Way to Knowledge 4.0

ISSN 2539-5882 นติ ยสารพฒั นาความรแู้ ละความคดิ สรา้ งสรรค์ เพอื่ เพมิ่ ศกั ยภาพทนุ มนษุ ย์ ผา่ นกระบวนการเรยี นรสู้ าธารณะ เดอะ โนวเลจ ปีท่ี 1 ฉบับที่ 3 กุมภาพันธ์ – มีนาคม 2560 WAY TO KNOWLEDGE 4.0

CONTENTS 27 8 20 22 3 WORD POWER 14 THE KNOWLEDGE 24 INSIDE OKMD WAY TO KNOWLEDGE 4.0 เทคโนโลยีกับสมอง... 6 ONE OF A KIND KNOWLEDGE 4.0: ความรูค้ คู่ ณุ -นะ่ -ท�ำ 18 DIGITONOMY กระทบแน่ แตไ่ ม่แย่อย่างทค่ี ดิ หนทางสูก่ ารสร้าง KNOWLEDGE 4.0 26 WHAT’S GOING ON ของ OKMD รวมมิตรตัวเลขการเรยี นรู้ ปฏิทินกิจกรรม 8 DECODE 20 NEXT 27 SPECIAL FEATURE STEM EDUCATION ถอดรหสั ความสำ� เรจ็ ประเทศผนู้ ำ� ดา้ นองคค์ วามรู้ ความรู้ 4.0 เพอ่ื การตอ่ ยอด พฒั นา การเรยี นรู้ในศตวรรษท่ี 21 13 NEXTPERT และสร้างคณุ ค่าให้อาชพี ไขรหสั คนไทย 4.0 คุณพรอ้ มหรือยัง? 22 5IVE 5 นวตั กรรมในโลกยุคใหม่ OFFICE OF ABOUT US ฝ่ายศลิ ปกรรมและภาพถา่ ย KNOWLEDGE MANAGEMENT ที่ปรกึ ษา บรษิ ทั บอสฟอรสั จำ�กัด AND DEVELOPMENT 9/2 หมบู่ า้ นเสรี ซอยลาดพรา้ ว 44 ถนนลาดพรา้ ว แขวงคลองจ่ัน ข้อมลู เพิ่มเติมไดท้ ่ี ดร.อธปิ ัตย์ บำ�รงุ เขตบางกะปิ กรงุ เทพมหานคร 10240 www.okmd.or.th ผู้อำ�นวยการสำ�นกั งานบรหิ ารและพฒั นาองคค์ วามรู้ โทรศัพท์ 0 2736 8646 โทรสาร 0 2731 4195 อีเมล [email protected] บรรณาธิการบรหิ าร จัดทำ�โดย ดร.ปรยี า ผาติชล รองผู้อำ�นวยการสำ�นกั งานบริหารและพัฒนาองค์ความรู้ สำ�นักงานบรหิ ารและพัฒนาองคค์ วามรู้ (องคก์ ารมหาชน) 69 อาคารวิทยาลยั การจดั การ มหาวิทยาลยั มหิดล ชั้น 18-19 หวั หนา้ กองบรรณาธกิ าร ถนนวภิ าวดีรังสิต แขวงสามเสนใน เขตพญาไท กรุงเทพมหานคร 10400 โทรศัพท์ 0 2105 6500 โทรสาร 0 2105 6566 ดร.อภชิ าติ ประเสริฐ อเี มล [email protected] ผู้อำ�นวยการสำ�นกั โครงการและจัดการความรู้ อนุญาตใหใ้ ช้ไดต้ ามสัญญาอนญุ าตครเี อทฟี คอมมอนส์ จัดทำ�ข้ึนภายใตโ้ ครงการเผยแพรก่ ิจกรรมองค์ความรู้ โดยสำ�นักงานบริหารและพัฒนาองค์ความรู้ (องค์การมหาชน) เเสดงทม่ี า-ไม่ใชเ้ พือ่ การค้า-อนุญาตแบบเดยี วกัน 3.0 ประเทศไทย เพื่อสรา้ งแรงบันดาลใจในการนำ�องคค์ วามรูม้ าผสมผสานกับความคิดสรา้ งสรรค์ เพอ่ื ประโยชน์ดา้ นการเรยี นรู้ ต่อยอดธรุ กจิ เพม่ิ มูลค่าเศรษฐกิจประเทศ

_ 3 _ การเตบิ โตของเทคโนโลยแี ละเศรษฐกจิ ความทา้ ทายของ Thailand 4.0 : ดิจิทัลอย่างไม่หยุดยั้ง รวมถึงความ ทักษะด้านดิจิทัลเป็นองค์ความรู้ที่จำ�เป็น ตื่นตัวเร่ืององค์ความรู้แห่งศตวรรษ ต้องม?ี ที่ 21 ท่ีแพร่กระจายอย่างรวดเร็วใน นับจากนี้ไปประเทศไทยในยุค Thailand 4.0 จะต้อง สั ง ค ม แ ห่ ง ก า ร เ รี ย น รู้ ยุ ค ปั จ จุ บั น เตรียมคนไทยให้มี Knowledge 4.0 ที่จำ�เป็นต่อการ ทำ�ใหอ้ งคค์ วามรู้เขา้ มามีบทบาทสำ�คัญ น�ำ พาประเทศกา้ วสยู่ คุ ดจิ ทิ ลั ซงึ่ องคค์ วามรทู้ สี่ �ำ คญั และ ตอ่ การพฒั นาเศรษฐกจิ และสงั คมของ จ�ำ เปน็ คงหนไี มพ่ น้ ความรดู้ า้ นดจิ ทิ ลั และความสามารถ แต่ละประเทศอย่างท่ีไม่เคยเป็นมาก่อน ในการใช้ประโยชน์จากเทคโนโลยีสารสนเทศและการ หากประเทศใดไม่สามารถปรับตัวให้ สื่อสาร (ICT) และสื่อสังคมออนไลน์ ด้วยเหตุผลสำ�คัญ กา้ วทนั องคค์ วามรใู้ หมๆ่ ทเ่ี กดิ ขน้ึ อยา่ ง 5 ประการ รวดเร็วตลอดเวลาก็จะถูกทิ้งไว้ใน กลุ่มประเทศลา้ หลงั ทันที

