การป้องกันและปราบปรามการทุจริต

วิชา ศท. (GE) ๒๑๑๐๗ การป้องกนั และปราบปรามการทุจรติ

ตําราเรียน หลักสูตร นกั เรยี นนายสบิ ตาํ รวจ ÇªÔ Ò È·. (GE) òññð÷ ¡Òû‡Í§¡¹Ñ áÅлÃÒº»ÃÒÁ¡Ò÷بÃμÔ เอกสารน้ี “໚¹¤ÇÒÁÅѺ¢Í§·Ò§ÃÒª¡ÒÔ หามมิใหผูหน่ึงผูใดเผยแพร คัดลอก ถอดความ หรอื แปลสว นหนงึ่ สว นใด หรอื ทง้ั หมดของเอกสารนเ้ี พอื่ การอยา งอนื่ นอกจาก “à¾Íè× ¡ÒÃÈ¡Ö ÉÒͺÃÁ” ของขาราชการตํารวจเทาน้ัน การเปดเผยขอความแกบุคคลอื่นที่ไมมีอํานาจหนาที่จะมีความผิดตาม ประมวลกฎหมายอาญา กองบญั ชาการศกึ ษา สํานกั งานตาํ รวจแหงชาติ พ.ศ.๒๕๖๔

1

คํานํา หลักสูตรนักเรียนนายสิบตํารวจ (นสต.) เปนหลักสูตรการศึกษาอบรมท่ีมีเปาหมาย เพ่ือเสริมสรางใหบุคคลภายนอกผูมีวุฒิประกาศนียบัตรมัธยมศึกษาตอนปลาย (ม.๖) หรือ ประกาศนียบัตรวิชาชีพ (ปวช.) หรือเทียบเทา ที่เขารับการฝกอบรมมีความรู ความสามารถ และ ทักษะวิชาชีพตาํ รวจ รวมถึงพัฒนาบุคลิกภาพรางกายใหเหมาะสมสําหรับการปฏิบัติงานตํารวจ ในกลุมสายงานปองกันปราบปราม ตลอดจนเตรียมความพรอมทางดานจิตใจและวุฒิภาวะใหมี จติ สาํ นึกในการใหบริการเพอื่ บําบดั ทกุ ขบ ํารุงสขุ ของประชาชนเปน สาํ คญั กองบัญชาการศึกษา ไดรวมกับ ครู อาจารย และครูฝก ในสังกัดกองบังคับการ ฝก อบรมตาํ รวจกลาง และกลุมงานอาจารย กองบัญชาการศึกษา ศูนยฝกอบรมตํารวจภูธรภาค ๑ - ๙ และกองบัญชาการตาํ รวจตระเวนชายแดน ตลอดจนผูทรงคุณวุฒิจากภายนอก จัดทําตาํ ราเรียน หลกั สตู รนกั เรยี นนายสบิ ตาํ รวจชดุ น้ี ซง่ึ ประกอบดว ยองคค วามรตู า งๆ ทจ่ี ําเปน ตอ การพฒั นาศกั ยภาพ ของนกั เรยี นนายสบิ ตาํ รวจใหเ ปน ขา ราชการตํารวจทพี่ งึ ประสงคข องประชาชน เพอ่ื ใชส ําหรบั ประกอบ การเรียนการสอนนักเรียนนายสิบตํารวจใหมีความพรอมทั้งดานความรู ความสามารถ กําลังกาย และจติ ใจ จนสามารถเปน ขา ราชการตาํ รวจทป่ี ฏบิ ตั งิ านใหบ รกิ ารสงั คมและประชาชนไดอ ยา งตรงตาม ความตองการอยางแทจริง และมคี วามพรอ มในการเขาสปู ระชาคมอาเซยี น ขอขอบคุณครู อาจารย ครูฝก และผูทรงคุณวุฒิทุกทาน ที่ไดรวมกันระดมความคิด ใหคําปรึกษา คําแนะนํา ประสบการณที่เปนประโยชน รวมถึงการถายทอดองคความรู ที่เปนประโยชน จนทําใหการจัดทําตาํ ราเรียนหลักสูตรนักเรียนนายสิบตาํ รวจสําเร็จลุลวงไดดวยดี ซ่ึงกองบัญชาการศึกษาหวังเปนอยางยิ่งวาตําราเรียนชุดน้ีคงเปนประโยชนตอการจัดการเรียน การสอนและการจัดการฝกอบรมของครู อาจารย และครูฝก รวมตลอดถึงใชเปนคูมือการปฏิบัติงาน ของขาราชการตํารวจ อันจะสงผลทาํ ใหสํานักงานตํารวจแหงชาติสามารถสรางความเชื่อมั่น ศรัทธา และความผาสุกใหแ กป ระชาชนไดอยางแทจริง พลตํารวจโท ( อภิรตั นยิ มการ ) ผบู ัญชาการศกึ ษา

1

ÊÒúÑÞ Ë¹ŒÒ ÇÔªÒ ¡Òû‡Í§¡¹Ñ áÅлÃÒº»ÃÒÁ¡Ò÷¨Ø ÃμÔ ñ ๖ º··Õè ñ ¨Ôμ¾Íà¾ÂÕ §μ‹ÍμŒÒ¹¡Ò÷بÃμÔ ๗ - หลกั ปรัชญา เศรษฐกิจพอเพยี ง ๗ - ความหมายของเศรษฐกิจพอเพยี งที่แทจ ริง ๘ - ประเทศไทยกับเศรษฐกิจพอเพียง ๘ - การดําเนนิ ชีวิตตามแนวพระราชดําริเศรษฐกิจพอเพียง ññ - การพฒั นาประเทศตามแนวเศรษฐกจิ พอเพียง ๑๒ ๑๔ º··èÕ ò ¾ÅàÁ×ͧ¡ºÑ ¤ÇÒÁÃºÑ ¼´Ô ªÍºμ‹Í¡Ò÷بÃμÔ ๑๖ - ความหมายและความสําคัญของพลเมือง ๑๘ - คุณลักษณะความเปน พลเมืองที่ดี ๒๑ - ธรรมาภิบาลกบั การตอ ตานการทจุ ริต òó - ปญ หาการขาดธรรมาภิบาล ๒๔ - การสรา งธรรมาภบิ าลตอตานการทุจริต ๒๖ ๒๙ º··Õè ó »ÃÐàÀ·áÅÐÃٻẺ¢Í§¡Ò÷بÃμÔ ๓๑ - สาเหตขุ องการทุจริต óù - ความหมายของคําวา “ทุจริต” ๔๐ - ประเภทและความรุนแรงของการทุจรติ ในปจ จุบนั ๔๓ - กฎหมายที่มีบทบัญญัติซ่งึ แสดงใหเห็นถงึ รปู แบบ ๔๔ ๔๔ และวธิ กี ารทจุ รติ ในองคกรภาครฐั ๔๖ ๔๗ º··Õè ô ¡ÒâѴ¡Ñ¹¢Í§¼Å»ÃÐ⪹ÊÇ‹ ¹μ¹áÅмŻÃÐ⪹ÊÇ‹ ¹ÃÇÁ - ความหมายของผลประโยชนทบั ซอ น - การให - การรบั ของขวัญและผลประโยชน - มาตรการของรฐั ในการปอ งกนั ความขดั แยง กนั ระหวาง ผลประโยชนสวนตนและผลประโยชนส วนรวม - ตัวอยา งขอ ไมพงึ ปฏบิ ัตขิ องเจาหนาทีข่ องรัฐ - แนวทางการปฏิบัตติ นของเจา หนาทขี่ องรฐั - มาตรการทางกฎหมายเกย่ี วกบั การปองกันผลประโยชนท ับซอ น

º··èÕ õ ¡®ËÁÒÂà¡èÂÕ Ç¡Ñº¡Òû‡Í§¡Ñ¹áÅлÃÒº»ÃÒÁ¡Ò÷بÃμÔ Ë¹ÒŒ - คณะกรรมการปองกนั และปราบปรามการทจุ ริตแหง ชาติ (ป.ป.ช.) õó - คณะกรรมการปองกนั และปราบปรามการทุจริตในภาครฐั (ป.ป.ท.) ๕๔ - กระบวนการ ขั้นตอน วิธีดาํ เนนิ งานกรณีถูกชี้มูลความผิดทางวนิ ัย ๖๒ - กระบวนการ ข้นั ตอน วธิ ีดาํ เนนิ งานกรณีถูกช้มี ูลความผดิ ทางอาญา ๖๘ - กระบวนการ ข้นั ตอน วิธีดาํ เนนิ งานกรณถี ูกชี้มูลความผดิ ทางปกครอง ๖๙ ๖๙ ÀÒ¤¼¹Ç¡ - พระราชบัญญัตมิ าตรการของฝา ยบรหิ ารในการปองกนั ๗๑ และปราบปรามการทุจริต พ.ศ. ๒๕๕๑

๑ บทที่ ๑ ¨Ôμ¾Íà¾ÂÕ §μ‹ÍμŒÒ¹¡Ò÷¨Ø ÃμÔ ñ. ÇÑμ¶Ø»ÃÐʧ¤¡ ÒÃàÃÕ¹»ÃШӺ· ๑.๑ เพอ่ื ใหน กั เรยี นนายสบิ ตาํ รวจวเิ คราะหแ นวทางการปฏบิ ตั ติ นตามปรชั ญาเศรษฐกจิ พอเพยี งได ๑.๒ เพ่ือใหนักเรียนนายสิบตํารวจสามารถประยุกตใชปรัชญาเศรษฐกิจพอเพียง เปนแนวทางในการดําเนินชวี ิตอยา งสุจรติ ได ò. ʋǹ¹Ó “เศรษฐกจิ พอเพยี ง” เปน ปรชั ญาทพ่ี ระบาทสมเดจ็ พระเจา อยหู วั ภมู พิ ลอดลุ ยเดช ในหลวง รชั กาลท่ี ๙ มพี ระราชดาํ รสั ชแี้ นะแนวทางในการดาํ เนนิ ชวี ติ แกพ สกนกิ รชาวไทย เพอื่ ใหส ามารถดาํ รง อยูไ ดอ ยางมน่ั คงและย่งั ยนื ภายใตก ระแสโลกาภิวัตน ó. à¹Í×é ËÒμÒÁËÑÇ¢ŒÍ ๓.๑ แนวคดิ ปรัชญาเศรษฐกิจพอเพยี ง ๓.๒ ประเทศไทยกบั เศรษฐกจิ พอเพียง ô. ʋǹÊÃØ» การดําเนินชีวิตที่ยึดติดกับ วัตถุนิยม บริโภคนิยม ทําใหเกิดการแสวงหาประโยชน ซงึ่ อาจกอ ใหเ กดิ การทจุ รติ ไดห ากไมม คี ณุ ธรรม จงึ จาํ เปน ตอ งนอ มนาํ หลกั ปรชั ญา “เศรษฐกจิ พอเพยี ง” มาใช เพอื่ การดาํ เนินชีวิตทอ่ี ยูบนความซอื่ สตั ยสุจริต ท้งั ตอ ตนเอง สังคม และประเทศชาติ õ. ¡Ô¨¡ÃÃÁá¹Ð¹Ó ผสู อนตง้ั ปญหาใหนกั เรยี นวนิ ิจฉัยเปนรายบุคคล และสว นรวม เพื่อใหรจู กั คิด วิเคราะห และวจิ ารณเนอื้ หาทเี่ รยี น ดวยการนาํ เทคนิค วิธกี ารตา ง ๆ ซึ่งสามารถบูรณาการความคดิ ได ö. ÃÒ¡ÒÃÍÒŒ §Í§Ô แนวทางการจัดกิจกรรมเสริมหลักสูตรเพื่อสรางความตระหนักรูและมีสวนรวมในการ ปอ งกนั การทจุ ริต ของ สาํ นักงาน ป.ป.ช.

๒ “คอรร ัปชนั ” เปน โรคระบาดทีร่ ายแรง จนเปน “วัฒนธรรม” ของสว นราชการ โดยอา งวา ตองมีเงินบริหารพิเศษเพ่ือรบั รองบุคคลที่มาเย่ยี มเยอื น ทั้งทีม่ าราชการและสว นตัว บางคร้ังนโยบาย หรอื การสงั่ การของหนว ยเหนอื ไดส รา งปญ หาคา ใชจ า ยใหก บั หนว ยรอง ทาํ ใหม คี าํ ถามวา คา ใชจ า ยสว นน้ี จะมาจากไหน ถา ไมข อความรว มมอื จากภาคเอกชนหรอื คสู ญั ญาของรฐั ดว ยเหตนุ จ้ี งึ มกี ารเรยี กรบั เงนิ ของสวนราชการ เพ่ือใชในการรับรองและคาใชจายที่ไมสามารถเบิกจายไดจากงบประมาณ ซึ่งถา พจิ ารณาในแงก ฎหมายแลว เปน การประพฤติ “มชิ อบ” ดว ยการเรยี กรบั “สนิ บน” บางสว นราชการเลย่ี ง ดว ยการจดั กจิ กรรมหารายได เชน การจดั แขง ขนั กอลฟ โบวล งิ่ ฯลฯ อนั เปน การกระทาํ ทข่ี ดั ตอ ระเบยี บ สํานักนายกรัฐมนตรีวาดวยการเรี่ยไรของหนวยงานของรัฐ พ.ศ. ๒๕๔๔ ซ่ึงระเบียบน้ีครอบคลุมถึง การทีเ่ จาหนา ทข่ี องรฐั ไปเปน ประธานจัดกจิ กรรมเรย่ี ไร และเขาขายผดิ กฎหมายสรรพากรอกี ดว ย เมอื่ พดู ถงึ “ประพฤตมิ ชิ อบ” ประมวลกฎหมายอาญาไดใ หน ยิ ามวา “ไมเ ปน ไปตามกฎหมาย ระเบียบของทางราชการ คําสงั่ ผบู งั คับบัญชา มติคณะรฐั มนตรี แบบธรรมเนียมของทางราชการ หรอื ตามทํานองคลองธรรม” ซ่ึงหมายถึง ไมเปนไปตามท่ีถูกที่ควร ทําใหฐานความผิดนี้ มีความหมาย กวา งมาก จงึ มกี ารกระทาํ ผดิ กนั ทงั้ รแู ละไมร วู า “ผดิ ” เมอื่ มกี ารหาเงนิ เพอ่ื สนบั สนนุ การปฏบิ ตั ริ าชการได ส่ิงท่ีตามมา คือ การเรียกรับสินบนของเจาหนาท่ีของรัฐเพื่อประโยชนของตนเองและพวกพอง อันมสี าเหตมุ าจาก “ความโลภ” ทีฝ่ ง อยูในใจของคนกเ็ กิดขนึ้ เศรษฐกิจพอเพียง เปนปรัชญาท่ีพระบาทสมเด็จพระปรมินทรมหาภูมิพลอดุลยเดช มีพระบรมราโชวาท ในพิธีพระราชทานปริญญาบัตรของ มหาวิทยาลัยเกษตรศาสตร ณ หอประชุม มหาวิทยาลัยเกษตรศาสตร วันพฤหัสบดีที่ ๑๘ กรกฎาคม พ.ศ. ๒๕๑๗ ความวา “...การพัฒนา ประเทศจําเปนตองทําตามลําดับขั้น ตองสรางพื้นฐาน คือ ความพอมี พอกิน พอใชของประชาชน สวนใหญเปนอันพอควรและปฏิบัติไดแลว จึงคอยสรางคอยเสริมความเจริญและฐานะเศรษฐกิจ ขน้ั ทสี่ งู ขน้ึ โดยลาํ ดบั ตอ ไป หากมงุ แตจ ะทมุ เทสรา งความเจรญิ ยกเศรษฐกจิ ขนึ้ ใหร วดเรว็ แตป ระการเดยี ว โดยไมใหแ ผนปฏบิ ัติการสัมพันธกับสภาวะของประเทศและของประชาชนโดยสอดคลอ งดว ย กจ็ ะเกิด ความไมส มดลุ ในเร่ืองตาง ๆ ขึ้น ซึ่งอาจกลายเปน ความยงุ ยากลม เหลวไดใ นทสี่ ุด...” หลักการโดยพื้นฐานของเศรษฐกิจพอเพียงน้ัน เปนการพิจารณาพื้นฐานจากวัฒนธรรม ความเปน อยขู องคนไทยนบั ตงั้ แตอ ดตี สปู จ จบุ นั และพฒั นาการของระบบเศรษฐกจิ แบบยงั ชพี สรู ะบบ เศรษฐกจิ แบบทนุ นยิ มในประเทศไทย โดยในพระบรมราโชวาทเกยี่ วกบั เศรษฐกจิ พอเพยี งในชว งแรกนน้ั พระบาทสมเด็จพระเจาอยูหัวจะทรงมีพระบรมราโชวาทวา “พอมี พอกิน พอใช” มิไดมีพระบรม ราโชวาทตรงๆ วา “เศรษฐกิจพอเพียง” จนกระทง่ั ในป ๒๕๔๑ เมือ่ เกดิ วกิ ฤตทางเศรษฐกิจครั้งใหญ ในประเทศไทย พระบาทสมเด็จพระเจาอยูหัวทรงมีพระราชดํารัสแกคณะบุคคลที่เขาเฝาฯ เน่ืองใน วนั เฉลิมพระชนมพรรษา ณ ศาลาดสุ ิดาลัย วนั ที่ ๔ ธนั วาคม ๒๕๔๑ ความตอนหนง่ึ วา… “…เมือ่ ป ๒๕๑๗ วนั นนั้ ไดพูดถงึ วา เราควรปฏบิ ตั ใิ หพอมีพอกนิ พอมพี อกินน้ีกแ็ ปลวา เศรษฐกิจพอเพียงนั่นเอง ถาแตละคนมีพอมีพอกินก็ใชได ย่ิงถาท้ังประเทศพอมีพอกินก็ย่ิงดี และ ประเทศไทยเวลานน้ั ก็เริ่มจะเปน ไมพ อมพี อกิน บางคนกม็ ีมาก บางคนกไ็ มม เี ลย…

๓ …พอเพยี งมคี วามหมายกวางขวางยง่ิ กวานี้อีก คอื คําวา พอ กพ็ อเพยี งน้กี พ็ อแคน นั้ เอง คนเราถาพอในความตองการก็มีความโลภนอย เมื่อมีความโลภนอยก็เบียดเบียนคนอ่ืนนอย ถาประเทศใดมีความคิดอันน้ี มีความคิดวาทําอะไรตองพอเพียง หมายความวาพอประมาณ ซ่ือตรง ไมโลภอยางมาก คนเราก็อยูเปนสุข พอเพียงน้ีอาจจะมี มีมากอาจจะมีของหรูหราก็ได แตวาตอ งไมไ ปเบยี ดเบยี นคนอนื่ …” “…กช็ ดั แลว วา ควรจะปฏบิ ตั เิ ศรษฐกจิ พอเพยี งไมต อ งทง้ั หมด เพยี งครง่ึ หนง่ึ กใ็ ชไ ด แมจ ะ เปน เศษหนงึ่ สว นสกี่ พ็ อ หมายความวา วธิ ปี ฏบิ ตั เิ ศรษฐกจิ พอเพยี งนน้ั ไมต อ งทาํ ทงั้ หมด และขอเตมิ วา จะทาํ ท้ังหมดกจ็ ะทําไมไ ด ถา ครอบครัวหนึง่ หรอื แมห มูบานหน่ึงทําเศรษฐกิจพอเพียงรอยเปอรเซ็นต กจ็ ะเปน การถอยหลงั ถงึ สมยั หนิ สมยั คนอยใู นอโุ มงคห รอื ในถาํ้ ซง่ึ ไมต อ งอาศยั หมอู นื่ เพราะวา หมอู นื่ ก็เปน ศตั รูทั้งนั้น ตกี นั ไมใชร วมมือกันจงึ ตองทําเศรษฐกิจพอเพยี ง แตละคนตอ งหาทีอ่ ยู กห็ าอโุ มงค หาถ้ํา ตองหาอาหาร คือไปเด็ดผลไมหรือใบไมตามท่ีมี หรือไปใชอาวุธท่ีไดสรางไดประดิษฐเอง ไปลา สัตว กลมุ ที่อยูในอโุ มงคใ นถาํ้ น้ัน ก็มเี ศรษฐกจิ พอเพียงรอยเปอรเ ซน็ ต กป็ ฏิบัตไิ ด… ” “…คนเราถาพอในความตองการ ก็มีความโลภนอย เม่ือมีความโลภนอย ก็เบียดเบียน คนอน่ื นอ ย ถา ทกุ ประเทศมคี วามคดิ อนั นไี้ มใ ชเ ศรษฐกจิ มคี วามคดิ วา ทาํ อะไรตอ งพอเพยี ง หมายความวา พอประมาณ ไมส ุดโตง ไมโลภมาก คนเราก็อยูเ ปนสุข พอเพยี งนอ้ี าจจะมมี าก ตอ งใหพ อประมาณ ตามอัตภาพ พดู จากพ็ อเพียง ทาํ อะไรก็พอเพยี ง ปฏบิ ตั ติ นก็พอเพยี ง…” นอกจากพระราชดํารัสเก่ียวกบั เศรษฐกจิ พอเพยี งในป ๒๕๔๑ แลว ก็ยังมพี ระราชดํารัส เกี่ยวกับ “ความฟุงเฟอ” ซ่ึงพระบาทสมเด็จพระเจาอยูหัวทรงพระราชทานไวในป พ.ศ.๒๕๒๗ พระราชทานแกคณะลูกเสือชาวบาน ในโอกาสเสด็จกลับจากการแปรพระราชฐานจังหวัดสกลนคร ความตอนหนง่ึ วา “…คนเราทฟ่ี งุ เฟอ ไมม ที างทจี่ ะหาทรพั ยม าปอ นความฟงุ เฟอ ได ความฟงุ เฟอ นเ้ี ปน ปาก หรือสัตวที่หิวไมห ยุด ความฟงุ เฟอ นอ้ี า ปากตลอดเวลา จะปอ นไปเทาไรๆ กไ็ มพอ เมอื่ ปอนเทาไรๆ กไ็ มพ อแลว กห็ าเทา ไรๆ กไ็ มพ อ ความไมพ อนไี้ มส ามารถทจ่ี ะหาอะไรมาปอ นความฟงุ เฟอ นไี้ ด ฉะนนั้ ถา จะตอตา นความเดอื ดรอน ไมใชว าจะตอ งประหยดั มธั ยัสถ จะตองปอ งกันความฟุง เฟอ และปอ งกนั วธิ กี ารทมี่ กั จะใชเ พอ่ื ทจ่ี ะมาปอ นความฟงุ เฟอ นคี้ อื ความสจุ รติ ฉะนน้ั การทจ่ี ะรณรงคท จี่ ะตอ สเู พอ่ื ให คนมธั ยสั ถแ ละประหยัดนัน้ ก็อยูที่ตวั เอง ไมใ ชอ ยทู ค่ี นอืน่ เม่ืออยูท่ีตนเองไมอยูท คี่ นอืน่ การรณรงค โดยมากมักออกไปขางนอก จะไปชักชวนคนโนนชักชวนคนอื่นน้ีใหทําโนนทําน่ี ที่จริงตองทําเอง ถาจะใชคําวารณรงคก็ตองรณรงคกับตัวเอง ตองฝกตัวใหรูจักความพอดี พอเหมาะ ถาไมพอดี ไมพ อเหมาะมันจะเกดิ ทจุ ริตในใจได… ” “เศรษฐกจิ พอเพยี ง” เปน แนวพระราชดาํ รใิ นพระบาทสมเดจ็ พระเจา อยหู วั ทพ่ี ระราชทาน มานานกวา ๔๐ ป ซึ่งเปนแนวคิดที่ตั้งอยูบนรากฐานของวัฒนธรรมไทย เปนแนวทางการพัฒนา ขน้ั พนื้ ฐานทต่ี ง้ั อยบู นทางสายกลาง และความไมป ระมาทซงึ่ คาํ นงึ ถงึ ความพอประมาณ ความมเี หตมุ ผี ล

๔ การสรางภูมิคุมกันในตัวเอง ตลอดจนการใชความรูและคุณธรรมเพ่ือเปนพื้นฐานในการดําเนินชีวิต ซง่ึ ตอ งมี “สติ ปญ ญา และความเพยี ร” เปน ทตี่ ง้ั ซง่ึ จะนาํ ไปสคู วามสขุ ในชวี ติ ทแ่ี ทจ รงิ ดงั พระราชดาํ รสั วา “...คนอ่นื จะวา อยางไรกช็ างเขา จะวาเมืองไทยลาสมยั วา เมอื งไทยเชย วาเมืองไทยไมมี สิ่งทีส่ มัยใหม แตเราอยูพ อมพี อกิน และขอใหท ุกคนมีความปรารถนาท่ีจะใหเ มืองไทย พออยูพอกนิ มีความสงบ และทํางานต้ังจิตอธิษฐาน ต้ังปณิธาน ในทางน้ีท่ีจะใหเมืองไทยอยูแบบพออยูพอกิน ไมใชวาจะรุงเรืองอยางยอด แตวามีความพออยูพอกิน มีความสงบ เปรียบเทียบกับประเทศอื่นๆ ถา เรารกั ษาความพออยพู อกนิ น้ีได เรากจ็ ะยิ่งยวดได. ..” (๔ ธันวาคม ๒๕๑๗) “...เศรษฐศาสตรเปนวิชาของเศรษฐกิจ การท่ีตองใชรถไถตองไปซื้อ เราตองใชตองหา เงินมาสําหรับซื้อน้ํามันสําหรับรถไถ เวลารถไถเกาเราตองย่ิงซอมแซม แตเวลาใชนั้นเราก็ตองปอน นํ้ามันใหเปนอาหาร เสร็จแลวมันคายควัน ควันเราสูดเขาไปแลวก็ปวดหัว สวนควายเวลาเราใช เราก็ตองปอนอาหาร ตองใหหญาใหอาหารมันกิน แตวามันคายออกมา ที่มันคายออกมาก็เปนปุย แลวกใ็ ชไ ดสําหรับใหท ด่ี นิ ของเราไมเสยี ...” (๙ พฤษภาคม ๒๕๒๙) “...เราไมเ ปน ประเทศรา่ํ รวย เรามพี อสมควร พออยไู ด แตไ มเ ปน ประเทศทก่ี า วหนา อยา งมาก เราไมอยากจะเปนประเทศกาวหนาอยางมาก เพราะถาเราเปนประเทศกาวหนาอยางมากก็จะมีแต ถอยกลับ ประเทศเหลานั้นที่เปนประเทศอุตสาหกรรมกาวหนา จะมีแตถอยหลังและถอยหลัง อยา งนากลัว แตถ า เรามกี ารบรหิ ารแบบเรียกวาแบบคนจน แบบท่ีไมต ดิ กบั ตาํ รามากเกินไป ทาํ อยาง มสี ามัคคีนี่แหละคอื เมตตากัน จะอยูไดต ลอดไป...” (๔ ธันวาคม ๒๕๓๔) “...ตามปกตคิ นเราชอบดสู ถานการณใ นทางดี ทเี่ ขาเรยี กวา เลง็ ผลเลศิ กเ็ หน็ วา ประเทศไทย เราน่ีกาวหนาดี การเงนิ การอตุ สาหกรรมการคา ดี มกี าํ ไร อีกทางหนึง่ ก็ตอ งบอกวา เรากาํ ลงั เสอ่ื มลงไป สว นใหญ ทฤษฎวี า ถา มเี งนิ เทา นนั้ ๆ มกี ารกเู ทา นนั้ ๆ หมายความวา เศรษฐกจิ กา วหนา แลว กป็ ระเทศ ก็เจรญิ มหี วงั วาจะเปนมหาอาํ นาจ ขอโทษเลยตองเตือนเขาวา จริงตัวเลขดี แตวาถาเราไมร ะมัดระวงั ในความตองการพน้ื ฐานของประชาชนนั้นไมม ที าง...” (๔ ธันวาคม ๒๕๓๖) “...เด๋ียวน้ีประเทศไทยก็ยังอยูดีพอสมควร ใชคําวา พอสมควร เพราะเดี๋ยวมีคนเห็นวา มีคนจน คนเดือดรอ น จํานวนมากพอสมควร แตใ ชคาํ วา พอสมควรนี้ หมายความวาตามอัตภาพ...” (๔ ธนั วาคม ๒๕๓๙) “...การจะเปนเสือน้ันไมสําคัญ สําคัญอยูท่ีเรามีเศรษฐกิจแบบพอมีพอกิน แบบพอมี พอกนิ นนั้ หมายความวา อุมชูตัวเองได ใหม พี อเพยี งกับตนเอง ความพอเพียงนีไ้ มไดหมายความวา ทุกครอบครัวจะตองผลิตอาหารของตัวเอง จะตองทอผาใสเอง อยางน้ันมันเกินไป แตวาในหมูบาน หรือในอําเภอ จะตองมีความพอเพียงพอสมควร บางสิ่งบางอยางผลิตไดมากกวาความตองการ ก็ขายได แตขายในท่ีไมห างไกลเทาไร ไมต อ งเสยี คา ขนสงมากนกั ...” (๔ ธนั วาคม ๒๕๓๙) “...พอเพยี ง มคี วามหมายกวางขวางยิ่งกวา น้ีอีก คอื คําวาพอ กพ็ อเพียงนกี้ พ็ อแคน ัน้ เอง คนเราถา พอในความตอ งการกม็ คี วามโลภนอ ย เมอ่ื มคี วามโลภนอ ยกเ็ บยี ดเบยี นคนอนื่ นอ ย ถา ประเทศใด

