Important Announcement
PubHTML5 Scheduled Server Maintenance on (GMT) Sunday, June 26th, 2:00 am - 8:00 am.
PubHTML5 site will be inoperative during the times indicated!

Home Explore CETUS 2022 TBA5

CETUS 2022 TBA5

Published by Luqman Hakim Hashim, 2022-01-27 03:13:36

Description: CETUS 2022 TBA5

Search

Read the Text Version

CETUS Cetakan Pertama Januari 2022 Majalah ini adalah semi akedemik yang diterbitkan oleh pelajar tahun akhir Fakul� Pengajian Bahasa Utama, Universi� Sains Islam Malaysia. HAK CIPTA TERPELIHARA. Tidak dibenarkan mengeluar ulang mana-mana bahagian ar�kel dan isi kandungan majalah ini dalam bentuk dan cara sekalipun, sama ada secara fotokopi, rakaman atau cara lain sebelum mendapat izin daripada pihak bertanggungjawab. Judul: CETUS Tema: KESIHATAN Diterbitkan untuk: ACJ 3034 TEKS PRODUKSI Diterbitkan oleh: FAKULTI KEPIMPINAN DAN PENGURUSAN UNIVERSITI SAINS ISLAM MALAYSIA (USIM) 71800 BANDAR BARU NILAI NEGERI SEMBILAN Tel: 06-7988182/8184 Fax: 06-7988252

2 3456





Mutakhir ini, isu kesihatan menjadi bualan hangat di seluruh dunia dengan kehadiran varian penyakit baharu yang mampu mengancam nyawa. Bukan sahaja kepada manusia, malah juga kepada haiwan. Edisi CETUS kali ini akan dibawakan kepada pembaca berkenaan dengan tema kesihatan yang akan lebih memfokuskan petua-petua berkaitan dengan kesihatan individu di samping merungkai isu yang kini menjadi tumpuan ramai. Turut dibawakan khas kepada pembaca temu bual khusus daripada pakar terkenal dalam bidang kesihatan di Malaysia iaitu Dr. Malar Santhi. Beliau merupakan seorang doktor selebri� terkenal yang sering menjadi tumpuan serta jemputan ramai ke�ka mengupas isu kesihatan khususnya berkenaan dengan isu COVID-19 serta vaksinasi. Majalah CETUS ini juga diterbitkan hasil gabungan beberapa ahli kumpulan jurnalis yang terdiri daripada mahasiswa tahun akhir di Universi� Sains Islam Malaysia (USIM) di bawah mata pelajaran Produksi Teks. Kumpulan ini juga diselia terus oleh para pensyarah yang berpengalaman dalam bidang penulisan. Dr. Si� Suriani Othman merupakan salah seorang daripadanya dan beliau bertugas sebagai penyarah bagi subjek ini yang kini sedang berkhidmat di Fakul� Kepimpinan dan Pengurusan, USIM. Seramai 26 jurnalis terlibat dalam penghasilan majalah ini dan sebanyak 13 ar�kel berjaya diterbitkan. Pelbagai topik dan ilmu yang menarik serta bermanfaat akan dikongsikan kepada pembaca. Majalah ini juga memotret situasi semasa yang sedang berlaku ke�ka penghasilan majalah ini untuk tatapan serta rujukan buat pembaca. Dengan penghasilan Majalah CETUS edisi kesihatan kali ini, Kami barisan pengarang kumpulan CETUS KBA 5 bersyukur dan berterima kasih kepada semua yang terlibat sama ada secara langsung mahupun �dak langsung dalam penghasilan majalah ini. Pengarang juga berharap agar majalah ini dapat memberikan sedikit sebanyak ilmu baharu serta nilai tambah kepada pembaca untuk lebih mendalami pengetahuan yang berkaitan dengan kesihatan kita bersama. CETUS 6 KATA EDITOR

PVADdAAEakNKaNhGSPDeGIrlNuOAMSLenAgaKmbilnya? Covid-19 Mutakhir ini, 7.87 bilion penduduk di seluruh dunia digemparkan dengan kewujudan penyakit baharu yang mampu mengancam nyawa dan ia dikenali sebagai Covid-19. Ia adalah singkatan daripada Coronavirus 2019 dan merupakan virus yang menjangki� saluran pernafasan dan dikategorikan sama seper� Severe Acute Respiratory Syndrome (SARS) dan Middle East Respiratory Syndrome-related Coronavirus (MERS-CoV) yang pernah tersebar sebelum ini. Merujuk kepada laporan yang dikeluarkan oleh laman rasmi Pertubuhan Kesihatan Sedunia (WHO) pada tanggal 31 Disember 2019, kes pertama Vaksinasi dan Dos jangkitan virus korona yang dikesan adalah di Wuhan, China. Melalui Penggalak keratan akhbar Mstar Online, secara umumnya penyakit berjangkit berpunca daripada mikroorganisma patogen penyebab penyakit seper� bakteria, virus, parasit atau kulat. Ia boleh merebak kepada manusia Baru-baru ini, Majalah Cetus melalui pelbagai cara termasuklah melalui sentuhan terus, bawaan air kumpulan 5 sesi akademik dan makanan, penyebaran zarah-zarah jangkitan di udara atau melalui 2021/2022 USIM menemu bual seorang doktor-selebri� terkenal serangga seper� nyamuk. di Malaysia berkenaan isu vaksinasi dan dos penggalak yang kini menjadi topik hangat khususnya di Malaysia. Doktor Malar Santhi yang merupakan pemilik akaun media sosial “Celoteh Dr Malar” sering kali berkongsi pengalaman dan pengetahuan beliau berkenaan Covid-19, vaksinasi dan isu-isu kesihatan yang lain di media sosial. Mengapa kita 7 LIPUTAN KHAS

Tangkap layar temu bual bersama Dr Malar perlu mengambil sun�kan vaksin? Adakah vaksin ini Tindakan kerajaan Malaysia dalam membendung selamat untuk manusia? Pelbagai soalan dilontarkan penularan Covid-19 dengan pemberian vaksin dos se�ap kali isu ini dibahaskan. Tidak hairanlah jika pertama, kedua dan penggalak adalah wajar kerana ramai yang bertanyakan soalan sedemikian kerana ia ia mampu menguatkan sistem imunisasi badan selari dengan lumrah manusia yang sen�asa seseorang terhadap jangkitan virus tersebut. Dr. berwaspada dengan sesuatu yang baharu terutama Malar menyatakan, kesan sampingan yang dialami apabila ia berkaitan dengan kesihatan. oleh penerima vaksin adalah �ndak balas badan terhadap virus yang dilemahkan. Tindak balas itu Secara umumnya vaksin bukanlah benda baharu juga akan menghasilkan imunisasi yang diperlukan yang diberikan kepada manusia, malah ia dihasilkan bagi melawan penyakit Covid-19 ini. bagi mengurangkan risiko penularan penyakit berjangkit yang mengancam kesihatan seper� virus Polio dan virus yang lainnya. Menurut Dr Malar, pembuatan vaksin ini pada asasnya diambil daripada virus itu sendiri namun ia dilemahkan dan distabilkan dengan cecair dan elemen lain yang sesuai dengan tubuh badan manusia. Tujuan vaksin diberikan adalah untuk mengak��an an�bodi dalam sistem imunisasi badan manusia agar pesakit mampu melawan virus tersebut. Tidak hairanlah jika pengambilan dos seterusnya diperlukan oleh seseorang sekiranya vaksin yang sedia ada �dak mampu merangsang an�bodi pesakit untuk menghadapi virus tersebut. Dr. Malar Santhi Santherasegapan, Pegawai Perubatan Kecemasan CETUS 8 LIPUTAN KHAS

“Kesan sampingan yang dialami oleh penerima vaksin adalah tindak balas badan terhadap virus yang dilemahkan. Tindak balas itu juga akan menghasilkan imunisasi yang diperlukan bagi melawan penyakit Covid-19 ini.” Dr. Malar Santhi Pengambilan makanan tambahan Vitamin dan nutrien lengkap pen�ng untuk Hasil kajian yang dijalankan oleh Dr. Malar mengenai kekerapan pesakit kolesterol mengambil ubatan yang pertumbuhan badan khususnya kepada sistem dilabel sebagai “ubat” dan “vitamin” menunjukkan bahawa sebanyak 45% kekerapan individu imunisasi. Penjualan suplemen-suplemen ini mengambil ubat dan 69% individu tertarik terhadap perkataan “vitamin”. Sta�s�k ini menunjukkan semakin meningkat ke�ka penularan Covid-19. Tidak bahawa masyarakat lebih cenderung terhadap pengambilan suplemen berbanding ubat-ubatan dapat disangkal, terdapat sebilangan masyarakat yang dibekalkan oleh hospital. mengambil dan mengamalkan pemakanan Terma atau perkataan “ubat” secara psikologinya memberi tanggapan nega�f kepada pesakit sehingga tambahan seper� suplemen dan vitamin untuk menyebabkan mereka lebih gemar mengambil vitamin berbanding ubat-ubatan. Pengambilan tujuan mengelak daripada dijangki� sebarang suplemen tambahan sebenarnya bergantung kepada pengambilan makanan harian. Sekiranya makanan penyakit. Benarkah suplemen mampu meningkatkan yang diambil mempunyai nutrien yang mencukupi untuk badan, maka suplemen tambahan �dak daya ketahanan badan terhadap penyakit ini? diperlukan. Masyarakat perlu sedar bahawa pengambilan ubat-ubatan tambahan boleh mendatangkan kesan buruk terhadap kesihatan sekiranya diambil dalam kuan�� yang berlebihan. 99 LIPUTAN KHAS

