ผลงานนำเสนอประเภทบรรยาย_ไอที

การประชุมวชิ าการระดบั ชาติ PULINET ครัง้ ท่ี 10 : Library Transformation in a Disrupted World, 8 -9 มกราคม 2563, สานักหอสมุด มหาวทิ ยาลยั ทักษณิ Keyword: Library Data Warehouse, Collection Analysis, Book Use บทนา สานกั หอสมุดกลาง มหาวทิ ยาลัยศรีนครินทรวิโรฒ ได้พัฒนาระบบคลงั ขอ้ มลู หอ้ งสมดุ (CLDW : Central Library Data Warehouse) โดยนาข้อมลู จากระบบหอ้ งสมุดอตั โนมัติ (ALEPH) และระบบบรหิ ารจดั การ ประสทิ ธิภาพการศึกษา (SUPREME 2019) มาบรู ณาการรว่ มกนั ดว้ ยซอฟต์แวร์ Pentaho Business Analytic Platform เพื่อสรา้ ง Data Warehouse ได้เป็นระบบคลังข้อมูลห้องสมุดทส่ี ามารถใช้ในการวเิ คราะห์ข้อมูลลงไปใน มิติตา่ ง ๆ ทีส่ นใจ เช่น จานวนหนงั สอื ในห้องสมุดจาแนกตามคณะ /หลักสตู ร/สาขาวชิ า จานวนการใช้ประโยชน์ของ หนงั สือแยกตามคณะ/หลักสูตร/สาขาวิชา เปน็ ตน้ อกี ทงั้ ระบบดังกล่าวยงั เปดิ โอกาสให้คณะ/สาขาวชิ า สามารถนาขอ้ มลู ไป วิเคราะห์ นาเสนอ กาหนดตัวชว้ี ัด และใช้ในการบริหารจัดการ จากข้อมูลดงั กลา่ วทาให้เกดิ แนวความคิดในการนามาใช้วิเคราะห์หนังสือหมวด 370 (การศึกษา) ของหอ้ งสมุด เนือ่ งจากสถติ กิ ารยืมหนงั สือในหมวด 370 ทีผ่ ่านมาพบว่ามจี านวนการยืมมากที่สุด ประกอบกับการท่ี มหาวทิ ยาลยั ศรีนครินทรวโิ รฒ ก่อต้งั ขึน้ โดยมรี ากฐานมาจากโรงเรยี นฝึกหดั ครแู ละวิทยาลยั วชิ าการศกึ ษา ดงั น้ันผล การวิเคราะห์หนงั สือหมวด 370 (การศกึ ษา) ท่มี ีใหบ้ ริการในสานักหอสมดุ กลาง จะทาให้ทราบถงึ คณุ ภาพและปริมาณของ หนงั สอื ซง่ึ สามารถนาผลมาใช้บรหิ ารจดั การทรพั ยากรหรอื ปรบั ปรุงกระบวนการทางานไดอ้ ย่างเหมาะสม วตั ถปุ ระสงค์ เพือ่ วิเคราะหก์ ารใช้ประโยชน์หนงั สือหมวด 370 (การศึกษา) ขน้ั ตอนและวิธกี ารดาเนินงาน ในบทความนี้ จะอธบิ ายถึงข้นั ตอนการพฒั นาระบบ โดยแบง่ เป็น 2 ส่วนได้แก่ การพัฒนาระบบ คลงั ข้อมูลห้องสมดุ และการพฒั นาคลงั ข้อมูล : ระบบย่อย หมวด 370 (การศกึ ษา) ขน้ั ตอนการพฒั นาระบบคลงั ข้อมลู หอ้ งสมดุ (CLDW : Central Library Data Warehouse) มีดงั นี้ ขัน้ ตอนท่ี 1 วิเคราะห์ปญั หาและความต้องการของบรรณารกั ษ์ จากการศึกษาปญั หาและความตอ้ งการของบรรณารกั ษ์ โดยการสัมภาษณ์ พบว่า บรรณารักษ์มคี วามต้องการให้ระบบแสดงข้อมูล จานวนหนงั สอื แยกตามประเภทวสั ดุ สถานทจ่ี ัดเกบ็ คณะ/ภาควชิ า รวมถงึ จานวนการใชห้ นงั สือตามช่วงเวลาตา่ ง ๆ ข้นั ตอนท่ี 2 การพัฒนาและออกแบบระบบ มีขัน้ ตอนดังน้ี 1. ศึกษาวิธกี ารใชง้ านซอฟต์แวร์ - ซอฟตแ์ วร์ออกแบบโครงสร้างฐานขอ้ มูลเอสควิ แอลเพาเวอร์อารค์ เิ ทค (SQL Power Architect) - ซอฟตแ์ วร์ระบบจัดการฐานข้อมลู พีจีแอดมนิ (PgAdmin) - ซอฟต์แวร์แม่ขา่ ยเพนทาโฮเซริ ์ฟเวอร์ (Pentaho Server) - ซอฟต์แวร์จดั การข้อมูลเพนตาโฮดาต้าอินทีเกรชนั (Pentaho Data Integration)

การประชมุ วชิ าการระดับชาติ PULINET คร้ังที่ 10 : Library Transformation in a Disrupted World, 8 -9 มกราคม 2563, สานกั หอสมุด มหาวิทยาลยั ทกั ษณิ - ซอฟต์แวร์นาเสนอข้อมลู เเพนทาโฮสคมี มาเวริ ์คเบ้นช์ (Pentaho Schema Workbench) - ซอฟต์แวร์สรา้ งรายงานสรปุ ขอ้ มูลเพนทาโฮรีพอรท์ ดไี ซเนอร์ (Pentaho Report Designer) 2. ออกแบบโครงสรา้ งฐานขอ้ มูล ด้วยซอฟตแ์ วร์เอสคิวแอลเพาเวอรอ์ ารค์ ิเทค (SQLPower Architect) และสง่ ออกในรูปแบบชดุ คาสง่ั เอสควิ แอล (SQL) เพ่ือนาไปสรา้ งเป็นฐานขอ้ มลู 3. การสรา้ งฐานขอ้ มูลและการเพิม่ ขอ้ มลู ลงบนระบบคลังข้อมลู ดาเนินการสร้าง ฐานข้อมลู โดยใช้ชุดคาส่งั เอสคิวแอล (SQL) บนซอฟตแ์ วร์จัดการฐานขอ้ มลู พีจแี อดมิน (PgAdmin) - นาเข้าข้อมูลทรัพยากรและการใช้จากระบบห้องสมุดอัตโนมัติ โดยใช้ ซอฟต์แวร์จัดการข้อมลู เพนทาโฮดาต้าอินทีเกรชัน (Pentaho Data Integration) ซึง่ มีความสามารถในการเช่ือมโยง ขอ้ มูล จากหลายแหล่งขอ้ มลู นอกจากนยี้ งั สามารถจัดการขอ้ มูลให้อยู่ในรูปแบบตามโครงสร้างท่ไี ด้ออกแบบไว้ บน ฐานข้อมลู ของโพสทเกรสคิวแอล (PostgreSQL) เน่อื งจากฐานข้อมูลของระบบห้องสมุดอตั โนมัติ (ALEPH) มีการ จดั เกบ็ ข้อมูลแบบหลายตารางทม่ี ีความสัมพันธก์ ัน 4. ตรวจสอบความถูกต้องของข้อมูล ท่ีเพ่ิมลงในฐานข้อมูลด้วย ซอฟต์แวร์จัด ก า ร ฐานขอ้ มูลพีจีแอดมนิ (PgAdmin) และแก้ไขข้อมลู ให้ตรงตามโครงสรา้ งฐานข้อมูลด้วยซอฟตแ์ วร์จัดการข้อมูล เพน ทาโฮดาต้าอินทีเกรชนั (Pentaho Data Integration) 5. สร้างระบบแม่ข่ายสาหรับนาเสนอขอ้ มลู ดว้ ยการลงซอฟตแ์ วร์เพนทาโฮ เซริ ฟ์ เวอร์ (Pentaho Server) บนเคร่ืองแม่ขา่ ย โดยกาหนด URL: http://www.cldw.lib.swu.ac.th:8080 6. สรา้ งระบบการนาเสนอในรปู แบบตารางความสมั พนั ธ์ข้อมลู (Cube) ดว้ ย ซอฟตแ์ วร์เพนทาโฮสคมี มาเวริ ์คเบน้ ช์ (Pentaho Schema Workbench) 7. สรา้ งระบบการนาเสนอข้อมูลในรูปแบบรายงานสรปุ ข้อมูลด้วย ซอฟต์แวร์เพน ทาโฮรพี อรท์ ดีไซเนอร์ (Pentaho Report Designer) ข้ันตอนท่ี 3 ตรวจสอบความถูกต้องของข้อมูลและปรับปรงุ การแสดงผล เพ่ือให้ได้ผลลพั ธ์ที่ มคี วามถกู ต้องมากที่สุด ขัน้ ตอนที่ 4 นาเสนอผลการดาเนินงานการพัฒนาระบบแก่ผบู้ ริหารหอ้ งสมดุ และ บรรณารักษ์ โดยแสดงผลขอ้ มลู ที่สามารถระบุชว่ งปี ภาคการศกึ ษา ภาษา หรือระบุสถานทีจ่ ดั เกบ็ ได้ สามารถ จาแนกตามคณะ หรือประเภทของวัสดทุ ีม่ ใี ห้บรกิ าร รวมถึงจัดทารายงานในรปู แบบตา่ ง ๆ

การประชุมวิชาการระดบั ชาติ PULINET ครัง้ ท่ี 10 : Library Transformation in a Disrupted World, 8 -9 มกราคม 2563, สานักหอสมุด มหาวิทยาลยั ทักษณิ ภาพที่ 1 ตารางแสดงข้อมลู ภาพรวมรายการหนังสอื ท่ีมีการใช้งาน ภาพท่ี 2 แผนภูมภิ าพแสดงแนวโน้มการใชง้ านทรัพยากรห้องสมุดทงั้ หมด

การประชุมวิชาการระดบั ชาติ PULINET คร้งั ที่ 10 : Library Transformation in a Disrupted World, 8 -9 มกราคม 2563, สานกั หอสมดุ มหาวิทยาลัยทกั ษณิ ภาพที่ 3 การแสดงผลรายชือ่ หนังสอื 10 รายการที่ถกู ยมื มากที่สุด ข้ันตอนการพัฒนาคลงั ข้อมูล : ระบบย่อย หมวด 370 (การศกึ ษา) มีดงั น้ี ขัน้ ตอนท่ี 1 ศกึ ษาความตอ้ งการของบรรณารกั ษ์ จากการศึกษาปญั หาและความตอ้ งการของบรรณารกั ษ์ โดยการสมั ภาษณ์ พบว่า บรรณารักษ์มคี วามต้องการวิเคราะห์หนังสอื หมวด 370 (การศกึ ษา) โดยใช้ขอ้ มลู จานวนหนงั สอื ของหมวด 370 ท้ังหมด แยกเป็นหนงั สอื ภาษาไทยและภาษาต่างประเทศ จานวนหนังสอื แยกตามหมวดย่อยของหมวด 370 จานวนหนงั สอื ทีม่ ีการใช้งานและไม่มีการใช้งาน ซ่งึ มีเง่ือนไขดงั นี้ 1. ต้องการให้ระบบแสดงผลภาพรวมของหมวด 370 และหมวดย่อยของหนังสือหมวด 370 ซึง่ แบ่งออกเปน็ 9 หมวดย่อย ดงั น้ี เลขหมู่ เนื้อหาวิชา 370 – 370.9 การศึกษา ปรัชญาการศึกษา บทความเกย่ี วกับการศกึ ษา การวิจัย ทางการศกึ ษา ประวัตกิ ารศกึ ษา จิตวิทยาการศึกษา 371 - 371.8974 โรงเรยี นและกจิ กรรมของโรงเรียน 371.9 - 371.99 การศึกษาพเิ ศษ 372 – 372.99 การประถมศกึ ษา 373 – 373.99 การมธั ยมศกึ ษา 374 – 374.99 การศึกษาสาหรับผูใ้ หญ่ 375 – 375.99 หลักสูตร 378 – 378.99 การอุดมศกึ ษา 379 – 379.99 นโยบายทางการศึกษา 2. ต้องการให้ระบบแสดงผลปีพิมพข์ องหนงั สือ แบ่งออกเป็น 3 ชว่ ง ดังนี้ 2.1 หนังสอื ใหม่ มีปีพมิ พต์ ้ังแต่ พ.ศ. 2551 หรือ ค.ศ. 2008 ขึ้นไป

การประชมุ วชิ าการระดับชาติ PULINET ครง้ั ท่ี 10 : Library Transformation in a Disrupted World, 8 -9 มกราคม 2563, สานักหอสมุด มหาวิทยาลยั ทักษณิ 2.2 หนังสือเกา่ ปานกลาง มปี พี ิมพ์ระหวา่ ง พ.ศ. 2540-2550 หรือ ค.ศ. 1997-2007 2.3 หนังสือเก่า มีปีพิมพ์ระหว่าง พ .ศ. 2539 หรือ ค.ศ. 1996 ลงมาทั้งนี้ ข้อมูลท่ี นาเสนอเป็นข้อมูลถงึ วันที่ 12 กรกฎาคม 2562 ขั้นตอนที่ 2 ออกแบบและพัฒนาระบบย่อยหมวด 370 ภายใตร้ ะบบคลังขอ้ มลู ห้องสมุด (CLDW : Central Library Data Warehouse) มีขัน้ ตอนดังนี้ 1. นาเขา้ ข้อมลู ทรัพยากรและการใช้จากระบบห้องสมดุ อัตโนมัติ (ALEPH) ตรวจสอบ ความถูกต้องของข้อมูล สรา้ งคลงั ทรพั ยากรหมวดย่อย 370 ใหต้ รงตามที่ไดก้ าหนดไว้ ดว้ ยซอฟต์แวรเ์ พนทาโฮดาตา้ อินทีเกรชนั (Pentaho Data Integration) 2. สร้างระบบการนาเสนอในรปู แบบตารางความสมั พนั ธข์ ้อมลู (Cube) ดว้ ยซอฟตแ์ วร์ เพนทาโฮสคีมมาเวิร์คเบ้นช์ (Pentaho Schema Workbench) โดยเลือกข้อมูลท่ีได้มีการแก้ไขตามเงื่อน ไ ข ที่ กาหนดไว้ และเผยแพรข่ อ้ มลู บนซอฟตแ์ วร์เพนทาโฮเซริ ์ฟเวอร์ (Pentaho Server) 3. สรา้ งระบบการนาเสนอข้อมลู ในรปู แบบรายงานสรุปข้อมลู ดว้ ย ซอฟตแ์ วร์เพนทาโฮ รี-พอทดีไซเนอร์ (Pentaho Report Designer) และเผยแพร่ขอ้ มูลบนซอฟต์แวร์เพนทาโฮเซริ ์ฟเวอร์ (Pentaho Server) ขน้ั ตอนที่ 3 ตรวจสอบความถูกตอ้ งของการแสดงผล ความสมบูรณ์ของระบบ และปรบั ปรุง แก้ไขเพือ่ ให้การแสดงผลมคี วามถูกตอ้ งมากทสี่ ุด ขั้นตอนท่ี 4 นาเสนอระบบแกบ่ รรณารักษเ์ พอื่ นาไปใชป้ ระโยชน์ในการบรหิ ารจดั การ ทรัพยากรหมวดยอ่ ย 370 สรุปผล อภปิ รายผล ข้อเสนอแนะ และการนาไปใช้ประโยชน์ สรปุ ผล 1. รายงานผลเกี่ยวกับหนงั สือหมวด 370 (การศึกษา) และหมวดยอ่ ย สามารถจาแนกได้ว่า หอ้ งสมุดมีหนงั สือภาษาไทยและภาษาองั กฤษในหมวดดงั กลา่ ว และในหมวดยอ่ ยเปน็ จานวนเท่าใด และเม่อื จาแนก ตามปีพมิ พ์ท่ีกาหนด ทาให้ทราบถงึ สถานะของหนงั สือในหมวดนี้วา่ มีหนงั สอื เกา่ เก่าปานกลางหรอื ใหมเ่ ป็นจาน วน เทา่ ใด รวมถงึ แสดงผลทเ่ี ก่ยี วกับหนังสอื ที่มีการใชแ้ ละไม่มกี ารใช้ จงึ ขอนาเสนอเปน็ ตวั อย่าง ดงั นี้ 1.1 จานวนและการใช้หนงั สอื หมวด 370 1.1.1 หนังสือในหมวด 370 ท้ังหมด มีจานวนท้ังสิ้น 20,132 ช่ือเรื่อง 31,443 เล่ม จาแนกเปน็ หนังสือภาษาไทย จานวน 13,511 ช่ือเรื่อง 23,425 เล่ม และหนังสอื ภาษาตา่ งประเทศจานวน 6,621 ชอ่ื เรื่อง 8,018 เล่ม ผลการใช้หนังสอื หมวด 370 พบว่า มีการใชจ้ านวน 8,766 ช่อื เรอ่ื ง คดิ เปน็ ร้อยละ 44 ของหนังสอื ทัง้ หมด และมีการใช้ทง้ั หมด 100,775 ครง้ั และเป็นหนงั สือท่ไี ม่มีการใช้จานวน 11,366 ช่อื เร่ือง คิดเปน็ ร้อยละ 56 ของหนังสือทัง้ หมด

การประชมุ วชิ าการระดับชาติ PULINET ครั้งที่ 10 : Library Transformation in a Disrupted World, 8 -9 มกราคม 2563, สานกั หอสมดุ มหาวิทยาลัยทักษณิ เมอ่ื แยกเป็นหนงั สือภาษาไทย พบว่า มีการใช้ จานวน 6,369 ชอ่ื เร่ือง คิดเป็นรอ้ ยละ 32 ของหนงั สอื ท้ังหมด และเปน็ หนงั สอื ทีไ่ ม่มีการใช้จานวน 7,142 ช่ือเรือ่ ง คิดเป็นรอ้ ยละ 35 ของหนงั สอื ทั้งหมด สาหรับหนงั สือภาษาต่างประเทศมกี ารใช้ จานวน 2,397 ช่ือเรอื่ ง คิดเป็นร้อยละ 12 ของหนังสือท้ังหมด และเป็นหนงั สือทไ่ี มม่ กี ารใชจ้ านวน 4,224 ชื่อเรอื่ ง คิดเปน็ รอ้ ยละ 21 ของหนงั สือท้ังหมด จานวนการใช้ (ครงั้ ) หนังสือภาษาตา่ งประเทศ จานวนการใช้ (ครงั้ ) หนังสอื ภาษาไทย ภาพที่ 4 แผนภมู ิแสดงจานวนหนงั สือหมวด 370 แยกตามภาษาและการใช้ 1.1.2 หนงั สือหมวด 370 จาแนกตามปีพมิ พข์ องหนงั สอื 1) หนงั สือใหม่ (ปีพมิ พต์ ง้ั แต่ พ.ศ. 2551 หรอื ค.ศ. 2008 ขน้ึ ไป) มีจานวน 4,268 ชอ่ื เร่ือง 6,706 เลม่ แยกเป็นหนงั สือภาษาไทย 3,532 ช่ือเร่อื ง 5,862 เล่มและเปน็ หนังสือภาษาต่างประเทศ 736 ชือ่ เร่ือง 844 เลม่ ผลการใชห้ นงั สอื พบว่า มีการใชจ้ านวน 3,013 ชือ่ เร่อื ง คิดเป็นรอ้ ยละ 71 ของ จานวนหนงั สือใหม่ และไมม่ กี ารใชจ้ านวน 1,255 ชือ่ เรือ่ ง คิดเป็นร้อยละ29 ของจานวนหนงั สือใหม่ เ ม่ื อ แ ย ก เ ป็ น ห นั ง สื อ ภ า ษ า ไ ท ย พ บ ว่ า มี ก า ร ใ ช้ จ า น ว น 2,488 ช่ื อ เ รื่ อ ง คิดเป็นร้อยละ 58 ของจานวนหนังสือใหม่ และไม่มีการใช้จานวน 1,044 ชอื่ เรอ่ื ง คดิ เป็นร้อยละ 24 ของจานวน หนังสือใหม่ ส า ห รับ ห นัง สือ ภ า ษ า ต่ า ง ป ร ะ เ ท ศ พ บ ว่า มีก า ร ใ ช้จา น วน 525 ชื่อ เรื่ อ ง คิดเปน็ ร้อยละ 12 ของจานวนหนงั สอื ใหม่ และไมม่ กี ารใชจ้ านวน 211 ชอื่ เรื่อง คดิ เป็นร้อยละ5 ของจานวนหนงั สือ ใหม่