๕ มีความคิดอันนี้ มีความคิดวาทําอะไรตองพอเพียง หมายความวาพอประมาณ ซ่ือตรง ไมโลภ อยางมาก คนเราก็อยูเปนสุข พอเพียงน้ีอาจจะมี มีมากอาจจะมีของหรูหราก็ได แตวาตองไมไป เบียดเบยี นคนอ่นื ...” (๔ ธนั วาคม ๒๕๔๑) “...ไฟดับถามีความจําเปน หากมีเศรษฐกิจพอเพียงแบบไมเต็มท่ี เรามีเคร่ืองปนไฟก็ใช ปน ไฟ หรือถาข้นั โบราณกวา มืดกจ็ ุดเทยี น คอื มีทางทจี่ ะแกป ญ หาเสมอ ฉะน้ันเศรษฐกิจพอเพียงกม็ ี เปน ขน้ั ๆ แตจ ะบอกวา เศรษฐกจิ พอเพยี งน้ี ใหพอเพยี งเฉพาะตวั เองรอยเปอรเซ็นตนเ่ี ปน ส่ิงทําไมไ ด จะตองมีการแลกเปลี่ยน ตอ งมกี ารชวยกนั ถามีการชว ยกัน แลกเปลีย่ นกนั ก็ไมใชพอเพียงแลว แตวา พอเพียงในทฤษฎใี นหลวงนี้ คือใหสามารถท่ีจะดําเนินงานได. ..” (๒๓ ธันวาคม ๒๕๔๒) “...โครงการตางๆ หรือเศรษฐกิจท่ีใหญ ตองมีความสอดคลองกันดีที่ไมใชเหมือน ทฤษฎใี หม ทใี่ ชท ด่ี นิ เพยี ง ๑๕ ไร และสามารถทจ่ี ะปลกู ขา วพอกนิ กจิ การนใ้ี หญก วา แตก เ็ ปน เศรษฐกจิ พอเพียงเหมือนกัน คนไมเขาใจวากิจการใหญๆ เหมือนสรางเขื่อนปาสักก็เปนเศรษฐกิจพอเพียง เหมอื นกนั เขานกึ วา เปน เศรษฐกจิ สมยั ใหม เปน เศรษฐกจิ ทห่ี า งไกลจากเศรษฐกจิ พอเพยี ง แตท จ่ี รงิ แลว เปนเศรษฐกจิ พอเพยี งเหมอื นกัน...” (๒๓ ธนั วาคม ๒๕๔๒) “...ฉนั พูดเศรษฐกิจพอเพียงความหมายคือ ทําอะไรใหเหมาะสมกับฐานะของตัวเอง คอื ทาํ จากรายได ๒๐๐ – ๓๐๐ บาท ขน้ึ ไปเปน สองหมน่ื สามหมน่ื บาท คนชอบเอาคาํ พดู ของฉนั เศรษฐกจิ พอเพียงไปพูดกันเลอะเทอะ เศรษฐกิจพอเพียง คือทําเปน Self-Sufficiency มันไมใชความหมาย ไมใ ชแ บบทีฉ่ นั คดิ ท่ีฉนั คดิ คอื เปน Self-Sufficiency of Economy เชน ถาเขาตอ งการดทู วี ี ก็ควร ใหเ ขามดี ู ไมใชไ ปจํากดั เขาไมใ หซ อ้ื ทีวดี ู เขาตองการดูเพอื่ ความสนกุ สนาน ในหมบู านไกลๆ ที่ฉนั ไป เขามีทีวดี ูแตใ ชแ บตเตอรี่ เขาไมมไี ฟฟา แตถา Sufficiency นั้น มีทวี ีเขาฟุม เฟอย เปรียบเสมอื นคน ไมม สี ตางคไปตดั สูทใส และยงั ใสเ นคไทเวอรซาเช อนั นกี้ ็เกนิ ไป...” (๑๗ มกราคม ๒๕๔๔) เศรษฐกิจพอเพียงเปนปรัชญาที่ชี้แนวทางการดํารงอยูและปฏิบัติตนของประชาชนใน ทุกระดับ รวมถึงระดับรัฐบาลในการพัฒนาและบริหารประเทศ ใหดําเนินไปในทางสายกลาง เปน แนวทางการแกไ ขเพอ่ื ใหร อดพน และสามารถดาํ รงอยไู ดอ ยา งมนั่ คงและยง่ั ยนื ภายใตก ระแสโลกาภวิ ตั น และความเปล่ยี นแปลงตางๆ เศรษฐกิจพอเพียงเปน แนวคดิ ที่ยดึ หลักทางสายกลาง คําวา ความพอเพียง น้นั หมายถึง ความพรอ มทจี่ ะจดั การกบั ผลกระทบทเี่ กดิ ขน้ึ จากทงั้ ภายนอกและภายใน ระบบเศรษฐกจิ แบบพอเพยี ง ยงั สามารถมองไดว า เปน ปรัชญาในการดาํ รงชวี ิตใหมคี วามสขุ ท่ีจําเปนตองใชทัง้ ความรู ความเขาใจ ผนวกกบั คณุ ธรรมในการดาํ เนนิ ชวี ติ เศรษฐกจิ พอเพยี งไมใ ชเ พยี งการประหยดั แตเ ปน การดาํ เนนิ ชวี ติ อยา งชาญฉลาด และสามารถอยูได แมนในสภาพท่มี กี ารแขงขนั และการไหลบาของโลกาภิวตั น นาํ สู ความสมดุล มนั่ คง และย่งั ยนื ของ ชวี ติ เศรษฐกจิ และสังคม

๖ ËÅ¡Ñ »ÃªÑ ÞÒàÈÃÉ°¡¨Ô ¾Íà¾ÂÕ § เศรษฐกิจพอเพียงเปนปรัชญาชี้แนวทางการดํารงอยู และการปฏิบัติของประชาชน ในทุกระดับ ต้ังแตระดับครอบครัว ระดับชุมชน ถึงระดับรัฐ ท้ังในการพัฒนาและบริหารประเทศ ใหด ําเนนิ ไปในทางสายกลาง โดยเฉพาะการพฒั นาเศรษฐกจิ เพื่อใหกา วทนั ตอโลกยุคโลกาภิวัตน ความพอเพียง หมายถึง ความพอประมาณ ความมีเหตผุ ล รวมถงึ ความจาํ เปนทีจ่ ะตอ ง มีภูมิคุมกันในตัวเอง ที่มีตอผลกระทบใดๆ อันเกิดจากการเปล่ียนแปลงท้ังจากภายนอกและภายใน ซง่ึ จะตอ งอาศยั ความรอบรู ความรอบคอบ และความระมัดระวัง ในการนาํ วชิ าตา งๆ มาใชใ นการ วางแผนและดาํ เนนิ การทกุ ขนั้ ตอน ขณะเดยี วกนั ยงั ตอ งเสรมิ สรา งพน้ื ฐานทางดา นจติ ใจของคนในชาติ โดยเฉพาะเจาหนาท่ีรัฐ นักทฤษฎี และนักธุรกิจในทุกระดับ ใหมีจิตสํานึกในคุณธรรม ความซ่ือสัตย สุจริต และใหมีความรูที่เหมาะสม ดําเนินชีวิตดวยความอดทน ความเพียร มีสติ มีปญญา และความรอบคอบ เพ่ือใหสมดุลและพรอมตอการเปลี่ยนแปลงที่เปนไปอยางรวดเร็วและกวางขวาง ท้ังดา นวตั ถุ สงั คม สง่ิ แวดลอ ม และวัฒนธรรมจากโลกภายนอก ปรัชญาของเศรษฐกิจพอเพียงท่ีทรงพระกรุณาปรับปรุงแกไขพระราชทานขางตน เปนทม่ี าของ นยิ าม “๓ หว ง ๒ เง่ือนไข” ท่ีคณะอนุกรรมการขับเคลอ่ื นเศรษฐกจิ พอเพียง สาํ นักงาน คณะกรรมการพฒั นาการเศรษฐกจิ และสงั คมแหง ชาติ นาํ มาใชใ นการรณรงคเ ผยแพรป รชั ญาเศรษฐกจิ พอเพยี ง ผานชองทางตา งๆ อยูใ นปจ จบุ นั ซง่ึ ประกอบดวยความพอประมาณ มีเหตผุ ล มีภมู คิ มุ กนั บนเงอ่ื นไข ความรู และ คณุ ธรรม

๗ ¤ÇÒÁËÁÒ¢ͧàÈÃÉ°¡Ô¨¾Íà¾Õ§·áÕè ·Œ¨Ã§Ô คาํ นยิ าม “ความพอเพยี ง” (sufficiency) ประกอบดว ยคณุ ลกั ษณะ ๓ ประการ และเงอื่ นไข ๒ ประการ ซ่ึงมีความสัมพันธควบคูกันไป นําไปสูแนวทางการปฏิบัติท่ีกอใหเกิดการพัฒนาท่ียั่งยืน ตอ สังคมโดยรวม ไดแก ¤³Ø Å¡Ñ É³Ð ó »ÃСÒà ä´áŒ ¡‹ ñ. ¤ÇÒÁ¾Í»ÃÐÁÒ³ (Moderation) หมายถึง ความพอดที ่ีไมม ากเกนิ ไป และไมนอย เกนิ ไปในมติ ติ า ง ๆ ของการกระทาํ หรอื ความพอใจในสงิ่ ทส่ี มควรในปรมิ าณทเ่ี หมาะสม ไมน อ ยเกนิ ไป จนกอใหเกดิ ความขัดสนและไมม ากเกินไปจนฟุม เฟอ ยจนเกนิ กําลังของตน ò. ¤ÇÒÁÁàÕ ËμؼŠ(Reasonableness) หมายถึง การตัดสินใจเก่ยี วกบั ระดบั ความพอ ประมาณในมิติตาง ๆ จะตองเปนไปอยางมีเหตุผลโดยพิจารณาจากเหตุปจจัยและขอมูลท่ีเกี่ยวของ ตลอดจนผลท่ีคาดวาจะเกิดข้ึนจากการกระทํานั้น ๆ อยางรอบคอบและถูกตองบนพื้นฐานของ ความรคู คู ณุ ธรรม ó. ¡ÒÃÁÕÀÙÁ¤Ô ØŒÁ¡¹Ñ ã¹μÇÑ ·Õè´Õ (Self - Immunity) หมายถงึ การเตรยี มตัวใหพ รอมรับ ผลกระทบทคี่ าดวา จะเกดิ ข้ึนจากการเปลยี่ นแปลงดานตา ง ๆ การกระทําที่สามารถเรยี กวา พอเพียง (Systematic and Dynamic Optimum) มิใชการคํานึงถึงเหตุการณและผลในปจจุบันเทาน้ัน แตจ าํ เปน ตองคาํ นงึ ถงึ ความเปนไปไดข องการณต าง ๆ ที่คาดวาจะเกดิ ขนึ้ ในอนาคตดวย à§×èÍ¹ä¢ การตัดสินใจและการดําเนินกิจกรรมตาง ๆ ใหอยูในระดับความพอเพียงน้ัน ตองประกอบดวยสง่ิ ตอ ไปน้ี à§Í×è ¹ä¢·Õè ñ ¤ÇÒÁÌ٠(Set of Knowledge) ประกอบดว ย ความรเู กยี่ วกบั วชิ าการตา ง ๆ อยางรอบดาน ความรอบคอบที่จะนําความรูเหลาน้ันมาพิจารณาใหเช่ือมโยงสัมพันธกัน เพ่ือการ วางแผนและความระมดั ระวงั ในการนาํ ไปประยกุ ตใชใหเกดิ ผลในทางปฏิบัติทุกขนั้ ตอน à§è×͹䢷èÕ ò ¤Ø³¸ÃÃÁ (Ethical Qualfication) ประกอบดวยคุณธรรมท่ีจะตอง เสริมสรางใหจิตใจมีความตระหนักในคุณธรรมและความซื่อสัตย และมีคุณธรรมในการดําเนินชีวิต โดยเนน ความอดทน ความเพียรสตปิ ญ ญา และความรอบคอบ »ÃÐà·Èä·Â¡ÑºàÈÃÉ°¡Ô¨¾Íà¾Õ§ เศรษฐกิจพอเพยี งมุง เนนใหผ ูผ ลิต หรอื ผูบ รโิ ภค พยายามเรมิ่ ตน ผลติ หรอื บริโภคภายใต ขอบเขต ขอ จํากดั ของรายได หรือทรัพยากรที่มีอยไู ปกอน ซง่ึ ก็คอื หลกั ในการลดการพง่ึ พา เพ่มิ ขีด ความสามารถในการควบคมุ การผลิตไดดว ยตนเอง และลดภาวการณเสี่ยงจากการไมส ามารถควบคมุ ระบบตลาดไดอยางมปี ระสทิ ธภิ าพ เศรษฐกจิ พอเพียงมิใชห มายความถึง การกระเบียดกระเสยี รจนเกนิ สมควร หากแตอาจ ฟุมเฟอยไดเปนครั้งคราวตามอัตภาพ แตคนสวนใหญของประเทศ มักใชจายเกินตัว เกินฐานะที่หา

๘ มาได เศรษฐกิจพอเพียงสามารถนําไปสูเปาหมายของการสรางความม่ันคงในทางเศรษฐกิจได เชน โดยพ้ืนฐานแลว ประเทศไทยเปนประเทศเกษตรกรรม เศรษฐกิจของประเทศจึงควรเนนที่เศรษฐกิจ การเกษตร เนนความม่ันคงทางอาหาร เปนการสรางความมั่นคงใหเปนระบบเศรษฐกิจในระดับหน่ึง จงึ เปนระบบเศรษฐกจิ ท่ชี ว ยลดความเสย่ี ง หรือความไมมนั่ คงทางเศรษฐกิจในระยะยาวได เศรษฐกจิ พอเพียง สามารถประยุกตใชไดในทุกระดับ ทุกสาขา ทุกภาคของเศรษฐกิจ ไมจําเปนจะตองจํากัด เฉพาะแตภาคการเกษตร หรือภาคชนบท แมแตภาคการเงิน ภาคอสังหาริมทรัพย และการคา การลงทุนระหวางประเทศ โดยมีหลักการที่คลายคลึงกันคือ เนนการเลือกปฏิบัติอยางพอประมาณ มีเหตมุ ผี ล และสรา งภมู คิ ุม กันใหแกตนเองและสังคม ¡ÒôÓà¹Ô¹ªÕÇÔμμÒÁá¹Ç¾ÃÐÃÒª´ÓÃàÔ ÈÃÉ°¡Ô¨¾Íà¾Õ§ พระบาทสมเดจ็ พระเจาอยูห วั ทรงเขาใจถงึ สภาพสังคมไทย ดังน้นั เม่ือไดพ ระราชทาน แนวพระราชดาํ ริ หรอื พระบรมราโชวาทในดา นตา งๆ จะทรงคาํ นงึ ถงึ วถิ ชี วี ติ สภาพสงั คมของประชาชนดว ย เ พื่ อ ไ ม  ใ ห  เ กิ ด ค ว า ม ขั ด แ ย  ง ท า ง ค ว า ม คิ ด ที่ อ า จ นํ า ไ ป สู  ค ว า ม ขั ด แ ย  ง ใ น ท า ง ป ฏิ บั ติ ไ ด  แนวการปฏิบัตติ ามพระราชดําริในการดําเนินชีวติ แบบเศรษฐกิจพอเพียง มีแนวทางดงั นี้ ๑. ยดึ ความประหยดั ตัดทอนคา ใชจายในทกุ ดา น ลดละความฟมุ เฟอยในการใชชวี ิต ๒. ยึดถอื การประกอบอาชีพดว ยความถกู ตอ ง ซ่ือสัตยส ุจรติ ๓. ละเลกิ การแกง แยงผลประโยชนและแขง ขันในทางการคา แบบตอ สกู ันอยางรุนแรง ๔. ไมหยุดน่ิงที่จะหาทางใหชีวิตหลุดพนจากความทุกขยากดวยการขวนขวายใฝหา ความรใู หม ีรายไดเพม่ิ พูนขึ้น จนถงึ ข้นั พอเพียงเปน เปา หมายสาํ คญั ๕. ปฏบิ ัตติ นในแนวทางท่ีดี ลดละส่งิ ชว่ั ประพฤตติ ามหลักศาสนา ¡ÒþѲ¹Ò»ÃÐà·ÈμÒÁá¹ÇàÈÃÉ°¡Ô¨¾Íà¾Õ§ การพัฒนาประเทศมิไดมีแบบอยางตายตัวตามตํารา หากแตตองเปนไปตามสภาพ ภูมปิ ระเทศทางภมู ศิ าสตร สังคมวิทยา วฒั นธรรมชมุ ชน ทม่ี คี วามหลากหลาย ในขณะเดยี วกนั กระแส การเปล่ียนแปลงของสังคมโลกท่ีเกิดข้ึนอยางรวดเร็วตามอิทธิพลของกระแสโลกาภิวัตน จําเปน ที่จะตองพยายามหาแนวทางดํารงชีวิตตามหลักการพ้ืนฐานของเศรษฐกิจพอเพียง เพื่อใหเกิด ความสมดุลและสอดคลองกับสภาพแวดลอม เพื่อสรางเปนภูมิคุมกัน ปองกันผลกระทบตอชุมชน เอกลกั ษณ และวฒั นธรรมของชมุ ชน มิใหล มสลายไป จากแนวพระราชดําริ เศรษฐกิจพอเพียง เปนแนวทางท่ีใหประชาชนดําเนินตามวิถี แหงการดํารงชีพ ศานติสุข โดยมีธรรมะเปนเครื่องกํากับ และใจตนเปนสําคัญ ซึ่งก็คือ วิถีชีวิตไทย ท่ียึดทางสายกลางของความพอดี ในหลักพึ่งพาตนเอง ๕ ประการดงั นี้

๙ ๑. ความพอดีดานจิตใจ ตองมีความเขมแข็ง พึ่งตนเองได มีจิตสํานึกท่ีดี เอื้ออาทร ประนปี ระนอม โดยคํานึงถึงประโยชนส ว นรวม ๒. ความพอดีดานสังคม คอื ความชวยเหลอื เกอ้ื กลู กนั สรา งความเขม แข็งใหแกช ุมชน รจู ักผนึกกําลงั และทส่ี าํ คญั ตอ งมกี ระบวนการเรียนรูเพื่อใหเกดิ รากฐานทม่ี ่นั คงและแขง็ แรง ๓. ความพอดดี า นทรพั ยากรธรรมชาตแิ ละสง่ิ แวดลอ ม ตอ งรจู กั ใชแ ละจดั การอยา งฉลาด และรอบคอบ เพื่อใหเกดิ ความย่ังยนื สงู สุด ๔. ความพอดดี า นเทคโนโลยี ตอ งรจู กั ประยกุ ตใ ชเ ทคโนโลยที เ่ี หมาะสม ใหส อดคลอ งกบั ความตอ งการ และควรจะพฒั นาเทคโนโลยจี ากภมู ปิ ญ ญาชาวบา นของเราเอง เพอ่ื ใหเ กดิ ประโยชนต อ สภาพแวดลอ มของเราเอง ๕. ความพอดีดานเศรษฐกจิ ตอ งรจู ักเพม่ิ รายได ลดรายจา ย ดํารงชวี ติ อยางพอสมควร พออยพู อกินตามอัตภาพ และฐานะของตนเอง จะเห็นไดวาการพัฒนาจะเริ่มจาก การสรางพื้นฐาน ความพอกินพอใช ของประชาชน ในชาตเิ ปน สว นใหญก อ น แลว จงึ คอ ยเสรมิ สรา งความเจรญิ และฐานะทางเศรษฐกจิ ตามลาํ ดบั เพอ่ื ให เกดิ ความสมดลุ ทางดานตางๆ หรอื ดาํ เนนิ การใหเปนไปเปน ข้ันเปน ตอน มิใชการกาวกระโดด ทีต่ อ ง พ่ึงปจจัยจากภายนอกมาเปนตัวกระตุน ซ่ึงมักแตจะสรางปญหาตามมาอยางมากมายและไมย่ังยืน ดังนนั้ วธิ กี ารตางๆ ตามหลักปรัชญาเศรษฐกจิ พอเพยี ง จงึ เปน หนทางทีม่ ั่นคง มลี ําดับขัน้ ตอนในการ ปฏิบัติท่ีจะใหประชาชนในชาติและพ้ืนฐานของเศรษฐกิจโดยรวม มีความเขมแข็ง มีรากฐานท่ีม่ันคง ย่งั ยืนอยา งยาวนานอยา งแทจริง

๑๐

๑๑ º··Õè ò ¾ÅàÁ×ͧ¡ºÑ ¤ÇÒÁÃѺ¼´Ô ªÍºμ‹Í¡Ò÷بÃμÔ ñ. ÇÑμ¶»Ø ÃÐʧ¤¡ ÒÃàÃÂÕ ¹»ÃШӺ· ๑.๑ เพ่อื ใหนกั เรยี นนายสิบตาํ รวจมที ัศนคติ และความตระหนักถงึ ผลกระทบทร่ี า ยแรง ของการทุจริต ๑.๒ เพอ่ื ใหน กั เรยี นนายสบิ ตาํ รวจมจี ติ สาํ นกึ ความเปน พลเมอื งดใี นการปอ งกนั และตอ ตา น การทุจรติ ò. ÊÇ‹ ¹¹Ó จิตสํานึกความเปนพลเมืองท่ีมีความหมายมากกวาประชาชน ความเปนพลเมืองท่ีดี ทีม่ ีสว นรวมในการปอ งกันและปราบปรามการทจุ รติ ตลอดจนการนาํ หลกั ธรรมาภบิ าลมาแกไ ขปญหา การทจุ ริต ó. à¹Í×é ËÒμÒÁËÇÑ ¢ŒÍ ๓.๑ ความหมายและบทบาทของพลเมอื ง ๓.๒ แนวคิดเกีย่ วกบั การทจุ รติ ๓.๓ หลกั ธรรมาภบิ าลและการแกไ ขปญ หาการทจุ รติ ô. ÊÇ‹ ¹ÊÃØ» คานิยมและคุณสมบัติท่ีพึงปรารถนาของพลเมืองไทยที่จะทําใหประเทศมีระบบ ธรรมาภบิ าลที่ดีและแกไขปญ หาการทจุ รติ ได õ. ¡¨Ô ¡ÃÃÁá¹Ð¹Ó ผสู อนตง้ั ปญ หาใหน กั เรียนวนิ ิจฉยั เปน รายบคุ คล และสว นรวม เพอ่ื ใหร จู ักคดิ วิเคราะห และวิจารณเ นอ้ื หาทีเ่ รียน ดวยการนําเทคนคิ วิธกี ารตา ง ๆ ซึง่ สามารถบรู ณาการความคิดได ö. ÃÒ¡ÒÃ͌ҧÍÔ§ แนวทางการจัดกิจกรรมเสริมหลักสูตรเพื่อสรางความตระหนักรูและมีสวนรวมในการ ปอ งกันการทจุ ริตของ สํานักงาน ป.ป.ช.

