสุโขทยั เปน ศลิ ปะแบบสุโขทยั แท มาประชุมทาํ พธิ ีตางๆ ในทางศาสนา สวนวหิ ารจะไมม ีเสมา ท้ังน้ี โบสถและวิหาร กอเปนมขุ ย่ืนออกมา มบี นั ไดขึ้น ๒ ขา ง จะมพี ระพทุ ธรปู เปน พระประธานองคใ หญ อยูภายในเสมอ) เชน วหิ ารท่วี ดั สวนแกวอุทยานนอย จงั หวัดสโุ ขทัย เปนตน สําหรับอาคารท่ีกอ ดวยศลิ าแลง หลงั คาจะใชศ ิลาแลง เรียงซอนเหล่ือมกันขึ้นไปจนถึงขั้นสูงสุดท่ีไปบรรจบกัน สวนสถาปตยกรรมรูปทรงอาคารท่ีมีลักษณะเปนส่ีเหลี่ยม จะมหี ลังคาเปน ช้ันแหลมลดหลน่ั กนั ไปถึงยอด ทาํ เปน ชน้ั ประมาณ ๓ ช้นั เรียกวา “มณฑป” มีทั้งแบบท่มี ีผนงั และ แบบมีโถง เชน มณฑปวัดศรชี ุม จังหวัดสุโขทัย เปน ตน ๓) วหิ าร มีลกั ษณะใหญกวา โบสถ ทําเปน กําแพงทึบแลว เจาะหนาตางเปน ชองเลก็ ๆ มลี กู กรงทาํ ดวยอิฐ หรือดินเผาปน เปนลกู แกวกน้ั เพ่อื ใหแ สงลอดเขาไปขางในได แบง ออกเปน ๒ แบบใหญๆ ดังน้ี ๓.๑) วหิ ารแบบแรก มโี ครงสรา งอาคารแบบผนงั เปด โลง หรอื วหิ ารโถง สรา งอยบู นผงั สเี่ หลยี่ มผนื ผา ยกระดบั ขนึ้ ไปจากพน้ื เลก็ นอ ย ชอ งผนงั ของวหิ ารมกี ารกอฐานสงู ขน้ึ เพอื่ ทําเปน ที่ประดษิ ฐาน พระพทุ ธรปู วหิ ารดา นขา งมแี นวเสารว ม ทาํ หนา ทร่ี องรบั ตวั ไมส ว นทเ่ี ปน โครงสรา งของหลงั คาประธานและ เสาชั้นนอกซง่ึ เรยี งรายเปนแถว ถดั ออกมาจะ รองรับหลังคาปกนก วิหารท่ีปลูกสรางใน ลกั ษณะน้ี เชน วิหารวัดมหาธาตุ วิหาร- ชา งลอ ม วหิ ารพระอฏั ฐารส วหิ ารวดั ศรชี มุ วิหารวัดเจดียเจ็ดแถว จังหวัดสโุ ขทัย เปน ตน วิหารวดั ศรสี วาย จงั หวดั สโุ ขทัย มีโครงสรา งแบบมีผนงั กอลอ ม ทัง้ ๔ ดา น ดา นหนา ทําเปนมุขย่ืนออกมา ๑๐๘ เกรด็ แนะครู ขแอนสวอบNเนTน กาOร-คNิดET คาํ วา “สเี อกรงค” (Monochrome) ในงานจิตรกรรมฝาผนังสมัยสโุ ขทัย ครูอธบิ ายเสริมเพิ่มเตมิ วา การเรยี นรูทศั นศิลปใ นสมยั สโุ ขทยั นักเรียนควร มีลกั ษณะอยางไร เรยี นรคู ุณลกั ษณะสาํ คัญของงานทัศนศิลปสมยั สโุ ขทัย โดยเฉพาะงานประตมิ ากรรม 1. สเี พยี งสีเดยี ว คอื สีแดง ซ่ึงมีลักษณะโดดเดนอนั เปน เอกลกั ษณของงานทศั นศลิ ปไทย กลา วคือ ไมแ สดง 2. สเี พียงสเี ดยี ว คอื สสี ม 3. สี 2 สี คือ สีแดงและสดี าํ ความแตกตางของพ้นื ผิว ไมนยิ มปน หรอื แกะสลัก 4. สี 2 สี คอื สแี ดงและสที อง รูปคนเหมอื น ไมแ สดงกลามเนอ้ื ในภาพคนและสตั ว วเิ คราะหคาํ ตอบ ตอบขอ 3. เพราะงานจิตรกรรมฝาผนงั สมัยสุโขทัย และแฝงอยใู นลกั ษณะของเครื่องประดบั ตกแตง ตัวอยา ง สีที่ใชจะเปนแบบดาํ แดง เรยี กวา “สีเอกรงค” (Monochrome) ภาพเขียน งานประตมิ ากรรมทสี่ ําคญั ไดแ ก องคพ ระพทุ ธชนิ ราช ท่สี าํ คัญ คอื ภาพจติ รกรรมฝาผนงั พระพุทธรูปปางมารวิชยั ในเจดียว ัดเจดยี - จังหวัดพิษณโุ ลก ซง่ึ เปน พระพทุ ธรูปสุโขทัยทม่ี ี เจด็ แถว อําเภอศรสี ัชนาลัย จังหวัดสโุ ขทยั ซึง่ เปน ภาพทไี่ ดรบั อทิ ธพิ ล ความงดงามยิ่ง และแสดงใหเ หน็ ถึงพระวรกายที่ มาจากศิลปะอนิ เดีย ลงั กา และเขมรผสมผสานกนั ปราศจากกลามเน้อื แตเกลี้ยงเกลากลมกลนื แลดูสงบนง่ิ เปน ท่ีนาศรทั ธา เลื่อมใส สังเกตทน่ี ิว้ พระหตั ถสีน่ ิว้ มี ความยาวเทา กนั และเรยี งชดิ ตดิ กนั เพอื่ ใหม พี ทุ ธลกั ษณะ ตา งจากมนษุ ย 108 คมู อื ครู

กกรระตะตนุ Eนุ nคคgววaาgามeมสสนนใจใจ สสาํ าํ รรEวxวpจจloคคrนeน หหาา ออธธบิ ิบEาาxยยplคคaวiวnาามมรรู ู ขยายความเขา ใจ ตรวจสอบผล Evaluate Engage Explore Explain Expand Engage กระตนุ ความสนใจ ๓.๒) วหิ ารแบบที่ ๒ มโี ครงสรางแบบมีผนงั กอ ลอ มท้งั ๔ ดาน ภายในวหิ ารดา นหลังกอเปนฐาน ครูใหนกั เรยี นดภู าพจิตรกรรมตวั อยา ง ยกพน้ื สงู ไวป ระดษิ ฐานพระประธาน ด“ลา ูกนมหะนหา ววดหิ 1”ารเจพะื่อมใมีหขุแยสน่ืงเอขอา กมเชานแบวบหิ “ามรขุวัดโถศงร”สี วสาว ยนผวนัดงั นดาา งนพขญา งาทจง้ั ัง๒หวขัดอสงโุวขหิ ทายัร ในสมุดขอย จากหนงั สอื เรยี น หนา 110 ในแตละชองเสาจะทาํ เปนชองแบบ แลวรวมกนั แสดงความคิดเหน็ เก่ยี วกับรปู แบบของ ซง่ึ ผนงั ดา น๔น)อกโมบีกสาถรตหกรแือตพง ดระว อยผโุ บลสงาถนสปมูนัยปสนโุ อขยทา ัยงจสะวกยองดามว ยเโปคนรงตศนิลาแลง2ฉาบปูน โครงสรางหลังคานยิ มเรียงดวย การใชสีและลกั ษณะเร่ืองราวของภาพวา มรี ูปแบบ กอ นศลิ าเหลย่ี มซอนกนั เปน รปู กลบี บวั หรอื เรยี งตัง้ แตใหญไ ปหาเล็ก เปนทรงยอดมณฑป นอกจากนี้กม็ โี บสถท ีม่ ี เปน อยา งไร โครงสรา งเปนไมแบบศาลาโถง มหี ลงั คาปก นกคลุมตํ่า ไมมีบานหนาตา ง แตเ จาะผนังเปน ลูกกรงประดบั ดวยปนู ปน เชน ผนังวหิ ารวัดนางพญา จังหวัดสโุ ขทยั เปน ตน จากนั้นครูใหข อ เสนอแนะเพิม่ เตมิ วา ภาพ เครื่องบนหลงั คาของโบสถ หรอื อุโบสถสมยั สุโขทยั จะมกี ารประดับดว ยเครื่องสงั คโลก เชน ชอ ฟา บราลี จติ รกรรมในสมุดขอ ย นับเปนภาพจติ รกรรมท่ี เปน ตน โบสถส โุ ขทยั แทบทกุ หลงั จะหนั หนา ไปทางทศิ ตะวนั ออก มแี ผนผงั เปน รปู สเ่ี หลย่ี มผนื ผา เชน โบสถว ดั มหาธาตุ แสดงเอกลักษณข องไทยไดช ดั เจน กลา วคอื ใชส ี โบสถว ดั นางพญา จงั หวดั สโุ ขทัย เปนตน แบนๆ แบบ 2 มติ ิ ตัดเสน ที่รปู และลวดลายไทยได นอกจากน้ี ยังมสี ถาปตยกรรมอีกประเภทหนึ่ง ซ่งึ ยงั คงเหลอื รอ งรอยมาจนถงึ ปจ จบุ นั คือ กาํ แพงเมือง อยา งออนชอยงดงาม เปนงานจิตรกรรมแบบไทย ประเพณีที่ควรอนุรกั ษไ ว ซมุ ประตู ปอมปราการ โดยกาํ แพงเมืองจะมกี ารขดุ คลู อมรอบ ตวั อยา งทเ่ี ห็นไดเ ดน ชดั เชน กําแพงเมอื งเกา สุโขทัย สาํ รวจคน หา Explore จงั หวดั สุโขทัย กําแพงและปอ มทงุ เศรษฐี จงั หวัดกาํ แพงเพชร เปน ตน ô. ¼Å§Ò¹·ÑȹÈÅÔ »ŠÊÁÑÂÍÂظÂÒ ใหน ักเรยี นศึกษา คนควาเกี่ยวกบั ผลงาน ทัศนศลิ ปส มยั อยธุ ยา ในดา นจติ รกรรม แบบอยางงานทัศนศิลปสมัยอยุธยาเจริญขึ้นทางภาคกลางของประเทศไทย มีชวงเวลาวิวัฒนาการ ประติมากรรม และสถาปตยกรรม พรอ มท้ังหา นานถงึ ๔๑๗ ป แนวคิดและเนือ้ หาของผลงานทัศนศิลปส วนใหญจะยังคงสะทอนถึงความศรัทธาในพระพทุ ธศาสนา ตวั อยางภาพผลงานทัศนศิลปส มัยอยธุ ยามา นกิ ายเถรวาท มกี ารสรา งผลงานทศั นศลิ ปเ ปน จาํ นวนมากเพอ่ื ถวายแดพ ระศาสนา แตข ณะเดยี วกนั กม็ กี ารสรา งสรรค ประเภทละ 1 ผลงาน จากแหลงการเรียนรตู า งๆ ผลงานสําหรับพระมหากษัตริยดวย โดยเฉพาะการกอสรางปราสาทราชวัง เพ่ือใชเปนท่ีประทับในกรุงศรีอยุธยา เชน หนังสอื เรยี น หอ งสมุด อนิ เทอรเนต็ เปน ตน ซึ่งมคี วามวจิ ติ รงดงาม โดยนาํ เอาชางแขนงตางๆ มารว มกันสรางสรรคข ึน้ กจิ กรรม ศิลปป ฏบิ ัติ ๗.๑ อธบิ ายความรู Explain กิจกรรมท่ี ๑ ใหน ักเรียนแตละคนจัดทําเสน เวลา (Time Line) แสดงถงึ พฒั นาการทางดานประวตั ศิ าสตรศ ลิ ปะ ครูต้ังประเด็นถามนักเรยี นวา ของไทยนับต้ังแตอดีตมาจนถึงปจจุบัน แลวนําสงครูผูสอน จากนั้นใหคัดเลือกผลงานท่ีนําเสนอ • ความสวยงามของงานศลิ ปะสมยั อยุธยาอยูที่ ไดอ ยางนา สนใจและมีขอ มูลถูกตอ ง จาํ นวน ๑๐ ผลงาน นําไปแสดงที่ปายนเิ ทศ ส่งิ ใด กจิ กรรมที่ ๒ ใหน กั เรยี นแบง กลุม กลุม ละ ๕ คน ใหศ กึ ษาคน ควา ขอ มูลเก่ียวกบั ผลงานทศั นศิลปข องอาณาจกั ร (แนวตอบ นักเรียนสามารถแสดงความคดิ เหน็ โบราณในดนิ แดนไทยจนถงึ สมยั อาณาจกั รสโุ ขทยั มา ๑ อาณาจกั ร โดยเนน ใหม ภี าพประกอบใหม าก ไดอยางอิสระ) ผลงานทที่ ําเสร็จเรยี บรอ ยแลว นาํ สงครผู ูสอนและใหสง ตวั แทนมานาํ เสนอผลงานท่ีหนา ชน้ั เรยี น • ถานักเรยี นตองการศกึ ษาเกยี่ วกบั งานศิลปะ สมัยอยุธยาควรเลอื กไปศึกษาสถานทีใ่ ด กจิ กรรมที่ ๓ ใหนักเรียนหาภาพประกอบเกี่ยวกับผลงานทัศนศิลปในดินแดนไทย นับต้ังแตสมัยยุคกอน เพราะเหตใุ ดจงึ เปนเชน น้ัน ประวัติศาสตรจนถึงสมัยสุโขทัย แลวนําไปจัดนิทรรศการในหัวขอ “ผลงานทัศนศิลปไทยในอดีต” (แนวตอบ นกั เรียนสามารถแสดงความคิดเห็น เปนเวลา ๒ สัปดาห ไดอ ยางอสิ ระ) ๑๐๙ แนวขอ สNอบTเนนOก-าNรคETดิ นักเรียนควรรู เพราะเหตใุ ดจึงกลา ววา พระพทุ ธศาสนามีอทิ ธพิ ลตอการสรา งสรรค 1 ลกู มะหวด ลูกกรงของวิหาร นิยมทําดวย ผลงานทศั นศลิ ปสมยั อยุธยามากทีส่ ดุ หิน หรือไม ทําเปน ทอนกลมกลึงเปน ขอ ๆ แนวตอบ เพราะมีผลงานจาํ นวนมากมาย ไมวาจะเปน งาน จติ รกรรม ตอเนือ่ งกนั คลายผลมะหวดเรียงตอ กัน มีท่ีมา ประติมากรรม สถาปตยกรรม รวมถึงผลงานประณตี ศิลปท ่ีมีความงดงาม จากตน มะหวดทีอ่ อกผลเปน ชอ ซ่ึงลว นสรางขึ้นเพอ่ื แสดงออกถึงความศรทั ธา เลอ่ื มใส ตลอดจนเพอ่ื ชว ย 2 ศิลาแลง เปน วสั ดใุ นธรรมชาตอิ ยา งหน่ึง สบื ทอดอายแุ ละสรา งความเจรญิ รงุ เรอื งใหแ กพ ระพทุ ธศาสนาทัง้ สน้ิ จึงสามารถ มลี กั ษณะคลา ยกบั หิน มีสแี ดง สีสม หรอื สีน้าํ ตาลเขม มีรูพรุนทั่วไป นยิ มนาํ มาใช กลา วไดว า พระพทุ ธศาสนาเปนแรงผลักดนั สําคัญที่ทําใหเ กดิ การสรา งสรรค ผลงานดงั กลาวในสมยั อยุธยาไดม ากท่ีสดุ เปนวัตถุดบิ ในการกอ สรา ง โดยใชข วานเหลก็ สกดั เซาะเปนรูปกอนกอน แลวจงึ ใชช ะแลงงัด ออกจากพ้ืน หลงั จากนน้ั จึงนํากอ นศลิ าแลง แตล ะกอนมาแตง เพ่ือใหไดรูปรางและขนาด ตามตองการ นิยมนํามาใชส รา งวัด วิหาร สถูป เจดีย และอาคารตางๆ คูมือครู 109

กระตุนความสนใจ สาํ รวจคนหา ออธธบิ บิ Eาาxยยplคคaวiวnาามมรรู ู ขยายความเขา ใจ ตรวจสอบผล Explore Expand Evaluate Engage Explain Explain อธบิ ายความรู ใหน ักเรียนรว มกนั อภปิ รายเกีย่ วกบั ผลงาน ผลงานทศั นศิลปส มัยอยุธยา สามารถสรปุ เปนภาพรวมในแตละดา นได ดังนี้ ทศั นศิลปส มยั อยุธยา ในดานจติ รกรรม ๔.๑ ดา นจิตรกรรม ประติกรรม และสถาปต ยกรรม พรอ มทัง้ นํา จิตรกรรมในสมัยอยุธยาสวนใหญจะเกี่ยว ตวั อยา งภาพผลงานทัศนศิลปส มยั อยธุ ยา เนอ่ื งกบั พระพทุ ธศาสนา โดยชว งแรกจะไดร บั อทิ ธพิ ลของ มาตดิ ลงบนกระดานดํา แลวรว มกนั วเิ คราะห ศลิ ปะแบบลพบรุ ี สโุ ขทยั และลงั กาผสมผสานกนั บางภาพ วิจารณถ งึ รปู แบบของผลงานแตละประเภทวา จะมีลักษณะแข็งและหนัก ใชสีดํา สีขาว และสีแดง มีความคลา ยคลงึ หรือแตกตา งกนั อยา งไร มีการปดทองบนภาพบางเล็กนอย เชน ภาพเขียนบน ฝาผนังในกรพุ ระปรางค วดั ราชบรู ณะ จังหวัดพระนคร- ศรอี ยธุ ยา ซง่ึ สรา งขนึ้ สมยั สมเดจ็ พระบรมราชาธริ าชที่ ๒ (เจาสามพระยา) ภาพเขียนบนฝาผนงั ในตาํ หนักสมเดจ็ - พระพทุ ธโฆษาจารย วดั พทุ ไธศวรรย เปน ตน แตช ว งหลงั ภาพจิตรกรรมในสมุดขอย สมัยอยุธยา เก่ียวกับพุทธประวัติและ จิตรกรรมสมัยอยุธยามักวาดภาพท่ีเกี่ยวกับไตรภูมิ และ ไตรภูมิ สีสว นใหญที่ใชจ ะเปน สแี ดง สดี ํา และสขี าว มีภาพพุทธประวัติประกอบอยูดวย ซึ่งวิธีการเขียนภาพ จะเปน เชน เดยี วกบั จติ รกรรมฝาผนงั สมยั สโุ ขทยั ทนี่ ยิ มใชส แี ดงเขม เปน พน้ื แตส มยั อยธุ ยาจะมกี ารใชส ที เ่ี พมิ่ มากขน้ึ เชน ภาพจิตรกรรมฝาผนังในพระอุโบสถวัดใหญสุวรรณาราม จังหวัดเพชรบุรี วัดพระศรีรัตนมหาธาตุวรวิหาร จังหวัด ราชบุรี วดั ใหมประชมุ พล จงั หวดั พระนครศรีอยุธยา เปน ตน นับต้ังแตสมัยสมเด็จพระเจาปราสาททอง (สมเด็จพระสรรเพชญที่ ๕ พ.ศ. ๒๑๗๒ - ๒๑๙๙) จนส้ินสุด สมัยอยุธยา จเนิตอื้รเกรรอ่ื รงมทขีเ่ ขอยีงอนยจุธะยเปานแเสรดอื่ งงใเหกเ่ียหว็นกถบั ึงเทลักพษชณมุ นะขุมอพงจทุ ิตธรปกรระรวมัตไิ ทไตยรแภทูมอ1ิ ยวาธิ งกี สามรเบขูรยี ณนยังมคีกงาใรชปส ดนี ทอ อยงภบานพรูปมี และลวดลาย ลกั ษณะแบนและตดั เสน ดว ยสีขาวและสีดาํ ๔.๒ ดานประติมากรรม ผลงานที่มีลักษณะเดนทางดานทัศนศิลป ประเภทประติมากรรมในสมัยอยุธยาที่สําคัญ ไดแก การสรา งพระพทุ ธรปู ซ่งึ จาํ แนกเปน กลุมได ดังน้ี ๑) พระพุทธรูปแบบศิลปะทวารวดี ผสมเขมร สรางขึ้นระหวา งพุทธศตวรรษท่ี ๑๗ - ๑๘ มี พุทธลักษณะที่สําคัญ คือ รัศมีเปนรูปดอกบัวตูม จีวร คลายแบบทวารวดี มีพระพักตรเปนลักษณะสี่เหล่ียม ตามแบบเขมร องคพ ระพุทธรปู ทาํ ดว ยศิลา หรือโลหะ ๒) พระพุทธรูปแบบศิลปะอูทอง ศิลปะอูทองเปนศิลปะท่ีแพรหลายอยูแถบลุมแมนํ้า เจาพระยาตอนลางกอนการสถาปนาอาณาจักรอยุธยา หลวงพอ โต (พระพทุ ธไตรรตั นนายก) วดั พนญั เชงิ จงั หวดั พระนครศร-ี ซ่ึงจะมีลักษณะบางอยางผสมผสานกันระหวางศิลปะ อยุธยา เปนพระพุทธรูปขนาดใหญศ ลิ ปะสมัยอูทอง มีอายุเกา แกก วา ทวารวดกี ับศลิ ปะลพบุรี กรุงศรีอยุธยาถึง ๒๖ ป ๑๑๐ นักเรียนควรรู กจิ กรรมสรา งเสรมิ 1 ไตรภูมิ ไดร ับอิทธิพลมาจากวรรณคดเี รื่องไตรภมู พิ ระรว งของพญาลไิ ทย ใหน ักเรยี นสรปุ ภาพรวมของผลงานทศั นศลิ ปส มัยอยุธยา พรอมหา ทีร่ วบรวมเนื้อหามาจากคมั ภรี ใ นพระพุทธศาสนา มเี รือ่ งราวเก่ียวกับโลก ภาพประกอบ จดั ทําเปนสมุดภาพ ตกแตง ใหส วยงาม สง ครผู ูสอน สณั ฐานที่แบง โลกออกเปน 3 ภมู ิ คอื กิจกรรมทาทาย 1. กามภูมิ คือ โลกของผทู ่ยี ังติดอยใู นกามกเิ ลส แบง ออกเปนดนิ แดน 2 ฝาย และแบง เปน โลกยอ ยๆ ได 11 แหง ใหนกั เรียนหาภาพผลงานทศั นศิลปส มยั อยธุ ยา มา 1 - 2 ผลงาน ตดิ ลงบนกระดาษรายงาน แลวเขียนอธิบายในประเดน็ ประวตั คิ วามเปน มา 2. รูปภูมิ เปนดนิ แดนของพรหมท่ีมีรปู มที ้งั สน้ิ 16 ชั้น ผูมาเกิดตองบําเพ็ญ และวิธกี ารสรา งสรรคผ ลงาน จากนน้ั นาํ ผลงานสงครผู สู อน สมาธิจนไดฌานสมาบัติ 3. อรปู ภูมิ เปน ดนิ แดนของพรหมท่ีไมมีรปู มแี ตจ ิต หรอื วิญญาณ มี 4 ชน้ั เชือ่ กันวาผูทีม่ าเกิดในดนิ แดนท้งั 3 โลกน้ี มาเกดิ ตามผลของการทาํ กรรม หรือทาํ บุญในชาติกอ นๆ อันเปนเหตุใหต อ งเวียนวา ยตายเกดิ อยูในสงั สารวัฏ อยา งไมมวี ันสิน้ สุด 110 คูมอื ครู

กระตุนความสนใจ สาํ รวจคนหา ออธธบิ ิบEาาxยยplคคaวiวnาามมรรู ู ขยายความเขา ใจ ตรวจสอบผล Engage Explore Evaluate Explain Expand Explain อธบิ ายความรู ซ่ึงตอมาศิลปะอูทองก็คอยผสมกลมกลืนเปลี่ยนไปเปนศิลปะแบบอยุธยา ครตู งั้ ประเดน็ ถามนกั เรยี นวา ตัวอยางพระพุทธรูปศิลปะอูทอง เชน หลวงพอโต หรือพระพุทธไตรรัตนนายก • พระพทุ ธศาสนามอี ิทธพิ ลตอ การสรางสรรค วัดพนัญเชิง เศียรพระพุทธรูปสําริด วัดธรรมิกราช จังหวัดพระนครศรีอยุธยา พระพุทธรูปหลายองคที่พบในเขตอําเภอสรรคบุรี จังหวัดชัยนาท และจังหวัด ผลงานทศั นศลิ ปสมยั อยุธยาอยา งไร สพุ รรณบรุ ี เปน ตน ลกั ษณะเดน ของพระพทุ ธรปู แบบอทู อง จะมไี รพระศก ชายจวี ร (แนวตอบ ผลงานทศั นศลิ ปสมยั อยธุ ยา หรือสังฆาฏยิ าว ปลายตดั เปน เสน ตรง ปางมารวิชยั ประทบั นงั่ ขัดสมาธริ าบ สวนใหญจ ะมีแนวคิดและเนือ้ หาของผลงาน ๓) พระพุทธรูปแบบอยุธยา มีการปรากฏแพรหลายขึ้นต้ังแต ทส่ี ะทอนใหเ ห็นถึงความศรทั ธาในพระพทุ ธ- รชั สมัยสมเด็จพระรามาธิบดีที่ ๒ ลงมาจนสิ้นสุดสมัยอยธุ ยา พ.ศ. ๒๓๑๐ โดยมี ศาสนา นกิ ายเถรวาท และในขณะเดยี วกัน พทุ ธลกั ษณะที่ไดร ับอทิ ธพิ ลจากศิลปะสุโขทัย ลกั ษณะวงพระพักตรและพระรศั มี ก็ไดมกี ารสรางสรรคผ ลงานทัศนศิลปเ ปน ของพระพุทธรูปเปนแบบสุโขทัย ตางกันคือมีเพีย1งไรพระศกและชายสังฆาฏิ จํานวนมากเพอื่ ถวายแดพ ระพทุ ธศาสนา) ที่ใหญ หากเปนพระพุทธรูปทรงเคร่ือง พระรัศมีก็ทําเปนอยางกนหอยบาง • ผลงานทัศนศลิ ปสมัยอยุธยา หากจะสรุป เปน อยา งมงกฎุ เทวรปู แบบลพบรุ บี า ง โดยทาํ เปน ปางตา งๆ ไดแ ก ปางไสยาสน เศียรพระประธานสําริดจากวัดธรรมิกราช เปน ภาพรวมจะสรปุ ไดว าอยา งไร ศลิ ปะอทู อง ภายในพพิ ธิ ภณั ฑสถานแหง ชาติ (แนวตอบ ผลงานทศั นศลิ ปส มยั อยุธยา ปางมารวิชัย ปางสมาธิ ปางลีลา ปางประทานอภยั และปางปาเลไลยก เจา สามพระยา จังหวดั พระนครศรีอยุธยา ทกุ สาขาไดพ ฒั นาไปอยางกวา งขวาง จนกลายเปน แบบแผนศลิ ปกรรมเกอื บทกุ สาขา เกรด็ ศิลป 2 สืบตอกนั มาถึงสมัยรัตนโกสินทร เชน ผลงาน จติ รกรรม ประติมากรรม สถาปตยกรรม เครอ่ื งเบญจรงค ประณตี ศลิ ป เปน ตน ผลงานจติ รกรรม ไดวิวฒั นาการไปสคู วามงาม เคร่ืองเบญจรงค เร่ิมมีใชกันอยางแพรหลายใน สูงสุด ซง่ึ จะปรากฏตามผนังโบสถ ผนงั ดานใน อยุธยาชวงประมาณรัชสมัยสมเด็จพระเจาปราสาททอง องคพ ระปรางค สมุดภาพเรอื่ งไตรภมู ิ (สมเด็จพระสรรเพชญท ่ี ๕ พ.ศ. ๒๑๗๒ - ๒๑๙๙) เปน และตูเกบ็ พระไตรปฎก ซง่ึ เปน การสราง เครื่องถวยประเภทเซรามิก (Ceramic) ท่ีส่ังนําเขามา จิตรกรรมลายรดน้าํ ทจ่ี ดั วาวิจิตรทีส่ ดุ จากประเทศจีน โดยเปนเคร่ืองปนดินเผาที่มีการลงสี ของประเทศไทย ท่ีพ้ืนและลวดลายดวยวิธีลงยา หรือใชสีผสมเคลือบ สว น ผลงานประติมากรรมและสถาปต ยกรรม เหตทุ เ่ี รยี กวา เครอื่ งเบญจรงค เพราะทที่ างอยธุ ยาสง่ั ผลติ จะผสมผสานอยูดว ยกัน ซ่ึงสถาปต ยกรรมนยิ ม จากจนี มักจะนยิ มใชสี ๕ สี ไดแ ก สีขาว สีเหลือง สดี าํ กอ สรา งดวยอฐิ และไม การสลกั ไมเ ปนลักษณะ สแี ดง สเี ขียว หรอื สคี ราม (แตในบางครงั้ อาจมีการใชส ี รปู แบบทศั นศลิ ปท่ีโดดเดนของทัศนศลิ ปส มัยนี้ มากกวา ๕ สี ดวย เชน สีชมพู สีมว ง สีนํา้ ตาล เปน ตน) และจากการใชไ มเ ปน วสั ดหุ ลกั ดงั กลา วสง ผลตอ เครื่องเบญจรงคถือกําเนิดเปนครั้งแรกในราชวงศหมิง รปู ลักษณข องผลงาน ไมวาจะเปนความลึกและ ในแควน กังไซ (กังไส) มณฑลเจยี งซี ประเทศจีน ความซับซอ น ผลงานประติมากรรมจึงเปน ไป ในลักษณะตกแตงแพรวพราวตามากขนึ้ และ เครอ่ื งเบญจรงคแ รกเขา มาจะมลี กั ษณะเปน แบบจนี ความแพรวพราวยง่ิ ทวเี พมิ่ มากขนึ้ เม่ือมกี าร ท้ังสีและลวดลาย ตอมาอยุธยาจึงสั่งทําใหมีเอกลักษณ ปด ทองและประดับกระจกส)ี เฉพาะเปนของอยุธยา โดยไปผลิตท่ีประเทศจีนและ นําเขามา การสั่งทําชางอยุธยาจะเปนผูคิดแบบและ ลวดลาย รวมท้ังเดินทางไปควบคุมการผลิตเพื่อใหได รูปลักษณที่เปนแบบไทยๆ ลายท่ีทํา เชน ลายกนก ลายพุมขาวบณิ ฑ ลายเทพนม ลายนรสิงห เปน ตน และ ยังมีเปนลวดลายของจีนดวย เครื่องเบญจรงคสวนใหญ จะนํามาใชในราชสํานัก บานของขุนนางช้ันสูง เพราะ มีราคาแพง และถือเปนของหายากชนิดหนึ่งท่ีควรแก การนาํ มาใชประดบั ตกแตงบานเรอื น ๑๑๑ แนวขอสNอบTเนน Oก-าNรคETิด นกั เรียนควรรู ขอ ใดไมใ ช ผลงานโดดเดนของงานทัศนศิลปสมัยอยุธยา 1 พระรัศมี หมายถงึ สวนเสริมใหพ ุทธลกั ษณะของพทุ ธปฏมิ ามคี วามโดดเดน 1. เครอื่ งเบญจรงค เดิมเปน รูปประภามณฑล มีลักษณะกลมลอมพระเศยี ร โดยมีจดุ ศูนยก ลางอยทู ี่ 2. พระพทุ ธรูปทรงเครือ่ ง กงึ่ กลางระหวางคิ้ว ภายหลังคอยๆ เปล่ียนไปเปน ดวงกลมเล็กๆ เหนอื พระนลาฏ 3. เจดยี ย อ มุมไมส บิ สอง ตอ มาจงึ เลอ่ื นขน้ึ ไปอยบู นพระเกตมุ าลา มลี กั ษณะเปน รปู ตอ มกลม หรอื ปลายแหลม 4. กลองมโหระทึกสาํ ริด ดจุ ดอกมะลติ มู ซงึ่ หมายถงึ กอ นแกว คอื ดวงปญ ญานนั่ เอง ตอ มามกี ารประดษิ ฐาน พระรัศมีเปน รูปเปลวขึ้น วิเคราะหคาํ ตอบ ตอบขอ 4. เพราะกลองมโหระทกึ สาํ รดิ เปนผลงาน 2 เครอ่ื งเบญจรงค ทีน่ ํามาใชใ นราชสํานกั อยุธยาจะรางแบบแลวสง ไปทํา ท่ีประเทศจนี เพราะเขียนลวดลายไดล ะเอยี ด ประณีต งดงาม เนอ้ื ดิน ประตมิ ากรรมที่นิยมสรางขนึ้ นับตัง้ แตส มัยกอนประวัตศิ าสตร โดยนําสํารดิ มคี วามละเอยี ด แกรง เมื่อเคาะจะมเี สยี งดงั กังวาน มาหลอมหลอเปน กลอง สาํ หรบั ใชต ีในพิธกี รรมตางๆ แตภ ายหลงั เม่อื มี การคนพบวัสดอุ ่ืนๆ ทีน่ าํ มาใชส รา งกลองไดอยา งมปี ระสิทธิภาพมากกวา และตีไดด ังกวา การสรางกลองมโหระทกึ สํารดิ จงึ หมดความนิยมลง มุม IT 111 นกั เรียนสามารถศกึ ษาเพ่ิมเติมเก่ยี วกบั เครือ่ งเบญจรงค ไดจ าก http://www.student.swu.ac.th/fa71010251/benja4.html คมู อื ครู