_1 3 4 การเขยี นโคด้ โปรแกรมคอมพวิ เตอร์ (Coding) ขบั เคลอ่ื น นวตั กรรมและผู้ประกอบการ _ สมรรถนะของดิจิทัลมผี ลตอ่ การเตบิ โตทางเศรษฐกจิ เศรษฐกิจแอปพลิเคชัน (App Economy) มีแนวโน้มจะ ปัจจุบันทักษะ ทุน สินค้าและบริการด้านดิจิทัลมีผลต่อ เพิ่มขึ้นเป็น 2 เท่าในปี พ.ศ. 2563 เศรษฐกิจประเทศมากกว่า 22% และคาดการณ์ว่าในปี ผู้ที่สามารถใช้ประโยชน์จากเครือข่ายของอุปกรณ์และ พ.ศ. 2563 เทคโนโลยีดิจิทัลจะมีอิทธิพลต่อผลผลิตทาง เครื่องมือต่างๆ ที่เชื่อมต่อสื่อสารกันผ่านอินเทอร์เน็ต (Internet เศรษฐกิจของโลกถึง 71.12 ล้านล้านบาท of Things) ในการดำ�เนินธุรกิจ มีโอกาสทำ�ตลาดใหม่ๆ และเพิ่มรายได้แบบก้าวกระโดด เช่น Uber และ Airbnb ญี่ปุ่น เกาหลี สิงคโปร์ มาเลเซีย และเวียดนาม มีแผน ทจ่ี ะก�ำ หนดใหก้ ารศกึ ษาดา้ นคอมพวิ เตอร์ (Computer Sciences) 5 บริษัทที่มีมูลค่าทางการตลาดสูงสุดในโลกในปัจจุบัน เป็นหลักสตู รระดับชาติ ล้วนแต่เป็นบริษัทด้าน ICT ได้แก่ Apple Alphabet Microsoft Amazon และ Facebook 2 4 ตลาดแรงงานตอ้ งการผมู้ ที กั ษะดา้ นเทคโนโลยคี อมพวิ เตอร์ เพม่ิ ขน้ึ โค้ดโปรแกรมคอมพิวเตอร์ (Coding) เป็นภาษาท่ี 2 ในอนาคต ความกา้ วหนา้ ของเทคโนโลยี เชน่ AI (Artificial Intelligence) จะเขา้ มามบี ทบาทในการแทนทงี่ านของคนมากขน้ึ โดยคาดการณ์ การเรียนรู้โค้ดโปรแกรมคอมพิวเตอร์ช่วยปลดล็อกความ วา่ ในปี พ.ศ. 2563 ต�ำแหนง่ งานกวา่ 5 ลา้ นต�ำแหนง่ จะสญู หายไป เปน็ ไปไดใ้ นการสรา้ งสรรคส์ ง่ิ ใหมๆ่ และสง่ เสรมิ ใหเ้ กดิ นวตั กรรม จากความก้าวหน้าด้านเทคโนโลยี สหรฐั อเมรกิ ามแี นวคดิ ใหก้ ารเขยี นโคด้ โปรแกรมคอมพวิ เตอร์ งานที่เป็นที่ต้องการในอนาคตจะเน้นการผนวกความรู้ เป็นวิชาหลักที่นักเรียนระดับมัธยมศึกษาต้องเรียนในโรงเรียน 4 ด้าน ได้แก่ วิทยาศาสตร์ เทคโนโลยี วิศวกรรม และ คณิตศาสตร์ (STEM) เพื่อใช้แก้ไขปัญหา พัฒนากระบวนการ ภาษาคอมพิวเตอร์จะกลายเป็นภาษาส�ำ คัญเช่นเดียวกับ หรือสร้างผลผลิตใหม่ ภาษาอังกฤษ ผู้ที่รู้ภาษาคอมพิวเตอร์จะมีความได้เปรียบใน ตลาดแรงงาน 5 โค้ดโปรแกรมคอมพิวเตอร์ (Coding) เป็นปัจจัยเสริม ทส่ี ำ�คัญสำ�หรับทกั ษะพ้ืนฐาน กระบวนการเรียนรู้และลงมือสร้างโปรแกรมคอมพิวเตอร์ ช่วยเพิ่มทักษะพื้นฐานที่สำ�คัญ เช่น ความคิดสร้างสรรค์ ความสามารถในการแก้ไขปัญหา ตรรกะในการพัฒนาและ สร้างสรรค์นวัตกรรม รวมถึงการเตรียมความพร้อมเข้าสู่ เศรษฐกิจดิจิทัลในอนาคต ดว้ ยเหตนุ กี้ ารสรา้ งคนไทยที่มอี งคค์ วามรู้ 4.0 มีความ สามารถดา้ นดจิ ทิ ลั /โปรแกรมคอมพวิ เตอร์ มคี วามเขา้ ใจ เก่ียวกบั เทคโนโลยี Internet of Things รวมถงึ สามารถ ตดิ ต่อสอื่ สารหรือรับรขู้ ้อมูลอย่างไม่มขี ีดจำ�กัด สามารถ สอ่ื สารไดท้ กุ ท่ี ทกุ เวลา และกบั ทกุ คน จงึ เปน็ หนทางของ ประเทศสกู่ ารเปน็ Thailand 4.0 และเปน็ สงิ่ ทคี่ นไทย 4.0 จ�ำ เป็นตอ้ งมี เพอ่ื ให้สามารถพฒั นาศักยภาพของตนเอง รองรับและก้าวสู่ยุคเศรษฐกิจดิจิทัล และ Internet of Things ไดอ้ ยา่ งเท่าทนั การเปลย่ี นแปลงของโลก อา้ งองิ : Bloomberg, World Bank (2550), Dr. Daiana Beitler (2559), Microsoft Citizenship Asia Pacific (2559), World Economic Forum (2559)

4 เสาหลักเพ่อื การเขา้ สู่ Knowledge 4.0 องค์ความรู้ที่จะใช้เป็นแกนหลักในการพัฒนาเศรษฐกิจ และ แนวคิดการขับเคลื่อนเศรษฐกิจประเทศด้วยองค์ความรู้นี้มี เกาหลีใต้คือหนึ่งในประเทศที่เอาชนะวิกฤตเศรษฐกิจได้ด้วย ที่มา คงยังจำ�กันได้ถึงวิกฤตการณ์ทางการเงินในปี พ.ศ. 2540 การผลักดันประเทศไปสู่ “เศรษฐกิจความรู้” (Knowledge หรือที่รู้จักในชื่อ “วิกฤตต้มยำ�กุ้ง” ซึ่งส่งผลกระทบอันเผ็ดร้อน Economy) แบบสุดตัว ต่อหลายประเทศในทวีปเอเชีย เกาหลีใต้เป็นประเทศที่ฟื้นตัว ธนาคารโลกวิเคราะห์ว่า กลยุทธ์การพัฒนาเศรษฐกิจ ได้เร็วกว่าประเทศอื่น จนธนาคารโลกต้องใช้เกาหลีใต้เป็น รูปแบบใหม่ของเกาหลีใต้ตั้งอยู่บนพื้นฐานของ 4 เสาหลัก กรณศี กึ ษา และไดข้ อ้ สรปุ วา่ ความยงั่ ยนื ของการพฒั นาประเทศ (The Pillars of the Knowledge Economy) ได้แก่ ยุคนี้ ขึ้นอยู่กับความสำ�เร็จในการพัฒนากลยุทธ์การสร้าง THE PILLARS OF THE KNOWLEDGE ECONOMY 1 ECONOMIC AND INSTITUTIONAL REGIME 3 INNOVATION SYSTEM การสร้างแรงจูงใจทางเศรษฐกิจ และการ ระบบจัดการนวัตกรรมท่ีมีประสิทธิภาพ ก�ำ หนดนโยบายรว่ มกบั สถาบนั ทมี่ คี วามเชย่ี วชาญ ในภาคธุรกิจ สถาบันวิจัย มหาวิทยาลัย องค์กร ด้านเศรษฐกิจ ในการจัดสรรทรัพยากรที่มีจำ�กัด ใหค้ �ำ ปรกึ ษา และองคก์ รอน่ื ๆ ซง่ึ เปน็ ปจั จยั สนบั สนนุ อยา่ งมปี ระสทิ ธภิ าพ การกระตนุ้ ความคดิ สรา้ งสรรค์ การพัฒนาองค์ความรู้ และช่วยขยายผลโครงข่าย การสรา้ งแรงจงู ใจใหเ้ กดิ การสรา้ งสรรคผ์ ลงาน และ ทางด้านองค์ความรู้โลก ตลอดจนช่วยปรับจูน การใช้ความรู้ที่มีอยู่ให้เกิดประโยชน์ องคค์ วามรใู้ หมๆ่ ใหเ้ ขา้ กบั ความตอ้ งการของทอ้ งถน่ิ _ 5 _ 2 WELL-EDUCATED AND SKILLED 4 INFORMATION INFRASTRUCTURE POPULATION การพฒั นาโครงสรา้ งพน้ื ฐานดา้ นสารสนเทศ ระบบการศกึ ษาทม่ี คี ณุ ภาพ และการพฒั นา ท่ีทันสมัยและเพียงพอ ซึ่งจะช่วยอำ�นวย ทักษะฝีมือแรงงานอย่างต่อเนื่อง โดยการนำ� ความสะดวกด้านการสื่อสารให้มีประสิทธิภาพ ความรู้มาพัฒนาและต่อยอดทักษะในด้านต่างๆ รวมถึงการเผยแพร่และการประมวลผลข้อมูลและ องค์ความรู้ที่เป็นระบบ ปจั จบุ นั กลยทุ ธด์ า้ น Knowledge Economy ของเกาหลใี ตย้ งั คงขบั เคลอ่ื นการพฒั นาไปตามแนวทางของ 4 เสาหลกั อยา่ งไมห่ ยดุ ยง้ั อกี ทงั้ ยงั มงุ่ เนน้ การพฒั นาอยา่ งตอ่ เนอ่ื งสกู่ ารเปน็ ประเทศทมี่ รี ะบบเศรษฐกจิ ฐานความรรู้ ะดบั สงู (Highly Advanced Knowledge Economy) ภายใต้แนวคิดการสรา้ งองคค์ วามรู้ใหม่ๆ โดยใชป้ ระโยชน์จาก ICT และสมรรถนะของดิจทิ ัล (Digital Capabilities) ในการขับเคลอ่ื นการเติบโตของเศรษฐกิจ สำ�หรบั ประเทศไทยใช้แนวทางใดในการผลกั ดนั ประเทศไปสู่ Knowledge 4.0 อา่ นรายละเอยี ดในคอลัมน์ One of a Kind