๑๒ คนนบั เปน รากฐานสาํ คญั ของสงั คมเปน สง่ิ ทต่ี อ งลงทนุ ในการพฒั นากอ นสง่ิ อนื่ ใดใหค นมี ความเขม แขง็ เปน “พลงั ของแผน ดนิ ” เปน บคุ คลทม่ี คี วามรคู วามสามารถดแู ลรบั ผดิ ชอบการดาํ เนนิ ชวี ติ ของตนเองไดเปนอยางดี มคี ณุ ภาพ มีคณุ ธรรมภายในกรอบกติกาของสังคมอยางมคี วามสุข สังคมจะ พัฒนาไดตองข้ึนอยูกับการพัฒนาคนท่ีอยูในสังคมน้ัน รากฐานการพัฒนาคนอยูท่ีเปนคนมีความสุข คือ สามารถใชชีวิตอยูรวมกับผูอื่นในสังคมไดอยางปกติสุข กระแสโลกาภิวัตนและเศรษฐกิจ ฐานความรใู นสงั คมเทคโนโลยสี ารสนเทศมผี ลกระทบตอ สงั คมไทยทงั้ ทพ่ี งึ ประสงคแ ละไมพ งึ ปรารถนา การพัฒนาเศรษฐกิจโดยไมพัฒนาคนและสังคมยอมสงผลเสียในดานตางๆ ซึ่งนําไปสูคุณภาพชีวิต ของคนไทยทตี่ กตา่ํ สงั คมไทยในปจ จบุ นั มคี วามเปราะบางดา นคณุ ธรรมจรยิ ธรรมมงุ เนน การเปลยี่ นแปลง ท่ีรวดเร็วสูวิถีโลกปจจุบันโดยขาดการตริตรองอยางรอบคอบของการกาวเดินไปขางหนา ภาพท่ี เห็นชัดเจนก็คือ การทุจริตคอรรัปชัน การกออาชญากรรม การเสพและการคายาเสพติดของวัยรุน จากปญหาและสถานการณตางๆ ที่เกิดข้ึน เด็กและเยาวชนไดรับอิทธิพลโดยตรงทําใหมีคานิยม ดานวตั ถุ ขาดระเบยี บวนิ ยั ขาดความรบั ผดิ ชอบ และจรยิ ธรรมในสังคม ñ. ¤ÇÒÁËÁÒÂáÅФÇÒÁÊÓ¤ÞÑ ¢Í§¾ÅàÁÍ× § ñ.ñ ¤ÇÒÁËÁÒ¢ͧ¤Ø³ÅѡɳоÅàÁÍ× § คุณลักษณะ (Characteristic) หมายถึง เครื่องหมายหรือสิ่งท่ีชี้ใหเห็นความดี หรือลักษณะประจํา มีท้ังที่เปนลักษณะประจําตัวบุคคล เชน คุณลักษณะของเด็กไทย เปนตน และลักษณะท่ีดีของส่ิงตางๆ ท่ีมิใชตัวบุคคล เชน คุณลักษณะของพุทธศาสนา คุณลักษณะของสี คุณลักษณะระบบการบริหารที่ดี เปนตน สวนคําวา พลเมือง (Citizen) หมายถึง พลังหรือกําลังคนของประเทศซึ่งอยูใน ฐานะเปน เจา ของประเทศ ตางจากชาวตา งดาวเขาเมอื งซงึ่ เขา มาอยูในประเทศเพยี งชัว่ คราว เมื่อกลาวถึงพลเมืองของประเทศใด ยอมหมายถงึ บุคคลทง้ั หลายท่ีมสี ญั ชาตขิ อง ประเทศนนั้ ๆ ตามกฎหมายของแตล ะประเทศ เชน เมอื่ กลา วถงึ พลเมอื งของประเทศไทยยอ มหมายถงึ คนทั้งหลายที่มีสัญชาติไทยตามกฎหมายไทย พลเมืองของแตละประเทศยอมมีสิทธิและหนาท่ีตาม กฎหมายของประเทศน้นั บุคคลตางสญั ชาติที่เขาไปอยูอาศยั ซึ่งเรยี กวาคนตางดา ว ไมม ีสิทธิเทา เทียม กับพลเมืองและมีหนาที่แตกตางออกไป เชน อาจมีหนาท่ีเสียภาษี หรือคาธรรมเนียมเพิ่มข้ึนตามท่ี กฎหมายของแตละประเทศบัญญัติไว สิทธิและหนาที่เปนส่ิงคูกัน เม่ือมีสิทธิก็ตองมีหนาที่พลเมือง ของทุกประเทศมีท้ังสิทธิและหนาที่ แตจะมีมากนอยเพียงใดขึ้นอยูกับกฎหมายของประเทศน้ันๆ ความเปนพลเมืองมีความหมายท่ีสะทอนใหเห็นถึงบทบาทหนาที่และความรับผิดชอบของสมาชิก ทางสังคมทม่ี ตี อรัฐตอประเทศ คุณลักษณะพลเมืองไทยจึงหมายถึง พลังหรือกําลังคนของประเทศไทยซึ่งอยูใน ฐานะเปนเจาของประเทศท่มี ลี ักษณะประจําตัวบุคคลทเ่ี หมาะสม

๑๓ นอกจากนี้มผี ใู หค วามหมายของพลเมอื งไวใ นลักษณะตา งๆ ไดแก ประเวศ วะสี (อา งใน กิตตศิ กั ดิ์ ปรกติ, ม.ป.ป.) ไดใ หความหมายพลเมอื งวา เปน คาํ ที่ บง บอกถงึ คณุ ภาพในทางที่ “มศี กั ดศิ์ รแี หง ความเปน คนมอี สิ ระ มคี วามรู มเี หตผุ ล มสี ว นรว มในกจิ การ ของสวนรวมหรอื กระบวนการทางนโยบาย” ฤาชตุ า เทพายากลุ (๒๕๕๔) ไดใ หค วามหมายของคาํ วา ความเปน พลเมอื ง (citizenship) วา หมายถงึ ฐานะของความเปน พลเมอื ง (citizen) ทเ่ี ปน สมาชกิ ของชมุ ชนทางการเมอื งหรอื รฐั มสี ทิ ธิ และความรบั ผดิ ชอบทกี่ าํ หนดโดยกฎหมายในฐานะทเี่ ปน พลเมอื งมกี ารแสดงพฤตกิ รรมทเ่ี กย่ี วขอ งกบั กิจสาธารณะภายใตกฎหมาย กฎเกณฑทางสงั คมและศีลธรรม สวนคําวา พลเมอื งดี หมายถึง ผทู ่ปี ฏิบัติหนาที่พลเมืองไดค รบถว น ทงั้ กิจท่ีตองทํา และ กจิ ที่ควรทาํ หนาที่ กจิ ทีต่ อ งทํา หรือควรทาํ เปนสิง่ ท่ีกาํ หนดใหทํา หรอื หามมิใหก ระทํา ถา ทาํ กจ็ ะกอ ใหเ กดิ ผลดี เกิดประโยชนตอ ตนเอง ครอบครวั หรือสงั คมสว นรวมแลว แตก รณี ถา ไมท ําหรือไมล ะเวน การกระทําตามทกี่ าํ หนด จะไดรบั ผลเสียโดยตรง คอื ไดร ับโทษ หรือถกู บังคบั เชน ปรบั จาํ คุก หรือ ประหารชวี ติ เปน ตน โดยท่ัวไปสิ่งท่ีระบุกิจทต่ี องทํา ไดแ ก กฎหมาย เปน ตน กิจท่ีควรทํา คือ สิ่งที่คนสวนใหญเห็นวาเปนหนาที่ที่จะตองทํา หรือละเวนการกระทํา ถาไมทําหรือละเวนการกระทํา จะไดรับผลเสียโดยทางออม เชน ไดรับการดูหมิ่นเหยียดหยาม หรือไมค บคา สมาคมดวย ผูก ระทํากิจท่คี วรทาํ จะไดร บั การยกยองสรรเสริญจากคนในสงั คม โดยทวั่ ไป ส่งิ ท่ีระบกุ ิจทีค่ วรทาํ ไดแก วฒั นธรรมประเพณี เปน ตน พลเมืองดีมีหนาที่ตองปฏิบัติตามกฎหมาย ขนบธรรมเนียมประเพณี และวัฒนธรรม ของชาติ คาํ สง่ั สอนของพอ แม ครู อาจารย มคี วามสามคั คี เออื้ เฟอ เผอื่ แผซ ง่ึ กนั และกนั รจู กั รบั ผดิ ชอบ ชวั่ ดตี ามหลกั จรยิ ธรรม และหลกั ธรรมของศาสนา มคี วามรอบรู มสี ตปิ ญ ญา ขยนั ขนั แขง็ สรา งความเจรญิ กาวหนา ใหแกต นเอง ครอบครัว สงั คม และประเทศชาติ ดวงเดอื น พนั ธุมนาวิน (๒๕๒๒:๒๘) และ ปรชี า ตงมณี (๒๕๓๑:๔๑) ไดใ หค วามหมาย ของคําวา พลเมืองดีไวในแนวทางเดียวกันวา พลเมืองดี หมายถึง ผูที่มีจริยธรรมสูง กลาทําความดี โดยไมหวงั ผล มที ศั นคตแิ ละนสิ ยั อันพงึ ปรารถนาของสังคม ñ.ò ¤ÇÒÁÊÓ¤ÞÑ ¢Í§¾ÅàÁ×ͧ´Õ พลเมืองเปนองคประกอบที่สําคัญของสังคม ทุกสังคมยอมตองการพลเมืองที่มี คุณภาพ ซง่ึ หมายถึง ความมรี า งกายจิตใจดี คดิ เปน ทําเปน แกไ ขปญ หาไดม ปี ระสิทธภิ าพ เปนกาํ ลัง สําคัญในการพัฒนาความเจริญกาวหนา ความมั่นคงใหกับประเทศชาติ และการเปนพลเมืองดีน้ัน ยอ มตอ งการปฏบิ ตั ติ ามบรรทดั ฐานและขนบธรรมเนยี มประเพณขี องสงั คม มคี ณุ ธรรมเปน แนวปฏบิ ตั ิ ในการดาํ เนนิ ชวี ติ เพ่อื การพัฒนาสงั คมใหยง่ั ยนื

๑๔ ò. ¤Ø³ÅѡɳФÇÒÁ໹š ¾ÅàÁ×ͧ·´Õè Õ การเปนพลเมืองดีจะมีลักษณะอยางไรนั้น สังคมจะเปนผูกําหนดลักษณะท่ีพึงประสงค เพื่อท่ีจะไดพลเมืองที่ดีตามท่ีตองการ คุณลักษณะของสมาชิกในสังคมจะตองมีคุณลักษณะพ้ืนฐาน คือคุณลักษณะท่ัวไปของการเปนพลเมืองดี เชน ขยัน อดทน ซ่ือสัตย ประหยัด รับผิดชอบ มีเหตผุ ล โอบออมอารี มีเมตตา เห็นความสาํ คัญของประโยชนส วนรวม และมคี ณุ ลกั ษณะเฉพาะ คือ คณุ ลักษณะเฉพาะอยางที่สังคมตองการใหบ ุคคลพึงปฏิบตั ิ เชน ตอ งการบุคคลทีม่ ีคุณธรรม นําความรู ยึดมัน่ และเทดิ ทนู สถาบนั เปน ตน ¡Òû¯ÔºÑμμÔ ¹à»¹š ¾ÅàÁÍ× §´Õ บุคคลจะเปนพลเมืองดีของสังคมน้ัน ตองตระหนักถึงบทบาทหนาท่ีท่ีจะตองปฏิบัติ และมงุ มน่ั เพ่ือใหบรรลุเปา หมายดว ยความรบั ผดิ ชอบอยา งเตม็ ที่ สอดคลองกบั หลกั ธรรม วัฒนธรรม ประเพณี และรฐั ธรรมนญู ที่กําหนดไว รวมทงั้ บทบาททางสงั คมทีต่ นดํารงอยู เพอ่ื ใหเกิดประสทิ ธภิ าพ สูงสุด และไดประสิทธิผลทั้งในสวนตนและสังคม เม่ือสามารถปฏิบัติหนาที่ไดอยางถูกตองสมบูรณ ยอ มเกดิ ความภาคภมู ิใจและเกดิ ผลดีทัง้ ตอตนเองและสังคม ดว ยการเปน พลเมอื งดีทเ่ี คารพกฎหมาย เคารพสทิ ธเิ สรภี าพของผอู นื่ มคี วามกระตอื รอื รน ทจ่ี ะเขา มามสี ว นรว มในการแกป ญ หาของชมุ ชนและ สงั คม มคี ณุ ธรรมและจรยิ ธรรมเปนหลักในการดําเนินชีวิตอยางผาสุก ¾ÅàÁ×ͧ´ÁÕ ËÕ ¹ÒŒ ·μèÕ ŒÍ§»¯ÔºμÑ Ô´§Ñ ¹Õé หนาท่ีเปนภารกิจที่บุคคลตองกระทําเพื่อสรางคุณคาของความเปนมนุษย เม่ือเกิดมา เปน คนและคา ของคนอยทู ก่ี ารปฏบิ ตั หิ นา ที่ โดยมคี วามรบั ผดิ ชอบเปน หวั ใจสาํ คญั และตอ งสอดคลอ ง กับบทบาททางสังคมท่ีแตละบุคคลดํารงอยู หนาท่ีจึงเปนภารกิจท่ีจะตองกระทําเพื่อใหชีวิตดํารงอยู อยา งมคี ณุ คา และเปน ทยี่ อมรบั ของสงั คม ซง่ึ อาจเปน หนา ทตี่ ามหลกั ศลี ธรรม กฎหมาย หรอื จติ สาํ นกึ ท่ีถกู ตองเหมาะสม หนา ที่ท่เี ปน ภารกิจของพลเมืองดีโดยท่ัวไปพงึ ปฏิบตั ิ มดี ังน้ี ¡Òû¯ÔºÑμμÔ ¹à»¹š ¾ÅàÁÍ× §´ÕμÒÁËÅ¡Ñ ¸ÃÃÁ ความสําคัญของจริยธรรม คุณธรรม ศีลธรรม มนุษยนับวาเปนทรัพยากรท่ีมีคุณคา และมคี วามสาํ คญั มากทส่ี ดุ ในโลก เพราะมนษุ ยเ ปน ทรพั ยากรทสี่ ามารถเรยี นรแู ละรบั การฝก อบรมสงั่ สอน จนสามารถนําความรูที่ไดรับมาสรางสรรคสิ่งตางๆ ท่ีเปนคุณประโยชนตอโลกได ในการเรียนรู และการฝก อบรมเพอื่ สะสมประสบการณช วี ติ มนษุ ยค วรไดร บั การปลกู ฝง คณุ ธรรมและจรยิ ธรรมไปดว ย พรอ ม ๆ กนั เพราะคณุ ธรรมจรยิ ธรรมมคี วามสาํ คญั ตอ การดาํ เนนิ ชวี ติ ของมนษุ ยท กุ คนเปน อยา งมาก ¤Ø³¸ÃÃÁáÅШÃÔ¸ÃÃÁ คือ ส่ิงที่เปนความดีควรประพฤติปฏิบัติ เพราะจะนําความสุข ความเจริญ ความมน่ั คงมาสูป ระเทศชาติ สงั คม และบคุ คล คณุ ธรรมจริยธรรมทีส่ ําคัญ ๆ มดี ังตอ ไปน้ี ๑. ความจงรักภกั ดีตอ ชาติ ศาสนา พระมหากษัตรยิ  ประเทศชาติ

๑๕ ๒. ความรับผิดชอบตอหนาท่ี หมายถึง การปฏิบัติกิจการงานของตนเองและที่ไดรับ มอบหมายดวยความมานะพยายาม อุทิศกําลังกายกําลังใจอยางเต็มความสามารถ ไมเห็นแก ความเหน็ดเหน่ือยจนงานประสบความสําเร็จตรงตามเวลา บังเกิดผลดีตอตนเองและสวนรวม ท้ังน้ี รวมไปถงึ การรบั ผิดเมื่องานลมเหลว พยายามแกไ ขปญ หาและอปุ สรรคโดยไมเกี่ยงงอนผูอ ่นื ๓. ความมรี ะเบยี บวนิ ยั หมายถงึ การเปน ผรู แู ละปฏบิ ตั ติ ามแบบแผนทตี่ นเอง ครอบครวั และสังคมกําหนดไว โดยท่ีจะปฏิเสธไมร บั รกู ฎเกณฑห รอื กติกาตาง ๆ ของสงั คมไมได คุณธรรมขอ น้ี ตอ งใชเ วลาปลกู ฝง เปน เวลานาน และตอ งปฏบิ ตั สิ มาํ่ เสมอจนกวา จะปฏบิ ตั เิ องได และเกดิ ความเคยชนิ การมีระเบียบวนิ ยั ชว ยใหส งั คมสงบสขุ บา นเมอื งมคี วามเรยี บรอย เจริญรงุ เรือง ๔. ความซื่อสัตย หมายถึง การปฏิบัตติ น ทางกาย วาจา จิตใจ ที่ตรงไปตรงมา ไมแสดง ความคดโกง ไมหลอกลวง ไมเ อาเปรียบผอู ่ืน ลั่นวาจาวาจะทํางานสิง่ ใดก็ตอ งทาํ ใหส ําเรจ็ เปน อยางดี ไมก ลบั กลอก มคี วามจรงิ ใจตอ ทุกคน จนเปนทไี่ ววางใจของคนทุกคน ๕. ความเสยี สละ หมายถึง การปฏิบตั ติ นโดยอุทศิ กําลงั กาย กําลงั ทรัพย กาํ ลังปญญา เพอ่ื ชว ยเหลอื ผอู นื่ และสงั คมดว ยความตงั้ ใจจรงิ มเี จตนาทบี่ รสิ ทุ ธิ์ คณุ ธรรมดา นนเ้ี ปน การสะสมบารมี ใหแ กต นเอง ทําใหมคี นรักใครไวว างใจ เปนท่ยี กยอ งของสังคม ผคู นเคารพนับถอื ๖. ความอดทน หมายถึง ความเปนผูท่ีมีจิตใจเขมแข็ง ไมทอถอยตออุปสรรคใดๆ มงุ มนั่ ทจ่ี ะทํางานใหบงั เกดิ ผลดโี ดยไมใ หผ อู ื่นเดือดรอน ๗. การไมทาํ บาป หมายถึง การงดเวนพฤติกรรมท่ีชว่ั ราย สรา งความเดอื ดรอ นใหผ ูอื่น เพราะเปน เรอื่ งเศรา หมองของจิตใจ ควรงดเวนพฤตกิ รรมชั่วราย ๓ ทาง คือ ๘. ความสามคั คี หมายถึง การท่ที กุ คนมคี วามพรอมกาย พรอมใจ และพรอ มความคิด เปน นํ้าหน่ึงใจเดยี วกนั มีจุดมุงหมายทจี่ ะปฏบิ ัติงานใหป ระสบความสําเรจ็ โดยไมม กี ารเกย่ี งงอนหรอื คิดชิงดีชิงเดนกัน ทุกคนมุงท่ีจะใหสังคมและประเทศชาติเจริญรุงเรือง มีความรักใครกลมเกลียวกัน ดวยความจรงิ ใจ ความไมเหน็ แกตัว การวางตนเสมอตนเสมอปลายก็หมายถงึ ความสามคั คดี ว ย ˹Ҍ ·èբͧ¾ÅàÁÍ× §´ÕμÒÁÃÑ°¸ÃÃÁ¹ÙÞ รัฐธรรมนูญไดใหสิทธิและเสรีภาพแกประชาชนใหมีสิทธิที่จะมีสวนรวมในการปกครอง ประเทศมากขนึ้ สทิ ธแิ ละเสรภี าพโดยทว่ั ไปมกั ใชร วม ๆ ไปดว ยกนั รฐั ธรรมนญู แหง ราชอาณาจกั รไทย พทุ ธศักราช ๒๕๖๐ ไดกลา วถึงหนา ทข่ี องชนชาวไทยตามระบอบประชาธปิ ไตย อนั มพี ระมหากษัตรยิ  ทรงเปนประมุข ซ่ึงเปนหนาท่ีตามบทบัญญัติแหงกฎหมายสูงสุดของประเทศ ซึ่งทุกคนจะตองรักษา และปฏิบัติตามจะหลีกเลยี่ งมิได ไวใ นมาตรา ๕๐ ดังน้ี ÁÒμÃÒ õð บุคคลมหี นา ท่ี ดงั ตอไปน้ี (๑) พทิ กั ษร กั ษาไวซ งึ่ ชาติ ศาสนา พระมหากษตั รยิ  และการปกครองระบอบประชาธปิ ไตย อนั มพี ระมหากษัตรยิ ท รงเปนประมขุ (๒) ปอ งกันประเทศ พทิ กั ษรกั ษาเกียรตภิ มู ิ ผลประโยชนของชาติ และสาธารณสมบตั ิ ของแผน ดินรวมทง้ั ใหค วามรวมมอื ในการปอ งกันและบรรเทาสาธารณภยั

๑๖ (๓) ปฏบิ ตั ติ ามกฎหมายอยางเครง ครดั (๔) เขา รบั การศกึ ษาอบรมในการศกึ ษาภาคบังคับ (๕) รับราชการทหารตามท่ีกฎหมายบัญญตั ิ (๖) เคารพและไมละเมิดสิทธิและเสรีภาพของบุคคลอื่น และไมกระทําการใดท่ีอาจกอ ใหเ กิดความแตกแยกหรอื เกลยี ดชงั ในสังคม (๗) ไปใชสิทธิเลือกตั้งหรือลงประชามติอยางอิสระโดยคํานึงถึงประโยชนสวนรวมของ ประเทศเปน สําคญั (๘) รวมมือและสนับสนุนการอนุรักษและคุมครองสิ่งแวดลอม ทรัพยากรธรรมชาติ ความหลากหลายทางชีวภาพ รวมทงั้ มรดกทางวัฒนธรรม (๙) เสยี ภาษอี ากรตามที่กฎหมายบัญญัติ (๑๐) ไมรว มมอื หรือสนับสนนุ การทุจริตและประพฤตมิ ิชอบทกุ รปู แบบ ó. ¸ÃÃÁÒÀÔºÒšѺ¡ÒÃμÍ‹ μÒŒ ¹¡Ò÷¨Ø ÃÔμ ¸ÃÃÁÒÀºÔ ÒÅ (Good Governance) ตามความหมายของธนาคารโลก คือ ลกั ษณะ และแนวทางการใชอํานาจการเมืองเพื่อการบริหารจัดการบานเมืองโดยการจัดการทรัพยากร ทางเศรษฐกิจและสังคมของประเทศเพ่ือการพัฒนา เพ่ือชวยในการฟนฟูเศรษฐกิจของประเทศ ทั้งนี้ โดยการเพม่ิ ศกั ยภาพของรฐั บาลใหส ามารถบรกิ ารอยา งมปี ระสทิ ธภิ าพ มรี ะบบทยี่ ตุ ธิ รรม มกี ระบวนการ ทางกฎหมายท่ีอิสระ รวมทั้งมีระบบราชการ ฝายนิติบัญญัติ สื่อท่ีมีความโปรงใส รับผิดชอบ และตรวจสอบได ¸ÃÃÁÒÀºÔ ÒÅ ตามความหมายขององคการพัฒนาแหงสหประชาชาติ (United Nations Development Program - UNDP) คือ การดําเนินงานของผูมีอํานาจทางเศรษฐกิจ การเมือง และสงั คม ทจ่ี ะจดั การกบั กจิ การของประเทศในทกุ ระดบั โดยใหค วามสาํ คญั กบั การสง เสรมิ ใหป ระเทศ ตา งๆ พฒั นาตนเองในลกั ษณะท่ีพ่งึ ตนเองได ไดแ ก ความเทาเทียมกัน การใชอํานาจ การมงี านทาํ และการอนุรักษส งิ่ แวดลอ ม เปน การพัฒนาทรัพยากรมนษุ ยอยางย่ังยืน สวนประเทศไทยน้ัน คําวา ¸ÃÃÁÒÀÔºÒÅ เร่ิมไดยินกันมากขึ้นหลังจากประเทศไทย ประสบกบั ภาวะเศรษฐกจิ ชะงกั งนั กบั วกิ ฤตการณต ม ยาํ กงุ ตอ มาเมอื่ ป พ.ศ.๒๕๔๒ โดยคณะรฐั มนตรี ไดม มี ตเิ หน็ ชอบวาระแหงชาติ สําหรับการสรา งระบบบรหิ ารกจิ การบานเมอื งทด่ี ี พ.ศ.๒๕๔๒ โดยทุก ภาคสวนราชการตองถือปฏิบัติและรายงานผลการปฏิบัติตอคณะรัฐมนตรีและรัฐสภา ตามระเบียบ สาํ นกั นายกรฐั มนตรไี ดร ะบถุ งึ หลกั ธรรมาภบิ าล ๖ หลกั เพอื่ เปน กรอบแนวทางใหแ กห นว ยงานราชการ ไดถ อื ปฏบิ ตั ิ ตอ มาไดม กี ารยกเลกิ ระเบยี บสาํ นกั นายกรฐั มนตรดี งั กลา วพรอ มทงั้ ออก ¾ÃÐÃÒª¡ÄÉ®¡Õ Ò Ç‹Ò´ÇŒ ÂËÅѡࡳ±á ÅСÒúÃÔËÒá¨Ô ¡ÒúҌ ¹àÁÍ× §·è´Õ Õ ¾.È.òõôö ซง่ึ แนวคดิ เรอ่ื งการบรหิ ารจัดการ บา นเมอื งทดี่ ตี ามพระราชกฤษฎกี าฯ ไดข ยายกรอบแนวคดิ จากเดมิ เพอื่ ใหค รอบคลมุ ในเรอื่ งการบรหิ ารงาน

๑๗ ภาครัฐแนวใหมซึ่งรวมถึงการเปนองคกรแหงการเรียนรู (Learning Organization) และการจัดการ เรยี นรู (Knowledge Management) นอกจากน้ี กระทรวงมหาดไทย ไดก ลาวถงึ ๑๑ องคประกอบ ในการสรา งเสรมิ การบรหิ ารกิจการบา นเมอื งและสังคมทีด่ ี ดงั น้ี ñ. ¡ÒÃÁÊÕ Ç‹ ¹ÃÇ‹ Á (Participation) เปน การมสี ว นรว มของทงั้ ประชาชนและเจา หนา ทร่ี ฐั ในการบริหารงาน เพ่ือใหเกิดความคิดริเร่ิมและพลังการทํางานท่ีสอดประสานกัน เพ่ือใหบรรลุ เปา หมายในการบรหิ ารงานบคุ คล ò. ¤ÇÒÁÂÑè§Â×¹ (Sustainable) มกี ารบริหารทีอ่ ยบู นหลกั ของความสมดลุ ท้ังในเมือง และชนบท ระบบนเิ วศและทรพั ยากรทางธรรมชาติ ó. »ÃЪҪ¹ÁÕ¤ÇÒÁÃÙŒÊÖ¡Ç‹Ò໚¹ÊÔ觷ÕèªÍº¸ÃÃÁ (Legitimate) áÅÐãËŒ¡ÒÃÂÍÁÃѺ (Acceptance) การดาํ เนนิ งานของแตล ะหนว ยงาน สอดคลอ งกบั ความตอ งการของประชาชน ประชาชน พรอมทจี่ ะยอมสูญเสียผลประโยชนส ว นตนไปเพื่อประโยชนสว นรวมที่ตองรบั ผิดชอบรวมกัน ô. ¤ÇÒÁâ»Ã§‹ ãÊ (Transparency) ขอ มลู ตา ง ๆ ตอ งตรงกบั ขอ เทจ็ จรงิ ของการดาํ เนนิ การ และสามารถตรวจสอบได มีการดําเนินการท่ีเปดเผย ชดั เจน และเปน ไปตามท่ีกาํ หนดไว õ. ʧ‹ àÊÃÁÔ ¤ÇÒÁ໹š ¸ÃÃÁ (Equity) áÅФÇÒÁàÊÁÍÀÒ¤ (Equality) มกี ารกระจาย การพฒั นาอยา งท่วั ถงึ เทาเทยี มไมม ีการเลือกปฏิบัติ และมีระบบการรับเร่ืองราวรองทุกขท่ชี ัดเจน ö. Á¤Õ ÇÒÁÊÒÁÒö·¨Õè о²Ñ ¹Ò·Ã¾Ñ ÂÒ¡ÃáÅÐÇ¸Ô ¡Õ ÒúÃËÔ Òá¨Ô ¡ÒúҌ ¹àÁÍ× §áÅÐ椄 ¤Á ·´èÕ Õ เจาหนาท่ีของทกุ หนวยงานจะตองไดรบั การพฒั นาความรูแ ละทกั ษะเพอ่ื สามารถนาํ ไปปรบั ใชกับ การทํางานได และมีการกําหนดขั้นตอนการดําเนินงานท่ีชัดเจนเพื่อใหทุกหนวยงานยึดถือเปนแนว ปฏิบตั ิรวมกนั ÷. ʧ‹ àÊÃÁÔ ¤ÇÒÁàÊÁÍÀÒ¤·Ò§à¾È (Promoting Gender Balance) เปด โอกาสใหส ตรี ท้ังในเมืองและชนบทเขา มามสี ว นรว มในการพฒั นาชุมชนและสงั คมในทกุ ๆ ดาน โดยเฉพาะอยางยิง่ ใหเขา มามสี ว นรวมในการปกครองทอ งถิ่นมากขน้ึ ø. ¡ÒÃÍ´·¹Í´¡Å¹éÑ (Tolerance) áÅСÒÃÂÍÁÃºÑ (Acceptance) ตอ ทศั นะทห่ี ลากหลาย (Diverse Perspectives) รวมทั้งตองยุตขิ อขดั แยง ดว ยเหตุผล หาจดุ รวมทที่ ุกฝา ยยอมรบั รวมกนั ได ù. ¡ÒôÓà¹¹Ô ¡ÒÃμÒÁËÅ¡Ñ ¹μÔ ¸Ô ÃÃÁ (Operating by Rule of Law) พฒั นาปรบั ปรงุ แกไ ขและเพิม่ เติมกฎหมายใหม คี วามทันสมยั และเปนธรรม ñð. ¤ÇÒÁÃºÑ ¼´Ô ªÍº (Accountability) เจา หนา ทจ่ี ะตอ งมคี วามรบั ผดิ ชอบตอ ประชาชน ความพึงพอใจของประชาชนตอการปฏิบัติงาน จะเปนตัวช้ีวัดสําคัญในการประเมินความสําเร็จของ หนวยงานและเจา หนาที่ ññ. ¡ÒÃ໚¹¼ÙŒ¡íҡѺ´ÙáÅ (Regulation) แทนการควบคุม โอนงานบางอยางไปให องคกรทองถ่นิ ซงึ่ ใกลช ดิ กบั ประชาชนทสี่ ดุ หรอื งานบางอยา งก็ตองแปรรูปใหเอกชนดําเนินการแทน ดังน้ันจึงเห็นไดวา การเสริมสรางธรรมาภิบาลมุงใหความสําคัญกับการพัฒนา “คน” ในทกุ กลมุ ทกุ ภาคสว นของสงั คมไทย ใหม พี น้ื ฐานทางจติ ใจทย่ี ดึ มน่ั ใน “คณุ ธรรม” “จรยิ ธรรม” “ความซอื่ สตั ย