Bersenam kaedah terbaik Salah satu cara untuk meningkatkan sistem imunisasi meningkatkan imunisasi badan badan adalah dengan bersenam. Ak�vi� ini adalah ak�vi� yang paling mudah dan �dak menggunakan Sistem imunisasi boleh dirangsang jika seseorang kos yang �nggi jika dibandingkan dengan berada dalam keadaan ak�f seper� bersenam, pengambilan vitamin dan suplemen. Apabila kita berpeluh dan bergerak. Hal ini kerana, organ-organ melakukan senaman atau melakukan ak�vi� yang imunisasi berada pada tulang sum-sum, kimnot yang mengeluarkan peluh, kita dapat membakar semula terletak pada bawah leher, tonsil, lapisan usus kecil kalori dan makanan yang telah dimakan. Setelah itu, dan besar. Sekiranya organ-organ dan sel-sel ini perlu untuk kita memas�kan berat badan berada diselapu� oleh lapisan lemak yang tebal, maka sistem pada tahap ideal. Pada tahap itu, apabila berlaku imunisasi �dak akan berada dalam keadaan ak�f jangkitan virus terhadap badan kita, sel-sel ak�f kerana terdapat banyak lemak yang menyelapu� mampu untuk mengeluarkan hormon dan an�bodi pada bahagian tersebut. pada tahap yang maksimum untuk melindungi badan kita. Dr. Malar menegaskan bahawa, perkara pen�ng bagi sistem imunisasi adalah melakukan Kesimpulannya, pengambilan vaksin amatlah perlu senaman yang boleh mengeluarkan di samping mengamalkan gaya hidup sihat peluh dan bukan makanan. Secara seper� pengambilan makanan yang seimbang amnya, makanan adalah serta sen�asa bersenam bagi mengekalkan penyumbang terbesar dalam tahap kesihatan dan imunisasi badan kita membawa kemudaratan kepada dalam tahap yang maksimum untuk manusia. Pengambilan makanan kebersediaan kita dalam berhadapan yang melebihi keperluan dan dengan jangkitan wabak di masa akan pelbagai mampu membawa kepada datang. pelbagai penyakit. Maka dengan itu, jadilah individu yang sihat dengan kerap melakukan senaman dan juga mengawal pemakanan. “perkara penting bagi sistem imunisasi adalah melakukan senaman yang boleh mengeluarkan peluh” Dr. Malar Santhi CETUS 10 LIPUTAN KHAS

Bilal Terpaksa Divaksin Demi ke Masjid Oleh Muhamad Afiq Irfan Hisham berjaya membendung pandemik ini, seterusnya Ahmad Anwarrudin Shahlan menjadikan negara kita sebagai sebuah negara yang aman dan selamat untuk didiami. KOTA BHARU Vaksinasi kini telah dijadikan satu syarat khusus kepada se�ap individu untuk memasuki mana-mana premis. B ilal Masjid As-Salam lengkapkan dua dos vaksin Menurut sumber daripada Berita Harian, terdapat untuk menghadirkan diri ke masjid. kajian yang dilakukan ke atas 1,261,270 penerima vaksin oleh Ins�tut Penyelidikan Klinikal (ICR) di bawah Yaacob Ismail, 79, bersyukur kini segala ak�vi� Ins�tut Kesihatan Negara (NIH) dan Badan Ber�ndak keagamaan di masjid dan surau di Negeri Cik Si� Wan Imunisasi COVID-19 (CITF) sekitar 1 April hingga 12 Kembang itu, dibenarkan beroperasi dengan kapasi� September lalu mendapa� bahawa, vaksin mampu penuh bermula pada Oktober lalu. mengurangkan 88 peratus risiko jangkitan virus COVID-19. Kesemua ahli jawatankuasa masjid dan surau di negeri itu menyambut baik �ndakan pihak kerajaan negeri Sta�s�k semasa Kementerian Kesihatan Malaysia dengan menjalankan tugas mereka seper� biasa (KKM) juga merekodkan bahawa kadar vaksinasi mengikut Prosedur Operasi Standard (SOP) norma penduduk di Kelantan merupakan antara yang baharu yang telah ditetapkan oleh kerajaan, khususnya terendah setakat ini. Menurut Pengerusi Jawatankuasa keperluan melengkapkan vaksinasi. Kerajaan Tempatan, Perumahan dan Kesihatan Negeri, Dr Izani Husin, Kelantan hanya akan membuka masjid dan surau kepada orang awam sekiranya kadar vaksinasi rakyat di negeri itu mencapai 50% imuni� kelompok. \"Saya menyeru seluruh rakyat Malaysia untuk Sta�s�k kadar vaksinasi negara laman rasmi KKM bersama-sama mendapatkan sun�kan vaksin bagi memas�kan penularan wabak COVID-19 dapat dibendung sepenuhnya,\" pesan beliau ke�ka ditemu ramah. Tambahnya lagi, beliau berharap agar Malaysia 11 BERITA KESIHATAN DALAM ISLAM





















The Benefits of Exercise happy. Natural endorphins Sugges�ons of Exercise produced by the body through One of the most important physical ac�vity can prevent Good exercise is exercise things you can do for your depression. It has also been that can increase the heart health is to engage in regular shown in certain studies to boost rate. For healthy adults, physical ac�vity. serotonin and dopamine moderate-intensity exercise was WHO recommends for adults hormones, which are hormones measured by increasing the heart aged 18 years and above to get that control feelings of rate to 130 to 140 beats per at least 150 minutes a week of happiness. minute, while for high-intensity moderate-intensity exercise, or exercise it was calculated if the 75 minutes a week with heavy Exercise can improve thinking or heart rate exceeds 140 beats per intensity. It can ensure your cogni�on for children 6 to 13 minute. heart and brain health. years of age and reduced short-term feelings of anxiety for The selec�on of the form of Exercises had been shown to adults, reduce your risk of exercise was based on individual have a posi�ve effect on the depression and anxiety and help tastes. But instead, for those heart. It can not only improve you sleep be�er. unfamiliar with exercise, start blood circula�on from the with a light form of exercise heart to the rest of the body To reiterate, exercise is a highly first such as walking or and reduce blood pressure, but effec�ve therapy for addressing cycling. it can also strengthen the heart physical and mental health muscle. issues, especially to the two most If the body condi�on vital organs, the heart and has become familiar As for brain health, exercise has brain. with the level of exercise, then you been shown to produce a can increase the level of exercise variety of good hormones such intensity to running, jogging or as the endorphin hormone, swimming. which was linked with feeling By the large, exercise can lead to a number of benefits. It is very important for you to take some form of exercise every day to be mentally and physically well. Exercises and physical ac�vity may be enjoyed in a variety of ways, and if done correctly, you'll reap the benefits for years to come. Never underes�mate it! Just as we have heard, \"A healthy mind lives in a healthy body.\" The death of our body means the death of our mind. So, in order to be fit and healthy, one needs to exercise on a regular basis. CETUS 24 KESIHATAN DAN MENTAL RENCANA