กระตุนความสนใจ สาํ รวจคน หา ออธธบิ บิ Eาาxยยplคคaวiวnาามมรรู ู ขยายความเขาใจ ตรวจสอบผล Explore Expand Evaluate Engage Explain Explain อธบิ ายความรู ครูใหนกั เรียนรว มกนั ศึกษาเก่ียวกับผลงาน ๔) พระพทุ ธรปู ทรงเครอ่ื ง1เปน ศลิ ปะทน่ี ยิ มสรา งในชว งปลายสมยั อยธุ ยา ทัศนศลิ ปสมยั อยุธยา จากหนังสือเรยี น นับตั้งแตสมัยสมเด็จพระเจาปราสาททอง (สมเด็จพระสรรเพชญท่ี ๕ พ.ศ. หนา 109 - 113 แลว นาํ ขอ มูลพรอ มทัง้ ภาพประกอบ ๒๑๗๒ - ๒๑๙๙) เปนตนมา พระพุทธรูปมักจะมีการแตงองคทรงเครื่องอยาง ท่ไี ดจ ากการศกึ ษามารวมกันวิเคราะหว จิ ารณ สวยงามเหมือนอยางกษัตริย มีทั้งแบบทรงเคร่ืองใหญและแบบทรงเครื่องนอย จากนนั้ สรุปความคดิ รวบยอดในประเด็น ดงั ตอไปน้ี แบบทรงเครื่องนอยนั้นมักมีกรรเจียกผืนเปนครีบออกมาเหนือใบพระกรรณ ซง่ึ ถอื เปน เอกลกั ษณเ ฉพาะของพระพทุ ธรปู สมยั อยธุ ยา เชน พระประธาน 1. ผลงานทัศนศลิ ปดานจติ รกรรม วัดหนาพระเมรุ จังหวัดพระนครศรีอยุธยา พระพุทธรูปประทับยืนปาง 2. ผลงานทัศนศลิ ปดานประติมากรรม หามสมุทร วัดใหญสุวรรณาราม จังหวัดเพชรบุรี เปนตน นอกจากนี้ 3. ผลงานทัศนศลิ ปด า นสถาปต ยกรรม ยงั มผี ลงานประตมิ ากรรมทมี่ คี วามโดดเดน อกี หลายอยา ง เชน บานประตู โดยทาํ ลงกระดาษรายงาน สงครูผูสอน ไมแ กะสลกั ตใู สค มั ภรี พ ระไตรปฎ ก เครอื่ งราชปู โภคสาํ หรบั กษัตริย เปน ตน ๔.๓ ดา นสถาปตยกรรม สถาปตยกรรมสมัยอยุธยานอกจากจะสรางข้ึน เพื่อศาสนาแลว ยังมีการสรางเปนตําหนักสําหรับพํานัก อาศัยของเชื้อพระวงศและเปนอาคารเพื่อวาราชการ พระประธานวดั หนา พระเมรุ จงั หวดั พระนครศรอี ยธุ ยา เปน พระพทุ ธ- อีกดวย ซึ่งสามารถจําแนกลักษณะสถาปตยกรรมเดนๆ รปู ทรงเครอื่ งสมัยอยธุ ยาตอนปลายทีม่ ลี ักษณะงดงามมากองคหนงึ่ สมัยอยธุ ยาไดดงั นี้ ๑) เจดีย หมายรวมถึงสถูปดวย เจดียในสมัยอยุธยาสามารถจําแนกไดหลายรูปแบบไปตามแนว ความคดิ คตคิ วามเชอื่ ทางศาสนาในแตล ะชว งเวลา โดยในชว งระยะแรก อยธุ ยานยิ มสรา งเจดยี แ บบทรงปรางคต าม ธรรมเนียมนยิ มที่เคยมีมากอน แตม กี ารปรับเปล่ยี นรูปทรงองคปรางคใหม คี วามเพรียวไดส ดั สวนมากกวาศิลปะ แบบขอม เชน ปรางคว ดั พระราม ปรางคว ัดพทุ ไธศวรรย จังหวดั พระนครศรีอยุธยา เปน ตน ปรางคท ส่ี รางขึน้ จะมีฐานะเปนศูนยกลางของวัด จึงสรางใหมีขนาดใหญ มองเห็นเดนชัดแตไกล และมีการสรางระเบียงคด เปนสีเ่ หล่ยี มจตั รุ สั ลอมรอบดวย ระยะตอมาจะมกี ารสรา งเจดียท รงกลมแบบสโุ ขทัย เชน พระเจดียใหญ ๓ องค ในวัดพระศร-ี สรรเพชญ จังหวัดพระนครศรีอยุธยา ซ่ึงเชื่อวานาจะไดแบบอยางมาจากเจดียประธานวัดนางพญา จงั หวดั สุโขทัย จนถึงชวงหลงั จึงมีการสรา งเจดยี แ บบศิลปะอยุธยาแท คือ เจดียแบบยอ มุมใหญ หรือ เจดียย อมุมไมส บิ สอง เชน พระเจดยี ใหญท ี่วดั ภเู ขาทอง พระเจดียศรสี รุ โิ ยทัย วัดสวนหลวงสบสวรรค จังหวัดพระนครศรีอยุธยา แตที่งดงามที่สุดจะอยูท่ีวัดชุมพลนิกายาราม อําเภอบางปะอิน จังหวัด พระนครศรอี ยุธยา เปน ตน ๒) อาคาร นอกจากอาคารทเ่ี ปนแบบไทย ซึ่งเคยสรางกนั ขึ้นมาแลว ยังเปนสมัยแรก ทมี่ กี ารนาํ เอาแบบอยา งการกอ สรา งสถาปต ยกรรมตะวนั ตกเขา มาผสมผสานกบั สถาปต ยกรรมไทย ดวย โดยสรางอาคารแบบกออิฐถือปูน มีการวางผังการกอสรางอยางเปนระเบียบ จัดบริเวณใหรมรื่น มีลานกวาง มีการสรางอางเก็บน้ํา หรือประปาไวใช ที่เห็นได เดนชัด คือ สถาปตยกรรมภายในเขตพระนารายณราชนิเวศน จงั หวัดลพบรุ ี พระเจดียศรีสุริโยทัย เปนเจดียแบบยอมุมไมสิบสอง ตง้ั อยทู วี่ ดั สวนหลวงสบสวรรค จงั หวดั พระนครศรอี ยธุ ยา ๑๑๒ เกรด็ แนะครู ขแอนสวอบNเนTน กาOร-คNิดET พระเจดยี ท รงปรางคในสมยั อยุธยาไดร ับอิทธิพลการกอสรา งมาจากรปู แบบ ครใู หน ักเรยี นวาดภาพระบายสีนํ้าเกย่ี วกบั สถาปต ยกรรมไทยสมัยอยธุ ยา ศลิ ปะในขอใด ท่นี กั เรยี นชืน่ ชอบ หรือมคี วามโดดเดน เปน เอกลักษณมาคนละ 1 ภาพ โดยใหร ะบุ 1. ศลิ ปะขอม ช่อื ของสถาปตยกรรมและสรปุ ความสําคัญของสถาปต ยกรรมดงั กลาวทม่ี ตี อคนใน 2. ศลิ ปะพกุ าม ทองถิ่นและคนในชาตมิ าพอสงั เขป ซง่ึ จะทาํ ใหน ักเรยี นซาบซ้งึ กับความงดงามและ 3. ศิลปะจามปา จําแนกลักษณะเดน ของผลงานทัศนศิลปใ นสมัยอยธุ ยาไดด ยี ่งิ ขึน้ 4. ศลิ ปะอินเดีย วเิ คราะหคาํ ตอบ ตอบขอ 1. เพราะการสรา งเจดยี ทรงปรางค อยุธยา นกั เรียนควรรู ไดร บั แบบอยางโดยตรงมาจากศิลปะขอม หรือกัมพูชา (โดยขอมไดรับ อทิ ธพิ ลมาจากการสรางเทวาลัยในศาสนาพราหมณ - ฮนิ ด)ู แตน าํ มา 1 พระพุทธรปู ทรงเคร่อื ง พระพุทธรูปท่มี ีเคร่ืองประดับ เชน มงกุฎ กระบังหนา ประยกุ ตดดั แปลงใหม ขี นาดเลก็ ใหม รี ูปรางเพรยี วสงู มคี วามออ นชอ ย กรองศอ สงั วาล ทบั ทรวง พาหุรดั ธาํ มรงค เปนตน เม่ือพจิ ารณาจากการประดบั มากข้นึ ตามแบบศลิ ปะไทย เครอื่ งทรงของพระพทุ ธรปู สามารถแบง เปน กลมุ ใหญๆ ได 2 กลมุ คอื พระพทุ ธรปู - ทรงเครอ่ื งใหญแ ละพระพทุ ธรูปทรงเครื่องนอ ย 112 คมู อื ครู

กระตุนความสนใจ สํารวจคน หา ออธธบิ ิบEาาxยยplคคaวiวnาามมรรู ู ขยายความเขา ใจ ตรวจสอบผล Engage Explore Evaluate Explain Expand Explain อธบิ ายความรู ๓) โบสถ วหิ าร มณฑป นยิ มสรา งใหม ขี นาดใหญโ ต ยกฐานสงู ผนงั ดา นขา งทาํ เปน ชอ งแบบลกู มะหวด ครูใหน ักเรียนแบง กลุมออกเปน 3 กลมุ ตาม ประเภทของผลงานทัศนศิลปใ นสมัยอยุธยา และแบบหนาตาง เสาจะมีการกอ ดวยอิฐเปน สว นใหญ ทาํ เปนเสากลม ปลายเสาตกแตง ดว ยบัวหัวเสา หรือบวั กลมุ ดงั ตอไปนี้ ในชวงสมัยอยุธยาตอนปลาย จะทําฐานใหเห็นเปนแนวแอนโคงรับกับสวนหลังคาที่ทําซอนกันข้ึนไปเปนช้ันและโคง มักใชเสากลมกออิฐถือปูน ตรงหัวเสาจะทําเปนบัวตูม มีการตกแตงดวยลายปูนปน ในสวนของซุมประตู หนาบัน กลุมท่ี 1 ผลงานทศั นศลิ ปดานจิตรกรรม หนาตา ง นยิ มแกะสลักไมป ด ทองประดับกระจก กลุมท่ี 2 ผลงานทศั นศิลปด านประติมากรรม กลุมที่ 3 ผลงานทัศนศลิ ปด า นสถาปต ยกรรม สาํ หรบั งานทศั นศลิ ปสมยั ธนบุรีนนั้ เน่อื งจากมีระยะเวลาสน้ั เพยี ง ๑๕ ป การสรา งงานทัศนศลิ ปมีจาํ นวน โดยใหแตละกลมุ คัดเลือกภาพผลงานที่เดน ๆ ไมมากชิ้น และรูปแบบสวนใหญก็ยงั คงเหมอื นเมื่อคร้งั สมัยอยุธยา จงึ ขอจดั รวมไปไวในงานทัศนศลิ ปส มัยอยุธยา มาตดิ ลงบนฟว เจอรบ อรด แลว ใหน กั เรยี นแตล ะกลมุ เขียนบรรยายเกยี่ วกบั ผลงานดังกลา วในประเด็น ดงั ตอ ไปนี้ 1. ประวตั ิความเปนมา 2. แนวคดิ และเน้อื หาสาระของผลงาน 3. วธิ กี ารสรางสรรคผลงาน เมอ่ื จดั ทาํ เสร็จเรียบรอยแลว ใหส ง ตวั แทน ออกมานําเสนอผลงานหนาช้นั เรียน โดยครู ชวยเสริมเพิ่มเตมิ ขอ มูล 1 ประตมิ ากรรมเกยี่ วกบั ไมส มยั อยุธยาท่ีมกี ารจดั ทาํ ขนึ้ อยางประณตี (ซา ย) บานประตูจําหลักไม ทว่ี ดั หนาพระเมรุ (ขวา) ทวารบาลแกะสลกั ดวย ไมบ นบานประตูไมจ าํ หลัก เปน ประตูซุมคหู าพระสถปู วัดพระศรสี รรเพชญ ปจ จุบนั จดั แสดงอยภู ายในพพิ ธิ ภัณฑสถานแหง ชาติ เจาสามพระยา จังหวดั พระนครศรีอยธุ ยา กจิ กรรม ศลิ ปป ฏบิ ัติ ๗.๒ กิจกรรมท่ี ๑ ใหนักเรยี นชวยกันสืบคน หาวดิ โี อ ภาพ แนะนาํ มรดกทางวัฒนธรรม โบราณสถาน โบราณวตั ถุ กจิ กรรมท่ี สมยั อยุธยาจากเวบ็ ไซตตา งๆ แลว รวบรวมรายชือ่ นํามาแนะนําในช้ันเรยี น กจิ กรรมที่ ๒ เชญิ วทิ ยากรมาบรรยายใหค วามรเู กย่ี วกบั ลกั ษณะของผลงานทศั นศลิ ปส มยั อยธุ ยาในแตล ะดา น โดยใหน ักเรียนจดบันทึกสาระสาํ คญั จากการบรรยายของวิทยากรไว ๓ ใหนักเรียนแตละคนเลือกภาพผลงานทัศนศิลปสมัยอยุธยา ๑ ภาพ ติดลงบนกระดาษ A4 แลว ใหเ ขยี นบรรยายวา เปน ผลงานใด มีประวตั คิ วามเปนมาอยางไร มีเนือ้ หา หรอื แนวคดิ ใด ซอ นอยูในผลงานนน้ั บาง เมอื่ จัดทาํ เสรจ็ เรียบรอยแลวใหนาํ สงครผู สู อน ๑๑๓ ขอสอบ O-NET เกร็ดแนะครู ขอ สอบป ’53 ออกเก่ยี วกับศลิ ปะไทย ครูนาํ ภาพตวั อยางมรดกทางวัฒนธรรม ประเภทผลงานทศั นศิลปส มยั ตางๆ ศิลปะไทยไดรับอิทธิพลมาจากส่งิ ใดมากทีส่ ุด มาใหน กั เรียนดปู ระกอบการเรียนการสอน หรือครอู าจเชญิ วทิ ยากรที่มคี วามรมู า 1. ธรรมชาติ บรรยายลกั ษณะของผลงานทัศนศิลปใ นสมยั ตางๆ ใหนกั เรยี นฟง แลว ใหน กั เรยี น 2. วัฒนธรรม ซกั ถามขอสงสยั พรอมทง้ั จดบันทกึ สาระสาํ คญั ลงสมดุ เพื่อใหนกั เรียนเกดิ ความรู 3. ศาสนา ความเขา ใจเก่ยี วกบั ผลงานทัศนศิลปข องไทยในแตล ะสมยั มากยิง่ ข้ึน 4. ประเพณี นกั เรยี นควรรู วเิ คราะหคําตอบ ตอบขอ 3. เพราะหากพจิ ารณาผลงานทศั นศลิ ป 1 ทวารบาล มาจากคําวา “ทวาร” ซง่ึ แปลวา ประตู หรอื ชอง และ “บาล” ของไทยในแตละยุคสมัย จะพบวาเปน ผลงานที่สรางสรรคขึน้ เพ่ือสงเสริม ซึง่ แปลวา “เลย้ี ง รกั ษา ปกครอง” ดังนัน้ เม่อื แปลรวมกันจึงมีความหมายวา พระพุทธศาสนา หรอื เก่ียวเนื่องกบั ความศรทั ธาทางพระพุทธศาสนาเกอื บ “ผรู กั ษาประตู หรือชอง” ซึ่งการเขยี นภาพทวารบาลนนั้ เปนคติโบราณที่นิยมทํา ท้ังส้นิ เชน วัด สถูป เจดยี  พระพุทธรปู ภาพจติ รกรรมฝาผนัง เปนตน บนบานประตศู าสนสถาน ซึง่ เชื่อวาทวารบาลมหี นาทค่ี อยปกปอ งคุมครอง และพทิ กั ษมใิ หส ิง่ ช่วั รายตางๆ ผา นเขา ไปสศู าสนสถานได คมู ือครู 113

กระตุนความสนใจ สาํ รวจคน หา ออธธบิ บิ Eาาxยยplคคaวiวnาามมรรู ู ขยายความเขาใจ ตรวจสอบผล Explore Expand Evaluate Engage Explain Explain อธบิ ายความรู ครเู ชญิ วทิ ยากรในทอ งถน่ิ ทม่ี คี วามรู ความเขา ใจ เสรมิ สาระ เก่ยี วกับผลงานทัศนศิลปในยุคสมัยตา งๆ มา บรรยายความรูในหัวขอ “วิวฒั นาการผลงาน 1 ทศั นศิลปของชาติไทย” ใหน กั เรยี นฟง จากนัน้ เปดโอกาสใหนักเรียนซักถามขอ สงสัย พรอมทัง้ ให ศาสนากบั การสรางสรรคงานทศั นศลิ ป นกั เรียนสรปุ สาระสําคญั ลงสมดุ บนั ทกึ สงครผู สู อน ปจจัยที่เปนแรงกระตุนทําใหเกิดการสรางสรรคผลงานทัศนศิลปมีอยูหลายปจจัย ไดแก ธรรมชาติ ผมู อี าํ นาจ ความรสู กึ ของศลิ ปน แตท มี่ อี ทิ ธพิ ลอยา งเดน ชดั มาตลอด กค็ อื ความเชอื่ หรอื ความศรทั ธา ซง่ึ มที งั้ ความเชอ่ื ในปรากฏการณท างธรรมชาติ สง่ิ เรน ลบั และความเชอ่ื ทางศาสนา โดยเฉพาะความเชอ่ื ทางศาสนาเปน แรงกระตนุ ทําใหศิลปนสามารถสรางผลงานข้ึนมาไดอยางมากมาย ในสังคมตะวันตก อิทธิพลของศาสนาคริสตไดทําให เกดิ การสรา งสรรคผลงานทีย่ ่งิ ใหญข นึ้ มาหลายประเภท ทงั้ งานจิตรกรรม ประติมากรรม และสถาปต ยกรรม สาํ หรบั ในสงั คมไทย ถา เราพจิ ารณาผลงานทัศนศิลปที่มอี ยูรายรอบ ไมว าจะเปนผลงานท่ี สรา งสรรคข นึ้ ใหม หรอื เปน มรดกตกทอดมาจากอดตี ลว นแตส รา งขนึ้ เพอื่ สง เสรมิ พ2ระพทุ ธศาสนา หรอื เกย่ี วเนอื่ งกบั ความศรทั ธาทางพระพทุ ธศาสนาเกอื บทง้ั สนิ้ เชน วดั สถปู เจดยี  พระพทุ ธรปู จิตรกรรมฝาผนัง เปนตน จนกลาวไดวา อิทธิพลความเชื่อทางพระพุทธศาสนาเปน แรงผลักดันสําคัญที่ทําใหมีการสรางสรรคงานทัศนศิลปขึ้นในสังคมไทย และผลงาน ทศั นศลิ ปก ช็ ว ยสง เสรมิ พระพทุ ธศาสนาใหม ลี กั ษณะเปน สภาพแวดลอ มทกี่ วา งขวาง ครอบคลุมสงั คมไทยดว ย อิทธิพลของความเชื่อเปนแรงกระตุนท่ีจะทําใหผูสราง ประดิษฐคิดคนผลงานที่งดงาม หรอื มคี วามยง่ิ ใหญข นึ้ มาไดเ หนอื พระพทุ ธชินราช วดั พระศรรี ตั นมหาธาตุ จังหวัด กวาแรงกระตุนอื่นๆ โดยเฉพาะ พิษณโุ ลก ซึง่ มีพทุ ธลักษณะงดงามอยางย่ิง ผลงานทศั นศลิ ปขนาดใหญท่ตี อ งใชท รัพยสนิ เงนิ ทอง กําลังคน และระยะเวลาในการสรางอนั ยาวนาน อทิ ธพิ ลความเชอ่ื ทางศาสนาจะเปนจุดศูนยรวมสําคัญ พระปฐมเจดยี  จงั หวดั นครปฐม องคท เี่ หน็ อยใู นปจ จบุ นั ของสังคม ในการระดมปจจัยดาน สรางข้ึนใหมครอบเจดียอ งคเดมิ ในสมยั ทวารวดี ตา งๆ สรา งสรรคผ ลงานนนั้ ๆ ใหเ ปน ผลสาํ เร็จ ตัวอยางทเ่ี หน็ ไดชัด เชน ปราสาทนครวัด นครธม ในประเทศกัมพูชา พระเจดยี บุโรพทุ โธ บนเกาะชวา ประเทศอนิ โดนีเซยี เปนตน ในประเทศไทยก็มีผลงานทัศนศิลปที่มีความ งดงามอลงั การ อนั เปน ผลมาจากความเชอื่ ทางพระพทุ ธศาสนา มากมาย เชน พระปฐมเจดีย จงั หวดั นครปฐม พระธาตุพนม จังหวดั นครพนม พระบรมธาตุเจดยี  จังหวัดนครศรธี รรมราช วัดพระศรีรัตนศาสดาราม พระปรางควัดอรุณราชวราราม ราชวรมหาวิหาร กรุงเทพมหานคร พระพทุ ธชินราช จงั หวดั พิษณุโลก เปนตน วดั พระศรรี ตั นศาสดาราม ภายในพระบรมมหาราชวงั จะมผี ลงาน ศลิ ปกรรมไทยอนั ทรงคณุ คาของชาติอยูเปน จาํ นวนมาก ๑๑๔ นกั เรียนควรรู ขอสอบ O-NET ขอสอบป ’53 ออกเกย่ี วกับศิลปะพนื้ บา น 1 ศาสนากับการสรา งสรรคง านทัศนศิลป ผลงานทศั นศลิ ปท างศาสนาสามารถ ขอ ใดไมใช ศลิ ปะพื้นบา น สะทอ นสภาพบานเมอื งในชว งทม่ี กี ารสรางได โดยพจิ ารณาจากตวั ผลงาน หาก 1. เครอื่ งปน ดินเผาดา นเกวยี น ผลงานมคี วามยิ่งใหญ อลงั การ มีความงดงาม มีปริมาณการสรางเปนจาํ นวนมาก 2. การทอผาพนื้ เมือง ก็จะสามารถสะทอ นใหเ หน็ วา บา นเมืองในชว งเวลาน้นั มคี วามเจรญิ รุง เรือง ราษฎร 3. การทําโองมงั กร อยูดกี ินดี จึงมีเวลาและทุนทรพั ยท จ่ี ะนํามาใชสรางสรรคผลงานทศั นศลิ ปใ น 4. การเขยี นภาพสีน้าํ มนั รปู แบบตา งๆ วเิ คราะหค ําตอบ ตอบขอ 4. เพราะขอ 1. - 3. เปน ผลงานศลิ ปะพนื้ บา น 2 เจดยี  ตามหลกั พระพทุ ธศาสนา แบง ออกไดเ ปน 4 ประเภท ไดแ ก ธาตเุ จดยี  ของแตละจงั หวดั แตก ารเขียนภาพสนี ํ้ามนั เปนหน่ึงในงานจิตรกรรม หมายถงึ พระบรมธาตุและเจดียท่บี รรจพุ ระบรมสารีรกิ ธาตุของพระพุทธเจา ประเภทวิจิตรศลิ ป ซงึ่ ไดร บั อทิ ธพิ ลจากตะวันตก ธรรมเจดยี  หมายถงึ พระธรรม พระวนิ ยั คาํ สงั่ สอนทุกอยา งของพระพทุ ธเจา บรโิ ภคเจดยี  หมายถึง สิง่ ของเครอื่ งใชของพระพทุ ธเจา หรอื ของพระภิกษสุ งฆ ไดแก เครอ่ื งอัฐบรขิ ารทง้ั หลาย และ อเุ ทสกิ เจดยี  หมายถึง ส่งิ ท่ีสรางขึ้น เพือ่ เปน ท่ีระลกึ ถึงองคพ ระพุทธเจา เชน สถูป เจดีย ณ สถานท่ที รงประสูติ ตรสั รู แสดงปฐมเทศนา ปรินพิ พาน เปน ตน 114 คูมอื ครู