๑๘ สจุ รติ ” และ “ความรอบร”ู อนั เปน เงอื่ นไขทจ่ี ะทาํ ใหเ กดิ การประพฤตปิ ฏบิ ตั ติ นไดอ ยา ง “มเี หตผุ ล” “รจู กั สทิ ธิ หนา ท”่ี และ “ความรบั ผดิ ชอบในฐานะพลเมอื งไทย” ตามระบอบประชาธปิ ไตยอนั มพี ระมหากษตั รยิ  ทรงเปนพระประมุข พรอมท้ังใหความสําคัญเก่ียวกับการเสริมสรางความแข็งแกรงใหกับระบบ โครงสราง กลไกที่เปดโอกาสใหทุกภาคสวนพรอมทั้งการปฏิรูปกฎหมาย กฎระเบียบที่เกี่ยวของกับ การพัฒนาเศรษฐกิจและสังคม เพื่อสราง “สมดุล” ในการจัดสรรและกระจายผลประโยชนจากการ พฒั นาใหท ว่ั ถงึ และเปน ธรรม รวมทงั้ สรา งความมน่ั คงของประเทศและสงั คมใหม คี วามอยรู อดปลอดภยั อันจะเปน “ภูมิคุมกัน” และสงเสริมใหเกิดการบริหารจัดการและการพัฒนาประเทศใหเกิดดุลยภาพ ท้ังในมิติของเศรษฐกิจ สงั คม ทรพั ยากรธรรมชาติ สิ่งแวดลอม และความม่นั คง ซึง่ จะนําไปสสู ันตสิ ขุ และยัง่ ยืน ô. »Þ˜ ËÒ¡ÒâҴ¸ÃÃÁÒÀÔºÒÅ การขาดธรรมาภิบาลในสังคมไทย จะแกไขปญหาไดดวยการปลูกจิตสํานึก เรียนรูและ เขา ใจคา นยิ มทถ่ี กู ตอ งใหแ กเ ดก็ และเยาวชนในวนั นท้ี จ่ี ะเตบิ ใหญเ ปน พลงั สาํ คญั ในการพฒั นาประเทศ ในวนั ขา งหนา ทส่ี าํ คญั พวกเขาเหลา นน้ั ตอ งตระหนกั ถงึ ความสาํ คญั ของคาํ วา “ธรรมาภบิ าล” สงั คมไทย ตองปรับเปล่ียนคานิยมซ่ึงหมายถึงสิ่งที่คนๆ หนึ่งยึดถือวามีคุณคาและเปนกฎเกณฑการตัดสินใจ เลอื กกระทําในสงิ่ ตางๆ คา นยิ มเปน ปจ จยั สําคญั ที่กําหนดพฤติกรรมคอรร ปั ชัน ไดแ ก ñ. ¤‹Ò¹ÔÂÁã¹Êѧ¤ÁÍØ»¶ÑÁÀ ในความเปนจริงนั้น ระบบอุปถัมภมีสภาพเปน “กลาง” ดงั นน้ั ระบบอปุ ถมั ภจ ะสง ผลใหเ กดิ คณุ หรอื โทษจงึ ขน้ึ อยกู บั การนาํ ไปใชข องคนในสงั คม อาจกลา วไดว า ในทกุ ๆ ระบบของสงั คมจําเปน จะตอ งมรี ะบบอปุ ถมั ภเ ปน ตวั เชอ่ื มประสานอยู และในสงั คมไทยเชน กนั หากไมมีระบบอุปถัมภเสียเลย สังคมไทยอาจจะอยูไมได เพราะจะกลายเปนสังคมที่เห็นแกตัว และคนในสงั คมขาดการพง่ึ พาซงึ่ กนั และกนั ได เปน ตน แตอ ยา งไรกต็ ามตอ งยอมรบั วา คา นยิ มในสงั คม อุปถัมภที่ใชอยางไมถูกตองเปนสาเหตุสําคัญของการฉอราษฎรบังหลวง ทั้งในวงการการเมืองและ ในวงการราชการ อาทิ ñ.ñ ¤‹Ò¹ÔÂÁ¤³Ð¹ÔÂÁ คานิยมในระบบอุปถัมภมักนําไปสูการเลนพรรคเลนพวก จึงเปนเหตุใหขาราชการถือประโยชนของพวกพองมากกวาประโยชนของสวนรวม ภายในระบบ จะยดึ โยงกนั เปน เครอื ขา ยอปุ ถมั ภต ามความสมั พนั ธส ว นบคุ คล พจิ ารณาวา บคุ คลใดเปน พวกพอ งมากกวา การพิจารณาความรูความสามารถหรือผลงาน หรือการละเลยการกระทําผิดของคนรูจัก ครอบครัว ญาติพนี่ อง หรือคนทใี่ หผ ลประโยชนแกต น คือ มไิ ดมองวาการกระทําดงั กลา วเปน การกระทําผดิ ตอ ชาตบิ า นเมอื ง ñ.ò ¤Ò‹ ¹ÔÂÁ¹éíÒ¾Öè§àÃ×Í àÊÍ× ¾Ö§è »Ò† สงั คมไทยมีความสัมพันธแ บบอุปถัมภทชี่ ดั เจน ลักษณะของการอปุ ถมั ภจะอยูในลักษณะ “น้ําพง่ึ เรือ เสือพึ่งปา” เพือ่ หวงั ผลประโยชนตอบแทนซึ่งกนั และกัน อาทิ ความสัมพันธระหวางผูบังคับบัญชากับลูกนอง ขาราชการการเมืองกับขาราชการ

๑๙ ประจาํ ประชาชนกับขาราชการ ประชาชนกับนักการเมือง ตางฝา ยตางตองพึ่งพาอาศัยซ่ึงกันและกนั และมีการแลกเปล่ียนผลประโยชนตางตอบแทนท้ังในดานวัตถุและจิตใจโดยไมคํานึงถึงความถูกตอง ชอบธรรม ñ.ó ¤‹Ò¹ÔÂÁ¡μÑސ٠ขอดีประการหน่ึงของระบบอุปถัมภคือ การสงเสริมใหเกิด คา นยิ มของความกตญั รู คู ณุ คน อนั เปน เหตใุ หค นทเี่ คยไดร บั การชว ยเหลอื มคี วามปรารถนาทจ่ี ะตอบแทน คนทท่ี าํ ความดใี หก บั ตน ซง่ึ เปน สง่ิ ทดี่ งี ามหากกระทาํ อยา งเหมาะสม แตอ ยา งไรกต็ ามคา นยิ มดงั กลา ว สง ผลใหเ กดิ การสง เสรมิ การคอรร ปั ชนั ขนึ้ ดว ย เชน การละเมดิ กฎเกณฑร ะเบยี บของราชการเพอ่ื ชว ยเหลอื ผูมีพระคุณ การจําใจตองรับเด็กฝาก เด็กเสน การชวยเหลือผูกระทําผิด เพราะตนเองเคยไดรับ ความชวยเหลือจากผูนั้นมากอ น ò. ¤‹Ò¹ÔÂÁã¹Êѧ¤Á¸¹Ò¹ÔÂÁ สังคมไทยอยูภายใตระบบธนาธิปไตย คือ อธิปไตยที่ เกิดจากเงนิ หากใครมเี งินจะสามารถเปน ใหญไ ด สงั คมปจ จุบัน กลายเปนสงั คมท่ี “เหน็ เงนิ เปน ใหญ” สังคมวัดฐานะกันที่เงินโดยไมสนใจวาจะไดมาดวยวิธีใดก็ตาม คานิยมดังกลาวสงผลกระทบตอระบบ ราชการอยา งใหญห ลวง เพราะขา ราชการไดร บั เงนิ เดอื นนอ ย การปรบั เงนิ เดอื นขา ราชการยงั ไมข านรบั กับดัชนีคาครองชีพ เมื่อบวกกับคานิยมยกยองคุณคาเงินตราของคนในสังคม ยิ่งทําใหขาราชการ เกดิ ความปรารถนาอยากไดเ งนิ ทอง วตั ถปุ ระสงค เครอื่ งอาํ นวยความสะดวกตา งๆ ในชวี ติ เพอื่ ใหเ ทา เทยี ม ผอู น่ื ในสงั คม ในขณะทชี่ อ งทางทเี่ ออ้ื อาํ นวยและงา ยตอ การไดม าซง่ึ ทรพั ยส นิ คอื การคอรร ปั ชนั นนั่ เอง คา นิยมในสงั คมธนานิยมอนั เปนเหตุใหเกดิ คอรรัปชนั อาทิ ò.ñ ¤Ò‹ ¹ÂÔ Á¡ÂÍ‹ §à§¹Ô ÁÒ¡¡ÇÒ‹ ¤ÇÒÁ´áÕ ÅФÇÒÁ¶¡Ù μÍŒ § ปจ จบุ นั เรยี กไดว า สงั คมไทย เปนสังคมท่ี “เงินเปนใหญกวากฎ” เพราะเงินสามารถแลกกับความถูกตองได คานิยมสังคมยกยอง สรรเสริญคนรวยมากกวาคนท่ีกระทําความดี โดยไมสนใจวาจะไดเงินน้ันดวยวิธีใด สงผลใหคนใน สงั คมมงุ แสวงหาความมงั่ คงั่ ใหก บั ตนเองอยา งไมจ าํ กดั วธิ ี เพอื่ ใหไ ดเ งนิ ทเี่ รว็ ทส่ี ดุ และงา ยทส่ี ดุ โดยขาด ความตระหนักในจริยธรรมเร่ืองความซื่อสัตย เพราะคิดวาคนท่ีซื่อสัตยมักจะไมมีเกียรติและยากจน จึงตอ งกลายเปน ผูท คี่ นในสังคมดถู กู ดแู คลน ò.ò ¤Ò‹ ¹ÂÔ Á¡ÂÍ‹ §ÇμÑ ¶Ø ªÍè× àÊÂÕ § à¡ÂÕ ÃμÂÔ È ในประวตั ศิ าสตรส งั คมไทยมกี ารแบง ชนชั้นวรรณะอยางชัดเจนในภาคปฏิบัติ คนในสังคมสวนใหญยอมจํานนตอเกียรติท่ีไดรับมาจาก ชาตติ ระกลู และความมงั่ คง่ั เมอื่ บวกกบั กระแสวตั ถนุ ยิ มและเสรนี ยิ มคนไทยสว นใหญจ งึ แสวงหาผลประโยชน ใหกับตนเองเพ่ือยกระดับฐานะของตนใหเทาเทียมกับคนท่ีมั่งค่ังในสังคม จนกลายเปนความละโมบ และความเหน็ แกต วั ทส่ี รา งความเสยี หายแกส ว นรวม โดยสงั คมพยายามใหเ หตผุ ลสนบั สนนุ การกระทาํ เชนนี้วาเปนส่ิงท่ีถูกตอง เพราะมีคานิยมที่เห็นวา ถาใครสามารถโกงผูอ่ืนไดมากโดยผูอ่ืนไมสามารถ ทําอะไรเขาได คนผูน ัน้ เปน คนท่ฉี ลาดและสังคมท่ีมคี นทท่ี ําเชน นัน้ มากจะเปนสงั คมท่ีฉลาดดวย ò.ó ¤Ò‹ ¹ÔÂÁÂÖ´ËÅ¡Ñ »¯ÔºÑμÔ¹ÂÔ ÁÁÒ¡¡ÇÒ‹ ËÅ¡Ñ ¡ÒùÔÂÁ สังคมไทยยดึ คา นิยมปฏิบัติ นิยมมากกวาหลักการนิยม โดยมีการเห็นวาสิ่งใดท่ีทําแลวตนเองไดรับประโยชนมากกวาจะเลือกทํา

๒๐ ส่ิงนน้ั สง ผลใหการคอรรปั ชนั เปน สงิ่ ท่ีทาํ ได หากทาํ แลวตนเองไดประโยชน แมจ ะทําในส่งิ ท่ีไมถูกตอ ง หรือทําดวยวิธีการไมถูกตอง หรือทําไมถูกกฎระเบียบก็ตาม คานิยมเชนนี้ทําใหเกิดการละเลยที่จะ ตระหนกั ถงึ ผลเสยี ของการคอรร ปั ชนั ทใี่ นทสี่ ดุ จะตกแกร ะบบราชการ ประชาชน และสงั คมโดยสว นรวม ó. ¤Ò‹ ¹ÂÔ Áã¹Ê§Ñ ¤ÁÃÌ٠¡Ñ ÉÒμÇÑ Ãʹ໹š ÂÍ´´Õ สาเหตขุ องความลม เหลวในการปราบปราม การคอรร ปั ชนั ประการหนงึ่ คอื การทสี่ งั คมยดึ คา นยิ ม “รรู กั ษาตวั รอดเปน ยอดด”ี หรอื การรจู กั เอาตวั รอด จากสถานการณรายตาง ๆ โดยใชทุกวิถีทางไมขึ้นกับวาทางนั้นถูกตองชอบธรรมหรือไม ขอเพียง ทําใหชีวิตตนเองพนภัยหรือไดรับผลประโยชนอ่ืนๆ ถือเปนทางเลือกท่ีฉลาดแลว คานิยมในสังคม รูรักษาตัวรอดเปน ยอดดีทเี่ ปน สาเหตุใหเ กดิ การคอรรัปชันท้ังทางตรงและทางออ ม อาทิ ó.ñ ¤Ò‹ ¹ÂÔ Áà¢ÒŒ àÁÍ× §μÒËÅÇÔè μÍŒ §ËÅÇèÔ μÒμÒÁ โดยปกตแิ ลว การวา ยทวนนาํ้ ยอ มยาก ลําบาก และอาจไปไมถ งึ ฝง แตการวายตามนา้ํ งายสบายและถึงฝง อยางปลอดภัย เชนเดียวกบั ระบบ คอรร ปั ชนั ทฝ่ี ง ลกึ ในระบบราชการและระบบการเมอื ง มกั จะเปน เหตใุ หข า ราชการใหมซ งึ่ กาํ ลงั เปน คนไฟแรง มีอุดมการณ มีความมุงม่ันตั้งใจที่จะทํางาน ตองถูกดึงดวยอิทธิพลของระบบกินตามน้ํา คนท่ี วา ยทวนกระแสไมไ หวจะกลายเปน “แกะดาํ ” ทค่ี นอน่ื ไมค บคา ดว ย จนในทสี่ ดุ ตอ งหลดุ ออกจากระบบไป ในขณะเดยี วกนั คนอกี จาํ นวนไมน อ ยตดั สนิ ใจยอมทาํ ตามระบบเพอ่ื ความอยรู อด ดว ยเหตนุ จี้ งึ ยงั ไมม ี ใครตอตานหรือกวาดลางการคอรรัปชันในระบบใหหมดไปไดตราบเทาที่คานิยม “เขาเมืองตาหลิ่ว ตองหลิ่วตาตาม” ยังคงมีอทิ ธิพลตอขาราชการรุนใหมๆ อยู ó.ò ¤‹Ò¹ÔÂÁÍ‹Òá¡Ç‹§à·ŒÒËÒàÊéÕ¹ การคอรรัปชันยังเปนมะเร็งรายเรื้อรัง ในระบบราชการและระบบการเมือง สาเหตุประการหนึง่ เนอ่ื งจากไมมีใครกลาเปน พยานโจทก มีการ วิเคราะหไววา การนําตัวพยานบุคคลมาข้ึนศาลน้ันเปนการยาก เน่ืองจากธรรมเนียมประเพณีของ คนไทยนน้ั มคี าํ พงั เพยอยวู า “กนิ ขห้ี มาดกี วา ขน้ึ ศาล” “คา ขดี้ กี วา คา ความ” “อยา แกวง เทา หาเสยี้ น” และ “บา นเมอื ง ไมใ ชข องเราคนเดยี ว ใครกนิ ใครโกงกช็ า งหวั มนั ” หรอื หากโจทกพ สิ จู นไ มไ ดว า จาํ เลยผดิ จรงิ อาจถกู ฟอ งกลับในฐานะหมน่ิ ประมาทได ทางการจงึ ไมจับคนผดิ มาลงโทษได แมจ ะมีตวั บทกฎหมาย ทเ่ี ขม งวดเพยี งใดก็ตาม ó.ó ¤Ò‹ ¹ÂÔ Á»Ãй»Õ ÃйÍÁ สงั คมไทยมลี กั ษณะปฏบิ ตั กิ ารนยิ มมากกวา อดุ มการณ นิยม ซึ่งสะทอนออกมาชัดเจน เชน การที่โดยท่ัวๆ ไป คนไทยไมชอบการตัดสินปญหาในลักษณะ โผงผาง แตกหกั แตจ ะนยิ มการผอ นปรนรอมชอมเขา หากนั เมอื่ มกี รณขี ดั แยง ไมว า จะเปน ในครอบครวั ในทที่ าํ งาน หรือในระดับประเทศชาติก็ตาม ô. ¤‹Ò¹ÔÂÁã¹Êѧ¤ÁÍíÒ¹Ò¨¹ÔÂÁ ในสมัยอยุธยาอาชีพท่ีถือวาเปนเกียรติและศักด์ิศรี มากท่สี ดุ คืออาชพี “รับราชการ” บคุ คลทเ่ี ปน ขา ราชการจะอยูในฐานะผูป กครอง ซง่ึ เตม็ เปย มไปดวย อํานาจ เกยี รติยศ บรรดาศักดิ์ ช่อื เสยี ง ขาทาสบรวิ าร และมเี สถียรภาพในการดําเนินชีวติ ขา ราชการ ในอดตี ถอื อยใู นฐานะเปน “นาย” ของประชาชน เนอ่ื งจากมฐี านะทางสงั คมสงู กวา ประชาชนตามการ กําหนดโดยระบบศักดินา ประชาชนซึ่งเปนชนช้ันผูถูกปกครองตางใหความเคารพยําเกรงขาราชการ

๒๑ เพราะเปน ผปู กครองทมี่ อี าํ นาจในการใหค ณุ และโทษได แมใ นปจ จบุ นั ขา ราชการจะมสี ถานะและสภาพ ที่เปล่ียนแปลงไป แตยังคงมีลักษณะความคิดและการปฏิบัติเชนสมัยเดิมหลงเหลือไวใหเห็นอยูบาง คานยิ มในสังคมอํานาจนิยมที่สงผลใหเกิดการคอรร ัปชนั ได คานิยมท่ีใหคุณคาในสิ่งท่ีผิดเหลาน้ี อาจสงผลกระทบใหคนในสังคมตองเดินหนาอยูใน สงั คมทล่ี าํ บากยงิ่ ขนึ้ เพราะเขาไมส ามารถเดนิ หนา อยบู นเสน ทางแหง ความถกู ตอ งไดอ ยา งมน่ั คง เพราะ เสน ทางนนั้ คนในสงั คมไมย อมรบั เชน เขาไมส ามารถไดร บั การยกยอ งใหเ กยี รติ หากเขาเปน ขา ราชการ ท่ซี ่ือสัตยแตยากจน เขาจะไมสามารถทําธุรกิจใดๆ ไดอยางประสบความสําเร็จหากไมเรียนรูทจี่ ะจา ย คานํ้ารอนนํ้าชาบาง และเขาอาจจะอยูในตําแหนงเดิมตลอดชีวิตเพียงเพราะเขาไมไดเลนพรรค เลน พวกกบั หวั หนา งาน ฯลฯ คา นยิ มเชน น้ี สง ผลใหไ มม ผี กู ลา หาญเพยี งพอทจ่ี ะยนื หยดั อยบู นความถกู ตอ ง ชอบธรรมได เพราะในที่สุดจําตองไหลไปกับระบบ กลายเปนคนท่ีกระทําความผิดตามกฎหมายไป เพยี งเพ่ือที่จะอยรู อดและไดรับการยอมรับจากคนในสงั คม คานิยมตางๆ เหลา นีส้ ง ผลกระทบใหการ คอรร ปั ชนั กลายเปน เนอ้ื รา ยในสงั คม คนในสงั คมจาํ นวนไมน อ ยปลอ ยใหเ กดิ ขน้ึ และไมม คี วามเดอื ดเนอ้ื รอนใจอยางรุนแรงทจี่ ะตดั มันทง้ิ ไป สังคมทใ่ี หค ุณคาผดิ ๆ เชน นี้จงึ เปน อุปสรรคอยา งมากในการท่ีใคร สักคนจะยนื หยดั ในสง่ิ ท่ถี ูกตองและดีงาม นน่ั เปนเพราะสงั คมขาดธรรมาภิบาล õ. ¡ÒÃÊÃÒŒ §¸ÃÃÁÒÀºÔ ÒÅμ‹ÍμÒŒ ¹¡Ò÷¨Ø ÃÔμ คา นยิ มและคณุ สมบตั ทิ พี่ งึ ปรารถนาของพลเมอื งไทยทจ่ี ะทาํ ใหป ระเทศมรี ะบบธรรมาภบิ าล ทดี่ ี และแกไ ขปญ หาเปน การปอ งกนั ปราบปรามการทจุ รติ จาํ เปน ตอ งมกี ารกาํ หนดคณุ ลกั ษณะทดี่ ขี อง พลเมืองในประเทศ เชน ñ. «Íè× ÊÑμÂʏ بÃÔμ (Honesty and Integrity) แนวคิดคอื การดําเนินชวี ิตในสังคมนน้ั ความซ่ือสัตยสุจริตเปนเรื่องท่ีสําคัญและจําเปน ไมวาจะซื่อสัตยตอตนเองหรือผูอื่น ดังน้ัน การท่ี เราจะมีความซื่อสัตยสุจริตน้ัน เราจะตองปลูกฝงและสรางจิตสํานึกเกี่ยวกับความซื่อสัตยสุจริต อยา งถกู ตอ ง และใหเ หน็ โทษของการไมซือ่ สตั ยส จุ รติ วา จะสง ผลตอตนเองและสังคมอยา งไร ò. ¨μÔ ÊÒ¸ÒóР(Greater Good and Public Spirit) แนวคดิ คอื การอยรู ว มกนั ของ สมาชกิ ในสงั คมหนง่ึ นน้ั ตอ งอาศยั ความเออ้ื เฟอ เผอ่ื แผ ความเขา ใจซงึ่ กนั และกนั รวมทง้ั การทส่ี มาชกิ ในสังคมคิดและทาํ เพอื่ สว นรวม รูจกั การใหเ พ่อื สงั คม ไมเห็นแกป ระโยชนส วนตนเปนใหญ และพรอม ทีจ่ ะเสียสละหรอื ชว ยปกปอ งผลประโยชนของสว นรวม ó. ¤ÇÒÁ໹š ¸ÃÃÁ·Ò§Ê§Ñ ¤Á (Fairness and Justice) แนวคดิ คือทุกคนควรไดร บั ความเปนธรรมอยางเสมอภาคและเทา เทียมกนั ไมว า จะแตกตา งกันดว ยเช้ือชาติ ศาสนา ภูมกิ ําเนดิ ฐานะ หรือการศึกษา และตองไมละเมิดสิทธิของผูอื่นดวย ดังน้ัน การใหความเคารพในศักดิ์ศรี ความเปน มนษุ ยข องผอู นื่ การไมเ อาเปรยี บผอู นื่ และการเขา ใจสทิ ธแิ ละหนา ทขี่ องตนเองจะชว ยใหเ กดิ ความเปนธรรมในสังคมไดม ากข้นึ

๒๒ ô. ¡ÃзÒí ÍÂÒ‹ §ÃºÑ ¼´Ô ªÍº (Responsibility and Accountability) แนวคดิ คอื ในทกุ สงั คม ประกอบดวยสมาชิกหรือบุคคลท่ีแตกตางหลากหลายตามบทบาทและหนาที่ตางๆ ที่เหมือนกันบาง และตา งกนั บา ง ตง้ั แตเ ปน สมาชกิ ของครอบครวั สมาชกิ ของโรงเรยี น สมาชกิ ของทที่ าํ งาน และสมาชกิ ของสังคม ดังน้ัน การอยูรวมกันอยางสันติสุขเขาใจซึ่งกันและกัน ไมละเมิดผูอ่ืนและพรอมยอมรับ ในการกระทาํ ของตนเองนนั้ สมาชกิ ทกุ คนจะตอ งเขา ใจความรบั ผดิ ชอบในบทบาทและหนา ทขี่ องตนเอง และบคุ คลตา ง ๆ รวมทงั้ การปฏบิ ตั หิ นา ทตี่ า ง ๆ อยา งมคี วามรบั ผดิ ชอบพรอ มทจ่ี ะใหม กี ารตรวจสอบได มีความเคารพตอ กฎเกณฑกติกาอยา งมีวนิ ยั õ. ໚¹Í‹ÍÙ ÂÒ‹ §¾Íà¾ÂÕ § (Sufficiency and Moderation) แนวคิดคือการดาํ เนิน ชวี ติ ตามหลกั ปรชั ญาเศรษฐกจิ พอเพยี งนน้ั ถอื วา เปน แบบอยา งทด่ี ที ค่ี วรเลอื กปฏบิ ตั ิ การรจู กั ความพอดี พอประมาณในการใชช วี ติ การรสู กึ พอใจในสง่ิ ทตี่ นเองมอี ยู การรปู ระหยดั และรคู ณุ คา สง่ิ ของเปน เรอ่ื ง สําคัญในการสรางนิสัยที่เปนอยูอยางพอเพียง จะไมทําใหเกิดการด้ินรนแบบเห็นแกตัวและขาดสติ ไมเอาเปรียบผอู ่ืนและสงั คมในภาพรวมดวย

๒๓ º··Õè ó »ÃÐàÀ·áÅÐÃٻẺ¢Í§¡Ò÷بÃμÔ ñ. ÇÑμ¶»Ø ÃÐʧ¤¡ÒÃàÃÂÕ ¹»ÃШӺ· ๑.๑ เพ่อื ใหนกั เรียนนายสบิ ตาํ รวจไดท ราบถงึ รปู แบบของการทจุ ริต ๑.๒ เพื่อใหนักเรียนนายสิบตํารวจไดทราบถึงผลกระทบของการทุจริตตอการพัฒนา ของประเทศ ò. ÊÇ‹ ¹¹Ó ระบบอุปถัมภ เม่ือแปรเปล่ียนไปเปนการกระทําเพื่อตองการผลประโยชนตอบแทน โดยมิชอบท้ังทางดานกฎหมายหรือศีลธรรม ไมวาจะเปนการทําเพ่ือประโยชนสวนตัวหรือพวกพอง กต็ าม ยอ มสง ผลกระทบทางดา นลบตอ สงั คมโดยรวม ซง่ึ ในประเทศไทยการทจุ รติ ไมใ ชป ญ หาเลก็ นอ ย หากมีผลกระทบกระเทอื นท้ังทางดา นสังคม เศรษฐกิจ และการเมือง ó. à¹×Íé ËÒμÒÁËÑǢ͌ ๓.๑ ความหมายและประเภทของการทจุ ริต ๓.๒ กฎหมายทม่ี บี ทบญั ญตั ซิ งึ่ แสดงใหเ หน็ ถงึ รปู แบบและวธิ กี ารทจุ รติ ในองคก รภาครฐั ô. ʋǹÊÃØ» สรปุ ไดว า องคป ระกอบทส่ี าํ คญั ในการพจิ ารณาวา การกระทาํ ใดเปน การทจุ รติ หรอื ไม คอื การกระทํานั้นมีลักษณะเปน การแสวงหาประโยชนอ นั มคิ วรไดโดยชอบสําหรับตน พวกพอ ง หรอื ผูอื่น ไมวาจะเปนประโยชนใ นทางทรัพยสนิ หรือไม โดยอาศยั ตําแหนง หนา ท่ีหรอื อาํ นาจที่ไดรับมอบหมาย õ. ¡Ô¨¡ÃÃÁá¹Ð¹Ó ผูสอนต้งั ปญ หาใหน กั เรียนวนิ ิจฉัยเปนรายบคุ คล และสวนรวม เพ่อื ใหรจู ักคิด วเิ คราะห และวิจารณเ นื้อหาทเี่ รยี น ดว ยการนําเทคนิค วิธีการตา ง ๆ ซ่ึงสามารถบรู ณาการความคดิ ได ö. ÃÒ¡ÒÃÍÒŒ §Í§Ô แนวทางการจัดกิจกรรมเสริมหลักสูตรเพื่อสรางความตระหนักรูและมีสวนรวมในการ ปอ งกนั การทจุ รติ ของสาํ นกั งาน ป.ป.ช.

