ต้นตะลุมพุก

ห้องสมดุ ประชาชนอาเภอคาเขอ่ื นแกว้ จังหวดั ยโสธร สาระน่ารู้ “ต้นตะลุมพุก”

ช่ือสมนุ ไพร ตะลุมพุก ชื่ออ่ืนๆ กระลาพกุ มะคังขาว (ภาคกลาง ราชบรุ ี สท); ลุมพุก (ลพบรุ ี นว นครราชสีมา กาญจนบุรี); มอกนาข้าว มะข้าว (เหนอื ); หนามแท่ง (ตาก); มะคัง (อตุ รดิตถ)์ ; ลุมปกุ๊ (ตะวันออกเฉียงเหนอื ); มุยขาว โรคขาว ชื่อวิทยาศาสตร์ Tamilnadia uliginosa (Retz.) Tirveng. & Sastre ชื่อพ้อง Randia uliginosa (Retz.) Poir., Gardenia uliginosa Retz. (basionym) ช่ือวงศ์ Rubiaceae

ลักษณะของต้นตะลมุ พุก ต้นตะลุมพกุ มีถ่ินกาเนดิ ในประเทศไทย อนิ เดีย บังคลาเทศ ศรีลังกา และเวียดนามโดยจัดเป็น ไม้ยนื ต้นผลัดใบขนาดเล็ก มีความสูงของต้นประมาณ 5-10 เมตร ตามลาต้นและปลายก่ิงก้าน มหี นามแหลมยาวที่จะพัฒนาเป็นกิ่งเลก็ โดยหนามจะออกตรงข้ามกันเป็นคู่ๆ เป็นปมขรขุ ระทวั่ ไป กิ่งอ่อนเป็นเหลี่ยมมน เปลอื กลาต้นเป็นสนี าตาลเข้ม มีเนือไม้เป็นสีขาวปนสีนาตาลอ่อน เนือมี ความละเอียดและสม่าเสมอมาก ขยายพันธุ์ด้วยวธิ กี ารเพาะเมลด็ หรือใช้วิธีการตอนกง่ิ มกั พบขึน ตามริมนาในป่าเบญจพรรณและตามป่าเตง็ รัง ที่ระดบั ความสูงจากระดบั นาทะเลประมาณ 100-800 เมตรเปน็ พนั ธปุ์ า่ ที่มีความทนทาน ต่อภาพแวดล้อม ไม่มีโรคและแมลงมารบกวน มรี ูปทรงของต้นไม่แน่นอน ลาต้นไม่ตรง แต่สามารถดัดหรือ ตัดแต่งได้ไม่ยาก

ลักษณะใบต้นตะลมุ พกุ ใบเปน็ ใบเดี่ยวออกเรียงตรงข้ามกัน ลักษณะ ของใบเป็นรูปไข่ ปลายใบเรียบ โคนใบสอบแหลม ส่วนขอบใบเรียบ มีขนาดกว้างประมาณ 5-10 เซนติเมตร และยาวประมาณ 8-14 เซนตเิ มตร แผ่นใบเป็นสีเขยี วอ่อน ผวิ ใบเรียบ หลังใบเรียบล่ืน เป็นมัน สว่ นท้องใบเรียบ เนือใบบางและฉีกขาด ได้ง่าย แผ่นใบมีขนประปรายปกคลุมอยู่ด้านล่าง มีก้านใบยาวไมเ่ กิน 1 เซนติเมตร และมีหูใบขนาด เลก็ อยู่ระหว่างกา้ นใบ

ลักษณะดอกต้นตะลมุ พกุ ดอกเป็นดอกเดยี่ วออกตามซอกใบใกล้กับปลายยอด มีขนาดเสน้ ผ่านศนู ยก์ ลางดอก ประมาณ 3-5 เซนตเิ มตร กลีบดอกเป็นสีขาวและมกี ล่ินหอม ลักษณะของกลีบดอกเปน็ รูปทรงกลมใหญ่ มี 5 กลีบ โคนกลีบดอกเชื่อมตดิ กนั ปลายกลีบดอกมน กลีบดอกค่อนข้าง หนา ส่วนหลอดกลีบยาวกวา่ กลีบดอก ส่วนเกสรเพศผู้มี 5 ก้าน อับเรณูเปน็ สเี หลอื ง ส่วนเกสรเพศเมยี มี 1 ก้าน ก้านเกสรเปน็ สีขาว ยอดเกสรเพศเมยี แยกเป็นแฉก 2 แฉก ปลายเกสรเพศเมยี เป็นรปู ถ้วย ยอดเกสรเพศเมยี มีนาเมอื กค่อนข้างมาก ส่วนกลีบเลียง ดอกเปน็ สีขาวมี 5 กลีบ โคนเชื่อมกนั ส่วนปลายแยกเป็นแฉก 5 แฉก

ลักษณะผลต้นตะลมุ พุก ผลเปน็ ผลสด ลักษณะของผลเปน็ รูปไข่ กลมรี มีขนาดยาวประมาณ 4-6 เซนติเมตร เนือแน่น แขง็ ผิวผลเรียบ ผลสดเป็นสีเขียว เมอื่ สุกแล้ว จะเปลี่ยนเป็นสีเหลือง ส่วนปลาย ผลมีกลีบเลียง ติดอยู่ภายในผลมีเมล็ดเปน็ รูปทรงกลมจานวนมาก เมลด็ มักฝ่อโดยจะติด ผลในช่วงเดอื นกรกฎาคม ถึงเดือนสิงหาคม

สรรพคณุ ของต้นตะลุมพุก ● แก่นตะลุมพุกใชผ้ สมกบั แก่นตะลมุ พุกแดง (มะคังแดง) นามาต้มกับนาดม่ื เปน็ ยาบารงุ ร่างกาย ● รากและแกน่ ตม้ กับนาดื่ม ช่วยบารุงเลือด ● ผลและรากมีรสฝาดสขุ มุ ช่วยแก้ทอ้ งเสีย แก้บดิ มูกเลอื ด ● รากและแก่นนามาต้มกับนาดมื่ เข้ายาแก้ปวดเมื่อย

ส่งเสริมการอา่ นโดย ห้อสมุดประชาชนอาเภอคาเขอ่ื นแกว้ จังหวดั ยโสธร