กกรระตะตนุ Eุน nคคgววaาgามeมสสนนใจใจ สสาํ าํ รรEวxวpจจloคคrนeน หหาา อธบิ ายความรู ขยายความเขา ใจ ตรวจสอบผล Explain Evaluate Engage Explore Expand Engage กระตนุ ความสนใจ õ. ¼Å§Ò¹·ÈÑ ¹ÈÅÔ »ŠÊÁÑÂÃѵ¹â¡Ê¹Ô ·Ã ครใู หน ักเรียนดูภาพ “บษุ บาชมสวน” ผลงาน ของจักรพนั ธุ โปษยกฤต ในหนังสอื เรยี น ผลงานทศั นศลิ ปในสมยั รตั นโกสนิ ทรช ว งตอนตน มคี วามพยายามจะฟน ฟแู บบอยา งงานศลิ ปะสมยั อยธุ ยา หนา 115 จากนน้ั ครถู ามนักเรียนวา ที่เสียหายจากสงครามใหเจริญรุงเรืองกลับคืนมาอีกคร้ังหนึ่ง เมื่อบานเมืองเริ่มมีความเจริญม่ันคง การสรางสรรค งานทัศนศิลปก็ขยายไปทุกดาน และนับจากสมัยรัชกาลท่ี ๓ เปนตนมา เม่ือวัฒนธรรมตะวันตกไดแพรขยายเขา • ภาพผลงานดงั กลา วเปนผลงานตามแนว สูสังคมไทย วัฒนธรรมตะวันตกก็ไดเขามามีอิทธิพลตอลักษณะของการสรางสรรคผลงานทัศนศิลปของไทยดวย ศลิ ปะไทยผสมผสานกบั เทคนิคสมยั ใหม ขณะที่พระพทุ ธศาสนากย็ ังคงมอี ทิ ธพิ ลและบทบาทอยางมาก ซง่ึ พอจะสรปุ ภาพรวมได ดังน้ี อยา งไร ๕.๑ ดานจิตรกรรม (แนวตอบ นกั เรยี นสามารถแสดงความคิดเหน็ สมยั รตั นโกสนิ ทรเ ปน จติ รกรรมทเี่ ขยี นขนึ้ ตงั้ แต พ.ศ. ๒๓๒๕ ลงมาจนถงึ ปจ จบุ นั มรี ปู แบบการเขยี นตาม ไดอยา งอิสระ) แบบไทยแนวประเพณแี ละแบบรว มสมยั โดยเฉพาะจติ รกรรมฝาผนงั ทเ่ี ขยี นขนึ้ ตงั้ แตร ชั สมยั พระบาทสมเดจ็ พระพทุ ธ- ยอดฟาจุฬาโลกมหาราช (รัชกาลท่ี ๑) จนถึงรัชสมัยพระบาทสมเด็จพระน่ังเกลาเจาอยูหัว (รัชกาลที่ ๓) จัดเปน ครูอธบิ ายเพ่มิ เติมวา การเขียนภาพจิตรกรรม จิตรกรรมไทยทม่ี คี ุณคาทางความงามมาก มักใชส ตี ัดเสน และปด ทองลงบนภาพ ฝาผนังของไทยทผ่ี สมผสานกบั เทคนคิ สมยั ใหม ภาพเขียนสําคัญในสมัยพระพุทธยอดฟาจุฬาโลกมหาราช (รัชกาลท่ี ๑) มีอยูที่พระที่น่ังพุทไธสวรรย มมี าตงั้ แตส มัยรชั กาลท่ี 4 โดยขรวั อนิ โขง ผลงาน ภายในพิพิธภณั ฑสถานแหงชาติ พระนคร วดั ระฆงั โฆสิตารามวรมหาวิหาร วดั ดุสิดาราม กรุงเทพมหานคร สมัย ในลักษณะนเ้ี ปน การนาํ เทคนิคการวาดภาพ พระบาทสมเด็จพระพุทธเลศิ หลา นภาลัย (รชั กาลท่ี ๒) ทรงอปุ ถัมภชา งศิลป สง ผลใหม กี ารสรา งสรรคง านจิตรกรรม แบบตะวนั ตกมาผสมผสานกบั งานจิตรกรรมไทย ขึน้ อยางแพรหลาย ผลงานอันโดดเดน ไดแ ก จิตรกรรมฝาผนงั ภายในพระอโุ บสถวดั สวุ รรณาราม (วดั ทอง) รมิ คลอง ใหเ กดิ มติ ิใกล - ไกลและมติ แิ สง - เงา บางกอกนอย ซึ่งไดเ ปน แมแ บบใหศิลปน รุนหลงั ใชเ ปน แนวทางในการศกึ ษาและสรา งสรรคผ ลงานมาจนถงึ ทุกวันน้ี จิตรกรรมฝาผนงั ทีส่ วยงามในสมยั พระบาทสมเดจ็ พระนัง่ เกลาเจาอยหู ัว (รชั กาลท่ี ๓) ไดแก จติ รกรรม สาํ รวจคน หา ฝาผนงั ภายในพระอโุ บสถวดั สทุ ศั นเทพวรารามวรมหาวหิ าร Explore และที่วัดพระเชตุพนวิมลมังคลาราม กรุงเทพมหานคร ใหน กั เรยี นแบง กลมุ ออกเปน 3 กลมุ เปนตน ศกึ ษา คนควา เก่ียวกับผลงานทศั นศิลป แตห ลงั จากสมยั พระบาทสมเดจ็ พระจอมเกลา - สมัยรตั นโกสินทร จากแหลงการเรยี นรูต า งๆ เจา อยหู วั (รชั กาลท่ี ๔) เปน ตน มา อทิ ธพิ ลของตะวนั ตกได เชน หนงั สือเรยี น หอ งสมดุ อนิ เทอรเน็ต เปน ตน ทาํ ใหร ปู แบบจติ รกรรมไทยมคี วามรว มสมยั กบั นานาชาติ ตามหัวขอท่ีครูกาํ หนดให ดงั ตอ ไปนี้ อยา งชดั เจน กลา วคอื มกี ารนาํ เทคนคิ การเขยี นภาพใหม ี มติ ติ ามแบบอยา งตะวนั ตก เชน จติ รกรรมของขรวั อนิ โขง กลมุ ที่ 1 ผลงานทัศนศิลปดา นจิตรกรรม จิตรกรเอกสมัยพระบาทสมเด็จพระจอมเกลาเจาอยูหัว กลมุ ท่ี 2 ผลงานทัศนศลิ ปด า นประตมิ ากรรม (รัชกาลที่ ๔) ภายในพระอุโบสถวัดบวรน1เิ วศวิหารราช- กลมุ ท่ี 3 ผลงานทศั นศลิ ปดา น วรมหาวหิ าร กรงุ เทพมหานคร ขรวั อนิ โขง เปน ศลิ ปน ไทย สถาปต ยกรรม คนแรกที่ไดน าํ แนวทางการวาดภาพแบบตะวนั ตกทแี่ สดง ทศั นียภาพในระยะใกล - ไกล และแสดงใหเ หน็ แสง - เงา มาประยุกตใชกับผลงานของตน ในปจจุบันจิตรกรรม ฝาผนังแมจะเปนภาพวาดที่มีลักษณะของความเปนไทย แตก็มีการผสมผสานคตินิยม เทคนิค รูปแบบสมัยใหม จากตะวนั ตก เชน ผลงานของปรีชา เถาทอง เฉลิมชัย “บุษบาชมสวน” ผลงานของจกั รพนั ธุ โปษยกฤต ทีน่ ําเสนอผลงาน โฆษิตพิพัฒน จักรพนั ธุ โปษยกฤต เปนตน ตามแนวศิลปะไทยแบบเดมิ ผสมผสานกบั เทคนิคสมัยใหม ๑๑๕ แนวขอ สNอบTเนน Oก-าNรคETิด นักเรียนควรรู การเขยี นภาพแบบใดเปน แนวทางการเขยี นภาพของขรัวอนิ โขง 1 ขรัวอินโขง มนี ามเดมิ วา “อนิ ” เปน ชาวเมอื งเพชรบรุ ี บวชเปน สามเณรตง้ั แต 1. แสดงทัศนยี ภาพใกล - ไกลและแสดงใหเ ห็นแสง - เงาแบบตะวันตก อายยุ งั นอย แมอ ายจุ ะมากขึน้ ก็ยังไมย อมอปุ สมบทเปนพระ จึงถกู ลอวา “เณรโขง ” 2. นิยมใชสตี ัดเสนและปดทองลงบนภาพ หรือ “สามเณรอินโขง ” ภายหลงั เม่อื บวชเปน พระ มพี รรษาและมีความรมู ากกไ็ ดรับ 3. เขยี นรูปเกย่ี วกบั พทุ ธประวัตทิ ่ใี ชสีนอยและตดั เสน ดว ยสีขาว การเคารพนบั ถอื เปน พระอาจารยจ ากราชสกลุ ซึ่งเรียกพระอาจารยวา “ขรัว” 4. เขยี นลายเสนสลักบนแผน หินชนวน สีท่ใี ช คอื สีดาํ และสแี ดง คนท่ัวไปจึงเรียกภกิ ษอุ นิ โขง วา “ขรวั อินโขง ” ตามอยา งนั้นเปนตน มา วเิ คราะหคาํ ตอบ ตอบขอ 1. เพราะขรวั อนิ โขง จติ รกรเอกสมยั รชั กาลที่ 4 มุม IT ใชเ ทคนิคการเขยี นภาพจิตรกรรมไทยใหมีมติ ิตามแบบอยา งตะวนั ตก นักเรยี นสามารถศกึ ษาเพ่มิ เติมเกย่ี วกบั ผลงานทัศนศิลปส มยั รตั นโกสินทร โดยภาพจติ รกรรมของขรวั อินโขง จะแสดงทัศนียภาพใกล - ไกลและแสดง ไดจาก http://www.culture.go.th ใหเห็นแสง - เงา คูมือครู 115

กระตนุ ความสนใจ สาํ รวจคนหา ออธธบิ บิ Eาาxยยplคคaวiวnาามมรรู ู ขยายความเขา ใจ ตรวจสอบผล Explore Expand Evaluate Engage Explain Explain อธบิ ายความรู ใหนกั เรียนกลมุ ที่ 1 สง ตัวแทนออกมาอธบิ าย ปจ จบุ นั ภาพจติ รกรรมมไิ ดจ าํ กดั อยแู คในเฉพาะวดั กบั วงั เหมอื นเมอื่ ครงั้ อดตี แตม กี ารนาํ ไปประดบั ตกแตง ความรูเก่ียวกบั ผลงานจิตรกรรมสมัยรตั นโกสินทร อาคารสถานท่ี ใชใ นการสือ่ สารโฆษณาประชาสมั พันธกันอยางแพรหลายผานทางสื่อตา งๆ และภาพทวี่ าดมเี นือ้ หา ตามท่ีไดศ ึกษามาหนา ชัน้ เรียน พรอ มทั้งใหนกั เรียน และแนวคดิ กวา งขน้ึ นอกจากภาพเกยี่ วกบั ศาสนาและเอกลกั ษณไทยแลว กย็ งั มกี ารเสนอภาพทม่ี แี นวคดิ สะทอ นสงั คม สรุปสาระสําคัญลงสมุดบันทึก จากน้ันครูถาม ห(Aรbือsมtrีเaรcอื่ tง)1ราเวปทนี่ศตลิ นปนตมลีคอวดามจนปเรทะทคนบั ิคใจในเกชานรสธรรารงมสชรราคตผิ สลิง่งแานวดจลิตอรกมรรบมคุ กค็มลีควสาถมาหนลทาี่ กจหินลตานยากกวาารเดภิมาพแนลาะมนธํารเรอมา นักเรียนวา เทคโนโลยสี มัยใหมม าใชใ นการนําเสนอผลงานอกี ดวย ๕.๒ ดา นประตมิ ากรรม • เพราะเหตใุ ดจึงกลา ววา สมยั รัชกาลท่ี 3 สมัยรัตนโกสินทรดานประติมากรรมในชวงระยะแรกมีหลักฐานการสรางนอย สวนใหญมักอัญเชิญ เปนยคุ ทองของจิตรกรรมไทยประเพณี พระพทุ ธรปู โบราณซงึ่ ทงิ้ ทรดุ โทรมอยทู เ่ี มอื งเหนอื มาบรู ณปฏสิ งั ขรณใหมถ งึ ๑,๒๐๐ องคเ ศษ และบางองคก อ็ ญั เชญิ (แนวตอบ สมัยรชั กาลท่ี 3 เปนสมัยที่ มราาชเปวรน มพหราะวปิหระาธร2าเนปอนยตูในนวัดสสาํ าํหครัญบั ปๆรใะนตกมิ ราุงกเทรรพมมแหบาบนรคัตรนเโชกนสินพทรระพปอระปธราะนมใวนลพไดระ วดิหงั นารี้ หลวง วดั สทุ ศั นเทพวราราม- ความนิยมในงานทัศนศิลปของจนี เขา มามี ๑) พระพทุ ธรปู ทาํ ตามแบบอยา งของเดมิ เปน รปู แบบทสี่ รา งขน้ึ คลา ยกบั พระพทุ ธรปู สมยั อยธุ ยาปน บทบาท ทงั้ ในดา นจติ รกรรมและประตมิ ากรรม อูทอง แตลกั ษณะความมีชวี ติ จิตใจมีนอ ยลง ในสมัยพระบาทสมเด็จพระนัง่ เกลาเจาอยหู ัว (รชั กาลท่ี ๓) โปรดเกลา ฯ ในทางจติ รกรรมฝาผนงั นิยมเขียนภาพโดยใช ใหม กี ารสรา งพระพทุ ธรปู เพมิ่ เตมิ ขน้ึ นบั รวมกบั แบบเดมิ เปน ๔๐ ปาง แลว อญั เชญิ ไปประดษิ ฐานภายในหอพระราช- แบบอยางทัศนศิลปของจีน ซ่ึงภาพจติ รกรรม กรมานสุ รและหอพระราชพงศานสุ ร หลงั พระอโุ บสถดา นทศิ ตะวนั ตกภายในวดั พระศรรี ตั นศาสดาราม กรงุ เทพมหานคร ทเ่ี ขยี นตามคตจิ ีนถูกเรยี กวา “จติ รกรรมแบบ เพือ่ อทุ ิศถวายแดสมเด็จพระบรู พมหากษตั ราธริ าชเจา ซ่งึ นบั เปนตนแบบของพระพทุ ธรูปสมัยรตั นโกสินทร พระราชนยิ ม ร.3” แตในขณะท่ีจติ รกรรม ๒) พระพทุ ธรปู ผสมผสานกบั ตะวนั ตกในสมยั พระบาทสมเดจ็ พระจอมเกลา แบบพระราชนิยม ร.3 กาํ ลงั ไดรบั ความนยิ ม เจา อยหู วั (รชั กาลท่ี ๔) มกี ารแกไ ขพทุ ธลกั ษณะใหค ลา ยกบั มนษุ ยม ากยงิ่ ขนึ้ คอื ไมม พี ระเกตมุ าลา จิตรกรรมแบบรักษาคตนิ ิยมเดมิ หรอื หรอื ขมวดพระเมาลี มีจีวรเปน รวิ้ เชน พระนริ ันตราย ในหอพระสุราลยั พิมาน ภายในพระบรม- จิตรกรรมไทยประเพณี ตงั้ แตสมยั มหาราชวงั พอถึงสมัยพระบาทสมเด็จพระจุลจอมเกลาเจา อยหู วั (รัชกาลท่ี ๕) และพระบาท- รัชกาลที่ 1 - 2 ก็มิไดสญู หายไปและดเู หมือน สมเดจ็ พระมงกฎุ เกลา เจา อยหู วั (รชั กาลท่ี ๖) มกี ารสรา งพระพทุ ธรปู ใหม ลี กั ษณะเหมอื นมนษุ ย วา พระบาทสมเด็จพระนง่ั เกลา เจาอยูห ัว ตามแบบพระพุทธรปู คันธารราฐของอนิ เดยี เชน พระพทุ ธรปู ปางขอฝน ในพิพิธภณั ฑสถาน- (รชั กาลท่ี 3) จะทรงสนับสนุนควบคูกนั ไป แหง ชาตพิ ระนคร พระพทุ ธไสยาสน วดั ราชาธิวาสราชวรวิหาร กรุงเทพมหานคร เปนตน หลักฐานท่ปี รากฏชัดเจน คอื จติ รกรรม ๓) ประติมากรรมสมัยใหม หลัง พ.ศ. ๒๔๗๕ เปนชวงแหงการเปล่ียนแปลง ฝาผนังภายในพระอโุ บสถ วัดสุทศั นเทพ- ประวตั ศิ าสตรศ ลิ ปะของเมอื งไทย โดยมกี ารจดั ตงั้ โรงเรยี นประณตี ศลิ ปกรรมขนึ้ (ตอ มาไดย กฐานะ วรารามราชวรมหาวหิ าร ทยี่ ังคงเขียนเปน เปน มหาวิทยาลยั ศิลปากร) ภายใตการอํานวยการโดยศาสตราจารยค อรร าโด เฟโรจี (Corrado จิตรกรรมแบบรกั ษาคติศลิ ปะไทยเดิมไว) Feroci หรือ ศิลป พีระศรี) เปดการเรียนการสอนเก่ียวกับวิชาจิตรกรรมและประติมากรรมให กับนักศึกษาไทย ซ่ึงทานไดสรางสรรคผลงานสําคัญๆ ท่ีมีคุณคาทางดานประติมากรรมไว มากมาย เชน พระพทุ ธรูปปางลลี า ซ่ึงประดิษฐานเปน พระประธานทพี่ ทุ ธมณฑล จงั หวัด นครปฐม พระบรมราชานสุ าวรยี สมเดจ็ พระนเรศวรมหาราช จังหวดั สพุ รรณบรุ ี พระบรม- ราชานสุ าวรยี ส มเดจ็ พระเจา ตากสนิ มหาราช วงเวยี นใหญ พระบรมราชานสุ าวรยี พ ระบาท- สมเดจ็ พระพทุ ธยอดฟา จฬุ าโลกมหาราช(รชั กาลท่ี ๑) ทเ่ี ชงิ สะพานปฐมบรมราชานสุ รณ (สะพานพุทธยอดฟา หรือสะพานพุทธ) รูปปนหลอประกอบอนุสาวรียชัยสมรภูมิ รูปปน ประดับอนสุ าวรยี ป ระชาธปิ ไตย กรงุ เทพมหานคร อนุสาวรยี  พระศรศี ากยะทศพลญาณ ประธานพทุ ธมณฑลสทุ รรศน ทาวสรุ นารี จงั หวดั นครราชสมี า เปนตน อําเภอศาลายา จงั หวัดนครปฐม ๑๑๖ นกั เรียนควรรู ขแอนสวอบNเนTน กาOร-คNิดET ในสมยั รัตนโกสินทรต อนตนมีการสรางสรรคผลงานทัศนศิลปตามแบบ 1 ภาพนามธรรม (Abstract) รูปแบบงานทศั นศิลปป ระเภทหนึง่ ที่มงุ เนน สมัยใหม คาํ วา “สมัยใหม” ในท่นี ห้ี มายถงึ ผลงานที่มลี กั ษณะใด การแสดงความรสู กึ ของมนษุ ยที่มตี อ สิ่งแวดลอ ม โดยศลิ ปน อาจละทิ้งรปู ทรงตา งๆ 1. ตะวนั ตก ดว ยการตัดทอน หรอื ตดั รูปทรงจนหมดสิน้ หรืออาจสรางรูปทรงขึน้ มาใหมตามความ 2. ตะวันออก รูส ึกของตวั เอง ภาพนามธรรมจะแสดงคณุ คา ของศิลปะดวยสี แสง คาตา งแสง - เงา 3. ไทยประเพณี รอ งรอยของพูกนั หรอื สว นมลู ฐานตางๆ ที่สรางความงามของจิตรกรรม 4. รตั นโกสินทร 2 พระประธานในพระวหิ ารหลวง วดั สุทัศนเทพวรารามราชวรมหาวหิ าร คือ วิเคราะหคําตอบ ตอบขอ 1. เพราะในสมัยรัตนโกสินทร อิทธิพลของ พระศรศี ากยมนุ ี เปนพระพุทธรูปหลอสํารดิ ปางมารวิชัย มีขนาดใหญ หนา ตกั กวา ง วฒั นธรรมตะวันตกไดแพรหลายเขา มาสสู ังคมไทยมากขึ้น รวมถงึ รูปแบบ 6 เมตรเศษ สรา งราวพุทธศกั ราช 1905 สมัยพระมหาธรรมราชาลิไทยแหง กรงุ สุโขทัย ของผลงานศิลปะตะวนั ตก ซ่ึงชางไทยไดยอมรับเอารูปแบบและเทคนคิ ใน มพี ทุ ธลักษณะงดงามมากเชนเดียวกบั พระพทุ ธชนิ ราช พระพุทธชนิ สีห การสรางสรรคผลงานของตะวนั ตกมาปรับใชก ับการสรา งสรรคผลงานของ และพระศรศี าสดา ตน ท่เี ห็นไดเ ดน ชดั เชน การกอ สรา งอาคารตางๆ การวาดภาพจติ รกรรม เปนตน 116 คูมือครู

กระตนุ ความสนใจ สํารวจคน หา ออธธบิ ิบEาาxยยplคคaวiวnาามมรรู ู ขยายความเขา ใจ ตรวจสอบผล Engage Explore Evaluate Explain Expand Explain อธบิ ายความรู ในสมยั ปจ จบุ นั ผลงานประตมิ ากรรมขยายตวั อยา งกวา งขวาง มกี ารสรา งสรรคผ ลงาน ใหนกั เรยี นกลมุ ที่ 2 สงตัวแทนออกมา ทางดา นประตมิ ากรรมหลายรูปแบบ ท้ังเพือ่ เคารพบชู า เปน อนสุ รณ ประดบั ตกแตง อาคาร อธิบายความรูเก่ยี วกบั ผลงานประตมิ ากรรม สถานทเ่ี พอื่ ความสวยงาม แสดงถงึ เอกลกั ษณ หรอื สอ่ื ความหมายทเี่ นน การแสดงออกทางดา น สมัยรตั นโกสนิ ทรตามท่ีไดศกึ ษามาหนาชัน้ เรยี น ศลิ ปะ มีศลิ ปนดานประติมากรรมอยทู ่วั ไป ผลงานทส่ี รา งสรรคออกมาก็มแี นวคิด เน้ือหาท่ี พรอ มทง้ั ใหน ักเรียนสรปุ สาระสาํ คัญลงสมุดบนั ทึก ตอ งการส่อื อยางหลากหลาย ไมจาํ กดั เฉพาะทางดานศาสนา และสว นใหญก ็จะมีลักษณะ จากนัน้ ครูถามนกั เรียนวา รวมสมยั เพ่อื ตอบสนองกบั ความตอ งการของสงั คม ๕.๓ ดา นสถาปตยกรรม • การสรา งประตมิ ากรรมสมัยรัตนโกสนิ ทร ในสมัยรตั นโกสนิ ทรต อนตน จะเปนการสืบทอดรูปแบบศลิ ปะสมยั อยุธยา ในปจ จบุ ันเปน อยา งไร ตอมาเมื่อไดรับอิทธิพลจากศิลปะตะวันตก ลักษณะของสถาปตยกรรมก็มีการ (แนวตอบ นกั เรยี นสามารถแสดงความคิดเหน็ เปล่ียนแปลงไปอยางรวดเร็ว ซ่ึงพอจะสรุปพัฒนาการของผลงานทัศนศิลปดาน ไดอ ยางอสิ ระ ครูอธบิ ายเพ่ิมเติมวา สถาปต ยกรรมสมัยรตั นโกสนิ ทรได ดังนี้ ในปจ จบุ นั มกี ารสรา งสรรคผ ลงานทางดาน ๑) สถาปต ยกรรมแบบอยุธยา ในชวงรตั นโกสนิ ทรตอนตน ประตมิ ากรรมหลากหลายรูปแบบ ทัง้ เพ่อื การกอสรางอาคารมักจะเลียนแบบสถาปตยกรรมอยุธยาเปนหลัก เคารพบูชา เปน อนสุ รณ ประดบั ตกแตง โดยเฉพาะอาคารประเภทเครื่องกอ เชน โบสถ วหิ าร ปราสาทราช- อาคารสถานท่ีเพอื่ ความสวยงาม ผลงานท่ี มณเฑียร เปนตน จะสรางใหฐานแอนโคง พระบรมราชานุสาวรียพระบาทสมเด็จพระพุทธยอดฟา- สรางสรรคขนึ้ มาจะมแี นวคดิ และเนอ้ื หาท่ี รับกับหลังคาท่ีเรียกวา “ฐานแอนโคงแบบ จุฬาโลกมหาราช (รัชกาลท่ี ๑) กรงุ เทพมหานคร ผลงาน ตองการส่ืออยา งหลากหลาย ไมจ ํากดั เฉพาะ การออกแบบของศาสตราจารยศ ลิ ป พีระศรี ดานศาสนา และสวนใหญจ ะมีลกั ษณะเพ่ือ ตอบสนองความตอ งการของบุคคล ตกทอ งชาง” หรือ “โคง สําเภา” เชน สถาปต ยกรรมหมพู ระมหามณเฑียรสถาน ๓ หลงั และสังคม) คือ พระท่ีน่ังจักรพรรดพิ ิมาน พระท่ีนงั่ ไพศาลทกั ษิณ และพระทีน่ งั่ อมรนิ ทรวินจิ ฉยั มไห- สูรยพิมาน กรุงเทพมหานคร เปนตน และยังนิยมสรางเจดียทรงกลมแบบลังกา และ แบบทรงกรวยเหลยี่ มยอ มุม เชน เจดยี ทอง ๒ องค บริเวณมมุ ปราสาทพระเทพบดิ ร ภายในวัดพระศรีรัตนศาสดาราม กรุงเทพมหานคร สวนการสรางเจดีย ทรงปรางคมีการปรับเปลี่ยน จากรูปแบบของขอมใหมี ลักษณะเฉพาะเปนแบบ ไทยท่ีมีรูปทรงเพรียวและ ออ นชอยมากกวาของขอม เชน พระปรางควัดอรุณ- ราชวรารามราชวรมหาวหิ าร กรุงเทพมหานคร เปน ตน พระทนี่ งั่ ดสุ ติ มหาปราสาท กรงุ เทพมหานคร เปน พระทน่ี งั่ องคป ระธานของหมพู ระนง่ั ดสุ ติ มหาปราสาท ในพระบรมมหาราชวงั เปน สถาปต ยกรรมไทย สมยั รัตนโกสินทรท ี่มีความสวยงามอลังการอยางยงิ่ ๑๑๗ แนวขอ สNอบTเนนOก-าNรคETดิ เกรด็ แนะครู ทกุ ขอเปน ลักษณะเดนของการสรางสรรคผ ลงานสถาปต ยกรรมไทย ครูอธบิ ายเสรมิ ความรูเก่ยี วกับประตมิ ากรรมสมัยใหมแ ละผลงานสื่อผสมวา ยกเวนขอ ใด ปจ จบุ นั นยิ มนําผลงาน 2 ประเภทนไ้ี ปจดั ประดับตกแตง ตามอาคารสถานท่ี เพอื่ ความสวยงาม หรอื นาํ ไปจดั วางไวในพ้นื ท่ีสวนสาธารณะตามแบบอยางตะวนั ตก 1. นิยมสรางอาคารขนาดใหญ ซ่ึงชว ยทาํ ใหทศั นียภาพเกิดความนามองมากย่งิ ขึน้ 2. ประดบั ลวดลายอยางประณีต 3. เนน ความออนชอยสวยงาม ครูอธบิ ายเพมิ่ เติมวา ในการศึกษาลักษณะของสถาปตยกรรม สถาปต ยกรรมท่ี 4. สว นใหญส รา งเปนศาสนสถาน มักนิยมนาํ มาเปน ขอ ศึกษาสว นใหญจะเปน สถูป เจดีย โบสถ วิหาร หรอื พระราชวัง เนอ่ื งจากเปนสิ่งกอ สรางทคี่ งทน มกี ารพฒั นารูปแบบมาอยา งตอเนื่องยาวนาน วิเคราะหคาํ ตอบ ตอบขอ 1. เพราะผลงานสถาปตยกรรมไทยจะมี และไดรบั การสรา งสรรคจากชางฝมือทเี่ ช่ยี วชาญ พรอ มทงั้ มคี วามเปนมาที่สาํ คัญ ควรคาแกการศึกษา ความวิจติ รตระการตา มกี ารประดบั ตกแตงลวดลายตางๆ อยา งประณีต รปู ทรงมคี วามออ นชอย สวยงาม จึงไมน ิยมความเทอะทะ หรือสรางใหมี มุม IT ลกั ษณะเดนทางดานขนาด นกั เรยี นสามารถศึกษาเพม่ิ เติมเกี่ยวกับลักษณะงานสถาปตยกรรมไทย ประเภท เจดยี  ไดจาก http://www.jedeethai.com/index.php?lay=show&ac=article&Id =538996156&Ntype=11 คมู อื ครู 117

กระตนุ ความสนใจ สํารวจคน หา ออธธบิ บิ Eาาxยยplคคaวiวnาามมรรู ู ขยายความเขาใจ ตรวจสอบผล Explore Expand Evaluate Engage Explain Explain อธบิ ายความรู ใหนักเรยี นกลุมที่ 3 สงตัวแทนออกมา ๒) สถาปตยกรรมแบบสมัยพระบาทสมเด็จพระน่ังเกลาเจาอยูหัว (รัชกาลที่ ๓) ซ่ึงจะเปน อธบิ ายความรูเกี่ยวกับผลงานสถาปต ยกรรม สมยั รตั นโกสนิ ทรต ามที่ไดศกึ ษามาหนา ชนั้ เรียน สถาปตยกรรมท่ีเลียนแบบศิลปะจีน เสาอาคารไมมีบัวหัวเสา ไมติดคันทวย กอเปนสี่เหล่ียมทึบ โบสถ วิหาร พรอมท้ังใหน ักเรยี นสรปุ สาระสําคัญลงสมุดบนั ทกึ ก็เอาชอฟา ใบระกา หางหงสออก มีการนําเอาลวดลายบนเคร่ืองปนดินเผามาประดับ วัดท่ีมีตัวอยางศิลปะจีน ผสมผสานอยูมาก เชน วัดราชโอรสารามราชวรวิหาร วัดพระเชตุพนวิมลมังคลารามราชวรมหาวิหาร วัดสุทัศน- เทพวรารามราชวรมหาวิหาร กรุงเทพมหานคร เปน ตน 1 พระเจดียรายภายในวัดพระเชตุพนวิมลมังคลารามราชวรมหาวิหาร กรุงเทพมหานคร เปนผลงานสถาปตยกรรมท่ีมีความวิจิตรงดงามมาก สรา งในสมยั รตั นโกสินทรต อนตน ๑๑๘ เกร็ดแนะครู ขแอนสวอบNเนTน กาOร-คNิดET เหตผุ ลขอ ใดทสี่ นบั สนุนคาํ กลา วที่วา “ผลงานทศั นศิลปสามารถสะทอ น ครูอธิบายเสรมิ ความรเู ก่ียวกบั สถาปตยกรรมสมัยรัชกาลท่ี 4 ในประเด็น วฒั นธรรม” ไดถ กู ตองทส่ี ุด ดงั ตอไปน้ี 1. ผลงานทศั นศลิ ปส รางขน้ึ มาจากความคิดของมนุษย 2. มนุษยสรางผลงานทัศนศิลปเ ลียนแบบผลงานทศั นศลิ ปท ม่ี ีอยู 1. สถาปตยกรรมมีลักษณะเปน แบบอาคารสมยั กอทกิ หรอื เรอเนสซองซ 3. ศลิ ปนพฒั นาเทคนคิ วิธกี ารในการสรา งสรรคผลงานทศั นศิลปใ ห 2. การจัดรปู แบบผังพื้นอาคารคลา ยสถาปต ยกรรมของศลิ ปะตะวันตก สอดคลอ งกบั วัฒนธรรม 3. ใชซ มุ โคง ครึ่งวงกลมและใชเสาแบบคลาสสกิ 4. วฒั นธรรมเปน แรงผลักดันทาํ ใหเกดิ การสรางสรรคผ ลงานทศั นศิลป 4. อาคารท่เี ปนวัดไทยนิยมใชศิลปะตะวนั ตกในสวนทเ่ี ปน กรอบซมุ ประตู ขณะเดียวกนั ผลงานทศั นศิลปก ถ็ า ยทอดเรอ่ื งราวของวัฒนธรรม วเิ คราะหค ําตอบ ตอบขอ 4. เพราะวฒั นธรรมเปนแรงผลกั ดนั ทาํ ใหเกดิ หนา ตา ง ลายหนา บนั และเสา สวนผงั พื้น วิธกี ารใชอ าคาร และทรงหลังคา การสรา งสรรคผ ลงานทัศนศลิ ป ในขณะเดียวกนั ผลงานทัศนศิลปก ็ถายทอด ยังคงเปนไปตามแบบไทยเชน เดิม ลกั ษณะเรือ่ งราวของวฒั นธรรมลงไปดว ย ในลักษณะท่มี คี วามเกอ้ื หนนุ กัน จึงเปน เหตผุ ลท่ีสะทอ นคาํ กลาวที่วาผลงานทัศนศลิ ปส ามารถสะทอน นักเรยี นควรรู วฒั นธรรมไดดีที่สดุ 1 วัดพระเชตุพนวิมลมังคลารามราชวรมหาวิหาร เปน พระอารามหลวง ชน้ั เอกพเิ ศษ ชนดิ ราชวราราม ตง้ั อยูท่ีแขวงพระบรมมหาราชวงั เขตพระนคร กรงุ เทพมหานคร เดิมมีชอ่ื วา “วดั โพธ”ิ์ ถือเปนวดั ประจํารัชกาลที่ 1 118 คูม ือครู