๒๔ “การทุจริต” เปนปญหาสําคัญที่อยูคูกับสังคมมาชานาน ไมวาจะเปนประเทศใด ๆ ในโลก เร่ืองของการทุจริตยอมมีขึ้นและแทรกซึมอยูทุกภาคสวน แตสําหรับประเทศไทย ต้ังแตอดีต จนถงึ ปจ จบุ นั “การทจุ รติ ” เปน ปรากฏการณท เ่ี กดิ ขน้ึ จากพฒั นาการของระบบอปุ ถมั ภใ นอดตี ระหวา ง ผูท่ีมีอํานาจหรือมีสถานภาพที่เหนือกวากับผูท่ีดอยกวา ในลักษณะที่ตองพึ่งพาอาศัยซ่ึงกันและกัน โดยผทู ่ีมีอาํ นาจเหนอื กวา หรืออาจจะเรียกวา “ผใู หญ” เปนทีค่ าดหมายไดว า จะตองปกปองคุมครอง ผูที่ดอยกวา หรือ “ผูนอย” ซ่ึงมีสวนรวมของผลประโยชนอยูดวย ในขณะเดียวกัน “ผูนอย” ก็ตอง ทําหนาท่ีสนับสนุน “ผูใหญ” ในทุกวิถีทางเทาท่ีสามารถจะทําได โดยทั้งสองฝายยืนอยูบนรากฐาน ของความซ่ือสัตยตอกันและปรารถนาถึงส่ิงงอกเงยท่ีจะไดรับ และเมื่อใดก็ตามที่การอุปถัมภค้ําชู ดงั กลา วแปรเปลยี่ นไปเปน การกระทาํ เพอ่ื ตอ งการผลประโยชนต อบแทนโดยมชิ อบทงั้ ทางดา นกฎหมาย หรอื ศลี ธรรม ไมว า จะเปน การทาํ เพอ่ื ประโยชนส ว นตวั หรอื พวกพอ งกต็ าม ยอ มสง ผลกระทบทางดา นลบ ตอสังคมโดยรวม ซ่ึงในประเทศไทยการทุจริตไมใชปญหาเล็กนอย หากมีผลกระทบกระเทือนทั้งทาง ดา นสงั คม เศรษฐกจิ และการเมอื ง และยงิ่ ในปจ จบุ นั ทพี่ ฒั นาการของการทจุ รติ เรม่ิ ทาํ อยา งเปน ระบบ โดยมิใชแคการทุจริตของบุคคลใดบุคคลหนึ่ง หากแตเปนการรวมมือกันทุจริตของกลุมบุคคลกลุมใด กลมุ หน่งึ หรือหลายกลุม ñ. ÊÒàËμ¢Ø ͧ¡Ò÷بÃμÔ สาเหตขุ องการทจุ รติ โดยทวั่ ไปสามารถอธบิ ายไดอ ยา งนอ ยทสี่ ดุ ๕ ทฤษฎที างสงั คมศาสตร คอื ทฤษฎีดานศลี ธรรม (Moral approach) เปนการอธิบายสาเหตุมาจากความไมซือ่ สตั ย ของบคุ คลสาธารณะ ทฤษฎดี า นโครงสรา งนยิ ม (Structural approach) เปน การอธบิ ายสาเหตมุ าจากเงอื่ นไข และอทิ ธิพลของรฐั สังคม และชมุ ชน ทฤษฎีดานหนาที่นิยม (Functional approach) เปนการอธิบายสาเหตุมาจาก ความสัมพันธร ะหวางการพัฒนากับการสรา งสังคมทท่ี นั สมัย และความสัมพนั ธร ะหวา งระบบทุนนิยม กบั ระบอบประชาธปิ ไตยทส่ี ะทอ นออกมาซง่ึ ความออ นแอของสถาบนั การเมอื งและความออ นแอของ ภาคประชาสังคม หรือการปรับตัวขององคกรของรัฐท่ีชากวาการเปลี่ยนแปลงของระบบธุรกิจ ทําให นักการเมืองสามารถหาผลประโยชนไ ด ทฤษฎดี า นสถาบนั นยิ ม (Institutional approach) เปน การอธบิ ายในแงม มุ ของกฎหมาย การไมแ ยกบทบาทของฝา ยบรหิ ารกบั ฝา ยตลุ าการออกจากกนั ใหเ ดด็ ขาด จะทาํ ใหร ะบบการตรวจสอบ ฝายบริหารออ นแอ เปน ตน และ ทฤษฎดี านเศรษฐศาสตรก ารเมือง (Political economy approach) ซ่งึ มองการทุจรติ คอรร ปั ชนั วา มคี วามซบั ซอ นและมรี ปู แบบทหี่ ลากหลายซงึ่ สามารถทาํ ความเขา ใจไดจ ากการใชม มุ มอง ทางประวัตศิ าสตรและปจ จัยทางการเมอื งประกอบกนั

๒๕ ในมุมมองของนักวิชาการตางประเทศไดกลาวถึง ปจจัยสําคัญท่ีมีอิทธิพลตอการเกิด คอรร ปั ชัน ๙ ประการ ไดแก (๑) ระบบอุปถมั ภ (๒) ความไมเ ทาเทยี มกนั ของฐานะทางเศรษฐกจิ สังคม และการเมอื ง (๓) สงั คมบรโิ ภคนยิ มทม่ี ชี อ งวา งระหวา งความตอ งการกบั ความสามารถในการตอบสนอง สินคาและบรกิ าร (๔) การมีอํานาจในการควบคุมและแทรกแซงทมี่ ากหรอื นอ ยเกินไปของรฐั (๕) การมรี ะเบียบกฎเกณฑที่มากหรอื นอยเกนิ ไป (๖) การขยายขอบเขตของบทบาทหนา ทขี่ องรฐั บาลและการขยายขอบเขตของโครงสรา ง สวัสดกิ ารสังคมใหค รอบคลุมมากยงิ่ ข้ึน (๗) ภาวการณข าดแคลนทางเศรษฐกิจและเงินเฟอ (๘) นักการเมืองท่ไี มซ่ือสัตยสุจริต (๙) การมีระบบสบื สวนและการควบคมุ การทจุ ริตที่ไมเขม แขง็ การไมใหความสนใจปญหาคอรรัปชันของผูนํา และการมีความรูความเขาใจที่จํากัด เกีย่ วกบั การคอรร ัปชนั ของสาธารณชน แตอยางไรก็ดี สาเหตุพื้นฐานท่ีกอใหเกิดการทุจริตนั้นไมวาจะเปนการอธิบายโดยอาศัย หลักทางทฤษฎีในแงมุมใด นอกเหนือจากการขาดจิตสํานึกในตัวผูทุจริตเองแลว สวนสําคัญก็มาจาก แรงผลักดันจากการเปล่ียนแปลงของสังคม ซึ่งเปนสวนหนึ่งในการบีบคั้นใหคนในสังคมแปรเปล่ียน พฤติกรรมไปในทิศทางดังกลาว ประกอบกับการท่ีกฎเกณฑหรือขอบังคับในปจจุบันมีความออนแอ หรอื มขี อ บกพรอ ง ไมว า จะเปน เพราะกฎเกณฑด งั กลา วมชี อ งโหว หรอื เพราะการบงั คบั ใชท ไ่ี รป ระสทิ ธภิ าพ จงึ ทําใหเ กดิ การทุจรติ เกดิ ขน้ึ ñ.ñ áç¼Å¡Ñ ´¹Ñ ¨Ò¡¡ÒÃà»ÅÕÂè ¹á»Å§¢Í§Ê§Ñ ¤Á การทจุ รติ เปน ผลมาจากการเปลย่ี นแปลงทางดา นเศรษฐกจิ และสงั คมอยา งมากมาย ทําใหเกิดความไมเทาเทียมกันในสังคม เกิดคานิยมของสังคมไทยที่เนนเร่ือง วัตถุนิยม ความมั่งค่ัง ร่ํารวย ซึง่ ทาํ ใหบ ุคคลน้ันไดรับการยอมรับในสังคม ทําใหเกิดความโลภ เกดิ การเลียนแบบพฤตกิ รรม การแสวงหาประโยชนจ ากตาํ แหนง หนา ที่ แตในบางกรณีผูทุจริตอาจจะกระทําไปเพราะเห็นแกญาติพี่นองหรือพวกพอง หรอื ตอ งการรกั ษาผลประโยชนเ ฉพาะกลมุ อกี ทง้ั การแกป ญ หาดว ยการผอ นสนั้ ผอ นยาว ประนปี ระนอม ลวนนําไปสูกระบวนการสมัครใจหรือสมยอมกันในการใหประโยชนแกผูทุจริต หรือเพ่ือเปนการยุติ ขอ ขัดขอ งอนั เกิดขนึ้ ในระบบของการดาํ เนินการในองคกรตา ง ๆ อยางไรกด็ กี ารท่ีสภาพเศรษฐกจิ และ สังคมมีความเปลี่ยนแปลง ทําใหผูทุจริตตกอยูในภาวะแวดลอมที่บีบค้ัน ใหตองทําหรือเผชิญกับแรง กดดนั อยางรนุ แรง ไมว า จะเปน เพราะภาวะบีบคั้นทางเศรษฐกิจทีผ่ ทู ุจริตไดรับความเดอื ดรอ นมคี วาม จาํ เปน ตองใชเงิน จึงกอเหตุทจุ รติ ขนึ้ โดยวธิ กี ารตา งๆ

๒๖ ñ.ò ¤ÇÒÁº¡¾ÃÍ‹ §¢Í§¡®ËÁÒÂËÃ×Í¡®à¡³±ã¹Ê§Ñ ¤Á สาเหตอุ กี ประการทเี่ ปน สว นเสรมิ ใหเ กดิ การทจุ รติ คอื การทกี่ ฎหมาย และระเบยี บ กฎเกณฑตางๆ มีสภาพบงั คับทอ่ี อ นแอ ไมส ามารถบังคับใชไดใ นทางปฏบิ ัติ มกี ารเปดชองใหกระทาํ การทจุ รติ ไดง า ย เชน การทกี่ ฎหมายเปด ชอ งใหเ จา หนา ทข่ี องรฐั สามารถใชด ลุ พนิ จิ ในการวนิ จิ ฉยั สง่ั การ ไดตามอําเภอใจ แมวาการบริหารงานหรือปฏิบัติงานจําเปนตองอาศัยความยืดหยุนในบางกรณี และกฎเกณฑท่ีสรางขึน้ อาจปรบั กันไมไดกบั ขอ เทจ็ จรงิ ทเ่ี กดิ ขึ้นใหมๆ แตการใชดลุ พนิ ิจของเจา หนาท่ี กส็ มควรทจ่ี ะควบคมุ ใหอ ยใู นกฎเกณฑเ ทา ทจ่ี ะทาํ ได เพราะยง่ิ เปด ชอ งใหส ามารถใชด ลุ พนิ จิ ไดอ ยา งเสรี จนถึงขนาดทีเ่ รยี กวา ตามอาํ เภอใจ กย็ งิ่ กอใหเ กดิ หนทางการทจุ ริตไดง า ย ò. ¤ÇÒÁËÁÒ¢ͧ¤ÓÇÒ‹ “·Ø¨ÃμÔ ” ¤ÇÒÁËÁÒÂμÒÁ¾¨¹Ò¹Ø¡ÃÁ “การทุจริต” สามารถนิยามความหมายใหแตกตางกันออกไปจากหลายมุมมอง ซ่ึงในแงมุมทางวิชาการ มีการแบงกลุมนักวิชาการที่ใหความหมายของการทุจริตออกเปน หลายกลุมดวยกัน แตสําหรับความหมายของคําวา “ทุจริต” ตามตัวอักษร ในพจนานุกรม ฉบับราชบณั ฑิตยสถาน ใหความหมายไวว า “ทุจริต” [ทุดจะหฺริด] น. ความประพฤติชั่ว, ถาเปนความประพฤติชั่ว ทางกายเรียกวา กายทุจริต, ถาเปนความประพฤติชั่วทางวาจา เรียกวา วจีทุจริต, ถาเปนความประพฤติช่ัวทางใจ เรียกวา มโนทุจรติ . ก. โกง เชน ทจุ ริตในการสอบ, คดโกง, ฉอโกง, เชน ทจุ รติ ตอหนาท่.ี ว. ไมซ ่ือตรง เชน คนทุจริต. (ป. ทุจฺจรติ ). สวนคําที่ใกลเคียงกันในภาษาไทย คือ คําวา “การฉอราษฎรบังหลวง” ซ่ึงจะใชในกรณี ที่กลาวถึงการกระทําของขาราชการหรือเจาหนาที่ของรัฐ หรือแวดวงการเมืองโดยเฉพาะ โดยคําวา “การฉอ ราษฎรบงั หลวง” ความหมายตามพจนานุกรม ฉบับราชบณั ฑิตยสถาน พ.ศ. ๒๕๔๒ หมายถงึ “การที่พนักงานเจาหนาที่เก็บเงินจากราษฎรแลวไมสงหลวงหรือเบียดบังเงินหลวง” ในขณะท่ียังมี อีกคาํ ทีค่ นุ เคย จนบางคร้งั ก็มกี ารใชแทนกันหรอื พวงกันกบั คาํ วา “การทจุ รติ ” กค็ ือ คาํ วา “คอรร ัปชัน” (Corruption) ในภาษาอังกฤษ หมายถึง พฤติกรรมทไ่ี มซ ่ือสตั ยและผดิ กฎหมาย (Dishonesty and illegal behavior) โดยบคุ คลทอ่ี ยใู นตาํ แหนง ทมี่ อี าํ นาจหนา ทห่ี รอื เปน ผมู อี าํ นาจซง่ึ มที ม่ี าของคาํ ศพั ท จากภาษาลาตนิ และภาษาฝรง่ั เศสสมยั เกา คอื Corruption รากศพั ทม าจากภาษาลาตนิ วา Corruptio มีคาํ แปลและความหมายหลายนยั คือ ๑. การเปลี่ยนแปลงหรือผันแปรไปในทางท่ีเลว การกระทํา การกลับกลาย หรือกําลัง เปน ไปในทางทีเ่ ลว ๒. ความประพฤตไิ มดีหรอื ชัว่ ชา ความเสือ่ มทราม ๓. เส่ือมสลายหรือเนาเปอย ๔. สงิ่ ของหรอื อทิ ธิพลใชใ นทางทผ่ี ดิ

๒๗ ดังนั้น การทุจริตที่เกิดขึ้นในวงราชการและแวดวงการเมือง ยอมหมายถึงพฤติกรรมที่ เจา หนา ทข่ี องรฐั ใชอ าํ นาจในตาํ แหนง หนา ทโี่ ดยมชิ อบเพอื่ มงุ หวงั ผลประโยชนส ว นตวั ซงึ่ เปน พฤตกิ รรม ที่เบ่ียงเบนไปจากวิธีปฏิบัติท่ียอมรับกันเพื่อใหไดประโยชนสําหรับตนเอง เปนพฤติกรรมของบุคคล ที่ฉอฉลตอความไววางใจของสังคม โดยในบริบทของสังคมไทย การทุจริตเกี่ยวกับการใชอํานาจรัฐ มคี วามหมายเดยี วกบั การฉอ ราษฎรบ งั หลวง ซงึ่ นอกจากมคี วามหมายรวมถงึ การทเ่ี จา หนา ทขี่ องรฐั ทจุ รติ คดโกงราชการ เรียกรองเอาผลประโยชนม าเปน ของตน หรอื โดยการขมขืนใจใหผ อู ื่นยอมใหหรอื ยอม จะใหตนหรือใหผูอื่นไดประโยชนเปนทรัพยสินเงินทองท่ีควรตองเอาเขาเปนรายไดหรือทรัพยสินของ แผน ดนิ แตก ลับเอาเปน ของตนเองหรอื ใหพ วกพอ ง นอกจากน้ี ยังรวมถึงการเรียกรอ งเอาคาน้ํารอ น น้ําชา เงินใตโ ตะ การรับของขวัญ ซึง่ เปน การแสดงความรักเคารพและนบั ถอื อันเนอ่ื งมาจากตาํ แหนง หนาที่ การเลนพวก หรอื การใชเสนสาย การรบั สนิ บน การกินเปอรเซน็ ต และการใชอ าํ นาจโดยมิชอบ และการประพฤติมิชอบ ทั้งน้โี ดยมีวธิ ีการแยบยล ¤ÇÒÁËÁÒÂã¹·Ò§¡®ËÁÒ คาํ วา “ทจุ รติ ” ตามประมวลกฎหมายอาญา มาตรา ๑ (๑) หมายถงึ “เพอื่ แสวงหาประโยชน ที่มิควรไดโดยชอบดวยกฎหมายสําหรับตนเองหรือผูอ ื่น” คําวา “ทุจริตตอหนาท่ี” ตามพระราชบัญญัติประกอบรัฐธรรมนูญวาดวยการปองกัน และปราบปรามการทจุ ริต พ.ศ. ๒๕๔๒ มาตรา ๔ หมายความวา ปฏบิ ตั ิหรือละเวนการปฏิบัติอยา งใด ในตําแหนงหรือหนาที่ หรือปฏิบัติหรือละเวนการปฏิบัติอยางใดในพฤติการณที่อาจทําใหผูอ่ืนเช่ือวา มีตาํ แหนง หรอื หนา ทีท่ งั้ ท่ีตนมิไดมีตําแหนง หรือหนา ท่นี ้ัน หรอื ใชอ าํ นาจในตําแหนง หรือหนา ท่ี ท้งั น้ี เพือ่ แสวงหาประโยชนทมี่ ิควรไดโดยชอบสําหรบั ตนเองหรือผอู ืน่ ซึ่งการทุจริตตอหนาท่ีจะมีความหมายเชนเดียวกับการประพฤติมิชอบ โดยที่คําวา “มชิ อบ” หมายความวา “ไมเปนไปตาม กฎหมาย ระเบยี บของทางราชการ คําสั่งของผบู ังคับบัญชา มติคณะรัฐมนตรี แบบธรรมเนียมของทางราชการ หรอื ตามทํานองคลองธรรม คือไมเ ปน ไปตามทาง ทถ่ี กู ทค่ี วร” ดงั นน้ั การประพฤตมิ ชิ อบจงึ หมายถงึ กรณที เ่ี จา หนา ทใ่ี ชต าํ แหนง หนา ทไี่ ปในทางทไี่ มถ กู ตอ ง แตไมเก่ียวขอ งกบั การเรยี กรอ งเงิน จากบทบญั ญตั แิ หง กฎหมายทไี่ ดใ หค าํ จาํ กดั ความของคาํ วา “การทจุ รติ ” ดงั นนั้ การทจุ รติ ในขอบเขตของกฎหมายไทย จึงหมายถึงพฤติการณ การกระทําของเจาหนาที่ของรัฐที่ไดปฏิบัติ หรอื ละเวน การปฏบิ ตั หิ นา ที่ ไมว า ในกรณดี งั กลา ว เจา หนา ทผ่ี นู น้ั มตี าํ แหนง หรอื หนา ทใ่ี นเรอ่ื งนนั้ หรอื ไม หรือใชอํานาจในตําแหนงหรือหนาที่เพื่อวัตถุประสงคํในการแสวงหาประโยชนสําหรับตนเองหรือ ผูอ่ืนโดยมิชอบ ไมวาพฤติการณดังกลาวจะมุงท่ีผลประโยชนในทางทรัพยสิน หรือประโยชนทางอื่น ที่มิใชทรัพยสินก็ตาม เชน การใชตําแหนงหนาที่เอื้อประโยชนแกญาติพ่ีนองหรือเพื่อนฝูง ซ่ึงถือวา เปน การเอารดั เอาเปรยี บสว นรวมและไมเ ปน ธรรมแกผ มู คี วามรคู วามสามารถอนั ควรคกู บั ตาํ แหนง นนั้

๒๘ หรอื กรณนี กั การเมอื งใชอ าํ นาจในการกาํ หนดนโยบายทางดา นเศรษฐกจิ ไปในทศิ ทางทเ่ี ออื้ ผลประโยชน ใหแ กกลุมบุคคลบางกลุมกอ นการเลือกตั้งเพ่อื ทจี่ ะไดรบั เลอื กกลับเขา มาในตาํ แหนงอกี คร้ัง และถาเปรียบเทียบกับแนวคิดในทางจริยธรรม “การทุจริต” มีขอบเขตที่กวางกวา โดยรวมเอาการแสวงหาประโยชนท ไี่ มผ ดิ กฎหมาย แตข ดั กบั ความคาดหวงั ของสาธารณชนเรอ่ื งมาตรฐาน ความซ่อื สัตยและพฤตกิ รรมทีด่ ขี องเจาหนาทขี่ องรัฐดว ย ¤ÇÒÁËÁÒÂ㹤ÇÒÁàË¹ç ¢Í§¹¡Ñ ÇÔªÒ¡Òà ศาสตราจารย ธานนิ ทร กรยั วเิ ชยี ร ไดใ หค วามเหน็ วา “คอรร ปั ชนั ” นา จะหมายความรวมถงึ การฉอราษฎรบังหลวง ซ่ึงมีความหมายกวางกวาคําวา “การทุจริต” โดยคาํ วา “คอรร ปั ชนั ” หมายถึง การเบียดบังหรือยักยอกทรัพยของรัฐและของสาธารณะ โดยรวมถึงการกินสินบาทคาดสินบน และแสวงหาอํานาจโดยวิธีการอันผิดทํานองคลองธรรม ซ่ึงอาจไมผิดตอกฎหมายอาญา แตก็ถือ วา เปนการคอรรัปชันดว ย ศาสตราจารย เสนยี  ปราโมช ไดอธบิ ายคาํ วา “การฉอราษฎรบ ังหลวง” ไววา “...การท่ี เจาพนักงานเรียกและรับสินบนจากราษฎรพอจะจัดไดวาเปนการฉอราษฎร คือ เปนการเรียกเอา เงินหรืออามิสอยางอ่ืนเพ่ือปฏิบัติหรือไมปฏิบัติหนาที่ราชการ เปนการใหคุณแกผูใหสินบน แตการ บงั หลวงเปนการทีเ่ จาพนักงานทาํ การทจุ ริตตอหนาทร่ี าชการ ทาํ ใหเกิดความเสยี หายแกผ ลประโยชน ของแผนดิน ทั้งนี้โดยจะสมคบกับราษฎรเบียดบังผลประโยชนห รอื ไมก็ตาม...” รองศาสตราจารย ณฐ สันตสวาง ไดใหคําจํากัดความคําวา คอรรัปชัน วาหมายถึง “พฤติกรรมใดๆ ซ่ึงผิดแผกไปจากหนาที่ท่ีเปนทางการของผูมีบทบาทตอสาธารณะดวยเหตุผล สว นตวั ไมวาจะเปนเพื่อผลตอบแทน หรือสถานภาพ หรือพฤตกิ รรมใดๆ ซึง่ ใชอ ิทธพิ ลไปในทางทีข่ ัด ตอ กฎเกณฑ ระเบยี บ ขอบังคับซง่ึ ไดก าํ หนดไวโ ดยเหน็ แกป ระโยชนสวนตน” อยา งไรกด็ ี ในความเห็นของนักวิชาการไทยสว นหน่งึ เห็นวา การพิจารณาวา พฤตกิ ารณ หรือการกระทาํ ใดเปน การทุจริต นอกจากจะตอ งพิจารณากรอบทีก่ ฎหมายกาํ หนดข้นึ แลว ยังจะตอง คํานึงถึงเรื่องคานิยมและความรูสึกในเชิงศีลธรรมของสังคม และธรรมเนียมปฏิบัติในทางวิชาชีพ ท่ีเก่ียวของในพฤติการณแตละเร่ืองประกอบดวย ทัศนคติของบุคคลท่ีมีตอพฤติการณในแตละกรณี อาจเหน็ ไมเ หมอื นกนั การแกป ญ หาดงั กลา วในทางปฏบิ ตั จิ งึ มกั ทาํ ดว ยการออกขอ กาํ หนดทางจรยิ ธรรม ของเจาหนาท่ีของรัฐในแตละหนวยงานเพ่ือเปนเกณฑมาตรฐานหรือแมกระท่ังกําหนดเปนกฎหมาย หามกระทําเปนเกณฑข้ึนมาใหมเพื่อความชัดเจนในทางปฏิบัติ และพฤติกรรมท่ีเรียกวาเปน “การทจุ รติ คอรร ปั ชนั ” ไดน นั้ ไมอ าจตคี วามเฉพาะเทา ทมี่ กี ฎหมายบญั ญตั ไิ วเ ทา นน้ั หากแตค วรรวมถงึ การแสวงหาประโยชนท ไ่ี มผ ดิ กฎหมาย แตข ดั กบั ความคาดหวงั ของสงั คมและเปน การเอารดั เอาเปรยี บ สว นรวม โดยเปน พฤตกิ รรมทเ่ี ออื้ ผลประโยชนใ หแ กค นกลมุ นอ ย แตก ลบั สรา งภาระใหแ กค นกลมุ ใหญ เชน ในกรณีท่ีผรู ับเหมากอ สรา งฮ้ัวกันในการประมูลอนั เปนการสรา งกําไรใหแกผ ปู ระกอบการไมก ี่ราย ในขณะทีผ่ ูเสียภาษที ้ังประเทศตองแบกรบั ภาระคา ใชจา ยของภาครฐั ท่สี ูงเกินกวา ท่ีควรจะเปน