การประชุมวชิ าการระดับชาติ PULINET คร้งั ท่ี 10 : Library Transformation in a Disrupted World, 8 -9 มกราคม 2563, สานกั หอสมุด มหาวิทยาลยั ทักษณิ 2) หนงั สอื เกา่ ปานกลาง (ปีพมิ พ์ระหว่าง พ.ศ. 2540-2550 หรือ ค.ศ. 1997-2007) มีจา น วน 5,931 ช่ือเรื่อง 9,666 เล่ม แ ย ก เป็น ห นังสือ ภ า ษ า ไ ท ย 4,366 ชื่อ เร่ือ ง 7,901 เล่ม เป็น ห นังสือ ภาษาต่างประเทศ 1,565 ช่ือเร่ือง 1,765 เลม่ ผลการใช้หนังสือพบว่า มีการใช้จานวน 3,119 ช่ือเรื่อง คิดเป็นร้อยละ 53 ของ จานวนหนงั สอื เก่าปานกลาง และไม่มกี ารใชจ้ านวน 2,812 ช่อื เรื่องคดิ เปน็ รอ้ ยละ 47 ของจานวนหนังสอื เก่าปาน กลาง เ มื่ อ แ ย ก เ ป็ น ห นั ง สื อ ภ า ษ า ไ ท ย พ บ ว่ า มี ก า ร ใ ช้ จ า น ว น 2,341 ชื่ อ เ ร่ื อ ง คดิ เปน็ ร้อยละ 39 ของจานวนหนงั สือเก่าปานกลาง และไมม่ ีการใชจ้ านวน 2,025 ชือ่ เรื่อง คดิ เป็นรอ้ ยละ 34 ของ จานวนหนังสือเก่าปานกลาง ส า ห รั บ ห นั ง สื อ ภ า ษ า ต่ า ง ป ร ะ เ ท ศ พ บ ว่ า มี ก า ร ใ ช้ จ า น ว น 778 ชื่ อ เ รื่ อ ง คิดเป็นร้อยละ 13 ของจานวนหนงั สอื เกา่ ปานกลาง และไม่มกี ารใช้จานวน 787 ชอ่ื เร่ืองคิดเปน็ ร้อยละ 13 ของ จานวนหนังสอื 3) หนังสือเก่า (ปีพิมพ์ระหว่าง พ.ศ. 2539 หรือ ค.ศ. 1996 ลงมา) มีจานวน 9,933 ชือ่ เรอื่ ง 15,071 เลม่ แยกเป็นหนังสือภาษาไทย 5,613 ชื่อเรื่อง 9,662 เลม่ เป็นหนังสือภาษาตา่ งประเทศ 4,320 ชือ่ เรอื่ ง 5,409 เล่ม ผลการใช้หนังสือพบว่า มีการใช้จานวน 2,634 ชื่อเรื่อง คิดเป็นร้อยละ 27 ของ จานวนหนังสือเกา่ และไมม่ ีการใช้จานวน 7,299 ช่ือเรือ่ ง คิดเปน็ รอ้ ยละ 73 ของจานวนหนงั สอื เก่า เมื่อ แ ย ก เป็น ห นั งสื อ ภ า ษ า ไ ท ย พ บ ว่า มีก า ร ใ ช้จา น ว น 1,540 ชื่อ เร่ื อ ง คดิ เป็นร้อยละ 16 ของจานวนหนงั สือเกา่ และไมม่ กี ารใชจ้ านวน 4,073 ชอ่ื เรอื่ ง คิดเปน็ รอ้ ยละ 41 ของจานวน หนงั สอื เกา่ ส า ห รับ ห นังสือ ภ า ษ า ต่า งป ร ะ เท ศ พ บ ว่า มีก า ร ใ ช้จา น วน 1,094 ชื่อ เร่ือ ง คิดเป็นร้อย ละ 11 ของจานวนหนงั สอื เกา่ และไม่มีการใช้จานวน 3226 ช่ือเร่ือง คิดเป็นร้อยละ 32 ของจานวน หนงั สือเก่า 1.2 จานวนและการใชห้ นงั สือในหมวดยอ่ ย 370 ตามทไี่ ดก้ าหนดหมวดย่อยของ 370 ออกเปน็ 9 หมวดย่อยนนั้ แตเ่ น่ืองจากข้อมูลมรี ายละเอยี ดมาก จึงขอนาเสนอตัวอยา่ งท่นี ่าสนใจ เฉพาะหมวด 370 – 370.9 (การศึกษา ปรัชญาการศึกษา บทความเก่ยี วกบั การศึกษา การวจิ ยั ทางการศกึ ษา ประวัติการศึกษา จิตวิทยาการศกึ ษา) ดงั นคี้ อื หนงั สือในหมวด 370 – 370.9 มีจานวนทง้ั สนิ้ 3,495 ชอ่ื เรอื่ ง 6,097 เล่ม คิดเป็นรอ้ ย ละ 19 ของหนังสือหมวด 370 ท้ังหมด แยกเป็นหนังสือภาษาไทย จานวน 2,154 ชื่อเร่ือง 4,409 เล่ม และเปน็ หนงั สอื ภาษาต่างประเทศ จานวน 1,341 ช่ือเรือ่ ง 1,688 เล่ม ผลการใชห้ นงั สือพบวา่ มกี ารใชจ้ านวน 1,762 ชือ่ เรอ่ื ง คดิ เปน็ รอ้ ยละ 50 ของจานวน หนงั สือในหมวด และไมม่ ีการใชจ้ านวน 1,733 ช่อื เรอ่ื ง คิดเปน็ ร้อยละ 50 ของจานวนหนังสอื ในหมวด เมื่อแยกเป็นหนังสือภาษาไทย พบว่า มีการใช้จานวน 1,221 ชื่อเรื่อง คิดเป็นร้อยละ 35 ของหนังสอื ในหมวด และไม่มกี ารใชง้ านจานวน 933 ชอ่ื เรื่อง คดิ เป็นร้อยละ 27

การประชมุ วิชาการระดบั ชาติ PULINET คร้งั ที่ 10 : Library Transformation in a Disrupted World, 8 -9 มกราคม 2563, สานักหอสมดุ มหาวทิ ยาลยั ทักษณิ สาหรบั หนังสือภาษาตา่ งประเทศมกี ารใช้งาน จานวน 541 ช่อื เรอ่ื ง คดิ เป็นรอ้ ยละ 15 ของหนังสอื ในหมวด และไม่มีการใช้งานจานวน 800 ชื่อเรื่อง คดิ เปน็ รอ้ ยละ 23 เมื่อจาแนกตามปพี มิ พ์ของหนงั สอื ในหมวดยอ่ ย 370-370.9 จะพบวา่ 1.2.1 หนังสือใหม่ (ปีพิมพ์ต้งั แต่ พ.ศ. 2551 หรอื ค.ศ. 2008 ข้ึนไป) มจี านวน 720 ชื่อ เรอ่ื ง 1,239 เล่ม แยกเป็นหนงั สือภาษาไทย 575 ช่ือเรื่อง 1,068 เลม่ และเป็นหนงั สือภาษาต่างประเทศ 145 ชอ่ื เรือ่ ง 171 เล่ม ผลการใช้หนังสือพบว่า มีการใช้จานวน 562 ชื่อเรื่อง คิดเป็นร้อยละ 78 ของ จานวนหนงั สือใหม่ และไมม่ กี ารใชจ้ านวน 158 ชอ่ื เรอ่ื ง คดิ เปน็ รอ้ ยละ 22 ของจานวนหนังสือใหม่ เมอื่ แยกเป็นหนังสอื ภาษาไทยพบวา่ มกี ารใช้จานวน 448 ช่อื เรอื่ ง คดิ เป็นร้อยละ 62 ของจานวนหนังสอื ใหม่ และไม่มีการใช้จานวน 127 ชื่อเรอ่ื ง คดิ เปน็ ร้อยละ 18 ของจานวนหนงั สอื ใหม่ สาหรบั หนังสอื ภาษาต่างประเทศพบวา่ มกี ารใชจ้ านวน 114 ช่ือเร่ือง คดิ เปน็ รอ้ ยละ 16 ของจานวนหนงั สอื ใหม่ และไม่มกี ารใชจ้ านวน 31 ช่อื เรอื่ ง คดิ เป็นรอ้ ยละ 4 ของจานวนหนงั สอื ใหม่ 1.2.2 หนงั สอื เกา่ ปานกลาง (ปีพิมพ์ระหว่าง พ.ศ. 2540-2550 หรอื ค.ศ. 1997-2007) มีจานวน 875 ชื่อเรอ่ื ง 1,595 เล่ม แยกเปน็ หนังสอื ภาษาไทย 601 ชอ่ื เรอ่ื ง 1,282 เล่ม เปน็ หนงั สือภาษาต่างประเทศ 274 ชื่อเรือ่ ง 313 เล่ม ผลการใช้หนังสือพบว่า มีการใช้จานวน 592 ช่ือเรื่อง คิดเป็นร้อยละ 68 ของ จานวนหนงั สอื เก่าปานกลาง และไม่มกี ารใชจ้ านวน 283 ชือ่ เรอื่ ง คดิ เป็นร้อยละ 32 ของจานวนหนังสือเก่าปาน กลาง เมื่อแยกเป็นหนังสือภาษาไทยพบว่า มีการใชจ้ านวน 429 ชอ่ื เรื่อง คดิ เป็นร้อยละ 49 ของจานวนหนงั สือเกา่ ปานกลาง และไมม่ กี ารใช้จานวน 172 ชื่อเรือ่ ง คดิ เป็นร้อยละ 20 ของจานวนหนังสือ เกา่ ปานกลาง สาหรับหนังสือภาษาต่างประเทศ พบว่า มกี ารใชจ้ านวน 163 ช่ือเรอื่ ง คดิ เป็นร้อยละ 19 ของจานวนหนังสือเกา่ ปานกลาง และไมม่ กี ารใชจ้ านวน 111 ช่ือเร่ือง คิดเป็นร้อยละ 13 ของจานวนหนงั สือ 1.2.3 หนังสือเก่า (ปีพมิ พร์ ะหวา่ ง พ.ศ. 2539 หรือ ค.ศ. 1996 ลงมา) มจี านวน 1,900 ชอื่ เร่อื ง 3,263 เลม่ แยกเปน็ หนังสอื ภาษาไทย 978 ชอื่ เร่อื ง 2,059 เล่ม เป็นหนังสือภาษาต่างประเทศ 922 ชอ่ื เรอื่ ง 1,204 เลม่ ผลการใช้หนังสือพบว่า มีการใช้จานวน 608 ช่ือเร่ือง คิดเป็นร้อยละ 32 ของ จานวนหนงั สือเกา่ และไม่มีการใช้จานวน 1,292 ชือ่ เรือ่ ง คิดเปน็ ร้อยละ 68 ของจานวนหนงั สอื เก่า เม่ือ แ ย ก เป็น ห นังสือ ภ าษาไท ย พ บ ว่า มีก า ร ใ ช้จาน วน 344 ช่ือ เร่ือ ง คิด เป็น ร้อยละ 18 ของจานวนหนงั สอื เก่า และไมม่ ีการใช้จานวน 634 ช่อื เรื่อง คิดเปน็ รอ้ ยละ 33 ของจานวนหนงั สอื เกา่ สาหรบั หนงั สือภาษาต่างประเทศ พบว่า มีการใช้จานวน 264 ช่ือเร่ือง คดิ เป็นร้อย ละ 14 ของจานวนหนังสือเก่า และไม่มกี ารใชจ้ านวน 658 ชอื่ เร่ือง คดิ เปน็ รอ้ ยละ 35 ของจานวนหนงั สือเกา่ 2. การดาเนินงานขนั้ ตอ่ ไป จากรายงานผลท่ีไดร้ บั จากระบบนาไปสกู่ ารจดั การดงั นี้ 2.1 กรณีทีเ่ ปน็ หนังสือใหม่ (พมิ พต์ ้ังแต่ปี พ.ศ. 2551 ขึน้ ไป) ควรนาเสนอให้บรรณา รักษ์ งานพฒั นาทรพั ยากรพจิ ารณาจัดหาเพมิ่ เติมสาหรับรายการที่มีการใชม้ าก

การประชุมวชิ าการระดับชาติ PULINET คร้ังที่ 10 : Library Transformation in a Disrupted World, 8 -9 มกราคม 2563, สานักหอสมุด มหาวทิ ยาลยั ทักษณิ 2.2 กรณีท่ีเป็นหนังสือเก่าปานกลาง (พิมพ์ระหว่างปี พ .ศ. 2540-2550) หรือหนังสือเก่า (พิมพ์ตง้ั แต่ปี พ.ศ. 2539 ลงมา) หอ้ งสมดุ ควรตดิ ต่อกับคณาจารยใ์ นแต่ละสาขาวิชาให้พิจารณารายช่อื หนงั สอื ท่ีไม่มี การใช้งานหรือใชง้ านน้อย เพ่ือจาหนา่ ยออกจากหอ้ งสมุด หรอื พิจารณาจัดเก็บ ในรูปแบบอนื่ 2.3 รายงานผลจากระบบจะพบว่า ห้องสมุดมีหนังสือให้บริการในบางสาขาวิชาน้อย เชน่ สาขาหลักสูตร จึงควรแจ้งให้บรรณารักษง์ านพัฒนาทรัพยากรให้จัดหาหนังสือในสาขานี้เพ่ิมเติม หรือติดต่อให้ อาจารยใ์ นสาขาดังกลา่ วพิจารณาคัดเลอื กหนังสือเข้าห้องสมุดเพม่ิ เตมิ 2.4 หนังสือทม่ี ีการใชน้ ้อยไมว่ า่ จะเปน็ หนงั สือใหม่ หนังสือเก่าปานกลา งหรือหนงั สือเก่า ควร มีการจัดกิจกรรมในรูปแบบต่าง ๆ เพื่อส่งเสริมให้มีการใช้เพ่ิมข้ึน ได้แก่ การแนะนาหนงั สือและเผยแพร่ในหน้า เวบ็ ไซตห์ อ้ งสมดุ เฟซบุ๊ก หรือรปู แบบอื่น ๆ ภาพท่ี 5 แสดงรายชอ่ื หนังสอื ที่ถกู ใช้งาน ขอ้ เสนอแนะ 1. ด้านทรัพยากรของระบบ เนอื่ งจากระบบมีการจดั เก็บข้อมลู จานวนมาก จึงทาให้การ ประมวลผลของระบบใช้เวลานาน ดังนน้ั ควรมกี ารเพิ่มทรัพยากรของเคร่ืองคอมพิวเตอร์แมข่ ่ายทใ่ี ช้ในงานน้ี ซง่ึ ทรัพยากรของระบบในปัจจุบันท่ีใช้ คือ หน่วยประมวลผล (CPU) 8 Core หน่วยความจาหลัก (Hard Disk) 1 TB หน่วยความจาเข้าถงึ โดยสุ่ม (Ram) 16 GB ดังนั้น เพื่อเป็นการเพ่ิมประสิทธิภาพการทางานของระบบ ควรเพิม่ ทรัพยากรดังตอ่ ไปนี้ หน่วยประมวลผล (CPU) 16 Core หนว่ ยความจาหลัก (Hard Disk) 2 TB และหน่วยความจา เขา้ ถึงโดยสุ่ม (Ram) 32 GB 2. ดา้ นการพัฒนาระบบการแสดงผลลพั ธข์ องขอ้ มูล โดยผูพ้ ฒั นาควรเพ่ิมขอ้ มลู รวมถงึ ปรบั ปรุง ขอ้ มูลในระบบใหม้ คี วามถกู ตอ้ ง เชน่ ชื่อเรอื่ งหนงั สอื เลขเรยี กหนังสอื เปน็ ตน้ เพอ่ื เพิ่มความสามารถในการแส ดง ขอ้ มลู ของระบบให้ดีข้ึน 3. เนอ่ื งจากระบบมีการใชง้ านทซ่ี ับซอ้ น ดังน้นั ผพู้ ฒั นาควรจัดทาคมู่ อื การใช้ เพือ่ ให้ผู้ใชง้ าน สามารถใชง้ านไดอ้ ยา่ งถกู ต้อง และมีประสทิ ธภิ าพ

การประชุมวชิ าการระดบั ชาติ PULINET คร้ังท่ี 10 : Library Transformation in a Disrupted World, 8 -9 มกราคม 2563, สานกั หอสมดุ มหาวิทยาลัยทกั ษณิ 4. ควรมีการพฒั นาให้ระบบมคี วามสามารถในการแปลผลขอ้ มลู แบบอตั โนมตั ิ เชน่ มี ความสามารถในการวิเคราะห์และประเมนิ หนงั สอื ท่ีควรนาออกจากช้ันหนงั สอื หรอื หนังสือทค่ี วรจดั หาเพิ่มเติม เพอ่ื ชว่ ยให้บรรณารักษ์สามารถบรหิ ารจดั การทรพั ยากรในห้องสมุดไดอ้ ย่างมปี ระสทิ ธิภาพมากขน้ึ การนาไปใชป้ ระโยชน์ เน่อื งจากบทความนี้ นาเสนอผลการวเิ คราะห์เฉพาะหนงั สอื หมวด 370 (การศกึ ษา) เท่านนั้ หากตอ้ งการวิเคราะห์หนังสอื หมวดหมอู่ ่ืนเพิ่ม จะตอ้ ง เพิม่ ข้อมูลหนงั สอื ในหมวดต่าง ๆ ดงั น้ี เลขหมวดหนังสือหลัก เลขหมวดหนงั สือย่อย และขอ้ มลู อนื่ ตามระบบการวเิ คราะหเ์ ฉพาะหนังสือหมวด 370 หรอื ข้อมลู ท่ีตอ้ งเพิม่ เติมจาก ระบบ ซึง่ ผลลพั ธท์ ่ไี ด้นน้ั บรรณารกั ษ์สามารถนาไปใช้ประโยชน์ในงาน ดังนี้ 1. บรรณารกั ษ์ฝา่ ยจัดหา สามารถใชเ้ ปน็ ขอ้ มูลในการตัดสินใจซื้อหนงั สอื ทีถ่ ูกใชม้ ากเขา้ หอ้ งสมุด เพิ่มเติม เพอ่ื ให้บริการแกผ่ ้ใู ช้ 2. บรรณารกั ษ์อาจนาหนงั สอื ที่ไมม่ ีการใช้หรอื มกี ารใช้นอ้ ย ควรนามาจัดกจิ กรรมเพอื่ ส่งเสริมให้ มีการใชเ้ พมิ่ มากขนึ้ 3. บรรณารักษส์ ามารถใชเ้ ปน็ แหลง่ ข้อมูลในการพิจารณาจดั เกบ็ ตวั เล่มหนงั สือทไ่ี มม่ ีการใช้ หรอื มกี ารใช้นอ้ ยไว้ในคลังหนงั สือ หรอื พจิ ารณาจาหน่ายออกจากห้องสมุด

การประชุมวชิ าการระดบั ชาติ PULINET ครง้ั ที่ 10 : Library Transformation in a Disrupted World, 8 -9 มกราคม 2563, สานกั หอสมุด มหาวทิ ยาลัยทักษณิ การพฒั นาแพลตฟอร์มกลางสาหรับใหบ้ ริการในรปู แบบหอ้ งสมุดไรเ้ งินสด The Development of Cashless Library Centralized Platform for Library Services ปราชญ์ สงวนศกั ดิ์ สานักหอสมุด มหาวิทยาลยั เชยี งใหม่ pratc hay a.s@ c m u .ac .t h บทคดั ย่อ การพฒั นาแพลตฟอรม์ กลางสาหรับให้บรกิ ารในรปู แบบหอ้ งสมดุ ไร้เงินสด มีวัตถุประสงค์เพ่ือ สร้างแพลตฟอรม์ ส่วนกลางสาหรบั เชื่อมโยงแอปพลิเคชนั ต่าง ๆ ทเ่ี กย่ี วข้องกับการชาระเงินของสานกั หอสมดุ เขา้ กับ ระบบการชาระเงินของธนาคารพาณิชยแ์ ละระบบบญั ชกี ารเงนิ -การคลงั ของสานักหอสมดุ เพม่ิ ชอ่ งทางการชาระเงิน ใหก้ ับผู้ใช้บริการให้สามารถใชแ้ อปพลเิ คชันของธนาคารพาณชิ ย์ทกุ แหง่ ชาระเงินกับสานักหอสมุดได้ แพลตฟอร์มที่ พัฒนามกี ารทางานในรปู แบบ Web Service API ถูกพฒั นาโดย Node.JS และระบบจดั การฐานขอ้ มูล MongoDB หลังจากพัฒ นาเสร็จส้ินสานักหอสมุดได้นาไป ทดสอบโดยการทางานร่วมกับระบบชาระเงินค่าปรับการส่งคืน ทรัพยากรสารสนเทศล่าชา้ ดว้ ยตนเอง จากการสารวจความพึงพอใจพบว่า ผู้ใช้งานมีความพึงพอใจในระดับมาก (คา่ เฉลยี่ 4.4) คาสาคญั : ธรุ กรรมอิเลก็ ทรอนิกส์, การชาระเงินออนไลน์, การพฒั นาระบบ, สังคมไร้เงินสด ABSTRACT The development of cashless library centralized platform for library services aims to create a central platform for linking different payment applications of Chiang Mai University Library to banking system and agency's financial system. This platform provides payment methods for users to be able to use all commercial bank applications to pay with the library services. The developed platform runs in the form of the web service API developed by Node.JS and MongoDB database management system. After the development was completed, the platform was tested by working together with the self-payment fines system for the return of library resources. The satisfaction survey after tested found that users are satisfied with the high level (average 4.4). Keyword: Electronic transactions, Online payments, System development, Cashless Society

การประชุมวิชาการระดับชาติ PULINET คร้งั ท่ี 10 : Library Transformation in a Disrupted World, 8 -9 มกราคม 2563, สานกั หอสมุด มหาวทิ ยาลัยทกั ษณิ บทนา ด้วยมหาวิทยาลัยเชียงใหม่มีเป้าหมายในการขบั เคลื่อนยุทธศาสตร์นวัตกรรมสิ่งแวดล้อ มและ พลังงาน มงุ่ หวังท่ีจะสร้างชมุ ชนทมี่ กี ารกนิ ดอี ยู่ดี มคี วามสุขและรักษาสภาพแวดล้อมอยา่ งย่ังยืนภายใตช้ อื่ โครงการ CMU Smart City-Clean Energy ซึ่งเปน็ โครงการตน้ แบบเพอ่ื พฒั นามหาวิทยาลัยสู่เมืองต้นแบบอัจฉรยิ ะพลังงาน สะอาด โดยหน่งึ ในกจิ กรรมหลักของโครงการเมอื งตน้ แบบอจั ฉรยิ ะนน้ั คอื การผลกั ดันให้มหาวิทยาลัยก้าวเข้าสู่การ เป็นสงั คมไร้เงนิ สด (Cashless Society) โดยการนาเทคโนโลยีการชาระเงินดว้ ยระบบ อิเล็กทรอนิกส์ (e-Payment) มาใช้งานภายในมหาวิทยาลยั สานกั หอสมดุ มหาวิทยาลยั เชยี งใหมใ่ นฐานะของหน่วยงานสนับสนนุ การศกึ ษา การเรียนรู้ และ การวจิ ยั ของมหาวทิ ยาลยั ไดจ้ ัดการใหบ้ รกิ ารที่สอดคลอ้ งกับนโยบายของมหาวิทยาลยั ในการกา้ วเขา้ สู่การเปน็ สังคม ไร้เงนิ สด โดยการวางแผนพฒั นาแพลตฟอร์มกลางสาหรับให้บรกิ ารที่เกย่ี วข้องกบั การชาระเงินแบบอิเลก็ ทร อนิกส์ สามารถเชื่อมโยงในการทารายการชาระเงนิ ได้โดยไม่ต้องดาเนินการผา่ นธนาคารพาณิชยโ์ ดยตรง ซึ่งครอบคลุมการ ชาระเงินท้ังหมดภายในสานักหอสมุด เช่น การชาระค่าปรับการส่งคืนทรัพยากรสารสนเทศล่าช้า การชาระ ค่าธรรมเนียมการใช้บรกิ ารห้องสมุด การชาระค่าธรรมเนียมการพมิ พเ์ อกสาร และการชาระค่าสมัครสมาชิกห้องสมุด เป็นต้น โดยแพลตฟอร์มท่ีพัฒนามีการทางานในรูปแบบ Web Service API มีหน้าที่ติดต่อประสานงานกับระบบ Backend ข อ งธน า ค าร พ าณิช ย์ใน กา รช าร ะเงิน ซ่ึงสา มาร ถบูรณ าก าร ให้แอ ป พลิเค ชั่นห รือร ะ บบ ต่าง ๆ ที่ สานกั หอสมุดพฒั นาขน้ึ มาสามารถใชก้ ารชาระเงนิ จากแอปพลเิ คชันชาระเงินของธนาคารพาณิชย์ได้ทกุ ธนาคาร แพลตฟอร์มกลางสาหรบั ใหบ้ รกิ ารในรูปแบบห้องสมุดไรเ้ งนิ สดสามารถแยกการทางานออก เป็น 2 เอนด์พอยต์ (Endpoints) ไดแ้ ก่ 1) API สาหรบั สร้างใบแจ้งหน้ี (Invoice) โดยการรับข้อมูลรายการหนี้สิน จาก แอปพลิเคชันปลายทางและคานวณข้อมูลการชาระเงินตามมาตรฐาน Thai QR Code for Payment Transactions (ธนาคารแหง่ ประเทศไทย, 2562) กอ่ นส่งกลบั ไปยงั แอปพลิเคชนั เพือ่ สรา้ งเปน็ QR Code สาหรบั การชาระเงนิ โดย เม่ือมีการชาระเงินจากผู้ใช้ งานร ะบ บ จะ ทากา รส่ง การแ จ้งเตือน (Notification) ไปยัง URL ที่แอปพลิเค ชัน ลงทะเบยี นไว้เพอื่ แจ้งให้แอปพลิเคชันปลายทางทราบ 2) API สาหรบั ตรวจสอบขอ้ มลู โดยเป็นเอนพอยต์สาหรับให้ แอปพลิเคชันตรวจสอบการชาระเงินจากใบแจ้งหนีท้ ี่ลงทะเบียนไว้ โดยท้ัง 2 เอนด์พอยต์รวมเป็นแพลตฟอร์มท่ี สานักหอสมุดจะใชเ้ ป็นแพลตฟอร์มกลางในการชาระเงนิ ในรปู แบบอิเลก็ ทรอนกิ ส์สาหรับการใหบ้ ริการท้งั หมดของ สานักหอสมุด