หนทางสกู่ ารสร้าง KNOWLEDGE 4.0 ของ OKMD วาระแหง่ ชาตอิ ยา่ ง Thailand 4.0 กลายเปน็ โจทยท์ ท่ี กุ ภาคสว่ นตอ้ งวเิ คราะหใ์ หร้ อบดา้ นวา่ จะ “อปั เกรด” คนในชาตอิ ยา่ งไรใหเ้ ปน็ “คนไทย 4.0” ที่มี Knowledge 4.0 โดยเฉพาะองค์ความรู้และทักษะด้านดจิ ทิ ลั สมารท์ เทคโนโลยี และ Internet of Things เพื่อใหส้ ามารถกา้ วข้ึนมาเปน็ กลไกสำ�คญั ในการขับเคลอื่ น เศรษฐกจิ และสงั คมไทยสเู่ วทเี ศรษฐกจิ ในระดบั ภมู ภิ าคและระดบั นานาชาติ okmd ในฐานะหนว่ ยงานสง่ เสรมิ การเรยี นรสู้ าธารณะ จงึ ตอ้ งปรบั บทบาทและภารกจิ เพอ่ื เตรยี มความพรอ้ มคนไทยสกู่ ารมี Knowledge 4.0 โดยมงุ่ เน้นประเดน็ สำ�คัญ ดงั นี้ การพฒั นาคนให้มที กั ษะหลากหลาย (Multi Skill) การเปลี่ยนแปลงอย่างรวดเร็วของเทคโนโลยีในศตวรรษที่ พัฒนาองค์ความรใู้ หมๆ่ และนวตั กรรม 21 สง่ ผลใหม้ อี าชพี และธรุ กจิ ใหมๆ่ เกดิ ขน้ึ มากมาย ผลทต่ี ามมา ท่ีหลากหลาย สอดรับกับทักษะท่ีเป็นที่ คือความต้องการแรงงานที่มีองค์ความรู้ยุคใหม่และมีทักษะ ต้องการในศตวรรษที่ 21 และแนวโน้ม หลากหลาย สามารถตอบสนองความต้องการของธุรกิจ การเปลย่ี นแปลงของโลก ในยคุ การแขง่ ขนั เขม้ ขน้ ยกตวั อยา่ งเชน่ พนกั งานรา้ นสะดวกซอ้ื _ จากเดิมที่ต้องจำ�รายละเอียดและราคาสินค้าในร้านให้ได้ พฒั นาโครงสรา้ งพน้ื ฐานทางปญั ญาและ 6 ปจั จบุ นั ยงั ตอ้ งเพมิ่ ทกั ษะดา้ นบรกิ ารออนไลน์ เชน่ การรบั ช�ำ ระ ต้นแบบแหลง่ เรยี นรู้ อาทิ หอ้ งสมุดมชี ีวติ _ พพิ ธิ ภณั ฑก์ ารเรยี นรรู้ ปู แบบ Discovery Museum หรือ มวิ เซียมสยาม ค่าสินค้าและบริการ และการรับชำ�ระเงินด้วยกระเป๋าเงิน อิเล็กทรอนิกส์ เป็นต้น หรือ สื่อมวลชนยุคดิจิทัลที่ไม่เพียงต้อง ส่งเสริมความร่วมมือกับเครือข่าย เขยี นขา่ วได้ หากยงั ตอ้ งรจู้ กั รายงานสดผา่ นไลฟส์ ตรมี มงิ (Live และสถาบันการศึกษาทั้งในส่วนกลางและ Streaming) ถ่ายภาพนิ่งและวิดีโอ ตัดต่อวิดีโอ และทำ�กราฟิก สว่ นภมู ภิ าคเพอื่ แลกเปลยี่ นองคค์ วามรแู้ ละ เพื่อเพิ่มโอกาสทางการแข่งขันในตลาดแรงงาน บรหิ ารจดั การองคค์ วามรู้รวมถงึ การสง่ เสรมิ อยา่ งไรกด็ ี การศกึ ษาในหอ้ งเรยี นสว่ นใหญย่ งั เนน้ ทกี่ ารสรา้ ง กระบวนการเรยี นรอู้ ยา่ งเปน็ ระบบ ทกั ษะดา้ นใดดา้ นหนงึ่ เปน็ หลกั okmd จงึ มภี ารกจิ ในการพฒั นา คุณภาพการศึกษาและผลิตภาพแรงงาน โดยมีแนวทางดังนี้ จัดการความรู้และเผยแพร่องค์ความรู้ ในรปู แบบสอ่ื ดจิ ทิ ลั ทหี่ ลากหลาย ตลอดจน อา้ งองิ : แผนการปฏิบัตงิ านและแผนการใชจ้ ่ายงบประมาณ สบร. ประจำ� ปีงบประมาณ จดั กจิ กรรมสง่ เสรมิ การเรยี นรู้ เชน่ การจดั พ.ศ. 2560, ส�ำนกั งานรฐั บาลอิเล็กทรอนกิ ส์ (องค์การมหาชน) (2559) สั ม ม น า เ ชิ ง วิ ช า ก า ร แ ล ะ เ ชิ ง ป ฏิ บั ติ ก า ร การฝกึ อบรม และการจดั นิทรรศการ พัฒนาประสิทธิภาพการบริหารจัดการ โดยเน้นการพัฒนาบุคลากรให้มีความรู้ ทักษะ สมรรถนะ และความเปน็ มืออาชีพ ร ว ม ถึ ง พั ฒ น า ร ะ บ บ เ ท ค โ น โ ล ยี ภ า ย ใ น องคก์ รให้มคี วามสมบรู ณ์ ทนั สมัย และ เชอื่ มโยงการทำ�งานระหวา่ งหนว่ ยงานตา่ งๆ ไดอ้ ย่างรวดเร็วและมปี ระสิทธิภาพ

การพฒั นาคนใหพ้ ร้อมเขา้ สู่ยุคสังคม ห้องสมุดมีชีวิต ภาพ: www.tkpark.or.th ดิจิทลั (Digital Society) การจะน�ำ พาประเทศเขา้ สกู่ ารเปน็ “ดจิ ทิ ลั ไทยแลนด”์ การพัฒนาคนโดยลดความเหลื่อมลำ้ �ในการ (Digital Thailand) คนไทยจะตอ้ งสามารถใชป้ ระโยชนจ์ าก เขา้ ถงึ องคค์ วามรู้ (Knowledge Access) เทคโนโลยีสารสนเทศและการสื่อสาร (ICT) ได้อย่างเต็ม เมื่อพิจารณาลักษณะการจัดการความรู้และแหล่งเรียนรู้ที่มีอยู่ ศักยภาพ ซึ่งไม่เพียงแค่การใช้อินเทอร์เน็ตในการติดต่อ ของไทย เช่น ห้องสมุดประชาชน พิพิธภัณฑ์ ศูนย์วิทยาศาสตร์ สื่อสาร การซื้อขายออนไลน์ หรือการทำ�ธุรกรรมการเงิน สวนสัตว์ ฯลฯ ซึ่งกระจายอยู่ทั่วประเทศ พบว่ามีรูปแบบการ ผ่านแอปพลิเคชันอย่างที่เป็นอยู่ แต่ต้องสามารถใช้ ให้บริการและการบริหารจัดการแตกต่างกันตามต้นสังกัดและ ประโยชนจ์ าก ICT (ICT Literacy) ในการเขา้ ถงึ องคค์ วามรู้ ความพร้อมของพื้นที่ ทำ�ให้การบริหารองค์ความรู้ที่เป็นอยู่ _ ใหม่ๆ ผ่านช่องทางดิจิทัลได้ในวงกว้าง ซึ่งจะเป็นกลไก ในปัจจุบันมีลักษณะต่างคนต่างทำ�และยังไม่สามารถให้บริการแก่ 7 สำ�คัญในการพัฒนาศักยภาพของคนไทยเพื่อขับเคลื่อน _ การพัฒนาเศรษฐกิจและสังคมของประเทศ okmd มีเป้าหมายในการพัฒนาคนไทยทุกกลุ่มและ ประชาชนได้สะดวกทั่วถึงเท่าที่ควร ทุกช่วงวัยให้มีความสามารถในการใช้เทคโนโลยีดิจิทัล okmd มีความพร้อมและประสบการณ์ในการทำ�หน้าที่เป็น เพื่อเข้าถึงองค์ความรู้ และสามารถใช้ประโยชน์ในการ หนว่ ยงานกลางทจี่ ะท�ำ งานในเชงิ บรู ณาการรว่ มกบั หนว่ ยงานตา่ งๆ นำ�ไปพัฒนาและต่อยอดไปสู่การสร้างรายได้และอาชีพ ทั้งภาครัฐและเอกชน เพื่อขับเคลื่อนงานพัฒนาและบริหารจัดการ โดยมีแนวทางดังนี้ แหลง่ เรยี นรแู้ ละองคค์ วามรเู้ ชงิ บรู ณาการอยา่ งเปน็ ระบบ ใหม้ คี ณุ ภาพ มาตรฐาน เข้าถึงได้สะดวก และเป็นประโยชน์ต่อการพัฒนา สง่ เสรมิ ใหป้ ระชาชนมคี วามรู้ ความเขา้ ใจ และตระหนกั ถงึ คุณภาพคนไทยและการสร้างสังคมแห่งการเรียนรู้อย่างต่อเนื่อง ความสำ�คญั ของการใชเ้ ทคโนโลยดี จิ ทิ ลั ใหเ้ กดิ ประโยชน์ ตลอดชีวิต รวมถึงขยายโอกาสการเข้าถึงองค์ความร้ใู ห้กับกล่มุ คน ทุกช่วงวัย ในทุกพื้นที่ รวมถึงผู้ด้อยโอกาสได้อย่างมีประสิทธิภาพ เพิ่มโอกาสและช่องทางเข้าถึงแหล่งข้อมูลความรู้ด้าน ดจิ ทิ ลั ใหแ้ กป่ ระชาชนทกุ กลมุ่ และทกุ ชว่ งวยั ส่งเสริมให้เกิดการเผยแพร่องค์ความรู้ผ่านช่องทาง ดจิ ทิ ลั อยา่ งกวา้ งขวางและทวั่ ถงึ หนทางสู่ Knowledge 4.0 โดยสรปุ ภารกจิ ของ okmd ในการสรา้ ง Knowledge 4.0 เพอื่ น�ำ ประเทศไปสกู่ ารพฒั นา และการเติบโตทางเศรษฐกิจอย่างยั่งยืนนั้น แม้มีหลากหลายแนวทาง แต่ทุกเส้นทาง เริ่มจากการสร้าง “คน” ที่มีความรู้และทักษะที่เหมาะกับโลกในศตวรรษที่ 21 ด้วยการ ส่งเสริมให้คนไทยมีการศึกษาที่มีคุณภาพและสามารถเรียนรู้ด้วยตัวเองอย่างต่อเนื่อง ตลอดชวี ติ รวมถงึ การบรหิ ารจดั การใหท้ กุ คนสามารถเขา้ ถงึ องคค์ วามรทู้ ม่ี อี ยอู่ ยา่ งไมจ่ �ำ กดั ในทุกที่ ทุกเวลา อย่างทั่วถึงและเท่าเทียม เพื่อพัฒนาคนไทยให้มีทักษะที่หลากหลาย พร้อมเข้าสู่สังคมดิจิทัลอย่างรู้เท่าทัน และสามารถแข่งขันได้ระดับโลก