๒๙ ó. »ÃÐàÀ·áÅФÇÒÁÃ¹Ø áç¢Í§¡Ò÷¨Ø ÃÔμã¹»˜¨¨ØºÑ¹ ลกั ษณะของการทจุ รติ หรอื คอรร ปั ชนั เปน เรอ่ื งของความสมั พนั ธใ นเชงิ อาํ นาจ การตอ รอง ระหวางรฐั และธุรกิจเอกชน ซึง่ ไมไดม มี ติ ทิ างดานเศรษฐกิจที่เกยี่ วขอ งกบั เร่ืองเงิน ๆ ทอง ๆ หรือวตั ถุ เทานั้น แตที่สําคัญยังมีมิติทางดานการเมือง ท่ีเรียกกันวา คอรรัปชันทางการเมือง หรือ “ทุจริต ทางการเมอื ง” ดว ย โดยเปน การใชอ าํ นาจในทางทผ่ี ดิ กฎหมายหรอื โดยขาดคณุ ธรรม เพอ่ื ผลประโยชน ทางการเมือง เชน เพื่อทําลายคูแขงทางการเมือง โดยการทุจริตคอรรัปชันอาจพิจารณาไดจากในแง ของรูปแบบ (Forms) ขนาด (Size) ระดับการยอมรับของชุมชน (Degree of Tolerability) และลักษณะ (Dimension) ของการทจุ ริต ñ. ã¹á§¢‹ ¹Ò´ มกี ารแบง คอรร ปั ชนั ออกเปน ขนาดเลก็ (Petty Corruption) ซง่ึ เปน การ ตดิ สนิ บนกระทาํ โดยเจาหนา ท่ใี นระดบั ลาง และคอรร ัปชนั ขนาดใหญ (Grand Corruption) ทก่ี ระทาํ โดยนกั การเมืองและขา ราชการช้ันผใู หญ ò. ã¹á§‹ÃٻẺ คอรรัปชันไมไดมีรูปแบบใดเปนการเฉพาะแตมีหลายรูปแบบ โดยขน้ึ อยกู บั สงิ่ แวดลอ ม จาํ นวนเงนิ กลวธิ ี และวฒั นธรรมซงึ่ แตกตา งกนั ไปในแตล ะสงั คม โดยจะเปน รปู แบบเฉพาะของแตล ะสงั คม มกี ารเปลย่ี นแปลงไปตามยคุ สมยั และมคี วามซบั ซอ นมากยงิ่ ขน้ึ เนอื่ งจาก กจิ กรรมการทจุ รติ ในปจ จบุ นั ไมไ ดเ กย่ี วขอ งเฉพาะอาํ นาจหนา ทข่ี องบคุ คลสาธารณะในสงั คมหนงึ่ เทา นนั้ หากแตย งั เกยี่ วขอ งกบั ธรุ กจิ เอกชนและการเปลยี่ นแปลงของเทคโนโลยที ที่ นั สมยั และตลาดระดบั โลกดว ย ó. ã¹á§¢‹ ͧÃдºÑ ¡ÒÃÂÍÁÃºÑ ¢Í§ªÁØ ª¹ มกี ารจาํ แนกการทจุ รติ คอรร ปั ชนั ตามหลกั เกณฑ ของสีทส่ี ะทอ นตามการยอมรบั ของชมุ ชน (Community’s tolerance) ทมี่ ตี อการทุจรติ โดยจาํ แนก ออกเปน สีดํา สีเทา และสขี าว ตามลาํ ดับ ¡Ò÷بÃÔμÊÕ´íÒ (Black Corruption) เปนการกระทําที่ผูนําในสังคมและประชาชน เหน็ พอ งตอ งกนั เปน สว นใหญว า การกระทาํ หนงึ่ สมควรถกู ตาํ หนแิ ละถกู ลงโทษ ไดแ ก การใชอ าํ นาจหนา ท่ี หรอื ตาํ แหนง เพอื่ หาประโยชนส าํ หรบั ตนเองหรอื พรรคพวก โดยไมค าํ นงึ วา ผดิ กฎหมายหรอื ไม หรอื นาํ ความทุกขย ากมาสปู ระชาชนและประเทศชาตหิ รอื ไม พฤติกรรมน้แี ยกไดเ ปน ๒ กรณี คือ (๑) การใชอ าํ นาจหนา ทเี่ รยี กรอ งเอาผลประโยชนจ ากผกู ระทาํ ผดิ กฎหมายหรอื ผตู อ งการ ความสะดวกโดยไมคํานึงวา ผูท ่ตี นเรียกรอ งเอาผลประโยชนนนั้ จะกระทําผิดกฎหมายหรอื ไม และ (๒) การทุจริตคดโกงโดยไมคํานึงถงึ ความผดิ ตามกฎหมาย เปน การเจตนาฝาฝน ¡Ò÷بÃÔμÊàÕ ·Ò (Gray Corruption) เปนการกระทําทีผ่ ูนาํ ในสงั คมสวนหน่ึงเห็นวา สมควรถกู ลงโทษ แตผนู ําในสังคมอีกสว นหนง่ึ หรือประชาชนทั่วไปเห็นแตกตางออกไป ในขณะท่เี สียง สวนใหญมีความเห็นคลุมเครือไมแนใจวาเปนความผิดสมควรถูกลงโทษหรือไม กรณีน้ีเปนการใช อํานาจหนาที่หาประโยชนใหแกตนเองและพรรคพวกในลักษณะท่ีประชาชนสมยอมตอการใชอํานาจ โดยมิชอบนั้น เชน การใหค า นา้ํ รอนน้ําชา การใหคา นายหนา หรือเงนิ หักสวนลดราคาสนิ คา เปนตน โดยแยกพฤติกรรมประเภทน้ไี ดเ ปน

๓๐ (๑) การเรยี กรอ งเอาประโยชนแ ทนการปฏบิ ตั หิ รอื ไมป ฏบิ ตั หิ นา ท่ี หรอื เพอ่ื เรง รดั งานให รวดเรว็ ยิ่งขึ้น หรืออาจมีการลดหยอนมาตรฐานความเขม งวดเกย่ี วกับระเบยี บกฎเกณฑ และ (๒) การใชต าํ แหนง หรอื อาํ นาจหนา ทเี่ พอ่ื หาผลประโยชนอ ยา งเตม็ ที่ โดยเปน ผปู ระกอบ ธรุ กิจหรอื มผี ลประโยชนไ ดเ สียกับบรษิ ทั หา งรานท่ที าํ ธรุ กิจกับสว นราชการทีต่ นเองเปนผูรบั ผดิ ชอบ ¡Ò÷بÃÔμÊÕ¢ÒÇ (White Corruption) เปนการกระทําที่ผูนําในสังคมและประชาชน ทว่ั ไป เหน็ วา พอจะรบั ไดห รอื ยอมทนรบั คอื ไมเ ลวรา ยนกั การทจุ รติ ในลกั ษณะนเี้ ปน เรอ่ื งทผี่ นู าํ ในสงั คม และมวลชนสว นใหญไ มไ ดก ระตอื รอื รน ทจ่ี ะใหม กี ารลงโทษ เนอ่ื งจากเปน การรบั ผลประโยชนโ ดยองิ อยกู บั ขนบธรรมเนยี มประเพณี และมไิ ดเ กดิ จากการเรยี กรอ งของผรู บั พฤตกิ รรมเชน นแี้ ยกไดเ ปน ๒ กรณี คอื (๑) การใหซ งึ่ เปน การแสดง “นาํ้ ใจ” ของผนู อ ยตอ ผมู อี าํ นาจวาสนา หรอื ผทู อ่ี ยใู นตาํ แหนง หนา ทีส่ ามารถใหคณุ ใหโทษ และ (๒) การใหซ่ึงเปน “การตอบแทน” การปฏิบัติหรืองดเวนปฏิบัติของผูที่อยูในตําแหนง และเปนคณุ ประโยชนแกผใู หโดยผรู ับมิไดเรียกรอ ง ตัวอยางของการใหทั้งสองกรณี เชน การใหของขวัญที่มีคามากในโอกาสพิเศษตางๆ ไมวาจะเปนในโอกาสวันเกิด วันแตงงานลูกหลาน วันข้ึนปใหม หรือเปนเจาภาพในงานกุศลของผูมี อํานาจหนาที่ทางราชการ ô. ã¹á§¢‹ Í§Å¡Ñ É³Ð¡Ò÷¨Ø ÃμÔ การทจุ รติ ของบรรดาบคุ คลสาธารณะอาจแบง ออกเปน ๓ มิติ คือ คอรรัปชันในการบริหารราชการแผนดิน (Administrative Corruption) คอรรัปชัน ทางเศรษฐกจิ (Economic Corruption) และคอรร ัปชนั ทางการเมอื ง (Political Corruption) ¤ÍÃÏ »Ñ ª¹Ñ 㹡ÒúÃËÔ ÒÃÃÒª¡ÒÃá¼¹‹ ´¹Ô เปน การใชอ ทิ ธพิ ลทเี่ กนิ กวา อาํ นาจทางกฎหมาย เพ่อื ไปกาํ หนดนโยบายและทําใหเกดิ ผล เชน การทาํ โครงการ การจัดซื้อจัดจางใหแกสมคั รพรรคพวก ของตนเอง การซอื้ ขายตาํ แหนง การโยกยา ยตาํ แหนง โดยไมค าํ นงึ ถงึ หลกั การ ความสามารถและคณุ ธรรม แตก ลับอาศยั ความเปน เครือญาตหิ รือสมัครพรรคพวกเปน ทตี่ ง้ั ฯลฯ ¤ÍÏÃÑ»ªÑ¹·Ò§àÈÃÉ°¡Ô¨ เปนการแสวงหากําไรเกิน หรือท่ีนักเศรษฐศาสตร เรียกวา คา เชาทางเศรษฐกิจ (Economic Rents) โดยนิยามแลว คาเชาทางเศรษฐกจิ ถูกสรา งข้ึน เมือ่ รฐั เขา ไป จํากัดการทํางานของตลาด ตัวอยางเชน กระบวนการท่ีมีการจํากัดปริมาณการแลกเปลี่ยนเงินตรา ตางประเทศ การควบคุมการคาและการใหสัมปทานผูกขาดแกพรรคพวก การจัดซ้ือจัดจางในราคา ทสี่ งู เกนิ จรงิ และการแปรรปู วสิ าหกจิ ใหก ลายมาเปน ทรพั ยส นิ ของตวั เอง ครอบครวั และพวกพอ ง ฯลฯ ¤ÍÃÏ »Ñ ª¹Ñ ·Ò§¡ÒÃàÁ×ͧ เปนการใชอ าํ นาจของรัฐบาลโดยขาดคณุ ธรรมและผดิ กฎหมาย เพอื่ ผลประโยชนข องตนเอง หรอื เพอื่ ประโยชนท างการเมอื ง และผลประโยชนเ ชน วา น้ี ไมจ าํ ตอ งเปน วตั ถุ หรอื เงนิ ทองเสมอไป ตวั อยา งของการทจุ รติ ทางการเมอื ง เชน การซอื้ เสยี งในการเลอื กตงั้ การปลอมแปลง บัตรเลือกต้ัง การกีดกันและกลั่นแกลงพรรคคูแขงของรัฐบาล โดยการใชอํานาจของกฎหมายและ หนว ยงานของรฐั การหลอกลวงดว ยการประกาศนโยบายหาเสยี งทเ่ี กนิ จรงิ และไมม ที างปฏบิ ตั ไิ ด ฯลฯ

๓๑ จากความเห็นและแนวคิดเก่ียวกับการทุจริตที่ไดกลาวมาแลวขางตนอาจสรุปไดวา องคป ระกอบทส่ี าํ คญั ในการพจิ ารณาวา การกระทาํ ใดเปน การทจุ รติ หรอื ไม คอื การกระทาํ นนั้ มลี กั ษณะ เปน การแสวงหาประโยชนอ นั มคิ วรไดโ ดยชอบสาํ หรบั ตน พวกพอ ง หรอื ผอู น่ื ไมว า จะเปน ประโยชนใ น ทางทรพั ยส นิ หรอื ไม โดยอาศยั ตําแหนง หนา ท่หี รืออํานาจที่ไดร บั มอบหมาย ô. ¡®ËÁÒ·ÁèÕ ºÕ ·ºÞÑ ÞμÑ «Ô §èÖ áÊ´§ãËàŒ Ë¹ç ¶§Ö û٠ẺáÅÐÇ¸Ô ¡Õ Ò÷¨Ø ÃμÔ ã¹Í§¤¡ ÃÀÒ¤Ã°Ñ ñ. »ÃÐÁÇÅ¡®ËÁÒÂÍÒÞÒ เปนกฎหมายที่กําหนดความผิดในทางอาญาสําหรับการกระทําที่เขาองคประกอบ ความผิดตามท่ีกฎหมายกําหนด โดยมีวัตถุประสงคเพ่ือลงโทษผูกระทําความผิด และเพื่อรักษา ความสงบเรยี บรอ ยของบา นเมอื งและศลี ธรรมอนั ดขี องประชาชน ความผดิ ตามประมวลกฎหมายอาญา นาํ มาใชบ งั คบั กบั กรรมการ ผบู รหิ าร และพนกั งานของรฐั วสิ าหกจิ หรอื องคก รภาครฐั ทม่ี งุ เนน ดาํ เนนิ การ ในเชิงธุรกิจ ในกรณีที่บุคคลดังกลาวปฏิบัติหนาที่ในฐานะเปนเจาพนักงานตามกฎหมาย โดยรูปแบบ และวธิ กี ารทจุ รติ ทส่ี ะทอ นใหเ หน็ ในประมวลกฎหมายอาญา ปรากฏอยใู นบทบญั ญตั คิ วามผดิ ฐานเปน เจา พนกั งานของรฐั ทกี่ ระทาํ ผดิ ตอ ตาํ แหนง หนา ที่ ตงั้ แตม าตรา ๑๔๗ ถงึ มาตรา ๑๖๖ สรปุ ฐานความผดิ ไดตามลาํ ดบั ดังน้ี - ¤ÇÒÁ¼´Ô °Ò¹à¨ŒÒ¾¹¡Ñ §Ò¹ÂÑ¡ÂÍ¡·Ã¾Ñ  (ÁÒμÃÒ ñô÷) ÁÒμÃÒ ñô÷ ผใู ดเปน เจา พนกั งาน มีหนา ทีซ่ ื้อ ทาํ จัดการหรอื รักษาทรัพยใ ด เบยี ดบงั ทรพั ยน นั้ เปน ของตน หรอื เปน ของผอู นื่ โดยทจุ รติ หรอื โดยทจุ รติ ยอมใหผ อู นื่ เอาทรพั ยน น้ั เสยี ตองระวางโทษจําคุกตั้งแตหาปถึงยี่สิบป หรือจําคุกตลอดชีวิต และปรับตั้งแตหน่ึงแสนบาท ถงึ สี่แสนบาท - ¤ÇÒÁ¼Ô´°Ò¹à¨ŒÒ¾¹Ñ¡§Ò¹¡ÃÃ⪡·Ã¾Ñ  (ÁÒμÃÒ ñôø) ÁÒμÃÒ ñôø ผใู ดเปน เจา พนกั งาน ใชอ าํ นาจในตําแหนงโดยมชิ อบ ขม ขนื ใจ หรือจูงใจเพ่ือใหบุคคลใดมอบใหหรือหามาใหซ่ึงทรัพยสินหรือประโยชนอ่ืนใดแกตนเองหรือผูอื่น ตองระวางโทษจําคุกต้ังแตหาปถึงยี่สิบป หรือจําคุกตลอดชีวิต และปรับตั้งแตหนึ่งแสนบาท ถงึ สี่แสนบาท หรือประหารชีวติ - ¤ÇÒÁ¼Ô´°Ò¹à¨ÒŒ ¾¹¡Ñ §Ò¹àÃÕ¡ÃѺËÃ×ÍÂÍÁ¨ÐÃºÑ Ê¹Ô º¹ (ÁÒμÃÒ ñôù) ÁÒμÃÒ ñôù ผใู ดเปน เจา พนกั งาน สมาชกิ สภานติ บิ ญั ญตั แิ หง รฐั สมาชกิ สภา จงั หวดั หรอื สมาชกิ สภาเทศบาล เรยี ก รบั หรอื ยอมจะรบั ทรพั ยส นิ หรอื ประโยชนอ นื่ ใดสาํ หรบั ตนเอง หรอื ผอู น่ื โดยมชิ อบ เพอ่ื กระทาํ การหรอื ไมก ระทาํ การอยา งใดในตาํ แหนง ไมว า การนน้ั จะชอบหรอื มชิ อบ ดว ยหนา ท่ี ตอ งระวางโทษจาํ คกุ ตงั้ แตห า ปถ งึ ยส่ี บิ ป หรอื จาํ คกุ ตลอดชวี ติ และปรบั ตงั้ แตห นง่ึ แสนบาท ถึงส่ีแสนบาท หรือประหารชวี ิต

๓๒ - ¤ÇÒÁ¼Ô´°Ò¹à¨ŒÒ¾¹Ñ¡§Ò¹¡ÃзíÒ¡ÒÃËÃ×ÍäÁ‹¡ÃзíÒ¡ÒÃËÃ×ÍäÁ‹¡ÃзíÒ¡Òà â´ÂàËç¹á¡‹Ê¹Ô º¹·ÕèàÃÂÕ ¡ÃѺËÃÍ× ÂÍÁ¨ÐÃºÑ äÇ¡Œ ‹Í¹ (ÁÒμÃÒ ñõð) ÁÒμÃÒ ñõð ผูใดเปนเจาพนักงาน กระทําการหรือไมกระทําการอยางใด ในตําแหนงโดยเห็นแกทรัพยสินหรือประโยชนอื่นใด ซ่ึงตนไดเรียก รับ หรือยอมจะรับไวกอนที่ตน ไดรับแตงต้ังเปนเจาพนักงานในตําแหนงน้ัน ตองระวางโทษจําคุกต้ังแตหาปถึงย่ีสิบป หรือจําคุก ตลอดชวี ติ และปรบั ต้งั แตห นึ่งแสนบาทถึงสี่แสนบาท - ¤ÇÒÁ¼´Ô °Ò¹à¨ÒŒ ¾¹¡Ñ §Ò¹ãªÍŒ Ó¹Ò¨ã¹μÓá˹§‹ â´Â·¨Ø ÃμÔ (ÁÒμÃÒ ñõñ) ÁÒμÃÒ ñõñ ผูใดเปนเจาพนักงาน มีหนาท่ีซื้อ ทํา จัดการหรือรักษาทรัพย ใด ๆ ใชอ าํ นาจในตาํ แหนง โดยทจุ รติ อนั เปน การเสยี หายแกร ฐั เทศบาล สขุ าภบิ าลหรอื เจา ของทรพั ยน น้ั ตอ งระวางโทษจาํ คกุ ตงั้ แตห า ปถ งึ ยส่ี บิ ป หรอื จาํ คกุ ตลอดชวี ติ และปรบั ตง้ั แตห นงึ่ แสนบาทถงึ สแ่ี สนบาท - ¤ÇÒÁ¼´Ô °Ò¹à¨ŒÒ¾¹¡Ñ §Ò¹ËÒ»ÃÐ⪹¨ Ò¡¡¨Ô ¡ÒÃã¹Ë¹ŒÒ·èÕ (ÁÒμÃÒ ñõò) ÁÒμÃÒ ñõò ผูใดเปนเจาพนักงาน มีหนาท่ีจัดการหรือดูแลกิจการใด เขามีสวนไดเสียเพ่ือประโยชนสําหรับตนเองหรือผูอื่น เนื่องดวยกิจการน้ัน ตองระวางโทษจําคุก ตง้ั แตห น่งึ ปถ ึงสบิ ป และปรบั ตง้ั แตสองหมน่ื บาทถึงสองแสนบาท - ¤ÇÒÁ¼Ô´°Ò¹à¨ŒÒ¾¹Ñ¡§Ò¹¨‹Ò·ÃѾà¡Ô¹¡Ç‹Ò·Õè¤Çè‹ÒÂà¾è×Í»ÃÐ⪹μ¹ (ÁÒμÃÒ ñõó) ÁÒμÃÒ ñõó ผูใดเปน เจา พนักงาน มีหนาท่จี ายทรัพย จา ยทรัพยน ้นั เกินกวา ที่ควรจายเพ่ือประโยชนสําหรับตนเองหรือผูอ่ืน ตองระวางโทษจําคุกต้ังแตหน่ึงปถึงสิบป และปรับ ต้งั แตสองหม่นื บาทถึงสองแสนบาท - ¤ÇÒÁ¼Ô´°Ò¹à¨ŒÒ¾¹Ñ¡§Ò¹·¨Ø ÃÔμ㹡ÒÃàÃÕ¡ࡺç ÃÒÂä´Œ (ÁÒμÃÒ ñõô) - ¤ÇÒÁ¼´Ô °Ò¹à¨ŒÒ¾¹¡Ñ §Ò¹ª‹ÇÂàËÅ×ͺ¤Ø ¤Å¼ÙàŒ ÊÕÂÀÒÉÕ (ÁÒμÃÒ ñõô) ÁÒμÃÒ ñõô ผใู ดเปนเจา พนักงาน มีหนา ทีห่ รือแสดงวาตนมหี นาทเ่ี รียกเกบ็ หรือตรวจสอบภาษีอากร คาธรรมเนียม หรือเงินอ่ืนใด โดยทุจริตเรียกเก็บหรือละเวนไมเรียกเก็บ ภาษีอากร คาธรรมเนียมหรือเงินนั้น หรือกระทําการหรือไมกระทําการอยางใด เพ่ือใหผูมีหนาที่ เสยี ภาษอี ากรหรอื คา ธรรมเนยี มนนั้ มติ อ งเสยี หรอื เสยี นอ ยไปกวา ทจ่ี ะตอ งเสยี ตอ งระวางโทษจาํ คกุ ตงั้ แต หา ปถงึ ย่ีสิบป หรือจําคุกตลอดชีวติ และปรับตงั้ แตหน่งึ แสนบาทถึงส่ีแสนบาท - ¤ÇÒÁ¼Ô´°Ò¹à¨ŒÒ¾¹Ñ¡§Ò¹·Ø¨ÃÔμ㹡ÒáíÒ˹´ÃÒ¤Ò·ÃѾÊÔ¹ËÃ×ÍÊÔ¹¤ŒÒ (ÁÒμÃÒ ñõõ) ÁÒμÃÒ ñõõ ผูใดเปนเจาพนักงาน มีหนาท่ีกําหนดราคาทรัพยสินหรือ สนิ คาใด ๆ เพ่ือเรียกเกบ็ ภาษีอากรหรือคา ธรรมเนียมตามกฎหมาย โดยทจุ รติ กาํ หนดราคาทรัพยสิน หรอื สินคานน้ั เพ่อื ใหผูม ีหนาท่เี สยี ภาษอี ากรหรือคา ธรรมเนยี มนน้ั มิตองเสียหรือเสยี นอยไปกวาทจ่ี ะ ตอ งเสยี ตอ งระวางโทษจําคกุ ต้ังแตห าปถ ึงย่ีสิบป หรอื จาํ คกุ ตลอดชีวติ และปรบั ตั้งแตหนึง่ แสนบาท ถึงส่แี สนบาท