การประชุมวิชาการระดบั ชาติ PULINET คร้งั ที่ 10 : Library Transformation in a Disrupted World, 8 -9 มกราคม 2563, สานกั หอสมดุ มหาวิทยาลยั ทกั ษณิ สานกั หอสมุด Platform App 1 ธนาคารพ าณ ิชย ์ App 2 App 3 ภาพที่ 1 การทางานของ Cashless Library Centralized Platform วตั ถุประสงค์ เพอ่ื พฒั นาแพลตฟอรม์ ส่วนกลางสาหรับเช่ือมโยงแอปพลิเคชันต่าง ๆ ท่เี กย่ี วขอ้ งกบั การช าระ เงินของสานักหอสมุดเข้ากับระบบการชาระเงินของธนาคารพาณิชย์และระบบบัญชีการเงิน-การคลัง ของ สานักหอสมดุ ขนั้ ตอนและวธิ ีการดาเนินงาน การพฒั นาแพลตฟอร์มกลางสาหรับให้บริการในรูปแบบห้องสมุดไร้เงินสดใชม้ าตรฐาน วัฏ จักร การพัฒ นาซอฟต์แวร์ (Software Development Life Cycle : SDLC) (Everett & McLeod,Jr., 2007) โดยแบ่ง ขัน้ ตอนในการพฒั นาออกเป็น 5 ข้นั ตอนดังนี้ 1. วางแผนการพฒั นา (Planning) การพัฒนาแพลตฟอร์มกลางสาหรบั ให้บริการในรูปแบบห้องสมดุ ไร้เงนิ สดจาเปน็ ต้องบรู ณาการ ความรว่ มมอื กันหลายหน่วยงานและตอ้ งมกี ารวางแผนการพฒั นารว่ มกันในแตล่ ะภาคส่วน ไดแ้ ก่ สานกั หอสมุด กอง คลังสานักงานมหาวิทยาลัย และธนาคารพานิชย์ ก่อนเริ่มลงมือพัฒ นา ระบบ โดยเริ่มจากกองคลังสานักงาน ม ห า วิท ย า ลัย จ ะ เป็น ผู้ข อ เปิด ใ ช้บ ริก า ร ร ะ บ บ ก า ร ช า ร ะ เงิน แ บ บ อิเล็ก ท ร อ นิก ส์กับ ธ น า ค า ร พ า นิช ย ์แ ล ะ ก า ห น ด หมายเลข Suffix ID เพอ่ื ใช้อา้ งอิงในการชาระเงินให้กับสานกั หอสมดุ จากน้นั สานกั หอสมุดมหี นา้ ท่ีกาหนดผังบัญชี รายรับทงั้ หมดที่จะให้บริการผา่ นการชาระเงนิ ด้วยอิเล็กทรอนิกสพ์ ร้อมกับยนื่ ขอใช้ลายเซ็นอิเล็กทรอนกิ สใ์ น การ ออกใบเสร็จรับเงนิ ให้กับกองคลังสานกั งานมหาวทิ ยาลัยเพือ่ ให้ใบเสร็จรบั เงินท่อี อกโดยระบบมีผลตามกฎหมาย เมอ่ื สานกั หอสมดุ ไดร้ บั Suffix ID และการเหน็ ชอบการใชผ้ งั บญั ชีจากมหาวทิ ยาลัยแล้วจึงดาเนนิ การพัฒนา แพลตฟอร์ม ตอ่ ไป

การประชุมวชิ าการระดับชาติ PULINET คร้งั ท่ี 10 : Library Transformation in a Disrupted World, 8 -9 มกราคม 2563, สานักหอสมุด มหาวทิ ยาลยั ทักษณิ ธนาคาร พ า ณิ ช ย์ กองค ลัง ส า นัก งา น ม ห า วิท ย า ลัย เปดิ บริการการชาระเงิน 1. ขอใชบ้ ริการการชาระ สานักหอ สมุด แบบอิเล็กทรอนิกส์ เงินแบบอิเล็ก ทรอนิกส์ 1. กาหนดผังบัญชี 2. ออกหมายเลข Suffix ID 2. พัฒนาเพ ลตฟ อร์ม การ ชาระเงนิ ภาพที่ 2 การวางแผนเตรียมความพร้อมกอ่ นพฒั นาแพลตฟอร์มกลางสาหรบั ใหบ้ ริการในรูปแบบหอ้ งสมดุ ไร้เงินสด 2. วิเคราะหร์ ะบบ (Analysis) ในการวิเคราะห์ระบบผู้พัฒนาได้กาหนดโมดูล ( Module) การทางานของแพลตฟอร์มกลาง สาหรบั ใหบ้ ริการในรปู แบบหอ้ งสมดุ ไรเ้ งนิ สดออกเปน็ 3 ส่วนได้แก่ สว่ นสร้างใบแจง้ หนี้ สว่ นแจง้ การชาระเงนิ และ ส่วนตรวจสอบการชาระเงิน โดยเพลตฟอร์ทีพ่ ัฒนามีหนา้ ที่เป็นตวั กลางในการเช่อื งโยงข้อ มูลระหวา่ งแอปพลิเคชัน ของสานักหอสมุดกบั ระบบแม่ขา่ ยคอมพิวเตอร์ของธนาคารพาณิชย์ ส่วนสรา้ งใบแจ้งหนี้มีหนา้ ที่รับข้อมลู ใบแจ้งหนี้จากแอปพลิเคชนั เพื่อบนั ทึกข้อมูลหน้ีสินล งใน แพลตฟอร์ม ในข้ันตอนน้ีผู้พัฒ นาแอปพลิเคชันสามารถร ะบุ Callback URL และข้อมูลตอบกลับสาห รั บ ใ ห้ แพลตฟอรม์ สง่ ข้อมลู กลบั ไปยังแอปพลิเคชันเมอื่ มีการชาระเงิน โดยขอ้ มลู ใบแจง้ หน้ที ไ่ี ดร้ ับจากแอปพลิเคชนั จะถูก นาไปประมวลผลเปน็ ชุดรหัสและส่งกลับไปให้แอปพลิเคชันเพอ่ื สรา้ ง QR Code สาหรบั ชาระเงินต่อไป สว่ นแจ้งการชาระเงิน (Notification) จะเปน็ ส่วนที่ทางานโดยอัตโนมตั ิโดยไม่จาเปน็ ต้องมีการ ร้องขอ (Request) จากแอปพลเิ คชัน แต่จะทางานด้วยตนเองเม่อื มกี ารชาระเงินในใบแจ้งหนี้ตามท่ีแอปพลิเคชัน สร้างไว้ในส่วนสร้างใบแจง้ หนี้ โดยจะส่งขอ้ มลู การชาระเงินและข้อมูล (Payload) ไปยงั Callback URL ทีถ่ กู ระบุ โดยแอปพลิเคชัน แต่หากไมม่ ีการะบุ Callback URL จากแอปพลิเคชนั แพลตฟอรม์ จะข้ามการทางานในสว่ นน้ีไป ส่วนตรวจสอบการชาระเงินเปน็ API Endpoint สาหรับให้แอปพลิเคชนั สามารถเรียกตรวจสอบ การชาระเงนิ ตามรายการใบแจ้งหน้ีท่แี อปพลิเคชันสร้างไว้ โดยการตรวจสอบการชาระเงินสามารถเรียกดขู ้อ มูลได้ เปน็ รายใบแจง้ หน้แี ละแสดงรายงานทง้ั หมด

การประชุมวชิ าการระดบั ชาติ PULINET คร้งั ที่ 10 : Library Transformation in a Disrupted World, 8 -9 มกราคม 2563, สานกั หอสมดุ มหาวิทยาลัยทกั ษณิ ่สวนส ้รางใบแ ้จงห ี้น 1.1 PUT Create Invoice 1.2 POST QR Paym ent ่สวนตรวจสอบการชาระเ ิงน ่สวนแ ้จงการชาระเ ิงน 2.3 POST Paym ent Notification + Invoice 2.1 POST Paym ent Notification 2.2 POST Acknow ledge 3.1 GET Invoice Status 3.2 POST Invoice Status แอปพ ลเิ คชนั แพ ลตฟ อรม์ ธนาคาร ภาพท่ี 3 การรบั -สง่ ข้อมูลระหวา่ งเอนดพ์ อยตข์ องแต่ละส่วนดาเนินการ 3. ออกแบบและพัฒนา (Design and Development) เมือ่ กาหนดรูปแบบการรับส่งข้อมลู ระหวา่ งเอนด์พอยตไ์ ด้แลว้ เพอื่ ดาเนนิ การต่อไปจึงจาเป็นต้อง ออกแบบแพ็กเกจข้อมูล (Data Package) เพ่ือเป็นข้อกาหนดกลางสาหรับส่ือสารกันระหว่างเอนด์พอยต์ จาก รูปแบบการส่อื สารขอ้ มูลจากรูปที่ 3 สามารถออกแบบแพก็ เกจข้อมูลได้ดังน้ี 1.1 PUT Create Invoice สาหรับสงั่ ให้แพลตฟอร์มสรา้ งใบแจง้ หนี้ { app_id : หมายเลขแอปพลิเคชนั ท่ีลงทะเบียนไวก้ ับแพลตฟอร์ม, invoice_id : หมายเลขใบแจง้ หน้ี (Unique Key), amount : จานวนเงินที่ระบใุ นใบแจง้ หน้,ี callback_url : url สาหรบั สง่ การแจ้งเตอื นเมือ่ มีการชาระเงนิ (Optional), payload : { ขอ้ มลู ที่ต้องการใหแ้ นบไปพร้อมการแจง้ เตอื น (Optional) } } 1.2 POST QR Payment สาหรับตอบรับการสร้างใบแจ้งหนี้ { invoice_id : หมายเลขใบแจ้งหนี้, ref1 : Refference Code 1,

การประชุมวชิ าการระดบั ชาติ PULINET คร้งั ท่ี 10 : Library Transformation in a Disrupted World, 8 -9 มกราคม 2563, สานกั หอสมุด มหาวิทยาลัยทกั ษณิ ref2 : Refference Code 2, qr_code : ขอ้ มลู การสรา้ ง QR Code } 2.3 POST Payment Notification + Invoice Data สาหรับสง่ ข้อมูลแจ้งเตอื นเม่อื มกี ารชาระใบแจง้ หนี้ { invoice_id : หมายเลขใบแจง้ หนี้, bill_no : เลขทีใ่ บเสร็จรับเงิน, book_no : เล่มท,ี่ transaction_time : เวลาทีท่ ารายการ, amount : จานวนเงนิ ท่ีชาระ, status : สถานการณช์ าระเงิน, payload : { ข้อมูลท่แี อปพลเิ คชนั แนบตอนสรา้ งใบแจง้ หน้ี } } 3.1 GET Invoice Status สาหรับเรยี กดูสถานะใบแจ้งหน้ี invoice_id : หมายเลขใบแจง้ หนี้ 3.2 POST Invoice Status สาหรบั สง่ ข้อมูลสถานะใบแจง้ หนี้ { invoice_id : หมายเลขใบแจ้งหน้ี, status : สถานะการชาระเงิน, bill : [{ bill_no : เลขที่ใบเสร็จรับเงนิ , book_no : เล่มท,่ี transaction_time : เวลาทีท่ ารายการ, amount : จานวนเงินที่ระบุในใบเสรจ็ รับเงิน }] } เม่ือกาหนดรูปแบบและข้อกาห นดในการ รับส่งข้อมูล ระห ว่างเอน ด์พอยต์แล้วการ พัฒ น า แพลตฟอรม์ กลางสาหรับให้บริการในรูปแบบหอ้ งสมุดไร้เงินสดผพู้ ัฒนาเลอื กใช้ Node.JS ในการพัฒนาแพลตฟอร์ม และระบบจัดการขอ้ มูล MongoDB ในการจัดเกบ็ ขอ้ มูล เน่ืองจาก MongoDB เปน็ ระบบจดั การขอ้ มูล (Database Management System: DBMS) ในประเภท No-SQL (Grolinger, Higashino, Tiwari, และ Capretz, 2013) ซ่งึ

การประชุมวชิ าการระดบั ชาติ PULINET ครง้ั ที่ 10 : Library Transformation in a Disrupted World, 8 -9 มกราคม 2563, สานกั หอสมุด มหาวิทยาลัยทักษณิ มีความยดื หยุน่ ในการปรบั เปลยี่ นโครงสร้างฐานข้อมลู ในการรองรับการจดั เก็บข้อมูลในส่วนของ Payload จากแต่ ละแอปพลิเคชนั ซ่งึ มคี วามแตกต่างกัน 4. การนาไปใช้งาน (Implementation) หลงั จากพัฒนาแพลตฟอรม์ กลางสาหรับให้บริการในรปู แบบหอ้ งสมดุ ไร้เงนิ สด สานักหอสมุดได้ มกี ารนาระบบไปทดลองใช้งานกบั ระบบชาระเงินค่าปรับการส่งคืนทรพั ยากรสารสนเทศล่าช้าด้วยตนเองโดย การ พัฒ นาแอปพลิเคชนั ขึ้นมา 1 แอปพลิเคชนั และทาการเช่อื มโยงข้อมูลกับระบบห้องสมุดอัตโนมัติผ่านโปรโตคอล มาตรฐาน SIP2 (3M, 2006) เพ่ือเรียกดูข้อมูลค่าปรับการส่งคืนทรัพยากรสารสนเทศล่าช้าจากระบบห้องสมุด อตั โนมตั ิ เมือ่ ผใู้ ช้งานนาบัตรสมาชกิ ห้องสมดุ มาอา่ นที่จุดให้บริการ ระบบจะแจง้ ยอดคา้ งชาระขึ้นมาท่ีจอแส ดงผล พร้อมกับ QR Code สาหรับชาระเงิน เมื่อผู้ใช้ทาการชาระเงินผ่าน QR Code ธนาคารพาณิชย์จะแจ้งขอ้ มูลการ ชาระเงินมาท่ีแพลตฟอรม์ จากนั้นแพลตฟอร์มจะทาการแจ้งต่อไปยงั ระบบชาระเงนิ ค่าปรับเพ่อื ดาเนนิ การปลด หนส้ี ินและสง่ ใบเสรจ็ รบั เงินไปยงั อีเมลของผใู้ ชบ้ ริการตามลาดบั 5. การบารงุ รักษา (Maintenance) เนือ่ งจากแพลตฟอร์มกลางสาหรบั ให้บริการในรูปแบบห้องสมุดไร้เงินสด เปน็ แพลตฟอร์มที่มี ความเกยี่ วข้องกับระบบการเงินซ่ึงถือเป็นระบบงานสาคัญของสานกั หอสมุด ดังน้ันการทางานของแพลตฟอร์มจึง จาเป็นต้องมีความแม่นยาและปลอดภัยสูง หากแพลตฟอร์มมีการทางานที่ผิดพลาดอาจเกิดผลกระทบร้ายแรง ตามมา ดงั น้ันผ้พู ัฒนาจงึ มกี ารบารงุ รักษาและบรหิ ารจัดการความเส่ียงดงั น้ี ในกรณีการเข้าถงึ แพลตฟอร์มจากผูไ้ ม่ประสงคด์ ี สานักหอสมดุ ได้ทาระบบบัญชขี าว (Whitelist) (Brooks, 2008) เพ่อื เก็บขอ้ มูล IP Address และ Host Name ของเครอ่ื งแม่ขา่ ยคอมพิวเตอร์ทีส่ ามารถเข้าใช้งาน ระบบได้ ดังนัน้ หากมีการเชื่อมต่อ (Connect) แพลตฟอรม์ จากเครื่องคอมพิวเตอร์ที่อยู่นอก เหนอื จากท่ีมีใน บัญชี ขาวแพลตฟอรม์ จะทาการสง่ สถานะกลบั ไปยงั เคร่ืองคอมพวิ เตอรท์ เ่ี รยี กใชง้ านวา่ ไม่มสี ทิ ธิในการใช้งานระบบ (HTTP response status codes 401 Unauthorized) (IETF, 2017) ในกรณีทเี่ ครือ่ งแม่ข่ายคอมพวิ เตอร์ของแพลตฟอร์มกลางสาหรับให้บรกิ ารในรปู แบบห้องสมุดไร้ เงินสดหรือระบบเครอื ข่ายของสานกั หอสมดุ ขัดข้องไมส่ ามารถใช้งานได้ในขณะท่ีมีการชาระเงินจากผู้ใช้งาน จากรปู ที่ 3 จะเห็นว่าหากระบบแม่ขา่ ยคอมพวิ เตอร์ของธนาคารพาณิชย์ไม่ได้รบั สถานะตอบกลับตามข้อ 2.2 ธนาคาร พาณิชย์จะทราบว่าระบบแม่ขา่ ยคอมพิวเตอร์ของสานักหอสมุดมีปัญหา และจะส่งจดหมายอิเล็กทรอนิกส์ไปยัง ผู้รับผิดชอบจานวน 3 คนได้แก่ หัวหน้าฝ่ายเทคโนโลยีสารสนเทศห้องสมุด หัวหน้าฝ่ายบริการและสง่ เสริมการ เรียนรู้ และหัวหนา้ งานการเงนิ การคลังและพสั ดุ เพ่อื ให้ทราบรายละเอยี ดการชาระเงนิ เพ่ือดาเนินการตอ่ ไป สรปุ ผล อภิปรายผล ขอ้ เสนอแนะ และการนาไปใชป้ ระโยชน์ การนาไปใชป้ ระโยชน์ หลังจากสานักหอสมุดพฒั นาแพลตฟอร์มกลางสาหรบั ให้บรกิ ารในรปู แบบห้องสมุดไรเ้ งินสด เสร็จสนิ้ สานกั หอสมุดได้พฒั นาระบบชาระเงินคา่ ปรับการส่งคืนทรัพยากรสารสนเทศลา่ ช้า โดยระบบจะเชือ่ มโยง ขอ้ มลู กับระบบหอ้ งสมุดอัตโนมัติผา่ นโปรโตคอลมาตรฐาน SIP2 ในการเรยี กดูข้อมลู ยอดหน้สี ินคงคา้ งในระบ บของ ผใู้ ช้บรกิ ารเพ่อื นามาสร้าง QR Code สาหรบั ให้ผใู้ ช้บริการชาระเงนิ ค่าปรบั ด้วยตนเองผ่านแอปพลิเคชันของธนาคาร พาณชิ ย์ โดยระบบชาระเงนิ ค่าปรับการส่งคืนทรพั ยากรสารสนเทศลา่ ชา้ จะเชือ่ มโยงไปยังแพลตฟอร์มกลางสา หรับ

การประชุมวชิ าการระดบั ชาติ PULINET คร้งั ที่ 10 : Library Transformation in a Disrupted World, 8 -9 มกราคม 2563, สานกั หอสมุด มหาวิทยาลัยทักษณิ ให้บริการในรูปแบบห้องสมุดไร้เงินสดซึ่งเป็นตัวกลางในการดาเนิน ธุรกรรมทางการเงนิ กับธนาคารพาณิชย์ เม่ือ ผู้ใชบ้ รกิ ารทาการชาระเงนิ แพลตฟอร์มจะทาสง่ การแจ้งเตือนไปยังระบบชาระเงินค่าปรับเพื่อล้างหนสี้ ินทม่ี ีอยู่ใน ระบบห้องสมุดอัตโนมัติผ่านโปรโตคอลมาตรฐาน SIP2 และแนบไฟล์ใบเสร็จรับเงินไปยังผู้ใชง้ านผ่านจดหมาย อิเล็กทรอนกิ ส์ App Platform Bank SIP2 ILS ภาพที่ 4 การทางานของระบบชาระเงนิ คา่ ปรบั การส่งคืนทรพั ยากรสารสนเทศลา่ ชา้ นอกจากระบบชาระเงินค่าปรับการส่งคืนทรัพยากรสารสนเทศล่าช้า แล้ว สานักหอสมุดได้ วางแผนนาแพลตฟอร์มกลางสาหรับใหบ้ ริการในรูปแบบห้องสมดุ ไร้เงินสดมาใช้งานกับระบบจองบูธขายหนังสือใน กิจกรรมสัปดาห์หนังสือ มหาวิทยาลัยเชียงใหม่ (CMU Book Fair) และระบบการชาระเงินค่าธรรมเนียมการใช้ บริการห้องสมดุ ดว้ ยตนเอง โดยระบบดงั กลา่ วคาดว่าจะมีการใช้งานในปีงบประมาณ 2563 อภิปรายผล หลงั จากพัฒนาระบบผพู้ ฒั นาไดน้ ามาเผยแพร่ภายในกิจกรรมวันนวัตกรรมสานกั หอสมุด 2019 โดยมีผู้สนใจเขา้ ร่วมกจิ กรรมเป็นบุคลากรสานักหอสมุด มหาวทิ ยาลยั เชียงใหม่ ผ้ปู ฏิบัตงิ านห้องสมดุ ต่างหน่วยงาน และอาจารย์ภาควิชาบรรณารกั ษศาสตร์ โดยจาการสารวจความพงึ พอใจของผเู้ ขา้ ร่วมกิจกรรมเกีย่ วกับระบบชาระ เงินคา่ ปรับการส่งคืนทรัพยากรสารสนเทศล่าช้าจานวน 45 คน พบวา่ มีความพึงพอใจอยใู่ นระดับมาก (4.4 คะแนน จากคะแนนเตม็ 5) ขอ้ เสนอแนะ จากการทดสอบการใช้งานแพลตฟอร์มกลางสาหรับให้บริการในรูปแบบห้องสมุดไร้เงนิ สด ผพู้ ัฒนาพบขอ้ จากดั ของระบบบางประการจงึ มีขอ้ เสนอแนะในการนาแพลตฟอร์มไปใชง้ านและในการนาไปพัฒ นา เพมิ่ เตมิ ดังน้ี 1. การชาระเงนิ ด้วย QR Code น้ัน ผ้ใู ช้บรกิ ารสามารถชาระไดห้ ลายครั้ง โดยแพลตฟอร์มไม่ สามารถปิดกั้นการชาระเงินหลังจากผใู้ ชง้ านเคยชาระไปแล้วได้ ดังน้ันหากผู้ใชง้ านมีการชาระเงินซ้าซอ้ นจึงเปน็ หน้าทข่ี องผู้ปฏบิ ัติการด้านการเงนิ ในการยกเลกิ ใบเสร็จรับเงนิ และคนื เงินให้กับผ้ใู ชง้ านตอ่ ไป

การประชมุ วชิ าการระดบั ชาติ PULINET ครัง้ ท่ี 10 : Library Transformation in a Disrupted World, 8 -9 มกราคม 2563, สานกั หอสมดุ มหาวทิ ยาลัยทักษณิ 2. การชาระเงนิ ด้วย QR Code ในอนาคต ธนาคารพาณชิ ย์อาจเรียกเก็บคา่ ธรรมเนยี มการชาระ เงนิ ดังนนั้ สว่ นงานจึงจาเป็นตอ้ งมีมาตรการทางการเงนิ ไวร้ องรบั ในกรณีท่ีมกี ารชาระค่าธรรมเนียม 3. ควรมกี ารนาแพลตฟอร์มน้ไี ปพัฒนาต่อยอดเพอื่ ใช้ผใู้ ช้งานสามารถชาระเงินผ่านบัตรเคร ดิต ได้ รายการอ้างองิ 3M. (2006). 3M Standard Interchange Protocol. N.P. Derald D. Everett, & Raymond McLeod,Jr. (2007). Software Testing : Testing Across the Entire Software Development Life Cycle . IEEE PRESS. IETF. (2017). Hypertext Transfer Protocol (HTTP/1.1): Semantics and Content. N.P. Jason Brooks. (25 September 2008). Application Whitelisting Gains Traction . Retrieved from eweek: https://www.eweek.com /security/application-whitelisting-gains-traction Katarina Grolinger, Wilson A Higashino, Abhinav Tiwari, & Miriam AM Capretz. (2013). Data management in cloud environments: NoSQL and NewSQL data stores. Journal of Cloud C om puting . ธนาคารแห่งประเทศไทย. (2562). แนวนโยบายการใชม้ าตรฐาน Thai QR Code ในธุรกรรมการชาระเงิน (Policy Guideline : Standardized Thai QR Code for Payment Transactions ).