กระตุน ความสนใจ สาํ รวจคน หา ออธธบิ ิบEาาxยยplคคaวiวnาามมรรู ู ขยายความเขาใจ ตรวจสอบผล Engage Explore Evaluate Explain Expand Explain อธบิ ายความรู นอกจากน้ีในสมัยพระบาทสมเด็จพระน่ังเกลาเจาอยูหัว (รัชกาลที่ ๓) ยังมีการประดิษฐยอดซุม 1. ใหนกั เรยี นรวมกนั อภปิ รายเก่ยี วกับผลงาน ทัศนศิลปสมัยรัตนโกสนิ ทร แลว ใหน กั เรยี น รแาลชะวยรอมดหปารวาหิ สาารทวเปดั พนรรูะปศมรงรี กตั ุฎนศดาสังดจาะรเหาม็น1ตวัวัดออยราณุ งรไาดชจวารกาสรถามาปราตชยวกรรมรหมาภวิหายาใรนโวลัดหพะรปะรเาชสตาุพทนววัดิมรลามชังนคัดลดาารราามม-- สรปุ สาระสําคญั เก่ยี วกบั ผลงานทัศนศลิ ป สมยั รัตนโกสนิ ทรเปน แผนภูมิกางปลา โดยทาํ วรวิหาร กรงุ เทพมหานคร เปนตน ลงกระดาษรายงาน สง ครผู ูสอน ๓) สถาปต ยกรรมยคุ ปรบั ตามกระแสตะวนั ตก มรี ปู ลกั ษณะผสมผสานและรบั แบบอยา งสถาปต ยกรรม 2. ใหนกั เรยี นแบงกลมุ กลุมละ 5 - 6 คน รวบรวมขอมูลเกย่ี วกับผลงานทัศนศลิ ป ตะวนั ตกเขา มาใชใ นสถาปต ยกรรมไทย ดงั จะสงั เกตไดอ ยา งชดั เจนในสมยั พระบาทสมเดจ็ พระจลุ จอมเกลา เจา อยหู วั สมยั รัตนโกสินทร ในดานจติ รกรรม (รัชกาลท่ี ๕) เชน การกอสรางพระที่น่ังจักรีมหาปราสาท กรุงเทพมหานคร ซ่ึงเปนอาคารแบบยุโรปแตเปล่ียน ประติมากรรม และสถาปตยกรรม นาํ มาจดั เครอ่ื งบนเปน ยอดปราสาทแบบไทย ๓ ยอดเรยี งกนั การสรา งพระราชวงั บางปะอนิ จงั หวดั ปายนเิ ทศ พรอมหาภาพประกอบ ตกแตงให พระนครศรอี ยุธยา ทส่ี รา งเลียนแบบพระราชวังแวรซ ายส (Versailles) ของฝรง่ั เศส สวยงาม แตพ ระทนี่ ง่ั กลางสระ คอื พระทน่ี งั่ ไอศวรรยท พิ ยอาสน กรงุ เทพมหานคร นนั้ สรา งเปน แบบไทยอยางวิจิตรงดงาม พระท่ีน่ังอนันตสมาคม กรุงเทพมหานคร ที่ออกแบบ โดยนายชางชาวอิตาลี บนพระท่ีน่ังมีโดมใหญแบบยุโรปอยูตรงกลาง นอกจากน้ี ก็มผี ลงานสถาปต ยกรรมอีกจํานวนมากที่สรางตามแบบตะวนั ตก เชน พระท่นี ั่ง- บรมพิมานในพระบรมมหาราชวัง กระทรวงกลาโหม ศาลาวาการกระทรวง มหาดไทย หอประชุมใหญมหาวิทยาลัยธรรมศาสตร อาคารบริเวณถนน ราชดาํ เนนิ กลาง สถานรี ถไฟหัวลาํ โพง กรงุ เทพมหานคร เปน ตน ๔) สถาปต ยกรรมสมยั ใหม หลงั จาก พ.ศ. ๒๔๗๕ เปน ตน มา ผลงานทางดานสถาปตยกรรมมีการขยายตัวอยางรวดเร็วตามความเจริญ เตบิ โตของบา นเมอื งและสงั คม มกี ารสรา งผลงานทศั นศลิ ปด า นสถาปต ยกรรม ข้ึนเปนจํานวนมาก โดยอิทธิพลศิลปะของตะวันตกไดเขามามีบทบาทสําคัญ ทั้งในดานรูปแบบ เทคโนโลยี และวัสดุ อุปกรณที่นํามาใชในการสราง แนวคิดในการสราง นอกจากเพ่ือประโยชนทางศาสนาและใชใน ราชการแลว ก็ยงั ใชเพ่ือสาธารณะ ซ่งึ รูปแบบท่ีสรา งสรรคออกมา จะมคี วามหลากหลายมาก มีท้ังทีเ่ ปนแบบสมัยใหม แบบไทย ประยกุ ต และแบบไทยสมัยกอน ขณะเดียวกัน สถาปตยกรรมสมัยใหม นอกจากจะเนน เรอ่ื งความสวยงามและความคงทน แลว ยังไดรับการออกแบบใหสอดคลอง กลมกลนื กบั สภาพภมู ทิ ศั น และคาํ นงึ ถงึ สิ่งแวดลอ มดว ย ซมุ เฉลมิ พระเกยี รตเิ นอ่ื งในโอกาสมหามงคล เฉลมิ พระชนมพรรษา ๘๐ พรรษา พระบาท- สมเด็จพระปรมินทรมหาภูมิพลอดุลยเดช เปนการออกแบบสถาปตยกรรมสมัยใหม ในรปู แบบไทยประยุกต ๑๑๙ กจิ กรรมสรา งเสรมิ นักเรยี นควรรู ใหนักเรียนหาตัวอยา งผลงานทัศนศลิ ปของไทยในยคุ สมยั ตา งๆ 1 วัดพระศรรี ตั นศาสดาราม พระมณฑปเดิมทส่ี รา งขนึ้ ในรัชสมัยพระบาท- มาคนละ 1 ผลงาน โดยอาจเปน ภาพถา ย หรือภาพวาดผลงานน้นั ๆ ตดิ ลง สมเดจ็ พระพทุ ธยอดฟา จฬุ าโลกมหาราช (รัชกาลที่ 1) เม่ือมาถงึ รัชสมยั พระบาท- บนกระดาษรายงาน แลวเขียนวเิ คราะหร ูปแบบผลงานวาผลงานดังกลา ว สมเด็จพระจอมเกลา เจา อยูหัว (รชั กาลที่ 4) โปรดใหถมที่ตอชัน้ ประทกั ษณิ ฐาน จัดอยใู นยคุ สมยั ใดของไทยและมจี ดุ สงั เกตจากสง่ิ ใดมาพอสงั เขป พระมณฑปออกไปทัง้ ดา นตะวันออกและตะวันตก มพี นักศลิ าลอ ม สรา งซุม ประตู ประดับกระเบอ้ื ง ทําบนั ไดเพม่ิ อกี 6 แหง ทางดา นตะวนั ออก สรางปราสาท กจิ กรรมทาทาย ยอดปรางคขึ้นองคหนึ่ง ประดับกระเบอ้ื งทงั้ ผนงั และองคป รางค พระราชทานนามวา “พระพุทธปรางคป ราสาท” สว นปราสาทองคเดิมไดมพี ระราชดาํ รใิ หเ ปน ใหน กั เรียนสรุปความแตกตางของผลงานทัศนศิลปข องไทยในแตล ะ ทป่ี ระดิษฐาน “พระแกวมรกต” แตเน่อื งจากความไมสะดวกในการประกอบ ยคุ สมัยเปน แผนผังความคดิ (Mind Mapping) โดยทาํ ลงกระดาษรายงาน พระราชพธิ ีตางๆ จึงโปรดใหเปนที่ประดษิ ฐานพระบรมรปู อดตี พระมหากษตั ริย สง ครูผสู อน แหง พระราชวงศจ กั รี ทางดา นตะวนั ตกของมณฑป (ปจ จบุ นั คอื ปราสาทพระเทพบดิ ร) และโปรดใหสรา งพระศรีรัตนเจดยี ต ามแบบพระมหาสถปู ในวดั พระศรีสรรเพชญ ที่จังหวดั พระนครศรอี ยุธยา สวนดา นทศิ เหนือเบ้ืองหลงั ปราสาทพระเทพบดิ ร โปรดเกลา ฯ ใหส รางนครวัดจาํ ลองขึ้น คมู อื ครู 119

กระตุน ความสนใจ สํารวจคนหา ออธธบิ ิบEาาxยยplคคaวiวnาามมรรู ู ขยายความเขา ใจ ตรวจสอบผล Explore Expand Evaluate Engage Explain Explain อธบิ ายความรู ครูใหนักเรียนศึกษาเกยี่ วกับพระที่น่ัง เสรมิ สาระ ภายในพระบรมมหาราชวังสมยั รัตนโกสนิ ทร ในหนังสอื เรยี น หนา 120 - 121 จากนั้นครูถาม พระทีน่ งั่ ภายในพระบรมมหาราชวงั สมัยกรุงรัตนโกสินทร นักเรยี นวา เมอื่ พระบาทสมเด็จพระพุทธยอดฟาจฬุ าโลกมหาราช (รัชกาลท่ี ๑) เสด็จขึ้นครองราชยเ ปน ปฐมกษัตรยิ  แหง ราชวงศจ กั รี เมอ่ื พ.ศ. ๒๓๒๕ ไดท รงโปรดเกลา ฯ ใหส รา งพระบรมมหาราชวงั เพอื่ เปน ศนู ยก ลางราชธานแี หง ใหม • พระท่นี ั่งภายในพระบรมมหาราชวงั โดยผังพระราชวังแหงน้ีเปนไปตามแบบของกรุงศรีอยุธยา สําหรับภายในพระบรมมหาราชวัง จะประกอบไปดวย จดั เปนผลงานสถาปตยกรรมแบบใด พระทน่ี ง่ั ตางๆ ทสี่ ําคัญ ไดแ ก (แนวตอบ พระท่ีน่ังภายในพระบรมมหาราชวงั ๑. หมูพระมหามณเฑียร ต้ังอยูในเขตพระราชฐานชั้นในและช้ันกลางทางทิศตะวันออกของ จัดเปนสถาปต ยกรรมไทยแบบผสมผสาน คือ พระบรมมหาราชวัง จะประกอบไปดวยพระที่นั่งช้ันเดียวขนาดใหญ ๓ องค ตอเน่ืองกัน ไดแก พระที่น่ังอมรินทร- เปน การผสมผสานกนั ระหวางสถาปต ยกรรม- วินิจฉัยมไหสูรยพิมาน พระท่ีนั่งไพศาลทักษิณ และพระที่น่ังจักรพรรดิพิมาน องคพระท่ีนั่งกออิฐถือปูน สรางตาม ไทยกับสถาปต ยกรรมตะวนั ตกอยา งลงตวั แบบสถาปต ยกรรมไทย และมคี วามสวยงามเปนอยางยง่ิ ) • นักเรยี นคิดวา พระท่ีน่ังใดมีลักษณะ โดดเดน และสวยงามมากทส่ี ุด (แนวตอบ นักเรยี นสามารถแสดงความคิดเหน็ ไดอยา งอสิ ระ) หมพู ระที่นงั่ องคต างๆ ภายในพระบรมมหาราชวังสมัยรัตนโกสินทร แสดงใหเหน็ ถงึ การสรา งสรรคผลงานทศั นศลิ ปด านสถาปตยกรรมทมี่ คี วาม วจิ ิตรงดงามและอลังการเปน อยา งยิง่ ๑๒๐ บเศูรณรากษารฐกิจพอเพียง ขแอนสวอบNเนTน กาOร-คNดิ ET อิทธพิ ลขอใดเปน ปจ จัยสําคัญในการสรา งสรรคผ ลงานสถาปตยกรรมไทย งานทัศนศิลปของไทยในแตละยุคสมัย เปนงานศิลปะที่ถูกสรางสรรคข้ึนใน 1. ศาสนาและความเชื่อ ระยะเวลาท่ีแตกตางกัน และในแตละยุคสมัยตางก็มีเอกลักษณที่ไดรับการพัฒนา 2. สภาพภมู ิอากาศ มาอยางตอเน่ือง ทําใหเห็นถึงวิวัฒนาการทางความคิด ความเชื่อ การเมือง 3. วถิ ีชีวติ ความเปนอยู และการปกครอง เพ่ือเปน การปลกู ฝง ความรู ความเขา ใจของนกั เรยี น ครใู หน ักเรียน 4. เครอ่ื งมือและวัสดกุ อสรา ง แบงกลุม กลุมละ 5 - 6 คน ใหนักเรียนรวมกันจัดทําสื่อฟวเจอรบอรดภายใตหัวขอ วเิ คราะหค าํ ตอบ ตอบขอ 1. เพราะศาสนาและความเชือ่ เปน ปจจัย “ยุคสมัยศิลปะในประเทศไทย” โดยครูเปนผูกําหนดยุคสมัยใหนักเรียนแตละกลุม สาํ คญั ทมี่ อี ทิ ธพิ ลตอ สถาปต ยกรรมของไทย ซง่ึ จะสงั เกตไดว า สถาปต ยกรรม- จากนัน้ ใหน ักเรียนแตละกลุมผลดั กนั ออกมานาํ เสนอผลงานใหเพ่ือนชมหนาชั้นเรียน ไทยทเ่ี กยี่ วเนอ่ื งกับศาสนาและความเชื่อจะมีอยมู ากมายในทุกพ้ืนทข่ี อง เสมือนการแบง ปนความรตู ามหลักปรชั ญาเศรษฐกิจพอเพียง ประเทศไทย เชน วัด โบสถ วหิ าร เปนตน และมลี ักษณะทไี่ มแตกตา งกัน มากนัก โดยจะมีการพัฒนารปู แบบมาอยางตอเน่อื งยาวนาน รวมทง้ั ไดร ับ การสรางสรรคจากชา งฝม อื ทีม่ ีความเชี่ยวชาญ เพราะเชอ่ื วา จะไดอ านิสงส ผลบุญเปนอยางมาก 120 คูมือครู

กระตุนความสนใจ สาํ รวจคนหา อธิบายความรู ขขยยาายยEคคxวpวaาาnมมdเขเขาใา จใจ ตรวจสอบผล Engage Explore Explain Evaluate Expand E×pand ขยายความเขา ใจ ๒. พระมหาปราสาท มพี ระท่ีน่ัง ๒ องค ไดแ ก 1. ใหน กั เรยี นนําขอมลู เกย่ี วกับผลงาน พระทนี่ ั่งดุสติ มหาปราสาท เปนปราสาททรงจตรุ มุข องคพระ- ทัศนศลิ ปต ้งั แตส มยั กอ นประวัติศาสตรจ นถงึ ทนี่ ง่ั กอ อฐิ ถอื ปนู และพระทน่ี งั่ พมิ านรตั ยา เปน พระทนี่ งั่ ยกพนื้ สงู สมัยรตั นโกสนิ ทร พรอ มหาภาพประกอบ มรี ะเบยี ง ๓ ดา น คอื ดา นทศิ ตะวนั ออก ทศิ ตะวนั ตก และทศิ ใต มารวมกนั จัดนทิ รรศการในหวั ขอ “ผลงาน หลังคาเปนขั้นลด ๓ ขัน้ ทศั นศิลปไทยในอดีตจวบจนปจจุบัน” ๓. พระที่นั่งจักรีมหาปราสาท สรางในสมัย โดยจดั แสดงบริเวณทีจ่ ัดแสดงผลงาน พระบาทสมเด็จพระจุลจอมเกลาเจาอยูหัว (รัชกาลท่ี ๕) จัด เปนผลงานทางสถาปตยกรรมผสมผสานระหวางศิลปะไทย 2. ใหนกั เรยี นแตละคนเขยี นบรรยายความรูสกึ และศิลปะยุโรป โดยองคพระที่น่ังเปนตึก ๓ ช้ัน ตามแบบ ท่ีมตี อ ผลงานทัศนศิลปไ ทยในยุคสมยั ตา งๆ สถาปตยกรรมยุโรปในสมัยของสมเด็จพระราชินีนาถวิกตอเรีย ลงกระดาษรายงาน สง ครผู ูสอน แตหลังคาของพระท่ีน่ังสรางตามแบบสถาปตยกรรมไทย โดย 1พระบรมรปู พระบาทสมเดจ็ พระจลุ จอมเกลา เจา อยหู วั (รชั กาล- ทาํ เปน ยอดปราสาท ๓ ยอดเรียงกนั ท่ี ๕) ทําดว ยโมเสก ตัง้ อยูใตพ ระเฉลียงกลางมขุ เดจ็ พระท่นี ัง่ - จักรีมหาปราสาท กรุงเทพมหานคร การสรา งพระทนี่ ง่ั ในพระบรมมหาราชวงั ดงั ทก่ี ลา วมา จดั เปน ภมู ปิ ญ ญาไทยทางดา นศลิ ปกรรมประเภทหนง่ึ โดยอาศัยรูปแบบสถาปตยกรรมไทยและการผสมผสานระหวางสถาปตยกรรมไทยแบบยุโรปเขาดวยกันอยางลงตัว และมคี วามสวยงามเปนอยา งยิ่ง พระทีน่ ่งั จกั รมี หาปราสาท กรุงเทพมหานคร สรา งขนึ้ ในรัชสมัยพระบาทสมเดจ็ พระจุลจอมเกลาเจา อยูหัว (รชั กาลท่ี ๕) เปนงานสถาปตยกรรม ที่ผสมผสานระหวา งศลิ ปะไทยกบั ศิลปะตะวันตกไดอ ยา งลงตัวและมีความสวยงามเปน อยา งยง่ิ ๑๒๑ บรู ณาการเชื่อมสาระ นักเรยี นควรรู การเรยี นการสอนเกยี่ วกบั ผลงานทศั นศลิ ปของไทยในแตล ะยุคสมยั 1 โมเสค เปนแกว หรือกระเบือ้ งเคลือบ หรอื หนิ ชิ้นเล็กๆ ท่มี ีรปู ราง สี สามารถบรู ณาการกับการเรยี นการสอนของกลมุ สาระการเรยี นรูสงั คมศกึ ษา และลวดลายทส่ี วยงาม สามารถนาํ มาออกแบบจดั วาง ตกแตง ใหเ ปน รปู รา งตา งๆ ได ศาสนา และวัฒนธรรม วชิ าประวตั ศิ าสตรไ ทย เพราะผลงานทศั นศลิ ป แตต อ งใชฝมือและการทํางานท่ปี ระณตี ผลงานจึงจะออกมาสวยงาม ท้ังผลงานจติ รกรรม ประติมากรรม และสถาปต ยกรรม ลว นเปนหลกั ฐาน ทางประวตั ศิ าสตรไ ดเปน อยางดี โดยเฉพาะสถาปตยกรรมทีจ่ ะสะทอ น บรู ณาการอาเซียน ใหเหน็ ถึงสภาพความเปน อยู สภาพภูมอิ ากาศ สภาพภูมิประเทศ และความหลากหลายดานวฒั นธรรมและการดํารงชวี ิตของกลมุ ชนทอ่ี ยอู าศัย ใหนกั เรียนชว ยกันคนหาภาพตัวอยางผลงานทางดา นสถาปต ยกรรมทเ่ี ดนๆ บริเวณนัน้ ไดเปน อยา งดี เชน สถาปต ยกรรมแบบจนี ผสมยุโรป หรอื ที่เรยี ก และเปนมรดกจากบรรพบุรษุ ในอดีตของประเทศสมาชกิ อาเซยี น ประเทศละ ในศพั ททางสถาปตยกรรมวา “ชโิ นโปรตกุ ีส” โดยชิโน หมายถึง จนี 1 - 2 ผลงาน โดยพิมพชือ่ สถานท่ี อายุ ความสาํ คญั ลักษณะ หรอื รูปแบบของ โปรตกุ สี หมายถงึ ยุโรป หรือตะวนั ตก รวมความแลวหมายถึงการสรางบา น ศลิ ปกรรมอยางสงั เขปติดดานลา งของผลงาน จากนั้นรวบรวมผลงานแลวนําไป จีนในสไตลย โุ รป ซึ่งพบเห็นไดจ ากอาคารบานเรอื นของคนพน้ื ถิ่นจังหวัดภูเก็ต จดั นิทรรศการในหวั ขอ “ผลงานสถาปตยกรรมท่โี ดดเดน ของอาเซียน” ในประเทศไทย คูมอื ครู 121

กระตุน ความสนใจ สํารวจคน หา อธบิ ายความรู ขยายความเขา ใจ ตตรรวEวvจจaสสluออaบtบeผผลล Explore Explain Expand Engage Evaluate Evaluate ตรวจสอบผล 1. ครพู จิ ารณาผลงานการจดั นทิ รรศการของ กิจกรรม ศิลปปฏบิ ตั ิ ๗.๓ นักเรียน โดยพจิ ารณาถึงความถกู ตอง ครอบคลุมสาระสําคัญ ความชดั เจนท้ัง กจิ กรรมที่ ๑ ใหน กั เรยี นแบง กลมุ ออกเปน ๕ กลมุ ใหแ ตล ะกลมุ จดั ปา ยนเิ ทศ เพอ่ื รว มกนั จดั แสดงนทิ รรศการ ภาพประกอบและเนือ้ หา ผลงานทศั นศลิ ปสมยั รัตนโกสินทร โดยนาํ ไปแสดงในบรเิ วณทีจ่ ดั ไวเปน เวลา ๒ สัปดาห และ ใหนักเรียนแตละคนสรปุ สาระความรจู ากการไปชมนิทรรศการแลว นาํ สง ครผู สู อน 2. ครพู จิ ารณาจากการบรรยายความรสู ึกที่มตี อ ผลงานทศั นศิลปไทยในยุคสมยั ตางๆ กิจกรรมท่ี ๒ ใหน กั เรยี นแตล ะคนไปสํารวจผลงานทัศนศิลปท สี่ ําคญั ในทอ งถ่ิน จะเปน ดานใดก็ได ๑ ผลงาน ของนักเรียน พรอ มทงั้ บอกประวัติความเปนมาอยางสังเขป ความงดงาม แนวคิด เนื้อหาของงาน พรอมท้ัง ตดิ ภาพประกอบ แลวนําสง ครผู ูสอน หลกั ฐานแสดงผลการเรยี นรู กจิ กรรมที่ ๓ จงตอบคาํ ถามตอ ไปนี้ 1. ผลงานการจัดนิทรรศการในหัวขอ “ผลงาน ๓.๑ ผลงานทัศนศลิ ปของไทยในอดตี สว นใหญส รางสรรคข้ึนเพอื่ วตั ถุประสงคใดเปนหลกั ทศั นศลิ ปไทยในอดตี จวบจนปจ จุบัน” ๓.๒ จงยกตวั อยา งผลงานทศั นศลิ ปส มยั ใดกไ็ ดท นี่ กั เรยี นประทบั ใจ มา ๑ ตวั อยา ง แลว อธบิ ายวา ผลงานดงั กลา วมแี นวคิดและเน้อื หาอยา งไร 2. ช้ินงานการบรรยายความรสู กึ ชื่นชมทีม่ ตี อ ผลงานทัศนศิลปไทยในยุคสมัยตางๆ กลา วไดวา ผลงานทศั นศิลปของไทยแตล ะดานทผี่ คู น หรือแตละอาณาจกั รไดส รา งสรรคข ้นึ มานน้ั จะมีรูปแบบเฉพาะของตน ซึ่งเราไดนํามาใชเปนแนวทางในการจัดแบงยุคสมัย เพ่ือสะดวกแกการทํา ความเขา ใจ ซงึ่ ผลงานดงั กลา ว นอกเหนอื จากความสวยงาม และประโยชนใ ชส อยแลว ยงั สะทอ นถงึ แนวคดิ และเนอ้ื หาทางดา นวฒั นธรรม ขนบธรรมเนยี ม ประเพณผี สมผสานไวด ว ย ทง้ั น้ี อทิ ธพิ ลทมี่ บี ทบาทอยา ง สาํ คญั ตอ การสรา งสรรคผ ลงานกค็ อื ความเชอ่ื และความศรทั ธาทม่ี ตี อ พระพทุ ธศาสนา และความจงรกั ภกั ดี ตอองคพระมหากษัตริย ทําใหเกิดการสรางสรรคผลงานที่เปนมรดกทางวัฒนธรรมขึ้นเปนจํานวนมาก ทัว่ ผนื แผน ดนิ ไทย ทง้ั น้ี ผลงานท่ีสรา งสรรคข ึน้ แตเ ดมิ นัน้ สว นใหญไ ดร บั อทิ ธพิ ลจากอินเดยี จนี และ ประเทศเพ่อื นบานใกลเ คยี ง โดยศิลปนไทยไดนํามาประยกุ ตและพัฒนาจนมีลกั ษณะเฉพาะทเ่ี ปน แบบไทย คร้ันถึงสมัยรัตนโกสินทรตอนตน อิทธิพลของศิลปะตะวันตกก็ไดเขามามีบทบาทตอศิลปะไทย มากขึ้น ทําใหเกิดการสรางสรรคผลงานทัศนศิลปอยางยุโรปเปนจํานวนมาก และนับจาก พ.ศ. ๒๔๗๕ เปนตนมา ผลงานทั้งดานจิตรกรรม ประติมากรรม และสถาปตยกรรม ก็ลวนมีการสรางสรรคข้ึนตาม แนวสมัยใหมท่มี คี วามหลากหลายอยางมาก ไมว าจะเปน แนวคิด เนื้อหา รปู แบบ เทคนคิ วสั ดุ อปุ กรณ เพ่ือตอบสนองกับสภาพสังคมทีเ่ ปลย่ี นแปลงไป ๑๒๒ แนวตอบ กิจกรรมศลิ ปปฏิบตั ิ 7.3 กิจกรรมที่ 3 1. ผลงานทัศนศิลปข องไทยในอดตี สว นใหญสรางสรรคข น้ึ ตามความเชือ่ และความศรทั ธาท่มี ตี อพระพทุ ธศาสนาและความจงรักภกั ดตี อ องคพ ระมหากษัตรยิ  ไมว า จะเปน วดั วาอาราม โบสถ วิหาร สถูป เจดยี  พระราชวัง ฯลฯ 2. นกั เรยี นสามารถยกตวั อยา งผลงานทศั นศิลปไ ดอ ยางอิสระ ครพู ิจารณาจากการเลอื กผลงานของนกั เรยี นและการระบุแนวคดิ และเนือ้ หาวามคี วามถูกตอง เหมาะสมเพยี งใด 122 คูมอื ครู

กกรระตะตนุ้ Eนุ้ nคคgววaาgามeมสสนนใจใจ สา� รวจค้นหา อธบิ ายความรู้ ขยายความเข้าใจ ตรวจสอบผล Explore Explain Engage Expand Evaluate เปา หมายการเรียนรู 1. ระบแุ ละบรรยายเก่ยี วกบั วฒั นธรรมตา งๆ ทีส่ ะทอ นถงึ งานทัศนศลิ ปใ นปจ จบุ นั 2. เปรียบเทยี บแนวคดิ ในการออกแบบ งานทัศนศิลปทม่ี าจากวัฒนธรรมไทย และวัฒนธรรมสากล สมรรถนะของผเู รยี น 1. ความสามารถในการคดิ 2. ความสามารถในการใชทกั ษะชวี ติ øหนว ยที่ คุณลักษณะอันพึงประสงค 1. มวี ินยั 2. ใฝเ รยี นรู 3. มุงมนั่ ในการทํางาน 4. รกั ความเปน ไทย วัฒนธรรมในงานทัศนศิลปป จจบุ ัน กระตนุ้ ความสนใจ Engage ตวั ช้ีวัด ผลงานทัศนศิลปท่ีศิลปนสรางสรรคข้ึนมาน้ัน ไดรับ ครูเปด ซดี ี ดวี ดี ี หรอื สอื่ อนิ เทอรเ น็ตเกี่ยวกับ ศ ๑.๒ ม.๒/๑ การสาธิตการวาดภาพจติ รกรรมไทยและการ อทิ ธพิ ลและแรงบนั ดาลใจมาจากปจ จยั หลายอยา ง หนง่ึ ใน วาดภาพสนี า้ํ มันโดยใชเ ทคนคิ แบบตะวนั ตก ■ ระบุและบรรยายเกย่ี วกับวัฒนธรรมตางๆ ที่สะทอ นถงึ งาน น้ันก็คือ “วัฒนธรรม” ซึ่งมีผลทําใหลักษณะผลงาน ใหน ักเรยี นดู จากน้นั ครถู ามนกั เรยี นวา ทศั นศิลปในปจจุบัน ทัศนศิลปของแตละสังคมมีความแตกตางกันออกไป ท้ังน้ี วฒั นธรรมหลกั ทมี่ ผี ลตอ การออกแบบงานทศั นศลิ ปไ ทยทค่ี วร • การวาดภาพจติ รกรรมไทยและการวาดภาพ ศ ๑.๒ ม.๒/๓ เรียนรู ไดแ ก วัฒนธรรมไทยและวัฒนธรรมสากล ซึง่ มผี ลทําให สนี ํา้ มนั โดยใชเ ทคนคิ แบบตะวนั ตก มีลกั ษณะและความงดงามเหมือนกัน ■ เปรยี บเทียบแนวคิดในการออกแบบงานทัศนศลิ ป หรอื ไม อยางไร ทมี่ าจากวฒั นธรรมไทยและสากล (แนวตอบ นักเรียนสามารถแสดงความคดิ เหน็ ไดอยางอสิ ระ) สาระการเรียนรูแกนกลาง ■ วฒั นธรรมท่สี ะทอ นในงานทัศนศิลปป จจุบนั งานทศั นศลิ ปม ลี กั ษณะและแนวคดิ ทแี่ ตกตา งกนั การศกึ ษาเรยี นรู ■ การออกแบบงานทศั นศลิ ปใ นวฒั นธรรมไทยและสากล เกยี่ วกบั วฒั นธรรมในงานทศั นศลิ ป จะชว ยทาํ ใหเ ราเกดิ ความเขา ใจ ในวัฒนธรรมตางๆ ท่ีสะทอนอยูในงานทัศนศิลปปจจุบัน รวมทั้ง สามารถเปรยี บเทยี บแนวคดิ ในการออกแบบงานทัศนศลิ ปได ๑๒๓ เกร็ดแนะครู การเรียนการสอนในหนวยการเรยี นรนู ้ี ครูควรใหนักเรยี นศกึ ษาลักษณะของ วฒั นธรรมในงานทัศนศลิ ป โดยการนําตัวอยางผลงานทศั นศลิ ปท้ังไทยและสากล มาใหนักเรียนดูประกอบการเรยี นการสอน หรอื ครูอาจเชญิ วิทยากรที่มีความรู ความสามารถดา นทัศนศลิ ปมาบรรยายความรูเกย่ี วกับวฒั นธรรมในงานทัศนศลิ ป ใหน ักเรยี นฟง เพอ่ื ที่นักเรยี นจะไดส ามารถระบุแนวคิดในการออกแบบผลงาน ทศั นศลิ ปทแี่ ตกตา งกนั ได สามารถวิเคราะหเ ปรียบเทียบความหมายและความงาม ของงานทศั นศิลปใ นวฒั นธรรมไทยและวัฒนธรรมสากลได รวมทง้ั สามารถอธิบาย คณุ คาของงานทศั นศิลปใ นวฒั นธรรมไทยและวฒั นธรรมสากลได คมู่ อื ครู 123