D ECODE ถอดรหสั ความสำ�เร็จ นบั จากปี พ.ศ. 2559 ประเทศไทยเดนิ หนา้ อัปเกรดสูก่ ารเปน็ Thailand 4.0 เพื่อหลุดพ้นจากเศรษฐกจิ แบบเดิมที่ขบั เคล่ือนดว้ ย _ ภาคอุตสาหกรรมและการส่งออก ไปสู่เศรษฐกจิ ทขี่ ับเคลือ่ นด้วยเทคโนโลยี 8 _ นวตั กรรม และความคิดสรา้ งสรรค์ เชน่ เดียวกบั ประเทศรายได้สูงอนื่ ๆ อยา่ งไรกด็ กี ารจะติดปกี ใหป้ ระเทศไทยเวอร์ชนั 4.0 จำ�เป็นต้องสร้าง “คนไทย 4.0” ท่มี ีความรแู้ ละสามารถบูรณาการองค์ความรู้ เข้ากบั โลกจริงใหเ้ ปน็ หนงึ่ เดียว The Knowledge by okmd ฉบบั น้ีจงึ ทำ�การถอดรหสั ความสำ�เรจ็ ของ 4 ประเทศผ้นู ำ�ดา้ น Knowledge 4.0 ท่ีใช้แนวทางการสร้าง Smart People เพือ่ สร้าง Smart Country จนกลายเป็น ผู้นำ�ด้านเศรษฐกจิ ฐานความรแู้ ละเศรษฐกิจสร้างสรรค์ ของโลก อา้ งองิ : รายงานการเดนิ ทางศึกษาดูงาน “โครงการศึกษาดูงานหน่วยงานส่งเสรมิ องค์ความรู้ ณ สาธารณรัฐสงิ คโปร”์ สำ� นักงานบริหาร และพฒั นาองค์ความรู้ (2556), National Library Board of Singapore, National Heritage Board of Singapore, National Institute for Lifelong Education, Korea, National Library of Korea, Korea, World Economic Forum (2559), World Bank (2558)

สิงคโปร์ ArtScience Museum สิงคโปร์ BUILDING ส�ำ หรบั ประเทศทไี่ มม่ ที รพั ยากรธรรมชาติ “Libraries for Life (L2020)” ซึ่งนำ� A LEARNING เช่นสิงคโปร์ ดังนั้นขีดความสามารถใน นวัตกรรมทางเทคโนโลยีมาใช้ในการ NATION การแขง่ ขนั และความมง่ั คง่ั ในอนาคตของ พลิกโฉมห้องสมุดและพิพิธภัณฑ์ให้เป็น _ สงิ คโปรจ์ งึ ขนึ้ อยกู่ บั ความสามารถในการ “ห้องสมุดระดับโลกสำ�หรับประชาชน 9 “ประเทศที่มีอนาคต คือ ประเทศท่ี เรียนรู้ของประชาชนในชาติเป็นหลัก _ ประชาชนสามารถใช้ประโยชน์จากข้อมูล ความรู้ และเทคโนโลยีได้มากท่สี ดุ ” สงิ คโปร”์ ดว้ ยบรกิ ารหอ้ งสมดุ ทเี่ ชอื่ มโยง แนวทางการพัฒนาสิงคโปร์สู่การเป็น ทั่วโลกและบริการสารสนเทศที่เชื่อถือได้ (The future belongs to countries สงั คมแหง่ การเรยี นรู้ สามารถเข้าถึงได้ “ทุกที่ ทุกเวลา” ผ่าน whose people make the most ช่องทางหลักอย่างห้องสมุดแห่งชาติ productive use of information, • เตรยี มความพรอ้ มใหเ้ ดก็ และเยาวชน และเครอื ขา่ ยหอ้ งสมดุ ประชาชน 26 แหง่ knowledge and technology.) ทั่วประเทศ มีทกั ษะในการดำ�รงชวี ิตในศตวรรษท่ี 21 ผลจากความพยายามพัฒนา “คน” • ยกระดับทักษะแรงงานโดยการ อยา่ งตอ่ เนอื่ ง ท�ำ ใหส้ งิ คโปรก์ า้ วขนึ้ มาอยู่ ในอันดับที่ 13 จาก 130 ประเทศ ในการ ฝึกอบรมและพฒั นาทกั ษะแรงงาน จัดอันดับดัชนีทุนมนุษย์ (Human Capital สุนทรพจน์ของนายโก๊ะจ๊กตง (Goh Index 2016) โดย World Economic Forum Chok Tong) อดีตนายกรัฐมนตรีของ • สง่ เสรมิ และสนบั สนนุ เครอื ขา่ ยพนื้ ท่ี (WEF)  ซ่ึงมีอัตราส่วนการจ้างแรงงาน ประเทศสิงคโปร์ ที่กล่าวไว้ในวันชาติ ท่ีมีทักษะสูงมากถึงร้อยละ 55 นับเป็น สิงคโปร์ เมื่อวันที่ 9 สิงหาคม พ.ศ. 2536 เรียนรู้ชุมชน รวมถึงศูนย์และหน่วยงาน อนั ดบั 2 ของโลก และดชั นคี วามสามารถ แสดงถึงวิสัยทัศน์ที่ต้องการเปลี่ยน ด้านการส่งเสรมิ การเรียนรู้ ในการแข่งขันระดับโลกของสิงคโปร์ สิงคโปร์ให้เป็นสังคมแห่งการเรียนรู้ (Global Competitive Index 2016-2017) ด้วยเหตุที่ “ความรู้และทักษะของ อยู่ในอันดับที่ 2 ของโลกอย่างต่อเนื่อง ประชาชน” เป็นทรัพยากรที่สำ�คัญยิ่ง ปจั จยั สำ�คญั หนึง่ ที่สนบั สนนุ สงิ คโปร์ เป็นปีที่ 6 ให้ก้าวสู่การเป็นประเทศเศรษฐกิจฐาน ความรู้อย่างเต็มรูปแบบ คือการพัฒนา หอ้ งสมดุ แหง่ ชาตแิ ละหอ้ งสมดุ ประชาชน อย่างต่อเนื่องภายใต้แผนยุทธศาสตร์ ห้องสมุด 2000 (Library 2000) ตามมา ด้วยแผนยุทธศาสตร์ห้องสมุด L2010 ที่ ใ ห้ ค ว า ม สำ � คั ญ กั บ ส า ร ส น เ ท ศ ใ น รูปแบบดิจิทัล มาจนถึงแผนยุทธศาสตร์ พฒั นาหอ้ งสมดุ เพอื่ การเรยี นรตู้ ลอดชวี ติ