การประชุมวิชาการระดบั ชาติ PULINET ครัง้ ที่ 10 : Library Transformation in a Disrupted World, 8 -9 มกราคม 2563, สานักหอสมดุ มหาวิทยาลยั ทักษณิ การวิเคราะหค์ วามสอดคลอ้ งของทรพั ยากรสารสนเทศอเิ ลก็ ทรอนิกส์ตอ่ หลกั สูตร การศกึ ษาระดบั บณั ฑิตศกึ ษา คณะแพทยศาสตร์ มหาวทิ ยาลัยเชียงใหม่ Analysis of the Relevance of Electronic Resources to Support Graduate Study Programs Faculty of Medicine, Chiang Mai University เพียงขอบฟ้า ปญั ญาเพ็ชร สานักหอสมดุ มหาวิทยาลัยเชียงใหม่ peangk o b fah.p@ c m u .ac .th บทคดั ย่อ การวิจัยน้ีมีวัตถุประสงค์เพ่ือวิเคราะห์ควา มสอดคล้องขอ งทรัพยากรสารสนเท ศ ทุกป ระ เภ ท ท่ี หอ้ งสมดุ มีให้บริการต่อหลกั สตู รระดับบณั ฑิตศึกษา คณะแพทยศาสตร์ มหาวทิ ยาลัยเชยี งใหม่ และทาการเปรียบเทียบ กับรายการทรัพยากรสารสนเทศประกอบการเรียนการสอนท่ีปรากฏในกรอบมาตรฐานคณุ วุฒริ ะดบั อุดมศึกษาแห่งชาติ 3 หรือ มคอ.3 หมวดที่ 5 ทรัพยากรประกอบการเรียนการสอน จานวน 615 กระบวนวิชา โดยทาการวิเคราะห์รายการ ทรัพยากรสารสนเทศทหี่ อ้ งสมุดจัดซ้ือในปีงบประมาณ 2561 และทาการเปรยี บเทียบกบั รายชอื่ ทรัพยากรสารสน เท ศที่ ปรากฏใน มคอ.3 หมวดท่ี 5 ผลการวิจัยพบว่าจากจานวนหนังสืออิเล็กทรอนิกส์ท้ังหมด 3,470 รายการ มีรายการหนังสือ อิเล็กทรอนิกส์ทีส่ อดคล้องกับหลกั สตู รจานวน 1,457 รายการ คิดเปน็ รอ้ ยละ 41.99 เมอ่ื นารายชื่อมาเปรียบเทียบ กับ รายการทรัพยากรสารสนเทศทป่ี รากฏใน มคอ.3 หมวดที่ 5 ทรพั ยากรประกอบการเรยี นการสอน พบว่ามีรายชื่อตรงกัน จานวน 400 รายช่ือ คิดเป็นร้อยละ 27.10 วารสารอิเลก็ ทรอนกิ ส์ 2,900 รายการ มีจานวนวารสารอิเล็กทรอนิกส์ท่ี สอดคล้องกับหลักสูตร จานวน 288 รายการ คดิ เป็นร้อยละ 8.30 เมอ่ื ทาการเปรียบเทยี บรายช่อื กบั รายการวารสา รที่ ปรากฎใน มคอ.3 หมวด 5 ทรัพยากรประกอบการเรยี นการสอน พบวา่ มีรายชื่อทตี่ รงกนั 21 ช่ือ คิดเป็นรอ้ ยละ 1.74 และ ฐานข้อมลู อเิ ล็กทรอนิกส์ 13 ฐานข้อมูล มีความสอดคลอ้ งกับการศึกษาในระดบั บัณฑิตศึกษาท้ัง 13 ฐานขอ้ มูล คิด เป็นรอ้ ยละ 100.00 มีรายชือ่ ฐานข้อมลู ทต่ี รงกบั รายชื่อใน มคอ.3 หมวดที่ 5 จานวน 9 ฐานข้อมูล คดิ เป็นรอ้ ยละ 69.23 จากผลการวิจัย หอ้ งสมุดคณะแพทยศาสตร์นามาเป็นแนวทางในการพฒั นาคอลเลก็ ชน่ั ทรพั ยากร สารสนเทศให้ครอบคลุมการเรยี นการสอนทกุ หลกั สตู ร กระบวนวิชาและทกุ ระดบั การศึกษา ในปงี บประมาณ 2563

การประชมุ วิชาการระดบั ชาติ PULINET ครัง้ ท่ี 10 : Library Transformation in a Disrupted World, 8 -9 มกราคม 2563, สานกั หอสมดุ มหาวทิ ยาลยั ทักษณิ คาสาคญั : ทรัพยากรสารสนเทศอิเล็กทรอนกิ ส์, หลกั สตู รการศึกษาระดับบณั ฑติ ศึกษา, การพฒั นาทรพั ยากรสารสนเทศ ABSTRACT The purpose of this research is to analyze the relevance of electronic resources in the library to Graduated program of Faculty of Medicine, Chiang Mai University and compare library resources with titles of 615 Courses in Thai Qualifications Framework for Higher Education Class (Course Specification) Class 5 : Teaching Resources by analyzing the list of information resources purchased by the library in the budget year 2018 and comparing it with the list of inform ation resources that appear in Course Specification Class 5 : Teaching Resources The research found that from the total of 3,470 electronic books, th ere are 1,457 items are support curriculum equal to 41.99 percent. When comparing names to Thai Qualifications Framework for Higher Education Class (Course Specification) in Teaching Resources section found that there are 400 names matching list, amounts to 27.10 percent. For electronic journals, from the total of 2,900 of electronic journals, there are 288 titles are support curriculum equal to 8.30 percent. When comparing to Thai Qualifications Framework for Higher Education Class (Course Specification) in Teaching Resources Section found that there are 21 Journals matching list, amounts to 1.74 percent. And 13 electronic databases are support curriculum equal to 100.00 percent. When comparing to Thai Qualifications Framework for Higher Education Class (Course Specification) in Teaching Resources Section found that there are 9 Databases matching list, amounts to 69.23 percent. From research results, the Faculty of Medicine library is used as a guideline in developing the information resource collection to cover all Courses and all levels of education in the budget year 2020 Keyword: Electronic Resources, Graduate Study Programs, Information Resources Development บทนา การพัฒนาทรัพยากรสารสนเทศ เปน็ ภารกจิ สาคญั ท่ีจะสนับสนุนการขบั เคล่อื นของมหาวิทยาลยั ไปสู่ ความเป็นเลิศท่ียง่ั ยืน โดยเฉพาะพนั ธกจิ ด้านการวจิ ยั เพ่ือความเปน็ เลิศและนวัตกรรม ทีม่ เี ป้าหมายเชิงยุทธศาสตร์เป็น การผลิตผลงานวิจัยมีคุณภาพสูง จนสามารถนามาพัฒนาเป็นนวัตกรรมและใช้ตอบโจทย์การพัฒนาประเทศ จาก ความสาคญั ของงานทีก่ ล่าวมาข้างตน้ ทาใหห้ อ้ งสมดุ คณะแพทยศาสตร์ มหาวทิ ยาลัยเชียงใหม่ ตอ้ งปรบั กลยทุ ธใ์ นการ

การประชุมวชิ าการระดบั ชาติ PULINET ครัง้ ที่ 10 : Library Transformation in a Disrupted World, 8 -9 มกราคม 2563, สานกั หอสมุด มหาวทิ ยาลยั ทกั ษณิ จัดหาทรัพยากรสารสนเทศให้เหมาะสมอยู่เสมอ เช่น เพ่ิมการบอกรับทรพั ยากรสารสนเทศทั้งหนงั สือ วารสาร และ ฐานขอ้ มลู ให้อยู่ในรปู แบบอิเล็กทรอนิกส์ การดาเนินการยกเลิกการบอกรับวารสารฉบับพิมพ์ และการลดจานวนเล่ม หนังสือรวมถงึ การพจิ ารณาการบอกรบั วารสารและการส่ังซ้อื หนงั สือในแตล่ ะปีงบประมาณ เพอื่ ให้ห้องสมุดมีทรัพยากร สารสนเทศทใ่ี หบ้ รกิ ารได้ตรงกับหลกั สูตรการเรียนการสอนมากที่สุด แต่กระนนั้ ยังพบว่าการจัดหาทรพั ยากรยงั ไม่ตรงต่อ ความต้องการของภาควิชาและหน่วยงาน มีคาขอให้ห้องสมุดทาการจัดซ้ือทรัพยากรอิเลก็ ทรอนิกส์ที่ต้องใช้สอนใน หลักสตู รการศึกษาเป็นงบประมาณที่เพ่ิมขึน้ ทุกปี ในปี พ.ศ. 2561 คณะแพทยศาสตร์ มหาวิทยาลยั เชยี งใหม่ ได้เปิด หลักสูตรการศึกษาในระดับมหาบัณฑิต ประกาศนียบัตรข้ันสูง และ ดุษฎีบัณฑิต ท้ังหมด 41 หลักสูตร รวม 615 กระบวนวิชา ซ่ึงในแต่ละกระบวนวิชามีความจาเป็นท่ีจะต้องวิเคราะห์ความสอดคล้องของทรัพยากรสารสนเทศ ท่ี สนับสนุนการเรียนกา รสอ นแล ะกา รวิจัย เพื่อให้ห้องสมุดไ ด้ทรา บแน วทา งในก ารพัฒ นาท รัพยา กรส ารส น เ ท ศ อเิ ล็กทรอนิกส์ เพ่อื สนับสนนุ การเรยี นการสอน หลกั สูตรระดับมหาบณั ฑิต ประ กาศนียบตั รข้ันสงู และ ดษุ ฎบี ณั ฑิต และ มที รัพยากรสารสนเทศประเภทอิเลก็ ทรอนกิ สเ์ พียงพอท่จี ะใหบ้ รกิ ารในทกุ กระบวนวชิ าทเี่ ปดิ สอน กรอบมาตรฐานคณุ วุฒิระดบั อุดมศึกษาแห่งชาติ 3 (มคอ.3) เปน็ ขอ้ มูลการเตรยี มสอนรายกระ บ วน วิชา ในหมวดท่ี 5 หัวข้อ ทรัพยากรประกอบการเรยี นการสอน มรี ายการทรัพยากรสารสนเทศประเภทตา่ ง ๆ หอ้ งสมุด สามารถนารายการเหลา่ น้ัน มาวิเคราะหเ์ พอื่ ทาการพัฒ นาทรพั ยากรสารสนเทศท่ีหอ้ งสมุดมใี ห้บรกิ ารไดต้ รงกับแ ต่ละ กระบวนวิชาไดเ้ ปน็ อยา่ งดี วตั ถุประสงค์ 1. เพื่อวิเคราะห์ความสอดคล้องของทรัพยากรสารสนเทศอิเล็กทรอนิกส์ ท่มี ตี ่อการเรยี นการ สอน หลกั สตู รระดบั บัณฑิตศกึ ษาคณะแพทยศาสตร์ มหาวิทยาลัยเชียงใหม่ 2. เพ่อื ทราบจานวนทรัพยากรสารสนเทศอิเล็กทรอนกิ ส์ที่ตรงกบั รายการทรัพยากรสารสนเทศทใ่ี ช้ใน การเรียนการสอน หลักสตู รระดับบัณฑติ ศึกษา คณะแพทยศาสตร์ มหาวิทยาลัยเชียงใหม่ท่ีห้องสมดุ มีให้บรกิ าร ขั้นตอนและวิธีการดาเนนิ งาน 1. กาหนดกล่มุ ประชากร และขอบเขตงานวิจยั ประชากรในการวจิ ยั ครง้ั นี้ คอื ทรัพยากรสารสนเทศ ประเภทอเิ ล็กทรอนกิ ส์ ได้แก่ ทีห่ ้องสมุดจัดซ้ือและบอกรบั ในปงี บประมาณ พ.ศ. 2561 โดยศกึ ษาถึงความสอดคลอ้ งของ หนังสืออิเลก็ ทรอนกิ สท์ ่ีบอกรบั โดยหอ้ งสมุดคณะแพทยศาสตร์ ตอ่ การเรียนการสอนและการวจิ ัย ในระดบั บณั ฑิตศกึ ษา ได้แก่หลักสตู รวิทยาศาสตรมหาบัณฑิต หลักสูตรปรัชญาดุษฎบี ัณฑิต และ หลักสูตรประกาศนยี บัตรบัณฑิต ข้ันสูง ที่ เปิดรบั สมัครโดยคณะแพทยศาสตร์ มหาวิทยาลัยเชียงใหม่ ปกี ารศึกษา 2561 และ 2562 2. การสรา้ งและทดสอบเครอ่ื งมอื ในการวิจัย เครือ่ งมอื ท่ีใชใ้ นการทาวิจัยครัง้ นี้คือแบบบนั ทกึ รายการ หนงั สอื อิเล็กทรอนิกสท์ ส่ี อดคล้องกับการเรียนการสอนระดบั บัณฑิตศึกษา 615 กระบวนวชิ า ผ้วู จิ ัยไดท้ ดสอบเคร่ืองมือ ในการวิจัยโดยเลือกหลกั สูตรวิทยาศาสตรมหาบัณฑิต สาขาวิชากายวิภาคศาสตร์ ( Master of Science Program in Anatomy) ภาควิชากายวิภาคศาสตร์จานวน 15 กระบวนวิชา มาบันทึกข้อมูลรายการทรัพยากรสารสนเทศท่ีใช้

การประชุมวชิ าการระดบั ชาติ PULINET ครัง้ ท่ี 10 : Library Transformation in a Disrupted World, 8 -9 มกราคม 2563, สานกั หอสมดุ มหาวทิ ยาลยั ทกั ษณิ ประกอบการเรียนการสอนจากกรอบมาตรฐานคณุ วุฒริ ะดบั อุดมศึกษาแห่งชาติ 3 (มคอ.3) หมวดท่ี 5 หัวข้อ ทรพั ยากร ประกอบการเรยี นการสอน พบว่าสามารถใช้รวบรวมข้อมลู ได้ครบทุกประเด็นท่ใี ชใ้ นการวิจยั จงึ ไมไ่ ด้มีการเปล่ยี นแปลง แกไ้ ขเครื่องมอื ทใ่ี ชใ้ นการวจิ ยั 3. การเก็บรวบรวมข้อมูล ผู้วจิ ัยได้รวบรวม มคอ. 3 หมวดท่ี 5 ทรัพยากรประกอบการเรียนการสอน จากกระบวนวิชาจากทเ่ี ปิดสอนระดับบณั ฑิตศกึ ษา คณะแพทยศาสตร์ มหาวทิ ยาลยั เชยี งใหม่ ในปกี ารศึกษา พ.ศ. 2561 และ 2562 จากหลักสูตรระดับมหาบัณฑิต 161 กระบวนวิชา หลักสูตรระดับดุษฎีบัณฑิต 177 กระบวนวิชา และ หลกั สตู รระดับประกาศนยี บัตรบัณฑิตขั้นสูง 277 กระบวนวชิ า รวมทงั้ สิน้ จานวน 615 กระบวนวิชา จากน้ันได้ รวบรวม รายช่ือหนังสืออเิ ลก็ ทรอนกิ ส์ท่ีห้องสมดุ คณะแพทยฯ์ ไดจ้ ัดหา และ บอกรับในปี พ.ศ. 2561 จากนั้นทาการวเิ คราะหแ์ ละ จัดกลุ่มทรัพยาก รสา รส นเท ศอิเล็กท รอ นิก ส์ที่สนับส นุน การ เรียนก ารส อน ขอ งห ลักสูตรแ ละ กร ะบ วน วิช า ค ณ ะ แพทยศาสตร์ มหาวิทยาลัยเชียงใหม่ ตามคาอธิบายหลักสูตรและโครงสร้างหลักสูตรที่ปรากฏในเว็บไซต์ของบณั ฑิต วทิ ยาลัย และ มคอ. 3 ข้อ 1 ขอ้ มลู ท่ัวไปของกระบวนวชิ า และทาการเปรียบเทียบจานวนรายชือ่ ทรัพยากรสารส นเทศ อิเลก็ ทรอนิกส์ ที่ตรงกบั รายช่ือหนงั สือทปี่ รากฏใน มคอ. 3 หมวดท่ี 5 ทรัพยากรประกอบการเรยี นการสอน 4. การวิเคราะห์ขอ้ มูลและสถิติท่ีใชใ้ นการวิจัย จากแบบบันทึกข้อมูล ผู้วิจัยได้นาขอ้ มูลจากแบบ บนั ทึกท่ีรวบรวมได้ มาวิเคราะหโ์ ดยการหาคา่ รอ้ ยละ สรุปผล อภิปรายผล ขอ้ เสนอแนะ และการนาไปใช้ประโยชน์ สรปุ ผล และอภิปรายผล 1. ข้อมูลท่ัวไปข อ งห ลัก สูต รแล ะก ระ บ วน วิชา ในปีการศึกษา พ.ศ.2561 และ 2562 คณะ แพทยศาสตรม์ หาวทิ ยาลยั เชยี งใหม่ มีจานวนหลกั สตู รที่เปดิ สอนในระดับบณั ฑติ ศึกษา 3 ระดับ ได้แก่ ระดับมหาบัณฑิต ระดับดุษฎีบัณฑิต และ ระดับประกาศนียบัตรบัณฑิตข้ันสูง รวมท้ังส้ิน 41 หลักสูตร (บัณฑิตวิทยาลัย 2562) แบ่ง ออกเป็นระดับมหาบัณฑิต 11 หลักสตู ร คิดเป็นรอ้ ยละ 26.32 ระดบั ดุษฎบี ัณฑิต 14 หลักสูตร คดิ เปน็ ร้อยละ 34.15 และระดบั ประกาศนียบัตรบัณฑิตข้ันสูง 16 หลักสูตร คิดเป็นร้อยละ 39.02 จากหลักสูตรท่ีเปิดสอนทั้งหมดจานวน 41 หลักสูตร มีจานวนกระบวนวิชาทีเ่ ปดิ สอนในปกี ารศึกษา พ.ศ.2561 และ 2562 จานวน 615 กระบวนวิชา แบง่ ออกเป็น ระดับมหาบณั ฑิต 161 กระบวนวิชา คิดเป็นร้อยละ 26.18 ระดับดษุ ฎีบัณฑิต 177 กระบวนวชิ า คดิ เป็นร้อยละ 28.78 และระดับประกาศนยี บัตรบณั ฑติ ขัน้ สูง 277 กระบวนวชิ า คดิ เปน็ ร้อยละ 45.04

