นวัตกกรรมการสอน นาฏลีลา ฟาฝึกฝน สำหรับนักเรียน

ชุดการสอน สำหรับนักเรียน นาฏลีลา พาฝึกฝน ด้วยกระบวนการ IpPAn model สำหรับนักเรียนชั้นประถมศึกษาปีที่ 5 โรงเรียนบ้านดอนปิน ชื่อ...............................................................................................เลขที่.................................. โรงเรียนบ้านดอนปิน สำนักงานเขตพื้นที่การศึกษาประถมศึกษาเชียงใหม่ เขต 1 สำนักงานคณะกรรมการศึกษาขั้นฐาน กระทรวงศึกษาธิการ

ก คำนำ เอกสารประกอบการเรียนรู/เชิงปฏิบัติการ เรื่อง นาฏยลีลา พาฝ;กฝน ด/วยกระบวนการ IPPAN Model กลุHมสาระการเรียนรู/ศิลปะ สาระนาฏศิลปK ชั้นประถมศึกษาปPที่ 5 ผู/เขียนได/จัดทำขึ้น เพื่อใช/ ประกอบการจัดกิจกรรมการเรียนการสอน และยังเปZนคูHมือในการศึกษาด/วยตนเองของนักเรียน มีเนื้อหา ทั้ง ทฤษฎีและปฏิบัติ ที่เปZนการสHงเสริมและพัฒนาทักษะด/านการปฏิบัติพื้นฐานนาฏศิลปKไทยให/กับนักเรียน มีจำนวน 1 เลมH เลHมท่ี 1 นาฏลีลา พาฝ;กฝน ผู/จัดทำหวังเปZนอยHางยิ่งวHาเอกสารประกอบการเรียนรู/เชิงปฏิบัติการเลHมนี้ คงเปZนประโยชนcตHอ ผู/สอนและผู/เรียน ในการนำไปจัดการเรียนการสอนและการศึกษาด/วยตนเอง ตลอดจนกลุHมผู/สนใจได/ ตาม สมควร วีรวัฒนc กาญจนษั ฐายี

สารบญั ข คำนำ ก สารบญั ข คำแนะนำเอกสารประกอบการเรียนรเู/ ชงิ ปฏบิ ัติการ 1 ผังมโนทัศนcเอกสารประกอบการเรยี นรู/เชงิ ปฏิบตั ิการ 3 จดุ ประสงคกc ารเรียนร/ู 4 กิจกรรมที่ตอ/ งปฏิบตั ิ 5 แบบทดสอบกอH นเรียน 6 ใบความรเ/ู รอ่ื ง นาฏยดดั ตน 9 วธิ กี ารฝก; นาฏยดดั ตน 10 ใบความร/เู ร่อื ง นาฏยศพั ทc 21 วธิ กี ารฝก; ใบความรูเ/ รื่อง นาฏยศัพทc 23 23 - การฝ;กปฏิบัติทาH การตง้ั วง 32 - การฝ;กปฏบิ ัติทาH จบี 40 - การฝก; ปฏิบัตสิ Hวนเทา/ 50 เกร็ดความร/เู พ่มิ เตมิ 52 ใบงานที่ 1 52 ใบงานที่ 2 55 แบบทดสอบหลังเรียน 57 บรรณานกุ รม 58 ผจ/ู ัดทำชดุ การสอน

1 คำแนะนำเอกสารประกอบการเรียนรู1เชงิ ปฏบิ ัตกิ าร เรื่อง นาฏยลลี า พาฝ>กฝน ดว1 ยกระบวนการ I.P.P.A.N Model กลมLุ สาระการเรียนร1ูศลิ ปะ สาระนาฏศลิ ปO ชน้ั ประถมศกึ ษาปทT ่ี 5 ผจ%ู ดั ทำมีข%อแนะนำวิธีการใชเ% อกสารประกอบการเรยี นรเู% ชิงปฏิบตั กิ ารดังน้ี 1. ให%นกั เรยี นศึกษาผงั มโนทศั นIองคIประกอบของเอกสารประกอบ การเรยี นรู%เชงิ ปฏิบตั กิ าร เพ่อื ใหเ% หน็ ถงึ ความสัมพนั ธรI ะหวPางเนือ้ หา 2. ให%นกั เรียนศกึ ษาเนอื้ หาในเอกสารประกอบการเรยี นรูเ% ชงิ ปฏบิ ตั ิการ ตามลำดับ เพอ่ื ใหเ% กิดความรคู% วาม เข%าใจ และมที ักษะด%านการปฏบิ ตั ิทPารำพน้ื ฐานนาฏศลิ ปไT ทยได%อยPางถูกต%องและสนุกสนานกบั การเรียน 3. ใหน% กั เรยี นทำแบบทดสอบกPอนเรยี น จำนวน 10 ข%อ ซึ่งเปนZ ขอ% สอบแบบ ปรนยั ชนดิ เลอื กตอบ 4 ตวั เลือก ตามความเขา% ใจของนกั เรียน 4. ดำเนนิ การสอนตามกิจกรรมการเรียนร%ทู ่กี ำหนดไว% 5. ในกรณีที่นักเรียนมปี ญ^ หา ครูควรใหค% ำแนะนำ 6. นกั เรยี นสรุป และทำแบบทดสอบหลงั เรยี น จำนวน 10 ขอ% 7. ครเู ฉลยแบบทดสอบกPอนเรียน – หลงั เรียน และบนั ทึกคะแนนของนักเรยี น แตลP ะคนไวเ% พื่อประเมนิ การ พัฒนาและความกา% วหนา% หากมนี กั เรยี นไมPผาP นเกณฑIครู ควรจดั สอนซอP มเสรมิ

2 วิธีการใช*ใบงาน AR ใหน% ักเรียน ทำการโหลด application V-player ลงในโทรศพั ทIมือถอื ของนักเรยี น ให%เรียนรอ% ย นาฏลลี า นาL ร1ู เมื่อนกั เรียนเปsด application V-player ใหน% กั เรียน ดาวนIโหลด application เปWนเอกสาร หลังจากนน้ั ใหน% ักเรยี น นำไปสแกนลงในใบงานของตนเองได% ความเร่อื ง นาฏยศพั ทX แบบทดสอบกLอนเรียน ออนไลนX นาฏลีลา พาฝ>กฝน คลิปวดี โี อการสอน เพลง ลลี า การต้ังวง เร่อื ง นาฏยศัพทX คลิปวดี โี อการปฏิบตั ทิ Lา รำประกอบเพลง ลีลา การตง้ั วง เพลง นาฏลีลา ทาL จีบ เพลง ร1อง รำ ทำ เท1า คลปิ วีดโี อการปฏบิ ัติทLา คลิปวีดโี อการปฏบิ ตั ทิ าL รำประกอบเพลง รอ1 ง รำประกอบเพลง นาฏลีลา ทLาจีบ รำ ทำ เทา1 ผูจ1 ัดทำ สอ่ื ใบงาน ออนไลนX แบบทดสอบหลงั เรยี น

3 ผังมโนทศั นเX อกสารประกอบการเรียนรูเ1 ชิงปฏบิ ัตกิ าร เรื่อง รอ่ื ง นาฏยลลี า พาฝ>กฝน ดว1 ยกระบวนการ I.P.P.A.N Model กลุLมสาระการเรียนรู1ศิลปะ สาระนาฏศลิ ปO ช้นั ประถมศกึ ษาปTที่ 5 เร่อื ง นาฏลลี านLาร1ู (เวลาเรียน 2 ชั่วโมง) เรอื่ ง นาฏลลี า ทLาจบี เอกสารประกอบการเรียนรู1 เรอ่ื ง ลลี า การต้งั วง (เวลาเรียน 2 ช่ัวโมง) เชงิ ปฏบิ ตั กิ าร เรื่อง ปน`_ ดนิ สLู (เวลาเรียน 2 ชั่วโมง) ดาว นาฏยศิลปนa ดว1 ย 7 Modle กลุมL สาระการเรียนร1ศู ลิ ปะ สาระนาฏศลิ ปO ชัน้ มัธยมศกึ ษาปTที่ 2 (เวลาเรียนท้งั หมด 16 ชัว่ โมง) เรอ่ื ง ร1อง รำ ทำ เทา1 (เวลาเรียน 2 ชวั่ โมง)

4 สาระสำคัญ นาฏยศิลปTไทยเปZนศาสตรIและศิลปTที่ประกอบด%วยองคIประกอบตPางๆ เชPน ทPารำ จังหวะ การใช%พื้นที่ การใช%อารมณI เปZนต%น ผู%เรียนรู%และฝvกหัดจำเปZนที่จะต%องทำความเข%าใจและพยายามปฏิบัติตามแบบหรือขนบ ที่ยึดถือเปZนแบบแผนสืบกันมา นอกจากนี้ยังต%องขวนขวายในการหาเทคนิคหรือวิธีการที่จะให%ทPารำนั้นออกมา สวยงามได%สัดสPวนตามองคIประกอบทางศิลปะและเหมาะกับรูปรPางของตน โดยนักรำที่ดีจำเปZนท่ีจะต%องฝvกฝน ด%วยความมานะพยายาม ไมPยPอท%อ และร%จู กั สงั เกตจากครทู ท่ี ำการถPายทอดใหอ% ยPางละเอยี ดถถี่ ว% น จดุ ประสงคก์ ารเรียนรู้ 1. สามารถอธบิ ายความหมายนาฏยศพั ท์ และขนั< ตอนวธิ กี ารฝึกนาฏศลิ ป์ ไทย เบอ<ื งตน้ ได้ 2. สามารถปฏบิ ตั ทิ า่ นาฏยศพั ท์ และทา่ ราํ เพลงนาฏยศพั ท์ ทงั< 3 เพลง ได้ 3. เหน็ คณุ คา่ และความสาํ คญั ของนาฏศลิ ป์ ไทย สาระการเรียนรู1 1. ขั้นตอนวธิ กี ารฝvกนาฏศิลปเT บื้องต%น 2. ความหมายของนาฏยศพั ทI 3. การฝกv ปฏบิ ัติทาP นาฏยศพั ทI