กกรระตะตนุ้ E้นุ nคคgววaาgามeมสสนนใจใจ สสา� า� รรEวxวpจจloคคr้นeน้ หหาา ออธธบิ ิบEาาxยยplคคaวiวnาามมรรู้ ู้ ขยายความเขา้ ใจ ตรวจสอบผล Expand Evaluate Engage Explore Explain กระตนุ้ ความสนใจ Engage ครใู หนกั เรียนดูภาพสีนํ้ามัน “ประเพณผี ตี าโขน” ñ. Ç²Ñ ¹¸ÃÃÁä·ÂáÅÐÇ²Ñ ¹¸ÃÃÁÊÒ¡Å㹧ҹ·ÑȹÈÔÅ»Š ผลงานของวรนุช ตูคาํ ในหนงั สอื เรียน หนา 124 แลว ใหนักเรยี นรว มกันวิเคราะห วิจารณความงาม ๑.๑ วัฒนธรรมไทย และความแปลกใหมข องผลงานอยา งอสิ ระ จากน้ัน ครถู ามนักเรยี นวา พจนานกุ รมฉบบั ราชบัณฑิตยสถาน พทุ ธศักราช ๒๕๔๒ ไดใหค วามหมายของคาํ วา “วัฒนธรรม” ไววา หมายถงึ สง่ิ ทท่ี าํ ความเจรญิ ใหแ กห มคู ณะ เชน วฒั นธรรมไทย วฒั นธรรมการแตง กาย • นักเรยี นชื่นชอบผลงานช้นิ นห้ี รอื ไม วถิ ชี ีวิตของหมูค ณะ เชนวัฒนธรรมพ้ืนบาน วฒั นธรรมชาวเขา เปนตน เพราะเหตใุ ด พระยาอนมุ านราชธน (ยง เสฐยี รโกเศศ) ปราชญท า นหนงึ� ของเมอื งไทย กลา ววา (แนวตอบ นักเรยี นสามารถแสดงความคิดเหน็ “วัฒนธรรม” หมายถึง สิ�งท่ีมนุษยเปล่ียนแปลง ปรับปรุง ผลิต หรือสรางข้ึน ไดอยางอิสระ) เพื่อความเจริญงอกงามในวิถีแหงชีวิตของสวนรวม ถายทอดกันไดและ เอาอยา งกนั ได จนเปน มรดกแหง สงั คม ซงึ� สงั คมยอมรบั และดแู ลรกั ษา • นักเรียนทราบหรือไมวาผลงานชน้ิ น้สี ะทอ น ไวใหเจริญงอกงาม เปนผลิตผลของสวนรวมท่ีมนุษยไดเรียนรูมา วฒั นธรรมประเพณีของจงั หวัดใด จากคนแตก อ นสบื ตอเปนประเพณก� ันมา (แนวตอบ ประเพณแี หผ ีตาโขน เปน สว นหนงึ่ วัฒนธรรมกับการสรางสรรคผลงานทัศนศิลป จัด ในงานบญุ ประเพณีใหญที่เรยี กวา “งานบุญ เปนการเชื่อมโยงระหวางวิถีการดําเนินชีวิตกับการสรางสรรค หลวง” หรอื “งานบุญผะเหวด” ซ่งึ จดั ขน้ึ เปน ผลงานทมี่ องเหน็ ได ซง�ึ การทจี่ ะทาํ ความเขา ใจเรอ่ื งดงั กลา ว ประจาํ ทุกปทอี่ ําเภอดา นซา ย จังหวดั เลย ไดมากนอยเพียงใดนั้น ผูชมจะตองอานภาษาภาพให ซึง่ ประเพณีผีตาโขนจะนยิ มจดั ขึ้นในชวง ออกและแปลความหมายเร่ืองราวท่ีสะทอนผานภาพใน เดอื น 7 และโดยมากจะจัดขน้ึ มากกวา 3 วนั ชนดิ ของผตี าโขนจะแบงออกเปน 2 ชนิด คอื พระเมรุสมเด็จพระเจาพ่ีนางเธอ เจาฟากัลยาณิวัฒนา กรมหลวง- ผตี าโขนใหญและผตี าโขนเลก็ ) นราธวิ าสราชนครนิ ทร ผลงานวิจติ รศลิ ปท ส่ี ะทอนถงึ วัฒนธรรมไทย สา� รวจคน้ หา Explore งานทศั นศลิ ปวามีรปู แบบใด เน�้อเรอื่ ง หรือรายละเอียด ตางๆ อยา งไรบาง ใหน กั เรยี นศกึ ษา คน ควา พรอ มหาภาพประกอบ เกี่ยวกับวัฒนธรรมไทยและวัฒนธรรมสากลใน วัฒนธรรมไทยในงานทัศนศิลปปจจุบัน มี งานทัศนศลิ ป จากแหลงการเรียนรูต า งๆ เชน ความเกี่ยวพันในลักษณะพึ่งพาอาศัยกัน โดยงานทัศน- หนังสอื เรียน หองสมุด อินเทอรเ นต็ เปน ตน ศลิ ปจ ะชว ยสง เสรมิ ใหว ฒั นธรรมยงั คงดาํ รงอยแู ละพฒั นา ตอ ไปได ทาํ ใหผ ชู มเหน็ ความงามและเกดิ ความประทบั ใจ อธบิ ายความรู้ Explain เชน วัฒนธรรมในประเพณีทําบุญเนื่องในวันสําคัญทาง พระพทุ ธศาสนา ประเพณีสงกรานต ประเพณลี อยกระทง ใหน กั เรยี นรว มกนั อภปิ รายเกยี่ วกบั วฒั นธรรมไทย รวมทงั้ ประเพณีในทอ งถนิ่ เปน ตน ลว นมผี ลงานทางดา น “ประเพณีผีตาโขน” ผลงานของวรนุช ตูคํา เทคนิคสีน้ํามันที่ไดรับ และวฒั นธรรมสากลในงานทศั นศลิ ป พรอ มนาํ ภาพ ทศั นศลิ ปเขา ไปเกยี่ วของดว ยทง้ั สนิ้ อิทธพิ ลแนวคิดมาจากประเพณีไทย ทห่ี าไดม าใชป ระกอบการอภปิ ราย ครใู หน กั เรยี นสรปุ สาระสาํ คัญลงสมดุ บนั ทกึ ขณะเดยี วกัน ศิลปน ก็ไดร บั แรงบันดาลใจจาก วัฒนธรรมไทยประเภทตางๆ นํามาใชเปนขอมูลในการ สรา งสรรคผ ลงานทศั นศลิ ปข องตนออกมาใหส งั คมไดร บั รู ๑๒๔ เกรด็ แนะครู ขแอนสวอบNเนTน กาOร-คNิดET เพราะเหตุใดภาพจติ รกรรมฝาผนังจงึ สามารถใชเ ปนหลักฐาน ครูเสรมิ ความรใู หก ับนกั เรียน โดยการนาํ ตวั อยางผลงานทัศนศิลปท ่ีเกดิ จากการ ในการศกึ ษาวัฒนธรรมของสงั คมไทยในแตล ะยุคสมยั ได ผสมผสานวฒั นธรรมไทยและวัฒนธรรมสากลท่อี ยใู นผลงานทัศนศลิ ปช ิ้นเดยี วกัน แนวตอบ เพราะในการวาดภาพจติ รกรรม ศิลปนมกั จะถา ยทอดเร่ืองราว ไดอ ยางงดงามมาใหนักเรียนดู เชน วัฒนธรรม สภาพชวี ิตความเปน อยู สภาพแวดลอมของสังคมทตี่ นสัมผสั อยู ลงไปดวย ไมว า จะดว ยความตั้งใจหรอื ไมกต็ าม ดังนัน้ ภาพจติ รกรรมจงึ เปรียบเสมือนหลักฐานทีบ่ อกเลาเรื่องราวของสงั คมไดดอี ยางหน่ึง ดงั จะเหน็ ไดว า ภาพจติ รกรรมทตี่ างยคุ สมัยกัน เร่อื งราวในภาพก็จะมีรายละเอยี ดท่ี แตกตา งกันออกไปดวย เชน การแตง กายของผูคน อาคารบานเรอื น เปนตน ภาพ “ชาติ ศาสนา และมหากษตั รยิ ” ผลงานของโอภาส นาคบัลลังก เทคนิคการเขยี นสนี ้าํ เปนการสรางสรรคงานศิลปะสากล โดยสะทอ นคุณคาดานความงามของงานศิลปะไทยผสมผสานเขา ไวด ว ยกนั 124 คูม่ ือครู

กกรระตะตนุ้ Eนุ้ nคคgววaาgามeมสสนนใจใจ สสา� �ารรEวxวpจจloคคr้นeน้ หหาา ออธธบิ บิ Eาาxยยplคคaวiวnาามมรรู้ ู้ ขยายความเข้าใจ ตรวจสอบผล Evaluate Engage Explore Explain Expand Engage กระตนุ้ ความสนใจ ๑.๒ วฒั นธรรมสากล ครนู ําภาพตัวอยา งผลงานทัศนศิลปข อง วัฒนธรรมสากลมีพ้ืนฐานมาจากวัฒนธรรมตะวันตกของประเทศในแถบยุโรป ศาสตราจารยศลิ ป พีระศรี หรือผลงานของศิลปน และอเมริกาเปนหลัก ซ่ึงสะทอนเรื่องราวผานผลงานทัศนศิลป ดนตรี การแสดง ทา นอ่ืนท่มี คี วามสามารถในการสรา งสรรคผลงาน ประเพณี ศาสนา และการดาํ เนนิ ชวี ติ ในลกั ษณะตา งๆ โดยมวี วิ ฒั นาการมาหลายยคุ ทศั นศิลปม าใหนกั เรียนดู ประมาณ 2 - 3 ผลงาน หลายสมัย เห็นไดจากหลักฐานทางประวัติศาสตรและโบราณคดีต้ังแตยุคกอน จากนั้นใหน กั เรียนรวมกนั แสดงความคดิ เห็นวา ประวัติศาสตรจนถงึ ปจจบุ ัน และแพรห ลายไปยังชาตติ างๆ ทว่ั โลกอยางกวางขวาง คําวา “สากล” หมายถึง ทั้งหมด ท้ังสิ้น ทั่วไป และระหวางประเทศ • ภาพผลงานดังกลาวมจี ดุ ใดบางทีส่ ะทอน วัฒนธรรมสากลจึงเปนวัฒนธรรมที่มีการผสมผสานแนวคิดตลอดจนรูปแบบตางๆ ใหเห็นวฒั นธรรมไทยที่ผสมผสานอยู ไวอยา งกวางขวาง มีการใชวสั ดุ อปุ กรณ และวิธกี ารสรา งสรรคผ ลงานอยางอิสระ (แนวตอบ นกั เรยี นสามารถแสดงความคิดเหน็ ไมจํากัดขอบเขตตายตัว ผลงานที่สําเร็จออกมาไมนับวาเปนรูปแบบของชาติใด ไดอยางอิสระ) ไชขดาึ้นตตมรหิ างนใกนงึ่ นั โสดมยเพัยเฉหรพาละาังมะๆคีซวงึ่ สาทวมกุ นเคปในหนญทนกุาจชนะาใาชตชแิาทตบกุ ิบภซแาง่ึษผผนาลเตมงาาอื่ มนเหอทน็ยัศแานลงศวว ลิสัฒปานมทธาี่สรรรถรา มเงขา ใจปสผลรละักตงดมิาวายนกหนรินรนั้ มอๆเอทนพวี ปนี จสั จ(ุบVันenอuยsูท)1่ีพเทิพพิธแภหัณง คฑวลามูฟรรกั สากล Museum) ประเทศฝรงั่ เศส ถกู แกะ- • หากไมม คี วามงดงามของวัฒนธรรมไทย (Louvre มาผสมผสานในผลงานจะกอ ใหเ กิดสงิ่ ใด (แนวตอบ นกั เรยี นสามารถแสดงความคดิ เห็น ไดอยา งอิสระ) ò. ÇѲ¹¸ÃÃÁ·èÕÊз͌ ¹ã¹§Ò¹·ÑȹÈÅÔ »Š»˜¨¨ºØ ѹ สา� รวจคน้ หา Explore วฒั นธรรมตา งๆ ทเี่ ราเหน็ อยรู อบตวั ถา จดั จาํ แนกอยา งกวา งๆ จะแบง ออกเปน ๒ ลกั ษณะ คือ รปู ทรง ใหนักเรียนศึกษา คนควาเก่ียวกับวัฒนธรรม ท่ีเปนรูปธรรม สามารถมองเห็นและสัมผัสได เรียกวา ที่สะทอนในงานทัศนศิลปปจจุบัน ในประเด็น “วัฒนธรรมทางวัตถุ” หรือ “วัฒนธรรมท่ีเปนรูปธรรม” การถายทอดผานรูปแบบและการถายทอดผาน (Material Culture) เชน สิ่งกอสราง อาคาร ถวย ชาม เนอ้ื หา จากแหลง การเรยี นรตู า งๆ เชน หนงั สอื เรยี น รถยนต เครื่องจักรกล เคร่ืองดนตรี ภาพวาด เปนตน หองสมุด อินเทอรเน็ต เปน ตน และรปู ทรงทเ่ี ปน นามธรรมผา นรปู สญั ลกั ษณ เครอ่ื งหมาย ตา งๆ เรยี กวา “วฒั นธรรมทางจติ ใจ” หรอื “วฒั นธรรมทเี่ ปน นามธรรม” (Nonmaterial Culture) เชน แบบอยางของ อธบิ ายความรู้ Explain การปฏิบัติ หรอื ความคิด ความเชือ่ อุดมการณ คานยิ ม ศีลธรรม ขนบธรรมเนียม ประเพณี ปรัชญา พิธีกรรม ครตู งั้ ประเดน็ ถามนกั เรยี นวา เปนตน ซึ่งการจะเขาใจวัฒนธรรมในสวนหลังไดอยาง • เพราะเหตุใดนักเรียนจึงตองศึกษาเก่ยี วกับ เขา ใจลกึ ซงึ้ จาํ เปน ตอ งอาศยั การศกึ ษาเรยี นรลู กั ษณะของ วฒั นธรรมนน้ั ๆ ใหเขา ใจอยางถองแทเสียกอ น วัฒนธรรมตางๆ ท่ีอยูรอบๆ ตัว ท้งั นี้ วฒั นธรรมในแตละอยา งจะสะทอ น หรอื (แนวตอบ นักเรียนสามารถแสดงความคดิ เหน็ ผสมผสานอยใู นผลงานทศั นศลิ ปด ว ย โดยผลงานทศั นศลิ ป ไดอยา งอสิ ระ) ไดนําเอาวัฒนธรรมมาสอดแทรกและผสมผสานโดยใช • วัฒนธรรมไดเขา มามสี วนเก่ียวขอ งกบั วิธกี าร ดงั นี้ “ถวายแดพอของแผนดิน” ผลงานของประหยัด ดวงเรือง งานทัศนศลิ ปอยา งไร ประติมากรรมปูนปน ท่ีสะทอนความจงรักภักดีท่ีคนไทยมีตอ (แนวตอบ นกั เรยี นสามารถแสดงความคิดเห็น ในหลวง ไดอยา งอิสระ) ๑๒๕ กจิ กรรมสรา งเสรมิ เกรด็ แนะครู ใหนกั เรยี นสรุปความหมายและลกั ษณะของวฒั นธรรมไทยและ ครูแนะนาํ ใหน ักเรยี นศกึ ษา คน ควาเพิ่มเตมิ เก่ยี วกับผลงานทัศนศิลปใ น วฒั นธรรมสากลเปนแผนผังความคดิ (Mind Mapping) ลงกระดาษ วฒั นธรรมสากล จากหนังสอื “ประวัตศิ าสตรและแบบอยา งศลิ ปะโดยสังเขป” รายงาน สงครผู ูสอน ผลงานของ ศาสตราจารยศิลป พรี ะศรี แปลและเรียบเรียงโดยเขียน ยิ้มศริ ิ กิจกรรมทาทาย นกั เรยี นควรรู ใหน กั เรยี นหาตวั อยา งภาพจติ รกรรมทสี่ ะทอ นสงั คมไทย หรอื วฒั นธรรม 1 ประติมากรรมเทพวี นี สั (Venus) หรอื อะโฟรไดทเ ทพวี นี สั เปน เทพแี หง ไทย มา 1 ผลงาน แลวติดลงบนกระดาษรายงาน พรอมเขียนอธิบายวา เทพปกรณมั โรมนั ทม่ี คี วามสวยงามและมคี วามเกย่ี วขอ งโดยตรงกบั เรอื่ งของความรกั ภาพดงั กลาวสะทอ นใหเ หน็ สงั คมไทย หรือวัฒนธรรมไทยอยา งไร โดยเขยี น และความสวยงาม ประตมิ ากรรมชน้ิ นเี้ ปน รปู แกะสลกั ทสี่ รา งขนึ้ จากหนิ ออ น มคี วาม บรรยายไวใตภ าพผลงาน เสรจ็ แลวนาํ ผลงานสง ครผู ูสอน ออ นโยน นมุ นวล และมคี วามเหมอื นจรงิ ทําใหผูท่ไี ดพ บเหน็ หรือผูท ีไ่ ดรบั ชมผลงาน รสู กึ ประทบั ใจกับงานที่ไดรบั ชม ปจจุบันประตมิ ากรรมเทพีวีนสั จัดแสดงอยทู ่ี พิพธิ ภัณฑล ูฟร ประเทศฝรงั่ เศส คมู่ ือครู 125

กระต้นุ ความสนใจ ส�ารวจค้นหา ออธธบิ ิบEาาxยยplคคaวiวnาามมรรู้ ู้ ขยายความเขา้ ใจ ตรวจสอบผล Explore Expand Evaluate Engage Explain Explain อธบิ ายความรู้ ใหนกั เรยี นรว มกนั อภิปรายเก่ียวกับวัฒนธรรม ๒.๑ ถา ยทอดผา นรูปแบบ (Form) ที่สะทอ นในงานทัศนศลิ ปป จ จบุ ัน ในประเด็นการ เปนการนําเสนอวัฒนธรรมผานทัศนธาตุ ถายทอดผานรปู แบบและการถา ยทอดผา นเนอื้ หา (Visual Element) ตา งๆ ไดแ ก จุด เสน รูปรา ง รูปทรง ตามที่ไดศ ึกษามาหนาชั้นเรียน พรอ มท้ังใหนักเรยี น นํ้าหนักออน - แก พ้ืนที่วาง พื้นผิว และสี มีลักษณะท่ี สรุปสาระสาํ คัญลงสมดุ บันทึก จากนน้ั ครูถาม เปนรูปธรรม ซึ่งสามารถมองเห็นรูปลักษณ ทรวดทรง นกั เรยี นวา ความออ น - แก ลีลา และความหนกั - เบาของสีไดอ ยา ง กระจา งชดั เชน สีขาว สามารถส่ือไดถ งึ ศาสนา สีเหลอื ง • ขนบธรรมเนียม ประเพณีมีอทิ ธพิ ล ท่ีปรากฏอยูใน บางสถานท่ี สามารถส่ือความหมายถึง ตอ การสรา งสรรคผ ลงานทัศนศลิ ปอ ยา งไร วฒั นธรรมทางพระพทุ ธศาสนาก็ไดเชนกัน เปน ตน (แนวตอบ ขนบธรรมเนยี ม ประเพณถี อื เปน ๒.๒ ถายทอดผานเนอ้ื หา (Content) วฒั นธรรมท่เี ปน นามธรรม (Nonmaterial เปน การนาํ เสนอเรอ่ื งราวตา งๆ ผา นทางศาสนา Culture) ซึ่งผูสรางสรรคผลงานทัศนศลิ ป ประเพณี พิธกี รรม และความเชอ่ื ซงึ่ จะมคี วามเกีย่ วของ จะนาํ เอาขนบธรรมเนียม ประเพณีมา เชื่อมโยงกับปรัชญา แนวคิด และสัญลักษณท่ีแฝงอยู สอดแทรกและนํามาผสมผสานในผลงาน เบ้ืองหลัง ในประเด็นน้ี การชมผลงานทัศนศิลปแลว ทศั นศลิ ป โดยใชว ธิ กี ารถา ยทอดผา นรปู แบบ ไมเขา ใจ ผชู มจึงควรทาํ ความเขาใจภมู ิหลงั ความเปน มา “หอคําหลวง” ตัวอยางผลงานทัศนศิลปที่สะทอนวัฒนธรรม และเน้อื หาของผลงาน) กอ นจงึ จะสามารถตีความเขาใจถงึ เนอ้ื หาท่ีซอ นอยไู ด โดยการออกแบบไดรบั แนวคดิ มาจากศลิ ปะลา นนา • การถายทอดวัฒนธรรมผา นรปู แบบหมายถงึ นับตงั้ แตส มยั โบราณ บรรดาศลิ ปนไดร 1ูจกั นาํ เรือ่ งราวทางวฒั นธรรมในแงมมุ ตา งๆ เขามาเปน สวนหนึ่ง สง่ิ ใด (แนวตอบ การนาํ เสนอวฒั นธรรมผา นทาง ของผลงานทศั นศลิ ป ไมว า จะในดนิ แดนสุวรรณภูมิ ภูมิภาคเอเชยี ตะวันออกเฉยี งใต หรืออยี ปิ ต จนี อินเดียโบราณ ทศั นธาตุตางๆ ไดแ ก จุด เสน รูปรา ง รปู ทรง ก็ลวนแตมีการนําเรื่องราววิถีชีวิตเขปอนงจผาํ ูคนนวนมสภากาพซแึ่งวอดาลจอสือ่มออโดกยมเาฉใพนราูปะคขวอางมศเาชส่ือนมสาถถาานยทรอูปดเคไาวรในพ2ผสลิง่ งขาอนงทเัศคนรอื่ศงิลใปช นํ้าหนักออน - แก พื้นทวี่ าง พื้นผิว และสี หรือสงิ่ ท่ีใชประดบั ตกแตงวิหาร ปราสาทราชวัง ฯลฯ ในลกั ษณะท่เี ปน รปู ธรรม สามารถมองเหน็ ในปจจุบัน แมภาพสะทอนทางวัฒนธรรม รูปลกั ษณ ทรวดทรง ลีลา ความออน - แก ในผลงานทัศนศิลปจะไมไดมีความเปลี่ยนแปลงไปจากเดิม และความหนกั - เบาของสีไดอ ยา งชัดเจน มากนัก แตก็มีการใชสัญลักษณทางวัฒนธรรมใหมๆ เชน สขี าวและสีเหลืองเปนสีทใี่ ชส่อื ถึงศาสนา เขามาแทนท่ีเรื่องราว หรือเน้ือหาท่ีเคยส่ือถึงความเช่ือ เปน ตน) เรอื่ งศาสนาเปนหลัก ก็เพมิ่ เตมิ มาเปน การบอกเลาถงึ วถิ ีชวี ติ การทาํ มาหากนิ ของผคู นในสงั คมสมยั ใหม คตนิ ยิ ม ขนบธรรมเนยี ม • การถายทอดวัฒนธรรมผา นเนือ้ หาหมายถงึ ประเพณี และอน่ื ๆ ดวย ส่ิงใด ตัวอยางที่เหน็ ไดง ายๆ ก็คือ ผลงานทศั นศลิ ป (แนวตอบ การนาํ เสนอเร่ืองราวทางวัฒนธรรม ในสังคมไทย ซึ่งผูชมอาจมองเห็นรูปแบบทางทัศนศิลปใน ในแงม มุ ตางๆ เขา มาเปนสว นหน่งึ ของผลงาน ทวงทํานองใหมท่ีสื่อใหเห็นถึงวัฒนธรรมสมัยใหมไดหลาย ทศั นศลิ ป โดยสอ่ื ออกมาในรปู ของสัญลกั ษณ แนวทาง ไมวาจะเปนโรงแรม ธนาคาร ศูนยการคา ศาสนสถาน รูปเคารพ สิ่งของเคร่ืองใช ฯลฯ) ศูนยประชุม ฯลฯ “ความเจริญเติบโตแหงสังคมคุณธรรม” ผลงานของนนทิวรรธน จนั ทนะผะลิน ทสี่ ะทอ นแนวคิดผา นทางประติมากรรมสมยั ใหม ๑๒๖ เกรด็ แนะครู ขอ สอบ O-NET ขอ สอบป ’52 ออกเก่ียวกับศลิ ปะกับเทคโนโลยีสมยั ใหม ครูอธบิ ายเพิม่ เติมเกย่ี วกับทัศนศลิ ปส มยั ใหม (Modern Visual Art) วา ขอ ใดเปน ตวั อยางการประยกุ ตศิลปะกับเทคโนโลยสี มัยใหม ทศั นศิลปสมัยใหม คอื ทศั นศิลปท มี่ รี ูปแบบ เนอื้ หา และกลวิธแี ตกตางไปจาก 1. ภาพยนตรเร่ืองกา นกลว ย ทัศนศลิ ปแ บบดงั้ เดมิ ที่ผูกพนั ตนเองไวก ับรูปแบบใดรูปแบบหน่งึ เปน ทศั นศลิ ปท ม่ี ี 2. หนังใหญ ความเชอ่ื ในการแสดงออกเชงิ ปจ เจกบคุ คล หรอื เสรภี าพสว นบคุ คลของศลิ ปน เปน สาํ คญั 3. ละครหุนเชิด 4. หนังตะลงุ นักเรยี นควรรู วเิ คราะหค ําตอบ ตอบขอ 1. เพราะเปนภาพยนตรก ารต นู ที่ผสู รา ง ภาพยนตรใ ชการวาดตัวการต ูน แลวนํามาประยุกตใชกับเทคนิคการทาํ 1 ดนิ แดนสวุ รรณภมู ิ แปลวา ดินแดนแหงทองคํา เหตุทเ่ี รยี กเชน น้มี ิไดจ ะสื่อนยั วา ภาพการต นู แบบแอนิเมชัน (Animation) ทาํ ใหตวั การตนู เคลื่อนไหวได เปนดนิ แดนทีม่ ที องคําอยมู าก หากแตจะบอกวา เปน ดินแดนทม่ี ีความอดุ มสมบรู ณ เสมอื นจริง ไปดว ยทรัพยากรมคี า ตางๆ ประดุจดง่ั มีทองคาํ อยูท่วั บริเวณ 2 รปู เคารพ คอื รปู รปู เหมอื น หรอื สัญลกั ษณทสี่ รางข้นึ เพอื่ ใชแ ทนสิ่งใดสิ่งหนึง่ ที่สรา งข้นึ ตามความเช่ือทางศาสนา หรือวัฒนธรรมนน้ั ๆ 126 คูม่ อื ครู

กระตุน้ ความสนใจ สา� รวจคน้ หา ออธธบิ ิบEาาxยยplคคaวiวnาามมรรู้ ู้ ขยายความเขา้ ใจ ตรวจสอบผล Engage Explore Evaluate Explain Expand Explain อธบิ ายความรู้ นอกจากนี้ บริเวณพ้ืนท่ีภายใน หรือภายนอกอาคาร เราจะพบวามีการนําผลงานทัศนศิลปที่มีเนื้อหา ใหน ักเรียนยกตวั อยา งผลงานทัศนศลิ ป เรื่องราวเก่ียวกับวัฒนธรรมไทยเขาไปใชในลักษณะท่ีมีความแตกตางกันออกไป ไมวาจะเปนการออกแบบอาคาร ทสี่ ะทอ นถึงความเชื่อ ความศรทั ธาใน ตามแบบสถาปต ยกรรมไทย การนาํ ภาพจติ รกรรมไทย ภาพประตมิ ากรรมไทยไปประดบั ตกแตง ใหเ กดิ ความสวยงาม พระพุทธศาสนามาคนละ 1 ผลงาน พรอ มทั้งให ซ่ึงผูชมสามารถจะรับรูไดทันทีวา ผลงานทัศนศิลปน้ันสะทอนถึงวัฒนธรรมไทย เชน การประดับตกแตงในพื้นที่ เขียนอธบิ ายวาผลงานทัศนศลิ ปด งั กลาวสะทอน บางสว นของสนามบินสวุ รรณภูมิ ศนู ยก ารประชมุ แหง ชาตสิ ิริกติ ์ิ เปนตน ถงึ ความเชอื่ ความศรทั ธาในพระพทุ ธศาสนา โดยถายทอดผานรูปแบบ หรอื ถา ยทอดผา นเนือ้ หา ปจจุบันการสรางสรรคผลงานทัศนศิลปที่ปรากฏและแสดงออกมาในสังคม จะมีลักษณะของการนําเอา อยางไร มาพอสงั เขป โดยทําลงกระดาษรายงาน ผลงานหลายๆ ดา น มาประยกุ ตผสมผสานกัน โดยมคี ําเรียกศลิ ปะลักษณะรว มนว้ี า “สอ่ื ผสม” สงครูผสู อน เกร็ดศลิ ป “โลกตุ ตระ” ประติมากรรมท่สี ะทอนถงึ ความศรทั ธาในพระพทุ ธศาสนา ประติมากรรมโลกุตตระ ดาํ เนินการออกแบบโด1ยประตมิ ากรทมี่ ชี ่ือเสยี งทาน หนง่ึ ของประเทศไทย คอื ศาสตราจารยช ลดู นมิ่ เสมอ ทาํ ดว ยไฟเบอรก ลาสสส ที อง ซง่ึ ศลิ ปน ไดร บั แรงบนั ดาลใจจากเปลวรศั มขี องพระพทุ ธรปู ซงึ่ เปน สญั ลกั ษณแ หง ความรงุ โรจนของโลกุตตรปญญา หรือปญ ญาทีอ่ ยูเ หนือโลกีย แลว นําสญั ลกั ษณ ดังกลาวมาสรางเปนรูปทรงตามสไตลสวนตัว จนมีลักษณะที่ส่ือความหมายได หลายแงม มุ เชน มีลักษณะเปน เหมอื นเปลวรศั มีของพระพุทธรูป รูปมอื ประนม ที่บงบอกความหมายถึงการเชื้อเชญิ ท่ีแสดงถึงอาการนอบนอมคารวะ รปู ดอกบวั ทีห่ มายถึงการบชู าพระพทุ ธเจา หรอื ความดีงาม เปนตน ทานไดก ลา วถงึ ผลงานช้ินนีว้ า เปน ลักษณะ “ธรรมศิลป” ท่มี ีความหมายวา เปน ศลิ ปะเก่ยี วกบั ธรรมะลว นๆ ซงึ่ แตกตา งจาก “พุทธศิลป” ซึ่งหมายถงึ ศิลปะ ท่ีทําข้ึนในพระพุทธศาสนา เชน วัดวาอาราม สถูป เจดีย เปนตน ปจจุบัน ประติมากรรมชิ้นน้ีตั้งอยูบริเวณดานหนาทางเขาศูนยการประชุมแหงชาติสิริกิติ์ กรุงเทพมหานคร ๑๒๗ แนวขอ สNอบTเนนOก-าNรคETดิ นักเรยี นควรรู เพราะเหตุใดความสวยงามของน้ําตกจึงไมใช งานศิลปะ 1 ชลดู น่ิมเสมอ ไดร ับการยกยอ งเชดิ ชเู กียรติเปนศิลปน แหง ชาติ แนวตอบ เพราะศิลปะเปนส่ิงที่มนษุ ยสรางขน้ึ จากความคดิ สรา งสรรค สาขาทัศนศลิ ป (ประติมากรรม) ประจําปพทุ ธศักราช 2541 ทานไดสรา งสรรค เพอ่ื ใหเ กดิ ความงามและความพงึ พอใจ โดยมนษุ ยไ ดส รางสรรคส ืบเนอื่ งกนั ผลงานดานประตมิ ากรรมไวเปนจํานวนมาก โดยผลงานประติมากรรมท่มี ี มาตง้ั แตอดีตจนถงึ ปจ จบุ ันและจะสรางสรรคสืบตอ ไปในอนาคต ดงั นนั้ ช่อื เสยี งเปนทีป่ ระจกั ษ คอื งานประติมากรรมท่ตี ดิ ตั้งภายนอกอาคาร นอกจาก ส่ิงทเ่ี กดิ ขึน้ เองตามธรรมชาติ เชน ความสวยงามของนํา้ ตกจงึ ไมใ ช จะมีคุณคาสงู ในทางประตมิ ากรรมทม่ี คี วามสมั พนั ธก ับอาคารสถานท่แี ลว งานศิลปะ แตเ ปนความงามตามธรรมชาติ ยงั ทาํ ใหเกดิ บรรยากาศของส่งิ แวดลอมท่งี ดงามรว มไปดว ย ประตมิ ากรรมฝม อื ของทานทตี่ ้งั ไวใ หส าธารณชนไดช ื่นชมในทส่ี าธารณะ เชน ผลงาน “เงินพดดวง” หนา อาคารสํานกั งานใหญธนาคารกสกิ รไทย ผลงาน “โลกตุ ตระ” หนา อาคารศนู ยประชุมแหงชาตสิ ิริกติ ์ิ ผลงาน “พระบรมโพธสิ มภาร” หนาอาคารมหาวิทยาลัยหัวเฉียวเฉลมิ พระเกียรติ เปนตน คูม่ อื ครู 127