การประชมุ วชิ าการระดับชาติ PULINET ครงั้ ท่ี 10 : Library Transformation in a Disrupted World, 8 -9 มกราคม 2563, สานักหอสมดุ มหาวิทยาลยั ทักษณิ ตารางท่ี 1 แสดงจานวนและร้อยละของหลกั สูตรและกระบวนวิชาที่เปิดสอนในปกี ารศึกษา พ.ศ. 2561 -2562 ระดับการศกึ ษา จานวน ร้อยละ จานวนกระบวน ร้อยละ หลกั สูตร วิชา ระดบั มหาบัณฑติ 26.83 161 26.18 ระดบั ดุษฎบี ัณฑติ 11 34.15 177 28.78 ระดับประกาศนยี บตั รบณั ฑติ ข้นั สูง 14 39.02 277 45.04 16 100.00 615 100.00 รวม 41 2. จานวนกรอบมาตรฐานคณุ วุฒิระดบั อุดมศกึ ษาแห่งชาติ 3 หมวดที่ 5 ทรัพยากรประกอบการเรียนการ สอน จากการรวบรวมกรอบมาตรฐานคุณวฒุ ริ ะดับอุดมศึกษาแห่งชาติ 3 หมวดท่ี 5 ทรพั ยากรประกอบการเรียนการส อน ท้งั หมด 615 กระบวนวชิ า มีกระบวนวิชาที่มขี อ้ มูล 512 กระบวนวชิ า คิดเป็นรอ้ ยละ 83.25 แบ่งออกเป็น ระดับมหาบณั ฑิต จานวน 137 กระบวนวิชา จาก 161 กระบวนวิชา คดิ เป็นรอ้ ยละ 85.09 ระดับดษุ ฎีบัณฑิต 119 กระบวนวิชา จาก 177 กระบวนวิชา คิดเป็นร้อยละ 67.23 ระดบั ประกาศนียบตั รขั้นสูง 256 กระบวนวิชา จาก 277 กระบวนวิชา คิดเป็นรอ้ ยละ 92.42 ตารางที่ 2 แสดงจานวนและรอ้ ยละของกรอบมาตรฐานคุณวุฒริ ะดบั อดุ มศกึ ษาแห่งชาติ 3 หมวดที่ 5 ทรพั ยากร ประกอบการเรยี นการสอนท่ีมีขอ้ มลู ระดับการศกึ ษา จานวน จานวน มคอ.3 รอ้ ยละ มคอ.3 ทัง้ หมด ที่มขี อ้ มลู ระดับมหาบณั ฑิต 137 85.09 ระดบั ดุษฎีบณั ฑิต 161 119 67.23 ระดบั ประกาศนยี บัตรบัณฑติ ขนั้ สูง 177 256 92.42 277 512 83.25 รวม 615 3. ผลการวเิ คราะห์ทรพั ยากรสารสนเทศประเภทหนงั สืออเิ ล็กทรอนิกส์ 3.1 จานวนหนงั สอื อิเลก็ ทรอนิกส์ท่ีห้องสมดุ ฯ บอกรับที่สอดคลอ้ งกับหลกั สูตรและกระบวน วิชา ท่ีเปิดสอนในระดับบัณฑิตศึกษา จากจานวนหนังสืออิเล็กทรอนิกส์ 3,470 ช่ือ เม่ือนารายการทรัพยากรสารสนเทศ วิเคราะหเ์ นอื้ หาทีส่ อดคลอ้ งกับการเรียนการสอนในระดับบัณฑิตศึกษา พบว่า มหี นงั สอื อิเล็กทรอนกิ ส์ท่ีสนบั สนุนการ เรยี นการสอนในหลกั สตู รระดับมหาบัณฑิตจานวน 288 รายการ คดิ เปน็ รอ้ ยละ 8.30 หลกั สตู รระดบั ดษุ ฎีบัณฑติ จานวน 561 รายการ คิดเป็นร้อยละ 16.17 และระดับประกาศนียบัตรบัณฑิตข้นั สูง จานวน 1, 650 รายการ คิดเป็นร้อยละ

การประชมุ วิชาการระดบั ชาติ PULINET ครง้ั ที่ 10 : Library Transformation in a Disrupted World, 8 -9 มกราคม 2563, สานักหอสมดุ มหาวทิ ยาลยั ทักษณิ 47.55 เมอ่ื ตัดรายการทซ่ี า้ กันออกจะมีหนังสือจานวน 1,457 รายการ คิดเปน็ ร้อยละ 41.99 ของหนงั สืออเิ ลก็ ทรอนิกส์ ทั้งหมด ตารางท่ี 3 แสดงจานวนและรอ้ ยละของหนังสืออเิ ล็กทรอนกิ สท์ หี่ ้องสมดุ ฯบอกรบั แยกตามระดบั หลักสูตรท่เี ปิดสอน มคอ.3 หมวดท่ี 5 จานวนหนังสืออิเล็กทรอนกิ ส์ ร้อยละ ระดับมหาบณั ฑิต 288 8.30 ระดับดษุ ฎีบัณฑิต 561 16.17 ระดบั ประกาศนยี บตั รบัณฑติ ขั้นสงู 1,650 47.55 หนังสืออเิ ลก็ ทรอนิกส์ทกุ ระดับ 1,457 41.99 3.2 จานวนหนังสอื อิเลก็ ทรอนิกสท์ หี่ ้องสมุดฯ บอกรับที่ตรงกับรายการหนงั สือทป่ี รากฏในมคอ.3 หมวดที่ 5 ทรัพยากรประกอบการเรียนการสอนในระดับบณั ฑติ ศกึ ษา จากจานวนหนงั สอื อเิ ลก็ ทรอนกิ ส์ทั้งหมดจาน วน 3,470 รายการ ท่ีสอดคล้องกบั การศกึ ษาในระดับบณั ฑติ ศกึ ษาเม่ือตัดรายชอื่ ทีซ่ า้ ออกแล้วมีจานวน 1,4 57 รายการ มี จานวนหนังสอื ท่ีตรงกับรายช่ือใน มคอ.3 หมวดท่ี 5 จานวน 400 รายการ คดิ เปน็ รอ้ ยละ 27.10 ในระดับมหาบัณฑิตมี จานวนหนังสอื ที่ตรงกับรายช่ือใน มคอ.3 หมวดท่ี 5 จานวน 66 รายการ คิดเปน็ ร้อยละ 43.14 ในระดบั ดษุ ฎีบณั ฑติ มี จานวนหนังสือท่ีต รงกับร ายชื่อใน มคอ.3 หมวด 5 จานวน 127 รายการ คิดเป็นร้อยละ 17.74 และในระดับ ประกาศนียบัตรบัณฑติ ขั้นสูง มีจานวนหนงั สอื ท่ตี รงกับรายชอื่ ใน มคอ.3 หมวด 5 จานวน 207 รายการ คิดเปน็ รอ้ ยละ 16.12 ตารางที่ 4 แสดงจานวนหนังสอื อิเลก็ ทรอนิกส์ทหี่ ้องสมุดฯ บอกรับที่ตรงกับรายการหนงั สอื ที่ปรากฏใน มคอ.3 หมวดท่ี 5 ทรพั ยากรประกอบการเรยี นการสอนในระดับบณั ฑิตศกึ ษา ระดับการศกึ ษา จานวนหนังสอื ทม่ี ี จานวนหนงั สอื รอ้ ยละ ให้บรกิ าร ทม่ี ใี น มคอ. 3 หมวด 5 ระดับมหาบณั ฑิต 288 43.14 ระดบั ดษุ ฎีบณั ฑิต 561 66 17.74 ระดับประกาศนียบัตรบัณฑิตขนั้ สูง 1,650 127 16.12 รวม (ตดั รายการทซี่ า้ ออก) 1,476 207 27.10 400 3.2.1 จานวนหนังสืออเิ ลก็ ทรอนกิ ส์ท่ีห้องสมดุ ฯ บอกรับที่ตรงกับรายการหนังสอื ในหลักสูตร และกระบวนวชิ าทเี่ ปดิ สอนในระดับบัณฑิตศึกษา หลักสูตรวิทยาศาสตรมหาบัณฑิต จากจานวนหนังสอื อเิ ล็กทรอ นิกส์ที่

การประชมุ วิชาการระดับชาติ PULINET ครั้งที่ 10 : Library Transformation in a Disrupted World, 8 -9 มกราคม 2563, สานักหอสมดุ มหาวิทยาลัยทกั ษณิ สอดคล้องกับการศึกษาในระดบั มหาบณั ฑิต จานวน 288 รายการ มีจานวนหนงั สือทีต่ รงกับรายการทีป่ รากฏใน มคอ.3 หมวดท่ี 5 จานวน 66 รายการคดิ เป็นรอ้ ยละ 43.14 สาขาวชิ าทีม่ ีรายการหนังสือมากที่สุดคือ หลักสตู รวิทยาศา สตร มหาบัณฑิต สาขาวิชาเภสัชวทิ ยา จานวน 27 รายการ จากรายการหนงั สอื ทเ่ี กย่ี วข้องท้ังหมด 44 รายการ คิดเป็นรอ้ ยละ 61.36 รองลงมาไดแ้ ก่ หลักสตู รวิทยาศาสตรมหาบัณฑติ สาขาวชิ ากายวภิ าคศาสตร์ จานวน 21 รายการ จากรายการ หนังสือท่ีเกี่ยวข้องทั้งหมด 82 รายการ คิดเป็นร้อยละ 25.60 และ หลักสูตรวิทยาศาสตรมหาบัณฑิต สาขาวิชาจลุ ชวี วทิ ยา จานวน 8 รายการ จากรายการหนังสือท่ีเกีย่ วข้องทัง้ หมด 31 รายการ คดิ เป็นร้อยละ 25.81 3.2.2 จานวนหนังสืออเิ ล็กทรอนกิ ส์ท่หี ้องสมุดฯ บอกรับท่ีตรงกบั รายการหนังสือในหลักสูตร และกระบวนวิชาท่ีเปิดสอนในระดับบัณฑิตศึกษา หลักสูตรปรัชญาดุษฎีบัณฑิต จากจานวนหนังสืออิเล็กทรอนกิ ส์ท่ี สอดคล้องกบั การศกึ ษาในระดับปรัชญาดุษฎีบณั ฑิตจานวน 716 รายการ มีจานวนหนังสือท่ีตรงกบั รายการท่ีปรากฏใน มคอ.3 หมวดท่ี 5 จานวน 127 รายการคิดเปน็ ร้อยละ 17.74 สาขาวิชาท่มี ีรายการหนังสือมากทส่ี ดุ คอื หลักสตู รปรชั ญา ดษุ ฎบี ณั ฑิต สาขาวชิ าสรีรวทิ ยา และ หลกั สตู รปรัชญาดุษฎีบณั ฑติ สาขาวิชาสรรี วิทยา (หลักสูตรนานาชาติ) จานวน 30 รายการ จากรายการหนังสือทเี่ กีย่ วข้องทง้ั หมด 74 รายการ คดิ เป็นร้อยละ 40.54 รองลงมาไดแ้ ก่ หลกั สตู รปรชั ญาดษุ ฎี บณั ฑติ สาขาวิชาเภสชั วิทยา จานวน 26 รายการ จากรายการหนังสือทเ่ี กยี่ วข้องทั้งหมด 44 รายการ คิดเปน็ ร้อยละ 59.09 และ หลักสตู รหลกั สูตรปรชั ญาดษุ ฎีบณั ฑติ สาขาวิชากายวิภาคศาสตร์ จานวน 25 รายการ จากรายการหนงั สอื ท่ี เกี่ยวข้องทง้ั หมด 82 รายการ คดิ เป็นรอ้ ยละ 30.49 3.2.3 จานวนหนงั สืออเิ ลก็ ทรอนิกส์ทห่ี อ้ งสมุดฯ บอกรับทตี่ รงกับรายการหนงั สือในหลักสูตร และกระบวนวิชาท่ีเปิดสอนในระดบั บัณฑิตศึกษา หลักสูตรประกาศนียบัตรบัณฑิตชน้ั สงู การเรียนการสอนหลกั สตู ร ประกาศนียบตั รบัณฑิตช้นั สูงท้ังหมด 16 หลักสูตร มีจานวน 12 หลักสูตรที่มีข้อมูลรายการทรัพยากรสารสนเทศ ใน มคอ. 3 หมวด 5 คิดเป็นรอ้ ยละ 75 ของหลกั สูตรท้ังหมด มีจานวนหนังสอื อิเลก็ ทรอนิกส์ทสี่ นับสนุนการเรยี นกา รสอน ทง้ั หมด 1,284 รายการ เปน็ หนังสือที่ตรงกบั รายการใน มคอ.3 หมวดท่ี 5 จานวน 207 รายการ คิดเป็นรอ้ ยละ 16.12 สาขาวชิ าที่มรี ายการหนังสือมากที่สดุ คือ หลกั สูตรประกาศนียบัตรบณั ฑิตขั้นสูงวิทยาศาสตร์การแพทย์คลินิก จานวน 156 รายการ คดิ เป็นร้อยละ 33.55 รองลงมาได้แก่ หลกั สตู รประกาศนยี บตั รบัณฑติ ขั้นสงู วทิ ยาศาสตรก์ ารแพทย์คลินิก สาขาวชิ าเวชศาสตร์ครอบครัว จานวน 11 รายการ คิดเป็นรอ้ ยละ 52.38 และ หลักสตู รประกาศนยี บัตรบัณฑิตข้ันสูง วทิ ยาศาสตร์การแพทย์คลินิกสาขาวิชาเวชศาสตร์ฟื้นฟู จานวน 9 รายการ คดิ เป็นรอ้ ยละ 22.50 ส่วนหลักสูตร ท่ีไ ม่มี รายการหนังสือที่ตรงกับรายการทป่ี รากฏใน มคอ.3 หมวดที่ 5 มีจานวน 2 หลกั สตู ร ไดแ้ ก่ หลักสตู รประกาศนียบัตร บัณฑิตขั้นสูงวิทยาศาสตร์การแพ ทย์คลินิกสาขา วิชาจิตเวชศา สตร์ และ หลักสูตรประกาศนียบัตร บัณฑิต ขั้น สูง วทิ ยาศาสตร์การแพทย์คลินิกสาขาวชิ าจักษวุ ทิ ยา 4. ผลการวเิ คราะห์ทรัพยากรสารสนเทศประเภทวารสารอิเล็กทรอนิกส์ 4.1 จานวนวารสารอิเลก็ ทรอนิกสท์ ่หี ้องสมดุ ฯ บอกรบั ท่ีสอดคล้องกบั หลักสตู รและกระบวน วิชา ที่เปิดสอนในระดับบัณฑิตศึกษา ผลการรวบรวมรายการทรัพยากรสารสนเทศที่ห้องสมุดบอกรับมีจานวนวารสาร อิเล็กทรอนิกส์ทางการแพทย์ให้บริการจานวน 2,900 ชื่อ ปรากฏว่าเป็นวารสารที่สอดคล้องกับการเรียนการสอนใน ระดบั บณั ทติ ศึกษาจานวน 1,476 ชอื่ คิดเปน็ ร้อยละ 50.90 ของทง้ั หมด แยกออกเปน็ วารสารที่สนับสนุนการเรียนการ

การประชุมวิชาการระดบั ชาติ PULINET ครั้งที่ 10 : Library Transformation in a Disrupted World, 8 -9 มกราคม 2563, สานักหอสมุด มหาวิทยาลยั ทักษณิ สอนระดับมหาบัณฑิตจานวน 599 รายการ คดิ เป็นรอ้ ยละ 19.28 วารสารอเิ ลก็ ทรอนิกสร์ ะดบั ดษุ ฎีบัณฑติ จานวน 779 รายการ คดิ เป็นร้อยละ 26.86 และวารสารอเิ ลก็ ทรอนิกส์ระดับประกาศนียบัตรบณั ฑติ ข้นั สงู จานวน 1,155 รายก าร คดิ เปน็ รอ้ ยละ 39.83 ตารางที่ 4.1 แสดงจานวนและร้อยละของวารสารอเิ ล็กทรอนิกส์ทส่ี อดคลอ้ งกบั หลักสูตรในระดับบัณฑิตศึกษา หลกั สตู ร จานวนวารสาร รอ้ ยละ อิเล็กทรอนกิ ส์ ระดบั มหาบัณฑิต 19.28 ระดับดุษฎบี ัณฑิต 559 26.86 ระดบั ประกาศนยี บตั รบณั ฑติ ขั้นสูง 779 39.83 จานวนวารสารอเิ ลก็ ทรอนกิ ส์ทั้งหมด 1,155 50.90 1,476 4.2 จานวนวารสารอเิ ลก็ ทรอนกิ ส์ที่หอ้ งสมดุ ฯบอกรับท่ีตรงกับรายการวารสารใน มคอ.3 หมวด ท่ี 5 ทเี่ ปดิ สอนในระดับบณั ฑิตศึกษา จากจานวนวารสารอิเล็กทรอนิกสท์ ้ังหมดจานวน 2,900 รายการ ทีส่ อดคลอ้ งกับ การศึกษาในระดับบัณฑิตศึกษาเมื่อตัดรายช่ือที่ซ้าออกแล้วมีจานวน 1, 204 ชื่อ คิดเป็นร้อยละ 41.51 เป็นวารสารท่ี สนับสนุนการสอนในหลกั สตู รมหาบณั ฑติ จานวน 559 ชื่อ มจี านวนหนงั สือท่ตี รงกบั รายช่ือใน มคอ.3 หมวดท่ี 5 จานวน 6 ช่ือ คิดเป็นร้อยละ 1.07 จานวนวา รสารอิเลก็ ทรอนิกส์ที่สอดคลอ้ งกับการศึกษาในระดับดษุ ฎีบัณฑิตจานวน 779 รายการ มจี านวนหนงั สือทีต่ รงกับรายชื่อใน มคอ.3 หมวด 5 จานวน 3 รายการ คดิ เป็นร้อยละ 0.39 ส่วนการศกึ ษาใน ระดับระดับประกาศนยี บัตรบัณฑิตขั้นสูงมีจานวนวารสารอิเลก็ ทรอนกิ ส์ทีส่ อดคล้องกับการศกึ ษาจา นวน 1,155 ชื่อ มี จานวนวารสารท่ตี รงกบั รายชื่อใน มคอ.3 หมวด 5 จานวน 12 รายการ คิดเปน็ ร้อยละ 1.04 ตารางที่ 6 แสดงจานวนทรพั ยากรสารสนเทศประเภทวารสารอเิ ล็กทรอนิกสก์ ับรายการ วารสารทป่ี รากฏใน มคอ.3 หมวด 5 ทรพั ยากรประกอบการเรียนการสอนหลักสูตรระดบั บัณฑติ ศกึ ษา หลักสูตร จานวน จานวนวารสารใน มคอ. ร้อยละ วารสาร 3 หมวด 5 ที่มีให้บริการ ระดบั มหาบัณฑิต ทมี่ ีให้บริการ 1.07 ระดบั ดุษฎีบณั ฑิต 6 0.39 ระดับประกาศนียบตั รบณั ฑิตขนั้ สงู 559 3 1.04 รวม (ตัดรายการทซี่ ้าออก) 779 12 1.74 1,155 21 1,204

การประชมุ วชิ าการระดบั ชาติ PULINET ครง้ั ที่ 10 : Library Transformation in a Disrupted World, 8 -9 มกราคม 2563, สานักหอสมุด มหาวทิ ยาลัยทกั ษณิ 5. ผลการวิเคราะหท์ รพั ยากรสารสนเทศประเภทวารสารฐานขอ้ มลู อเิ ล็กทรอนิกส์ จากจานวนฐานขอ้ มลู อิเลก็ ทรอนกิ ส์ที่บอกรับ ทัง้ หมดจานวน 13 ฐานขอ้ มลู พบว่าเปน็ ฐานข้อมูลที่ สอดคลอ้ งกบั การศกึ ษาในระดับบัณฑิตศึกษาทกุ ระดบั ท้ัง 13 ฐานขอ้ มลู คิดเป็นรอ้ ยละ 100.00 มีฐานขอ้ มลู ทีต่ รงกับ รายช่ือใน มคอ.3 หมวดที่ 5 จานวน 5 ฐานข้อมลู คดิ เป็นรอ้ ยละ 38.46 จานวนฐานขอ้ มูลอิเล็กทรอนิกสท์ สี่ อดคล้องกับ การศึกษาในระดบั ดุษฎีบัณฑิตจานวน 13 ฐานขอ้ มูล มีฐานข้อมูลทตี่ รงกบั ใน มคอ .3 หมวด 5 จานวน 6 รายการ คดิ เปน็ ร้อยละ 46.15 ส่วนการศึกษาในระดับระดับประกาศนียบัตรบัณฑิตข้ันสูงมีฐานข้อมูลอิเล็กทรอนิกสท์ ่ีสอดคล้องกับ การศึกษา 13 ฐานขอ้ มลู มจี านวนวารสารทีต่ รงกับรายช่อื ใน มคอ.3 หมวด 5 จานวน 9 ฐานขอ้ มูล คดิ เป็นรอ้ ยละ 69.23 ตารางท่ี 7 แสดงจานวนทรัพยากรสารสนเทศประเภทฐานข้อมลู อเิ ลก็ ทรอนกิ ส์ หลกั สตู รระดบั บณั ฑติ ศึกษากับรายการ หนังสอื ทีป่ รากฏใน มคอ.3 หมวด 5 ทรัพยากรประกอบการเรียนการสอน หลกั สูตร จานวนฐานข้อมูล จานวนฐานข้อมูลใน มคอ. 3 รอ้ ยละ ท่มี ใี หบ้ ริการ หมวด 5 ทมี่ ใี ห้บรกิ าร ระดับมหาบัณฑติ 13 5 38.46 ระดบั ดษุ ฎบี ณั ฑิต 13 6 46.15 ระดบั ประกาศนยี บตั รบณั ฑิตขน้ั สงู 13 9 69.23 ข้อเสนอแนะ การวเิ คราะห์รายการทรพั ยากรสารสนเทศประเภทวารสารและฐานข้อมลู อเิ ล็กทรอกนกิ ส์ ควรศกึ ษา ดว้ ยการวเิ คราะห์ความต้องการและการใชร้ ะเบียบวิธีวจิ ัยอื่นๆ ประกอบ เนอื่ งจากใน มคอ. 3 ขอ้ 5 หมวดทรัพยากร ประกอบการเรยี นการสอน มีข้อมูลหลกั ที่ใช้ในการวิเคราะห์ทรัพยากรสารสนเทศคอื รายการหนังสือและตารา ซง่ึ ไม่ ครอบคลุมต่อการตัดสินใจบอกรบั ทรัพยากรสารสนเทศประเภทวารสาร หรือ ฐานข้อมูล ทั้งน้ีเน่ื องจากในการศึกษา ระดับบัณฑิตศึกษามีการใช้วารสารและฐานข้อมูลที่หลากหลายไปตามหัวข้อท่ีนักศึกษาสนใจทาวิทยานพิ นธ์ หรือ การศึกษาคน้ ควา้ อสิ ระ ซง่ึ เปน็ การวจิ ยั ทม่ี ีการบูรณาการหลากหลายสาขาวิชาเข้าด้วยกัน การนาไปใชป้ ระโยชน์ ประโยชนต์ อ่ ภาควิชา / หนว่ ยงาน ภาควิชา / หน่วยงานมีทรัพยากรท่ีตรงกับความต้องการใชใ้ นการเรียนการสอนในหลักสตู รและ กระบวนวิชาท่เี ปดิ สอนครบทุกหลักสตู ร โดยทีไ่ มต่ อ้ งเสนอรายชือ่ ให้หอ้ งสมดุ จดั ซื้อ ประโยชน์ต่อห้องสมุด 1. จากผลการวิจัย ห้องสมุดคณะแพทยศาสตร์สามารถใช้เป็นแนวทางในการพัฒ นาคอลเล็กชัน่ ทรัพยากรสารสนเทศให้ครอบคลุมการเรียนการสอนทุกหลกั สตู ร กระบวนวิชาและทุกระดับการศกึ ษาใน ปีงบประมาณ 2563