5 กิจกรรมทีน่ ักเรียนตอ้ งปฏิบัติ 1. ใหน้ กั เรียนทาํ แบบทดสอบก่อนเรียน 2. ใหน้ ักเรียนศกึ ษาความรู้ เรอ่ื ง นาฏยศพั ท์ ผา่ น ใบความรู้ ปละสามารถสแกนใบงานAR เพื่อชม คลิปวดี ีโอการสอน เรื่อง นาฏยศัพท์ประกอบ 3. เร่มิ ฝกึ หัดการปฏบิ ัตทิ ่ารํา ตามกระบวนการ จดั การเรียนการสอน โดยการสาธติ ทา่ ราํ จากครู 4. นักเรียนสามารถทบทวนความรู้จากการปฏบิ ัติ ท่าราํ ประกอบเพลงนาฏยศพั ท์ ทัง้ 3 เพลง ไดแ้ ก่ เพลง ลลี าการตงั้ วง นาฏลีลา ทา่ จบี และ รอ้ ง รํา ทาํ เท้า จากคลปิ วีดีโอการปฏิบตั ิราํ ประกอบเพลง ไดจ้ ากการสแกนใบงานAR ไดท้ กุ เวลา 5. อัดคลปิ การปฏิบตั ทิ ่าประกอบเพลงนาฏยศัพท์ ท้งั 3 เพลง ส่งครู 6. นักเรยี นร่วมกลมุ่ ศึกษาทาํ ใบงาน เร่ือง นาฏ ลลี า น่ารู้ และทํากจิ กรรมจบั คู่หรรษา 7. ทําแบบทดสอบหลงั เรียน

6 แบบทดสอบก6อนเรียน ชดุ กจิ กรรมการเรียนรู1 เรื่อง นาฏลีลา พาฝ>กฝน สำหรบั นกั เรยี นช้นั ประถมศกึ ษาปTท่ี 5 เรอื่ ง นาฏยศพั ทX ****************************************************** คำชีแ้ จง ให%นักเรยี นทำเครอื่ งหมาย √ ทบั อกั ษรหนา% คำตอบท่ถี กู ที่สุด 1. นาฏยศัพทI หมายถงึ อะไร ก. ศพั ทIที่ใช%เรียกทาP ทางในการบรรเลงดนตรีไทย ข. ศพั ทIที่ใช%เฉพาะตวั แสดงทเ่ี ปนZ ยักษI ค. ศพั ทIทใ่ี ชเ% รยี กช่อื ทPารำ ที่ใชฝ% กv พน้ื ฐานการแสดงนาฏศลิ ปT ง. ศัพททI ใี่ ชเ% ฉพาะตัวละครเดนP ๆ ในการแสดง 2. ประเภทของนาฏยศพั ทIแบงP ออกเปนZ กป่ี ระเภท ก. 2 ประเภท ข. 3 ประเภท ค. 4 ประเภท ง. 5 ประเภท 3. การต้ังวงบน ของตัวพระอยูPระดับใด ก. หางคิ้ว ข. แงศP ีรษะ ค. ไหลP ง. เอว 4. การต้ังวงหงายอยูPระดบั แงศP รี ษะ หักข%อมือลง นาฏยศัพทIนี้เรยี กวาP ทาP อะไร ก. ทาP ตั้งวงบน ข. วงกลาง ค. วงบัวบาน ง. วงหงาย 5. ขอ% ใดคอื ลกั ษณะการจีบทถ่ี ูกต%อง ก. ข. ค. ง.

7 6. ขอ% ใดเปZนการจีบทถี่ กู ต%อง ก. ปลายนิ้วหวั แมมP อื และปลายนวิ้ ชีจ้ รดกัน นิ้วทเี หลอื กรีดออก ข. ปลายนว้ิ หวั แมPมือ จรดข%อที่ 1 ของนวิ้ ชีน้ ิ้วทเี่ หลอื กรีดออก ค. ปลายหวั แมมP อื จรด ปลายน้วิ กลาง นวิ้ ทเ่ี หลือกรดี ออก ง. ปลายหวั แมมP ือจรด ขอ% ที่ 1 ของน้ิวกลาง นว้ิ ทเ่ี หลือกรีดออก 7. การประเทา% ตอ% งใช%สวP นใดของเท%าแตะพื้น ก. จมูกเทา% ข. น้ิวเทา% ค. สน% เท%า ง. ฝyาเท%า 8. การวางฝาy เทา% ลงบนพื้นข%างหน%า โดยวางส%นเท%าลงกPอนตัวพระจะก%าวเฉยี งไปข%างๆลำตวั เล็กน%อยเฉียง ปลายเทา% กนั เขPาแบะให%ไดเ% หลย่ี มสPวนตัวนางวางเท%าลงข%างหนา% ไมกP ันเขาP ทาP ท่กี ลาP วมาน้คี ือนาฏยศพั ทIในข%อ ใด ก. ตบเทา% ข. ขยนั เทา% ค.กา% วหนา% ง. กา% วข%าง 9. ลักษณะของการก%าวหน%า นำ้ หนกั ตวั ควรอยตPู ำแหนงP ใด ก. กลางลำตวั ข. ปลายเทา% ทง้ั สองขา% ง ค. เทา% หลัง ง. เท%าหนา% 10. ถา% เชอ่ื มของการฝvกหัดกอP นการกระดกเทา% คอื นาฏยศพั ทIทม่ี ีช่ือทาP วPาอะไร ก. การปะเทา% ข. การผสมเทา% ค. การกระทง%ุ เท%า ง. การจรดเท%า

8 ใบความรู* AR ลงในมอื ถอื เพ่อื ทำ คำช้แี จง ใหน* ักเรยี น ดาวนโA หลด Application : V-Player การสแกนศกึ ษาความร*ู แบบออนไลนA

9 ใบความรู)ท่ี 1 เร่อื ง การบริหารรา6 งกายแบบไทย:ษดี ัดตน การบริหารรPางกายด%วยวิธีการฝvกแบบ|ษีดัดตน เปZนวิธีการบำบัดรักษาที่ได%รับสืบทอดมา แตPคร้ัง โบราณกาล เปZนมรดกทางภูมิป^ญญาไทยที่มีประโยชนIอยPางมากทางการแพทยIแผนไทย เพราะการบริหาร รPางกายด%วยวิธีนี้ สามารถชPวยรักษาอาการเจ็บปyวย อันเนื่องมาจากสาเหตุของระบบเส%นเอ็น ระบบการ หมนุ เวียนโลหติ และความผิดปกตขิ องสรรี ะในราP งกายของคน การฝvกหัดนาฏศิลปTไทย เปZนการฝvกหัดที่ต%องใช%กล%ามเนื้อทุกสPวนของรPางกาย และต%องใช%เวลาในการ ฝvกฝนนาน ทำให%ต%องเกิดอาการปวดเมื่อยตามรPางกาย จึงต%องมีการเตรียมความพร%อมของกล%ามเนื้อ ให%มีความ ยืดหยุPนและแข็งแรงเพียงพอในการฝvกหัด โบราณจารยIจึงได%คิดค%นวิธีการตPาง ๆ เพื่อที่จะให%ได%สัดสPวนทPารำ ตลอดจนวิธีการกล%ามเนื้อที่ถูกต%อง ซึ่งสิ่งเหลPานี้ ถือเปZนเอกลักษณIของนาฏศิลปTไทย โดยสันนิษฐานวPารับ อิทธพิ ล มาจากทาP |ษดี ดั ตนเพ่อื รกั ษาโรคตาP ง ๆ เพราะมีทาP การฝกv หดั ทคี่ ลา% ยคลึงกัน ทม่ี าภาพ : https://sites.google.com/site/hermitbody/stance ภาพตวั อยLาง ทาP |ษีดดั ตนพืน้ ฐานการฝกv หดั เบอื้ งตน% ของนาฏศลิ ปไT ทย

10 ใบความรทู) ่ี 2 เรอ่ื ง การฝกB หัดนาฏศิลปไG ทยเบื้องต)น นาฏศิลปTไทยเปZนศิลปะการฟ•อนรำที่แสดงถึงเอกลักษณIของชาติไทย ซึ่งมีความอPอนช%อยงดงามของ ทPวงทPาการรPายรำตามจังหวะและทำนอง ตลอดจนทPาทางอากัปกิริยาตPางๆ ที่แสดงอารมณIและความรู%สึกของ ตัวละครไทย สื่อความหมายด%วยบทเจรจา ทPาทางและคำร%องเปZนลำนำ ทำให%ผู%ชมได%สนุกสนาน เพลิดเพลิน และบันเทิงใจ จนเกิดอารมณIคล%อยตามไปกับการแสดงละครไทยเรื่องนั้น ดังนั้นทPวงทPาการรPายรำและทPาทาง การแสดงออกตPางๆ จึงมีความสำคัญตPอการแสดงนาฏศิลปTไทยซึ่งมีเอกลักษณIที่ชัดเจน ในด%านของทPารำไทย ทส่ี ามารถแบPงออกเปZน 2 แบบ คอื ทาP รำในการแสดงโขนและละคร และทPารำในการแสดงระบำ รำ ฟ•อน 1. ทPารำนาฏศลิ ปไT ทยในการแสดงโขนและละคร การแสดงของไทยท้ังโขนและ ละครน้นั ทPารำท่ีใชใ% นการแสดงสามารถจำแนกออกเปZน 4 ประเภท คอื 1.1 ทPารำที่เปZนแบบฝvกหัดเบื้องต%น ได%แกP การรำเพลงช%า เพลงเร็ว รำแมPบทของตัวพระ ตัวนาง และการฝกv หัดแมทP Pาของตวั ยักษIและลงิ ในการแสดงโขนละคร 1.2 ทPารำที่ประกอบเพลงหน%าพาทยI แบPงออกเปZนเพลงหน%าพาทยIธรรมดา และเพลงหน%าพาทยI ชั้นสูง ผู%ฝvกหัดทั้งตัวพระ ตัวนาง ตัวยักษI และตัวลิง จะต%องฝvกหัดเพื่อสามารถนำไปใช%ประกอบการแสดงตาม บทบาทในเนื้อเรื่อง เชPน ฝvกรำและเต%นเพลงหน%าพาทยIเชิดเพื่อใช%รำในบทที่ต%องเดินทางไปมา หรือฝvกหัดรำ เพลงโอดในบทบาทที่ตอ% งแสดงอารมณIโศกเศรา% รอ% งไหแ% ละเสียใจ 1.3 ทPารำที่ประกอบการขับร%อง หรือที่เรียกวPา “รำบทและรำใช%บท” จะมีเนื้อร%องและเพลง ประกอบ โดยผู%แสดงจะต%องใช%ทPารำให%สอดคล%องกับความหมายและอารมณIตรงตามบทที่ขับร%องนั้น เชPน บท ขับร%องเพลงลีลากระทุPมในการรำใช%บทเกี้ยวพาราสีระหวPางเจ%าเงาะกับนางรจนาในตอนเสี่ยงพวงมาลัย ที่ผู%รำ จะต%องใช%บทและทPารำเพื่อสื่อความหมายแสดงให%เห็นถึงอารมณIและความรู%สึกของตัวละครที่สวมบทบาทอยูP ในเนื้อเรอ่ื ง 1.4 ทPารำที่เปZนการสื่อสารหรือภาษานาฏศิลปT หมายถึง ทPารำที่แสดงความหมาย เพื่อการ สือ่ สารใหผ% ูช% มไดท% ราบและเข%าใจบทบาทของผแ%ู สดง แบงP ออกเปZน 3 กลมุP คอื 1) ทาP รำทแ่ี สดงอริ ยิ าบถ เชPน ยืน เดนิ น่งั นอน มอง ได%ยนิ เปนZ ต%น 2) ทPารำที่แสดงความหมาย เชนP กลา% หาญ สญู หาย เปนZ ตน% 3) ทPารำท่แี สดงอารมณI เชPน ลา ไป ยมิ้ ดใี จ ดุรา% ย โกรธ รัก ปฏเิ สธ ชPวย เปนZ ต%น 2. ทPารำนาฏศิลปTไทยในการแสดง ระบำ รำ ฟ•อน การแสดงนาฏศิลปTไทยประเภทระบำ รำ ฟ•อน ทั้ง ที่เปZนแบบมาตรฐานและการแสดงพื้นเมืองนั้น จะมีการเลือกใช%ทPารำที่เปZนทPาแบบแผนและเปZนเอกลักษณI เฉพาะของตนเอง เชPน ระบำ รำ ฟ•อน ที่เปZนมาตรฐาน มักจะนิยมใช%ทPารำที่เปZนแบบแผนการรำของโขนละคร ประกอบขึ้นเปZนทPารำ สPวนระบำ รำ ฟ•อนที่เปZนการแสดงพื้นเมืองนั้น มักจะใช%ทPารำที่เปZนการแสดงออกถึง เอกลักษณเI ฉพาะของแตPละทอ% งถน่ิ ตามเหตปุ ^จจยั ดงั ตอP ไปน้ี 2.1 ทPารำที่มาจากความเชื่อศรัทธาเกี่ยวกับพิธีกรรม มีระบำ รำ ฟ•อนพื้นบ%านหลายชนิดที่ ประดิษฐIและปรับปรุงทPารำจากการประกอบพิธีกรรม ซึ่งมีการบรรเลงเพลงและผู%เข%ารPวมพิธีจะรPายรำเพื่อเซPน