๓๓ - ¤ÇÒÁ¼´Ô °Ò¹à¨ÒŒ ¾¹¡Ñ §Ò¹·Ø¨ÃÔ쪋ÇÂàËÅ×Íà¡ÕèÂǡѺ¡ÒúÑÞªÕ (ÁÒμÃÒ ñõö) ÁÒμÃÒ ñõö ผูใดเปนเจาพนักงาน มีหนาที่ตรวจสอบบัญชีตามกฎหมาย โดยทจุ รติ แนะนาํ หรอื กระทาํ การหรอื ไมก ระทาํ การอยา งใด เพอื่ ใหม กี ารละเวน การลงรายการในบญั ชี ลงรายการเทจ็ ในบญั ชี แกไ ขบญั ชี หรอื ซอ นเรน หรอื ทาํ หลกั ฐานในการลงบญั ชอี นั จะเปน ผลใหก ารเสยี ภาษีอากรหรือคาธรรมเนียมน้ันมิตองเสีย หรือเสียนอยกวาท่ีจะตองเสีย ตองระวางโทษจําคุกต้ังแต หา ปถึงยสี่ บิ ป หรือจาํ คกุ ตลอดชวี ติ และปรับตัง้ แตห นึง่ แสนบาทถึงส่แี สนบาท - ¤ÇÒÁ¼Ô´°Ò¹à¨ŒÒ¾¹Ñ¡§Ò¹»¯ÔºÑμÔËÃ×ÍÅÐàÇŒ¹¡Òû¯ÔºÑμÔ˹ŒÒ·èÕâ´ÂÁԪͺ (ÁÒμÃÒ ñõ÷) - ¤ÇÒÁ¼Ô´°Ò¹à¨ŒÒ¾¹Ñ¡§Ò¹»¯ÔºÑμÔËÃ×ÍÅÐàÇŒ¹¡Òû¯ÔºÑμÔ˹ŒÒ·èÕâ´Â·Ø¨ÃÔμ (ÁÒμÃÒ ñõ÷) ÁÒμÃÒ ñõ÷ ผูใดเปนเจาพนักงาน ปฏิบัติหรือละเวนการปฏิบัติหนาท่ี โดยมิชอบ เพื่อใหเกิดความเสียหายแกผูหน่ึงผูใด หรือปฏิบัติหรือละเวนการปฏิบัติหนาท่ีโดยทุจริต ตอ งระวางโทษจาํ คกุ ตง้ั แตห นงึ่ ปถ งึ สบิ ป หรอื ปรบั ตง้ั แตส องหมน่ื บาทถงึ สองแสนบาท หรอื ทงั้ จาํ ทง้ั ปรบั - ¤ÇÒÁ¼Ô´°Ò¹à¨ŒÒ¾¹Ñ¡§Ò¹·íÒÍѹμÃÒ·ÃѾËÃ×ÍàÍ¡ÊÒÃã¹»¡¤Ãͧ (ÁÒμÃÒ ñõø) ÁÒμÃÒ ñõø ผใู ดเปน เจา พนกั งาน ทาํ ใหเ สยี หาย ทาํ ลาย ซอ นเรน เอาไปเสยี หรอื ทาํ ใหส ญู หายหรอื ทาํ ใหไ รป ระโยชน ซงึ่ ทรพั ยห รอื เอกสารใดอนั เปน หนา ทข่ี องตนทจ่ี ะปกครองหรอื รักษาไว หรือยนิ ยอมใหผอู ่ืนกระทาํ เชน นน้ั ตองระวางโทษจําคกุ ไมเกินเจด็ ป และปรบั ไมเ กินหนง่ึ แสน สีห่ ม่ืนบาท - ¤ÇÒÁ¼Ô´°Ò¹à¨ŒÒ¾¹¡Ñ §Ò¹·íÒÍѹμÃÒÂμÃÒËÃ×Íà¤ÃÍè× §ËÁÒ·è»Õ ÃзѺ ·Õè·ÃѾ ËÃÍ× àÍ¡ÊÒà (ÁÒμÃÒ ñõù) ÁÒμÃÒ ñõù ผูใดเปนเจาพนักงาน มีหนาที่ดูแล รักษาทรัพยหรือเอกสารใด กระทําการอันมิชอบดวยหนาที่ โดยถอน ทําใหเสียหาย ทําลายหรือทําใหไรประโยชน หรือ โดยยินยอมใหผูอื่นกระทําเชนน้ัน ซึ่งตราหรือเครื่องหมายอันเจาพนักงานไดประทับหรือหมายไว ที่ทรัพยหรือเอกสารนั้นในการปฏิบัติการตามหนาท่ี เพื่อเปนหลักฐานในการยึดหรือรักษาส่ิงนั้น ตองระวางโทษจําคกุ ไมเ กนิ หา ป หรือปรบั ไมเกนิ หนึง่ แสนบาท หรือทงั้ จําทง้ั ปรับ - ¤ÇÒÁ¼´Ô °Ò¹à¨ŒÒ¾¹Ñ¡§Ò¹ãªŒ´Ç§μÃÒËÃÍ× ÃÍÂμÃÒâ´ÂÁԪͺ (ÁÒμÃÒ ñöð) ÁÒμÃÒ ñöð ผใู ดเปน เจา พนกั งาน มหี นา ทรี่ กั ษาหรอื ใชด วงตราหรอื รอยตรา ของราชการหรือของผูอ่ืน กระทําการอันมิชอบดวยหนาที่ โดยใชดวงตราหรือรอยตราน้ัน หรือ โดยยนิ ยอมใหผ อู น่ื กระทาํ เชน นนั้ ซงึ่ อาจทาํ ใหผ อู นื่ หรอื ประชาชนเสยี หาย ตอ งระวางโทษจาํ คกุ ไมเ กนิ หาป หรือปรบั ไมเ กนิ หน่ึงแสนบาท หรือท้งั จาํ ทั้งปรับ

๓๔ - ¤ÇÒÁ¼Ô´°Ò¹à¨ÒŒ ¾¹Ñ¡§Ò¹»ÅÍÁàÍ¡ÊÒà (ÁÒμÃÒ ñöñ) ÁÒμÃÒ ñöñ ผูใดเปนเจาพนักงาน มีหนาท่ีทําเอกสาร กรอกขอความลงใน เอกสารหรือดูแลรกั ษาเอกสาร กระทําการปลอมเอกสารโดยอาศยั โอกาสทีต่ นมหี นาทนี่ ้นั ตองระวาง โทษจําคุกไมเ กินสบิ ป และปรับไมเ กนิ สองแสนบาท - ¤ÇÒÁ¼Ô´°Ò¹à¨ŒÒ¾¹Ñ¡§Ò¹ÃѺÃͧ໚¹ËÅ¡Ñ °Ò¹à·ç¨ (ÁÒμÃÒ ñöò) ÁÒμÃÒ ñöò ผูใดเปนเจาพนักงาน มีหนา ทที่ ําเอกสาร รบั เอกสารหรือกรอก ขอความลงในเอกสาร กระทําการดงั ตอ ไปนใ้ี นการปฏบิ ตั ิการตามหนาที่ (๑) รับรองเปนหลักฐานวา ตนไดกระทําการอยางใดข้ึน หรือวาการอยางใด ไดกระทาํ ตอ หนาตนอันเปน ความเทจ็ (๒) รับรองเปนหลักฐานวา ไดมกี ารแจงซง่ึ ขอ ความอันมิไดมีการแจง (๓) ละเวน ไมจ ดขอ ความซง่ึ ตนมหี นา ทต่ี อ งรบั จด หรอื จดเปลย่ี นแปลงขอ ความ เชนวาน้ัน หรือ (๔) รับรองเปนหลักฐานซึ่งขอเท็จจริงอันเอกสารน้ัน มุงพิสูจนความจริง อนั เปน ความเท็จ ตองระวางโทษจําคุกไมเกินเจด็ ป และปรบั ไมเ กนิ หนึ่งแสนสหี่ มนื่ บาท - ¤ÇÒÁ¼´Ô °Ò¹à¨ÒŒ ¾¹¡Ñ §Ò¹à»´ ¨´ËÁÒÂËÃÍ× â·ÃàÅ¢¢Í§¼ÍŒÙ ¹×è (ÁÒμÃÒ ñöó(ñ)) - ¤ÇÒÁ¼Ô´°Ò¹à¨ÒŒ ¾¹¡Ñ §Ò¹·Òí ÅÒ ·íÒãËÊŒ ÞÙ ËÒÂ«Ö§è ¨´ËÁÒÂËÃÍ× â·ÃàÅ¢¢Í§ ¼ÙŒÍ×è¹ (ÁÒμÃÒ ñöó (ò)) - ¤ÇÒÁ¼´Ô °Ò¹à¨ÒŒ ¾¹¡Ñ §Ò¹¡¡Ñ ¨´ËÁÒÂËÃÍ× â·ÃàÅ¢¢Í§¼ÍŒÙ ¹×è (ÁÒμÃÒ ñöó (ó)) - ¤ÇÒÁ¼Ô´°Ò¹à¨ŒÒ¾¹Ñ¡§Ò¹à»´à¼Â¢ŒÍ¤ÇÒÁ·èÕÊ‹§·Ò§ä»ÃɳՏ â·ÃàÅ¢ ËÃ×Í â·ÃÈ¾Ñ · (ÁÒμÃÒ ñöó (ô)) ÁÒμÃÒ ñöó ผูใดเปนเจาพนักงาน มีหนาที่ในการไปรษณีย โทรเลขหรือ โทรศพั ท กระทําการอันมิชอบดวยหนาท่ดี งั ตอไปนี้ (๑) เปด หรอื ยอมใหผ อู น่ื เปด จดหมายหรอื สงิ่ อน่ื ทส่ี ง ทางไปรษณยี ห รอื โทรเลข (๒) ทาํ ใหเ สยี หาย ทาํ ลาย ทาํ ใหส ญู หาย หรอื ยอมใหผ อู น่ื ทาํ ใหเ สยี หาย ทาํ ลาย หรอื ทําใหส ญู หาย ซง่ึ จดหมายหรือสิ่งอืน่ ทีส่ ง ทางไปรษณียหรอื โทรเลข (๓) กัก สงใหผิดทาง หรือสงใหแกบุคคลซึ่งรูวามิใชเปนผูควรรับซึ่งจดหมาย หรอื สิ่งอ่นื ที่สง ทางไปรษณียห รอื โทรเลข หรือ (๔) เปดเผยขอความที่สงทางไปรษณยี  ทางโทรเลขหรือทางโทรศัพท ตอ งระวางโทษจาํ คกุ ไมเ กนิ หา ป หรอื ปรบั ไมเ กนิ หนง่ึ แสนบาท หรอื ทงั้ จาํ ทง้ั ปรบั - ¤ÇÒÁ¼´Ô °Ò¹à¨ÒŒ ¾¹¡Ñ §Ò¹·Òí ã˼Œ ͌٠¹è× ÅÇ‹ §Ã¤ŒÙ ÇÒÁÅºÑ ã¹ÃÒª¡Òà (ÁÒμÃÒ ñöô) ÁÒμÃÒ ñöô ผูใดเปนเจาพนักงาน รูหรืออาจรูความลับในราชการ กระทํา โดยประการใด ๆ อนั มชิ อบดว ยหนา ท่ี ใหผ อู นื่ ลว งรคู วามลบั นน้ั ตอ งระวางโทษจาํ คกุ ไมเ กนิ หา ป หรอื ปรับไมเ กนิ หนึง่ แสนบาท หรือท้งั จําทัง้ ปรบั

๓๕ - ¤ÇÒÁ¼´Ô °Ò¹à¨ÒŒ ¾¹¡Ñ §Ò¹»Í‡ §¡¹Ñ ËÃÍ× ¢´Ñ ¢ÇÒ§¡Òû¯ºÔ μÑ μÔ ÒÁ¡®ËÁÒ (ÁÒμÃÒ ñöõ) ÁÒμÃÒ ñöõ ผใู ดเปน เจา พนกั งาน มหี นา ทป่ี ฏบิ ตั กิ ารใหเ ปน ไปตามกฎหมาย หรอื คาํ สง่ั ซง่ึ ไดส งั่ เพอ่ื บงั คบั การใหเ ปน ไปตามกฎหมาย ปอ งกนั หรอื ขดั ขวางมใิ หก ารเปน ไปตามกฎหมาย หรือคาํ สัง่ นั้น ตองระวางโทษจาํ คุกไมเกนิ หน่ึงป หรอื ปรบั ไมเ กินสองหมนื่ บาท หรอื ทงั้ จาํ ทง้ั ปรับ - ¤ÇÒÁ¼Ô´°Ò¹à¨ŒÒ¾¹Ñ¡§Ò¹ÅзÔ駧ҹ¡Ã³Õ¸ÃÃÁ´Ò (ÁÒμÃÒ ñöö ÇÃä˹Öè§) - ¤ÇÒÁ¼Ô´°Ò¹à¨ŒÒ¾¹¡Ñ §Ò¹ÅзÔ駧ҹ¡Ã³¾Õ ÔàÈÉ (ÁÒμÃÒ ñöö ÇÃäÊͧ) ÁÒμÃÒ ñöö ผูใดเปนเจาพนักงาน ละทิ้งงานหรือกระทําการอยางใด ๆ เพื่อใหงานหยุดชะงักหรือเสียหาย โดยรวมกระทําการเชนน้ันดวยกันตั้งแตหาคนข้ึนไป ตองระวาง โทษจาํ คกุ ไมเ กินหาป หรอื ปรบั ไมเกินหนึ่งแสนบาท หรอื ทงั้ จําทั้งปรบั ถาความผิดนั้นไดกระทําลงเพื่อใหเกิดการเปล่ียนแปลงในกฎหมายแผนดิน เพื่อบังคับรัฐบาลหรือเพื่อขมขูประชาชน ผูกระทําตองระวางโทษจําคุกไมเกินสิบป และปรับไมเกิน สองแสนบาท ò. ¾ÃÐÃÒªºÑÞÞÑμÔÇ‹Ò´ŒÇ¤ÇÒÁ¼Ô´¢Í§¾¹Ñ¡§Ò¹ã¹Í§¤¡ÒÃËÃ×Í˹‹Ç§ҹ¢Í§ÃÑ° ¾.È.òõðò เปน กฎหมายทต่ี ราขนึ้ เพอื่ กาํ หนดความผดิ และบทลงโทษหนกั สาํ หรบั การกระทาํ ของ “พนักงาน” ซึ่งไดแก กรรมการและผูปฏิบัติงานในองคกรภาครัฐท่ีมุงเนนการดําเนินการในเชิงธุรกิจ ทไี่ มม สี ถานะเปน เจา พนกั งานตามกฎหมาย เนอื่ งจากตระหนกั วา องคก รภาครฐั ทม่ี งุ เนน การดาํ เนนิ งาน ในเชิงธุรกิจไมตองถูกผูกมัดใหปฏิบัติตามระเบียบราชการโดยเครงครัด จึงจําเปนตองควบคุม การกระทาํ ของผูปฏบิ ัติงานในองคก รดงั กลาวไมใหส งผลเสยี หายแกหนว ยงานและรฐั โดยรปู แบบและ วิธกี ารทจุ รติ ท่สี ะทอนใหเ ห็นในพระราชบญั ญตั ดิ ังกลา ว สรปุ ไดดงั นี้ - เปน พนกั งานผมู หี นา ทซี่ อื้ ทาํ จดั การ หรอื รกั ษาทรพั ยใ ด กระทาํ การเบยี ดบงั ทรพั ย นั้นเปน ของตนหรือเปนของผูอ ่ืน หรือโดยทุจริตยอมใหผูอ่ืนเอาทรัพยน ้นั ไป (มาตรา ๔) - การใชอํานาจในหนา ท่ีโดยมิชอบ ขมขนื หรอื จูงใจ เพ่ือใหบคุ คลใดมอบใหห รือหา มาใหซ ง่ึ ทรัพยส นิ หรอื ประโยชนอ ่นื ใดแกตนเองหรอื ผอู น่ื (มาตรา ๕) - การเรียกรับหรือยอมจะรับทรัพยสินหรือประโยชนอ่ืนใดสําหรับตนเองหรือผูอ่ืน โดยมิชอบ เพื่อกระทําการหรือไมกระทําการอยางใดในหนาที่ ไมวาการนั้นจะชอบหรือมิชอบดวย กฎหมาย (มาตรา ๖) - การกระทาํ การหรอื ไมก ระทาํ การอยา งใดในหนา ทโี่ ดยเหน็ แกท รพั ยส นิ หรอื ประโยชน อืน่ ใดซง่ึ ตนไดเรียกรับหรอื ยอมจะรับไวก อ นท่ตี นไดรับแตง ตัง้ เปน พนักงาน (มาตรา ๗) - การเปนพนักงานผูมีหนาที่ซื้อ ทํา จัดการ หรือรักษาทรัพยใด ใชอํานาจหนาท่ี โดยทจุ ริตอนั เปน การเสียหายแกองคการ บรษิ ทั จาํ กดั หางหุนสว นนติ บิ คุ คล หรือหนว ยงานท่เี รียกชื่อ อยา งอื่น (มาตรา ๘)

๓๖ - การเปนพนักงานผูมีหนาที่จัดการดูแลกิจการใด เขามีสวนไดเสียเพื่อประโยชน สาํ หรบั ตนเองหรอื ผูอ ่ืนเนอ่ื งดวยกิจการน้ัน (มาตรา ๙) - การเปน พนกั งานผมู หี นา ทจ่ี า ยทรพั ย จา ยทรพั ยน นั้ เกนิ กวา ทค่ี วรจา ย เพอื่ ประโยชน สาํ หรบั ตนเองหรอื ผอู น่ื (มาตรา ๑๐) - การปฏิบัติหรือละเวนการปฏิบัติหนาที่โดยมิชอบ เพื่อกอใหเกิดความเสียหายแก ผูหนงึ่ ผใู ด หรือปฏบิ ตั ิหรอื ละเวนการปฏบิ ตั หิ นา ทีโ่ ดยทุจรติ (มาตรา ๑๑) ó. ¾ÃÐÃÒªºÑÞÞÑμÔ»ÃСͺÃÑ°¸ÃÃÁ¹ÙÞÇ‹Ò´ŒÇ¡Òû‡Í§¡Ñ¹áÅлÃÒº»ÃÒÁ¡Ò÷بÃÔμ ¾.È.òõôò เปน กฎหมายประกอบรฐั ธรรมนญู ทตี่ ราขน้ึ เพอื่ สรา งกลไกและมาตรการในการปอ งกนั และปราบปรามการทุจริตของเจาหนาที่ของรัฐและผูดํารงตําแหนงระดับสูง ซ่ึงในนิยามมาตรา ๔ เจาหนาที่ของรัฐ นอกจากจะหมายความถึง ผูดํารงตําแหนงทางการเมือง ขาราชการหรือพนักงาน สว นทอ งถนิ่ แลว ยงั รวมถงึ พนกั งาน ผปู ฏบิ ตั งิ าน หรอื ลกู จา งของรฐั วสิ าหกจิ หรอื หนว ยงานอน่ื ของรฐั ดว ย และผูดํารงตําแหนงระดับสูง ยังหมายความรวมถึง กรรมการและผูบริหารสูงสุดของรัฐวิสาหกิจดวย มาตรการท่ีกฎหมายกําหนดจึงมีลักษณะเปนมาตรการปองกันการกระทําทุจริตของบุคลากรเหลาน้ัน โดยรูปแบบและวิธีการทจุ ริตที่สะทอนใหเหน็ ในพระราชบัญญตั ดิ ังกลาว สรปุ ไดดงั นี้ - หามเจาหนาที่ของรัฐดําเนินการในลักษณะเปนการขัดกันระหวาง ประโยชนสวน บุคคลและประโยชนส วนรวม ไดแ ก เปนคูสัญญา หรอื มสี วนไดเสียในสัญญาที่ทํากับหนว ยงานของรฐั ท่ีเจาหนาท่ีของรัฐผูนั้นปฏิบัติหนาท่ี เปนหุนสวนหรือผูถือหุนในหางหุนสวนหรือบริษัทท่ีเขาเปน คูสัญญากับหนวยงานของรัฐที่เจาหนาท่ีของรัฐผูนั้นปฏิบัติหนาท่ี รับสัมปทานหรือคงถือสัมปทาน จากรัฐวิสาหกิจอันมีลักษณะผูกขาดไมวาทางตรงหรือทางออม หรือเปนหุนสวนหรือผูถือหุน ในหางหุนสวนหรือบริษัทที่รับสัมปทานหรือเขาเปนคูสัญญาในลักษณะดังกลาว เขาไปมีสวนไดเสีย ในฐานะเปน กรรมการ ทป่ี รกึ ษา ตวั แทน พนกั งานหรอื ลกู จา งในธรุ กจิ ของเอกชนซงึ่ อยภู ายใตก ารควบคมุ ตรวจสอบ หรอื กํากบั ดูแลของหนว ยงานของรัฐท่เี จา หนาท่ีของรฐั ผูน น้ั สังกัดหรือปฏิบัตหิ นาท่อี ันอาจ ขดั ตอ ประโยชนส ว นรวมหรือความเปนอิสระในการปฏิบตั ิหนา ท่ี (มาตรา ๑๐๐) - หามเจาหนาที่ของรัฐรับประโยชนทางทรัพยสินหรือประโยชนอ่ืนใดจากบุคคล นอกจากทรัพยส นิ หรอื ประโยชนอ ันควรไดต ามกฎหมายหรอื กฎระเบียบขอ บงั คับทีอ่ อกตามกฎหมาย เวน แตเปนการรบั ทรัพยส นิ หรือประโยชนต ามธรรมจรรยา (มาตรา ๑๐๓) จากบทบญั ญตั ขิ องพระราชบญั ญตั ดิ งั กลา วขา งตน สามารถนาํ มาสงั เคราะห รปู แบบและ วิธีการทจุ ริตในองคก รภาครัฐ ไดด ังน้ี (ñ) ¡Òû¯ºÔ μÑ ËÔ ¹ÒŒ ·ËèÕ ÃÍ× ãªÍŒ Ó¹Ò¨ã¹μÓá˹§‹ ˹Ҍ ·ãèÕ ¹·Ò§áÊǧËÒ»ÃÐ⪹ʏ ÓËÃºÑ μ¹àͧËÃÍ× ¼ÙŒÍ×è¹ รูปแบบการทุจริตนี้แสดงใหเห็นถึงการกระทําที่เปนการทุจริตอันเขาลักษณะของ หลักเกณฑ “การทุจริต” เพราะมีการปฏิบัติหนาท่ีหรือใชตําแหนงหนาที่เพื่อมุงแสวงหาประโยชน

๓๗ เพ่ือตนเองหรือพวกพอง และเปนรูปแบบและวิธีการทุจริตท่ีพบมากท่ีสุดในรัฐวิสาหกิจหรือองคกร ของรัฐท่ีดําเนินการในเชิงธุรกิจ ตัวอยางของการทุจริตในรูปแบบน้ี คือ การท่ีเจาหนาท่ีในองคกร ภาครัฐที่มุงเนนการดําเนินการในเชิงธุรกิจยักยอกเงินหรือทรัพยขององคกรไปเปนของตน ซึ่งเปน ความผิดตามประมวลกฎหมายอาญามาตรา ๑๔๗ หรือการท่ีเจาหนาที่ในองคกรภาครัฐเรียกหรือ รับสินบนเพื่อยอมใหมีการสมยอมในการเสนอราคา ในกระบวนการจัดซื้อจัดจางของรัฐวิสาหกิจ ซึ่งเปนความผิดตามประมวลกฎหมายอาญามาตรา ๑๔๙ มาตรา ๑๕๐ รวมทั้งเปนความผิดตาม พระราชบัญญัตวิ าดวยความผิดเก่ยี วกับการเสนอราคาตอหนว ยงานของรัฐ พ.ศ.๒๕๔๒ มาตรา ๑๐ นอกจากนี้ อาจเปนความผิดตามพระราชบัญญัติประกอบรัฐธรรมนูญวาดวยการปองกัน และปราบปรามการทุจริต พ.ศ.๒๕๔๒ มาตรา ๑๐๓ ทั้งน้ีโดยสวนใหญรูปแบบการทุจริตดังกลาว มักเปน การทุจริตขนาดเลก็ ทกี่ ระทาํ โดยเจาหนาทร่ี ะดบั ลาง (ò) ¡Òû¯ºÔ μÑ ËÔ ¹ÒŒ ·ËèÕ ÃÍ× ãªÍŒ Òí ¹Ò¨Ë¹ÒŒ ·¡èÕ Í‹ ãËàŒ ¡´Ô ¤ÇÒÁàÊÂÕ ËÒÂá¡Ã‹ °Ñ ËÃÍ× ¼ËŒÙ ¹§Öè ¼ãŒÙ ´ รปู แบบการกระทาํ ทกี่ อ ใหเ กดิ ความเสยี หายแกร ฐั หรอื ผหู นงึ่ ผใู ดทเ่ี ปน ความผดิ ตาม ท่กี ฎหมายบญั ญตั ิ ไดแ ก - ความผิดตามประมวลกฎหมายอาญา เชน การทําลายทรัพยสินหรือเอกสาร ขององคก รทตี่ นครอบครองอยซู งึ่ เปน ความผดิ ตามมาตรา ๑๕๘ การทาํ ใหผ อู น่ื ลว งรคู วามลบั ในองคก ร ซ่ึงเปนความผิดตามมาตรา ๑๖๔ หรือการละท้ิงงานหรือทําใหงานหยุดชะงัก ซึ่งเปนความผิดตาม มาตรา ๑๖๖ - ความผดิ ตามพระราชบญั ญตั วิ า ดว ยความผดิ ของพนกั งานในองคก ารหรอื หนว ยงาน ของรฐั พ.ศ.๒๕๐๒ เชน การเปน พนกั งานผมู หี นา ทซี่ อ้ื ทาํ จดั การ หรอื รกั ษาทรพั ยใ ด ใชอ าํ นาจหนา ท่ี โดยทจุ รติ อนั เปน การเสยี หายแกอ งคก ารตามมาตรา ๘ การปฏบิ ตั หิ รอื ละเวน การปฏบิ ตั หิ นา ทโ่ี ดยมชิ อบ เพอ่ื กอใหเ กิดความเสียหายแกผ ูหนึง่ ผใู ดตามมาตรา ๑๐ - ความผดิ ตามพระราชบญั ญตั วิ า ดว ยความผดิ เกยี่ วกบั การเสนอราคาตอ หนว ยงาน ของรัฐ พ.ศ.๒๕๔๒ เชน การละเวนไมดําเนินการยกเลิกการเสนอราคาท่ีมีการสมยอมราคากันตาม มาตรา ๑๐ หรอื การกาํ หนดมาตรฐานในการเสนอราคาโดยทจุ รติ เพอ่ื ไมใ หม กี ารแขง ขนั อยา งเปน ธรรม ตามมาตรา ๑๑ (ó) ¤ÇÒÁ¢Ñ´á§Œ ÃÐËÇ‹Ò§»ÃÐ⪹ʏ ‹Ç¹º¤Ø ¤ÅáÅлÃÐ⪹ʏ Ç‹ ¹ÃÇÁ (Conflict of interests) การกระทําท่ีเปนความขัดแยงกันระหวางผลประโยชนสวนตนและผลประโยชน สวนรวม (Conflict of interest) หมายถึง สถานการณที่ผูดํารงตําแหนงสาธารณะมีผลประโยชน สว นตนอนั เนอ่ื งมาจากการปฏบิ ตั หิ นา ทห่ี รอื การใชอ าํ นาจหนา ทขี่ องตน ซง่ึ ไมส อดคลอ งกบั ประโยชน ของสว นรวม ซ่ึงมอี งคประกอบหลัก ๓ ประการรว มกัน คือ ประการทหี่ นง่ึ มผี ลประโยชนส ว นตวั ไมว า จะเปน ตวั เงนิ หรอื ไม หรอื เปน ผลประโยชน สวนตวั ของตนหรือของพวกพองคนใกลช ิด