การประชมุ วชิ าการระดับชาติ PULINET คร้งั ท่ี 10 : Library Transformation in a Disrupted World, 8 -9 มกราคม 2563, สานกั หอสมดุ มหาวทิ ยาลัยทกั ษณิ 2. หอ้ งสมดุ สามารถพิจารณาจดั ซอ้ื รายช่ือทรพั ยากรสารสนเทศทใี่ ช้ในหลายกระบวนวิชา ทาให้การ ใช้งบประมาณอย่างคุม้ คา่ รายการอ้างอิง มหาวทิ ยาลัยเชียงใหม่. (2559). (ร่าง) แผนพฒั นาการศึกษามหาวิทยาลยั เชยี งใหม่ ระยะที่ 12 (พ.ศ. 2560 - 2564). เชยี งใหม่: มหาวทิ ยาลัยเชียงใหม่. _______. (2562). ปณิธาน/วสิ ยั ทัศน์/พันธกิจ/ค่านิยมและวัฒนธรรมองคก์ ร. ผู้แตง่ . สบื คน้ 1 ตลุ าคม 2562, จาก https://www.cmu.ac.th/th/cmu/resolution มหาวทิ ยาลัยเชยี งใหม่, บัณฑิตวทิ ยาลยั . (2562). กระบวนวิช. ผแู้ ตง่ . สืบค้น 1 ตุลาคม 2562, จาก https://mis.cmu.ac.th/tqf/coursepublic.aspx หอ้ งสมุดคณะแพทยศาสตร์ มหาวทิ ยาลัยเชยี งใหม่. (2562). Vision & Mission. ผแู้ ต่ง สานกั งานคณะกรรมการการอุดมศึกษา. (2559). กรอบมาตรฐานคณุ วฒุ ริ ะดับอุดมศึกษา. สืบคน้ 1 ตลุ าคม 2562, จาก http://www.mua.go.th/users/tqf-hed/ สานักหอสมดุ . (2562). เก่ยี วกับหอ้ งสมุด. ม.ป.ท : ม.ป.ท, สืบคน้ 1 สิงหาคม 2562, จาก http://library.cmu.ac.th/cmul/th/content/

การประชมุ วิชาการระดบั ชาติ PULINET ครั้งที่ 10 : Library Transformation in a Disrupted World, 8-9 มกราคม 2563, สานักหอสมดุ มหาวิทยาลยั ทกั ษิณ การวิเคราะหข์ อ้ มลู การจราจรคอมพวิ เตอร์จากการเข้าใช้งานฐานข้อมลู อเิ ล็กทรอนกิ ส์ ผา่ นระบบ EZProxy ของผู้ใชบ้ ริการหอสมุดและคลังความรู้มหาวิทยาลัยมหิดล Logfile analysis of electronic database user behavior via Mahidol University Library and Knowledge Center's EZProxy system สิขริน สวุ รรณนที หอสมดุ และคลังความร้มู หาวทิ ยาลยั มหิดล [email protected] บทคดั ย่อ บทความนี้นาเสนอการวิเคราะห์ข้อมูลการจราจรอีแซดพร็อกซี่ (EZProxy logs) โดยใช้วิธีการ วิเคราะห์ข้อมูลการจราจรคอมพิวเตอร์ (Log Analysis) ด้วยซอฟต์แวร์ ezPAARSE ที่เป็นโอเพนซอร์ส วิเคราะห์ ข้อมูลการเข้าใช้งานฐานข้อมูลอิเล็กทรอนิกส์ของผู้ใช้บริการผ่านระบบอีแซดพร็อกซ่ี EZProxy ระยะเวลา 1 ปี ในปี 2561 ข้อมูลที่ได้จากการวิเคราะห์นามาสร้างกราฟแสดงผลทางสถิติ ได้ 8 รูปแบบ ได้แก่ สถิติการเข้าใช้งาน ตามช่ือวารสาร (Journal), สถิติการเข้าใช้งานตามช่ือโดเมน (Domain), สถิติการเข้าใช้งานตามชนิดของทรพั ยากร (Formats), สถิติการเข้าใช้งานตามชื่อของฐานข้อมูล (Platform), สถิติการเข้าใช้งานรายเดือน (Month), สถิติการ เข้าใชง้ านตามประเภทของทรัพยากร (Types), สถติ กิ ารเขา้ ใช้งานตามเวลารายชั่วโมง (Hour), แสดงสถิติการเขา้ ใช้ งานตามรายช่อื ฐานข้อมลู เทียบกับผู้ใช้ตามคณะ (Faculty) ผลของการวิเคราะห์ข้อมูลการจราจรอีแซดพร็อกซี่ (EZProxy logs) นามาใช้ประกอบในการ จัดหาทรัพยากรสารสนเทศของห้องสมุดท่ีตรงความต้องการของผู้ใช้ และใช้ในการวางแผนการจัดหาทรัพยากร สารสนเทศให้สอดคล้องกับงบประมาณของหอสมดุ และคลังความร้มู หาวทิ ยาลัยมหดิ ล คาสาคญั : อีแซดพรอ็ กซ่ี, ข้อมูลการจราจรอีแซดพร็อกซ่ี, วิเคราะหข์ ้อมลู การจราจรคอมพวิ เตอร์, ฐานขอ้ มูล อิเล็กทรอนกิ ส์ ABSTRACT This article presents an analysis of logfile using open source software named ezPAARSE, managing last year's data to analyze users' electronic database usage through the EZProxy system. The analysis results can be used to create graphs showing statistical results in 8 forms: Journal usage statistics, Domain usage statistics, Format usage statistics, Platforms usage

การประชุมวชิ าการระดบั ชาติ PULINET คร้ังท่ี 10 : Library Transformation in a Disrupted World, 8-9 มกราคม 2563, สานักหอสมดุ มหาวิทยาลยั ทกั ษณิ statistics, Monthly usage statistics, Types Usage statistics, Hourly usage statistics, and usage statistics of database names compared to users by faculty. The results of the EZProxy logs support to analyze electronic databases that really satisfy the needs of users and also used in the plan about electronic database management following the budget of Mahidol University Library and Knowledge Center. Keyword: EZProxy, EZProxy logfile, Analysis EZProxy logfile, electronic databases บทนา หอสมุดและคลังความรู้มหาวิทยาลัยมหิดล เป็นผู้ให้บริการสืบค้นฐานข้อมูลอิเล็กทรอนิกส์ที่ มหาวิทยาลัยมหิดลบอกรบั จานวนมากกว่า 100 ฐานข้อมูล ให้บริการอยู่บนเว็บไซต์หอสมดุ และคลงั ความรฯู้ หน้า เว็บเพจ e-Databases เพ่ือสนับสนุนการเรียนการสอนและการวิจัยของนักศึกษา อาจารย์ นักวิจัย และบุคลากร มหาวิทยาลัยมหิดล การเข้าใช้งานฐานข้อมูลอิเล็กทรอนิกส์ท่ีมหาวิทยาลัยมหิดลบอกรับ อนุญาตให้เข้าใช้เฉพาะ นักศึกษา อาจารย์ นกั วิจยั และบคุ ลากรมหาวทิ ยาลัยมหิดลเทา่ นั้น โดยมชี ่องทางการเขา้ ใชง้ านทห่ี ลากหลายเช่น ใช้ งานผ่านเครือข่ายอินทราเน็ตภายในมหาวิทยาลัย (LAN) ,ใช้งานผ่านเครือข่ายอินเตอร์เน็ตไรส้ าย (MU WIFI) หรือ ใชง้ านผา่ นเครอื ขา่ ยเสมอื นส่วนตวั (VPN) สาหรับการเข้าใช้งานฐานข้อมูลอิเล็กทรอนิกส์ที่มหาวิทยาลัยมหิดลบอกรับจากภายนอก เครือข่ายของมหาวิทยาลัย มีช่องทางให้สามารถเข้าใช้งานได้ผ่านเว็บพร็อกซ่ีเซิร์ฟเวอร์ (EZProxy) ซ่ึงทาหน้าท่ี ตรวจสอบสิทธิ์ผู้ใช้และอานวยความสะดวกในการเข้าถึงทรัพยากรฐานข้อมูลอิเล็กทรอนิกส์จากภายนอกเครือข่าย มหาวิทยาลัย ผู้ใช้บริการเพียงแค่กรอกช่ือผู้ใช้และรหัสผ่านที่ได้รับจากมหาวิทยาลัยก็สามารถเข้าใช้งานจาก ภายนอกเครอื ขา่ ยได้ กิจกรรมการเข้าใช้งานอีแซดพรอ็ กซี่ (EZProxy) ของผู้ใช้จะถูกเกบ็ บนั ทกึ เปน็ ไฟล์ข้อมลู จราจร คอมพิวเตอร์ไม่แตกต่างจากการบันทึกข้อมูลจราจรของเซิร์ฟเวอร์ การวิเคราะห์ข้อมูลการจราจรอีแซดพร็อกซ่ี (EZProxy logs) จะช่วยให้เห็นข้อมูลเชิงลึกของจานวนการเชื่อมต่อไปยังทรัพยากรพร็อกซ่ีและนาข้อมูลมาใช้ ประโยชน์ในการวางแผนจดั หาทรัพยากรฐานข้อมูลอิเล็กทรอนิกสใ์ ห้สอดคลอ้ งกับความต้องการของผใู้ ช้บรกิ ารและ งบประมาณในทศิ ทางทถ่ี กู ต้องและมปี ระสทิ ธิภาพ ซ่ึงปัจจุบันบริษัทเจ้าของผลิตภัณฑ์อีแซดพร็อกซ่ี (EZProxy) (OCLC 2019) ได้แนะนา 5 ซอฟต์แวร์ สาหรับใช้ในการวิเคราะห์ข้อมูลการจราจรอีแซดพร็อกซี่ (EZProxy logs) ได้แก่ AWStats, EzPAARSE, Sawmill, The Webalizer, XpoLog จากการทดลองใช้งานพบว่าซอฟต์แวร์ EzPAARSE เป็นซอฟต์แวร์ท่ีมี ประสิทธิภาพมากท่ีสุดในการวิเคราะห์ข้อมูลการจราจรอีแซดพร็อกซี่ (EZProxy logs) บทความน้ีนาเสนอวิธีการ วิเคราะห์ข้อมูลการจราจรคอมพิวเตอร์ด้วยซอฟต์แวร์ ezPAARSE ในการวิเคราะห์ไฟล์บันทึกอีแซดพร็อกซ่ี (EZProxy) ของหอสมุดและคลังความรู้มหาวิทยาลัยมหิดลเพ่ือนาข้อมูลมาใช้ประโยชน์ในการสนับสนุนการตัดสินใจ ต่อไป

การประชุมวชิ าการระดบั ชาติ PULINET คร้ังที่ 10 : Library Transformation in a Disrupted World, 8-9 มกราคม 2563, สานักหอสมดุ มหาวิทยาลยั ทักษิณ วตั ถปุ ระสงค์ เพื่อวิเคราะห์ข้อมูลการจราจรคอมพิวเตอร์จากการเข้าใช้ งานฐานข้อมูลอิเล็กทรอนิกส์ของ ผู้ใช้บริการผ่านระบบอีแซดพร็อกซ่ี (EZProxy) และนาข้อมูลมานาเสนอในรูปแบบกราฟท่ีเข้าใจง่าย (Data Visualization) เพ่ือใช้ประกอบในการวางแผนและจดั หาฐานขอ้ มูลอเิ ล็กทรอนิกส์ใหม้ ีประสิทธิภาพมากขึ้น ข้นั ตอนและวธิ กี ารดาเนินงาน 1. ศกึ ษาข้อมูลทฤษฏที ี่เกี่ยวข้อง 1.1 การวเิ คราะหข์ ้อมลู การจราจรคอมพิวเตอร์ (Log Analysis) การวิเคราะห์ข้อมูลการจราจรคอมพิวเตอร์ (Log Analysis) คือ การค้นหาความรู้จาก ไฟล์บันทึกข้อมูลขนาดใหญ่ที่คอมพิวเตอร์สร้างขึ้นโดยอัติโนมัติ ข้อมูลท่ีถูกสร้างข้ึนแต่ละเรคคอร์ดแสดงเวลาและ เหตุการณ์ต่างๆ ท่ีเกี่ยวข้องกับการทางานของระบบและแอปพลิเคชัน การวิเคราะห์ข้อมูลการจราจรคอมพิวเตอร์ เป็นการแยกประเภท จาแนกรูปแบบและหาความสัมพันธ์ของข้อมูล และนาความรู้ท่ีได้จากการวิเคราะห์ข้อมูล การจราจรคอมพิวเตอร์ ไปใช้ในการตัดสินใจทางธุรกิจ (Singh 2018) กระบวนการวิเคราะห์ข้อมูลจราจร คอมพวิ เตอร์ (Log Analysis) แสดงดังภาพที่ 1 ภาพที่ 1 กระบวนการวิเคราะห์ขอ้ มูลจราจรคอมพิวเตอร์ (Log Analysis) 1.2 ระบบอแี ซดพร็อกซี่ (EZProxy) ทาหน้าที่เป็นสื่อกลางระหว่างผู้ใช้กับผู้ให้บริการฐานข้อมูลอิเล็กทรอนิกส์ เมื่อผู้ใช้ ต้องการเข้าถึงทรัพยากรฐานข้อมูลอิเล็กทรอนิกส์จากภายนอกเครือข่ายมหาวิทยาลัย ผู้ใช้จะต้องยืนยันตัวตนผ่าน ระบบอีแซดพร็อกซี่ (EZProxy) โดยป้อนช่ือและรหัสผา่ นเข้ามาที่ระบบ จากนั้นระบบจะทาการตรวจสอบสทิ ธิ์ผใู้ ช้ และส่งคาขอไปยังผู้ให้บริการฐานขอ้ มลู อิเล็กทรอนกิ ส์โดยแนบ IP Address ของ อีแซดพรอ็ กซี่ (EZProxy) แทน IP Address ของผู้ใช้รายนน้ั ๆ จากน้ันผู้ให้บริการฐานขอ้ มูลอเิ ล็กทรอนิกสจ์ ะตรวจสอบ IP EZProxy ว่าถูกต้องตามที่ ลงทะเบียนไว้หรือไม่ ถ้าถูกต้องผู้ให้บริการจะส่งเน้ือหากลับมาท่ีอีแซดพร็อกซ่ี (EZProxy) และอีแซดพร็อกซ่ี (EZProxy) เซิร์ฟเวอร์ก็จะส่งเนือ้ หาให้ผู้ใช้ต่อไป (OCLC 2018) ภาพที่ 2 แสดงการทางานของระบบอีแซดพร็อกซี่ (EZProxy)

การประชมุ วิชาการระดบั ชาติ PULINET คร้ังที่ 10 : Library Transformation in a Disrupted World, 8-9 มกราคม 2563, สานักหอสมดุ มหาวิทยาลัยทักษณิ ภาพที่ 2 แสดงการทางานของระบบอีแซดพรอ็ กซ่ี (EZProxy) กิจกรรมการเข้าใช้งานอีแซดพร็อกซ่ี (EZProxy) ของผู้ใช้จะถูกเก็บบันทึกเป็นไฟล์ท่ีมี ขนาดใหญ่มากกว่า 1 ล้านเรคคอรด์ ซอฟต์แวร์ทั่วไปเช่น excel ไม่สามารถวิเคราะห์ข้อมลู การจราจรอีแซดพรอ็ กซี่ (EZProxy logs) ได้ด้วยข้อจากัดของซอฟต์แวร์ (Brains, 2019) จาเป็นต้องอาศัยซอฟต์แวร์ฟรีโอเพนซอร์ส ezPAARSE ช่วยในการกรองและสกัดข้อมลู ออกจากไฟล์บันทึกอีแซดพร็อกซ่ี (EZProxy) เพ่ือนาข้อมูลท่ีได้มาสร้าง รายงานแสดงจานวนการเข้าถึงทรพั ยากรอิเล็กทรอนิกส์ของผ้ใู ช้หลายรูปแบบตอ่ ไป 1.3 ซอฟต์แวร์ ezPAARSE ภาพท่ี 3 ซอฟตแ์ วร์ ezPAARSE ezPAARSE เป็นซอฟต์แวร์โอเพนซอร์ส ท่ีสามารถวิเคราะห์และคัดกรองไฟล์บันทึก อีแซดพร็อกซ่ี (EZProxy) ท่ีมีปริมาณข้อมูลมหาศาลได้ เพ่ือจาแนกเหตุการณ์ต่างๆ ที่ผู้ใช้เข้าถึงทรัพยากร อิเล็กทรอนิกส์ และสร้างรายงานสถิติการเข้าใช้ทรัพยากรอิเล็กทรอนิกส์ในรูปแบบไฟล์ซีเอสวี (CSV) ซอฟต์แวร์ ezPAARSE พัฒนามาจาก Node.js Framework เป็น Web Application ที่มีส่วนติดต่อผู้ใช้สามารถนาเข้าไฟล์ บันทึก EZProxy โดยการลากแล้ววาง (Drag-and-drop) ผ่านเว็บเบราว์เซอร์ (Magnuson 2014) โครงสรา้ งระบบ การทางานทส่ี าคัญของซอฟตแ์ วร์ ezpaarse แสดงในภาพที่ 4 ประกอบไปด้วย 3 ส่วนคอื สว่ นทท่ี าหนา้ ทว่ี เิ คราะห์ ยูอาร์เอล (URL) ที่เกี่ยวข้องกับกิจกรรมการเข้าใช้งานฐานข้อมูลอิเล็กทรอนิกสแ์ ละจาแนกข้อมูลยูอาร์เอลออกเปน็ ขอ้ มลู JSON objects เรยี กวา่ โปรแกรม Parsers เอาท์พทุ ที่ส่งออกมาจากโปรแกรม Parsers จะถกู จับคกู่ บั เมทาดา

การประชุมวชิ าการระดบั ชาติ PULINET ครงั้ ที่ 10 : Library Transformation in a Disrupted World, 8-9 มกราคม 2563, สานักหอสมุด มหาวิทยาลยั ทักษณิ ทาที่อยู่ในรูปแบบมาตรฐานช่ือว่า “KBART” เพื่อแลกเปลี่ยนข้อมูลเฉพาะของแต่ละสานักพิมพ์และสร้างรายงาน กจิ กรรมการเขา้ ถึง (Access Events) ของแต่ละแพลตฟอรม์ ต่อไป ภาพท่ี 4 โครงสร้างระบบการทางานที่สาคัญของซอฟตแ์ วร์ ezpaarse การติดต้ัง ezPAARSE ผู้พัฒนาแนะนาให้ติดตั้งบนระบบปฏิบัติการ Linux OS ซึ่งมี ความต้องการของระบบดังนี้ พื้นท่ีฮาร์ดไดร์ฟ 50 GB, ซีพียู 2 core, หน่วยความจา 2-4 GB และต้องติดตั้งชุด ซอฟต์แวร์เสริมดังนี้ เคร่ืองมือมาตรฐานของลินุกซ์ bash, make, grep, sed ,โปรแกรมภาษา python, gcc และ g++ คอมไพเลอร์, ซอฟต์แวร์ cURL(ผ่านแพคเกจ npm), เวอร์ชันคอนโทรล git>= 1.7.10 ,ฐานข้อมูล MongoDB >= 3.2 คาสงั่ ในการเรมิ่ ตน้ ใช้งาน ezPAARSE โดยพมิ พ์คาสง่ั make start บน terminal และเปดิ ezPAARSE บน เว็บเบราวเ์ ซอร์ท่ียอู ารเ์ อล http://localhost:59599/ (Ezpaarse, 2016) 2. วเิ คราะหข์ ้อมลู การจราจรอีแซดพร็อกซี่ (EZProxy) โดยใช้ซอฟต์แวร์ ezPAARSE ขั้นตอนการวิเคราะห์ข้อมูลการจราจรอีแซดพร็อกซ่ี (EZProxy) โดยใช้ซอฟต์แวร์ ezPAARSE มี 4 ขนั้ ตอนดงั นี้ 2.1 การเก็บรวบรวมขอ้ มลู บันทกึ (Collection of Log Data) ไฟล์บันทึกข้อมูลการจราจรคอมพิวเตอร์อีแซดพร็อกซี่ (EZProxy) จะถูกสร้างโดยอัติ โนมัติเป็นรายเดือนและบันทึกไว้ในไฟล์ชื่อ EZProxy.log ถูกเก็บอยู่ในไดเรกทอร่ีที่ทาการติดตั้งโปรแกรมอีแซด พร็อกซ่ี (EZProxy) คาส่ังเริ่มต้นท่ีใช้ในการจัดรูปแบบข้อมูลไฟล์บันทึกอีแซดพร็อกซ่ี (EZProxy) คือคาสั่ง “LogFormat %h %l %u %t \"%r\" %s %b” ซ่ึงสามารถกาหนดหรือเปลี่ยนรูปแบบคาส่ังได้ในไฟล์ config ของ โปรแกรมอีแซดพร็อกซ่ี (EZProxy) คาส่ังเร่ิมต้นนี้จะสร้างข้อมูลไฟล์บันทึกอีแซดพร็อกซี่ (EZProxy) ออกมาดัง ตัวอย่างต่อไปนี้ และความหมายของตัวอย่างไฟล์บันทึกอีแซดพร็อกซี่ (EZProxy) แต่ละฟิลด์สามารถอธิบายด้วย ตารางท่ี 1

การประชุมวชิ าการระดับชาติ PULINET ครง้ั ที่ 10 : Library Transformation in a Disrupted World, 8-9 มกราคม 2563, สานักหอสมดุ มหาวทิ ยาลัยทกั ษิณ ตารางท่ี 1 ความหมายของตัวอยา่ งไฟลบ์ นั ทึกอแี ซดพร็อกซ่ี (EZProxy) แต่ละฟลิ ด์ 123.45.6.789 - - [09/Jan/2019:09:09:09 +0700] \"GET https://www.contentprovider.com:80/index.html HTTP/1.1\" 200 1234 คาสั่ง ตัวอย่าง รายละเอียด %h 123.45.6.789 ที่อยู่ IP ของผู้ใช้ %l - ชื่อผูใ้ ช้ %u - รหัสเซสชนั %t [09/Jan/2019:09:09:09 +0700] เวลาและวันท่ี “%r” \"GET https://www.contentprovider.com:80/index.html HTTP/1.1\" คาขอ http %s 200 สถานะของคาขอ %b 1234 จานวนไบตใ์ นการถา่ ยโอน 2.2 การคัดกรองขอ้ มลู (Cleaning of data) เม่ือจัดเก็บไฟล์บันทึกข้อมูลจราจรคอมพิวเตอร์ EZProxy อย่างถูกต้องแล้ว ขั้นตอนใน คัดกรองไฟล์บันทึกอีแซดพร็อกซี่ (EZProxy) หลังจากที่ลงชื่อเข้าใช้งาน ezPAARSE ต้องกาหนด Parameters ให้ ตรงกับชนิดของไฟล์บันทึกอีแซดพร็อกซ่ี (EZProxy) เพื่อฟิลเตอร์เรคคอร์ดที่ไม่เก่ียวข้องออก โดยเลือก Log type เป็นชนดิ อแี ซดพร็อกซ่ี (EZProxy) และกาหนด Log format ใหเ้ ป็น %h %l %u %t \"%r\" %s %b จากนนั้ คดั ลอก เรคคอร์ดไฟล์บันทึกอีแซดพร็อกซี่ (EZProxy) 3 – 5 บรรทัด วางในส่วนของ Copy/paste your log lines here เพ่อื ตรวจสอบรปู แบบความถกู ตอ้ งของ Parameters แสดงภาพรปู ท่ี 5 ภาพท่ี 5 การกาหนด Parameters บนซอฟตแ์ วร์ ezPAARSE 2.3. การแปลงขอ้ มูลไฟลบ์ ันทึกอแี ซดพร็อกซี่ (Convert into Stuctured from) เมื่อไฟล์บันทึกอีแซดพร็อกซี่ (EZProxy) ถูกคัดกรองให้เหลือแต่เรคคอร์ดที่เกี่ยวข้องกับ กิจกรรมหรือเหตุการณ์ในการเข้าถึงทรัพยากรฐานข้อมูลอิเล็กทรอนิกส์ของผู้ใช้บริการแล้ว ขั้นตอนถัดไปคือการแปลง ข้อมูลแต่ละเรคคอร์ดของไฟล์บันทึกอีแซดพร็อกซ่ี (EZProxy) ให้อยู่ในรูปแบบตารางกิจกรรมการเข้าถึง (Access