11 ไหว% บวงสรวง บูชาอ%อนวอนขอให%เกิดความสุข ความอุดมสมบูรณIแกPชุมชนของตน เชPน การฟ•อนผีมดใน ภาคเหนอื เซง้ิ ตงั หวายในภาคอีสาน และการรำแมPศรขี องภาคกลาง 2.2 ทPารำที่มาจากสภาพชีวิต ความเปZนอยูP และอาชีพการงาน เปZนทPารำที่เกิดขึ้นและบPงบอกให% ทราบและรู%ถึงวิถีชีวิตความเปZนอยูP อาชีพการงานของผู%คนในแตPละภูมิภาค ซึ่งได%นำมาประดิษฐIสร%างสรรคIเปZน ระบำ รำ ฟ•อนขึ้น เชPน ฟ•อนสาวไหมของภาคเหนือที่แสดงให%เห็นถึงกรรมวิธีในการผลิตเส%นไหมเพื่อทอผ%า เซิ้ง แหยPไขPมดแดงที่แสดงให%เห็นถึงวิถีชีวิตการหาอาหารเพื่อบริโภคของชาวอีสาน และระบำรPอนแรPที่แสดงให%เห็น ถงึ อาชีพและทรัพยากรธรรมชาติในทอ% งถนิ่ ภาคใต% 2.3 ทPารำที่มาจากประเพณีและวัฒนธรรมการละเลPน เปZนทPารำที่แสดงให%เห็นถึงเอกลักษณIทาง ประเพณีและวัฒนธรรมการละเลPนของท%องถิ่น เชPน เซิ้งบั้งไฟเปZนประเพณีของชาวอีสาน รำเถิดเทิงเปZน วัฒนธรรมการละเลPนที่ได%จากประเพณีการบวชของชาวภาคกลาง แล%วพัฒนามาเปZนรูปแบบเพื่อการแสดง การ ฟอ• นดาบของชาวภาคเหนือ สPวนภาคใตท% ่ีเปZนศิลปะการละเลนP เชPน รำอาวุธ ลกั ษณะการเคล่ือนไหวของนาฏศลิ ปO แบPงออกได% 2 ลกั ษณะ คอื 1. ลักษณะการเคล่ือนไหวท่เี ลียนแบบ เชPน เลยี นแบบจากธรรมชาติของสัตวI 2. ลกั ษณะของการเคล่อื นไหวที่ประดิษฐเI ปZนแบบแผน ที่เรยี กวPา นาฏยศัพทI การฝ>กทักษะนาฏศิลปไO ทยเบอ้ื งต1น การฝvกหัดนั้นควรเริ่มจากการเตรียมพร%อมรPางกายให%สมบูรณIแข็งแรง การมีสัดสPวนสรีระที่ลงตัวยPอม นPาดูกวPาสรีระที่ไมPเหมาะสมกับการเรียนรำหรือเต%น ดังเชPนนักบัลเลPตIเมื่อจะเริ่มเรียนนั้น จะมีแพทยIทำหน%าท่ี คัดเลือกนักเรียนที่มีสรีระสวยงามสมบูรณIตามแบบอยPาง เชPน มีความสูงโปรPง ไหลPลูP กระดูกสันหลังตรง เปZน ต%น การคัดเลือกเชPนนี้จะเริ่มกระทำเมื่อหัดเรียน หากผู%ใดมีสรีระที่ไมPสามารถที่จะเรียนได%แล%วจะถูกตัดสิทธิ์ใน การเรียน เชPนเดียวกันกับนาฏยศิลปT ไทย เมื่อจะเริ่มเรียนนั้น จำเปZนที่เราจะต%องรู%วPาสรีระของเรานั้นเหมาะสม ที่จะเรียนในบทบาทใด เชPน พระ นาง ยักษI หรือลิง โดยมากแล%วครูจะเปZนผู%กำหนดให%นักเรียน โดยครูจะ ตรวจดูลักษณะใบหน%า ความสูง รูปรPาง หากผู%ที่มีความสูงโปรPง ใบหน%ายาว เมื่อแตPงหน%าแล%วมีความงามพอใช% ก็จะถูกให%ฝvกฝนในบทตัวพระ สPวนตัวนางก็จะเลือกผู%ที่มีใบหน%ากลม ใบหน%าสวยงามเหมาะกับที่จะใสPมงกุฎ รัด เกล%า หรือกระบังหน%า ผู%ที่มีหน%าตาดีมักได%รับการเอาใจใสPจากครูเปZนพิเศษ เพราะครูมุPงหวังที่จะให%หัดเพื่อเปZน ตัวเอก แตPหากวPาการมีหน%าตาที่งดงามโดยปราศจากความขยันฝvกซ%อมและเอาใจใสPในกระบวนทPารำให% สวยงาม บุคคลเหลPานั้นก็ไมPอาจจะเปZนตัวเอกที่สมบูรณIได%เลย เมื่อครูพิจารณาสรีระตามแตPบุคคลแล%ว ก็จะ แยกตามบทบาทเปZนหมวดเพื่อเตรียมความพร%อมทางรPางกาย เพื่อให%ได%สัดสPวนการรำที่งดงาม โดยบังคับ กล%ามเนื้อหรือกระดูกบางสPวนให%ผิดรูปไป รวมทั้งเปZนการบริหารเพื่อให%การเคลื่อนไหวเมื่อรำเปZนไปอยPาง ตPอเนือ่ งและมีพลงั

12 การดัดมอื แบบที่ 1 วิธีการดัดมอื แบบท่ี 1 1. ให%ผู%ฝvกทักษะนงั่ พบั เพียบเอาเท%าไปทางด%านขวา วางทอP นแขนซ%ายลงบนเขPาซ%าย ตัง้ มอื ซา% ยขึน้ 2. ใช%มอื ขวาจบั ปลายน้ิวมอื ซ%ายแล%วคอP ยๆดนั มอื เข%าหาลำแขน เงยหนา% ข้นึ 3. ปฏบิ ัตเิ ชPนเดมิ แตเP ปลยี่ นไปเปZนทำตรงขา% มอีกขา% งหนง่ึ หมายเหตุ โดยการดัดมือผู%ฝvกจะต%องนับเลข เชPน 1-10,1-50,1-100 เปZนต%น เพื่อเปZนการฝvกจังหวะและเปZน การฝกv กล%ามเนอ้ื

13 การดดั มอื แบบที่ 2 วิธีการดัดมือแบบท่ี 2 1. ดัดมือด1านขวานั่งตั้งเขPาขวา เท%าซ%ายพับปลายเท%าซ%ายไว%ใต%เขPาขวา นั่งตัวตรงยืดตัวขึ้น น้ำหนักอยูP ที่ก%นซ%าย ยื่นแขนขวาตึงให%ข%อศอกวางบนเขPาขวา ใช%มือซ%ายรวบจับปลายนิ้วมือขวา โดยให%นิ้วหัวแมPมือซ%ายกด ไว%ที่ข%อกลางของนิ้วมือขวา(นิ้วชี้ กลาง นาง ก%อย) พร%อมกับหักปลายน้ิวทั้งสี่มาที่ลำแขน หักข%อมือเข%าหาลำ แขน สวP นนว้ิ หวั แมPมอื ยื่นไปด%านหน%าหกั ขอ% แรกของนว้ิ หวั แมมP ือเข%าหาฝyามือ 2. ดัดมือด1านซ1ายนั่งตั้งเขPาซ%าย เท%าขวาพับปลายเท%าขวาไว%ใต%เขPาซ%าย นั่งตัวตรง ยืดตัวขึ้น น้ำหนัก อยูPที่ก%นขวา ยื่นแขนซ%ายตึงให%ข%อศอกวางบนเขPาซ%าย ใช%มือขวารวบจับปลายนิ้วมือซ%ายโดยให%นิ้วหัวแมPมือขวา กดไว%ที่ข%อกลางของนิ้วมือซ%าย(นิ้วชี้ กลาง นาง ก%อย) พร%อมกับหักปลายนิ้วทั้งสี่มาที่ลำแขน หักข%อมือเข%าหาลำ แขน สPวนนวิ้ หัวแมมP อื ย่ืนไปด%านหน%าหักขอ% แรกของน้วิ หัวแมPมือเข%าหาฝyามอื หมายเหตุ โดยการดัดมือผู%ฝvกจะต%องนับเลข เชPน 1-10,1-50,1-100 เปZนต%น เพื่อเปZนการฝvกจังหวะและเปZน การฝvกกล%ามเน้ือ