‫ﲜﺴﻤﻨﺎ\"‪ .‬ﰲ �ﲔ ٔ� ّن ﻣﻘﺪار اﻟﻨﻮم اﻟﻼزم ٕان ﺗﻨﺎول ﳈﯿﺔ ﰷﻓ�ﺔ ﻣﻦ اﳌﺎء �ﻢ ٔ�ﯾ ًﻀﺎ ﳓﺘﺎج ٔ�ﯾﻀﺎ ٕاﱃ ﺿﲈن ﺻﯿﺎﻧﺔ اﳊﺪاﺋﻖ‬ ‫�ﻠﺼ�ﺔ اﳉﯿﺪة وا ٔ�داء ا ٔ�ﻣ�ﻞ ﯾﻌﳣﺪ ﰲ �ﻠﺠﺴﻢ ﻣﻊ ﻣﺎ ﻻ ﯾﻘﻞ ﻋﻦ ﻟﱰ�ﻦ ٕاﱃ ﺛﻼث اﻟﱰﻓﳱﯿﺔ اﻟﻌﺎﻣﺔ وا ٔ�ﻣﺎ�ﻦ اﻟﻌﺎﻣﺔ ﺟ�ﺪا‪.‬‬ ‫اﻟﻐﺎﻟﺐ �ﲆ اﻟﻔﺮد‪ ،‬ﻓ ٕﺎن ﻣﺮﻛﺰ اﻟﺴ�ﯿﻄﺮة ﻟﱰات ﻣﻦ اﳌﺎء ﯾﻮﻣ�ﺎ‪ .‬ﳝﻜ�ﻚ اﺧ�ﯿﺎر ﳚﺐ �ﻠﯿﻨﺎ ٔ�ﯾﻀﺎ ﺿﲈن ﻧﻈﺎﻓﺔ ا ٔ�ﻣﺎ�ﻦ‬ ‫�ﲆ ا ٔ�ﻣﺮاض ﯾﻮﴆ اﻟﺒﺎﻟﻐﲔ ﻣﻦ ا��ﻦ ٔ�ﺳﻠﻮب ا�ٔﰻ ا�ي ﯾﻨﺎﺳ�ﺒﻚ‪ .‬ﯾﻮﴆ واﳌﻌﺪات اﻟﻌﺎﻣﺔ ﻟﺘﻜﻮن �ﺎﻟﯿﺔ ﻣﻦ‬ ‫ﯾﱰاوﺣﻮن ﲻﺮوﱒ ﺑﲔ ﲦﺎﻧﯿﺔ ﻋﴩ �ﺰ�دة ﺗﻨﺎول اﳋﻀﺎر واﻟﻔﻮاﻛﻪ اﻟﻄﺎز�ﺔ‪ .‬اﻟﺒﻜ�ﲑ�‪ .‬ﳝﻜﻦ ﻟﻬﺬا اﻟﺘﻨﻈﯿﻒ ٔ�ن ﯾﻘﻲ ﻣﻦ‬ ‫وﺳ�ﺘﲔ �ﺎﻣﺎ �ﳊﺼﻮل �ﲆ ﺳ�ﺒﻊ ﺳﺎ�ﺎت وذ� ٔ�ن اﻟﻔﺎ�ﻬﺔ و اﳋﻀﺎر ﲢﺘﻮي �ﲆ ﺧﻄﺮ ا ٕﻻﺻﺎﺑﺔ �ﻟﻌﺪوى‪ .‬اﳊﻔﺎظ �ﲆ‬ ‫اﻟﻜ�ﲑ ﻣﻦ اﻟﻔ�ﺘﺎﻣ�ﻨﺎت وا ٔ�ﻟﯿﺎف واﳌﻌﺎدن اﻟﺒ��ﺔ ﻧﻈﯿﻔﺔ و�ٓﻣ�ﺔ ﻫﻮ ﻣﺴﺆوﻟﯿﺔ ﲨﯿﻌﺔ‪.‬‬ ‫ٔ�و ٔ�ﻛﱶ ﻣﻦ اﻟﻨﻮم ﰻ ﻟﯿ�‪.‬‬ ‫اﻟﱵ ﲤﻜﻦ ٔ�ن ﺗﻌﺰز ﻣ�ﺎ�ﺔ اﳉﺴﻢ‪ .‬ﲡﻨﺐ ﻣﻦ اﳌﻬﻢ �ﺪا ﰲ ﳑﺎرﺳﺔ ٔ�ﺳﻠﻮب ﺣ�ﺎة‬ ‫ﳝﻜﻦ ٔ�ن �ﻜﻮن ﻟﻘ� اﻟﻨﻮم ﺗ�ٔﺛﲑ ﺿﺎر �ﲆ ٔ�ﯾﻀﺎ ﺗﻨﺎول اﻟﻮﺟ�ﺎت اﳋﻔ�ﻔﺔ ٔ�و ٔ�ي ﻃﻌﺎم ﲱﻲ �ﺎﺻﺔ �ﻼل ﻫﺬا اﳌﻮﰟ اﳊﺮج‪.‬‬ ‫اﻟﺮﻓﺎﻫﯿﺔ اﻟﻌﻘﻠﯿﺔ واﳉﺴﺪﯾﺔ �ﻠﻔﺮد‪ .‬ﳝﻜﻦ �ﲑ ﲱﻲ �ﺎﺻﺔ ﰲ ا�ﻠﯿﻞ‪ .‬ﲢﺪﯾﺪ ﳏﺘﻮى ﳝﻜﻦ �ﻠﻬﻮاء اﻟﻨﻘﻲ واﻟﻨﻈﯿﻒ ٔ�ن �ﻜﻮن �‬ ‫ﺗ�ٔﺛﲑ ٕاﳚﺎﰊ ﰲ ﺣ�ﺎﺗﻨﺎ اﻟﯿﻮﻣ�ﺔ‬ ‫ٔ�ن ﳛﺴﻦ اﻟﻨﻮم ا�ﲀﰲ �ﺎز اﳌﻨﺎ�ﺔ ﰲ اﻟﻄﻌﺎم ﻗ�ﻞ ﺗﻨﺎو�‪.‬‬ ‫اﳉﺴﻢ‪ ،‬وﯾﺘﻐﻠﺐ �ﲆ �ﻛﺘﺌﺎب واﻟﺘﻮ�ﺮ‪،‬‬ ‫وﯾﻘﻠﻞ ﻣﻦ ﳐﺎﻃﺮ ا ٕﻻﺻﺎﺑﺔ ﺑ�ٔﻣﺮاض اﻟﻘﻠﺐ ﳑﺎرﺳﺔ اﻟﻨﻈﺎﻓﺔ اﻟﺸﺨﺼﯿﺔ واﻟﺒﯿ��ﺔ ﰲ اﳋﺘﺎم‪ ،‬ﳚﺐ �ﻫ�م ﲟﲈرﺳﺔ ٔ�ﺳﻠﻮب‬ ‫اﳊﯿﺎة اﻟﺼﺤﻲ ﺣﱴ �ﻜﻮن داﲚًﺎ ٔ�ﲱﺎء‬ ‫واﻟﺴﻜ�ﺔ ا�ﻣﺎﻏﯿﺔ‪ ،‬و�ﺰﯾﺪ ﻣﻦ اﻟﱰﻛﲒ‬ ‫�ﻼل ﻣﻮﰟ اﳉﺎﲘﺔ و�ﺎﻟﯿﲔ ﻣﻦ ٔ�ي ﻣﺮض‪ٕ .‬اذا ﰷن ﺟﺴﻢ‬ ‫وا ٕﻻﻧﺘﺎﺟ�ﺔ‪ٕ � .‬ﻻﺿﺎﻓﺔ ٕاﱃ ذ�‪ ،‬ﯾﱲ‬ ‫�ﻮﻓ�ﺪ‪ ،19-‬ﯾُﻨﺼﺤﻨﺎ �ﻠﯿﻨﺎ ا ٕﻻ�ﺴﺎن ﻻﺋﻘًﺎ وﲱ ًﯿﺎ‪ ،‬ﳁﻦ اﳌﺆﻛﺪ ٔ�ن‬ ‫�ﺸﺠﯿﻊ ا ٔ�ﻓﺮاد ٔ�ﯾﻀﺎ �ﲆ �ﺳﱰ�ﺎء‬ ‫)ﻗﺮاءة ﻛﺘﺎب‪ ،‬و�ﺳ��ع ٕاﱃ اﳌﻮﺳ�ﯿﻘﻰ( داﲚﺎ �ﲆ اﻟﻌﻨﺎﯾﺔ �ﻟﺼ�ﺔ اﻟﺸﺨﺼﯿﺔ ﺗﻔﻜﲑﻩ ﺳ�ﯿﻜﻮن ٔ�ﯾ ًﻀﺎ ذ� ًﯿﺎ‪� .‬ﺴﺎ�ﺪ�‬ ‫ﻗ�ﻞ اﻟﻨﻮم ﺑﺜﻼﺛﲔ دﻗ�ﻘﺔ ٔ�و ﺳﺎ�ﺔ‪ .‬ﻛﲈ ٔ�ن وٕاﻋﻄﺎء ا ٔ�وﻟﻮﯾﺔ ﻟﻬﺎ‪ ،‬ﻣ�ﻞ ﻏﺴﻞ اﻟﯿﺪ�ﻦ ﳑﺎرﺳﺔ ٔ�ﺳﻠﻮب اﳊﯿﺎة اﻟﺼﺤﻲ‬ ‫ٔ��ﺬ اﻟﻘ�ﻠﻮ� ﻗ�ﻞ اﻟﻈﻬﺮ ﳌﺪة ‪ 15‬دﻗ�ﻘﺔ �ﻧﺘﻈﺎم �ﻟﻄﺮﯾﻘﺔ اﻟﺼﺤﯿ�ﺔ �ﺳ�ﺘ�ﺪام ٔ�ﯾ ًﻀﺎ �ﲆ اﻟﺒﻘﺎء ﺑﺼ�ﺔ‬ ‫�ﺴﺎ�ﺪ ٔ�ﯾﻀﺎ �ﲆ ٕا�ﺎدة ﴮﻦ اﻟﻄﺎﻗﺔ‪ .‬اﻟﺼﺎﺑﻮن ٔ�و ﻣﻌﻘﻢ اﻟﯿﺪ�ﻦ ٔ�ﺛﻨﺎء اﻟﺘﻮا�ﺪ ﺟ�ﺪة وﲠ�ﺔ داﲚًﺎ‪.‬‬ ‫�ﳋﺎرج �ﻠﻮﻗﺎﯾﺔ ﻣﻦ �ﺪوى �ﻮﻓ�ﺪ‪ .19-‬ﻣ�ﺴﺠﲈ ﻣﻊ‬ ‫اﻟﺘﺒﻊ ﻧﻈﺎم �ﺬاء ﲱﻲ‬ ‫� ٕﻻﺿﺎﻓﺔ ٕاﱃ ذ�‪� ،‬ﺎﻓﻆ داﲚﺎ �ﲆ ﺑ��ﺔ ﻗﻮل ﷲ‬ ‫اﳌﲋل وا ٔ�ﻣﺎ�ﻦ اﻟﱵ �ﺰورﻫﺎ ﻛﺜﲑا ﻋﻦ ﺗﻌﺎﱃ ﰲ‬ ‫ﯾ��ﻐﻲ �ﻠﯿﻨﺎ ﻻﺗﺒﺎع ﻧﻈﺎم ﻃﺮﯾﻖ اﻟﺮش اﳌﺴ�ﳣﺮ ﳌﻀﺎدات اﳉﺮاﺛﲓ ﺳﻮ ر ة‬ ‫ا ٔ�ﻋﺮاف ا�ٓﯾﺔ‬ ‫)اﻟﺘﻄﻬﲑ( ﳌﻨﻊ اﻟﻌﺪوى‪ .‬ﻋ ْﻘﻢ ا ٔ�ﺳﻄﺢ اﻟﱵ‬ ‫�ﺬاﰄ ﻣ�ﻮازن و�ﲑ ﻣﻔﺮط‬ ‫‪ �\" 31‬ﺑﲏ �ٓدم!‬ ‫ﯾﻐﺎ�ﳢﺎ ﻣﺎ ﯾﱲ ا�ﻠﻤﺲ ٔ�و اﻟﺘﻠﻮث �ﺴﻬﻮ�‬ ‫ﰲ ا�ﳣﻊ‪ .‬ﻫﺬا ٔ�ن ٔ�رﺑﻌﺔ ﻣﻦ ﰻ ﻋﴩة‬ ‫ﺿﻊ اﻟﺰﯾﻨﺔ اﳋﺎﺻﺔ ﺑﻚ ﰲ ﰻ‬ ‫ﻟﻀﲈن ﻧﻈﺎﻓﳤﺎ‪ .‬ﺗ�ٔﻛﺪ ٔ�ن اﳌﻨﻄﻘﺔ اﶈﯿﻄﺔ‬ ‫�ﻟﻐﲔ ﰲ ﻣﺎﻟﲒ� ﳑﻦ ﺗﺒﻠﻎ ﲻﺮوﱒ ﲦﺎﻧﯿﺔ‬ ‫ﻣﲀن ﻋﺒﺎدة‪ .‬ﰻ واﴍب وﻟﻜﻦ ﻻ‬ ‫ﲟﲋ� ﻧﻈﯿﻔﺔ وﶊﯿﺔ داﲚﺎ ٔ�ﻧﻪ ﻻ‬ ‫ﻋﴩ �ﺎﻣﺎ ؤ�ﻛﱶ ﯾﻌﺎﻧﻮن ﻣﻦ اﻟﺴﻤﻨﺔ‬ ‫�ﴪف ٕان ﷲ ﻻ‬ ‫اﳌﻔﺮﻃﺔ‪ .‬ﺗﻮﺻﯿﺘﺎن ﻻﺗﺒﺎع ﻧﻈﺎم �ﺬاﰄ ﺗﻮ�ﺪ ﻣ�ﺎﻩ راﻛﺪة �ﺸﲁ ٔ�رﺿﺎ‬ ‫ﻣ�ﻮازن ٔ�وﺻﺖ ﲠﲈ وزارة اﻟﺼ�ﺔ اﳌﺎﻟﲒﯾﺔ ﺧﺼﺒﺔ �ﻠﺒﻌﻮض ا�ي ﳝﻜﻦ‬ ‫ﳛﺐ ا ٕﻻﴎاف\"‪.‬‬ ‫ﻫﲈ ﺗﻨﺎول اﻟﺘﻐﺬﯾﺔ �ﲆ ٔ�ﺳﺎس اﻟﻬﺮم ٔ�ن ﯾ�ﺴ�ﺐ ﰲ اﻧﺘﻘﺎل ا ٔ�ﻣﺮاض‬ ‫اﻟﻐﺬاﰄ وﳈﯿﺔ اﳊﺼﺔ اﻟﻮا�ﺪة �ﲁ ا ٔ�ﺧﺮى‪.‬‬ ‫�ﯿﻠﻮﻏﺮام ﻣﻦ اﻟﺴﻌﺮات‬ ‫اﳊﺮارﯾﺔ )�ﯿﻠﻮ ﰷﻟﻮري(‪.‬‬ ‫‪23 RENCANA GAYA HIDUP‬‬