การประชมุ วชิ าการระดบั ชาติ PULINET ครั้งท่ี 10 : Library Transformation in a Disrupted World, 8-9 มกราคม 2563, สานกั หอสมดุ มหาวทิ ยาลยั ทกั ษิณ Events) (Lechaudel and Jouneau 2018) กระบวนการแปลงข้อมลู ไฟลบ์ นั ทกึ อแี ซดพรอ็ กซ่ี (EZProxy) มี 3 ขั้นตอน ดังนี้ 2.3.1 แปลงเรคคอร์ดไฟล์บันทึกอีแซดพร็อกซี่ (EZProxy) โดยเลือกแปลงเฉพาะ เรคคอร์ดท่ีมียูอาร์เอล (URL) ตรงกับ 174 รายชื่อสานักพิมพ์ท่ีกาหนดไว้ใน parsers เรคคอร์ดที่ตรงกับกฎที่ต้ังไว้ เทา่ นน้ั จะถกู แปลงเปน็ ขอ้ มลู host, session, login, date และ geoip แสดงดงั ภาพท่ี 6 ภาพท่ี 6 การแปลงเรคคอร์ดไฟลบ์ นั ทึกอแี ซดพร็อกซี่ (EZProxy) 2.3.2 การแปลงยูอาร์เอล (URL) ในเรคคอร์ดไฟล์บันทึกอีแซดพร็อกซ่ี (EZProxy) เม่ือ ยูอาร์เอล (URL) ท่ีถูก parsers แยกออกมา จะถูกแปลงให้เป็นข้อมูล platform, unitid, print_identifier, publication_title ด้วยการแลกเปลย่ี นเมทาดาทากับฐานข้อมูล KBART ซึ่งเป็นฟังก์ชันหน่ึงท่ีอยู่ใน middleware ในส่วนของข้อมูล rtype, mime และ doi ได้มาจากการแลกเปลี่ยนข้อมูลกับ API จากภายนอก สาหรับยูอาร์เอล (URL) ท่ีไมส่ มบรู ณจ์ ะถูกฟงั ชันก์ใน middleware คดั แยกออกไป แสดงดงั ภาพที่ 7 ภาพที่ 7 การแปลงยอู ารเ์ อล (URL) ในเรคคอร์ดไฟลบ์ นั ทึกอีแซดพรอ็ กซ่ี (EZProxy)

การประชมุ วชิ าการระดับชาติ PULINET คร้ังที่ 10 : Library Transformation in a Disrupted World, 8-9 มกราคม 2563, สานกั หอสมุด มหาวทิ ยาลัยทักษณิ 2.3.3 ข้ันตอนสุดท้ายฟังก์ชันใน middleware จะเข้ารหัสข้อมูลที่เป็นความลับเช่น host และ login แล้วส่งออกมาเป็นเอาท์พุทไฟล์ในรูปแบบซีเอสวี (csv) ที่จัดเรียงกิจกรรมการเข้าถึง (Access Events) เปน็ ลาดบั แสดงดงั ภาพที่ 8 ภาพท่ี 8 เอาทพ์ ทุ ไฟล์กิจกรรมการเข้าถึง (Access Events) 2.4 การวิเคราะห์ขอ้ มูลกิจกรรมการเข้าถงึ (Access Events Analyses) เน่ืองจากจานวนข้อมูลเอาท์พุทไฟล์ซีเอสวี (CSV) ของกิจกรรมการเข้าถึง (Access Events) มีจานวนมากกว่าล้านเรคคอร์ด ซ่ึงเกิดจากกระบวนการแปลงข้อมูลของซอฟต์แวร์ ezPAARSE ทาให้ไม่ สามารถใช้โปรแกรมท่ัวไปวิเคราะห์ข้อมูลหาค่าความสมั พนั ธ์ได้ ต้องอาศัยโปรแกรมจัดการฐานข้อมูล DB Browser ร่วมกับภาษา SQL ในการวิเคราะห์เพ่ือหาข้อมูลเชิงปริมาณการเข้าใช้งานทรัพยากรฐานข้อมูลอิเล็กทรอนิกส์ โดยเปรียบเทียบกับแอททริบิวที่น่าสนใจดังน้ี แอททริบิวชื่อวารสาร (publication_title), แอททริบิวชื่อโดเมน (domain), แอททริบิวชนิดของทรพั ยากร (mime / formats), แอททริบิวชื่อฐานข้อมูล (platform_name), แอท- ทริบวิ ประเภทของทรัพยากร (rtype / types) , แอททริบิววันและเวลา (datetime) และแอททริบิวการเขา้ สู่ระบบ (login) คาอธิบายแอททริบิวของเอาท์พุทไฟล์กิจกรรมการเข้าถงึ (Access Events) แสดงดังตารางที่ 2

การประชุมวิชาการระดับชาติ PULINET คร้งั ที่ 10 : Library Transformation in a Disrupted World, 8-9 มกราคม 2563, สานักหอสมดุ มหาวทิ ยาลยั ทกั ษณิ ตารางท่ี 2 คาอธบิ ายแอททริบิวแต่ละประเภทของเอาท์พุทไฟล์กิจกรรมการเข้าถงึ (Access Events) ชอื่ แอททรบิ วิ คาอธบิ าย ช่อื แอททรบิ วิ คาอธิบาย datetime วนั และเวลา publication_title ชอื่ หนงั สอื หรือวารสาร date วันที่เข้าถงึ unitid รหสั กิจกรรม login การเขา้ สู่ระบบ (เขา้ รหัสหรือไมเ่ ขา้ รหัส) domain ชื่อโดเมนทพ่ี บใน URL ทร่ี อ้ งขอ platform ชอื่ ย่อของฐานข้อมลู geoip-country ตัวย่อของประเทศ สาหรบั ทอ่ี ยู่ IP ของโฮสต์ platform_name ชอ่ื เต็มของฐานข้อมลู geoip-latitude ละตจิ ูด สาหรบั ทอี่ ยู่ IP ของโฮสต์ publisher_name ช่ือเตม็ ของสานกั พมิ พ์ geoip-longitude ลองติจดู สาหรับท่อี ยู่ IP ของโฮสต์ rtype (types) ประเภทของทรพั ยากร datetime เวลาของกิจกรรมการเขา้ ถึง mime (formats) ชนดิ ของทรพั ยากร host ทอ่ี ยู่ IP ของผู้ใช้ print_identifier ISSN (ฉบบั พิมพ)์ url URL ท่ีผใู้ ชร้ อ้ งขอเพือ่ เข้าถึงทรพั ยากร online_identifier ISSN(อเิ ลก็ ทรอนิกส์) status สถานะของ HTTP title_id ระบหุ ัวข้อ size ขนาดของการรอ้ งขอ doi รหสั doi log_id ID เฉพาะในบรรทดั บันทึกคานวณโดยใช้ SHA1 3. สร้างกราฟแสดงผล Visualization นาผลการวิเคราะห์ข้อมูลการจราจรอีแซดพร็อกซี่ (EZProxy logs) มานาเสนอในรูปแบบที่ เข้าใจง่ายด้วยการสร้างกราฟแสดงผล ข้อมูลเชิงปริมาณการเข้าใช้งานทรัพยากรฐานข้อมูลอิเล็กทรอนิกส์ ของ ผู้ใช้บรกิ ารในปี 2561 มหี นว่ ยวดั เปน็ จานวนคร้งั ท่ีเข้าถงึ (Number of Access) สร้างกราฟด้วยโปรแกรม tableau เวอร์ชันทดลองใช้งานฟรี 14 วัน แสดงผล 8 รูปแบบ ได้แก่ สถิติการเข้าใช้งานตามช่ือวารสาร (Journal), สถิติการ เข้าใช้งานตามช่ือโดเมน (Domain), สถิติการเข้าใช้งานตามชนิดของทรัพยากร (Formats), สถิติการเข้าใช้งานตาม ช่ือของฐานขอ้ มูล (Platform), สถติ ิการเข้าใชง้ านรายเดอื น (Month), สถติ ิการเข้าใช้งานตามประเภทของทรัพยากร (Types) แสดงดังรูปท่ี 9 สถิติการเข้าใช้งานตามเวลารายชั่วโมง (Hour) แสดงดังภาพที่ 10 และสถิติการเข้าใช้งาน ตามรายช่ือฐานข้อมลู เทยี บกบั ผูใ้ ช้ตามคณะ (Faculty) แสดงดังภาพที่ 11

การประชุมวชิ าการระดบั ชาติ PULINET ครัง้ ที่ 10 : Library Transformation in a Disrupted World, 8-9 มกราคม 2563, สานักหอสมดุ มหาวทิ ยาลัยทักษณิ ภาพท่ี 9 กราฟแสดงผลขอ้ มลู เชิงปริมาณการเขา้ ใชง้ านทรพั ยากรฐานขอ้ มลู อเิ ล็กทรอนิกส์ แสดงผล 6 รูปแบบ กราฟแสดงผลขอ้ มลู เชงิ ปรมิ าณการเขา้ ใชง้ านทรพั ยากรฐานขอ้ มูลอิเลก็ ทรอนกิ ส์ของผ้ใู ชบ้ ริการ ในปี 2561 แสดงผลรายช่ัวโมงแสดงดังภาพที่ 10 ภาพที่ 10 กราฟแสดงผลข้อมูลเชงิ ปริมาณการเขา้ ใช้งานทรัพยากรฐานขอ้ มลู อิเลก็ ทรอนกิ สข์ องผู้ใชบ้ ริการในป 2561 แสดงผลรายช่ัวโมง กราฟแสดงผลข้อมลู เชงิ ปรมิ าณการเขา้ ใชง้ านทรพั ยากรฐานข้อมูลอเิ ลก็ ทรอนิกส์ของผใู้ ช้บริการ ในปี 2561 ตามรายชื่อฐานขอ้ มลู เทยี บกบั จานวนผู้ใช้ตามคณะ (Faculty) แสดงดงั ภาพที่ 11

การประชุมวชิ าการระดบั ชาติ PULINET ครั้งที่ 10 : Library Transformation in a Disrupted World, 8-9 มกราคม 2563, สานกั หอสมุด มหาวทิ ยาลัยทกั ษณิ ภาพท่ี 11 กราฟแสดงผลขอ้ มูลเชงิ ปริมาณการเขา้ ใชง้ านทรพั ยากรฐานขอ้ มลู อเิ ลก็ ทรอนิกสข์ องผู้ใช้บรกิ ารในปี 2561 ตามรายชือ่ ฐานข้อมลู เทยี บกบั จานวนผ้ใู ช้ตามคณะ (Faculty) สรุปผล อภิปรายผล ขอ้ เสนอแนะ และการนาไปใช้ประโยชน์ สรุปผล อภิปรายผล การวิเคราะห์ข้อมูลการจราจรอีแซดพร็อกซ่ี (EZProxy logs) ด้วยซอฟต์แวร์ ezPAARSE ช่วย ให้สามารถวิเคราะห์ข้อมูลจากกิจกรรมการเข้าใช้งานฐานข้อมูลอิเล็กทรอนิกส์ผ่านระบบอีแซดพร็อกซี่ (EZProxy) ของผู้ใช้บริการหอสมุดและคลังความรู้มหาวิทยาลัยมหิดล ได้ข้อมูลท่ีมีรายละเอียดครอบคลุมแยกตามรายชื่อ ฐานข้อมูลอิเล็กทรอนิกส์ท่ีมหาวิทยาลัยมหิดลบอกรับ ข้อมูลที่ได้สามารถนามาสร้างกราฟแสดงผลในรูปแบบท่ี เข้าใจง่าย เพ่ือนามาใช้ประโยชน์ในการศึกษาคุณลักษณะหรือพฤติกรรมของผู้ใช้บริการท่ีหลากหลาย อีกทั้งช่วย สนับสนุนการตัดสินใจในวางแผนและจัดหาทรัพยากรฐานข้อมูลอิเล็กทรอนิกส์ให้ตรงต่อความต้องการและ งบประมาณในทิศทางทถ่ี ูกตอ้ งและมปี ระสิทธิภาพมากข้ึน ขอ้ เสนอแนะ ezPAARSE เป็นซอฟต์แวร์โอเพนซอร์สใช้งานได้ฟรีและถูกออกแบบมาเพื่อใช้ในการวิเคราะห์ ข้อมูลการจราจรอีแซดพร็อกซี่ (EZProxy) โดยเฉพาะ เนื่องจากมีการเช่ือมโยงข้อมูลเมทาดาทาระหว่างผใู้ ห้บริการ ฐานข้อมูลทาให้ได้สถิติการใช้ทรัพยากรอิเล็กทรอนิกส์ท่ีมีประสิทธิภาพ ซ่ึงซอฟต์แวร์อื่นๆ ยังไม่มีคุณสมบัติการ เชอ่ื มโยงนี้ ข้ันตอนการตดิ ต้งั และการใช้งานซอฟตแ์ วร์ ezPAARSE งา่ ยมอี นิ เตอร์เฟสการลากวางไม่จาเป็นตอ้ งพมิ พ์ คาสั่งให้โปรแกรมทางาน สามารถวิเคราะห์ขอ้ มูลการจราจรอีแซดพรอ็ กซี่ (EZProxy) ท่ีมีจานวนเรคคอรด์ ปริมาณ มหาศาลได้อย่างมีประสทิ ธภิ าพ และรวดเร็ว

การประชุมวชิ าการระดบั ชาติ PULINET คร้ังที่ 10 : Library Transformation in a Disrupted World, 8-9 มกราคม 2563, สานกั หอสมุด มหาวิทยาลยั ทักษิณ การนาไปใช้ประโยชน์ กราฟแสดงผลสถิติการเข้าใช้งานตามช่ือวารสาร (journal), สถิติตามชื่อโดเมน (domain) และ สถิติตามช่ือฐานข้อมูล (platform) แสดงดังรูปที่ 9 ช่วยให้เข้าใจพฤติกรรมของผู้ใช้บริการว่าเข้าใช้งานฐานข้อมูลใด บ่อยครั้งที่สุด ฐานข้อมูลใดเป็นที่นิยม กราฟแสดงผลสถิติการเข้าใช้งานตามชนิดของทรัพยากร (formats) และตาม ประเภทของทรัพยากร (types) ช่วยให้เข้าใจพฤติกรรมของผ้ใู ช้บริการว่าดาวน์โหลดไฟล์ชนิดไหนบ่อยครั้งท่ีสดุ และ เข้าใช้งานทรัพยากรประเภทใดมากท่ีสุด ทาให้ผู้ดูแลระบบสามารถทดสอบการเข้าถึงทรัพยากรแต่ละชนิดแต่ละ ประเภทด้วยอปุ กรณต์ า่ งๆ เช่น สมารท์ โฟน คอมพวิ เตอร์ เป็นต้น เม่ือผู้ใช้บริการมีปญั หาในการเขา้ ใช้งานผดู้ ูแลระบบ สามารถใหค้ าแนะนาได้ กราฟแสดงผลสถิติการเขา้ ใช้งานตามเวลารายช่วั โมง (hour) แสดงดงั รปู ที่ 10 ช่วยใหท้ ราบว่า ช่วงเวลาใดผู้ใช้บริการเข้าใช้งานน้อยที่สุด เพื่อให้ผู้ดูแลระบบวางแผนปิดปรับปรุงระบบได้อย่างเหมาะสมไม่กระทบ กับผูใ้ ช้งาน กราฟแสดงผลสถิตกิ ารเข้าใชง้ านตามรายชื่อฐานข้อมูลเทียบกบั ผู้ใชต้ ามคณะ (access by faculty) แสดง ดังรูปที่ 11 ช่วยให้ทราบว่าแต่ละฐานข้อมูล คณะหรือส่วนงานไหนในมหาวิทยาลัยมหิดลใช้งานมากที่สุด เพ่ือเป็น ข้อมูลในการพจิ ารณาบอกรบั ฐานขอ้ มลู ในปตี ่อๆไป กราฟแสดงผลสถิติการเข้าใช้งานตามรายช่ือฐานข้อมูลเทียบกับผู้ใช้ตามคณะ (access by faculty) แสดงดังรูปที่ 11 ได้ถูกนาไปใช้ประกอบการพิจารณาการบอกรับฐานข้อมูลอิเล็กทรอนิกส์ ของ มหาวิทยาลัยมหดิ ล ในการประชุมคณะกรรมการพิจารณาบอกรับฐานข้อมูลอิเลก็ ทรอนิกส์มหาวิทยาลัยมหิดล เม่ือ วนั อังคารที่ 1 ตลุ าคม พ.ศ. 2562 ผลของการประชุมสามารถเพิม่ จานวนคณะหรือส่วนงานทมี่ สี ว่ นร่วมในการเข้าใช้ งานฐานข้อมูล เพ่ือสนับสนุนงบประมาณในการบอกรับฐานข้อมูลท่ีมีมูลค่าสูง นอกเหนือจากคณะใหญ่ๆท่ีต้อง สนับสนนุ งบประมาณเปน็ ประจาอยูแ่ ล้วทกุ ปี รายการอ้างอิง Brains, J. (2019). What happens to Excel with more than 1 million rows. Retrieved 23 July 2019, from https://www.quora.com/What-happens-to-Excel-with-more-than-1- million-rows Ezpaarse. (2016). Welcome to ezPAARSE’s documentation. Retrieved July 27, 2019, from https://ezpaarse.readthedocs.io/en/master/index.html Lechaudel, D., Jouneau, T. (2018). EzPAARSE and ezMESURE. Retrieved July 30, 2019, from https://www.oclc.org/content/dam/oclc/events/2018/EMEARC-18/FINAL-EMEARC-2018- Session-N-Dominique-Lechaudel-Thomas-Jouneau.pdf Magnuson, L. (2014). Analyzing EZProxy Logs. Retrieved July 26, 2019, from https://acrl.ala.org/ techconnect/post/analyzing-EZProxy-logs/ OCLC. (2018). Log files overview. Retrieved July 15, 2019, from https://help.oclc.org/Library_ Management/EZProxy/Manage_EZProxy/Log_files_overview OCLC. (2018). About EZProxy. Retrieved July 22, 2019, from https://help.oclc.org/Library_ Management/EZProxy/Get_started/About_EZProxy

การประชุมวชิ าการระดับชาติ PULINET ครั้งที่ 10 : Library Transformation in a Disrupted World, 8-9 มกราคม 2563, สานกั หอสมุด มหาวทิ ยาลัยทกั ษณิ Singh, G.N. (2018). Log Analytics, Log Mining and Anomaly Detection with Deep Learning. Retrieved July 24, 2019, from https://www.xenonstack.com/blog/log-analytics- mining/?fbclid=IwAR1Owzn4eJ8-1DfIuxJPsarm4c7t-z2HN5G172xmBu1fVUBIIChCtdlWRYw

การประชุมวชิ าการระดับชาติ PULINET ครัง้ ท่ี 10 : Library Transformation in a Disrupted World, 8-9 มกราคม 2563, สานักหอสมดุ มหาวทิ ยาลยั ทกั ษณิ การวเิ คราะห์ข้อมลู เพ่อื สร้าง Dashboard แสดงสถิติการใช้บรกิ ารก่งึ เรยี ลไทม์ของ สานกั หอสมุด มหาวทิ ยาลยั เกษตรศาสตร์ Using Analytics Platform to Create Semi-Realtime Library Statistic Dashboard in Kasetsart University Library อภยิ ศ เหรียญวิพฒั น์ สานกั หอสมดุ มหาวิทยาลัยเกษตรศาสตร์ [email protected] บทคัดย่อ สานักหอสมดุ มหาวทิ ยาลยั เกษตรศาสตร์มหี นา้ ท่ใี หบ้ ริการทางวิชาการแกน่ สิ ิตและบคุ ลากรของ มหาวิทยาลัย เพ่ือเพ่ิมคุณภาพทางการศึกษาและงานวิจัยของมหาวิทยาลัย โดยพัฒนางานบริการให้สอดคล้องกับ ความต้องการของนิสิตและบุคลากร ซ่ึงในปัจจุบันความเจริญก้าวหน้าทางเทคโนโลยีต่าง ๆ การเปล่ียนแปลงของ หลักสูตรการเรียนการสอน รวมถึงพฤติกรรมนิสิต อาจารย์ นักวิจัย ทาให้สานักหอสมุด มีแนวคิดในการเก็บและ วิเคราะห์ข้อมูลของการใช้บริการตา่ ง ๆ และจัดทาแผงหน้าปัดธุรกิจ หรือ Dashboard ที่มีการปรับปรุงข้อมูลแบบ กึ่งเรียลไทม์ เพื่อตรวจสอบประสิทธิภาพและความก้าวหน้าในการให้บริการ ผู้บริหารสามารถใช้ในการกาหนดทิศ ทางการตัดสินใจ และสนับสนุนการบริหารจดั การในดา้ นต่าง ๆ ซ่ึงแผงหน้าปัดธุรกิจนี้เป็นสว่ นสาคัญท่ีจะทาให้เหน็ ภาพรวมของขอ้ มูล ด้วยการแสดงผลในรปู แบบจนิ ตทศั น์ (Visualization) โดยใชก้ ารนาเสนอในรปู แบบภาพ ตัวเลข หรอื แผนภูมติ ่างๆเพ่ือให้ผู้บริหารสามารถเข้าถงึ ข้อมูลท่ีมีการปรับปรงุ อย่ตู ลอดเวลา สามารถรบั รูแ้ ละเข้าใจขอ้ มูลได้ ง่ายในเวลาอนั รวดเร็ว คาสาคัญ: การนาเสนอข้อมลู เชงิ ภาพ, การวิเคราะห์ขอ้ มลู , แผงหนา้ ปดั ธรุ กจิ , Business Intelligence Abstract Office of the University, Kasetsart University aim to provide academic excellence service for university’s students and staffs to improve teaching and learning. Continue to enhancing the quality and efficiency of services through technology by process and analyze the large amount of library service data from various sources which have different form and structure of data. And presenting data in the form of dashboard that has the semi-real time update data that can be