ฮอ่ งกง แนวทางตลาดเสรเี พอ่ื ดงึ ดดู การลงทนุ มงก๊ก (Mongkok) ย่านการค้าที่คึกคักที่สุดในฮ่องกง และองคค์ วามรู้สูฮ่ อ่ งกง TOWARDS เป็นการใช้เมืองกวางตุ้งของจีนเป็นฐาน A KNOWLEDGE • นโยบายอตั ราภาษตี ำ่ � อตุ สาหกรรมทีใ่ ชแ้ รงงานเพือ่ การสง่ ออก -BASED • การใช้กฎหมายแรงงานที่มีความ ส่วนฮ่องกงเองหันไปให้ความสำ�คัญต่อ ECONOMY ธุรกิจการค้าและบริการที่มีมูลค่าเพิ่มสูง ยืดหยนุ่ (High Value-Added) และอาศยั ทนุ ความรู้ ภายหลังสนธิสัญญานานกิง ในปี ในการสรา้ งสรรคน์ วตั กรรมและเทคโนโลยี พ.ศ. 2385 ที่จีนต้องส่งมอบฮ่องกงให้แก่ • การใชน้ โยบายการค้าเสรี ใหม่ๆ เช่น การเงิน การท่องเที่ยว และ _ อั ง ก ฤ ษ ห ลั ง พ่ า ย แ พ้ ใ น ส ง ค ร า ม ฝิ่ น • การคงหนี้สาธารณะของประเทศ ธุรกิจค้าปลีก โดยใหค้ วามส�ำ คญั กบั การ 10 ครง้ั ท่ี 2 ฮอ่ งกงไดก้ ลายเปน็ พน้ื ทเ่ี ศรษฐกจิ วจิ ยั และพฒั นา (R&D) รวมถงึ การถา่ ยทอด _ ให้อย่ใู นระดับต่ำ� ความรู้และนวัตกรรมจากต่างประเทศ เป็นหลัก ที่สำ�คัญของภูมิภาค ทั้งในด้านการ • การสร้างความม่ันคงทางการเงิน ขนสง่ ทางเรอื การธนาคาร และการคา้ ขาย ความกา้ วหนา้ ดา้ น ICT และการเปน็ เมื่อเวลาผ่านไป กิจกรรมทางเศรษฐกิจ ก า ร ค ลั ง เ พื่ อ ส ร้ า ง ค ว า ม เ ช่ื อ ม่ั น ใ ห้ แ ก่ เมอื งทา่ การคา้ เสรที เี่ ชอื่ มโยงกบั ประเทศ ในฮ่องกงยิ่งหลากหลายมากขึ้นตาม ผลู้ งทนุ และนักธุรกจิ ต่างๆ ท่วั โลก คือความได้เปรยี บท่ที �ำให้ จำ�นวนผู้คนที่หลั่งไหลเข้ามาอาศัยอยู่ ฮ ่ อ ง ก ง ก ล า ย เ ป ็ น พื้ น ที่ แ ล ก เ ป ลี่ ย น ในฮ่องกง พร้อมกับองค์ความรู้และ • การสนับสนุนในโครงการท่ีอยู่อาศัย เรียนรู้และสามารถพัฒนาตนเองได้อยู่ ทักษะความชำ�นาญในด้านต่างๆ ที่นำ� ตลอดเวลา ประกอบกับการสะสม ติดตัวมาด้วย การจัดหาและการบรหิ ารจัดการทดี่ ิน องค์ความรู้ที่มีอยู่เดิมจากอดีต ท�ำให้ ฮ่องกงมีความพร้อมที่จะเรียนรู้และ ช่วงปี พ.ศ. 2493-2503 ฮ่องกง • การพัฒนาโครงสร้างพื้นฐานเพื่อ ปรับใช้องค์ความรู้และพัฒนาทักษะ เป็นเสมือนเมืองท่าสำ�คัญให้แก่จีน ความช�ำนาญในดา้ นเศรษฐกจิ ไดอ้ ยา่ งมี ในช่วงเวลานั้นภาคเอกชนมีบทบาท สนองความตอ้ งการของภาคเอกชน ประสทิ ธภิ าพ แมว้ า่ ภาครฐั จะไมไ่ ดเ้ ขา้ มา สำ�คัญในการกำ�หนดทิศทางเศรษฐกิจ มีบทบาทมากนัก แต่อาศัยกลไกของ รวมถึงการพัฒนา ถ่ายทอดความรู้ ผลจากนโยบายเปดิ ประตสู เู่ ศรษฐกจิ ตลาดและท�ำเลที่ต้ังที่เหมาะสม ท�ำให้ และทักษะ ส่วนรัฐบาลฮ่องกงแทบไม่ได้ เสรี (Open Door Policy) ของนายเติ้ง ฮ่องกงมีความได้เปรียบและสามารถ เขา้ มามสี ว่ นในการวางแผนอตุ สาหกรรม เสี่ยวผิง ในปี พ.ศ. 2521 ทำ�ให้ฮ่องกง พฒั นาเศรษฐกจิ สกู่ ารเปน็ เศรษฐกจิ ฐาน ของประเทศเลย แต่เน้นไปที่การสร้าง เริ่มเปลี่ยนโครงสร้างเศรษฐกิจจาก ความรู้ได้ง่ายกว่าประเทศอน่ื ระบบกฎหมายที่เอื้อต่อการพัฒนา การผลิตสินค้าและบริการที่ใช้แรงงาน เศรษฐกิจและการพัฒนาโครงสร้าง พนื้ ฐานตา่ งๆ โดยเฉพาะอสงั หารมิ ทรพั ย์ และทอี่ ยอู่ าศยั เพอื่ รองรบั ผคู้ นและธรุ กจิ ที่หลั่งไหลเข้ามาอย่างต่อเนื่อง