กระตุ้นความสนใจ ส�ารวจค้นหา อธบิ ายความรู้ ขขยยาายยEคคxpววaาาnมมdเเขขา้ า้ใจใจ ตรวจสอบผล Explore Explain Evaluate Engage E×pand Expand ขยายความเขา้ ใจ ใหนักเรียนศึกษาตัวอยางผลงานทัศนศิลป ตัวอยา ง ผลงานทศั นศลิ ปในปจจุบันท่ีสะทอนวัฒนธรรม ในปจจุบันที่สะทอนวัฒนธรรม จากหนังสือเรียน หนา 128 - 129 จากนนั้ ครใู หน กั เรยี นคดั เลอื กผลงาน ชอื่ ภาพ ทัศนศิลปในวัฒนธรรมไทยและผลงานทัศนศิลป วดั รองขุน ในวฒั นธรรมสากล มาอยางละ 1 ผลงาน แลว นํามา ตําบลปา ออ ดอนชัย วเิ คราะหว า ผลงานแตล ะประเภทมคี วามเหมอื นหรอื อาํ เภอเมือง จังหวดั เชยี งราย ความแตกตางกันอยางไร โดยเขียนสรุปเปนแผนผัง เวนน ไดอะแกรม (Vann Diagram) ลงกระดาษ ศลิ ปน รายงาน สงครูผูส อน อาจารยเ ฉลิมชยั โฆษติ พิพัฒน วดั รอ งขุน เปนผลงานทศั นศิลปประเภทสถาปต ยกรรมรว มสมยั ที่แสดงใหเหน็ ถึงการนาํ วัฒนธรรมและ องาานจทารศั ยนเฉศลลิ มิปชมยัาสรโาฆงษสิตรพรคพิ ผัฒลนง1า นผใทู น่ที ราํปู กแาบรบบบรู ณูรณปาฏกิสาังรขไดรณอ ยอ ายงา ลงงมตคี ัววามมคี หวมามายโดดเรเมิ่ดตน ง้ัแแลตะสแวสนดขงอถงงึ โอคตั รลงกัสษราณงขขอองง อาคาร ไดแ ก พระพทุ ธรปู โบสถวหิ าร กฏุ ิ อโุ บสถ หอพระธาตุ หอบรรยายธรรม หอวปิ ส สนา และหอศลิ ป ตลอดจน สงิ่ แวดลอ มโดยรอบวัด ไดแ ก ชิน้ สว นตกแตง บรเิ วณหนาบนั โบสถ ซมุ ประตู หนาตาง จิตรกรรมฝาผนัง หรอื สว นตกแตง บรเิ วณสะพาน ทางเดนิ รว้ั รายรอบอโุ บสถ ลว นแตไดร บั การสรา งสรรคเ ปน ผลงานปนู ปน ประดับกระจกสขี าวผา นรปู ทรงและเรอื่ งราวทางวัฒนธรรมได อยา งนา สนใจ ซงึ่ ทา นมคี วามปรารถนาทจ่ี ะสรา งวดั แหง น้ีใหเ ปรยี บเสมอื น เมืองสวรรคทีม่ นุษยสามารถรบั รูและสมั ผัสได วัดรองขุน เปนการสรางสรรคผ ลงานทศั นศิลป โดยอาศยั แนวคดิ รปู แบบ และเนอื้ เรอ่ื งจากจติ รกรรม- ไทยรวมสมัยแบบ ๒ มิติ ที่ทานเคยสรางสรรคไวนํา มาดัดแปลงใหเปนผลงานสถาปตยกรรมตามแบบ วัฒนธรรมไทยท่ียังไมเคยมีผูใดทํามากอน โดยอิง อุดมคติเกี่ยวกับความเชื่อและความศรัทธาที่มีตอ พระพุทธศาสนาและนํามาประยุกตใหเขากับลักษณะ ของสง่ิ กอ สรา งแบบ ๓ มติ ิ โดยมีความกวา ง ความยาว อาจารยเฉลมิ ชัย โฆษติ พิพัฒน ศลิ ปน ผูม ีความเชย่ี วชาญในการ และความลึก ซ่ึงผูชมสามารถเขาไปมีสวนรวมในการ สรา งสรรคผ ลงานในรูปแบบไทยประยกุ ต รบั รูถงึ ความงามของผลงานทศั นศิลปไดอ ยา งใกลช ดิ ๑๒๘ นกั เรียนควรรู ขแอนสวอบNเนTน กาOร-คNิดET ผลงานจติ รกรรมของอาจารยเ ฉลิมชยั โฆษิตพพิ ัฒน สวนใหญจ ะ 1 เฉลิมชยั โฆษติ พิพัฒน เปนจิตรกรผูมีชอื่ เสยี งของเมืองไทย ผลงานที่ นาํ เสนอเรือ่ งราวเกี่ยวกับสงิ่ ใด โดดเดนจะเปน ภาพวาดจติ รกรรมไทยท่มี เี นือ้ หา หรือเรือ่ งราวทางพระพุทธศาสนา 1. การอนรุ ักษส ่งิ แวดลอ ม ภาพท่ีสอ่ื ออกมาจะมีสีสันสวยงาม สดใส เชน ภาพจิตรกรรมไทยในพระอโุ บสถ 2. เรือ่ งราวทางพระพทุ ธศาสนา วดั พุทธประทีบ กรุงลอนดอน ประเทศองั กฤษ ภาพเขียนประกอบบทพระราช- 3. วัฒนธรรมจงั หวัดเชยี งราย นิพนธ เรื่องพระมหาชนก ผลงานศิลปะทว่ี ดั รองขุน จงั หวดั เชียงราย เปนตน 4. ปรากฏการณท างธรรมชาติ ผลงานทง้ั หลายน้ที าํ ใหท านไดรบั การยกยองเชดิ ชเู กยี รตใิ หเปน ศลิ ปนแหงชาติ วเิ คราะหคําตอบ ตอบขอ 2. เพราะผลงานของอาจารยเฉลมิ ชัย สาขาทศั นศลิ ป (จิตรกรรม) ประจําปพทุ ธศักราช 2554 โฆษติ พพิ ฒั น สว นใหญจ ะบอกเลา เร่อื งราวท่เี กย่ี วขอ งกับพระพทุ ธศาสนา โดยเปนภาพจิตรกรรมแบบแนวประเพณีไทยและแบบไทยลานนา ซ่งึ มี มมุ IT แนวคดิ และเทคนคิ วิธใี นการสรา งสรรคงานทเ่ี ปนเอกลักษณเ ฉพาะตัว เชน ภาพเนนการแสดงอารมณ ความรสู กึ ใชมุมมองทางสถาปต ยกรรมท่สี รา ง นกั เรียนสามารถศกึ ษาเพม่ิ เตมิ เก่ยี วกบั วัดรอ งขนุ จงั หวดั เชยี งราย ไดจ าก ผลงานใหม มี ติ ิ เปนตน http://www.dhammathai.org/watthai/north/watrongkhun.php 128 คมู่ ือครู

กระต้นุ ความสนใจ สา� รวจคน้ หา อธิบายความรู้ ขยายความเขา้ ใจ ตตรรวEวvจจaสสluออaบtบeผผลล Engage Explore Explain Expand Evaluate ตรวจสอบผล Evaluate ครูพิจารณาจากแผนผงั เวนน ไดอะแกรม (Vann Diagram) ของนกั เรียน โดยครอู าจ กําหนดเกณฑการใหคะแนนขึน้ มา ดังตอ ไปน้ี 1. งานทัศนศลิ ปใ นวฒั นธรรมไทย นกั เรยี น สามารถเปรยี บเทียบความแตกตา ง การนําเสนอช่อื ผลงาน ความหมาย ความนา สนใจ และความงามไดครบถวน ชัดเจน ถกู ตอง และเหมาะสมมากนอย เพียงใด 2. งานทัศนศิลปใ นวัฒนธรรมสากล นักเรียน สามารถเปรียบเทียบความแตกตา ง การนําเสนอชอ่ื ผลงาน ความหมาย ความนาสนใจ และความงามไดค รบถวน ชัดเจน ถกู ตอ ง และเหมาะสมมากนอย เพียงใด องคป ระกอบสาํ คญั ของวดั รอ งขนุ ที่โดดเดน มากทสี่ ดุ กค็ อื สว นประกอบที่ ตกแตง สถาปต ยกรรมทัง้ ภายนอก ภายใน และจิตรกรรมฝาผนังภายใน พระอุโบสถ มกี ารผสมผสานผลงานทศั นศิลป โดยนาํ เรื่องราว ทางวัฒนธรรมในอดีตและปจจุบัน มาปนและเขียนประดับ ตกแตง ไวต ามสว นตา งๆ ของอาคาร ซงึ่ เนน เรอื่ งราวเกยี่ วกบั พุทธภูมิ มีลกั ษณะของศิลปะตามแบบวฒั นธรรมลา นนา ในขณะเดียวกันก็สอดแทรกเรื่องราวที่เก่ียวของกับวิถี การดาํ เนนิ ชวี ติ ของผคู นในปจ จบุ นั ผคู นตา งชาติ สงั คม การเมือง ตลอดจนเทคโนโลยีสมัยใหม เขาไปไวใน ผลงานดวย ทําใหพื้นท่ีวางในแตละสวนของบริเวณวัด ถูกบรรจุไปดวยผลงานทัศนศิลปที่สวยงาม และชวย สะทอนถึงแงมุมความคิด ความเชื่อ และความศรัทธา ไวไดอยา งนาประทบั ใจยงิ่ ๑๒๙ บรู ณาการเช่อื มสาระ เกร็ดแนะครู การศึกษางานทัศนศลิ ปท ่ีสอื่ ถึงเรอื่ งราวความเชือ่ ความศรัทธา ครูอธบิ ายเสรมิ ความรูเกยี่ วกบั พระอโุ บสถวดั รอ งขนุ จังหวดั เชียงราย วาภายใน ในทางพระพทุ ธศาสนา สามารถบรู ณาการเชื่อมโยงกับการเรยี นการสอนของ พระอุโบสถวัดรอ งขุนจะมีผลงานประติมากรรมและสถาปตยกรรมที่มคี วามหมาย กลุมสาระการเรียนรสู ังคมศกึ ษา ศาสนา และวฒั นธรรม วิชาพระพทุ ธศาสนา ลึกซ้ึงแฝงอยูเปน จาํ นวนมาก เชน สะพาน หมายถึง การเดนิ ขา มจากวฏั สงสารสู เรอ่ื งพุทธประวตั ิ โดยครใู ชผ ลงานศิลปะเปน ส่อื ประกอบการเรยี นการสอน พุทธภูมิ ดอกบวั ทพิ ย 4 ดอก หมายถงึ พระอรยิ เจา 4 พระองค ไดแ ก พระโสดาบนั ประวัตขิ องพระพุทธเจาในแงมมุ ตางๆ โดยเฉพาะกอ นที่พระองคจะตรสั รูเ ปน พระสกทาคามี พระอนาคามี และพระอรหนั ต เปน ตน พระพทุ ธเจา พระองคไ ดท รงผานการบําเพ็ญบารมมี าตัง้ แตเปน ปถุ ชุ นธรรมดา จนกระท่งั ไดสาํ เรจ็ เปนพระพทุ ธเจา ในทสี่ ดุ ซงึ่ จะทาํ ใหน ักเรยี นเกดิ ความรู มุม IT ความเขาใจเก่ียวกับพทุ ธประวัตมิ ากย่งิ ขึ้น นกั เรียนสามารถชมภาพผลงานศลิ ปะไทยรวมสมยั หรือชมภาพผลงานศลิ ปะท่ี สะทอ นเรอ่ื งราวทางพระพทุ ธศาสนา ไดจ าก http://www.mocabangkok.com/ museum/web/th/museum_tour.htm คู่มอื ครู 129

กกรระตะตนุ้ Eุ้นnคคgววaาgามeมสสนนใจใจ สสา� �ารรEวxวpจจloคคrน้eน้ หหาา ออธธบิ บิ Eาาxยยplคคaวiวnาามมรรู้ ู้ ขยายความเขา้ ใจ ตรวจสอบผล Expand Evaluate Engage Explore Explain กระตนุ้ ความสนใจ Engage ครูใหน กั เรยี นดูภาพวดั ไชยวฒั นาราม ó. á¹Ç¤´Ô 㹡ÒÃÍ͡Ẻ§Ò¹·ÈÑ ¹ÈÔÅ»Š จงั หวดั พระนครศรีอยธุ ยา จากหนังสือเรยี น หนา 130 จากนน้ั ครูถามนักเรียนวา การออกแบบงานทัศนศิลปโดยทั่วๆ ไปจะมี การดาํ เนินการออกแบบงานไปตามลาํ ดับขัน้ ตอน ไดแ ก • วัดไชยวัฒนารามเปน สถาปตยกรรมไทย การกําหนดขอบเขตและวัตถุประสงค การคนควาหา ทไ่ี ดร ับอิทธิพลมาจากศลิ ปะใด ขอ มลู การสรา งแนวคดิ ในการออกแบบ และการออกแบบ (แนวตอบ วดั ไชยวัฒนาราม เปนงานทศั นศิลป ซงึ่ แตล ะวฒั นธรรมอาจมเี ทคนคิ และวธิ กี ารในการออกแบบ ไทยในสมยั อยุธยาทไี่ ดร บั อิทธิพลจากศลิ ปะ- งานทัศนศลิ ปท แ่ี ตกตางกัน ดังนี้ ขอม เนอ่ื งจากลักษณะของพระปรางค ๓.๑ การออกแบบงานทัศนศิลปใ น มรี ปู แบบเปนทรงมะเฟอ งแบบศิลปะขอม วฒั นธรรมไทย อยา งชัดเจน) พระอุโบสถวดั ภูมนิ ทร จงั หวดั นาน ศิลปะสมัยลา นนา การออกแบบ มคี วามโดดเดน มาก โดยทาํ เปน แบบจตรุ มขุ อยางสวยงาม งานทศั นศลิ ปในวัฒนธรรมไทย เมือ่ พจิ ารณา • นักเรยี นเคยพบเหน็ งานสถาปต ยกรรมไทย ท่ีมลี กั ษณะเหมือนวดั ไชยวัฒนาราม จังหวัด จากหลกั ฐานในอดตี จนถงึ ปจ จบุ นั จะมที งั้ ผลงานประเภท พระนครศรอี ยุธยาหรือไม ถาเคย นกั เรียน จิตรกรรม ประติมากรรม สถาปตยกรรม และงานประณีตศิลป ทั้งในรูปแบบที่ถายทอดออกมาเปนเนื้อเร่ืองและ พบเหน็ สถานที่ใด เทคนคิ วิธกี ารตา งๆ อีกท้ังผลงานทศั นศลิ ปเ หลา น้นั ยังสะทอนใหเห็นถงึ วิถีชวี ติ ประเพณี คา นยิ ม ความเช่อื และ (แนวตอบ นกั เรียนสามารถแสดงความคิดเห็น ภูมิปญญาไทยทีส่ อดแทรกอยูกบั วัฒนธรรมไทยไดอ ยา งกลมกลนื ยงิ่ ไดอยางอิสระ) อยา งไรกต็ าม การออกแบบงานทศั นศลิ ปในวฒั นธรรมไทย กม็ ไิ ดม คี วามแตกตา งไปจากงานทศั นศลิ ปข อง วัฒนธรรมอื่น กลาวคือ เปนงานทัศนศิลปที่มีพัฒนาการมาอยางตอเนื่อง โดยมีการผสมผสานรูปแบบของงาน ทศั นศลิ ปท ส่ี รา งสรรคข นึ้ ใหมก บั งานทศั นศลิ ปท มี่ อี ยแู ตเ ดมิ และสว นใหญม ลี กั ษณะทางอดุ มคติ โดยสามารถจาํ แนก งานทศั นศลิ ปในวฒั นธรรมไทยออกเปน แตละยคุ สมยั ไดแ ก สมัยกอ นประวตั ศิ าสตร สมยั ประวตั ศิ าสตรก อ นสุโขทยั สา� รวจคน้ หา Explore สมยั สุโขทัย สมัยอยธุ ยา และสมัยรัตนโกสินทร ใหนักเรียนศึกษา คนควา เกี่ยวกับแนวคดิ ในการออกแบบงานทัศนศลิ ป จากแหลงการเรยี นรู ตา งๆ เชน หนังสือเรยี น หอ งสมดุ อินเทอรเ นต็ เปน ตน โดยครูกาํ หนดหัวขอ ให ดังตอ ไปน้ี 1. การออกแบบงานทัศนศลิ ปใ นวฒั นธรรมไทย 2. การออกแบบงานทศั นศลิ ปใ นวฒั นธรรมสากล อธบิ ายความรู้ Explain ครตู งั้ ประเดน็ ถามนกั เรยี นวา วัดไชยวฒั นาราม จงั หวดั พระนครศรอี ยธุ ยา เปนผลงานสถาปต ยกรรมไทย ทกี่ ารออกแบบไดรบั อิทธิพลมาจากศลิ ปะขอมแลวนาํ มาผสมผสาน • นักเรียนคดิ วา การออกแบบมคี วามสําคญั ตอ กับศลิ ปะอยุธยา การสรา งสรรคผลงานทัศนศลิ ปอยา งไร ๑๓๐ (แนวตอบ นักเรียนสามารถแสดงความคิดเหน็ ได อยา งอิสระ) เกรด็ แนะครู ขแอนสวอบNเนTน กาOร-คNดิ ET เพราะเหตุใดจงึ มกี ารจัดศลิ ปะไทยไวในลักษณะของศลิ ปะแบบอดุ มคติ ครอู ธบิ ายเพ่ิมเตมิ เกี่ยวกบั ลักษณะรูปแบบงานทศั นศิลป (Visual Art Style) วา แนวตอบ เพราะศลิ ปะไทยสวนใหญจ ะเกี่ยวเนอ่ื งกับลัทธิความเชอ่ื ทาง สามารถแบง ออกไดเ ปน 3 รปู แบบ ดงั ตอ ไปน้ี ศาสนาเปน หลกั โดยศาสนาท่มี ีอิทธิพลตอการสรางสรรคผ ลงานทศั นศิลป ในวฒั นธรรมไทยอยา งมาก คือ พระพุทธศาสนาและศาสนาพราหมณ - ฮินดู 1. รูปแบบที่แสดงความเปน จรงิ (Realistic Form) คือ รปู แบบที่ศิลปนถา ยทอด ผลงานศิลปะจงึ เปน ลักษณะของจนิ ตนาการ ซ่ึงจดั เปน แบบอดุ มคติ เรอื่ งราวตา งๆ ตามสภาวะจรงิ ความเปน จรงิ ของสิ่งนน้ั แนวคดิ มีความสาํ คญั กับการออกแบบงานทัศนศิลปอยางไร แนวตอบ แนวความคิดในการออกแบบ เปน หนทางที่จะทําใหงานออกแบบ 2. รปู แบบท่ีแสดงเหนือความเปน จริง (Surrealistic Form) คือ รูปแบบทศ่ี ลิ ปน ทไี่ ดม าตอบสนองตอความรูส ึกพงึ พอใจ ชื่นชม และประโยชนใชส อย ไดถา ยทอดเร่ืองราว หรือปรากฏการณตา งๆ โดยไมย ึดถอื กฎเกณฑ ซ่งึ ศลิ ปน บางคนใหความสาํ คญั กับเร่อื งของแนวคิดคอ นขา งนอย แตใน หรือความถูกตอ งตามความเปน จรงิ จากสภาวะของส่ิงนั้นๆ ความเปนจรงิ ผลงานทศั นศลิ ปจะมีคุณคา (Value) มากข้นึ ถา ไดอ อกแบบ งานจากแนวความคิดท่ดี ที ีม่ วี ัตถุประสงคช ัดเจน 3. รูปแบบท่ปี ราศจากเนอ้ื หา (Non Figurative) คอื ลกั ษณะรปู แบบของ งานทศั นศิลป ซ่ึงจะประกอบไปดวย 3 สวนสําคัญ คือ รูปแบบ เน้อื หา และกลวธิ ี ทศั นศิลปร ปู แบบนีม้ วี ิวัฒนาการต้ังแต ค.ศ. 1910 โดยวาสสลิ ี แคนดนิ สกี (Wassily Kandinsky) ศิลปน ชาวรัสเซยี ผูมาสรา งสรรคผลงาน ในเยอรมนี ไดส รางสรรคผ ลงานจิตรกรรมของตนขึ้น โดยสลดั เนื้อหาของ ผลงานท้งิ ไปจนหมดสน้ิ กลาวคอื ไมปรากฏเนือ้ หาใดๆ ในผลงานเลย และเรยี กผลงานของตนวา “Abstract Art” 130 คูม่ อื ครู

กระตนุ้ ความสนใจ สา� รวจคน้ หา ออธธบิ บิ Eาาxยยplคคaวiวnาามมรรู้ ู้ ขยายความเขา้ ใจ ตรวจสอบผล Engage Explore Evaluate Explain Expand Explain อธบิ ายความรู้ พัฒนาการของงานทัศนศิลปไทยในแตละ ครขู ออาสาสมคั รนักเรยี นใหออกมาอธบิ าย ยคุ สมยั กจ็ ะพฒั นาไปตามสภาพลกั ษณะแวดลอ มในขณะ ความรเู กีย่ วกับการออกแบบงานทัศนศิลป น้นั จนมลี ักษณะเฉพาะของแตละยคุ สมัย รวมท้งั มกี าร ในวัฒนธรรมไทยตามที่ไดศึกษามาหนาชนั้ เรียน สืบสานสงตอจากรุนหน่ึงสูอีกรุนหน่ึงจนมาถึงปจจุบัน พรอ มทั้งใหน ักเรียนสรปุ สาระสาํ คัญลงสมดุ บนั ทึก ซงึ่ ผลงานทศั นศลิ ปแ ตล ะดา น แตล ะยคุ สมยั กจ็ ะมลี กั ษณะ ครูถามนกั เรียนวา ของรูปแบบ เน้ือเรื่อง และเทคนิควิธีการท่ีแสดงออก ผานผลงานอยางหลากหลาย ซ่ึงการทําความเขาใจใน • การออกแบบงานทัศนศลิ ปตองคาํ นงึ ถงึ รายละเอียดของผลงานท้ังหมด จําเปนตองใชเวลามาก องคประกอบใดบา ง ในระดับชั้นน้ีจึงจะขอกลาวถึงภาพรวมการออกแบบงาน (แนวตอบ การออกแบบงานทัศนศลิ ป ทัศนศิลปในวฒั นธรรมไทย ดงั น้ี โดยทัว่ ไปจะดําเนนิ การออกแบบไปตาม การออกแบบงานทัศนศิลปในวัฒนธรรมไทย ลําดบั ข้ันตอน เชน กาํ หนดขอบเขตและ พจิ ารณาไดจ ากหลกั ฐานทางโบราณคดตี า งๆ ไมว า จะเปน ศลิ ปนผสู รางสรรคผลงานทัศนศิลป จะคาํ นงึ ถึงปจ จัยหลายดา น เพอ่ื วัตถุประสงค คนควา ขอ มลู เพ่ือหาแนวคดิ โบราณวัตถุ ศิลปวัตถุ และงานประณีตศิลปตางๆ ท่ี ใหผลงานมีความสวยงามและผสมกลมกลืนกับสภาพแวดลอม (จาก ในการออกแบบ คิดคน วิธกี ารสรา งสรรค หลงเหลือไว มที ั้งผลงานท่อี ยูในสภาพสมบูรณ มองเห็น ภาพ การสรา งสรรคจ ติ รกรรมฝาผนงั วดั ใหญน ครชมุ น จงั หวดั ราชบรุ )ี ผลงาน ลงมือออกแบบ เปนตน ) ความสวยงาม และความประณตี จากฝม อื การสรา งสรรคข องศลิ ปน ในสมยั นนั้ และผลงานทมี่ สี ภาพชาํ รดุ เหลอื เพยี ง • การแสดงออกมคี วามสําคัญตองาน ชน้ิ สว นท่ีไมสมบรู ณ ดงั ซากโบราณสถานทป่ี รากฏรอ งรอยใหพ อมองเหน็ ได เชน แหลงโบราณสถานภายในอทุ ยาน ทศั นศลิ ปอยา งไร ประวัตศิ าสตรสุโขทัย ศรีสัชนาลยั และกาํ แพงเพชร อุทยานประวัติศาสตรพระนครศรอี ยุธยา เปน ตน (แนวตอบ การแสดงออกในทนี่ ี้หมายถงึ ท้ังนี้ แนวคิดในการออกแบบงานทัศนศิลปในวัฒนธรรมไทย สวนมากจะพิจารณาถึงความเก่ียวของกับ การแสดงออกทางศลิ ปะ ซ่ึงเปน ส่ิงสําคญั ปจจยั ๕ ประการ ไดแ ก ลกั ษณะทางภมู ศิ าสตร ลกั ษณะของศาสนาและความเช่ือ ลักษณะทางสังคมและวฒั นธรรม ท่สี ุด ผูชมผลงานทัศนศิลปจะมองเหน็ ลกั ษณะวสั ดุกอ สราง และประวัติความเปน มาของผลงานนนั้ ๆ เชน การออกแบบพระอุโบสถ วิหาร จะตองคํานึง คุณคา ของผลงานทศั นศิลปท ีแ่ สดงออกมา ถึงรูปแบบและรูปทรงที่มีความสอดคลองกับคติความเช่ือ รวมทั้งวัสดุท่ีใชในการกอสราง หรือการวางผังอาคาร ศลิ ปกรรมจะยิง่ ใหญแ ละมคี ณุ คา ก็ตอเม่ือ ก็ตองใหเหมาะกับลักษณะภูมิประเทศ เสนทางโคจร ผลงานศลิ ปกรรมชิ้นนน้ั มพี ลังอาํ นาจ ข้ึน - ลงของดวงอาทิตย (ทิศตะวันออก / ทิศตะวันตก) ในการแสดงออกเพ่อื สามารถทาํ ใหผูชม เปนตน หรือการออกแบบพระพุทธรูปก็จะตองคํานึงถึง ถงึ กบั ตอ งเพง พนิ จิ เพอื่ จะแสวงหาความหมาย รูปแบบและรูปทรงท่ีมีความสอดคลองกับคติความเช่ือ อันลกึ ซง้ึ ทีป่ รากฏอยูใ นผลงานทัศนศิลป ขนาด และวสั ดสุ าํ หรบั นาํ มาใชว า จะใชเ ทคนคิ หรอื วธิ กี ารใด ช้ินนน้ั ) จึงจะเหมาะสม เชน การปน การแกะสลัก การหลอ การดุน เปน ตน เชน เดียวก1บั การออกแบบงานจติ รกรรม ประเภทการวาดภาพระบายสี ท่ีมีการใชสีเพียงสีเดียว (เอกรงค) หรือหลายสี (พหุรงค) ในการออกแบบงาน ทัศนศิลป ผูสรางสรรคผลงานจะตองคํานึงถึงพื้นที่ท่ีจะ วาดวา มขี นาดเลก็ หรอื ใหญเ พยี งใด เชน เขยี นลงในสมดุ ใบลาน เขยี นลงบนฝาผนงั โบสถ วหิ าร เปนตน ซ่ึงการ ออกแบบภาพวาดก็จะมีการปรับรูปแบบและการจัดวาง ภาพใหม คี วามเหมาะสม สอดคลอ ง และกลมกลนื ไปตาม เมืองสุโขทัยที่มีการออกแบบจัดวางอยางเปนระเบียบ สอดคลองกับ สภาพแวดลอ ม สภาพแวดลอมและสะทอนวัฒนธรรมไทยที่ไดรับอิทธิพลมาจาก พระพทุ ธศาสนา ๑๓๑ บรู ณาการเชอื่ มสาระ นักเรยี นควรรู การศกึ ษาเกีย่ วกับการออกแบบงานทัศนศลิ ปในวัฒนธรรมไทย สามารถ 1 การออกแบบงานจติ รกรรมประเภทการวาดภาพระบายสี การใชส ีในจติ รกรรม บรู ณาการเช่ือมโยงกับการเรยี นการสอนของกลุม สาระการเรียนรูสงั คมศกึ ษา ไทยเปนเอกลกั ษณเ ฉพาะ สะทอ นใหเหน็ ถงึ วฒั นธรรมอันดีงามของชาติ มคี ุณคาทาง ศาสนา และวัฒนธรรม วิชาประวัติศาสตรไทย เนือ่ งจากการสรางสรรค ศลิ ปะและเปนประโยชนตอ การศึกษา คนควาเรอื่ งราวทางประวตั ศิ าสตร ศาสนา ผลงานทศั นศิลปแ ตละยุคสมัยของไทยจะมรี ูปแบบทีแ่ ตกตา งกนั เชน และโบราณคดี จติ รกรรมไทยสามารถแบง ออกเปน 2 ประเภท คือ เจดียข องสโุ ขทยั กจ็ ะไมเ หมือนเจดยี ข องลา นนา พระพทุ ธรูปสมยั เชียงแสน ก็จะมพี ุทธลักษณะที่แตกตา งไปจากพระพุทธรปู สมยั ทวารวดี เปน ตน 1. จติ รกรรมไทยแบบประเพณี (Thai Traditional Painting) เปนงานจติ รกรรม ดังนน้ั ผทู ีศ่ กึ ษาเกี่ยวกับงานทศั นศลิ ปใ นวัฒนธรรมไทยจงึ จาํ เปน ตองมีความรู ท่ีแสดงความรูสึก ชีวติ จิตใจ และความเปน ไทยทมี่ ีความละเอียด ออนชอย ความเขาใจเกีย่ วกบั ประวัติศาสตรไ ทยประกอบกนั ไปดวย งดงาม สรางสรรคสืบตอ กนั มาต้ังแตอ ดีตและสงั เคราะหจนไดลักษณะ ประจาํ ชาติท่ีมีรูปแบบเปน พิเศษเฉพาะตวั เปนงานศิลปะในแบบอดุ มคติ 2. จิตรกรรมไทยรว มสมยั (Thai Contemporary Painting) เปน งานจติ รกรรม ทแ่ี สดงออกถึงวฒั นธรรมใหมและแนวความคิดใหมทป่ี รากฏอยใู นปจจบุ ัน เปน รูปแบบทไี่ ดรบั อทิ ธพิ ลจากงานศิลปะตะวันตกที่นํามาผสมผสาน กับรปู ลักษณแบบไทยๆ แลวสรางสรรคเ ปนรูปแบบใหมขนึ้ คมู่ อื ครู 131