๓๘ ประการท่ีสอง มีหนาที่และความรับผิดชอบตามตําแหนงราชการหรือสาธารณะ ซ่ึงตอ งมคี วามเปน กลาง โดยยดึ ผลประโยชนส าธารณะเหนือประโยชนส วนตน ประการทส่ี าม มกี ารแทรกแซงการใชด ลุ พนิ จิ อยา งเปน กลาง คอื สภาพความขดั แยง เขามามีบทบาทหรือแทรกแซงการใชดุลพินิจท่ีเปนกลางของผูดํารงตําแหนง จนทําใหการตัดสินใจ เบยี่ งเบนไปจากมาตรฐานทคี่ วรจะเปน ในการปฏิบตั ิงาน เมอื่ พจิ ารณาองคป ระกอบสามประการขางตน จะเหน็ ไดวา ความขัดแยงระหวาง ผลประโยชนสวนตนและสวนรวมเขาขายเปนการทุจริตอีกลักษณะหนึ่ง เนื่องจากมีการใชอํานาจ หรือตําแหนงหนาท่ีในการแสวงหาประโยชนสวนตน ซ่ึงความขัดแยงของผลประโยชนนี้เปนรูปแบบ การทุจริตที่มีความสําคัญและกอใหเกิดผลเสียหายตอการดําเนินงานขององคกรภาครัฐที่มุงเนน การดาํ เนนิ การในเชงิ ธรุ กจิ ไดม าก เนอ่ื งจากประโยชนท ไี่ ดร บั จากการกระทาํ ทมี่ กี ารขดั กนั ของผลประโยชน อาจไมใชประโยชนโดยตรง แตเปนประโยชนแอบแฝงและคลุมเครือ ทําใหย ากตอการตรวจสอบหรือ พจิ ารณาวา การกระทาํ ในลกั ษณะนน้ั เปน การแสวงหาประโยชนโ ดยไมช อบ หรอื เปน ความผดิ ทสี่ มควร ถูกลงโทษหรือไม และกวาจะพิจารณาไดชัดเจน ผูกระทําการอันมีลักษณะขัดกันของผลประโยชน อาจไดร ับประโยชนไปแลว มากมายมหาศาล ในขณะทีผ่ ลเสียหายรา ยแรงตกอยแู กองคกรไปเสยี แลว แตเดิมความเขาใจของคนทั่วไปเห็นวา การขัดกันของผลประโยชนเปนเร่ืองของ จริยธรรมและไมเปนที่สนใจนัก แตในปจจุบันเปนเรื่องที่อยูในกระแสสังคมอยางมากเพราะการรับรู ขา วสารทกี่ วา งขวางและละเอยี ดลกึ ซงึ้ ทาํ ใหเ หน็ ถงึ ขอ เทจ็ จรงิ ทเี่ ปน ปญ หาเกดิ ขนึ้ เปน จาํ นวนมาก จนมี การกาํ หนดกรณกี ารขดั กนั ของผลประโยชนใ นบางกรณไี วใ นกฎหมายเพอื่ ใหม ผี ลบงั คบั ใชก บั เจา หนา ที่ ของรฐั ในลกั ษณะเปน มาตรการปอ งกนั การทจุ รติ และเปน บทกาํ หนดความผดิ ทช่ี ดั เจนและแนน อนยงิ่ ขนึ้ ซึ่งสามารถจําแนกวิธีการทุจริตท่ีมีลักษณะเปนการขัดกันของผลประโยชนในองคกรภาครัฐท่ีมุงเนน การดําเนินการในเชิงธุรกจิ ตามทม่ี ีกฎหมายกาํ หนดไวไ ดด ังนี้ (๑) การเปนคูสัญญา หุนสวน หรือมีสวนไดเสียในสัญญาหรือในกิจการที่ทํา กบั องคก รภาครฐั ที่มุงเนนการดาํ เนนิ การในเชงิ ธรุ กจิ ซ่งึ ตนปฏิบัติหนาท่ีอยู (๒) การเปนผูรับสัมปทานหรือคูสัญญาท่ีมีลักษณะผูกขาดกับหนวยงานของรัฐ ทตี่ นปฏบิ ัตหิ นา ทีอ่ ยูไมวาโดยทางตรงหรอื ทางออม (๓) การเปนกรรมการ ทปี่ รกึ ษา ตัวแทน พนักงานหรือลูกจา งในธุรกิจของเอกชน ซ่งึ อยภู ายใตการกาํ กบั ดูแล ควบคุม หรอื ตรวจสอบของรัฐหรือซง่ึ แขงขันกับองคกรภาครัฐ ท่มี ุง เนน การดําเนนิ การในเชิงธรุ กิจซง่ึ ตนอยูในสงั กดั หรอื ปฏิบัตหิ นา ทอี่ ยู (๔) การดํารงตําแหนงทับซอนในหลายองคกรหรือสถาบันซ่ึงมีความเก่ียวของกับ องคกรภาครัฐท่ีมุงเนนการดําเนินการในเชิงธุรกิจ อันอาจกอใหเกิดการตัดสินใจที่โนมเอียงไปจาก ประโยชนส าธารณะอนั เนอ่ื งมาจากบทบาทอกี สถานะหนง่ึ ทข่ี ดั แยง กนั เชน การเปน กรรมการรฐั วสิ าหกจิ มากกวาหน่ึงแหง การเปนกรรมการหรือเจาหนาท่ีในพรรคการเมือง ซ่ึงเปนชองทางใหฝายการเมือง แทรกแซงการดําเนินงานขององคกรภาครัฐได

๓๙ º··èÕ ô ¡Òâ´Ñ ¡Ñ¹¢Í§¼Å»ÃÐ⪹ÊÇ‹ ¹μ¹áÅмŻÃÐ⪹ʏ ‹Ç¹ÃÇÁ ñ. ÇÑμ¶Ø»ÃÐʧ¤¡ ÒÃàÃÕ¹»ÃШӺ· ๑.๑ เพอ่ื ใหน กั เรยี นนายสบิ ตาํ รวจไดเ ขา ใจความหมายและปญ หาของการขดั กนั ระหวา ง ประโยชนส ว นตนและประโยชนสว นรวม ๑.๒ เพอ่ื ใหน กั เรยี นนายสบิ ตาํ รวจไดท ราบถงึ มาตรการของรฐั ในการปอ งกนั ความขดั แยง กนั ระหวางผลประโยชนสวนตนและผลประโยชนสว นรวม ò. ʋǹ¹Ó การขัดกันของผลประโยชนสวนตนและผลประโยชนสว นรวม คอื การท่ีเจาหนาท่ีของรฐั ปฏิบัติหนาที่โดยคํานึงถึงประโยชนสวนตนหรือพวกพองเปนหลัก โดยไมคํานึงถึงประโยชนสวนรวม (ประโยชนสาธารณะ) ซึ่งถือเปนความผิดเชิงจริยธรรมและเปนความผิดข้ันแรกท่ีจะนําไปสูการทุจริต สรา งความเสียหายใหเกดิ ขนึ้ กับประเทศชาติ ó. à¹éÍ× ËÒμÒÁËÑÇ¢ŒÍ ๓.๑ ความหมายของผลประโยชนทบั ซอ น ๓.๒ มาตรการของรัฐในการปองกันความขัดแยงกันระหวางผลประโยชนสวนตน และผลประโยชนสวนรวม ô. ÊÇ‹ ¹ÊÃ»Ø ปญหาการทุจริตเกิดจากพฤติกรรมของคนในสังคม หากคนในสังคมรูบทบาทหนาที่ ของตน ทําหนาที่ของตนอยางซ่ือสัตยสุจริต รูจักแยกประโยชนสวนตนออกจากประโยชนสวนรวม ก็จะปราศจากการทุจริต õ. ¡Ô¨¡ÃÃÁá¹Ð¹Ó ผูสอนตงั้ ปญหาใหนกั เรียนวนิ ิจฉัยเปน รายบุคคล และสวนรวม เพอื่ ใหร ูจักคดิ วเิ คราะห และวิจารณเ นื้อหาทเี่ รยี น ดวยการนาํ เทคนิค วิธกี ารตางๆ ซ่ึงสามารถบรู ณาการความคิดได ö. ÃÒ¡ÒÃÍÒŒ §ÍÔ§ แนวทางการจัดกิจกรรมเสริมหลักสูตรเพื่อสรางความตระหนักรูและมีสวนรวมในการ ปองกนั การทุจรติ ของสาํ นกั งาน ป.ป.ช.

๔๐ การขัดกันของผลประโยชนสวนตนและผลประโยชนสวนรวม หรือการขัดกันระหวาง ผลประโยชนส ว นบคุ คลกบั ผลประโยชนส าธารณะ หรอื การขดั แยง ผลประโยชนห รอื ผลประโยชนท บั ซอ น หรอื การทจุ รติ เชิงนโยบาย (Conflict of Interests : COI) มคี วามหมายเดียวกัน คอื การท่เี จาหนา ท่ี ของรัฐปฏิบัติหนาที่โดยคํานึงถึงประโยชนสวนตนหรือพวกพองเปนหลัก โดยไมคํานึงถึงประโยชน สวนรวม (ประโยชนสาธารณะ) ซึ่งถือเปนความผิดเชิงจริยธรรมและเปนความผิดขั้นแรกที่จะนําไปสู การทจุ รติ สรางความเสียหายใหเกดิ ขน้ึ กบั ประเทศชาติ เพอื่ เปน การเสรมิ สรา งคณุ ธรรมและความโปรง ใสในการดาํ เนนิ งานของหนว ยงานภาครฐั รัฐบาลจึงกําหนดยุทธศาสตรชาติวาดวยการปองกันและปราบปรามทุจริต ระยะท่ี ๓ (พ.ศ.๒๕๖๐ - ๒๕๖๔) กําหนดใหการประเมินคุณธรรมและความโปรงใสเปนกลยุทธสําคัญในการปองกันการทุจริต เชงิ รกุ เพอื่ ใหห นว ยงานภาครฐั มกี ารดาํ เนนิ งานอยา งโปรง ใส มแี นวทางในการปอ งกนั ความเสยี่ งทอ่ี าจ กอ ใหเ กดิ การทจุ ริตและสามารถยบั ยั้งการทจุ รติ ทอ่ี าจเกดิ ขึ้นได ¤ÇÒÁËÁÒ¢ͧ¼Å»ÃÐ⪹· ºÑ «ŒÍ¹ คําวา Conflict of Interests มีการใชคําในภาษาไทยไวหลายคํา เชน “ผลประโยชน ทับซอน” “ผลประโยชนขัดกัน” “ผลประโยชนขัดแยง” หรือ “ความขัดแยงกันระหวางผลประโยชน สวนตนและผลประโยชนสวนรวม” ถอยคําเหลานี้ถือเปนรูปแบบหน่ึงของการแสวงหาประโยชน โดยมิชอบ อันเปนการกระทําที่ขัดตอหลักคุณธรรม จริยธรรม และหลักการบริหารกิจการบานเมือง ท่ีดี (Good Governance) โดยท่ัวไปเร่ืองผลประโยชนทับซอน จึงหมายถึงความทับซอนระหวาง ผลประโยชนส ว นตนและผลประโยชนส าธารณะทมี่ ผี ลตอ การปฏบิ ตั หิ นา ทข่ี องเจา หนา ทขี่ องรฐั กลา วคอื เปนสถานการณท่ีเจาหนาที่ของรัฐมีผลประโยชนสวนตนอยูและไดใชอิทธิพลตามอํานาจหนาท่ีและ ความรบั ผดิ ชอบ เพอื่ ใหเ กดิ ประโยชนส ว นตวั โดยกอ ใหเ กดิ ผลเสยี ตอ ผลประโยชนส ว นรวม มหี ลากหลาย รูปแบบไมจํากัดวาจะอยูเฉพาะในรูปของตัวเงินหรือทรัพยสินเทานั้น แตรวมถึงผลประโยชนอ่ืนๆ ทีไ่ มใชในรปู ตัวเงนิ หรือทรัพยส ิน ÊÓ¹¡Ñ §Ò¹ ¡.¾. ไดใ หน ยิ ามคาํ วา “ผลประโยชนท บั ซอ น” คอื สถานการณห รอื การกระทาํ ของบุคคล (ไมวาจะเปนนักการเมือง ขาราชการ พนักงานบริษัท ผูบริหาร) มีผลประโยชนสวนตน เขามาเก่ียวของ จนสงผลกระทบตอการตัดสินใจ หรือการปฏิบัติหนาที่ในตําแหนงนั้น การกระทํา ดงั กลา วอาจเกดิ ข้นึ â´ÂÃÙŒμÇÑ ËÃ×ÍäÁ‹ÃμÙŒ ÇÑ ·Ñ§é à¨μ¹Ò ËÃÍ× äÁ‹à¨μ¹Ò หรอื บางเร่อื งเปนการปฏบิ ัติสืบตอ กนั มาจนไมเ หน็ วา จะเปน สง่ิ ผดิ แตอ ยา งใด พฤตกิ รรมเหลา นเี้ ปน การกระทาํ ความผดิ ทางจรยิ ธรรมของ เจา หนา ทรี่ ฐั ทต่ี อ งคาํ นงึ ถงึ ผลประโยชนส าธารณะ (ประโยชนข องสว นรวม) แตก ลบั ตดั สนิ ใจปฏบิ ตั หิ นา ที่ โดยคาํ นึงถงึ ประโยชนของตนเองหรอื พวกพอง ผลประโยชนทับซอนหรือการขัดกันของผลประโยชน (conflict of interests) คือ สถานการณท ่ีบุคคลผูด าํ รงตําแหนง อนั เปน ทไ่ี ววางใจ (เชน ทนายความ นักการเมอื ง ผบู ริหาร หรอื

๔๑ ผูอํานวยการของบริษัทเอกชน หรือหนวยงานรัฐ) เกิดความขัดแยงข้ึนระหวางผลประโยชนสวนตัว กบั ผลประโยชนท างวชิ าชีพ (professional interests) อันสง ผลใหเ กิดปญ หาทีเ่ ขาไมสามารถปฏิบัติ หนา ทไ่ี ดอ ยา งเปน กลาง/ไมล าํ เอยี งผลประโยชนท บั ซอ นทเี่ กดิ ขน้ึ อาจสง ผลใหเ กดิ ความไมไ วว างใจทม่ี ตี อ บคุ คลผนู นั้ วา เขาจะสามารถปฏบิ ตั งิ านตามตาํ แหนง ใหอ ยใู นครรลองของคณุ ธรรมจรยิ ธรรมไดม ากนอ ย เพยี งใด ¤ÇÒÁ¢Ñ´áÂŒ§ (Conflict) คอื สถานการณที่ขดั กัน ไมล งรอย เปนเหตกุ ารณอ ันเกิดขึน้ เมอื่ บคุ คลไมส ามารถตดั สนิ ใจกระทาํ อยา งใดอยา งหนง่ึ ความขดั แยง อาจเกดิ ขนึ้ ไดจ ากความไมล งรอยกนั ในเรอื่ งความคดิ แนวทางปฏิบตั ิ หรือผลประโยชน ¼Å»ÃÐ⪹Ê‹Ç¹μ¹ (Private Interest) คือ ผลตอบแทนที่บุคคลไดรับโดยเห็นวา มคี ณุ คา ทจ่ี ะสนองตอบความตอ งการของตนเองหรอื ของกลมุ ทต่ี นเองเกยี่ วขอ ง ผลประโยชนเ ปน สงิ่ จงู ใจ ใหค นเรามีพฤตกิ รรมตา งๆ เพื่อสนองความตองการทง้ั หลาย ¼Å»ÃÐ⪹Ê‹Ç¹μ¹ ÁÕ ò »ÃÐàÀ· ¤×Í ๑. ผลประโยชนสวนตนท่ีเก่ียวกับเงิน (pecuniary) ไมไดเก่ียวกับการไดมาซ่ึงเงินทอง เทา นนั้ แตยังเกี่ยวกบั การเพม่ิ พูนประโยชนหรอื ปกปอ งการสูญเสยี ของสง่ิ ที่มอี ยแู ลว เชน ท่ีดนิ หุน ตําแหนงท่ีรับงานจากหนวยงาน รวมถึงการไดมาซ่ึงผลประโยชนอื่นๆ ที่ไมไดอยูในรูปตัวเงิน เชน สมั ปทาน สวนลด ของขวัญ หรอื ของทแี่ สดงนาํ้ ใจไมตรีอน่ื ๆ ๒. ผลประโยชนท ไ่ี มเ กย่ี วกบั เงนิ (non-pecuniary) เกดิ จากความสมั พนั ธร ะหวา งบคุ คล ครอบครวั หรอื กจิ กรรมทางสังคม วัฒนธรรมอนื่ ๆ เชน สถาบันการศึกษา สมาคม ลัทธิแนวคิด มักอยู ในรูปความลําเอียง/อคติ/เลือกท่ีรักมักท่ีชัง และมีขอสังเกตวาแมแตความเชื่อ/ความคิดเห็นสวนตัว กจ็ ัดอยใู นประเภทน้ี ¼Å»ÃÐ⪹ʏ ‹Ç¹ÃÇÁËÃ×ͼŻÃÐ⪹ʏ Ò¸ÒóР(Public Interest) ส่งิ ใดก็ตามท่ีให ประโยชนส ขุ แกก ลมุ บคุ คลทง้ั หลายในสงั คม ผลประโยชนส าธารณะยงั หมายถงึ หลกั ประโยชนต อ มวลสมาชกิ ในสงั คม ¼Å»ÃÐ⪹·ºÑ «ÍŒ ¹ (Conflict of Interests) องคก รสากล หรอื Organization for Economic Cooperation and Development (OECD) นยิ ามความหมายวา เปน ความทบั ซอ นระหวา ง ผลประโยชนส วนตนและผลประโยชนท บั ซอ น มี ๓ ประเภท คอื ๑. ผลประโยชนทับซอนที่เกิดขึ้นจริง (actual) มีความทับซอนระหวางผลประโยชน สว นตน และสาธารณะเกิดขึ้น ๒. ผลประโยชนทับซอนทเี่ ห็น (perceived & apparent) เปน ผลประโยชนทับซอ นที่คน เห็นวามี แตจริงๆ อาจไมมีก็ได ถาจัดการผลประโยชนทับซอนประเภทนี้อยางขาดประสิทธิภาพ ก็อาจนํามาซ่ึงผลเสียไมนอยกวาการจัดการผลประโยชนทับซอนท่ีเกิดข้ึนจริง ขอน้ีแสดงวาเจาหนาท่ี ไมเพียงแตจะตองประพฤติตนอยางมีจริยธรรมเทานั้น แตตองทําใหคนอ่ืนๆ รับรูและเห็นดวยวา ไมไ ดรบั ประโยชนเชนนนั้ จริง

๔๒ ๓. ผลประโยชนท บั ซอ นทเี่ ปน ไปได (potential) ผลประโยชนส ว นตนทมี่ ใี นปจ จบุ นั อาจจะ ทับซอนกับผลประโยชนสาธารณะไดในอนาคต ˹Ҍ ·èշѺ«ŒÍ¹ (Conflict of Duty) ËÃ×ͼŻÃÐ⪹àºÂÕ ´«ÍŒ ¹¡¹Ñ (Competing Interests) ÁÕ ò »ÃÐàÀ· ¤×Í »ÃÐàÀ·áá เกดิ จากการที่เจา หนาท่มี บี ทบาทหนา ทม่ี ากกวาหน่งึ เชน เปนเจา หนาที่ใน หนว ยงานและเปน คณะกรรมการดา นระเบยี บวนิ ยั ประจาํ หนว ยงานดว ย ปญ หาจะเกดิ เมอื่ ไมส ามารถ แยกแยะบทบาทหนาท่ีทั้งสองออกจากกันได อาจทําใหทํางานไมมีประสิทธิภาพ หรือแมกระท่ังเกิด ความผิดพลาดหรอื ผดิ กฎหมาย ปกตหิ นวยงานมักมีกลไกปองกันปญ หานโี้ ดยแยกแยะบทบาทหนาท่ี ตางๆ ใหชัดเจน แตก็ยังมีปญหาไดโดยเฉพาะอยางย่ิงในหนวยงานท่ีมีกําลังคนนอยหรือมีเจาหนาที่ บางคนเทาน้ัน ท่ีสามารถทํางานบางอยางท่ีคนอื่นๆ ทําไมได คนสวนใหญไมคอยหวงปญหานี้กัน เพราะดเู หมือนไมมเี รอื่ งผลประโยชนส ว นตนมาเก่ยี วขอ ง »ÃÐàÀ··ÊÕè ͧ เกิดจากการทเี่ จาหนา ท่ีมีบทบาทหนาท่มี ากกวาหน่งึ บทบาท และการทาํ บทบาทหนา ท่ใี นหนว ยงานหนง่ึ นั้น ทาํ ใหไ ดขอมูลภายในบางอยา งทอ่ี าจนาํ มาใชป ระโยชนแ กการทํา บทบาทหนาที่ใหแกอีกหนวยงานหน่ึงได ผลเสียคือ ถานําขอมูลมาใชก็อาจเกิดการประพฤติมิชอบ หรือความลําเอียง/อคติตอคนบางกลุม ควรถือวาหนาที่ทับซอนเปนปญหาผลประโยชนทับซอนดวย เพราะวา มหี ลกั การจดั การแบบเดยี วกนั นน่ั คอื การตดั สนิ ใจทาํ หนา ทตี่ อ งเปน กลางและกลไกการจดั การ ผลประโยชนทับซอ นก็สามารถนาํ มาจดั การกบั หนาท่ที บั ซอ นได û٠Ẻ¢Í§¼Å»ÃÐ⪹·Ñº«ÍŒ ¹â´Â·ÇèÑ ä»ÊÒÁÒöầ‹ Í͡໹š ÷ û٠Ẻ ไดแ ก ๑. การรบั ผลประโยชนต า งๆ (Accepting benefits) คอื การรบั สนิ บน หรอื รบั ของขวญั หรอื ผลประโยชนใ นรปู แบบอนื่ ๆ ทไี่ มเ หมาะสมและมผี ลตอ การปฏบิ ตั งิ านของเจา หนา ที่ เชน หนว ยงาน ราชการรับเงินบริจาคสรางสํานักงานจากนักธุรกิจหรือบริษัทธุรกิจท่ีเปนคูสัญญากับหนวยงาน การใชง บประมาณของรฐั เพอ่ื จดั ซอื้ จดั จา ง แลว เจา หนา ทไ่ี ดร บั ของแถมหรอื ผลประโยชนอ น่ื ตอบแทน ๒. การทําธุรกิจกับตัวเอง (Self-dealing) หรือเปนคูสัญญา (Contracts) หมายถึง สถานการณท เ่ี จา หนา ทข่ี องรฐั มสี ว นไดเ สยี ในสญั ญาทที่ าํ กบั หนว ยงานทต่ี นสงั กดั เชน การใชต าํ แหนง หนา ทท่ี ท่ี าํ ใหห นว ยงานทาํ สญั ญาซอ้ื สนิ คา จากบรษิ ทั ของตนเองหรอื จา งบรษิ ทั ของตนเองเปน ทป่ี รกึ ษา หรอื ซ้ือที่ดินของตนเองในการจดั สรางสาํ นักงาน ๓. การทาํ งานหลงั จากออกจากตาํ แหนง สาธารณะหรอื หลงั เกษยี ณ (Post-employment) หมายถงึ การทบ่ี คุ ลากรออกจากหนว ยงานของรฐั และไปทาํ งานในบรษิ ทั เอกชนทด่ี าํ เนนิ ธรุ กจิ ประเภท เดยี วกับทต่ี นเองเคยมอี าํ นาจควบคุม กํากบั ดูแล ๔. การทาํ งานพเิ ศษ (Outside employment or moonlighting) เชน เจา หนา ทข่ี องรฐั ตั้งบริษัทดําเนินธุรกิจท่ีเปนการแขงขันกับหนวยงานหรือองคกรสาธารณะท่ีตนสังกัด หรือการรับจาง เปนท่ีปรึกษาโครงการ โดยอาศัยตําแหนงในราชการสรางความนาเชื่อถือวาโครงการของผูวาจาง จะไมม ปี ญ หาติดขัดในการพจิ ารณาจากหนวยงานที่ตนสังกดั อยู Conflict of Interests

๔๓ ๕. การรบั รขู อ มลู ภายใน (Inside information) หมายถงึ สถานการณท ผี่ ดู าํ รงตาํ แหนง สาธารณะใชประโยชนจากการรูขอมูลภายในเพื่อประโยชนของตนเอง เชน ทราบวาจะมีการตัดถนน ไปตรงไหน กร็ ีบไปซ้อื ท่ดี ินโดยใสชอ่ื ภรรยา หรอื ทราบวาจะมีการซื้อที่ดนิ เพื่อทําโครงการของรฐั ก็รีบ ไปซื้อทด่ี นิ เพอ่ื เกง็ กําไรและขายใหกบั รฐั ในราคาท่สี งู ข้นึ ๖. การใชทรัพยสินของหนวยงานเพ่ือประโยชนของธุรกิจสวนตัว (Using your employer’s property for private advantage) เชน การนาํ เครอ่ื งใชส าํ นกั งานตา งๆ กลบั ไปใชท บ่ี า น การนาํ รถยนตใ นราชการไปใชเพื่องานสวนตวั ๗. การนําโครงการสาธารณะลงในเขตเลือกต้ังเพื่อประโยชนในทางการเมือง (Pork-belling) เชน การทร่ี ฐั มนตรอี นมุ ตั โิ ครงการของกระทรวงไปลงในพนื้ ทหี่ รอื บา นเกดิ ของตนเอง หรือการใชง บประมาณสาธารณะเพ่อื การหาเสยี งเลือกต้ัง จากรปู แบบประเภทตา งๆ ของปญหาความขัดแยง กนั ในประโยชนส ว นตัวและประโยชน สวนรวม จะเห็นวาโอกาสความเปนไปไดที่จะเกิดปญหามีสูงมากเพราะปญหาดังกลาวมีขอบเขต ครอบคลุมพฤติกรรมท่ีเขาขายความขัดแยงอยางกวางขวาง ดังน้ัน กลไกหรือเครื่องมือสวนใหญท่ีใช ในการจัดการกบั ปญหาความขัดแยงของผลประโยชนส วนตวั กบั ผลประโยชนส วนรวม คือ การมีหลกั คุณธรรมและจริยธรรมในการทํางานของบุคคลสาธารณะรวมถึงการมีกฎหมายท่ีสามารถครอบคลุม ถงึ การกระทําผดิ ¡ÒÃãËŒ - ¡ÒÃÃѺ¢Í§¢ÇÞÑ áÅмŻÃÐ⪹ ขา ราชการและเจา หนา ทภ่ี าครฐั ตอ งตดั สนิ ใจและกระทาํ หนา ทโี่ ดยยดึ ผลประโยชนส าธารณะ เปน หลกั ปราศจากผลประโยชนส ว นบคุ คล หากขา ราชการและเจา หนา ทภี่ าครฐั คนใดรบั ของขวญั และ ผลประโยชนที่ทําใหมีอิทธิพลตอการตัดสินใจ และการกระทําหนาท่ีที่ถือวาเปนการประพฤติมิชอบ ยอ มทาํ ลายความเชอ่ื ถอื ไวว างใจของประชาชน กระทบตอ ความถกู ตอ งชอบธรรมทอี่ งคก รภาครฐั ยดึ ถอื ในการบรหิ ารราชการ รวมทั้งกระทบตอกระบวนการปกครองในระบอบประชาธปิ ไตย อะไรคอื ของขวัญและประโยชนอ ่นื ใดท่ีใชใ นความหมายนี้ ➢ ของขวัญและประโยชนอื่นใด หมายถึง สิ่งใดๆ หรือบริการใดๆ (เงิน ทรัพยสิน สงิ่ ของ บรกิ ารหรอื อนื่ ๆ ทม่ี มี ลู คา ) ทข่ี า ราชการและเจา หนา ทภี่ าครฐั ใหแ ละหรอื ไดร บั ทน่ี อกเหนอื จาก เงินเดือน รายได และผลประโยชนจ ากการจา งงานในราชการปกติ ➢ ของขวัญและผลประโยชนอ่ืนใดสามารถตีคาตีราคาเปนเงิน หรืออาจไมสามารถ ตีคา ตรี าคาได ➢ ของขวัญท่ีสามารถคิดราคาได (Tangible gifts) หมายรวมถึง สินคาบริโภค ความบนั เทิง การตอ นรับ ใหท ี่พกั การเดินทาง อุปกรณเ ครื่องใช เชน ตัวอยางสนิ คา บัตรของขวญั เครื่องใชส ว นตัว บตั รกํานลั บตั รลดราคาสนิ คาหรอื บรกิ าร และเงิน เปนตน