‫اﻟﻤﺤﺎﻓﻈﺔ ﻋﻠﻰ ﻧﻤﻂ ﺣﻴﺎة اﻟﺼﺤﻴﺔ‬ ‫ﺧﻼل ﻛﻮﻓﻴﺪ ‪19-‬‬ ‫�ﺪود ﻃﺎﳌﺎ ٔ�ﳖﺎ ﲢﺎﻓﻆ �ﲆ ﻣﺴﺎﻓﺔ ﻣﱰ وا�ﺪ وﻟ�ﺴﺖ �ﲆ‬ ‫ا�ﲀﺗ��ﺎن‪ :‬رﺑﯿﻌﺔ اﻟﻌﺪوﯾﺔ ﻫﺎرون‬ ‫اﺗﺼﺎل ﺟﺴﺪي‪ .‬ﻫﻨﺎك اﻟﻌﺪﯾﺪ ﻣﻦ اﻟﺒﺪاﺋﻞ ا�ٓﻣ�ﺔ ﳌﲈرﺳﺔ اﻟ�ﺸﺎط‬ ‫ﻧﻮراﻟﺸﻔ�ﻘﺔ ﻋﺰ� ﻧﺰﻮن‬ ‫�ﺴ�ﺐ �ﺎﲘﺔ �ﻮﻓ�ﺪ‪ ،91-‬اﲣﺬت اﳊﻜﻮﻣﺔ ﻣﺎﻟﲒ� ﺗﺪاﺑﲑ وﻗﺎﺋﯿﺔ اﻟﺒﺪﱐ دون ا�ﳤﺎك ٔ�ﻓﻀﻞ اﳌﲈرﺳﺎت اﻟﻮﻗﺎﺋﯿﺔ اﳌﻮﴆ ﲠﺎ ﻣﻦ ﻗ�ﻞ‬ ‫وﺧﻄﻮات ﻓﻌﺎ� ﶵﺎﯾﺔ اﻟﺸﻌﺐ واﻟﺒﻼد ﻣﻦ اﻧ�ﺸﺎر ﻫﺬا اﻟﻮ�ء‪ ،‬ﻣﺮاﻛﺰ اﻟﺴ�ﯿﻄﺮة �ﲆ ا ٔ�ﻣﺮاض واﻟﻮﻗﺎﯾﺔ ﻣﳯﺎ )‪.(CDC‬‬ ‫ٔ�ﻋﻄﯿﺖ اﳉﺮ�ﺎت اﻟﺜﺎﻟﺜﺔ واﳌﻌﺰزات ٔ�ول ﻣﺮة ﰲ ٔ�ﻛﺘﻮ�ﺮ اﳌﺎﴈ‬ ‫�ﻠﻌﺎﻣﻠﲔ ﰲ اﳋﻄﻮط ا ٔ�ﻣﺎﻣ�ﺔ واﻟﻔ�ﺎت اﳌﻌﺮﺿﺔ �ﻠﺨﻄﺮ ﻣﻊ ﻣﻦ ﻣﻦ ﺑﲔ اﻟﺮ�ﺿﺎت اﻟﱵ ﲤﻜﻦ ﳑﺎرﺳ�ﳤﺎ دون اﳊﺎ�ﺔ ٕاﱃ اﻻﺗﺼﺎل‬ ‫اﳉﺴﺪي ر�ﻮب ا�را�ﺎت واﳉﺮي واﳌﴚ ﲟﻔﺮدك ﰲ اﻟﻌﺮاء‪.‬‬ ‫ٔ�وﻟﺌﻚ ا��ﻦ ﻣﺎ زاﻟﻮا ﻣﱰدد�ﻦ اﻟﺘﻮا�ﺪ ﰲ اﳊﺸﺪ‪ .‬اﻟ�ر�ﻦ‬ ‫ا�ي ﺿﻌﻒ �ﺎز اﳌﻨﺎ�ﺔ‪.‬‬ ‫ﻻ ﳝﻜﻦ ٔ�ن ﺗﻌﳣﺪ ﻗﻮة �ﺎز اﳌﻨﺎ�ﺔ ﰲ اﳉﺴﻢ �ﲆ ا�ﻠﻘﺎ�ﺎت اﻟﻬﻮاﺋﯿﺔ‪ ،‬واﻟﺮﻗﺺ �ﲆ اﳌﻮﺳ�ﯿﻘﻲ اﳌﻔﻀ� �ﯾﻚ و�ﻧﻀﲈم ٕاﱃ‬ ‫و�ﺪﻫﺎ‪ .‬ﺑﴫف اﻟﻨﻈﺮ ﻋﻦ ٔ��ﺬ ا�ﻠﻘﺎ�ﺎت‪ ،‬ﳝﻜﻦ ﺗﻌﺰ�ﺰ ﻧﻈﺎم دروس اﻟ�ر�ﻦ اﳊﯿﺔ �ﲆ ﻣﻮﻗﻊ ﯾﻮﺗﯿﻮب ﻣﻦ ﺑﲔ اﻟ�ر�ﻦ ؤ�ﻓﻀﻞ‬ ‫اﳌﻨﺎ�ﺔ ا�اﺗﯿﺔ ﻣﻦ �ﻼل ﺗ�ﲏ ٔ�ﺳﻠﻮب ﺣ�ﺎة ﲱﻲ‪ .‬وﰲ �ﲔ ٔ�ﻧّﻪ اﻟﻄﺮق ﻟﻼﺑﺘﻌﺎد ﻋﻦ ا ٔ�ﻣﺎ�ﻦ اﳌﺰدﲪﺔ اﻟﱵ ﻻ ﲤﻜﻦ ﳑﺎرﺳ�ﳤﺎ ٕاﻻ ﰲ‬ ‫ﻻ ﳝﻜﻦ ٔ�ي ﻏ�ﺬاء ٔ�و ﻣﳬﻼت ﻏ�ﺬاﺋ��ﺔ اﻟﻮﻗ�ﺎﯾ�ﺔ ﻣﻦ ا ٕﻻﺻﺎﺑﺔ ا�ا�ﻞ‪ .‬ﻻ ﯾﻌﲏ ﲡﻨﺐ اﻟﺰ�ﺎم ٔ�ﻧﻨﺎ ﻧﺘﺠﻨﺐ �ﺳ�ﳣﺘﺎع ٔ�ﺛﻨﺎء اﻟﻨﻈﺮ‬ ‫ٕاﱃ اﻟﻄﺒﯿﻌﺔ‪ .‬ﳓﺘﺎج ٕاﱃ ﳑﺎرﺳﺔ اﻟﺮ�ﺿﺔ �ﻧﺘﻈﺎم ﺣﱴ �ﻜﻮن‬ ‫ﺟﺴﻤﻨﺎ ٔ�ﻛﱶ ﲱﺔ وﲣﺮج اﻟﺴﻤﻮم ﻣﻦ اﳉﺴﻢ ﻣﻦ �ﻼل اﻟﻌﺮق‪.‬‬ ‫�ﻜﻮﻓ�ﺪ‪ ،91-‬ﻓ ٕﺎن اﳊﻔﺎظ �ﲆ ﳕﻂ �ﺬاﰄ ﲱ ّﻲ �ﺸﲁ ﺟﺰءا‬ ‫ﻫﺎﻣﺎ ﻣﻦ دﰪ �ﺎز اﳌﻨﺎ�ﺔ وﺗﻘﻮﯾﺘﻪ‪ .‬ﻣﺎ ﱔ ﺑﻌﺾ ا ٔ�ﺷ�ﯿﺎء اﻟﱵ‬ ‫اﻟﻨﻮم ﻟﺴﺎ�ﺎت ﰷﻓ�ﺔ‬ ‫ﳝﻜ�ﻨﺎ اﻟﻘ�ﺎم ﲠﺎ �ﻠﺤﻔﺎظ �ﲆ ﳕﻂ ﺣ�ﺎة ﲱﻲ ﺑ�� ﯾﺘﻜ�ﻒ اﻟﻌﺎﱂ‬ ‫ﻣﻦ ﺣﻮﻟﻨﺎ ﻟﺘﻘﻠﯿﻞ اﻟﺘﻌﺮض ﻟ�ﻜﻮﻓ�ﺪ‪19-‬؟‬ ‫� ٕﻻﺿﺎﻓﺔ ٕاﱃ اﻟﻘ�ﺎم � ٔ��ﺸﻄﺔ اﻟﺒﺪﻧﯿﺔ اﻟﺼﺤﯿﺔ‬ ‫ﳑﺎرﺳﺔ اﻟﺮ�ﺿﺔ واﻟﱰﻓﳱﯿﺔ‬ ‫�ﻠﺠﺴﻢ‪ ،‬ﲢﺘﺎج ٔ�ﯾﻀﺎ ٕاﱃ ﻗﺴﻂ ﰷف ﻣﻦ اﻟﻨﻮم‪.‬‬ ‫ﳝﻜﻦ ﻟ ٔ�ﺷ�ﺎص ا�ٓن اﳋﺮوج ﻣﻦ اﳌﲋل �ﻠﻘ�ﺎم وﯾﻀﻤﻦ اﻟﻨﻮم اﻟﺼﺤﻲ ﳉﺴﻤﻚ ٔ�ن �ﳣﺘﻊ ﺑﺼ�ﺔ ﺟ�ﺪة وﲤﻜﳯﺎ‬ ‫� ٔ��ﺸﻄﺔ ﰷﳌﻌﺘﺎد ﻣﻦ �ﻼل �ﻣ�ﺜﺎل ا�ﻓﺎع ﻋﻦ ﻧﻔﺴﻪ ﻣﻦ ا ٔ�ﻣﺮاض‪ .‬وﻓﻖ �ﻠﻤﻌﺎﻫﺪ اﻟﻮﻃﻨﯿﺔ �ﻠﺼ�ﺔ‬ ‫ٕﻻﺟﺮاءات اﻟ�ﺸﻐﯿﻞ اﻟﻘ�ﺎﺳ�ﯿﺔ )‪ (POS‬اﻟﱵ وﺿﻌﳤﺎ اﳊﻜﻮﻣﺔ‪\" :(HIN) .‬ﯾﻌﻤﻞ ﺗ�ﺸ�ﯿﻂ اﳉﻬﺎز اﳌﻨﺎﻋﻲ �ﲆ ﺗﻐﯿﲑ اﻟﻨﻮم‪ ،‬وﯾﺆ�ﺮ‬ ‫�ﳣﻜﻦ ٔ�ﯾﻀﺎ ﳑﺎرﺳﺔ ا ٔ��ﺸﻄﺔ اﻟﺮ�ﺿﯿﺔ واﻟﱰﻓﳱﯿﺔ ﰷﳌﻌﺘﺎد دون اﻟﻨﻮم ﺑﺪورﻩ �ﲆ ا�راع اﻟﻔﻄﺮﯾﺔ واﻟﺘﻜ�ﻔ�ﺔ ﻟﻨﻈﺎم ا�ﻓﺎع‬ ‫‪CETUS‬‬ ‫‪24‬‬ ‫‪GAYA HIDUP RENCANA‬‬