14 การดัดแขน แบบท่ี 1 การดดั แขน: เปZนการฝกv ทักษะเพ่ือใหม% แี ขนออP นเสริมให%การตัง้ มือดูสวยงามมากยงิ่ ข้ึน วิธีการดัดแขน แบบท่ี 1 1. ดัดแขนขวา ให%ผู%ฝvกทักษะนั่งชันเขPาขวาขึ้น นั่งตัวตรงยืดตัวขึ้น น้ำหนักอยูPที่ก%นซ%าย ยื่นแขนขวา ตึงให%ข%อศอกวางบนเขPาขวา ยกเท%าซ%ายขึ้นวางบนข%อมือของแขนขวา จากนั้นใช%มือซ%ายรวบจับปลายนิ้วมือขวา โดยให%นิ้วหัวแมPมือซ%ายกดไว%ที่ข%อกลางของนิ้วมือขวา(นิ้วชี้ กลาง นาง ก%อย) พร%อมกับหักปลายนิ้วทั้งสี่มาที่ ลำ แขน หักข%อมือเข%าหาลำแขน สPวนนิ้วหัวแมPมือยื่นไปด%านหน%าหักข%อแรกของนิ้วหัวแมPมือเข%าหาฝyามือ ใช%เท%า ซ%ายกดแขนขวาลงเลก็ นอ% ย 1. ดัดแขนซ1าย ให%ผู%ฝvกทักษะนั่งชันเขPาซ%ายขึ้น นั่งตัวตรงยืดตัวขึ้น น้ำหนักอยูPที่ก%นขวา ยื่นแขนขวา ตึงให%ข%อศอกวางบนเขPาซ%าย ยกเท%าซ%ายขึ้นวางบนข%อมือของแขนขวา จากนั้นใช%มือขวารวบจับปลายนิ้วมือ ซ%าย โดยให%นิ้วหัวแมPมือขวากดไว%ที่ข%อกลางของนิ้วมือขวา(นิ้วชี้ กลาง นาง ก%อย) พร%อมกับหักปลายนิ้วทั้งสี่มา ที่ ลำแขน หักข%อมือเข%าหาลำแขน สPวนนิ้วหัวแมPมือยื่นไปด%านหน%าหักข%อแรกของนิ้วหัวแมPมือเข%าหาฝyามือ ใช% เท%าขวากดแขนขวาลงเลก็ นอ% ย หมายเหตุ โดยการดัดแขนผู%ฝvกจะต%องนับเลข เชPน 1-10,1-50,1-100 เปZนต%น เพื่อเปZนการฝvกจังหวะและเปZน การฝกv กล%ามเน้ือ

15 การดัดแขน แบบที่ 2 การดัดแขน แบบที่ 2 : เปZนการฝvกทกั ษะเพอ่ื ให%มีแขนอPอนเสริมให%การตง้ั มือดสู วยงามมากยงิ่ ข้นึ วิธีการดดั แขน : 1. ใหผ% %ูฝvกทกั ษะนั่งชันเขPาท้ัง 2 ข%าง ใหส% %นเท%าชิดกนั จับมือสอดปลายนวิ้ ประสานกนั พลิกฝyามือออกแขนตึง 2. สอดแขนเข%าระหวPางเขPา ให%ข%อศอกอยูPตรงเขPา หนีบเขPาทั้งสองเข%าหากันเพื่อบีบข%อศอก ทั้งสองให% ชดิ กัน มอื จบั ประสานกันไวไ% มPใหห% ลุดจากกนั ยืดตัวขึ้น หน%าตรง หมายเหตุ โดยการดัดแขนผู%ฝvกจะต%องนับเลข เชPน 1-10,1-50,1-100 เปZนต%น เพื่อเปZนการฝvกจังหวะและเปZน การฝvกกลา% มเน้ือ

16 การดัดข1อมอื และแขน วธิ ีการดดั ข1อมอื 1. ให%ผู%ฝvกทักษะนั่งในทPานั่งยองๆ โดยให%เขPาลอยจากพื้น จากนั้นท%าวแขนทั้งสองข%างไปข%างหน%าให% ศอกทั้งสองข%างตรงกับเขPาทั้งสองข%าง ระยะการท%าวแขนให%ตรงกับหัวไหลPของตัวเอง โดยให%ปลายนิ้วชี้ไป ขา% งหนา% มอื ทัง้ สองข%างหาP งกันเลก็ น%อย แขนท้ังสองเหยยี ดตึง 2. จากนั้น ทิ้งน้ำหนักที่เขPาทั้งสองพร%อมกับใช%เขPาดันศอกไปข%างหน%าให%ได%มากที่สุด แล%วโน%มตัวไป ด%านหน%า การดัดในลักษณะน้ีจะไดท% ัง้ การดดั แขนและการดัดขอ% มอื ไปพร%อมๆกัน หมายเหตุ โดยการดัดข%อมือและแขนผู%ฝvกจะต%องนับเลข เชPน 1-10,1-50,1-100 เปZนต%น เพื่อเปZนการฝvก จังหวะและเปZนการฝกv กลา% มเน้ือ

17 การดัดหลงั การดัดหลงั : เปนZ การยืดกล%ามเนือ้ หลงั ให%ตรงเพ่อื บุคลิกภาพทีด่ ใี นการแสดง วิธีการดัดหลัง 1. ให%ผู%ฝvกเอื้อมมือทั้งสองข%างไปด%านหลัง โดยมือซ%ายเอื้อมไปบนไหลP มือขวาเอื้อมไปด%านหลังแล%ว พยายามให%มอื ทงั้ สองขา% งจับหรอื แตะกัน นง่ั ตวั ตรงหนา% ตรง 2. ทำเชนP เดยี วกันแตPสลับขา% งโดยเปลยี่ นเปนZ มือขวาเอ้อื มไปบนไหลP มือซา% ยเอื้อมไปขา% งหลงั หมายเหตุ โดยการดัดหลังผู%ฝvกจะต%องนับเลข เชPน 1-10,1-50,1-100 เปZนต%น เพื่อเปZนการฝvกจังหวะและเปZน การฝกv กลา% มเน้ือ

18 การดัดตวั การดัดตัว : เปนZ การฝกv ความยดื หยPุนของอวยั วะตาP งๆ ทำใหก% ลา% มเนอ้ื แขง็ แรงเพอ่ื พรอ% มทจี่ ะฝกv ปฏบิ ัติ วธิ กี ารดัดตัว 1. ใหผ% ฝู% กv คลา% ยทPานั่งขัดสมาธิ แตPไขว%ขาโดยเอาขาขวาทับขาซ%าย แล%วจบั ฝyาเทา% ทั้งสองข%างข้นึ มาไวท% ต่ี กั 2. เอามอื ท้ังสองวางไปกบั พน้ื แล%วคPอยๆ ขยับมอื ทลี ะนดิ ให%ไปดา% นหนา% พร%อมกบั พยงุ ตัวขนึ้ 3. เมือ่ ยน่ื มือไปสดุ แขนและยกตวั ขนึ้ ได%แล%วใหพ% ลกิ ตัวไปดา% นหนา% แล%วดัดหลงั เงยหนา% เลก็ นอ% ย หมายเหตุ โดยการดัดตัวผู%ฝvกจะต%องนับเลข เชPน 1-10,1-50,1-100 เปZนต%น เพื่อเปZนการฝvกจังหวะและเปZน การฝกv กลา% มเน้ือ

19 การดดั ขา วธิ ีการดัดขา 1. ดัดขาขวา ให%ผู%ฝvกนั่งพับเพียบ ในลักษณะทPานั่งแบบตัวพระ นั่งพับเพียบไปทางขวา แยกเขPาซ%าย ออกให%เท%าซ%ายวางหน%าหัวเขPาขวา ลำตัวตั้งตรง จากนั้นคPอยนอนลงให%ตัวระนาบกับพื้นโดยนำมือผสานกันท้ัง สองข%างแลว% ยืนแขนตึงเหนือศรี ษะ ดันฝามอื ออก 2. ดัดขาซ1าย ให%ผู%ฝvกนั่งพับเพียบ ในลักษณะทPานั่งแบบตัวพระ นั่งพับเพียบไปทางซ%าย แยกเขPาขวา ออกให%เท%าขวาวางหน%าหัวเขPาซ%าย ลำตัวตั้งตรง จากนั้นคPอยนอนลงให%ตัวระนาบกับพื้นโดยนำมือผสานกันท้ัง สองขา% งแลว% ยืนแขนตงึ เหนือศรี ษะ ดันฝามือออก หมายเหตุ โดยการดัดขาผู%ฝvกจะต%องนับเลข เชPน 1-10,1-50,1-100 เปZนต%น เพื่อเปZนการฝvกจังหวะและเปZน การฝกv กล%ามเน้อื

20 การดดั ขาและกดเกลียวขา1 ง วธิ ีการดัดขาและกดเกลียวข1าง 1. การดัดขาขวาและกดเกลียวข1างขวา ให%ผู%ฝvกนั่งในทPาคุกเขPา ดันหัวเขPาข%างขวา ไปด%านหลังให% สามารถกระดกได% จากนั้นใช%แขนขวาสอดไปด%านหลังของข%อเท%าข%างขวา ใช%ข%อมือดันขาขวาเข%าหาข%างลำตัว หกั ขอ% เทา% ขวาลง แลว% กดเกลียวขา% งขวาลงพร%อมท้งั เอยี งศีรษะข%างขวา มือซ%ายจับเอวข%างซ%าย 2. การดัดขาซ1ายและกดเกลียวข1างซ1าย ให%ผู%ฝvกนั่งในทPาคุกเขPา ดันหัวเขPาข%างซ%าย ไปด%านหลังให% สามารถกระดกได% จากนั้นใช%แขนขวาสอดไปด%านหลังของข%อเท%าข%างซ%าย ใช%ข%อมือดันขาซ%ายเข%าหาข%างลำตัว หกั ขอ% เทา% ซ%ายลง แล%วกดเกลียวข%างขวาลงพร%อมทง้ั เอยี งศรี ษะข%างซ%าย มอื ขวาจบั เอวขา% งขวา หมายเหตุ โดยการดัดขาและกดเกลียวข%าง ผู%ฝvกจะต%องนับเลข เชPน 1-10,1-50,1-100 เปZนต%น เพื่อเปZนการ ฝกv จงั หวะและเปนZ การฝvกกลา% มเน้ือ