เสน้ ทางความสำ�เรจ็ ของญป่ี นุ่ สกู่ ารเปน็ • ยคุ ปจั จบุ นั เครอื ขา่ ยพนั ธมติ รธรุ กจิ ผนู้ ำ�แหง่ เศรษฐกจิ ฐานความรขู้ องโลก (Keiretsu) ที่รวมตัวกันอย่างเข้มแข็ง • หลังสงครามโลกคร้ังท่ี 2 ปี พ.ศ. ทง้ั ในแงค่ วามรว่ มมอื ระหวา่ งอตุ สาหกรรม รวมถึงการซ้ือขายและจัดหา/รับช่วง 2488 ญ่ีปนุ่ ใช้วิธีซ้ือองค์ความรู้และ การผลิตสินค้าให้กันและกัน เป็นปัจจัย เทคโนโลยี (Licensing) มาจากประเทศ สำ�คัญท่ีทำ�ให้ญี่ปุ่นได้เปรียบในการแข่งขัน พัฒนาแลว้ มากกวา่ การดงึ ต่างชาติเขา้ มา ทั้งในและนอกประเทศ ลงทนุ ในประเทศ ญป่ี ุ่น JR Maglev เทคโนโลยีรถไฟที่เร็วที่สุดของโลก ประจำ�ปี 2559 _ • ปี พ.ศ. 2503-2513 ญี่ปุ่นเริ่ม อ้างอิง: edition.cnn.com/asia ภาพ: www.india.com 11 KNOWLEDGE _ IS THE KEY คิดค้นและพัฒนานวัตกรรมของตนเอง TO SUCCESS ส่งผลให้การซื้อองค์ความรู้และเทคโนโลยี เห็นได้ว่าการพัฒนาเศรษฐกิจ ลดลง และเกิดการแข่งขันภายในประเทศ ฐานความรู้ของญี่ปนุ่ เกิดจากการ จากดชั นคี วามสามารถในการแขง่ ขนั ด้านการพัฒนานวตั กรรม ท�ำงานข้ามสายความรู้ ข้ามหน้าที่ ของประเทศ ปี พ.ศ. 2559-2560 ซง่ึ ประเทศ ข้ามสายงาน และข้ามระดับในองค์กร ญีป่ ุ่นครองอนั ดับ 8 ของโลก และอนั ดับ • ปี พ.ศ. 2513-2523 เกิดวิกฤติ การส่ังสมทักษะความช�ำนาญของ 2 ของเอเชีย ชี้ให้เห็นว่าญี่ปนุ่ ยังคง บคลากรในองคก์ ร รวมถงึ ระบบการศกึ ษา อยู่ในกลุ่มประเทศมหาอ�ำนาจทาง พลงั งานโลกซง่ึ สง่ ผลกระทบตอ่ อตุ สาหกรรม ท่ีมีคุณภาพเชื่อมโยงกับความต้องการ เศรษฐกิจท่ีมีการพัฒนาขับเคลื่อน ของญ่ีปุ่นอย่างมาก แต่ด้วยวัฒนธรรม ของตลาดแรงงาน เน้นสร้างคนให้มี อยา่ งตอ่ เนอ่ื ง โดยปจั จยั แหง่ ความส�ำเรจ็ การจ้างงานตลอดชีวิตทำ�ให้บริษัทญี่ปุ่น ความสร้างสรรค์ในการแก้ไขปัญหา อยู่ที่ความสามารถและความเร็วในการ เลือกท่ีจะรักษาทรัพยากรบุคคลเอาไว้ และการท�ำงานจริงโดยรัฐบาลเป็น ปรับตัวต่อการเปล่ียนแปลงของโลก เพอื่ รกั ษาองคค์ วามรแู้ ละทกั ษะความชำ�นาญ ผกู้ �ำหนดทศิ ทาง ก�ำกบั ดแู ล และสง่ เสรมิ รวมถึงระบบการศึกษาขั้นพ้ืนฐานและ ท่ีสะสมมาโดยตลอด โดยใช้มาตรการ การเพ่ิมขีดความสามารถในการแข่งขัน การศกึ ษาเฉพาะดา้ นทมี่ คี ณุ ภาพ ตลอดจน ประหยัดพลังงานและเพิ่มประสิทธิภาพ ผ่านการพัฒนาโครงสร้างพ้ืนฐานทาง การส่ังสมความรู้และประสบการณ์ ในกระบวนการผลิตแทนการไล่คนออก เศรษฐกิจท่ีเหมาะสมกับระบบธุรกิจ ในภาคอุตสาหกรรม โดยเฉพาะด้าน นอกจากนย้ี งั มกี ารพฒั นาแนวคดิ Toyota และโลกท่ีเปลยี่ นแปลงไป ตลอดจนการ กระบวนการผลิตที่มีความยืดหยุ่นและ Production System หรอื Just-in-Time ส่งเสริมนวัตกรรม การแข่งขันอย่างเสรี ประสิทธิภาพสงู Principles ท่ีสามารถปรับรูปแบบและ การคุ้มครองทรัพย์สินทางปัญญา และ ปริมาณการผลิตได้อย่างมีประสิทธิภาพ การยกระดับโครงสร้างพื้นฐานด้านไอที รวมถงึ การถา่ ยทอดองคค์ วามรไู้ ปสบู่ รษิ ทั โ ด ย ไ ม ่ ล ะ เ ล ย ก า ร ส ร ้ า ง ส วั ส ดิ ก า ร ตา่ งๆ ในหว่ งโซ่การผลติ ทางสังคมเพ่ือผลักดันให้เกิดการใช้ ประโยชน์จากทรัพยากรมนุษย์อย่าง • ปี พ.ศ. 2523-2533 เกดิ J-type เต็มศักยภาพ Business Model ซึ่งเน้นการแบ่งปัน ขอ้ มลู และองคค์ วามรรู้ ะหวา่ งคนในองคก์ ร มีการสลับตำ�แหน่งงานระหว่างบุคลากรใน องคก์ ร ซง่ึ ชว่ ยเพมิ่ ทกั ษะและความสามารถ ในการทำ�งานทหี่ ลากหลาย รวมถงึ มกี ารนำ� องค์ความรู้เฉพาะบุคคลและความรู้จาก การจ้างเหมางานบริษัทภายนอกมาใช้ ประโยชน์ในองคก์ ร • ปี พ.ศ. 2533-2548 นวัตกรรม ด้านไอทีส่งผลต่อการดำ�เนินธุรกิจและ การดำ�เนินชีวิตของชาวญ่ีปนุ่ ในวงกว้าง แบรนด์สินค้าญ่ีปนุ่ ถูกเชื่อมโยงเข้ากับ คำ�ว่าเทคโนโลยีและความทันสมัยอย่าง ชดั เจน และมชี อ่ื เสยี งไปทว่ั โลก เชน่ โตโยตา้ โซน่ี แคนนอน ฮอนดา้ และนินเทน็ โด

Miracle Libraries โครงการความร่วมมือระหว่างรัฐและ ชุมชน มีจุดเริ่มต้นจากกลุ่มผู้ปกครองท่ี ตระหนักถึงความสำ�คัญของการอ่านที่มี ผลต่อพฒั นาการของบตุ รหลาน จงึ รว่ มกนั ผลกั ดนั จนเปน็ ทมี่ าของการสรา้ งหอ้ งสมดุ เดก็ กวา่ 80 แห่งท่ัวประเทศ เกาหลใี ต้ แนวทางการสรา้ งสงั คมแหง่ การเรยี นรู้ Dibrary ของเกาหลใี ต้ ประกอบด้วย ห้องสมุดไฮบริดแห่งแรกของโลกท่ี NO GREATER ผ ส ม ผ ส า น ไ อ เ ดี ย ดิ จิ ทั ล แ ล ะ อ น า ล็ อ ก WEAPON THAN • การจัดการศึกษาที่มีคุณภาพสูง ไว้ด้วยกัน เป็นแพลตฟอร์มแลกเปลี่ยน KNOWLEDGE ข้อมูลความรู้ที่สามารถเข้าถึงห้องสมุด และส่งเสริมการเรียนรู้ตลอดชีวิตให้แก่ และสถาบันทั่วโลกกว่า 800 แห่ง ได้โดย เช่นเดียวกันกับสิงคโปร์และญี่ปุ่น ประชาชนทกุ คน สะดวก ทกุ ที่ ทกุ เวลา และรวบรวมดิจทิ ลั เ ก า ห ลี ใ ต้ เ ป็ น อี ก ป ร ะ เ ท ศ ห นึ่ ง ที่ รั บ คอนเทนตไ์ ว้มากกวา่ 264 ล้านชนิ้ เอาแนวคิด “สังคมแห่งการเรียนรู้” • การเช่ือมโยงการศึกษาและการฝึก และ “การเรียนรู้ตลอดชีวิต” มาใช้ ใ น ก า ร ส ร้ า ง ค ว า ม เป ล่ีย น แ ป ล ง ท า ง อบรมทกั ษะทส่ี อดคลอ้ งกบั ความตอ้ งการ สังคมและเศรษฐกิจหลังจากสงคราม ของตลาดแรงงาน Book Train หนึ่งในโครงการส่งเสริมการเรียนรู้ของเมืองพาจู _ เกาหลีสิ้นสุดลง ทำ�ให้สามารถพลิกฟื้น (Paju Book City) ภาพ: english.visitkorea.or.kr 12 จากการเป็นหนึ่งในประเทศยากจนที่สุด • การส่งเสริมให้องค์กรรัฐและธุรกิจ _ จากกรณีของเกาหลีใต้จะเห็นว่า เอกชนจัดการเรียนรู้ในสถานที่ทำ�งาน ป ั จ จั ย แ ห ่ ง ค ว า ม ส�ำ เ ร็ จ ใ น ก า ร ของโลก กลายเป็นประเทศที่มีดัชนี เพื่อสร้างโอกาสในการเรียนรู้ตลอดชีวิต เปล่ียนผ่านสู่ระบบเศรษฐกิจฐาน ขีดความสามารถในการแข่งขัน (Global ให้แก่ผปู้ ฏบิ ตั ิงาน ความรู้น้ัน นอกจากการลงทุนทาง Competitive Index 2016-2017) อยู่ใน การศึกษาในระยะยาว การพัฒนา อันดับที่ 26 ของโลก อีกเหตุผลหนึ่งที่ทำ�ให้เกาหลีใต้ ขีดความสามารถทางนวัตกรรม ประสบความสำ�เร็จในการพัฒนาทาง โครงสร้างสารสนเทศอันทันสมัย ความสำ�เร็จข้างต้นเกิดจากการ เศรษฐกิจฐานความรู้ เกิดจาก “ความ และสภาพแวดล้อมทางเศรษฐกิจ มุ่งพัฒนาระบบเศรษฐกิจของประเทศ ตระหนักในคุณค่าของการศึกษาและ ท่ีเอื้ออ�ำนวยแล้ว ผู้คนในสังคม ไปสู่การเป็นระบบเศรษฐกิจฐานความรู้ ความต้องการการศึกษาอย่างแรงกล้า” ยังจะต้องตระหนักถึงความส�ำคัญ โดยด�ำ เนนิ การตาม 4 เสาหลกั ของกรอบ ของประชาชนที่นำ�ไปสู่การพัฒนาแหล่ง ของการเรียนรู้ และยินดีรับเอา แนวคิดเศรษฐกิจความรู้ (4 Pillars of เรียนรู้หลากหลายรูปแบบในทุกพื้นที่ “การเรียนรู้ตลอดชีวิต” เป็นส่วน Knowledge Economy Framework) ของประเทศ อาทิ หนึ่งของวิถีชีวิตอีกด้วย ของธนาคารโลก ได้แก่ 1. การสร้างแรง จูงใจทางเศรษฐกิจ 2. การสร้างระบบ การศกึ ษาทมี่ คี ณุ ภาพ 3. การสรา้ งระบบ เมืองแห่งการเรียนรู้ (Learning จัดการนวัตกรรมที่มีประสิทธิภาพ และ Cities) 4. การพัฒนาโครงสร้างพื้นฐานด้าน แนวทางสร้างสังคมแห่งการเรียนรู้ใน สารสนเทศที่ทันสมัยและเพียงพอ ซึ่ง ชุมชนด้วยการ “เปลี่ยนเมืองให้เป็นชุมชน เป็นองค์ประกอบสำ�คัญในการพัฒนา การเรยี นร”ู้ เพ่อื กระตนุ้ ใหผ้ ้คู นในชุมชนได้ เศรษฐกิจฐานความรู้ให้ประสบความ ใช้เวลาว่างกับโอกาสในการเรียนรู้ที่มีอยู่ สำ�เร็จ และสรา้ งความเจรญิ เตบิ โตใหแ้ ก่ มากมายในพน้ื ท่ี ปจั จบุ นั มจี ำ�นวน 143 แหง่ เศรษฐกจิ เกาหลใี ตใ้ นระยะยาว (อา่ นเรอ่ื ง ทว่ั ประเทศ 4 เสาหลักเพิ่มเติมที่หน้า 5) หอ้ งสมุด (Libraries) แหล่งเรียนรู้พ้ืนฐานของชาวเกาหลีใต้ ประกอบด้วยห้องสมุดหลากหลายรูปแบบ ท้ังห้องสมุดของรัฐบาลกลางและรัฐบาล ท้องถิ่น ตลอดจนห้องสมุดขนาดเล็กตาม หมู่บ้าน ปจั จบุ นั มีจำ�นวนกวา่ 5,600 แห่ง ท่วั ประเทศ