‫ﳝﻜﻦ ٔ�ن ﳛﺪث ٕا�ﺎد اﻟﻌﲔ �ﺴ�ﺐ اﻟﻮﱑ‬ ‫ا����ر�� ��� ���‬ ‫ﻣﻦ ﻣﺼﺎدر اﻟﻀﻮء �ﺴ�ﺐ اﻧﻌﲀس اﻟﻀﻮء‬ ‫ﻣﻦ اﳌﲈرﺳﺎت اﳌﻨﺎﺳ�ﺒﺔ ﻟﺘﺤﻘ�ﻖ ﲱﺔ ﻣﻦ ٔ�ﺳﻄﺢ اﳉﺪران وﺷﺎﺷﺎت اﻟﳬﺒﯿﻮ�ﺮ‬ ‫اﻟﻌﲔ ﻫﻮ اﻟﻨﻈﺮ ٕاﱃ ﳾء ﻗﺮﯾﺐ ﻣﻦ وﻣﺎ ٕاﱃ ذ�‪ .‬ﲡﻨﺐ اﺳ�ﺘ�ﺪام �ﺪران‬ ‫اﻟﻄﻠﺒﺔ �ﺎرج اﻟﺒ�ﺖ ﰒ ﯾﻨﻈﺮون ﺗﺪرﳚﯿﺎ اﻟﻐﺮﻓﺔ ذات ا ٔ�ﻟﻮان اﻟﺰاﻫﯿﺔ‪ ،‬ﻣ�ﻞ‬ ‫ٕاﱃ ٔ�ﺟﺴﺎم ٔ�ﺑﻌﺪ ﺑﻘﺪر ٕاﻣﲀﳖﻢ‪ .‬وﺑﻌﺪ ا ٔ�ﺑﯿﺾ‪ ،‬واﺳ�ﺘ�ﺪم ﺷﺎﺷﺎت اﻟﳬﺒﯿﻮ�ﺮ‬ ‫ذ�‪�ٔ ،‬ن ﯾﻨﻈﺮوا ﻣﺮة ٔ�ﺧﺮى ﰲ ا ٔ�ﺷ�ﯿﺎء اﻟﱵ ﲢﺘﻮي �ﲆ ﻣﺮﴮﺎت ﺿﻮﺋﯿﺔ‪ .‬ﯾﺘ�ٔﻛﺪ‬ ‫ﻗﺮﯾﺒﺎ‪� .‬ﻜﺮرت ﻫﺬﻩ اﻟﻌﻤﻠﯿﺎت �ﺪة ﻣﺮات‪ .‬اﻟﻄﻼب ا��ﻦ ا ٔ�ﺳﻠﻮب �ﲑ ﻣﻔﻬﻮم‬ ‫ٔ��ﻦ ٔ�وﻻ؟ ﲢﺮﯾﻚ اﻟﻌﯿﻮن ٕاﱃ ا�ﳰﲔ ﻗﺪر \"ﻃﻼء ﻣﻀﺎد ﻟﻼﻧﻌﲀس\"‬ ‫و���� �ا������ا� ��������������أ �� ���‬ ‫ا ٕﻻﻣﲀن‪ .‬ﰒ ٕاﱃ اﻟ�ﺴﺎر‪ ،‬ﰒ ٕاﱃ ا ٔ��ﲆ‪ ،‬ﰒ‬ ‫)‪(Anti-Reflection Coating‬‬ ‫ٕاﱃ ا ٔ�ﺳﻔﻞ وٕاﱃ اﻟﻮﺳﻂ‪� .‬ﻜﺮر �ﻜﺮرت ﻟﺘﻘﻠﯿﻞ ﺗ�ٔﺛﲑ اﻟﻮﱑ �ﲆ اﻟﻌﲔ ﻣﻊ ﺗﻘﻠﯿﻞ‬ ‫اﻟﻌﻤﻠﯿﺔ �ﺪة ﻣﺮات‪� .‬ﻟﺜﺎ‪ ،‬ﺑﻌﺪ اﻟﺴﺎ�ﺔ ٕاﱃ اﻟﻀﻐﻂ �ﲆ اﻟﻌﯿﻨﲔ‪.‬‬ ‫ﲟﺠﺮد ٔ�ن �ﺮﻛﺰ اﻟﻌﻀﻼت اﻟﺒﴫﯾﺔ ﻟﻔﱰة‬ ‫اﻟﺴﺎﻋﺘﲔ ا ٔ�ﺳﻠﻮب �ﲑ ﻣ�ﺎﺳﺐ ﺑﻌﺪ‬ ‫ﻃﻮﯾ� �ﲆ ﺷﺎﺷﺔ اﻟﳬﺒﯿﻮ�ﺮ‪ ،‬ﻻﺑﺪ ﻣﻦ‬ ‫و������ا��������� �������أ��رن ��� ���ا‬ ‫ﺳﺎ�ﺔ ٕاﱃ ﺳﺎﻋﺘﲔ اﳉﻠﻮس ٔ�ﻣﺎم‬ ‫اﳊﺎﺳﻮب‪ ،‬ﻓﻌﲆ اﻟﻄﺎﻟﺒﺔ ٔ�ن ﯾﺘﻮﻗﻔﻮا ﰒ‬ ‫اﻟﻘ�ﺎم ٕ�ر�ﺎء ﺗ� اﻟﻌﻀﻼت ﻣﻦ �ﻼل‬ ‫ﯾﻨﻈﺮون ٕاﱃ ا ٔ�ﺷ�ﯿﺎء اﳋﴬاء �ﺎرج‬ ‫ﳏﺎو� اﻟﻨﻈﺮ ٕاﱃ ا ٔ�ﺷ�ﯿﺎء اﻟﺒﻌﯿﺪة �ﻠﺤﻈﺔ‬ ‫ﰻ ‪ 02‬دﻗ�ﻘﺔ‪ .‬ﻫﺬا ﳝﻜﻦ ٔ�ن ﯾﻘﻠﻞ ﻣﻦ �ٓ�ر‬ ‫ا ٕﻻ�ﺎد �ﲆ ﻣﻘﻞ ﻋﯿ��ﻚ‪.‬‬ ‫ﺳ�ﺘﺆدي ﻗ� رﻣﺸﺔ اﻟﻌﲔ ٕاﱃ ﺗﺒﺨﺮ ا�ﻣﻮع‬ ‫ﻣﲋﳍﻢ ٔ�و ﻣﻜ�ﳢﻢ ﻣ�ﻞ ا ٔ�ﴭﺎر وﻫﲅ ﺟﺮا‪.‬‬ ‫ﳑﺎ ﯾﺆدي ٕاﱃ �ﺪم وﺟﻮد ﻃﺒﻘﺔ واﻗ�ﺔ‬ ‫ا�ﻠﻮن ا ٔ�ﺧﴬ ﻗﺎدر �ﲆ ﲥﺪﺋﺔ اﻟﻌﯿﻮن‬ ‫�ﻠﻌﯿﻨﲔ‪ .‬ﻫﺬﻩ اﻟﻈﺎﻫﺮة )‪(Dry Eye‬‬ ‫واﺳﱰ�ﺎﲛﺎ‪.‬‬ ‫�ﺴﻤﻰ ﺟﻔﺎف اﻟﻌﲔ ‪ٕ .‬اذا ﻟﺰم ا ٔ�ﻣﺮ‪ ،‬ﯾﺆدي اﻟﺘﻌﲅ �ﱪ ا ٕﻻﻧ ﻧﱰﺖ ٕاﱃ اﺿﻄﺮار‬ ‫اﺳ�ﺘ�ﺪام اﻟﻄﻠﺒﺔ‪ /‬اﻟﻄﻼب ﳇﻤﺔ وا�ﺪة‬ ‫ﳛﺘﺎج �ﲆ اﻟﻄﻠﺒﺔ ا��ﻦ �ﺴ�ﺘ�ﺪﻣﻮن‬ ‫ٕاﱃ ﻣﻮا�ﺔ ا ٔ�دوات �ﺸﲁ اﻟﯿﻮﱊ‪�� .‬‬ ‫اﺳ�ﺘ�ﺪم ا�ﻣﻮع �ﺻﻄﻨﺎﻋﯿﺔ‬ ‫�ﺎز ﳈﺒﯿﻮ�ﺮ ٔ�و ﶊﻮل ٕاﱃ اﻟﺘ�ٔﻛﺪ ﻣﻦ ٔ�ن‬ ‫ﳚﺐ ٔ�ن ﯾﱲ اﳋﻄﺎب �ﻠﻮا�ﺪ؟ ﺑ�ٔ�ﺬ ﳊﻈﺔ‬ ‫ﻣﻦ وﺿﻊ ﻫﺬا اﳉﻬﺎز ﰲ ﻧﻔﺲ ﻣﺴ�ﺘﻮى‬ ‫ﻟﱰﱖ ﻋﯿ��ﻚ‪ .‬ﻣﻦ اﻟﻮاﻗﻊ‪ ،‬ﰷﻧﺖ اﳌﻌﺮﻓﺔ‬ ‫)‪ (artifiicial tears‬ﻟﱰﻃﯿﺐ اﻟﻌﲔ ﻋﻨﺪﻣﺎ‬ ‫اﻟﻌﯿﻨﲔ ﰲ وﺿﻊ ٔ�ﻓﻘﻲ و‪ 30‬ﰟ ﻣﻦ‬ ‫�ﻤﺔ وﻟﻜﻦ اﻟﺼ�ﺔ اﻟﺸﺨﺼﯿﺔ ٔ�ﻛﱶ ﻫﲈم‪.‬‬ ‫�ﺸﻌﺮ �ﳉﻔﺎف واﻟﺮﻣﻞ‪ .‬ﳝﻜﻦ ٔ�ن ﺗﺘﻔﺎﰴ‬ ‫اﻟﻌﯿﻮن‪ .‬ؤ�ﺷﺎرت ٔ��ﻦ اﳌﺮﺟﻊ وزارة‬ ‫�ﺎ� ﺟﻔﺎف اﻟﻌﲔ ﻋﻨﺪﻣﺎ �ﻜﻮن ﰲ اﻟﻐﺮﻓﺔ‬ ‫اﻟﺼ�ﺔ اﳌﺎﻟﲒﯾﺔ ٕان ا ٕﻻرﻫﺎق ﰲ اﻟﻌﯿﻨﲔ‬ ‫ٔ�و ﻣﻜ�ﺐ اﳌﻜ�ﻔﲔ‪.‬‬ ‫�ﺴ�ﺐ اﺳ�ﺘ�ﺪام اﳊﺎﺳﺐ ا��ﱄ ﳛﺪث‬ ‫ﻋﻨﺪ وﺟﻮد ﺿﻮء زاﺋﺪ ﻣﻦ ﻣﺼﺎدر �ﺎرﺟ�ﺔ‬ ‫وٕاﺿﺎءة �ﳌﲋل ٔ�و‬ ‫اﳌﻜ�ﺐ‪.‬‬ ‫ٔ�ن ا ٕﻻﺿﺎءة ﺣﻮل‬ ‫)اﻟﺸﻤﺲ(‬ ‫اﻟﳬﺒﯿﻮ�ﺮ‬ ‫ﺗ�ٔﻛﺪ ﻣﻦ‬ ‫ٔ�ﺿﻌﻒ ﲟﻘﺪار اﻟﻨﺼﻒ ﻣﻦ اﳌﺼﺎﺑﯿﺢ‬ ‫صفحة الفيسبوك ‪: Study Hard‬صورة ائت نية‬ ‫اﳌﺴ�ﺘ�ﺪﻣﺔ ﰲ اﳌﲋل واﳌﻜ�ﺐ‪ .‬اﺳ�ﺘ�ﺪم‬ ‫ٕاﺿﺎءة اﳌﻜ�ﺐ ٔ�و اﻟﻐﺮﻓﺔ ذات اﻟﻜ�ﺎﻓﺔ‬ ‫اﳌﻨﺎﺳ�ﺒﺔ‪.‬‬ ‫‪25 RENCANA TIPS KESIHATAN‬‬