21 ใบความร*ูที่ 3 เรอ่ื ง นาฏยศัพทAเบอ้ื งตน* ความหมายของนาฏยศัพทX ศิลปะการแสดง ระบำ รำ โขน ละคร พื้นฐานที่สำคัญของการแสดงอยูPที่การเรียนรู%ลีลาทPารำ ตาม แบบในวงการนาฏศิลปTไทย เรียกวPา “นาฏยศัพทI” ที่ต%องเรียนรู%การฝvกหัดเคลื่อนไหวสPวนตPางๆ ของรPางกาย ซึ่งเปZนทPาทางสงPางาม แสดงออกอยPางมีความหมายเฉพาะ และในการแสดงทPาทางการรำนาฏศิลปTไทยนั้น จะ มีพื้นฐานมาจากทPาคน ทPาธรรมชาติ และมาดัดแปลงปรับปรุงให%ประณีต งดงามอPอนช%อยเรียกวPา “ภาษาทPารำ ทางนาฏศิลปT” ฉะนั้นสิ่งที่เข%ามามีสPวนประกอบเปZนทPารำ และ การแสดงนาฏศิลปTไทยที่สำคัญก็คือ เรื่องของ นาฏยศัพทIและภาษาทPารำทางนาฏศิลปT เพื่อให%ผู%แสดงและผู%ที่ชมการแสดงเข%าใจในเรื่องของการแสดง นาฏศิลปTไทยมากยิง่ ขนึ้ นาฏยะ อาP นวPา นาด-ตะ-ยะ หมายถงึ เกีย่ วกับการฟ•อนรำ เกย่ี วกับการละคร ศัพทI อPานวาP สบั หมายถงึ เสยี ง คำ คำยากทต่ี %องแปล เมือ่ นำสองคำมารวมกันทำให%ไดค% วามหมายขึน้ มา คือวาP นาฏยศพั ทI อPานวาP นาด-ตะ-ยะ-สบั มผี ใ%ู ห%ความหมายนาฏยศัพทแI ตกตาP งกนั ไป ดงั นี้ ประทิน พวงสำลี (2514 : 163) กลPาววPานาฏยศัพทI หมายถงึ เกยี่ วกับการฟ•อนรำ เกยี่ วกบั การแสดง ละคร อาภรณX มนตรีศาสตรX และจาตุรงคX มนตรีศาสตรX (2517 : 180) กลPาววPา นาฏยศัพทI หมายถึง คำ ทใ่ี ช%ในวงการนาฏศลิ ปไT ทย สามารถสื่อความหมายกนั ไดท% กุ ฝาy ยในการแสดงตPาง ๆ อมรา กล่ำเจริญ (2535 : 107) กลPาววPา นาฏยศัพทI หมายถึง ศัพทIเฉพาะในทางนาฏศิลปT เปZนศัพทI ที่ใช%ในการแสดงทPาทาง และเปZนชื่อของลักษณะทPารำของไทย นาฏยศัพทIที่ใช%เกี่ยวกับทPารำไทยนั้นมีมาก ถ%า แยกตามลักษณะของการใช%จะแบงP ออกเปZน 3 หมวด คอื นามศัพทI กริ ยิ าศัพทI และนาฏยศพั ทIเบ็ดเตล็ด รานี ชัยสงคราม (2544 : 69) กลPาววPานาฏยศัพทI หมายถึง ศัพทIที่บัญญัติขึ้นไว%ในการฟ•อนรำ แสดง ลักษณะและการเคลื่อนไหวของรPางกายที่สัมพันธIกันอยPางตPอเนื่องดังนั้น นาฏยศัพทI คือ ศัพทIเฉพาะที่ใช% เรียกกันในวงการนาฏศิลปTไทย แทนทPาทางการเคลื่อนไหวของอวัยวะตPางๆของรPางกายที่ใช%ในการรำหรือการ แสดงนาฏศิลปTไทย

22 นาฏยศัพทแX บงL ออกไดเ1 ปนW 3 ประเภทคือ 1. นามศัพทX หมายถึง ศัพทIที่ใช%เรียกชื่อทPารำ หรือชื่อทPาที่บอกกริยากระทำของผู%นั้น เชPน ตั้งวง จีบ สลัดมอื มว% นมอื คลายมือ กรายมอื กระทบ กระดก ยกเท%า ก%าวเทา% กระท%ุง จรดเท%า ซอยเท%า สะดุดเท%า โยต% วั 2. กริ ิยาศัพทX หมายถึง ศพั ททI ่ีใชเ% รยี กในการปฏิบัติบอกอาการกิรยิ า 2.1 ศัพทIเสริม หมายถึง ศัพทIที่ใช%เรียกเพื่อปรับปรุงทPาที่ให%ถูกต%องสวยงามเชPน กันวง ลดวง สPง มือ ตึงมือ หักข%อ หลบศอก เปsดคาง กดคาง ทรงตัว ตึงไหลP กดไหลP ตึงเอวกดเกลียวข%าง ทับตัว หลบเขPา ถีบ เขPา แข็งเขPา กนั เขาP เปsดส%น ชักสน% 2.2 ศัพททI ่ใี ชเ% รียกเฉพาะขณะท่ีใช%ทPา 2.2.1 สPวนศรี ษะ คอ ไหลP เชPน เอียง ลกั คอ กลอP มไหลPเอียงไหลP 2.2.2 สวP นมอื แขนเชนP สะบดั มือ มว% นมอื คลายมอื กรายมือ ฉายมือ ปาดมือ 2.2.3 สPวนลำตวั ใชต% วั (ตัวพระใชเ% กลียวขา% ง ตัวนางใชเ% กลยี วหน%า) 2.2.4 สPวนขา เท%า ยืด ยุบ กระทบ (เขPาและก%น) ตบเท%า แตะเท%า วางหลัง กระทุ%ง วางส%น ฉายเทา% ซอยเทา% ขยัน้ เท%าและถดั เท%า 3. นาฏยศัพทXเบ็ดเตล็ด หมายถึง ศัพทIตPาง ๆที่ใช%เรียกในภาษานาฏศิลปTนอกเหนือไปจากนามศัพทI และกิริยาศัพทI เชPน จีบยาวจีบสั้น ลักคอ เดนิ มือ เอียงทางวง คืนตัว อPอน เหลี่ยม เหลี่ยมลPาง แมPทPา ทPาที ขึ้น ทาP ยนื ทาP ทลายทPา นายโรง พระใหญP –พระน%อย นางกษตั ริยI นางตลาด ผ%เู มยี ยนื เครอ่ื ง ลักษณะตาL ง ๆ ของนาฏยศพั ทX นาฏยศพั ทI แบงP ตามความเคล่อื นไหวสวP นตาP ง ๆ ของราP งกาย ไดแ% กP 1. สวP นศรี ษะ ไดแ% กP เอียง ลกั คอ เปsดคาง กดคาง เปนZ ต%น 2. สวP นแขน ได%แกP วง วงบน วงกลาง วงลาP ง วงหน%า วงบัวบาน เปZนต%น 3. สPวนมือ ได%แกP จีบ จีบหงาย จีบคว่ำ จีบหลัง จีบปรกหน%า จีบปรกข%าง จีบลPอแก%ว คลายมือ ม%วนมือ ตะแคงมอื สะบดั มอื หยิบจีบ สอดจบี แทงมือ สาP ยแขน เปZนตน% 4. สวP นลำตวั ได%แกP ทรงตัว ตึงไหลP กดไหลP ตีไหลP กลอP มไหลP นงั่ กระทบ เปZนต%น 5.สวP นเขาP และขา ไดแ% กP เหล่ียม จรดเท%า แตะเทา% ยกเทา% ประเทา% ตบเท%า เหล่ือมเท%า ซอยเท%า กระท%ุง เท%า ฉายเท%า กระดกหลงั กระดกเส้ยี ว ถดั เท%า สะดุดเท%า ประสมเทา% เปนZ ต%น

23 การฝก> ปฏิบัตินาฏยศพั ทXทLาตงั้ วง การฝก> ปฏบิ ัตินาฏยศัพทจX ะแบLงผูเ1 รยี นเปWน 2 กลุLม คอื ตัวพระ และ ตวั นาง 1. ต้งั วง คือ ลักษณะของการเหยยี ดแขนออกไปในลักษณะโค%งเล็กนอ% ย หกั ขอ% มือเข%าหา ลำแขน น้ิวทงั้ สี่เรยี งชิดตดิ กัน น้วิ หวั แมมP อื หกั เขา% ฝาy มอื เลก็ น%อย การต้ังวงมีหลายลกั ษณะ ดงั นี้ ตวั นาง ตัวพระ ตั้งวงบน คือ อาการยกลำแขนให%สูง ทอดลำแขนที่ตั้งให%ได%สPวนโค%งที่พองามตั้งไว%ข%างๆลำตัวให%ปลาย นว้ิ มือสงู เสมอแงPศีรษะ (พระ) หรือหางค้วิ (นาง) ตัวนาง ตัวพระ ตั้งวงกลาง คือ การยกลำแขนและทอดลำแขนที่ตั้งให%ได%สPวนโค%งที่พองาม ตั้งไว%ข%าง ๆ ลำตัวปลายนิ้ว มอื อยPูระดบั ไหลรP ะหวPางวงบนและวงลPาง