N EXTPERT ไขรหัสคนไทย _ 13 คณุ พรอ้ มหรือยัง? _ พลเอกประยุทธ์ จนั ทร์โอชา ถา้ ทา่ นมีโทรศัพท์มือถือ นายกรฐั มนตรี แตย่ ังใชง้ านเพียงเพ่ือการสื่อสารพืน้ ฐาน รายการ “ศาสตร์พระราชา สู่การพัฒนาอย่างยั่งยืน” ทา่ นยังคงเปน็ คนไทย 1.0 16 ธันวาคม 2559 หากท่านใช้โทรศพั ท์มอื ถือในการส่งอเี มล ส่งไฟลเ์ อกสาร หรือใชป้ ระโยชน์ในการทำ�งานและกิจวัตรประจำ�วัน ท่านน่าจะยกระดับตนเองเป็นคนไทย 2.0 ไดไ้ ม่ยาก หากทา่ นสามารถใชส้ มาร์ทโฟนไดร้ าวกบั คอมพิวเตอร์ ทเี่ ช่อื มตอ่ อนิ เทอร์เน็ตในการแสวงหาความรู้ใหมๆ่ พฒั นาตนเอง ติดตอ่ กบั คนทว่ั โลกได้ ท่านอาจไดช้ อ่ื ว่าเป็นคนไทย 3.0 หากท่านสามารถสร้างรายได้ สรา้ งอาชีพ สรา้ งเครือขา่ ย สรา้ งนวัตกรรมใหม่ๆ นำ�ไปสู่การผลิต แลว้ ท่านรู้สึกว่าทำ�งานนอ้ ยลง แตไ่ ดผ้ ลผลติ มากขึน้ แบบนี้ ได้ชื่อว่าเป็นคนไทย 4.0

T HE KNOWLEDGE _ 14 _ KNOWLEDGE 4.0 ความรู้คู่คุณ-น่ะ-ทำ� ค อ ภ า พ ย น ต ร ์ ค ง เ ค ย ไ ด ้ ยิ น ช่ื อ Metropolis ภาพ: https://mubi.com/lif ms/metropolis “Metropolis” ภาพยนตร์เงยี บจากประเทศ เยอรมนี ซึง่ เลา่ ตำ�นานรักของลกู ชายเจ้าสัว โลกในยุค 4.0 ก็เช่นกัน แม้เราจะน�ำ Internet of Things ทีต่ กหลุมรักหญงิ สามญั ชน และสะท้อนภาพ มาช่วยควบคุมโรงงาน หรือใช้เคร่ืองพิมพ์สามมิติสร้างอาคาร ค ว า ม ศิ วิ ไ ล ซ ์ ข อ ง ม ห า น ค ร ท่ี ซ ่ อ น ค ว า ม แต่ถ้าคนส่วนใหญ่ไม่ “เข้าถึง” และ “เข้าใจ” เทคโนโลยี การหลดุ พ้น โกลาหลอยภู่ ายในโรงงานเบอื้ งลา่ ง ราวกบั วา่ กบั ดกั รายไดป้ านกลางจะเปน็ ไปไดย้ าก ดงั ทศ่ี าสตราจารยเ์ คลาส์ ชวาบ เลือด หยาดเหง่ือ และน้�ำตาของชนชั้น (Klaus Schwab) ผู้ก่อต้ังและประธาน World Economic Forum (WEF) แรงงานเป็นอาหารหล่อเล้ียงเคร่ืองจักร กล่าวว่า “เราก�ำลงั เปลยี่ นจากโลกของปลาใหญ่กนิ ปลาเลก็ ไปสู่โลก โดยมีมาเรีย (Maria) หุ่นยนต์ที่ปรากฏใน ของปลาเรว็ กนิ ปลาชา้ ” หากธรุ กจิ ปรบั ตวั ไมท่ นั อตุ สาหกรรมแหง่ อนาคต ภาพยนตร์ครัง้ แรกของโลก เป็นสญั ลักษณ์ (อตุ สาหกรรม 4.0) หรอื รฐั บาลไมส่ ามารถรบั มอื การเปลย่ี นแปลงไดท้ นั ของความกระหาย เธอมีรูปโฉมงามราวกับ ความเหลื่อมล�้ำระหว่างคน องค์กร และประเทศอาจเพ่ิมสูงขึ้น นางฟ้าแต่กลับกลายเป็นมารร้ายที่กดขี่เหล่า การเสริมสร้างศักยภาพของคนให้เข้าใจและเข้าถึงนวัตกรรมใหม่ๆ มนษุ ย์ใหป้ ราชัยต่อสมองกล! จึงเป็นแกนกลางการขับเคล่ือนประเทศไทย 4.0 แต่ก่อนอื่น เรามาท�ำความรู้จกั กันว่า “4.0” มที ม่ี าทไ่ี ปอย่างไร