‫ا� �� ���ا � �������‬ ‫أﻳﻬﺎ اﻟﻄﻠﺒﺔ!!‬ ‫ا�ﲀﺗ��ﺎن‪ :‬ﻟﻘﲈن ﺣﻜﲓ ﶊﺪ ﻫﺎﺷ�ﲓ ﻣﻮاد اﻟﻘﺮاءة واﻟﻌﲔ‪ .‬اﳌﺴﺎﻓﺔ اﻟﻘﺮﯾﺒﺔ‬ ‫�ﺴ�ﺐ ٕاﱃ ﺗﻮ�ﺮ ﻋﻀﻼت اﻟﻌﲔ �ﻠﱰﻛﲒ‪.‬‬ ‫ٕاﳃﻞ ﻋﺒﺪ اﻟﺮﲪﻦ‬ ‫‪ Skip Issues‬صورة ائت نية‪:‬مدونة‬ ‫ﻫﺬا ﳝﻜﻦ ٔ�ن ﯾﺆدي ٕاﱃ اﻟﺼﺪاع‪ .‬ﳚﺐ‬ ‫اﻟﻌﲔ ﻧﻌﻤﺔ ﲦﯿﻨﺔ �ﲆ ﰻ ٕا�ﺴﺎن‪� .‬ﺮى ﺑـﻬﺎ‬ ‫ٔ�ﯾﻀﺎ ٔ�ن �ﻜﻮن وﺿﻊ اﳉﺴﻢ ﻣﺴ�ﺘﻘ� ٔ�ﺛﻨﺎء‬ ‫ﰻ ﺟﲈل �ﻠﻖ ﷲ‪ .‬ﻓﻼ ﺑﺪ �ﻠﯿﻨﺎ ٔ�ن‬ ‫ٔ� ّن اﻟﻄﻌﺎم اﻟﯿﻮﱊ ا��ﻦ ﯾ��ﺎوﻟﻮﻧﻪ ٕاﱃ �ﺪ‬ ‫اﻟﻘﺮاءة‪ .‬ﻻ ﯾ��ﻐﻲ �ﲆ اﻟﻄﻠﺒﺔ ٔ�ن ﯾﻘﺮٔ�وا‬ ‫�ﺸﻜﺮ �ﲆ ﻫﺬﻩ اﻟﻨﻌﻤﺔ ﺑﻮﺳ�ﯿ� ﻣ�ﻌﺪدة‪.‬‬ ‫ﻣﺎ ﳝﻜﻦ ٔ�ن ﯾﻮﻓﺮ ﻣﻐﺬ�ت �ﻤﺔ �ﻠﺤﻔﺎظ‬ ‫ٔ�ﺛﻨﺎء �ﺳ�ﺘﻠﻘﺎء‪ .‬ﻫﺬا ﺳ�ﯿﺠﻌﻞ ﻋﻀﻼت‬ ‫ﻣﻦ ٕا�ﺪى وﺳ�ﯿ� اﻟﺸﻜﺮ �ﲆ ﻫﺬﻩ‬ ‫اﻟﻨﻌﻤﺔ ﺣﻔﻆ ﲱﺔ اﻟﻌﲔ ﺣﻔﻈﺎ ﺟ�ﺪا‪.‬‬ ‫اﻟﻌﲔ ﺗﻌﻤﻞ ﲜﺪ �ﻠﱰﻛﲒ �ﲆ ﻣﺎدة اﻟﻘﺮاءة‬ ‫ﻫﺬا ا ٔ�ﻣﺮ �ﻟﻄﺒﻊ �ﻢ �ﺪا �ﲆ ﰻ ٕا�ﺴﺎن‬ ‫ﻓ�ﺼﺒﺢ اﻟﻌﯿﻮن ﻣ�ﻌﺒﺔ �ﴪ�ﺔ وﻻ ﳝﻜﻦ ٔ�ن‬ ‫ﺧﺼﻮﺻﺎ اﻟﻄﻠﺒﺔ‪ٕ .‬اﺿﺎﻓﺔ ٕاﱃ ذ�‪،‬‬ ‫�ﺴ�ﳣﺮ ﻃﻮﯾﻼ �ﻠﻘﺮاءة‪� .‬ﲆ اﻟﻄﻠﺒﺔ ٔ�ﯾﻀﺎ‬ ‫�ﺴ�ﺘﻌﻤﻞ اﻟﻄﻠﺒﺔ اﳉﻬﺎز ا ٕﻻﻟﻜﱰوﱐ‬ ‫ﻻﺷﱰاك ﰲ ﺣﺼﺔ ﺗﻌﻠﻤﻬﻢ �ﻓﱰاﴈ‬ ‫ﲡﻨﺐ اﻟﻘﺮاءة ﰲ ﻣﺮ�ﺒﺔ ﻣ�ﺤﺮﻛﺔ‪ .‬ﻫﺬا‬ ‫�ﺴ�ﺐ �ﺎﲘﺔ �ﻮﻓ�ﺪ‪ .91-‬ﻗﺎل ﷲ ﺗﻌﺎﱃ‬ ‫ا ٔ�ﻣﺮ ﯾﺆدي ٕاﱃ اﻟﺼﺪاع واﻟ�� �ﺴ�ﺐ‬ ‫�ﺪم �ﺳ�ﺘﻘﺮار �ﻠﱰﻛﲒ ﻋﻨﺪ اﻟﻘﺮاءة‪.‬‬ ‫�ﲆ ﲱﺔ اﻟﻌﲔ‪ .‬ﻻ ﺑﺪ ﻣﻦ ﳑﺎرﺳﺔ ﺗﻨﺎول‬ ‫اﻹ ���ءة‬ ‫�� � ِﰲ� ۤیﺳ ��ﻮ�رَةﺸ��اﻟَﳌ ُﺆ ُﲂﻣ���ﻟﻮ �نﺴ ْﻤﻣَﻊﻦَو��ا ���ٓﺑﯾ َﺔﺼٰـ َ‪7‬ﺮ‪:َ8‬و�� ��﴿ﻓ�َِوﺌ ُﻫَﺪََۚﻮة‬ ‫ا ٔ�ﻃﻌﻤﺔ اﻟﻐﻨﯿﺔ �ﻟﻔ�ﺘﺎﻣ�ﻨﺎت‪ ،‬واﳊﻠﯿﺐ‪،‬‬ ‫ﻗَ ِﻠﯿﻼ �ﻣﺎ �َﺸ ُﻜ ُﺮو َن﴾‬ ‫واﳋﴬوات �ﺎﺻﺔ اﳉﺰر واﻟﻘ ﻧﺮ��ﻂ‪،‬‬ ‫ا ٕﻻﺿﺎءة اﳌﲀﻓ�ﺔ �ﻟﻄﺒﻊ ﺗﻠﻌﺐ دورا ﻫﺎﻣﺎ‬ ‫اﺳ��ﺎدا ٕاﱃ ﻣﻮﻗﻊ ‪MyHealth‬‬ ‫واﻟﻔﻮاﻛﻪ �ﺎﺻﺔ ﺗﻐﲑ ﻓﻮاﻛﻪ ٔ�ﺧﺮى ٔ�ن‬ ‫ﰲ اﻟﻘﺮاءة‪� .‬ﲆ اﻟﻄﻠﺒﺔ ٔ�ن ﯾﺘ�ٔﻛﺪوا ﻣﻦ‬ ‫ﺑﻮزارة اﻟﺼ�ﺔ اﳌﺎﻟﲒﯾﺔ‪ ،‬ﺗﻮ�ﺪ ﺳ�ﺘﺔ‬ ‫اﳌﺸﻤﺶ ﺻﻌﻮﺑﺔ ﺣﺼﻮ� ﰲ ﻣﺎﻟﲒ� وﻫﲅ‬ ‫ا ٕﻻﺿﺎءة اﳌﺴ�ﺘﻌﻤ� ﰷﻓ�ﺔ ٔ�ي ا ٔ�ﺳﻠﻮب‬ ‫ﺟﺮا‪ .‬ﰎ اﻟﺘﻌﺮف �ﲆ اﳉﺰر واﻟﻄﲈﻃﻢ ﻣ�ﺬ‬ ‫وﺳﺎﺋﻞ ﺣﻔﻆ اﻟﻌﲔ �ﻠﻄﻠﺒﺔ ﻟﲄ ٔ�ﺻﺒﺤﺖ �ﲑ ﻣ�ﺎﺳﺐ ﻣﻦ ٔ��ﻞ ﲢﻘ�ﻖ ﲱﺔ ﻓﱰة ﻃﻮﯾ� ﻛﻐﺬاء ﺟ�ﺪ �ﻠﻌﯿﻨﲔ �ﻮﻧﻪ‬ ‫ﻣﺼﺪر ﻛﺜﲑا ﻓ�ﺘﺎﻣﲔ ٔ�‪.‬‬ ‫ٔ�ﻛﱶ ﲱﺔ ووﺿﻮ�ﺎ‪ .‬اﻟﻌﯿﻮن‪.‬‬ ‫ا�����ﻻت ا������ ��� ��� ���ن‬ ‫أ�����ء ا� ���اءة‬ ‫ﺗﻠﻌﺐ اﻟﺘﻐﺬﯾﺔ اﻟﺴﻠﳰﺔ دورا ﻫﺎﻣﺎ ﰲ‬ ‫ﻻﺑﺪ ٔ�ن ﯾﺘ�ٔﻛﺪ اﻟﻄﻠﺒﺔ ﻣﻦ ﻣﺴﺎﻓﺔ اﻟﻘﺮاءة‬ ‫اﳊﻔﺎظ �ﲆ ﲱﺔ اﻟﻌﯿﻮن وﳝﻜﳯﺎ اﻟﻮﻗﺎﯾﺔ‬ ‫اﳌﻨﺎﺳ�ﺒﺔ ٔ�ﺛﻨﺎء اﻟﻘﺮاءة‪ .‬اﳌﺴﺎﻓﺔ اﳉﯿﺪة‬ ‫ﻣﻦ ٔ�ﻣﺮاض اﻟﻌﲔ‪� .‬ﲆ اﻟﻄﻠﺒﺔ ٔ�ن ﯾﺘ�ٔﻛﺪوا‬ ‫�ﻠﻘﺮاءة ﺗﱰاوح ﺑﲔ ‪ 03‬و‪ 04‬ﺳ�ﻨ�ﳰﱰا ﺑﲔ‬ ‫‪CETUS‬‬ ‫‪26‬‬ ‫‪TIPS KESIHATAN RENCANA‬‬