24 ตวั นาง ตัวพระ ตั้งวงลLาง คล%ายกับการตั้งวงบน เอามือทั้งสองข%างที่ตั้งวงไว%มาตั้งวงไว%ข%างลPางระดับชายพก หรือหน%า ทอ% ง หักขอ% มอื และพยายามให%แขนโคง% พองาม 3. ผสมเทา1 คอื การวางเทา% ให%ชิดกันตามลักษณะ ตัวนาง ตวั พระ ตวั นางจะวางเทา% ชดิ กัน แลว% นำเทา% ขา% งใด ข%างหนง่ึ เหลือ่ มขึน้ มาเล็กน%อยแลว% เชิด ปลายเทา% ทง้ั สองขา% งขนึ้ ขนึ้ ตัวพระจะวางส%นเทา% ชดิ กัน ปลายเทา% จะแยกออก โดยจะตอ% งนำส%นเท%าข%างใดข%าง หนึง่ ชิดกบั ตาตPมุ เทา% ของอีกขา% ง แล%วเชดิ ปลายเท%าทั้งสองข%างข้ึน

25 การปฏิบตั ิท่าราํ ประกอบเพลง เพลง ลลี าการต้ังวง แตงP เนอ้ื ร%อง โดย ครูวีรวัฒนI กาญจนัษฐายี ตงั้ วง ตงั้ วง ใหด% ี อยPามวั่ หลีหนี ตงั้ มือทันใด วงบน วงกลาง นน้ั ไซร% วงลPางนไี้ ง ดนู Pางามตา 3 ระดับ จงจำไวน% ะ ตรงแงศP ีรษะนัน้ คอื วงบน วงกลาง ต้ังไว% ท่ีไหลP วงลPางนน้ั ไง อยทูP ี่ชายพก วงพิเศษนนั้ มีอกี เยอะ จงจำไวเ% ถอะ มวี งบวั บาน อกี วงที่นาP งดงาม ทเ่ี ขากลาP วขาน วงหงายนี่เอย คลิปวีดีโอท่าทางประกอบการปฏิบตั ิ ท่าราํ ประกอบเพลงลีลา การตงั9 วง

ท่อนเพลง ต+งั วง 26 ท่อนเพลง ต+งั วง ปฏบิ ตั ดิ งั น<ี 1. การใชศ้ รี ษะ ตงั< ตรง 2. การใชม้ อื มอื ขวาตงั< วงระดบั แงศ่ รี ษะ มอื ซา้ ยจบั เอว 3. การใชเ้ ทา้ เทา้ ยVาํ ตามจงั หวะ ท่อนเพลง ต+งั วง ให้ดี ท่อนเพลง ต+งั วง ให้ดี ปฏบิ ตั ดิ งั น<ี 1. การใชศ้ รี ษะตงั< ตรง 2. มอื ทงั< สอง ตงั< มอื ไวร้ ะดบั วงบน 3. การใชเ้ ทา้ เทา้ ยVาํ ตามจงั หวะ ท่อนเพลง อยาP ม่ัวหลหี นี ท่อนเพลง อย่ามว3ั หลหี นี ปฏบิ ตั ดิ งั น<ี 1. การใชศ้ รี ษะตงั< ตรง 2. การใชม้ อื มอื ขวาตงั< วงระดบั วงกลาง แลว้ สา่ ยมอื ไปมา มอื ซา้ ยจบั เอว 3. การใชเ้ ทา้ เทา้ ยVาํ ตามจงั หวะ

ทLอนเพลง วงบน 27 ทLอนเพลง วงบน ปฏิบตั ดิ งั นี้ 1. การใชศ% ีรษะต้ังตรง 2. การใช%มือมือขวาต้งั วงระดับวงบน 3. การใชเ% ท%าเทา% ย่ำตามจงั หวะ ทLอนเพลง วงกลาง นน้ั ไซร1 ทอL นเพลง วงกลาง นั้นไซร1 ปฏบิ ตั ดิ ังนี้ 1. การใชศ% ีรษะตั้งตรง 2. มอื ทั้งสอง ตงั้ มือไว%ระดับ วงกลาง 3. การใช%เท%าเทา% ย่ำตามจังหวะ ทLอนเพลง วงลLางนไ้ี ง ทอL นเพลง วงลาL งนไ้ี ง ปฏบิ ตั ดิ ังนี้ 1. การใช%ศีรษะตั้งตรง 2. การใชม% อื ทงั้ 2 ข%างต้ังวงระดับวงลาP ง 3. การใช%เทา% เท%าย่ำตามจังหวะ

ทLอนเพลง ดูนLางามตา 28 ทอL นเพลง ดูนาL งามตา ปฏิบัตดิ ังนี้ 1. การใช%เอยี งขวา 2. การใชม% ือขวาตั้งวงหงายระดับแงศP รี ษะ มือซา% ยตง้ั วงระดับวงปาก 3. การใช%เท%าเท%าย่ำตามจงั หวะ ทLอนเพลง 3 ระดบั ทLอนเพลง 3 ระดับ ปฏิบตั ดิ ังนี้ 1. การใชศ% รี ษะตั้งตรง 2. มือขวา ตั้งมือชูเลขสาม ยื่นมาข%างหน%า มือซา% ยจับเอว 3. การใช%เท%าเท%าย่ำตามจงั หวะ ทLอนเพลง จงจำไวน1 ะ ทอL นเพลง จงจำไวน1 ะ ปฏบิ ตั ดิ ังน้ี 1. การใช%ศีรษะต้ังตรง 2. การใช%มอื ซ%ายช้ี ตะแขลงมอื เขา% หา ศีรษะของตนเอง มอื ขวาจับเอว 3. การใช%เท%าเทา% ยำ่ ตามจังหวะ

ทLอนเพลง วงกลาง ตัง้ ไว1 ที่ไหลL 29 ทLอนเพลง วงกลาง ต้ังไว1 ท่ีไหลL ปฏิบตั ิดังน้ี 1. การใช%ศรี ษะต้งั ตรง 2. มือทั้งสอง ตัง้ มือไว%ระดับ วงกลาง 3. การใชเ% ท%าเทา% ย่ำตามจงั หวะ ทอL นเพลง วงลาL งน้ันไง อยLทู ่ีชายพก ทอL นเพลง วงลLางน้นั ไง อยูLท่ชี ายพก ปฏิบตั ดิ ังน้ี 1. การใชศ% ีรษะตั้งตรง 2. การใช%มอื ท้ัง 2 ขา% งตงั้ วงระดบั วงลาP ง 3. การใชเ% ท%าเท%ายำ่ ตามจังหวะ ทอL นเพลง วงพิเศษนั้นมีอีกเยอะ ทอL นเพลง วงพิเศษนนั้ มีอกี เยอะ ปฏิบตั ิดงั น้ี 1. การใช%ศีรษะ เอยี งขวา 2. การใชม% ือซา% ยต้งั หงายฝามอื ข้ึน แลว% ผายมอื ไปทางดา% นซา% ย มือขวาจับเอว 3. การใชเ% ทา% เทา% ย่ำตามจงั หวะ

ทLอนเพลง จงจำไว1เถอะ 30 ทอL นเพลง จงจำไว1เถอะ ปฏิบัตดิ ังน้ี 1. การใช%ศีรษะต้ังตรง 2. การใช%มอื ซ%ายชี้ ตะแขลงมือเข%าหา ศรี ษะของตนเอง มือขวาจบั เอว 3. การใช%เท%าเท%าย่ำตามจังหวะ ทอL นเพลง มวี งบัวบาน ทLอนเพลง มวี งบวั บาน ปฏบิ ัติดงั นี้ 1. การใช%ศีรษะต้ังตรง 2. การใชม% อื ทง้ั 2 ข%างตงั้ วงหงาย ระดบั แงPศรี ษะ 3. การใช%เท%าเทา% ยำ่ ตามจงั หวะ ทอL นเพลง อกี วง ทอL นเพลง อกี วง ปฏบิ ตั ิดังน้ี 1. การใช%ศีรษะ เอยี งซา% ย 2. การใชม% ือซ%ายชี้ ตะแขลงออกอยูรP ะดับ ศรี ษะของตนเอง มอื ขวาจับเอว 3. การใชเ% ท%าเทา% ยำ่ ตามจงั หวะ

ทLอนเพลง ท่ีนLางดงาม 31 ทอL นเพลง ท่ีนLางดงาม ปฏิบัตดิ ังน้ี 1. การใชเ% อียงขวา 2. การใช%มือขวาต้งั วงหงายระดบั แงPศีรษะ มอื ซ%ายต้ังวงระดบั วงปาก 3. การใช%เทา% เท%าย่ำตามจังหวะ ทอL นเพลง ทเี่ ขากลLาวขาน ทLอนเพลง ที่เขากลาL วขาน ปฏบิ ตั ดิ ังนี้ 1. การใชศ% รี ษะต้ังตรง 2. การใชม% ือท้งั 2 ข%างตัง้ วงระดับวงลPาง 3. การใช%เท%าเท%าย่ำตามจังหวะ ทLอนเพลง วงหงายน่ีเอย ทอL นเพลง อีกวง ปฏบิ ตั ดิ งั น้ี 1. การใช%ศีรษะ เอียงซา% ย 2. มอื ทง้ั 2 ตง้ั วงหงาย ระดบั ข%างลำดบั ตัว 3. การใช%เทา% เท%ายำ่ ตามจงั หวะ

32 การฝ>กปฏิบตั นิ าฏยศพั ทX ทาL จีบ การฝก> ปฏบิ ตั นิ าฏยศัพทจX ะแบLงผู1เรยี นเปWน 2 กลุมL คอื ตัวพระ และ ตวั นาง 1. จีบ คือ การใช%น้วิ หวั แมมP อื จรดข%อสุดทา% ยของปลายน้ิวชี้ สวP นนว้ิ กลาง น้ิวนางน้ิวกอ% ย เหยยี ดตงึ หกั ขอ% มือเขา% หาลำแขน จบี มหี ลายลกั ษณะ ดังน้ี ตวั นาง ตัวพระ จีบหงาย คอื จบี ทเ่ี ปนZ ลักษณะของการหงายข%อมือขนึ้ หักขอ% มอื เข%าหาลำแขน ให%ปลายน้วิ ชขี้ ้นึ ด%านบน ตัวนาง ตวั พระ จีบคว่ำ คือ จีบท่เี ปนZ ลักษณะของการคว่ำมอื ลง หักข%อมอื ลงปลายน้ิวชี้ลงลPาง

33 ตวั นาง ตวั พระ จีบสLงหลัง คือ ลักษณะของการสPงลำแขนเหยียดตึงไปด%านหลัง ให%มือหPางจากลำตัวพอสมควรหงายฝyามือ ขึ้น หกั ข%อมอื เข%าหาทอP นแขนดา% นใน ตัวนาง ตัวพระ จีบปรกหน1า คือ การจีบหงายแล%วงอแขนขึ้นเกือบตั้งฉากหันจีบเข%าหาหน%าผากหรือยกมือจีบขึ้นสูง ระดับใบหนา%