กระตุน้ ความสนใจ สา� รวจค้นหา ออธธบิ บิ Eาาxยยplคคaวiวnาามมรรู้ ู้ ขยายความเขา้ ใจ ตรวจสอบผล Explore Expand Evaluate Engage Explain Explain อธบิ ายความรู้ ครสู ุมตัวอยางนักเรียน 2 - 3 คน ใหออกมา ๓.๒ กงาานรทอัศอนกศแลิ บปบในงวาฒั นนทธัศรรนมศสลิ าปกลใ นมวพีัฒ้ืนนฐาธนรมรมาจสาากกศลลิ ปะตะวนั ตก1 อธิบายความรเู กย่ี วกับการออกแบบงานทัศนศลิ ป และมวี วิ ฒั นาการในรปู แบบทมี่ คี วามตอ เนอ่ื ง ผสมผสานแนวคดิ รปู แบบตา ง ๆ ในวฒั นธรรมสากลตามทีไ่ ดศกึ ษามาหนา ชัน้ เรียน อยางเปนกลางและแพรหลายไปยังสถานที่ตางๆ ท่ัวโลก มีผลทําใหบาง พรอ มทงั้ ใหนกั เรยี นสรุปสาระสาํ คญั ลงสมุดบันทกึ รูปแบบกลายเปนวัฒนธรรมสากลไปโดยปริยาย ลักษณะผลงาน จากนั้นครูถามนักเรยี นวา ทศั นศิลปในวัฒนธรรมสากล จะไมจ าํ กดั รปู แบบตายตัว ไมไ ด เปนของชาติใดวัฒนธรรมใดโดยเฉพาะ แตมีลักษณะรวมกัน • งานทัศนศิลปในวัฒนธรรมสากลมลี กั ษณะ มีความเปนนานาชาติ ท่ีผูชมดูแลวสามารถรับรูและเขาใจ อยา งไร สอดคลอ งกันได (แนวตอบ งานทศั นศิลปใ นวัฒนธรรมสากล ผลงานทศั นศลิ ปในวฒั นธรรมสากลชว งระยะแรก มีพ้ืนฐานมาจากศิลปะอยี ิปตแ ละกรกี ซ่งึ เปน การสรางผลงานจะไดรับอิทธิพลเกี่ยวกับลัทธิความเช่ือ อารยธรรมโลกยคุ โบราณและมวี วิ ฒั นาการ รปู สลกั ปเ อตา (Pieta) ผลงานของมเี กลนั เจโล ดี โลโดวโี ก บโู อนารโ รตี และจิตวิญญาณ ปรากฏการณธรรมชาติ โลกภายหนา ในรปู แบบทมี่ ีความตอ เน่ือง ผสมผสาน ซโี มนี (Michelangelo di Lodovico Buonarroti Simoni) ตวั อยา งผลงาน และเทพเจา ตอมาไดม กี ารพฒั นา แนวคิดและรปู แบบตา งๆ อยางเปนกลาง ทัศนศิลปใ นวัฒนธรรมสากลท่ีไดร ับอทิ ธิพลมาจากศาสนาคริสต ไมจ าํ กดั รูปแบบตายตัว ไมไ ดเ ปน ของชาติใด โดยเฉพาะ แตมลี ักษณะรวมกนั มีความเปน ไปเนนเรื่องราวเกี่ยวกับศาสนาคริสต ชีวิตมนุษยในสังคม นานาชาติ ทีผ่ ูช มดูแลวสามารถรับรู และ และลกั ษณะสภาพแวดลอ มรอบตวั จนทา ยที่สุด ผลงานทศั นศลิ ป เขาใจสอดคลอ งกนั ได) ก็พัฒนาไปสูการเสนอแนวคิดที่สะทอนสังคม ส่ิงแวดลอม หรือ เรื่องราวตางๆ ท่ีเกี่ยวของกับการดํารงชีวิตของมนุษยชาติ มากขนึ้ ไมว า จะเปน การตอ ตา นสงคราม ความทารณุ โหดรา ย การปกปองรักษาโลก สิ่งแวดลอม ความดีงาม สันติภาพ และอื่นๆ ในลักษณะที่มีความเปนสากล โดยมีรูปแบบ เทคนคิ วธิ ีการ และประเภทผลงานทแ่ี ตกตา งกัน “La Grande Vitesse” ผลงานของอเลก็ ซานเดอร คาลเดอร เปน ผลงานท่ีสื่อใหเห็นถึงความกลาหาญ ความเสียสละของวีรชนใน สงครามกลางเมืองฝรั่งเศส “Soft Construction with Boiled Beans” ผลงานของซัลวาดอร “การเกบ็ เกย่ี ว” (The Harvest) ผลงานของฟนเซนต วิลเลียม ฟาน ดาลี (Salvador Dali) ท่ีไดรับแรงบันดาลใจมาจากความทารุณ ก็อกฮ (Vincent Willem Van Gogh) ท่ีไดรับแรงบันดาลใจจาก โหดรา ยของสงครามกลางเมืองในประเทศสเปน บรรยากาศชนบทของประเทศอังกฤษ ๑๓๒ นกั เรียนควรรู ขแอนสวอบNเนTน กาOร-คNดิ ET ลักษณะของผลงานทัศนศิลปแ บบสากลมีลกั ษณะทสี่ อดคลองกบั ขอ ใด 1 ศลิ ปะตะวนั ตก เปน ศิลปะทม่ี ีแหลง กําเนดิ มาจากกลมุ ประเทศยุโรป คือ 1. ใชเทคนิควิธกี ารแบบตะวนั ตก ซกี โลกตะวนั ตก สามารถแบง ออกเปน 3 ยคุ ไดแก ทศั นศิลปยคุ กอนประวตั ศิ าสตร 2. เนนเร่ืองราวของกรกี และโรมัน ทัศนศลิ ปย ุคประวตั ิศาสตร และทัศนศิลปสมยั ใหม 3. มีรูปแบบเหมือนศิลปะยโุ รป 4. ไมมรี ูปแบบของชาตใิ ดชาตหิ น่ึง มมุ IT วเิ คราะหค าํ ตอบ ตอบขอ 4. เพราะในผลงานทศั นศลิ ปท่เี ปน สากล แมจะมตี นแบบมาจากศลิ ปะตะวนั ตก แตกไ็ ดม ีการพฒั นาจนกลายเปน นักเรยี นสามารถศกึ ษาเพม่ิ เติมเกีย่ วกบั ศลิ ปะตะวันตก ไดจาก ศิลปะรว มของคนทัง้ โลก ไมไดเปน ของชาตใิ ดชาติหนง่ึ ไมมีรปู แบบที่ตายตวั http://www.thaigoodview.com/library/contest2551/art04/14/htmls/ มีลักษณะรวมกนั ท่ผี ูค นทว่ั โลกดแู ลวสามารถทําความเขาใจไดสอดคลอง tawantok.htm ตรงกัน 132 คู่มือครู

กระต้นุ ความสนใจ ส�ารวจคน้ หา ออธธบิ บิ Eาาxยยplคคaวiวnาามมรรู้ ู้ ขยายความเข้าใจ ตรวจสอบผล Engage Explore Evaluate Explain Expand Explain อธบิ ายความรู้ การออกแบบผลงานทัศนศิลปในวัฒนธรรม ใหนกั เรยี นยกตัวอยา งผลงานทัศนศิลป สากล เม่ือพิจารณาโดยภาพรวมแลว จะมีแนวคิดท่ี ในวฒั นธรรมไทยและในวฒั นธรรมสากลมาคนละ แตกตา งไปจากวฒั นธรรมไทย อนั สืบเนอ่ื งมาจากทศั นะ 1 ผลงาน พรอ มทง้ั ใหเขยี นอธบิ ายวาผลงาน เกย่ี วกบั การมองโลกผา นการออกแบบมคี วามตา งกนั ตาม ทัศนศิลปดังกลาวมีการออกแบบทีเ่ หมอื น หรอื สภาพแวดลอมและภมู ิหลังทางวฒั นธรรม แตกตา งกนั อยางไร มาพอสงั เขป โดยทําลง กระดาษรายงาน สงครูผูสอน (ท้ังน้ี ผลงาน ทั้งนี้ การออกแบบผลงานทางดานทัศนศิลป ทัศนศิลปท ย่ี กมาควรเปนผลงานทัศนศลิ ปป ระเภท ในวัฒนธรรมสากลนับต้ังแตสมัยประวัติศาสตรจนถึง เดียวกัน ไมวา จะเปนผลงานจติ รกรรม ผลงาน สมัยปจจุบัน จะพบวา มกี ารนาํ เสนอผลงานทหี่ ลากหลาย ประตมิ ากรรม ผลงานสถาปตยกรรม หรอื ผลงาน รูปแบบ รวมทั้งจะมีลักษณะเฉพาะที่โดดเดนในแตละ ภาพพมิ พ) ยุคสมัย หรือแตละชวงเวลา โดยมีการกําหนดรูปแบบ ภาพนํา้ พุบาหชซิ าไรสกี ผลงานของศลิ ปน รสั เซยี คารล ไบอลุ ลอฟ จในิตกรากรรสรรมาแงนสวรรโรคแผมลนงาตนิกออ(Rกoมmาเaปnนtiแcนisวmท)1างผตลางงาๆนจเชะนมี จติ รกรรมแนวลทั ธิโรแมนตกิ หรอื จินตนยิ ม ลแกันษวณอิมะทเพแี่ รสสดชงคันวนาิสมมรสู กึ(Iอmอpกrมeาsเsกioนิ nคiวsาmม)2เปกน ็จจะรสงิ ่ือผคลวงาามน ประทับใจของศิลปนออกมา โดยเนนลักษณะของแสงสี ตามบรรยากาศที่เปนจริง หรือเนนความเปนจริงตาม ธรรมชาติ เปนตน “ภาพบานสเี หลือง” (The Yellow House) ผลงานของฟนเซนต วิลเลยี ม ฟาน ก็อกฮ (Vincent Willem Van Gogh) จิตรกรรมสนี ํ้ามัน แนวประทับใจนยิ ม ๑๓๓ แนวขอสNอบTเนนOก-าNรคE Tดิ นักเรยี นควรรู “เปนจุดเร่มิ ตน ของทศั นศิลปส มัยใหม” จากขอ ความนี้หมายถงึ ผลงาน 1 จิตรกรรมแนวโรแมนตกิ (Romanticism) ลทั ธทิ างศิลปะที่สรางสรรคผลงาน ทศั นศิลปแนวใด โดยยึดม่นั ในอารมณและจติ ใจมากกวา เหตผุ ล มีลักษณะท่ตี ัดกันของแสง - เงา มีการถายทอดผลงานโดยเนนเร่อื งราวและรูปแบบท่ีเกินจริง 1. แนวโรแมนติก 2 แนวอมิ เพรสชนั นสิ ม (Impressionism) กอ นหนา นเี้ ทคนิคในการสรา งภาพ 2. แนวอิมเพรสชันนสิ ม จิตรกรรมใหเกิดลักษณะ 3 มิตินัน้ จะอาศยั หลกั ทัศนียวิทยาเชงิ เสน 3. แนวนีโอคลาสสกิ (Liner Perspective) แตกลุมอมิ เพรสชันนสิ มไ ดเ ขาถงึ เรอื่ งของ “แสง” โดยการนํา 4. แนวคิวบสิ ม หลกั ทฤษฎสี แี สงอาทติ ยม าชว ยใหเ กดิ ความกระจา งสดใสยงิ่ ขนึ้ เนน รปู ทรงทเ่ี กดิ ขนึ้ ดว ยแสง - เงา รวมท้งั แสงทีส่ ะทอนและเงาท่ตี กทอด วิเคราะหค ําตอบ ตอบขอ 2. เพราะนักวชิ าการทัศนศลิ ปชาวตะวันตก ค่มู ือครู 133 เห็นพองกนั วา ผลงานทศั นศิลป “แนวอมิ เพรสชันนสิ ม” คือ จดุ เริ่มตน ของ ทศั นศิลปสมัยใหม เนอื่ งจากภาพผลงานจติ รกรรมทีส่ รางขึน้ จะหลดุ ออก ไปจากกลวธิ แี ละหลกั ทางความงามแบบดั้งเดมิ ทถี่ ือวา ความงาม คอื ความ เรยี บรอ ย ไปสผู ลงานทีม่ ีเทคนคิ การปายสีอยา งหยาบๆ โดยไมเกล่ยี ให กลมกลืนและเนอื้ หาก็ไมไดพ นั ธนาการไวกับเรื่องราวของศาสนาคริสต เทพเจา หรือบุคคลชั้นสูงอกี ตอไป

กระตนุ้ ความสนใจ ส�ารวจค้นหา ออธธบิ ิบEาาxยยplคคaวiวnาามมรรู้ ู้ ขยายความเขา้ ใจ ตรวจสอบผล Explore Expand Evaluate Engage Explain Explain อธบิ ายความรู้ จากการศึกษาเกี่ยวกบั การออกแบบผลงาน การออกแบบงานทัศนศิลปในวัฒนธรรมสากล มีบทบาทสําคัญตอการ ทัศนศลิ ป ทั้งในวัฒนธรรมไทยและวฒั นธรรมสากล สรา งสรรคผ ลงานทศั นศลิ ปในปจ จบุ นั เปน อยา งมาก ซง่ึ แนวคดิ ในการออกแบบ ครใู หน ักเรียนคดั เลือกผลงานทัศนศลิ ป ตามความ งานทศั นศิลปในวฒั นธรรมสากลนี้ จะมกี ารสอดแทรก ผสมผสาน หรือแสดง สนใจ มาคนละ 1 ผลงาน แลว เขยี นบรรยายวธิ ีการ แบบอยางท่ีเปนเอกลักษณเฉพาะตัว หรือสะทอนแนวคิดของศิลปนผาน ออกแบบผลงานทศั นศลิ ปด ังกลาวลงกระดาษ งานจิตรกรรม ประตมิ ากรรม และสถาปตยกรรมอยา งเหน็ ไดเ ดนชัด รายงาน สงครูผูสอน จากนนั้ ครูถามนกั เรียนวา ผลงานทัศนศิลปในวัฒนธรรมสากล นอกจากเรา จะเห็นตัวอยางผลงานของประเทศตางๆ โดยเฉพาะในยุโรปและ • การศกึ ษาเกยี่ วกับประวัติศาสตรศ ลิ ปะ สหรฐั อเมรกิ าแลว ยงั มกี ารเผยแพรเ ขา มาสสู งั คมไทยดว ย เชน ผลงาน มีความสําคัญอยา งไร จิตรกรรมไทยในสมัยรัตนโกสินทร วัฒนธรรมสากลไดเขามามี (แนวตอบ การศกึ ษาเก่ยี วกบั ประวัตศิ าสตร อิทธิพลในงานทัศนศิลปอยางมากต้ังแตรัชสมัยพระบาทสมเด็จ- ศิลปะจะบอกใหเราทราบถงึ การสรา งสรรค พระจอมเกลา เจา อยหู วั (รชั กาลท่ี ๔) และรชั สมยั พระบาทสมเดจ็ - และวิวัฒนาการศลิ ปะของมนุษยชาติ ตัง้ แต พระจลุ จอมเกลา เจา อยหู วั (รชั กาลที่ ๕) ลงมาตามลาํ ดบั เปน การ ยคุ กอ นประวตั ิศาสตรจ นถึงยุคปจจุบัน รบั แบบอยา งผา นทางภาพถา ย ภาพวาด สงิ่ พมิ พ ของทรี่ ะลกึ เราจะไดศกึ ษาแบบอยา งงานศลิ ปะ ความ ตา งๆ ที่ถกู นาํ เอาเขามาสูสยามในเวลานั้น โดยมีเรื่องราว เคล่ือนไหว ความเพยี รพยายามในการ พระอโุ บสถวดั นเิ วศนธ รรมประวตั ิ จงั หวดั พระนครศรอี ยธุ ยา สรา งขนึ้ เกี่ยวกับวิถีชีวิต สภาพบานเรือน และการแตงกายตาม สรางสรรค ความเปลยี่ นแปลงทางศลิ ปะ ตามแบบศิลปะกอทิก (Gothic Art) ของตะวันตก บานประตูและ แบบอยางวัฒนธรรมตะวันตก ซ่ึงวัฒนธรรมดังกลาว ของแตล ะยคุ สมยั เพือ่ เปน แบบอยางนาํ ไป หนาตางประดับดวยกระจกสีอยางสวยงาม (ภาพเล็ก) พระบรม- ก็ไดถูกศิลปนนํามาใชในการออกแบบสรางสรรคผลงาน สูการพฒั นาและยกระดบั คุณภาพของงาน สาทิสลักษณข องรชั กาลท่ี ๕ ทําดว ยกระจกสี (Stained Glass) จาก ศลิ ปะในยคุ ปจจุบนั นอกจากน้ี การศกึ ษา ประเทศฝร่ังเศส ประวัตศิ าสตรศิลปะยังจะชว ยใหเกดิ ความ ดวย เปน ตน ซาบซ้ึงในคณุ คาของผลงานศิลปะ มคี วาม ทเ่ี ห็นไดเ ดน ชดั ก็คือ วิธกี ารเขียนภาพจิตรกรรมในสมยั รตั นโกสินทร จากเดมิ ท่เี ขยี นภาพสีใหม ลี กั ษณะ ภาคภมู ใิ จในมรดกทางวัฒนธรรมท้ังของไทย เแทบคบนแคิ บเนขๆยี นมภีกาพารแตบัดบเเสฟนรสเโนก้ือ(หFาrสesาcรoะใ)1นคภือาพใชเปส นีวเารดื่อภงารพาวลเงกบ่ียนวปกูนับเศปายสกนากามรีลเขักียษนณดะวเยปสนีฝแุนบกบบั อกุดามวคกตาิ รหวราือดกภาารพใชที่ และสากล) ถา ยทอดในลกั ษณะมมุ มองจากเบอ้ื งบน หรอื จากทอ งฟา ในระดับกวางไกล มองเห็นภาพไดโดยรวม หรือแบบ วิวตานกมอง ก็ไดม กี ารปรบั เปลีย่ นวิธีการเขยี นใหมดวย การเขียนภาพใหมีความเหมือนจริง มีระยะใกล - ไกล มบี รรยากาศแบบภาพเขยี นตะวนั ตก และจากจดุ เปลยี่ นนี้ ตอมาก็ไดนําเอาความรู เทคนิคตางๆ จากวัฒนธรรม ตะวนั ตก มาเปน พนื้ ฐานในการสรา งสรรคง านในศลิ ปกรรม- ไทย เชน หลักทฤษฎีสี ทฤษฎีกายวิภาค ทฤษฎีศิลป เปนตน ซ่ึงสงผลใหผลงานทัศนศิลปของไทยในระยะ หลังมีลักษณะเปนแบบรวมสมัย ทั้งผลงานจิตรกรรม ประตมิ ากรรม สถาปตยกรรม และภาพพิมพ โดยมีการ ภาพเขยี นแบบเฟรสโก (Fresco) บนเพดานโดมของพระทนี่ ง่ั อนนั ต- ผสมผสานความเปน ไทยและความเปน สากลไดอ ยา งลงตวั สมาคม กรุงเทพมหานคร วาดโดยศิลปน ชาวอติ าลี ๑๓๔ เกรด็ แนะครู ขแอนสวอบNเนTน กาOร-คNิดET การเขียนภาพแบบเฟรสโก (Fresco) จะตองปฏิบตั อิ ยา งไร ครูอธบิ ายเพ่มิ เติมเกี่ยวกบั จติ รกรรมตะวันตกวา มีลกั ษณะเดนที่แสดงถึง 1. เขียนภาพบนผวิ ปนู ที่เปยก ความเปน จริงตามธรรมชาติ เชน สิง่ ของ คน สตั ว ทิวทศั น เปน ตน ผลงานศิลปะ 2. ระบายนา้ํ บนกระดาษกอ นลงสี ในยุคแรกๆ จะมเี รื่องราวเกีย่ วกับศาสนา พระเยซู และนักบญุ ตา งๆ สที ่ใี ชเ ปน สีฝุน 3. ใชเฉพาะสีดําในการเขียนภาพ ผสมกับสนี ํ้ามนั ผสมไขแ ดง หรือผสมกาว โดยศิลปน จะเปน ผูผลิตสีขึน้ ใชเ อง 4. เขยี นภาพลงบนผนงั หนิ สว นแผน ระนาบรองรับภาพก็มกั จะเปน แผน ไม หรอื ผนงั ของอาคาร วเิ คราะหคําตอบ ตอบขอ 1. เพราะการเขียนภาพแบบเฟรสโก จะใชสี เขียนภาพลงบนพ้นื ผนังปนู ปลาสเตอรท ่กี าํ ลงั เปย ก หรอื หมาด ซง่ึ สีจะซึม นักเรียนควรรู ตดิ ไปกบั พ้นื ปูนอยา งติดแนนทนทาน แตเ ทคนิคน้ีมจี ดุ ออนท่ีเม่ือเวลาผา นไป พื้นผวิ ปนู จะทาํ ปฏกิ ริ ยิ ากบั อากาศ ทาํ ใหเ นือ้ สที ีร่ ะบายดูซดี จาง 1 เทคนิคเขียนภาพแบบเฟรสโก (Fresco) เทคนิคนเ้ี กิดขน้ึ ครั้งแรกท่ปี ระเทศ หรอื หมองคล้ํา ไมส ดใส อติ าลี โดยศิลปนใชส ที ่ตี ิดทนนานผสมกับนํ้าระบายลงบนฝาผนงั ท่ีเพงิ่ ฉาบปูนเปย ก หรอื กาํ ลงั หมาดอยู ทาํ ใหส ซี มึ ลงไปในเนอื้ ปนู เปน เนอ้ื เดยี วกนั ทง้ั นี้ ศลิ ปน ทจี่ ะใช เทคนคิ นใ้ี นการสรางสรรคผลงานไดน น้ั จะตอ งมีฝม อื ชน้ั เยยี่ ม เพราะตอ งวาด แขงกับเวลาโดยไมใ หเ กดิ ขอผดิ พลาด หรือใหเกดิ ขอผิดพลาดนอ ยทส่ี ดุ 134 คู่มือครู

กระตุน้ ความสนใจ ส�ารวจค้นหา ออธธบิ บิ Eาาxยยplคคaวiวnาามมรรู้ ู้ ขยายความเขา้ ใจ ตรวจสอบผล Engage Explore Evaluate Explain Expand Explain อธบิ ายความรู้ เสรมิ สาระ ใหน กั เรยี นศกึ ษาประวัติของขรัวอินโขง จิตรกรเอกสมัยรัชกาลท่ี 4 จากหนังสอื เรยี น ขรัวอินโขง หนา 135 - 136 จากนน้ั ครถู ามนกั เรยี นวา ขรัวอินโขง เปนจิตรกรไทยคนแรกท่ีเขียนภาพจิตรกรรมตามแบบตะวันตก ท่ีแสดงถึงปริมาตร และระยะใกล - ไกลที่ชัดเจนมากกวาแบบของไทยเดิม นับเปนศิลปนประเภทหัวกาวหนาท่ีรูจักผสมผสานเร่ืองราว • เพราะเหตใุ ดขรวั อินโขง จงึ ไดร ับการยกยอง ของไทยกับวิธีการของชาวตะวันตกเขาดวยกันไดเปนอยางดี มีท้ังสาระและฝมือชางอันวิจิตรจนเปนท่ีกลาวขวัญ ใหเ ปนจิตรกรคนแรกของไทยท่เี ขียนภาพ กนั ทวั่ ไปในสมยั นน้ั จนเปน ทโี่ ปรดปรานของพระบาทสมเดจ็ พระจอมเกลา เจา อยหู วั (รชั กาลที่ ๔) จนไดร บั ยกยอ งวา เปน แบบตะวนั ตก จติ รกรคูพ ระทยั ของพระองค (แนวตอบ เพราะเชือ่ กนั วา ขรัวอนิ โขง ขรัวอินโขง มีชีวิตอยูในชวงสมัยรัชกาลท่ี ๓ - ๔ ซ่ึงเปน เปน จติ รกรทา นแรกท่ีเขยี นภาพคนเหมอื น ชวงเวลาที่สยามกําลังศึกษาแนวทางการพัฒนาประเทศตามแบบ ไดแก ภาพพระบรมสาทสิ ลกั ษณข อง ประเทศตะวันตก เพือ่ ปรับปรุงบานเมอื งใหท ันสมัย ไมใ หช าวตา งชาติ พระบาทสมเดจ็ พระจอมเกลา เจา อยูหวั ใชเปนขออางมายึดเปนอาณานิคม จึงเปดรับวิทยาการและวัฒนธรรม (รัชกาลที่ 4) ซ่ึงประดษิ ฐานอยทู ี่หองจัด ตางๆ จากประเทศในยุโรปและสหรัฐอเมริกาอยางเต็มที่ ฉะนั้น แสดงงานศลิ ปะแบบตะวนั ตกในประเทศไทย ศิลปกรรมในสมัยนั้นจึงมีท้ังวัฒนธรรมตะวันตกเขามาผสมผสาน ภายในพพิ ิธภัณฑสถานแหงชาติ หอศิลป มากข้ึน ซ่ึงขรัวอินโขงสามารถเขียนภาพไดท้ังแบบไทยและแบบ ตามหลักฐานท่ปี รากฏอยูท าํ ใหเ ชื่อวา สากล บางภาพก็มีการผสมท้ัง ๒ แบบเขาดวยกัน เนื่องจากแต พระอโุ บสถวดั บวรนเิ วศวหิ าร ภายในมภี าพจติ รกรรม พระบรมรูปชิน้ นเี้ ปนงานพอรต เทรต เดิมไดเคยศึกษางานเขียนจิตรกรรมไทยมากขึ้น แตผลงานท่ี ฝาผนงั ผลงานของขรัวอนิ โขง (Portrait) ชิ้นแรกของเมอื งไทย) มีช่ือเสียงกลับเปนแบบตะวันตก ซึ่งมีแนวเร่ืองเปนปริศนาธรรมแบบไทย แตตัวบุคคล อาคาร สถานท่ี และ • ผลงานของขรัวอนิ โขง มลี กั ษณะเดน อยางไร ทิวทัศนสวนมากเปนอยางตะวันตก โดยทานไดใชฉาก (แนวตอบ ขรวั อินโขง มคี วามสามารถ ทิวทัศน ผูคน วัตถุ และอาคารที่ศึกษาจากภาพพิมพ ในการเขยี นภาพที่ผสมผสานแบบไทย ของยโุ รปและสหรฐั อเมรกิ าเปน แบบอยา งและเปน ผเู รม่ิ และแบบสากลเขาไวด วยกนั ผลงานท่ี โดดเดน คือ ภาพจติ รกรรมแบบตะวนั ตก ในการใชส หี มน ๆ และเขม เชน ใชส นี าํ้ เงนิ ปนเขียวใน ซ่ึงมแี นวเรอ่ื งเปนปรศิ นาธรรมแบบไทย การวาดภาพ เปน ตน แตบุคคล อาคาร สถานท่ี และทวิ ทศั น สว นมากเปน แบบตะวันตก และส่งิ ที่โดดเดน อีกอยางในผลงานของทาน คอื ทานเปน ผูเ ริ่มใชส ีหมน ๆ และเขม เชน สีนาํ้ เงนิ ปนสเี ขียวในการวาดภาพ เปน ตน) ๑๓๕ แนวขอ สNอบTเนนOก-าNรคETิด เกร็ดแนะครู ขอใดไม จดั เปนคณุ คาของงานจิตรกรรมไทย ครูอาจอธิบายเกรน่ิ นําเก่ยี วกบั จติ รกรไทยทเ่ี ดน ๆ วา มอี ยดู ว ยกนั หลายทา น 1. รสนยิ ม เชน ขรวั อนิ โขง อังคาร กัลยาณพงศ เฉลมิ ชยั โฆษิตพพิ ฒั น เปน ตน จากนัน้ 2. มนุษยธรรม จงึ นํานกั เรยี นเขา สูประวตั ิของขรัวอนิ โขง ซ่ึงเปน ศลิ ปน ผไู ดรับการยกยอ งใหเปน 3. การสื่อสาร จติ รกรเอกประจํารัชกาลที่ 4 โดยทานเปนศลิ ปนไทยคนแรกทใ่ี ชเ ทคนคิ 4. การประดับตกแตง การเขียนภาพแบบตะวนั ตกที่แสดงระยะใกล - ไกล และนบั เปน ศลิ ปนกาวหนา แหง ยุคทผ่ี สมผสานวถิ ีชวี ิตแบบไทยกบั ตะวนั ตกเขาดว ยกนั ซ่งึ สมเดจ็ พระเจา บรม- วิเคราะหคําตอบ ตอบขอ 2. เพราะมนุษยธรรม มคี วามหมายวา วงศเ ธอ พระองคเจาดศิ วรกุมาร กรมพระยาดํารงราชานุภาพ ทรงยกยอ งวา “ขรวั อินโขง เปนชา งเขยี นทีไ่ มมีใครเทียบไดใ นสมัยนั้น” เพอื่ ใหนักเรยี น “ธรรมทท่ี าํ ใหค นเปน มนษุ ยท ่ีสมบรู ณ” คอื เปน มนุษยท้ังทางดา นรางกาย เกิดความสนใจทีจ่ ะศึกษาประวัตขิ องทา นและจิตรกรไทยทา นอื่นๆ ตอไป และจิตใจ โดยการรักษาศีล 5 เปน เร่อื งทีเ่ กีย่ วของกบั พระพทุ ธศาสนา แตม ไิ ดสะทอ น หรอื บง บอกคณุ คาของจติ รกรรมไทยแตอ ยา งใด คู่มือครู 135

กระต้นุ ความสนใจ สา� รวจคน้ หา ออธธบิ ิบEาาxยยplคคaวiวnาามมรรู้ ู้ ขยายความเข้าใจ ตรวจสอบผล Explore Expand Evaluate Engage Explain Explain อธบิ ายความรู้ ใหน กั เรียนสบื คน ผลงานของขรวั อินโขง ภาพวาดในพระอขุโรบัวสอถินวโัดขบงวไรดนสิเรวศางรสาชรรวรควผหิ ลางรานภจาิพตรวากดรใรนมพไวรอะอยุโาบงสมถาวกัดมบารยมนทิว่ีมาีบสันแทลึกะภแลาพะควางดอสยฝีูเปุนน1๕หลภักาฐพานภายเชในน ท่ีมบี นั ทึกและคงอยเู ปนหลกั ฐาน แลวรวบรวม ภาพผลงานดงั กลาวมาจัดทําเปน สมุดภาพผลงาน พิพธิ ภณั ฑสถานแหงชาตหิ อศิลป กรุงเทพมหานคร เปนตน “จิตรกรเอกสมัยรชั กาลที่ 4” โดยตกแตงสมุดภาพ ใหส วยงาม เสรจ็ แลว นําผลงานสงครูผสู อน ครคู ัดเลอื กผลงานท่ดี เี ดน 3 - 5 ผลงาน มาจัดแสดง ท่ปี า ยนิเทศ ๑๓๖ นักเรยี นควรรู กจิ กรรมสรา งเสรมิ 1 สฝี นุ เปน สีท่มี ลี กั ษณะทบึ แสง มีเน้ือสคี อ นขางหนา สามารถใชสีเขียนทับ ใหนกั เรยี นเลือกจติ รกรไทยท่ีนกั เรียนชืน่ ชอบมา 1 ทาน จากนั้นศึกษา กันได สฝี ุนนยิ มนาํ มาใชในงานเขยี นทว่ั ไป โดยเฉพาะภาพจติ รกรรมฝาผนัง คน ควา เกี่ยวกบั ประวัตชิ ีวติ ประวตั กิ ารทํางาน เทคนิควิธีการทํางาน และผลงานทม่ี ชี ื่อเสยี ง มาจดั ทาํ เปน รายงาน โดยตกแตง รูปเลม ใหส วยงาม บรู ณาการอาเซียน สงครูผูสอน ครูแนะนาํ ใหน ักเรยี นศกึ ษา คน ควาเพมิ่ เติมเก่ยี วกับประวัตขิ องศิลปนในประเทศ กจิ กรรมทา ทาย สมาชกิ อาเซยี นที่มชี อ่ื เสยี ง หรือมีผลงานเปนทยี่ อมรับมาพอสงั เขป เชน ศลิ ปน พมา อนิ โดนเี ซยี ฟล ปิ ปน ส เปน ตน เพราะนอกจากนกั เรยี นจะไดศ กึ ษาประวตั ชิ วี ติ ใหน ักเรียนศกึ ษา คน ควาเก่ียวกับประวตั ขิ องจติ รกรไทย 1 ทาน และ ประวัตกิ ารทาํ งาน เทคนคิ และวธิ กี ารสรางสรรคผลงานของศลิ ปน เหลานแี้ ลว จติ รกรระดับโลก 1 ทาน (ท้งั นี้ ควรเปน จิตรกรท่ีมผี ลงานในชวงเวลาใกล นกั เรียนยงั จะไดร บั ความรเู กี่ยวกบั วัฒนธรรมและวิถีชีวิตของประชาชนในภมู ภิ าค เคียงกัน) จากน้นั ใหเ ขยี นวิเคราะหเปรียบเทยี บลักษณะผลงานของจิตรกร เอเชยี ตะวนั ออกเฉยี งใตผา นทางผลงานศิลปะอีกดวย ท้ัง 2 ทานวา มีความเหมอื น หรอื แตกตางกนั อยางไร โดยทาํ ลงกระดาษ รายงาน สง ครูผูสอน 136 คมู่ อื ครู