‫ﻧﻔﺴﻬﺎ‬ ‫اﻟذﱵ�‪ �،‬ﺗﺴ�ﻮﺘ��ﺪﺪاﻟ�ﺎ�ﺸٔ�ﺎﺑﻃﻪﺒﺎء ٔ�نا ٔ�اﳌﺳ�ﲈﻨرﺎﺳنﲔوﻟ��ﺴ�ﺲﺘ�ﻣﺪﻣﻦﻮن�ﺎﻧاﳌﻮاﺐد‬ ‫اﻟﺮ�ﺎﯾﺔ‬ ‫واﻟﻌﻼج ا�ي ﯾﱲ ٕاﺟﺮاؤﻩ‪\".‬‬ ‫ﻗﻞ ﻻ !!‬ ‫اوﻗٔ�ﻗﺪﻮأ�ﺿسﺎﻓاﳌﺰﺖﯾﻔاﺔ�ﻟﻛﺘﻦﻮﯾرةﺼﺤﰲﺢﻫوﺬﺿﻩﻊااﳌ ٔ�ﺸﺳ�ﳫﻨﺎﺔ‪،‬ن ٕ‪،‬اذاﰲﻧاﻟﻈﻮاﺮﻗ ٕاﻊﱃﺳ�اﺘﺳﻜ�ﺘﻮ�نﺪﻟاﻬﺎم‬ ‫ﻟﺘﺰﻳﻴﻒ ﻛﺘﻴﻔﺔ‬ ‫ﺗ�ٔﺛﲑ ﺳﻠﱯ ﻓﻘﻂ �ﲆ ﲱﺔ اﻟﻔﻢ وا ٔ�ﺳ�ﻨﺎن‪.‬‬ ‫اﻷﺳﻨﺎن‬ ‫ا\"رﯾﻃٔ�ﻨﺒوﻗ�ﺳﺠ�ﺪﯿﻨﺎﺐﻧﻔناﺖﺬٔ��ﻣﺎﺎﻟﺳا�مﻨ�ﺎﲒﻠ‪�2‬ن‪��ٔ 0‬ﺲ‪1‬و‪8‬ﲑاﳌاﺳاﺎﻟﳌ�ﻌﲒﺖﳣييﺪﻓﺳ‪�،‬ﻟﺮﻨوﻮﻄااﻟضﻌﺐت�ﻼﻠﯿاجﻪٔ�ﲭﻨﺎﺳﻏ�ﰲﻨﺮاﺎ�اﻣنٔ�ﺔﲆﻣﺎﻗﻗ�اﺎﻧﺪﳉﻦﻮرﺮﻫا�نﺎﰂﲑ‪3‬ا�ﻟاﻨ‪0‬ﺘﳌﺎﺔﻟ‪0‬ﯿﺴ‪،‬ﺔ�‪0‬ﻃ ٔ�‪،�0‬ﺐ‪0‬ي‬ ‫وﺟﺮﳝﺔ �ﺪاع اﳌﺮﴇ‪\".‬‬ ‫وﯾﱲ ﺗﺬﻛﲑ اﻟﻨﺎس ﺑ�ٔن ﳜﺘﺎروا اﻟﻌﻼج ﻣﻦ ٕاﺧﺼﺎﰄ ﺗﻘﻮﱘ‬ ‫ا ٔ�ﺳ�ﻨﺎن ؤ�ن �ﻜﻮﻧﻮا داﲚﺎ �ﲆ اﳊﺬر ﻟﻀﲈن ﺳﻼﻣﺔ ا ٔ�ﺳ�ﻨﺎن‬ ‫واﻟﻔﻢ وﲱﳤﲈ ﰲ �ﺎ� ﺟ�ﺪة‪.‬‬ ‫‪27 BERITA TIPS KESIHATAN‬‬