34 ตวั นาง ตวั พระ จีบปรกข1าง คอื การจีบคลา% ยจบี ปรกหน%า แตลP ำแขนจะอยูดP %านข%าง ยกมือจบี ขน้ึ สงู ระดบั ศีรษะ ตัวนาง ตัวพระ จีบลLอแก1ว คือ การแบมือเหยียดนิ้วให%ตึงทั้งสี่นิ้ว แล%วงอนิ้วกลางเข%ามาใช%นิ้วหัวแมPมือทับลงไปบน นว้ิ กลางตรงเลบ็ พอดี แลว% กรีดนิ้วที่เหลือใหต% งึ สPวนน้ิวกลางกบั นว้ิ หวั แมมP ือนน้ั ตอ% งมีลกั ษณะเปZนวงกลม

35 การปฏิบตั ิท่าราํ ประกอบเพลง ทำนอง โอเ% จา% พวงมาลัย เพลง นาฏลีลาการจีบ แตPงเน้อื รอ% ง โดย ครวู ีรวฒั นI กาญจนัษฐายี โอ%นาฏลีลา นำพวกเรามาฝกv ทPาจบี (ซ้ำ) ตัง้ นิว้ โปงy จรด กบั น้วิ ชี้ น้ิวท่เี หลอื กรีดกราย นัน้ จีบหงายน่ีหนา (ซ้ำ) ตัง้ มอื หงายขนึ้ บนใหเ% ขาดลใจ คว่ำมือลงท้ิงไป จีบคว่ำ เจา% จะรำ เราวPานาP ชม จีบปกขา% งใหง% ามวไิ ล (ซำ้ ) แลว% จีบลอP แกว% ใหง% ามเอย จบี สงP หลัง เถดิ หนา โอละหนาP ยหนอP ยเอย จีบปกหนา% ให%ชน่ื ใจ เอิงเออเอPอเออ เอ‡ย โอ ละหนPาย เอ%อเออP เออ% เอย เออ% เออเองิ เอย คลิปวีดีโอท่าทางประกอบการปฏิบตั ิท่าราํ ประกอบเพลงลีลา นาฏลลี าการจบี

ทLอนเพลง โอ1นาฏลลี า 36 ทอL นเพลง โอน1 าฏลลี า ปฏบิ ตั ิดังนี้ 1. การใชเ% อียงขวา 2. การใชม% อื ขวาจีบหงายระดับชายพก มือซ%ายจบี หงายระดบั วงกลาง ขา% งลำตัว 3. การใช%เท%าเท%ายำ่ ตามจังหวะ ทอL นเพลง นำพวกเรามาฝ>กทาL จบี ทLอนเพลง นำพวกเรามาฝก> ทาL จีบ ปฏิบตั ิดังน้ี 1. การใช%เอยี งซา% ย 2. การใชม% อื ซา% ยจีบหงายระดบั ชายพก มือขวาจบี หงายระดบั วงกลาง ขา% งลำตวั 3. การใชเ% ท%าเท%าย่ำตามจังหวะ ทอL นเพลง ตั้งนว้ิ โปsง จรด กบั น้วิ ชี้ ทLอนเพลง ตั้งนิ้วโปsง จรด กับน้ิวชี้ ปฏบิ ัตดิ งั นี้ 1. การใชศ% รี ษะ เอียงซ%าย 2. มอื ขวาต้ังมือตะแขงจีบ ระดับหน%า มือ ซา% ยจบั เอว 3. การใชเ% ทา% เทา% ย่ำตามจงั หวะ

ทLอนเพลง นวิ้ ทเ่ี หลอื กรดี กราย 37 ทLอนเพลง นิ้วทเ่ี หลอื กรีดกราย ปฏิบตั ิดงั น้ี 1. การใช%ต้ังตรง 2. การใช%มอื ทง้ั สองตะแขง จบี ระดับหนา% 3. การใช%เท%าเท%ายำ่ ตามจงั หวะ ทอL นเพลง ต้ังมอื หงายขึ้นบนใหเ1 ขาดลใจ ทLอนเพลง นำตั้งมอื หงายขึ้นบนให1เขาดลใจปฏบิ ตั ิ ดังนี้ 1. การใช%เอียงซ%าย 2. การใช%มอื เหยียดตงึ ระดับไหลP ยดื แขน ไปด%นหน%า จบี หงายข้นึ 3. การใชเ% ทา% เท%าย่ำตามจงั หวะ ทอL นเพลง น้ันจีบหงายน่หี นา ทอL นเพลง นัน้ จบี หงายนี่หนา ปฏบิ ัติดงั นี้ 1. การใช%ศีรษะ ตงั้ ตรง 2. ตงั้ มือทั้งจบี อยPูระดับวงกลาง หงายจบี ขึน้ 3. การใช%เท%าเทา% ย่ำตามจงั หวะ

ทLอนเพลง จบี ควำ่ เจ1าจะรำ เราวLานLาชม 38 คว่ำมอื ลงทิง้ ไป ทอL นเพลงจีบคว่ำ เจา1 จะรำ เราวาL นาL ชม ควำ่ มือ ลงท้ิงไป ปฏบิ ตั ิดังน้ี 1. การใช%ศีรษะ ต้ังตรง 2. ตัง้ มอื ท้ังจบี อยรPู ะดบั วงกลาง แล%วควำ่ จีบลง 3. การใชเ% ทา% เทา% ยำ่ ตามจังหวะ ทอL นเพลง จีบสLงหลงั เถดิ หนา ทLอนเพลง นำจบี สงL หลงั เถดิ หนา ดังน้ี 1. การใช%เอยี งขวา 2. การใช%มือทง้ั สองจีบไปดา% นหลัง 3. การยำ่ เทา% โดยสอดเทา% ขวาไปดา% นหลัง แล%วกระทงุ% เทา% เพ่ือสลบ% เทา% ซา% ยมาวางหลัง หมายเหตุ การปฏบิ ัติ ทาL นจี้ ะทำโดยการสลับซ1าย ขวา ไปมา ตามจังหวะเพลง ทอL นเพลง จีบปกข1างใหง1 ามวิไล ทอL นเพลง น้ันจีบหงายนห่ี นา ปฏบิ ตั ิดังนี้ 1. การใช%เอยี งขวา 2. การใชม% อื ทั้งสอง ตะแขงจีบดา% นขา% ง ศีรษะ หักข%อมอื ลง 3. การย่ำเทา% โดยสอดเท%าขวาไปดา% นหลงั แล%วกระทุ%ง เท%าเพ่ือสลบ% เท%าซ%ายมาวางหลงั หมายเหตุ การปฏบิ ตั ิ ทาL นี้จะทำโดยการสลบั ซา1 ย ขวา ไปมา ตามจังหวะเพลง

ทอL นเพลง จบี ปกหนา1 ใหช1 นื่ ใจ 39 ทLอนเพลง จีบปกหนา1 ใหช1 น่ื ใจ ปฏิบัตดิ งั นี้ 1. การใชเ% อียงขวา 2. การใช%มอื ทั้งสอง ตะแขงจบี ดา% นหนา% หกั ข%อมือเขา% หาหน%าของตนเอง 3. การยำ่ เทา% โดยสอดเท%าขวาไปดา% นหลงั แลว% กระท%งุ เท%าเพอ่ื สล%บเท%าซ%ายมาวางหลงั หมายเหตุ การปฏิบตั ิ ทLานจี้ ะทำโดยการสลับซา1 ย ขวา ไปมา ตามจงั หวะเพลง ทLอนเพลง แลว1 จีบลLอแกว1 ให1งามเอย ทอL นเพลง นำจบี สLงหลงั เถิดหนา ดงั น้ี 1. การใช%ศีรษะตัง้ ตรง 2. มอื ทง้ั สองจบี ลอP แก%ว โดยการนำนวิ้ โปyง จรดกับปลายนิว้ กลางใหม% ลี ักษณะเปZนวงกลม หงาย มือจบี ขึน้ อยรPู ะดับข%างระดับตัว 3. การใชเ% ท%าเท%ายำ่ ตามจังหวะ ทLอนเพลง จีบปกขา1 งใหง1 ามวไิ ล ทLอนเพลง น้นั จีบหงายน่หี นา ปฏบิ ตั ิดงั น้ี 1. การใช%เอยี งขวา 2. การใชม% ือทง้ั สอง ตะแขงจบี ดา% นขา% ง ศรี ษะ หกั ข%อมอื ลง 3. การย่ำเทา% โดยสอดเทา% ขวาไปดา% นหลงั แลว% กระทุง% เท%าเพอ่ื สลบ% เท%าซ%ายมาวางหลัง หมายเหตุ การปฏิบตั ิ ทLานจ้ี ะทำโดยการสลับซา1 ย ขวา ไปมา ตามจงั หวะเพลง

40 การฝ>กปฏิบัตินาฏยศพั ทX สLวนเทา1 การฝ>กปฏิบัตนิ าฏยศัพทจX ะแบงL ผู1เรยี นเปนW 2 กลุLม คอื ตวั พระ และ ตวั นาง 1. ผสมเท1า คือ การวางเท%าให%ชิดกนั ตามลกั ษณะ ตวั นาง ตัวพระ ตัวนางจะวางเท%าชิดกัน แล%วนำเท%าขา% งใด ขา% งหนง่ึ เหล่อื มขน้ึ มาเลก็ น%อยแลว% เชดิ ปลายเทา% ทง้ั สองขา% งข้นึ ขนึ้ ตัวพระจะวางส%นเท%าชิดกนั ปลายเท%าจะแยกออก โดยจะตอ% งนำส%นเทา% ขา% งใดขา% ง หน่งึ ชดิ กบั ตาตPุมเทา% ของอีกข%าง แล%วเชิดปลายเทา% ทง้ั สองข%างขึ้น 2. ประเทา1 เปZนการยอP เขPาขา% งท่เี ท%ายืนรบั น้ำหนกั สPวนเทา% อกี ข%างหนึ่งวางเหลอ่ื มข%างทย่ี ืน โดยวางส%น เท%าติดพนื้ และใช%จมกู เทา% แตะพน้ื เบาๆแลว% ยกขึน้ ตัวนาง ตัวพระ ประเท1า คือ การยPอตัวลง แล%วถPายน้ำหนักให%มาอยูPขาซ%าย (ประเท%าขวา) ยPอเขPา ยืด– ยุบ พอยุบลงแล%ว ก็ดึงปลายนิ้วเท%าทั้งห%านิ้วขึ้นมาให%มากที่สุด แล%วกระดกปลายเท%าขึ้น (เชิดจมูกเท%า) โดยการใช%ส%นเท%ายันพื้นไว% แล%วจึงตบเท%าขวาลงที่พื้นเบาๆและยกขึ้น เวลาตบเท%าลงไปจะต%องใช%จมูกเท%า อยPาใช%ปลายนิ้วเท%า การจะยก