การประชมุ วชิ าการระดบั ชาติ PULINET คร้งั ท่ี 10 : Library Transformation in a Disrupted World, 8-9 มกราคม 2563, สานักหอสมดุ มหาวิทยาลัยทกั ษิณ viewed the overall progress of business through visualization formats. Helping the executives gets the data more quickly and accuracy which assists making decisions. Keywords: Data Visualization, Data Analytics, Business Intelligence, Dashboard บทนา สานักหอสมุด มหาวิทยาลัยเกษตรศาสตร์เป็นหน่วยงานท่ีมีภารกิจหลักในการให้บริการความรู้ สนับสนุนการเรียนการสอนและการวิจัยของมหาวิทยาลัย โดยพัฒนางานบริการและสร้างสรรค์กิจกรรม ให้ สอดคล้องกับหลักสูตรการเรียนการสอน การศึกษาวิจัย รวมถึงพฤติกรรมการอ่านของนิสิต อาจารย์ นักวิจัย และ เป็นพื้นที่กลางที่กระตุ้นให้ผู้รับบริการได้รับแรงบันดาลใจจากทรัพยากรสารสนเทศในรูปแบบต่างๆ ของ สานกั หอสมดุ (สานกั หอสมุด มหาวทิ ยาลัยเกษตรศาสตรบ์ างเขน, 2560) โดยในปัจจุบันความเจริญก้าวหน้าทางเทคโนโลยี การเปล่ียนแปลงของหลักสูตรการเรียนการ สอน รวมถึงพฤติกรรมการใช้บริการของผู้ใช้มีการเปลี่ยนแปลงไปอย่างมาก สานักหอสมุดจึงต้องการปรับปรุง นโยบายการให้บริการและตัดสินใจวางแผนกลยุทธ์ เพื่อตอบสนองต่อการเปลีย่ นแปลงท่ีเกิดข้ึน ได้มีการเก็บขอ้ มูล การให้บริการเพอื่ ใชใ้ นการกาหนดทิศทางและการตัดสนิ ใจการดาเนินกิจกรรมตา่ ง ๆ ไม่วา่ จะเปน็ ข้อมูลประเภทหรอื กลุ่มผู้ใช้บริการห้องสมุด ประเภทหรือกลุ่มผู้ใช้ฐานข้อมูลออนไลน์ จานวนการสืบค้นข้อมูล ข้อมูลคาค้น ประเภท ทรัพยากรท่ีถูกยืม ซึ่งหลังจากรวบรวมข้อมูลต่าง ๆ แล้ว มีการวิเคราะหข์ ้อมูลของผ้เู ข้าใช้บริการ ข้อมูลการบริการ ดา้ นตา่ ง ๆ และนาข้อมูลเหล่าน้มี าทาการวิเคราะหแ์ ละประมวลผลจดั ทาแผงหน้าปดั ธรุ กิจหรอื Dashboard ทมี่ ีการ ดึงข้อมูลการบริการต่างๆแบบก่ึงเรียลไทม์ โดยนาเสนอภาพรวมของการบริการในด้านต่าง ๆ ท่ีเป็นปัจจุบัน โดย สามารถดูขอ้ มูลภาพรวมได้ทงั้ หมด และข้อมลู สามารถสื่อสารให้เข้าใจได้งา่ ยไม่สับสน ทาใหท้ ราบถึงสภาวะของการ บริการและเพ่ือเพ่มิ ศักยภาพในการใหบ้ รกิ ารของสานกั หอสมุด วตั ถปุ ระสงค์ 1. เพื่อพัฒนาระบบวิเคราะห์ข้อมูลสถิติเพ่ือใช้ในการตัดสินใจ โดยใช้เทคนิคธุรกิจอัจฉริยะ 2. เพ่ือพัฒนาและออกแบบระบบแผงหน้าปัดทางธุรกิจแบบกง่ึ เรียลไทม์ ท่ีมีการแสดงผลขอ้ มูล ที่มีประสิทธิภาพ ทาให้ทราบถึงสภาวะของการบริการและสามารถนาข้อมูลที่ได้ไปใช้เพื่อเพ่ิมศักยภาพในการ ใหบ้ ริการและชว่ ยในการสนบั สนนุ การตัดสินใจ ขน้ั ตอนและวิธีการดาเนนิ งาน จัดทาคลังข้อมูลการให้บริการสาหรับการวิเคราะห์ โดยรวบรวมข้อมูลจากระบบงานบริการ ต่างๆ ท่ีมีอยู่ภายในสานักหอสมุด ซ่ึงจัดเก็บข้อมูลอยู่ในรูปแบบที่ต่างกัน โดยจะดึงข้อมูลตามช่วงเวลาท่ีกาหนดไว้ ทุกๆ 10-15 นาที ทาการนาเข้าข้อมูลท่ีได้เข้าคลังข้อมูล เพ่ือทาการสกัดคัดแยกข้อมูลออกมาตรวจสอบความ ถูกตอ้ ง แลว้ ทาการโหลดเข้าส่คู ลงั ข้อมลู เพ่อื นามาวิเคราะห์และประมวลผล และนาขอ้ มลู ที่ได้มานาเสนอในรูปแบบ แผงหน้าปัดทางธุรกิจในรปู แบบตา่ งๆ ท่ีง่ายต้อการทาความเขา้ ใจและเหมาะสม ซ่ึงสามารถนาไปใช้ในการตัดสินใจ ในมมุ มองตา่ งๆ เชน่ วเิ คราะหก์ ลุม่ ผใู้ ช้งานประเภทตา่ งๆ ทศิ ทางแนวโนม้ การสบื คน้ ข้อมลู การใชฐ้ านขอ้ มูลออนไลน์

การประชุมวชิ าการระดบั ชาติ PULINET ครั้งท่ี 10 : Library Transformation in a Disrupted World, 8-9 มกราคม 2563, สานักหอสมุด มหาวทิ ยาลัยทักษณิ ภาพที่ 1 แสดงวงจรของการรวบรวม วิเคราะห์ และแสดงผลข้อมลู 1. รวบรวมข้อมลู จากระบบงานบริการต่างๆ ท่มี อี ยู่ภายในสานักหอสมุด ได้แก่ การเขา้ ใชบ้ รกิ าร ห้องสมุด ระบบบริการฐานข้อมูลออนไลน์ ระบบยืมคืนทรัพยากร ระบบเว็บไซต์ ระบบสืบค้นค้นข้อมูล OPAC ซ่ึง จัดเก็บขอ้ มลู อย่ใู นรปู แบบต่างกนั เช่น ข้อมูลการเข้าใชบ้ ริการห้องสมดุ จดั เก็บข้อมูลอยใู่ นฐานข้อมูล MySQL ข้อมูล ระบบบริการฐานข้อมูลออนไลน์จัดเก็บในไฟล์บันทึกข้อมูลเหตุการณ์ในรูปแบบ NCSA ระบบสืบค้นข้อมูล OPAC จัดเก็บในไฟล์ข้อความแบบ TSV เว็บไซต์จดั เกบ็ ข้อมูลในไฟล์บนั ทึกขอ้ มลู เหตกุ ารณใ์ นรปู แบบ IISW3C หรือไมม่ ีการ จดั เกบ็ ขอ้ มลู ก่อนเลย เช่น ขอ้ มลู ระบบยืมคนื ทรพั ยากรสารสนเทศ ซงึ่ ขอ้ มูลแต่ละ่ ระบบจะจัดเก็บในรปู แบบต่างกัน เช่น ไฟล์ข้อความ ไฟล์ฐานข้อมูล SQL หรือไม่ได้มีการเก็บข้อมูลไว้ แต่ใช้วิธีการดักจับข้อมูลข้อมูลท่ีอยู่ในเคร่ือง คอมพิวเตอร์เซิร์ฟเวอร์ โดยวิธีการรวบรวมสามารถทาได้หลายวิธี เช่น การสร้างชุดคาสั่ง (Shell Script) รวบรวม ไฟล์ขอ้ มูลผา่ นทางชอ่ งทางการส่ือวารในระบบเครือข่าย เช่น SSH, FTP มาเกบ็ ไวใ้ นเซิร์ฟเวอร์ โดยมีการใชค้ าสั่งใน การกาหนดช่วงเวลาในการรวบรวมไฟล์ผ่านทางโปรแกรมชุดคาส่ังท่ีกาหนดการทางานตามเวลา ( Crontab หรือ Task Schedule) โดยมีระยะเวลาในการดงึ ไฟลท์ ุก ๆ 10-15 นาที จากน้ันนาขอ้ มลู ทรี่ วบรวมได้มาผา่ นการคัดกรอง ใหอ้ ยใู่ นรูปแบบท่ตี อ้ งการ กอ่ นจะนาเข้ามายังสว่ นทพ่ี ักขอ้ มูล ภาพที่ 2 แสดงผงั ขน้ั ตอนการรวบรวมข้อมลู จากแหลง่ ข้อมลู ตา่ งๆ เพ่ือเตรยี มเขา้ สกู่ ระบวนการ ETL

การประชุมวชิ าการระดบั ชาติ PULINET ครัง้ ท่ี 10 : Library Transformation in a Disrupted World, 8-9 มกราคม 2563, สานกั หอสมุด มหาวิทยาลัยทักษิณ @ECHO ON #getcirculationlog.sh SET D=%DATE:~7,2% #! /bin/sh SET Month=%DATE:~4,2% username=”user” SET Year=%DATE:~10,4% password=”password” echo ezp%Year%%Month%%D%.log server=”0.0.0.0” set filename=ezp%Year%%Month%%D%.log file=”/path/to/file” copy C:\\path\\to\\log\\%filename% current_ezp.log destination=”path/to/destination” ftp –n –I $server open ftp://user:[email protected]/ user $username $password cd /iiidb/httpd/logs pass lcd C:\\Users\\Administrator\\Documents\\Import lcd $dest get access_log.%TIMESTAMP#yyyy-mm-dd% cd $file access mget “filename” exit qrouoitt@server:~#/crontab -e */15 * * * * /path/to/getcirculationlog.sh # JOB_ID_1 ภาพท่ี 3 คาส่ังในการรวบรวมขอ้ มูลจากแหล่งข้อมลู ทตี่ า่ งกันโดยการสร้างเป็นชดุ คาสั่ง (Shell Script) และการกาหนดระยะเวลาในการดึงขอ้ มลู 2. จดั ทาคลังข้อมูลการให้บริการสาหรับการวิเคราะห์ โดยนาข้อมูลแบบกง่ึ เรียลไทม์ท่ีไดม้ าผ่าน กระบวนการรวบรวม แปลง และนาเข้าข้อมูล หรือ ETL (Extract Transform Load) โดยทาการการคัดเลือก ข้อมูลเพ่ือจัดเก็บลงในฐานข้อมูล โดยใช้เครื่องมือภาษา SQL และโปรแกรม Microsoft SQL Server 2017 ได้แก่ การเข้าใช้บริการห้องสมุด ระบบบริการฐานข้อมูลออนไลน์ ระบบยืมคืนทรัพยากร ระบบเว็บไซต์ ระบบสืบค้นค้น ข้อมูล OPAC ข้อมูลทรัพยากรสารสนเทศ ข้อมูลนิสิต, บุคลากรและสมาชิกห้องสมุด เพ่ือทาการตรวจสอบความ ถูกต้อง แล้วทาการโหลดเขา้ สู่คลังข้อมูลแบบก่ึงเรยี ลไทม์โดยอัตโนมตั ิ มีการอัพเดททุกคร้ังตามช่วงเวลาทกี่ าหนดไว้ จากนั้นทาการแปลงข้อมูลให้ได้ข้อมูลตามที่ต้องการ เช่น การแปลงข้อมูลเวลาและวันท่ี การคานวณ การทาความ สะอาดข้อมูล กรองข้อมูล การแยก-ผสานข้อมูล และทาการสร้างความสัมพันธ์ โดยกาหนดระดับชั้นมิติของข้อมูล (Dimension) ของแต่ล่ะประเภทการบริการ ได้แก่ มิติสมาชิก มิติฐานข้อมูลออนไลน์ มิติฐานข้อมูลทรัพยากร สารสนเทศ มติ ริ ะบบยมื คนื หนงั สือ เปน็ ต้น และสรา้ งตวั วดั เชิงปริมาณ (Measure) ได้แก่ ปริมาณการเขา้ ใชบ้ รกิ าร ปรมิ าณการยืมคนื ปรมิ าณการดาวนโ์ หลด เป็นตน้ และทาการโหลดเข้าข้อมูลโดยข้อมูลไปเก็บไว้ในคลังข้อมลู โดย จะถูกจดั เก็บอยู่ในฐานขอ้ มูล Microsoft SQL Server 2017

การประชมุ วิชาการระดับชาติ PULINET ครั้งท่ี 10 : Library Transformation in a Disrupted World, 8-9 มกราคม 2563, สานกั หอสมุด มหาวทิ ยาลัยทกั ษณิ ภาพท่ี 4 แสดงผงั ขน้ั ตอนกระบวนการทา ETL ได้แก่ การรวบรวมข้อมูลจากแหลง่ ต่าง ๆ ทาการแปลงข้อมูลให้อยใู่ น รปู แบบทต่ี อ้ งการ และนาเขา้ ขอ้ มลู สคู่ ลังข้อมลู ภาพท่ี 5 การสรา้ งความสมั พนั ธร์ ะหว่างข้อมูลในแตล่ ะมติ ิของขอ้ มลู ภาพที่ 6 เปรียบเทยี บข้อมลู การยมื กอ่ น(รูปซ้าย)และหลงั (รปู ขวา)การทา ETL 3. นาข้อมูลจากคลังข้อมูลท่ีสมบูรณ์แล้วทาการวิเคราะห์ข้อมูลประมวลผลและออกแบบแผง หน้าปัดทางธุรกิจ โดยใช้โปรแกรม Microsoft Power BI ซ่ึงเป็นโปรแกรมสาหรับวิเคราะห์ข้อมูลทางธุรกิจบน

การประชุมวิชาการระดับชาติ PULINET ครั้งที่ 10 : Library Transformation in a Disrupted World, 8-9 มกราคม 2563, สานกั หอสมดุ มหาวิทยาลยั ทกั ษณิ คลาวด์ สามารถนาเข้าข้อมูลจากหลาย ๆ แหล่งมาใช้วิเคราะห์ร่วมกันได้อย่างรวดเร็ว ติดต่อกับฐานข้อมูล Microsoft SQL Server 2017 ผ่าน Cloud service ของ Microsoft ด้วยการสร้างช่องทางพิเศษเช่ือมต่อข้อมูล ระหว่าง Cloud Service กับเคร่ืองเซิร์ฟเวอร์ท่ีเรียกว่า (On-premises Data Gateway) ซ่ึงทาหน้าที่ดึงข้อมูลจาก ฐานข้อมูล โดยเช่ือมต่อกับฐานข้อมูลโดยตรง (DirectQuery) โดยการเชื่อมต่อแบบนี้ จะแตกต่างจากการเช่ือมต่อ ข้อมูลแบบดึงข้อมูล (Import) คือจะไม่มีการดึงข้อมูลมาเก็บไว้ใน Microsoft Power BI แต่จะเป็นการดึงผลลัพธ์ ของข้อมูลท่ีประมวลผลโดย Microsoft SQL Server 2017 ทาให้ข้อมูลท่ีได้เป็นแบบเรียลไทม์ และไม่มีการจากัด ขนาดของข้อมูล จัดทารายงานหน้าปัดทางธุรกิจในรูปแบบ Interactive โดยแสดงผลเป็นกราฟเส้น กราฟแท่ง แผนภูมิวงกลม ตารางข้อมูล โดยเลือกรูปแบบการแสดงผลข้อมูลที่เหมาะสมเพ่ือให้เกิดประสิทธิภาพในการรับรู้ ข้อมูล และแสดงความสัมพันธ์ระหว่างข้อมูลท่ีสะท้อนให้เห็นถึงสภาพข้อมูลในปัจจุบันที่เกิดข้ึน เช่น การ เปรียบเทียบสดั ส่วนและร้อยละของข้อมูล การจัดอันดับรายการต่าง ๆ เป็นต้น โดยข้อมูลท่ีแสดงจะเป็นข้อมูลสรปุ ภาพรวมที่ผู้บริหารต้องการ แสดงความก้าวหน้าของการดาเนินงาน มีการใช้เทคนิคการแสดงผลข้อมูล เช่น การดู ข้อมูลลึกลงไป (Drill Down) ซึ่งเป็นการใส่ข้อมูลเพ่ิมเติมในลักษณะรายละเอียดย่อยของข้อมูลลงไป เพ่ือดู รายละเอียดเพิม่ เตมิ ในเรือ่ งทลี่ ะเอียดยิ่งข้ึน การใชส้ หี รอื รปู แบบอักษร ท่ีชว่ ยใหส้ ามารถอา่ นขอ้ ความไดง้ ่าย เปน็ ต้น โดยมีเง่ือนไขในการสร้างแผงหน้าปัดให้พอดีใน 3 หน้าจอ ซึ่งตัวแผงหน้าปัดสามารถแสดงผลได้หลายรูปแบบท้ังใน เว็บไซต์หรือ Application ซ่ึงแสดงผลได้ทั้งบนอุปกรณ์ Tablet, Smartphone และ PC เพ่ือนาเสนอข้อมูลใน รูปแบบตา่ งๆ ท่งี ่ายต่อการทาความเข้าใจ และสามารถเผยแพรข่ ึ้นบนคลาวด์ได้ ภาพที่ 7 แสดงข้นั ตอนกระบวนการจดั ทาแผงหน้าปัดทางธรุ กิจแบบก่ึงเรยี ลไทม์ด้วย Microsoft Power BI

การประชุมวิชาการระดับชาติ PULINET ครง้ั ที่ 10 : Library Transformation in a Disrupted World, 8-9 มกราคม 2563, สานกั หอสมุด มหาวิทยาลัยทักษิณ รายการเปรยี บเทยี บ Import DirectQuery ขนาดของขอ้ มูล ไมม่ ีการจากัด ความสามารถในการประมวลผล สูงสดุ 1GB ต่อ dataset ใชก้ ารประมวลผลจากแหลง่ ข้อมลู ความสามารถในการปรับปรงุ ขอ้ มลู ปรบั ปรุงขอ้ มูลได้เรว็ สดุ ทกุ 15 นาทีผ่าน ใช้ Query engine ของ Power BI ทาง On-premise Gateway ความสามารถในการแปลงขอ้ มลู (Data Transformations) สูงสดุ 8 คร้ังตอ่ วัน โดยผ่านการตง้ั ค่า ไมท่ งั้ หมด ข้นึ อยกู่ ับแหลง่ ขอ้ มลู ความสามารถในการทาแบบจาลองขอ้ มลู ช่วงเวลาในการดงึ ข้อมลู Schedule (Data Modeling) Refresh ไมท่ งั้ หมด ข้ึนอยู่กบั แหลง่ ขอ้ มูล ความสามารถในการใช้ชดุ คาสัง่ สาหรับ วเิ คราะหข์ ้อมูล (DAX) สนบั สนนุ การแปลงข้อมลู (Data ไมส่ นบั สนนุ ชุดคาสัง่ ทงั้ หมด ข้ึนอยู่กับ Transformations) แหล่งขอ้ มูล สนบั สนนุ การทาแบบจาลองข้อมลู (Data Modeling) สนับสนุนการใชช้ ุดคาสงั่ สาหรบั วิเคราะห์ ข้อมลู (DAX) ภาพท่ี 8 การเปรยี บเทยี บระหว่างการเช่อื ตอ่ ขอ้ มูลแบบ Import และ Direct Query ภาพท่ี 9 การใช้แผนภูมิรปู ภาพ สแี ละขนาดของตวั อักษร เพอ่ื ใช้เปรยี บเทียบจานวนขอ้ มลู ในแต่ละ่ รายการ สรปุ ผล อภิปรายผล ขอ้ เสนอแนะ และการนาไปใช้ประโยชน์ จากการจัดทาแผงหน้าปัดทางธุรกิจ โดยได้ดาเนินการเป็น 3 ส่วน คือ ส่วนท่ีหนึ่งเป็นการ รวบรวมข้อมูลจากระบบงานบรกิ ารต่าง ๆ ส่วนท่ีสองพัฒนากระบวนการ ETL และส่วนทส่ี ามวิเคราะห์ข้อมลู จัดทา แผงหน้าปัดทางธุรกิจ โดยหน้าจอแผงหน้าปัดทางธุรกิจ จะเป็นส่วนแสดงผลภาพรวมการดาเนินการของบริการ ต่างๆ ทีเ่ กดิ ขน้ึ ในปจั จุบนั ประกอบด้วย

การประชุมวชิ าการระดับชาติ PULINET คร้ังที่ 10 : Library Transformation in a Disrupted World, 8-9 มกราคม 2563, สานกั หอสมดุ มหาวิทยาลัยทกั ษิณ 1. แผงหน้าปัดรายงานการวิเคราะห์การใช้ฐานข้อมูลออนไลน์ แสดงจานวน Hits ในการเข้าใช้ เว็บไซต์ฐานข้อมูลออนไลน์ และจานวนผูใ้ ช้บริการ โดยนาผลรวมของจานวนผู้ใช้บรกิ ารแตล่ ะ่ ประเภทสมาชิกในแต่ ละคณะ มาจาแนกตามฐานข้อมูลออนไลน์ โดยแสดงผลในรูปแบบตัวเลข ตารางข้อมูล แผนภูมิ เพ่ือให้ทราบถึง กลุ่มเปา้ หมายของผู้ใช้บรกิ ารในแตล่ ะ่ คณะและฐานขอ้ มลู ใช้ในการสนบั สนุนแผนการสง่ เสริมการใชฐ้ านข้อมลู และ ใชใ้ นการปรับปรงุ การบอกรบั ฐานข้อมูลในอนาคต ภาพท่ี 10 แผงหนา้ ปดั รายงานการวเิ คราะห์การใช้ฐานขอ้ มลู ออนไลน์ 2. แผงหนา้ ปดั รายงานการวิเคราะห์การเข้าใชส้ านักหอสมดุ และจานวนการยมื ทรพั ยากร แสดง จานวนผู้ใช้บริการห้องสมดุ แต่ละประเภทสมาชิกในแต่ละคณะ และจานวนคร้งั การยมื ทรพั ยากรของสมาชกิ ในแต่ละ คณะ มีจาแนกตามหมวดหมู่ LC โดยแสดงผลในรูปแบบตัวเลข และแผนภูมิ เพื่อให้ทราบถึงภาพรวมของ กลุ่มเป้าหมายของสมาชิกที่ใช้บริการห้องสมุด และภาพรวมในการยืมทรัพยากรในแต่ละประเภทและในแต่ละคณะ ซ่งึ สามารถนาข้อมลู ไปใชป้ รบั ปรงุ และส่งเสริมกบั ผ้ใู ชบ้ ริการได้โดยตรง