‫ااﻟﺳﻤﺘﺰﺨﻳﻔﺪﺔام اﺿﺎﻷرﻗةﻮاس‬ ‫اا�ٓ ٔ��ﺳر�ﻨاﺎﻟنﺴﻠاﺒﳌﯿﻌﺔﳣ اﺪﻟ �ﻠﱵﺤ�ﺎﺼﻧﻮلﺖ‬ ‫ووﻓﻘﺎ ﻟﻬﺎ‪ ،‬اﺳ�ﳣﺮت ﰲ ﻣﻘﺎﺑ� ﻃﺒ�ﺐ‬ ‫الكاتبتان‪ :‬فرزانا حسنى عبد الحليم‬ ‫ﻧا�ﻟ�ﻌ�ﺔﻼ اجﺳ�وﺘاﻌﳌﲈﻮ�لﺪا أ�ﻟﻗﺘﺎﻮاﱄسﺑﻌاﳌﺪﺰﯾﺗﻔﻠﻘﺔ‪.‬ﻲ‬ ‫�ﲆ‬ ‫نورحزيرة حنيس فيصول‬ ‫ﻣﳯﺎ‬ ‫ﺗﻠوﻘ��ﻻمﺖ‬ ‫ﺗوﻧﺬﺑﻮرﺬﺣبﺰ�ﺮةا ٔ�ﺣﺳ���ﻨﺎنﺲ‪:،‬‬ ‫�ﻟﯿﻨﻎ‪ 11/‬ﻧﻮﻓﳰﱪ – ﻓﺮزا� ﺣﺴ�ﲎ‬ ‫وﻫﺬﻩ اﳊﺎ� ﺗﺪل �ﲆ ٔ�ن ا�ٓ�ر اﻟﺴﻠﺒﯿﺔ ﻻﺳ�ﺘﻌﲈل ا ٔ�ﻗﻮاس‬ ‫اﻟﻔ�ﺎة اﻟﻌﻮاﻗﺐ ﻋﻨﺪﻣﺎ �ﺎﻧﺖ ﻣﻦ‬ ‫ٔ�ﳖﺎ‬ ‫ﻣﺎﻟﲒ�‪ ،‬ﻗﺪ زادت ﺣ�ﺚ‬ ‫ااﳌ�ٓﺰﯾنﻔﺔ�ﰲﲡﺎﲨﻫﯿﺎﻊ ٔ�تﳓوﺎاءﳌ اﻮﻟﺒﺿﺎ�ت�ﺎاﺻﳊﺔﺪﯾﺜﰲﺔ‬ ‫ا ٔ�ﺳ�ﻨﺎن‪ ،‬و�ﺰﯾﻒ ا�ﻠﺜﺔ‪ ،‬وﻗﺮ�ﺔ اﻟﻔﻢ ﻧ���ﺔ اﺳ�ﺘﻌﲈل ا ٔ�ﻗﻮاس‬ ‫وﻻ ﺳ�� �ﻠﻤﺮاﻫﻘﲔ‪.‬‬ ‫اﳌﺰﯾﻔﺔ‪.‬‬ ‫ااﻣﻟوﻓ��ﻘﻦﻛﺎﺴﺘاﳌﻮٕﺠﻻﯿﺮرﺧةﻞﺼﻓٔ�ﺎﺎﴇراﻃﰄﺧﺳﺗﻦ�ﻘﺘﺺﻮ��ﶊﱘﺪﻜﺪاا�م ٔ�رﲑاﺣﺳٔ��ﻣﳰﻗﻨﺎﻦﻮﻲانٔ�‪،‬ﻃﻗسﺒﺎﰲﺎاﲚءﳌﺔﻋﯿﺗﺰﯾﺎاﻘﻔدٔﻮ�ﺔةﱘﺳٔ�ﻣ�ﻌارﺗﺎ��ٔ�رﺴﺳا�ﺎﻟﴩاﻨﺎن�ﱵﻟن‪،‬ﺗﻄﲆﻘﳑﻧﺪﺎﺐﻣﻄﺎاﻪﳚﻌٔ�قﻣﺳﻞ�ﻦواﻨﻛﺎ�ﺜﺳنﻊ‪،.‬ﲑﲑ‬ ‫ااﻧﻟﺘﺳﻮ�ﺘرﳫﻌﻔﻓﲈﺔلﻀٔ�ﻠار ٔ�ﺧﲔﻗﻮاﺺﺳ �ﻜس�ﻜﻨا�ﺎﳌﲑﺰﯾﻋﻔﺒﻣﺔﺪﻦ ٔ�اﺗﻟﻘﳖﻌﺎﻮﺰ�ﺗ�ﱘﺰ�ا‪،‬ﻊ ٔ�‪2‬ﺳ��‪1‬ﻨﺎ‪،‬ﲡﺎنﺑﻩ�ٔااﳖﺎﳊﳊﺎﻘا�ﻘﱄﺧ�ﻲﺎ‪�.‬ر ٕﻻتﺿﺎﻓﺔﰲ‬ ‫ٔ��ﱪت‬ ‫اﻟﺒﺪاﯾﺔ‬ ‫ٕاﱃ ٔ�ن‬ ‫\"ا�ٓن‪ ،‬ﻣﺼﻄﻠﺢ ‘ا ٔ�ﻗﻮاس اﳊﻘ�ﻘ�ﺔ’ ﳏﲑ �ى ﻣﻌﻈﻢ اﳌﺮﴇ‬ ‫ﰷﳏنﻈﻮ�ﻇﺎﺎﻃﺌٔ�ﺎﻧ وﲏﺧٔ�دﻄر�ﲑا �ﺖﻠﻐﺎﯾﰲﺔوﻗ�ﲆﺖ‬ ‫ا�ي ﳃﺖ ﺑﻪ‬ ‫\" ٔ�در�ﺖ ٔ�ن اﻟﻔﻌﻞ‬ ‫ٔ�ﳖﻢ ﯾﻌﺘﻘﺪون ٔ�ن اﻟﻌﻼج ﻣﻦ ٕاﺧﺼﺎﰄ ﺗﻘﻮﱘ ا ٔ�ﺳ�ﻨﺎن‪ .‬وﻣﻊ‬ ‫� ٔ�ﻧﲏ ﻛﻨﺖ‬ ‫ﲱﱵ‪ ،‬ﻟﻜﻦ اﶵﺪ‬ ‫ﺳﺎﺑﻖ وﱂ ٔ�ﺳ�ﺘﻌﻤﻠﻬﺎ ﺳﻮى ﳌﺪة ٔ�ﺳ�ﺒﻮع ٕاﱃ ٔ�ﺳ�ﺒﻮ�ﲔ ﻓﻘﻂ‪\".‬‬ ‫ﺻﻮرة اﺋ�ﻧﯿﺔ‪ :‬ﻣﺪوﻧﺔ ﻋﯿﺎدة ﻃﺐ ا ٔ�ﺳ�ﻨﺎن اﻟﻄﺎرﺋﺔ‬ ‫‪CETUS‬‬ ‫‪28‬‬ ‫‪TIPS KESIHATAN BERITA‬‬






Like this book? You can publish your book online for free in a few minutes!
Create your own flipbook