41 เท%าขึ้นมานั้น ต%องยกขึ้นมาในลักษณะกระชากเขPาขึ้นมาเล็กน%อย การประเท%าซ%ายก็ปฏิบัติเชPนเดียวกับเท%าขวา การประเทา% นม้ี ีความสมั พนั ธIอยPูที่ ยืด-ยบุ -ประ-ยก ต%องเปนZ จังหวะท่ตี ดิ ตอP จึงจะใช%ได% ตวั นาง หัวเขาP ชดิ กนั ปลายเท%าชี้ไปด%านหน%า ตวั พระ หัวเขาP แยกออกจากกัน ปลายเทา% ที่ประเฉียงออกไปดา% นข%าง 5. ยกเท1า เปZนกรยิ าตอP จากการประเท%า โดยยกเทา% ขึ้นดา% นหน%าให%ฝyาเทา% ขนานกบั พ้นื ตวั นาง ตวั พระ ยกเทา1 คือ การยกเท%าขึ้นมาเหนือพ้นื ฝาy เท%าขนานกับพ้นื เชดิ ปลายเท%าขนึ้ ยอP เขPาเล็กน%อย ตวั นาง ยกเท%าสงู ระดบั หน%าแข%งของเท%าทยี่ ืนรบั นำ้ หนักเชดิ ปลายน้ิวเท%าขึน้ ให%เฉียงปลายเทา% เลก็ น%อยไมPกนั เขPา ตัวพระ ยกเท%าสงู ระดบั หน%าแขง% กันเขPาออกใหเ% ห็นเหลี่ยมขาเปนZ มุมฉาก และเปsดหนา% เท%าออกทางดา% นหน%า 6. ก1าวเท1า คือ การก%าวเท%าข%างใดข%างหนึ่งไปข%างหน%า เปsดส%นเท%าหลัง ทิ้งน้ำหนักตัวไปด%านหน%ายPอ เขาP เลก็ นอ% ย การกา% วเท%า มีหลายลักษณะ ดังนี้ ตัวนาง ตวั พระ กา1 วหน1า คือ การยกเท%าข%างหนง่ึ วางไปข%างหนา% ใหน% ำ้ หนักของลำตัวอยูPทเี่ ทา% หนา% เปsดสน% เทา% หลัง

42 ตัวนาง การยกเทา% ข%างหนึง่ วางไปขา% งหน%าใหน% ้ำหนกั ของลำตัวอยPูทเ่ี ท%าหน%า เปดs ส%นเท%าหลงั ยPอตัวลง เขาP ชดิ กนั ตัวพระ การยกเทา% ข%างหนง่ึ วางไปขา% งหน%าใหน% ้ำหนกั ของลำตัวอยPทู เ่ี ทา% หน%า เปดs สน% เทา% หลัง ยอP ตวั ลงกันเขาP ออกเล็กน%อย ดูสงาP 7. กระท1ุงเท1า คือ ลกั ษณะของการยกเทา% ทอ่ี ยดูP า% นหลังแลว% กระแทกจมูกเท%าลงบนพนื้ ดา% นหลงั ตัวนาง ตวั พระ ตวั นาง วางเทา% หาP งกันเลก็ นอ% ยยPอเขาP ทั้งสอง ตัวพระ วางเทา% หPางกัน กันเขPาออก ยPอเขาP ทัง้ สอง 8. กระดกเทา1 คอื ลกั ษณะของการยกเท%าขึน้ ทางดา% นหลัง เปนZ การกระทำตPอเนอ่ื งจากการกระทุง% เทา% แลว% ยกขน้ึ โดยสPงเขPาไปด%านหลังให%มากทีส่ ดุ ปลายเท%าช้ลี ง การกระดกเท%ามหี ลายลักษณะ ดังน้ี ตัวนาง ตัวพระ กระดกหลงั คือ การยกเทา% ขึน้ ทางด%านหลงั พยายามให%ส%นเทา% ตดิ กับก%นหรือเกอื บตดิ กน% โดยการสงP เขาP ไปด%านหลัง ตัวนาง หนีบนPองพยายามสงP ไปขา% งหลงั ตัวพระ กันเขาP ออกไปให%กวา% ง

43 การปฏิบตั ิท่าราํ ประกอบเพลง ทำนอง รำวงดาวพระศุกรI เพลง รอ% ง รำ ฝvกเทา% แตPงเนอื้ รอ% ง โดย ครูวรี วัฒนI กาญจนัษฐายี มา มา รำ ร%องเพลงรำนำ มาฝvกรำเถิดหนา เรามาร%ูจัก การฝvกหดั สวP นเทา% นำเท%าผสมให%ดี ถงึ คลาวผสมแลว% ปะ นำเทา% ยกข้นึ ละให%งดงาม กา% วหน%าทร่ี ัก ทุกคนกระท%ุงและกระดกทันที ฝกv รำแบบนีน้ Pารักชนื่ ชม เทงP ปะˆ เทงP ปˆะ เทPงปˆะ มะ มาฝกv รำ กันใหส% ขุ ใจ รอ% ง รำ กนั ให% สนุก สุข เอย

44 ทอL นเพลง มา มา รำ ทLอนเพลง มา มา รำ ปฏิบัติดังนี้ 1. การใชเ% อียงขวา 2. การใช%มือซ%าย คว่ำเหยยี ดมือไป ขา% งหนา% เลก็ น%อย ทำทาP เรยี ก มอื ขวาจับเอว 3. การใช%เทา% เทา% ยำ่ ตามจังหวะ ทอL นเพลง รอ1 งเพลงรำนำ ทLอนเพลง ร1องเพลงรำนำ ดังนี้ 1. การใชศ% รี ษะเอยี งขวา 2. มือซ%ายทำหน%าป•องปาก มอื ขวาจบั เอว 3. การใชเ% ทา% ยำ่ ตามจังหวะ หมายเหตุ ศรี ษะจะเอยี งไปมา ตามจังหวะของเพลง ทLอนเพลง มาฝ>กรำเถดิ หนา ทLอนเพลง มาฝ>กรำเถิดหนา ปฏิบัตดิ ังน้ี 1. การใช%เอียงซ%าย 2. การใช%มือซา% ยตั้งวงบน มือขวาจีบ หงายระดบั ชายพก 3. การย่ำเท%า ตามจงั หวะ

ทLอนเพลง เรามารจ1ู กั 45 ทอL นเพลง เรามารูจ1 ัก ปฏิบตั ดิ ังน้ี 1. การใชศ% ีรษะต้งั ตรง 2. การใชม% อื สองชูนิ้วชีข้ ้ึน ชีเ้ ข%าหาศรี ษะ ของตนเอง 3. การใชเ% ทา% เทา% ย่ำตามจังหวะ ทLอนเพลง การฝก> หดั สLวนเท1า ทLอนเพลง การฝ>กหดั สวL นเทา1 ดงั น้ี 1. การใชศ% ีรษะเอียงซา% ย 2. การใชม% อื สองชนู ิว้ ช้ีขึ้น แล%วชี้ลงไปที่ เท%าของตนเอง 3. ผสมเท%าขวา ทLอนเพลง นำเท1าผสมใหด1 ี ทLอนเพลง มาฝก> รำเถดิ หนา ปฏิบตั ดิ ังน้ี 1. การใช%เอียงขวา 2. มือทั้งจบั เอว 3. ผสมเท%าขวา

ทอL นเพลง ถงึ คลาวผสมแล1วปะ 46 ทอL นเพลง ถึงคลาวผสมแล1วปะ ปฏบิ ตั ิดังนี้ 1. การใชเ% อียงขวา 2. มือท้ังจับเอว 3. ผสมเทา% ขวา และปะเท%าตามจงั หวะ เพลง ทLอนเพลง นำเท1ายกขนึ้ ละให1งดงาม ทอL นเพลง นำเท1ายกขน้ึ ละให1งดงาม ดงั น้ี 1. ศีรษะต้ังตรง 2. มอื ท้งั จับเอว 3. ยกเทา% ขวาข้ึน ยPอเขาซา% ยเล็กนอ% ย ทอL นเพลง ก1าวหน1าทีร่ ัก ทLอนเพลง ก1าวหน1าที่รกั ปฏิบัติดังนี้ 1. การใชเ% อียงขวา 2. มือทงั้ จบั เอว 3. กา% วเทา% ขวาไปด%านหน%า เท%าขวาวาง หลงั เปดs สน% เท%าเล็กน%อย

ทLอนเพลง ทกุ คนกระทุง1 และกระดกทันที 47 ทอL นเพลง ทกุ คนกระทงุ1 และกระดกทนั ที ปฏิบัติ ดังนี้ 1. ศีรษะตั้งตรง 2. มือท้งั จบั เอว 3. เท%าขวากา% วมาด%านหน%า เทา% ซา% ยวาง หลงั ทำทPากระทงุ% แล%วกระดกเท%าข้นึ ตามจงั หวะ เพลง ทอL นเพลง ฝก> รำแบบนน้ี Lารักชื่นชม ทLอนเพลง ฝ>กรำแบบนี้นาL รกั ชน่ื ชม ดงั น้ี 1. การใช%เอียงซ%าย 2. การใชม% ือซา% ยตง้ั วงบน มือขวาจบี หงายระดับชายพก 3. การยำ่ เทา% ตามจงั หวะ ทอL นเพลง เทงL ปะu เทงL ปะu เทLงปuะ ทLอนเพลง เทLงปะu เทLงปuะ เทLงปะu ปฏิบตั ิดังนี้ 1. ศีรษะปฏิบัติการลักคอ ซ%าย ขวา 2. มอื ทั้งจับเอว 3. สายสะโพกซ%าย ขวา ตามจังหวะเพลง 4. ผสมเท%าขวา พรอ% มตบเทา% ตามจงั หวะ