กระต้นุ ความสนใจ ส�ารวจคน้ หา ออธธบิ บิ Eาาxยยplคคaวiวnาามมรรู้ ู้ ขยายความเข้าใจ ตรวจสอบผล Engage Explore Evaluate Explain Expand Explain อธบิ ายความรู้ ทง้ั นี้ การออกแบบงานทศั นศลิ ปป ระเภทจติ รกรรมในวฒั นธรรมสากล สงิ่ ทศ่ี ลิ ปน ใหค วามสาํ คญั อยา งมาก ใหนกั เรยี นศึกษาการเปรยี บเทียบแนวคิดใน ก็คอื หลักการจัดองคป ระกอบศลิ ป (Composition) ซง่ึ ถอื เปนพ้ืนฐานของการสรา งสรรคผลงานทศั นศลิ ปท ุกแขนง การออกแบบงานทศั นศิลปท ่ีมาจากวฒั นธรรมไทย วาจะจัดภาพอยางไรใหมีความเหมาะสม หรือใหดูมีความโดดเดน นาสนใจ หรือจะส่ืออยางไรเพ่ือทําใหผลงานดูมี และวฒั นธรรมสากล ในหนงั สอื เรยี น หนา ชวี ติ ชวี า เกดิ สาระทจ่ี ะสะทอ นออกมาจากตวั ผลงานใหด สู มจรงิ รวมทง้ั จะใหอ ารมณแ ละความรสู กึ แกผ ชู มไดอ ยา งไร 137 - 138 จากนน้ั ครถู ามนกั เรียนวา โดยมีเนอ้ื หา เรื่องราว การดําเนนิ เรอ่ื งทีเ่ กีย่ วของกบั การดาํ รงชวี ิตในสภาพสงั คมปจจบุ นั เปนหลัก • งานทศั นศลิ ปใ นวฒั นธรรมไทยและวฒั นธรรม- ๓.๓ เปรยี บเทยี บแนวคดิ ในการออกแบบงานทศั นศลิ ปท มี่ าจากวฒั นธรรมไทยและวฒั นธรรมสากล สากลมคี วามแตกตางกันอยางไร (แนวตอบ จากการศกึ ษาเก่ยี วกับการออกแบบ ถาเราเปรยี บเทยี บแนวคิดในการออกแบบงานทัศนศิลปต ามปจ จยั ขา งตน ในดานความเหมอื นและความ งานทศั นศลิ ปใ นวฒั นธรรมไทยและวฒั นธรรม แตกตา งระหวา งวฒั นธรรมไทยกบั วฒั นธรรมสากล สามารถจะเปรยี บเทียบสรุปได ดังนี้ สากล สามารถวเิ คราะหเ ปรียบเทยี บความ แตกตา งได ดงั ตอ ไปนี้ ตารางเปรียบเทยี บแนวคิดงานทศั นศิลปใ นวัฒนธรรมไทยและวฒั นธรรมสากล งานทศั นศลิ ปจากวฒั นธรรมไทย งานทัศนศลิ ปจากวัฒนธรรมสากล งานทัศนศลิ ปใ นวฒั นธรรมไทย 1. รูปแบบการนาํ เสนอเปนแบบอุดมคติ ๑. รูปแบบการนําเสนอเปน แบบอุดมคติ ๑. รปู แบบการนําเสนอมคี วามหลากหลาย 2. เทคนคิ และวิธีการในการสรา งสรรคผ ลงาน ๒. เนอ้ื เรอื่ งสะทอ นถงึ ความเชอ่ื ศาสนา และวถิ ชี วี ติ ประจาํ วนั ๒. เน้อื เร่อื งสะทอ นถงึ ความเชือ่ ศาสนา และวถิ ชี ีวิตประจาํ วัน จะใชว สั ดุ อุปกรณจ ากธรรมชาติ 3. การสรางสรรคผ ลงานเปนไปตามแบบ ๓. มีเทคนิคและวิธีในการสรางงาน โดยใชวัสดุ อุปกรณจาก ๓. มีเทคนิคและวิธกี ารสรา งงาน โดยใชวัสดุ อปุ กรณท ่มี คี วาม ธรรมชาติ หลากหลาย ประเพณนี ยิ ม ตามขนั้ ตอนแบบอยา ง ทกี่ ําหนดไว ๔. การสรา งสรรคผ ลงานจะเปน ไปตามแบบประเพณนี ยิ ม ทมี่ ี ๔. การสรางสรรคงานมีลักษณะที่เปนไปตามลักษณะและ 4. เน้อื หาของผลงานมคี วามนาเล่ือมใสศรัทธา ขัน้ ตอนตามแบบอยา งทีก่ าํ หนดไว จดุ ประสงคของผสู ราง มีขน้ั ตอนสลับไปมาได ชวยยกระดบั จติ ใจ 5. รปู แบบ เนอื้ หาสว นใหญม คี วามเกยี่ วขอ งกบั ๕. ศลิ ปนตองการสรางสรรคใหผลงานมคี วามนา ศรทั ธา ๕. ศลิ ปน ตอ งการสรา งสรรคใหผ ลงานมเี รอ่ื งราวทช่ี ว ยสะทอ น พระพุทธศาสนา วฒั นธรรม และประเพณี เลือ่ มใส และชวยยกระดบั จติ ใจใหสูงขึ้น แงคดิ และมุมมองในการสรางสรรคผ ลงานที่อยูเบอื้ งหลงั งานทัศนศิลปใ นวฒั นธรรมสากล ๖. การสรางสรรคผลงานมีเจตนาชวยสงเสริมหลักคุณธรรม ๖. การสรางสรรคผลงานมกี ารแสดงออกทางความคดิ 1. รูปแบบการนาํ เสนอเปนแบบเหมือนจรงิ จรยิ ธรรมใหแกผชู ม สรางสรรค มุง นาํ เสนอแนวคิดท่ีแปลกใหม 2. เทคนิคและวธิ กี ารในการสรา งงาน จะใช ๗. รูปแบบ เน้ือเร่ืองสวนใหญเกี่ยวของกับพระพุทธศาสนา ๗. รปู แบบ เนอ้ื เรอ่ื งในบางชว งเวลามคี วามเกย่ี วขอ งกบั ศาสนา วสั ดุ อปุ กรณท ีห่ ลากหลาย และประเพณี มพี ฒั นาการทต่ี อเนือ่ งสืบมาจนถึงปจจบุ นั คริสตและประเพณี ไมมีพัฒนาการที่ตอเนื่อง มีรูปแบบท่ี 3. การสรา งสรรคผ ลงานเปน ไปตามความ แตกตา งกันไปในแตละยคุ สมยั ประสงคข องผสู รา งงาน ตัวอยางผลงานทัศนศิลปใ นวฒั นธรรมไทย ภาพจิตรกรรม “ประตสู ู ตัวอยางผลงานทัศนศิลปในวัฒนธรรมสากล ผลงานสถาปตยกรรม 4. เนอื้ หาของผลงานเปน เรอ่ื งราวทชี่ ว ยสะทอ น นิพพาน” ผลงานของเฉลิมชยั โฆษิตพิพัฒน “อะโตเมยี ม” (Atomium) กรุงบรสั เซลส ประเทศเบลเยยี ม แงค ดิ และมมุ มองในการสรา งสรรคผ ลงาน ๑๓๗ 5. รปู แบบ เนอื้ หาสว นใหญม คี วามเกย่ี วขอ งกบั คริสตศาสนาและประเพณี ไมมีพัฒนาการ ที่ตอเนื่อง มีรูปแบบที่แตกตางกันในแตละ ยุคสมยั แนวขอ สNอบTเนน Oก-าNรคETดิ เกรด็ แนะครู ขอ ใดกลาวถึง “Realism” ไดถ กู ตอ งท่สี ุด ครอู ธิบายเพิม่ เตมิ เกี่ยวกบั ศลิ ปะแบบเหมือนจริงวา ศิลปะแบบเหมอื นจริง 1. การเขยี นภาพในลักษณะบิดเบือนไปจากของจริง (Realistic Art) จะยดึ เอาความเปนจริงของธรรมชาตเิ ปน หลกั เชน การศึกษา 2. การเขียนภาพในลักษณะเหมอื นจรงิ ดงั ทีป่ รากฏอยูในธรรมชาติ ลกั ษณะทางกายวภิ าค กระดกู และกลา มเนอ้ื ของคนและสตั ว ดงั น้นั ผลงานศิลปะ 3. การเขียนภาพทไี่ มมรี ปู แบบและเรื่องราวเหมอื นจริง ตะวันตกจึงถายทอดออกมาเปน รปู ลกั ษณะของมนุษยท ่มี สี ัดสว นและความงามที่ 4. การเขยี นภาพทีม่ งุ แสดงอารมณ ความรสู ึกของศิลปนทถี่ า ยทอด สมบรู ณ หรือจะเรียกวา เปน งานทอี่ งิ วทิ ยาศาสตร สงั เกตไดจากผลงานทม่ี ลี ักษณะ การเขยี นท่เี หมือนกบั การมองเห็นตามธรรมชาตขิ องมนษุ ย ลงในผลงาน ในทางสุนทรียศาสตร ศลิ ปะแบบเหมอื นจริง หมายถึง คตินยิ มทางศิลปะ วเิ คราะหค าํ ตอบ ตอบขอ 2. เพราะการเขยี นภาพแบบเหมือนจรงิ หรือ ทยี่ ึดถือหลักการสรางงานใหเ หมือนจริงและเปนจริงดงั ท่สี ายตาเหน็ อยู บางครงั้ มี ความหมายใกลเ คยี งกับคาํ วา “ธรรมชาตนิ ิยม” แตจะแตกตางกนั ตรงที่ธรรมชาติ “Realism” คอื การเขียนภาพในลกั ษณะเหมอื นจรงิ ดังท่ีปรากฏอยใู น นยิ มจะเนน ไปท่ีธรรมชาติท่วั ๆ ไป ธรรมชาติ เชน คน วัตถุ ทิวทศั น เปนตน โดยยดึ หลักการสรา งสรรค ผลงานใหเ หมือนจริงและเปน จรงิ ดังทส่ี ายตามองเหน็ ไมว าจะเปน บรรยากาศ ระยะใกล - ไกล และมติ ขิ องรูปราง คมู่ ือครู 137

กระต้นุ ความสนใจ สา� รวจคน้ หา อธิบายความรู้ ขขยยาายยEคคxpววaาาnมมdเเขขา้ า้ใจใจ ตรวจสอบผล Explore Explain Evaluate Engage E×pand Expand ขยายความเขา้ ใจ ใหน ักเรยี นแบง กลมุ กลมุ ละ 5 - 6 คน โดยให เกรด็ ศลิ ป การสรา งสรรคผ ลงานทศั นศลิ ปใ นวัฒนธรรมไทยของจักรพันธุ โปษยกฤต แตล ะกลมุ หาตวั อยา งผลงานทศั นศลิ ปใ นวฒั นธรรม- จกั รพนั ธุ โปษยกฤต เปน ศลิ ปน ทม่ี คี วามสามารถ ไทยและวฒั นธรรมสากลมาอยา งละ 1 ผลงาน แลว นาํ มาวเิ คราะหเ ปรียบเทยี บแนวคิดในการออกแบบ ทางศลิ ปะโดดเดน หลายดา น ทงั้ จติ รกรรมไทยประเพณี ผลงานทัศนศิลป โดยจดั ทําเปนรายงาน พรอ มหา และงานประณีตศิลปตางๆ หลายสาขาโดยเฉพาะ ภาพประกอบและตกแตงรปู เลม ใหส วยงาม การเขยี นภาพเหมอื นบคุ คล และพระบรมสาทสิ ลกั ษณ สง ครผู ูสอน ของพระบาทสมเดจ็ พระปรมนิ ทรมหาภมู พิ ลอดลุ ยเดช สมเดจ็ พระนางเจา สริ กิ ติ ิ์ พระบรมราชนิ นี าถ และเจา นาย ในพระบรมราชวงศจ กั รอี กี หลายพระองค นอกจากนน้ั ทานยังไดเขียนภาพเก่ียวกับพุทธประวัติและภาพเร่ืองราวในวรรณคดีอันวิจิตร งดงาม ซ่ึงเปนงานอันทรงคุณคาท่ีแสดงใหเห็นถึงพ้ืนฐานความรูทางดานศิลปะ วรรณกรรม วรรณคดี พุทธศาสนา ประเพณี และประวัติศาสตรอยางแตกฉาน อกี ดว ย งานของทา นมลี กั ษณะผสานแนวเหมอื นจรงิ กบั บรรยากาศของจนิ ตนาการ ความคดิ ฝน สวนตวั ดว ยความคิดทางดา นจิตรกรรม ทําใหท า นไดร บั การประกาศ เกียรติคุณจากสํานักงานคณะกรรมการวัฒนธรรมแหงชาติใหเปนศิลปนแหงชาติ สาขาทัศนศิลป (จิตรกรรม) ประจาํ ป พ.ศ. ๒๕๔๓ กิจกรรม ศลิ ปป ฏบิ ตั ิ ๘.๑ กิจกรรมท่ี ๑ ใหนักเรียนคัดเลือกผลงานทัศนศิลปในวัฒนธรรมไทยและงานทัศนศิลปในวัฒนธรรมสากล มาอยางละ ๑ ภาพ แลวนํามาแสดงความคิดเห็นและรายงานใหเพื่อนในชั้นไดรวมรับรูถึง ความหมาย ความนา สนใจ ความงาม พรอ มทงั้ วเิ คราะหว า ผลงานแตล ะประเภทมคี วามเหมอื น หรือความแตกตา งกนั อยางไร กจิ กรรมท่ี ๒ ใหนักเรียนหาตัวอยางที่สะทอนใหเห็นถึงความแตกตางเก่ียวกับแนวคิดในการออกแบบ ผลงานทศั นศลิ ปทมี่ าจากวฒั นธรรมไทยและวัฒนธรรมสากล แลว นํามาเปรยี บเทยี บ โดยทาํ เปนรายงานสง ครผู ูสอน กิจกรรมที่ ๓ ใหต อบคาํ ถามตอ ไปนี้ ๓.๑ ลกั ษณะของวัฒนธรรมในงานทัศนศิลปห มายถึงสง่ิ ใด จงอธิบาย ๓.๒ แนวคิดในการออกแบบงานทัศนศิลปในวัฒนธรรมไทยและวัฒนธรรมสากลมีความ แตกตา งกันอยางไร จงสรุปมาเปน ขอๆ ๑๓๘ แนวตอบ กิจกรรมศิลปป ฏบิ ัติ 8.1 กจิ กรรมท่ี 3 1. วฒั นธรรมท่อี ยูรายรอบตวั เรา สามารถจาํ แนกได 2 ลักษณะ คือ วัฒนธรรมทีเ่ ปน รปู ธรรม เชน ส่งิ กอ สราง อาคาร เครอื่ งดนตรี เปนตน และวัฒนธรรมทเี่ ปน นามธรรม เชน แบบอยา งความคดิ คตคิ วามเชอื่ คา นยิ ม เปน ตน ซง่ึ วฒั นธรรมจะสะทอ นอยใู นผลงานทศั นศลิ ป โดยการถา ยทอดผา นรปู แบบและการถา ยทอดผา นเนอ้ื หาของผลงาน 2. ความแตกตางของแนวคิดในการออกแบบงานทศั นศลิ ปในวฒั นธรรมไทยและวัฒนธรรมสากล สามารถสรุปไดเ ปน ขอๆ ดังตอไปน้ี งานทศั นศลิ ปใ นวฒั นธรรมไทย งานทศั นศิลปในวฒั นธรรมสากล 1. รูปแบบการนาํ เสนอเปนแบบอุดมคติ 1. รูปแบบการนาํ เสนอเปน แบบเหมอื นจริง 2. เทคนิคและวธิ กี ารในการสรางงาน จะใชว ัสดุ อปุ กรณจ ากธรรมชาติ 2. เทคนิคและวิธีการในการสรา งงาน จะใชวสั ดุ อปุ กรณท หี่ ลากหลาย 3. การสรางสรรคผลงานเปน ไปตามแบบประเพณนี ยิ ม ตามข้ันตอนแบบ 3. การสรางสรรคผ ลงานจะเปนไปตามความประสงคของผูสรา งงาน อยางทีก่ ําหนดไว 4. เนอ้ื หาของผลงานเปนเร่อื งราวท่ชี ว ยสะทอนแงค ิดและมุมมอง 4. เนอ้ื หาของผลงานมีความนา เลอื่ มใสศรทั ธา ชว ยยกระดบั จติ ใจ ในการสรางสรรคผ ลงาน 5. รปู แบบเน้อื หาสวนใหญเ กย่ี วของกับพระพุทธศาสนาและวฒั นธรรม 5. รูปแบบ เนอ้ื หาสว นใหญเ กย่ี วของกบั ครสิ ตศาสนาและประเพณี ประเพณี ไมมพี ฒั นาการทต่ี อเนอื่ ง มแี ตร ูปแบบที่แตกตา งกันในแตล ะยคุ สมยั 138 คูม่ อื ครู

กระตนุ้ ความสนใจ ส�ารวจคน้ หา อธบิ ายความรู้ ขยายความเข้าใจ ตตรรวEวvจจaสสluออaบtบeผผลล Engage Explore Explain Expand Evaluate ตรวจสอบผล Evaluate กลา วไดว า วฒั นธรรมมอี ทิ ธพิ ลอยา งสาํ คญั ตอ การทาํ ใหเ กดิ แนวคดิ แรงบนั ดาลใจในการสรา งสรรค ครพู ิจารณาจากรายงานการวเิ คราะห เปรยี บเทียบแนวคดิ ในการออกแบบผลงาน ผลงานทศั นศลิ ป ซง่ึ วฒั นธรรมทม่ี บี ทบาทมากตอ แนวคดิ ของศลิ ปน ในสงั คมไทย กค็ อื วฒั นธรรมไทยและ ทัศนศิลปใ นวัฒนธรรมไทยและวัฒนธรรมสากล วัฒนธรรมสากล ขณะเดียวกัน ผลงานทัศนศิลปก็เปนส่ือที่จะชวยสะทอนลักษณะของวัฒนธรรมใน ของนกั เรียน โดยกําหนดแนวทางการใหค ะแนน แตล ะยคุ สมัยดว ย โดยผลงานทัศนศิลปไดน าํ เอาวฒั นธรรมมาผสมผสานในงาน ซ่ึงอาจถายทอดผา นทาง ไว ดงั ตอไปนี้ รูปแบบ หรือถา ยทอดผานทางเน้ือหาก็ได 1. พจิ ารณาจากตวั อยางผลงานที่สะทอ นให ทงั้ น้ี การทวี่ ฒั นธรรมไทยและวฒั นธรรมสากลมคี วามแตกตา งกนั กม็ สี ว นทาํ ใหผ ลงานทศั นศลิ ปท ี่ เหน็ ถึงความแตกตางเกีย่ วกบั แนวคิดใน เปนแบบวัฒนธรรมไทย มีลักษณะแตกตางไปจากวัฒนธรรมสากลในหลายดาน ไมวาจะเปนแนวคิด การออกแบบผลงานทัศนศิลปท มี่ าจาก รูปแบบในการนําเสนอ สาระเรอ่ื งราวในผลงาน ตลอดจนเทคนิคและวิธกี ารสรา งสรรค ซึ่งการเรยี นรูท าํ วฒั นธรรมไทยและวฒั นธรรมสากลวา ความเขาใจวัฒนธรรมที่สะทอนอยูในงานทัศนศิลป นอกจากจะทําใหเราชมผลงานทัศนศิลปดวยความ ผลงานสอดคลองและตรงประเด็นหรอื ไม เขา ใจแลว ยังอาจไดแนวคิดนาํ ไปใชส รางสรรคผ ลงานของเราดวย มคี ณุ คานา สนใจมากนอ ยเพียงใด 2. พจิ ารณาจากการวเิ คราะหเ ปรียบเทียบและ จดั ทํารายงานวาเปรียบเทยี บไดชดั เจน ถูกตอ ง เหมาะสม และครอบคลมุ สาระสําคัญหรือไม อยา งไร หลกั ฐานแสดงผลการเรียนรู 1. แผนผงั เวนน ไดอะแกรม (Vann Diagram) สรปุ ความเหมอื น หรือความแตกตา งกนั ของงานทัศนศิลปในวฒั นธรรมไทยและ วฒั นธรรมสากล 2. รายงานการวเิ คราะหเปรียบเทยี บแนวคิด ในการออกแบบผลงานทศั นศิลปในวัฒนธรรม- ไทยและวฒั นธรรมสากล ๑๓๙ บรู ณาการเชื่อมสาระ เกรด็ แนะครู การศกึ ษาเกี่ยวกับวฒั นธรรมในงานทัศนศลิ ป สามารถบรู ณาการ ครอู ธบิ ายเกี่ยวกับวัฒนธรรมในงานทศั นศลิ ปป จจบุ นั วา ผลงานศลิ ปะนอกจาก เชือ่ มโยงกับการเรยี นการสอนของกลมุ สาระการเรียนรสู งั คมศกึ ษา ศาสนา ศิลปน จะแสดงถงึ ความงามของธรรมชาติแลว ยงั สอ่ื ถึงความเชื่อและความศรทั ธา และวฒั นธรรม วชิ าประวัติศาสตร เนอื่ งจากผลงานทศั นศิลป ตอสง่ิ ตางๆ ของมนุษยในสังคมน้ันๆ ซ่ึงจะแตกตา งกันไปตามสภาพสงั คมและ ทัง้ งานจิตรกรรม ประติมากรรม สถาปต ยกรรม และภาพพิมพ ถอื เปน วฒั นธรรม โดยความแตกตางดงั กลาวไดสง ผลใหรูปแบบของงานศิลปะมคี วาม หลกั ฐานทางประวตั ิศาสตรประเภทหนงึ่ ที่สะทอ นวฒั นธรรมและวถิ ชี วี ติ แตกตา งกันดวย ความเปน อยูของคนในยุคสมยั ตางๆ ไดเ ปน อยา งดี ดังนน้ั ผลงานทัศนศลิ ป จงึ มีคณุ คา และมปี ระโยชนต อ การศึกษา คน ควา เรือ่ งราวทางประวัติศาสตร รปู แบบของงานศิลปะในปจ จบุ ัน สามารถแบงออกเปน 2 รูปแบบ คือ ศลิ ปะ ศาสนา และโบราณคดีเปน อยา งมาก ตะวนั ตกและศลิ ปะตะวนั ออก ท้งั น้ี การศึกษาเก่ยี วกบั ประวัตศิ าสตรศิลปะจึงเปน การศึกษาเรื่องราวความเปนมาของการสรางสรรคง านศิลปะต้ังแตอดตี จนถึงปจจบุ ัน ที่มวี วิ ัฒนาการมาอยางตอเนื่องเปน ยุคสมยั กลมุ สกุลชาง หรือลัทธิ ซ่งึ การศึกษา เกย่ี วกบั ความเปน มาของศิลปะจะชวยใหนกั เรียนรูแ ละเขา ใจในงานศิลปะมากขนึ้ ตลอดจนสามารถเปรยี บเทยี บความแตกตา งระหวา งงานทศั นศลิ ปข องไทยกบั สากลได คมู่ ือครู 139

กระตุ้นความสนใจ สำ� รวจคน้ หา อธบิ ายความรู้ ขยายความเข้าใจ ตรวจสอบผล Engage Explore Explain Expand Evaluate ºÃóҹءÃÁ จารุพรรณ ทรัพยปรุง. ๒๕๕๐. การเขียนภาพประกอบ. กรุงเทพมหานคร : โอเดียนสโตร. จิระพัฒน พติ รปรชี า. ๒๕๕๒. โลกศิลปะศตวรรษที่ ๒๐. กรงุ เทพมหานคร : เมอื งโบราณ. ชลูด นิ่มเสมอ. องคประกอบศิลปะ. ๒๕๕๓. กรุงเทพมหานคร : อมรินทรพริน้ ต้ิงแอนดพบั ลิชช่ิง. ทอมสัน, รอส และเฮวิสนั , บลิ แปลและเรยี บเรียงโดย วลั ลภ แมนยํา และเพช็ รศริ ิ ศุขสวัสดิ. ๒๕๔๙. เทคนคิ การวาดและขาย การตนู อยางมอื อาชีพ. กรงุ เทพมหานคร : บริษัท เอช.เอน็ .กรุป จํากดั . ธารทพิ ย เสรนิ ทวัฒน. ๒๕๕๐. ทศั นศิลป: การออกแบบพาณชิ ยศิลป. กรงุ เทพมหานคร : หลกั ไทชางพิมพ. ธํารงศักดิ์ ธาํ รงเลิศฤทธิ์. ๒๕๕๑. ยอดเยาวชน. กรงุ เทพมหานคร : ชมรมเดก็ . พิภพ บุษราคัมวด.ี ๒๕๕๓. ๑๐๐ ป เฟอ หริพิทักษ : ชวี ติ และงาน. กรงุ เทพมหานคร : หอศิลป วงั ทา พระ มหาวทิ ยาลัยศิลปากร. ผดงุ พรมมลู . ๒๕๔๗. ศิลปะการสรา งสรรคภ าพประกอบ. กรงุ เทพมหานคร : มูลนธิ เิ ด็ก. ภาควชิ าประติมากรรม คณะจติ รกรรมประติมากรรมและภาพพมิ พ มหาวทิ ยาลยั ศิลปากร. ๒๕๔๘. เงาสะทอ นแหง ความปรารถนา ของนนทวิ รรธน จันทนะผะลนิ . กรงุ เทพมหานคร : อมรินทรพรนิ้ ติ้งแอนดพับลิชช่ิง. ________. ๒๕๔๘. เชิดชเู กยี รตชิ ําเรือง วิเชียรเขตต. กรงุ เทพมหานคร : อมรินทรพ รน้ิ ตง้ิ แอนดพ ับลิชชิ่ง. ________. ๒๕๔๘. นิทรรศการเชิดชูเกยี รติศิลปน อาวุโส สวัสดิ์ ตันติสขุ . กรุงเทพมหานคร : อมรนิ ทรพ รน้ิ ตง้ิ แอนดพ บั ลิชช่งิ . มะลิฉัตร เอ้ืออานันท. ๒๕๔๙. การเรียนการสอนและประสบการณดานสุนทรียภาพและศิลปวิจารณ. กรุงเทพมหานคร: สํานกั พิมพแหงจุฬาลงกรณมหาวิทยาลยั . ศลิ ป พรี ะศรี. ๒๕๕๐. ประวัตศิ าสตรแ ละแบบอยางศิลปะโดยสังเขป. กรงุ เทพมหานคร : สํานักพมิ พม หาวิทยาลยั ศิลปากร. สชุ าติ เถาทอง. ๒๕๕๐. ศิลปวจิ ารณ. กรงุ เทพมหานคร : โอเดยี นสโตร. สุชาติ สทุ ธิ. ๒๕๕๐. เรียนรูการเห็น : พน้ื ฐานการวิจารณท ัศนศิลป. กรงุ เทพมหานคร : โอเดียนสโตร. สุภัทรดศิ ดิศกลุ , หมอมเจา. ๒๕๕๐. ศลิ ปะในประเทศไทย. กรงุ เทพมหานคร : สํานักพมิ พม หาวทิ ยาลัยศลิ ปากร. เสนห  ธนารตั นส ฤษดิ์. ๒๕๕๐. โปสเตอรและกราฟกอารต . กรงุ เทพมหานคร : โอเดียนสโตร. หอศลิ ปส มเดจ็ พระนางเจา สริ ิกติ ิ์ พระบรมราชนิ ีนาถ. ๒๕๔๖. นทิ รรศการศลิ ปกรรม “ไตรสูรย” ของถวัลย ดัชนี. กรุงเทพมหานคร : อมรินทรพ รนิ้ ต้ิงแอนดพ บั ลิชชิง่ . อารี สทุ ธพิ นั ธุ. ๒๕๕๐. การระบายสีนํา้ . กรุงเทพมหานคร : โอเดยี นสโตร. ฮคิ ารุ ฮายาชิ. ๒๕๕๒. สดุ ยอดบทเรยี นการวาดการตนู เร่อื ง เลม ๒ พนื้ ฐานการวาดตัวละคร และการใชอ ุปกรณต า งๆ. กรุงเทพมหานคร : ดวงกมลพบั ลชิ ชิง่ . Amheim, Rudolf. 2010. Art and Visual Perception. California : University of California Press. Crabb, Thomas. 2008. Painting & Drawing. London : Treasure Press. Diamond, Jay. 2010. Contemporary Visual Merchandising and Environment design. New York : Prentice Hall Publishing. Piotrovsky, Mikhail. 2010. The Hermitage. New York : Ivan Fiodorov Art Publishing. Rainer Metzger, Ingo F.Walt.Van Gogh. London : HohenZollerning Press, 2008. ๑๔๐ 140 คูม่ ือครู

สรา้ งอนาคตเดก็ ไทย ดว้ ยนวตั กรรมการเรยี นรรู้ ะดบั โลก >> ราคาเลม่ นกั เรยี นโปรดดจู ากใบสง่ั ซอ้ื ของ อจท. คคู่มู่มือือคครรู ู บบรร..ททัศัศนนศศิลิลปป์ ์ มม..22 บรษิ ทั อกั ษรเจรญิ ทศั น์ อจท. จำกดั 142 ถนนตะนาว เขตพระนคร กรงุ เทพมหานคร 10200 โทร./แฟกซ.์ 02 6222 999 (อตั โนมตั ิ 20 คสู่ าย) 300.-88 88 55 88 66 44 99 11 22 22 77 55 99 www.aksorn.com Aksorn ACT ราคาน้ี เปน็ ของฉบบั คมู่ อื ครเู ทา่ นน้ั