อตุ สาหกรรม 4.0: คน กบั ใคร กว่าจะเปน็ 2413 2512 2553 อุตสาหกรรม 4.0 2327 รปู แบบ ยคุ 1.0 ยคุ 2.0 ยคุ 3.0 ยคุ 4.0 นวตั กรรม/ปจั จยั การใชเ้ ครอ่ื งจกั ร การผลติ จำ�นวนมาก การใชเ้ ทคโนโลยดี จิ ทิ ลั ระบบไซเบอร์ เครอื่ งปน่ั ฝา้ ย พลงั งานไฟฟา้ คอมพวิ เตอร์ ผสมกายภาพ เครอื่ งจกั รไอนำ้� สายธารการผลติ อนิ เทอรเ์ นต็ (Cyber-physical) รถไฟ การแบง่ งานกนั ทำ� ระบบอตั โนมตั ิ เครอ่ื งพมิ พ์ 3 มติ ิ ปญั ญาประดษิ ฐ์ (AI) เมื่อ 6 ปีก่อน “อุตสาหกรรม 4.0” กำ�เนิดขึ้นในงานฮันโนเฟอร์ แฟร์ นาโนเทคโนโลยี (Hannover Fair) ประเทศเดียวกับผู้ผลิตหนัง Metropolis เพื่อสะท้อนว่า แนวโน้มการหลอมรวมเทคโนโลยี ผสมผสานระหว่างด้านวิศวกรรม ดิจิทัล กายภาพ และชีวภาพ (ลองนึกถึงโรงพยาบาลที่ใช้โปรแกรมสั่งพิมพ์หูเทียม ให้ผู้ป่วยว่ามีพื้นฐานองค์ความรู้/เทคโนโลยีอะไรบ้าง) จะนำ�ไปสู่การปฏิวัติ อุตสาหกรรมครั้งที่ 4 ซึ่งพลิกโฉมทั้งกระบวนการผลิต การบริการ หรือ ธนาคารโลกคาดการณ์ว่า 35% _ แมแ้ ตค่ วามเปน็ อยขู่ องผบู้ รโิ ภค ไมว่ า่ คณุ จะเปน็ นกั เรยี น พยาบาล หรอื ชาวนา ของงานในสหราชอาณาจักรจะถูก 15 ชาวไร่ พลวัตของอุตสาหกรรม 4.0 ที่อยู่รอบตัวเรา จะทำ�ให้ชีวิตสะดวก ทดแทนดว้ ยระบบอตั โนมตั ิ แตต่ วั เลข _ และสนกุ ขนึ้ เพยี งแตเ่ ราจะตามเทคโนโลยเี หลา่ นที้ นั ไหม และน�ำ มาใชป้ ระโยชน์ ดังกล่าวสงู ถงึ 72% และ 77% ใน เพื่อพัฒนาตนเอง สร้างรายได้ และยกระดับคุณภาพชีวิตได้อย่างไร ประเทศไทยและประเทศจนี ตามล�ำดบั (สถานะ “โรงงานของโลก” เคยไดม้ า ความเสีย่ งท่งี านจะถูกทดแทน เพราะตน้ ทนุ ตำ�่ ทรพั ยากรสงู แตว่ นั น้ี ดว้ ยระบบอัตโนมตั ิ ไม่ย่ังยืน เพราะประเทศพัฒนาแล้ว ถือครองเทคโนโลยีท่ีสามารถผลิต จนี ไทย อินเดยี สินค้าได้หลายฟังก์ชันมากข้ึนด้วย ต้นทุนตำ�่ ลง) ท�ำให้ประมาณ 2 ใน 3 77% 72% 69% ของงานในประเทศก�ำลงั พฒั นาอาจ หายไป WEF คาดวา่ งานท่ีจะหายไป อสเมหรรกิฐั า อารเ์ จนตนิ า แอฟรกิ าใต้ ไนจเี รยี มากทสี่ ดุ คอื งานดา้ นธรุ การ ดงั เช่น กรณที บี่ รษิ ทั ประกนั แหง่ หนง่ึ ในประเทศ 47% 65% 67% 65% ญี่ปุ่นทดแทนพนักงานเคลมประกัน ดว้ ยแพลตฟอรม์ IBM Watson Explorer อาสณหราจาชกั ร ที่มา : World Bank Development Report (2016) ตง้ั แตเ่ ดอื นมกราคมทผี่ า่ นมา ซงึ่ ชว่ ย ประหยดั เงนิ ค่าจ้างถงึ 40 ล้านบาท 35% ต่อปี ส่วนงานท่มี คี วามเสย่ี งต�ำ่ ทีส่ ุด ที่จะถูกแทนท่ีด้วยระบบอัตโนมัติ คืองานท่ีอาศัยมือและมันสมอง ของคนอย่างงานด้านวิศวกรรมและ สถาปัตยกรรม

คาดการณ์การเพมิ่ ขึน้ / องค์ความรู้ 4.0: ไมเ่ งิบ เมอ่ื รู้งาน ลดลงของงานในช่วง ปี พ.ศ. 2558-2563 ลิงค์อิน (LinkedIn) “เครือข่ายมืออาชีพที่ใหญ่ที่สุดของโลก” จัดอันดับ ทักษะที่มีคุณค่าสูงสุดในปี 2559 ปรากฏว่าเกือบทั้งหมดเป็นทักษะ สถาปตั ยกรรม/วศิ วกรรม ด้านคอมพิวเตอร์และดิจิทัล แต่เป็นไปไม่ได้ที่คนทั้งประเทศจะแปลงร่าง คณติ ศาสตร/์ คอมพวิ เตอร์ เปน็ นกั วศิ วกรรมคอมพวิ เตอรใ์ นหนงึ่ วนั หรอื พนั ปี เราเองกค็ งไมอ่ ยากเหน็ บรหิ าร กระแสคนแห่ไปเรียนวิชาใดวิชาหนึ่งแต่สุดท้ายหาจุดเด่นของตนไม่พบ ธรุ กจิ /การเงนิ ดงั นนั้ สงิ่ ทขี่ อ้ มลู นพี้ ยายามจะสอื่ คอื โลก 4.0 เปน็ โลกทปี่ ราดเปรอื่ งเรอื่ ง การขาย เทคโนโลยีดิจิทัล ใครที่เป็นนักออกแบบ อาจผันตัวเองมาออกแบบดิจิทัล หรือออกแบบวิศวกรรม ใครที่เป็นเสมียน ยิ่งกลัวว่าจะตกงาน ก็ยิ่งต้อง 024 6 เพิ่มพูนทักษะความรู้ หากรู้จักนำ�เทคโนโลยีมาใช้ในการทำ�งาน ไม่ใช่แค่ -6 -4 -2 0 แชทหรือแชร์รปู คุณค่าต่อองค์กรย่อมสงู ขึ้นโดยปริยาย ดังนั้น ไม่ว่าจะ อยู่ที่ไหน ทำ�อะไร ทักษะด้านการแก้ปัญหาที่ซับซ้อน การคิดเชิงวิพากษ์ การตดิ ตง้ั /ซอ่ มบำ�รงุ หรือความคิดสร้างสรรค์ ซึ่งเป็นสิ่งที่เครื่องจักรทดแทนได้ลำ�บาก เป็นที่ ต้องการอยู่เสมอ _ การกอ่ สรา้ ง/เหมอื งแร่ อ้างองิ : LinkedIn (2559), World Bank Development Report (2559), 16 World Economic Forum (2559), สำ� นกั งานเศรษฐกจิ อุตสาหกรรม (2559) _ ศลิ ปะ/บนั เทงิ /สอื่ /กฬี า การผลติ ธรุ การ ที่มา : World Economic Forum (2016) WEF คาดว่า 1 ใน 3 ของงาน ที่ตลาดตอ้ งการในปี 2563 เปน็ ทกั ษะ ความรใู้ หม่ และ 65% ของเด็กประถม ศึกษาในวันน้จี ะมีหน้าท่กี ารงานใหม่ๆ ท่รี ะบบการศึกษาปัจจุบันไม่สามารถ เตรียมความพร้อมให้กับพวกเขาได้ ดังนั้น จึงควรศึกษาแนวโน้มโลกว่า ทักษะความรู้ใดบ้างที่เป็นที่ต้องการ เพราะบางอาชีพมีโอกาสสูงที่จะถูก ทดแทนด้วยเครื่องจักร มิฉะนั้นเรา อาจกลายเป็นคนที่ “รู้ท่วมหัว เอาตัว ไม่รอด” ในยุค 4.0

โครงสรา้ งอตุ สาหกรรมภายใตโ้ มเดล Thailand 4.0: 5 กลมุ่ เทคโนโลยีหลกั สนับสนนุ การพัฒนา 10 อุตสาหกรรมเปา้ หมาย กลมุ่ สาธารณสขุ กลมุ่ อตุ สาหกรรม กลมุ่ อาหาร เกษตร กลมุ่ ดจิ ทิ ลั เทคโนโลยี กลมุ่ เครอื่ งมอื อปุ กรณ์ สขุ ภาพ และเทคโนโลยี สรา้ งสรรค์ และเทคโนโลยชี วี ภาพ อนิ เทอรเ์ นต็ เชอ่ื มตอ่ อจั ฉรยิ ะ หนุ่ ยนต์ และ อปุ กรณ์ ปญั ญาประดษิ ฐ์ ระบบเครอื่ งกลทใ่ี ชร้ ะบบ ทางการแพทย์ ทนุ วฒั นธรรม และ และสมองกลฝงั ตวั อเิ ลก็ ทรอนกิ สค์ วบคมุ บรกิ ารทมี่ มี ลู คา่ สงู การแพทย์ สง่ิ ทอและ การแปรรปู อเิ ลก็ ทรอนกิ ส์ ยานยนต์ ครบวงจร เครอื่ งนงุ่ หม่ อาหาร อจั ฉรยิ ะ สมยั ใหม่ การทอ่ งเทย่ี ว การเกษตร และเทคโนโลยี ดจิ ทิ ลั หนุ่ ยนต์ ชวี ภาพ การบนิ และ เชอ้ื เพลงิ ชวี ภาพ _ โลจสิ ตกิ ส์ และเคมชี วี ภาพ 17 _ เมื่อรัฐบาลไทยได้ก�ำหนดอุตสาหกรรม บทสรุป เป้าหมายของประเทศ อันเป็นนิมิตหมาย ที่ดีต่อการพัฒนาชาติแบบองค์รวม เราทุกคน ณ วันนี้ เครื่องพิมพ์สามมิติส่วนใหญ่ยังใช้เพื่อผลิตสินค้าต้นแบบ ต้องไม่ตกขบวนรถไฟนี้ ยกตัวอย่างเช่น หรือช้ินส่วนบางอย่าง แต่ยังไม่สามารถทดแทนสายการผลิตท้ังห่วงโซ่ได้ กลุ่มอุตสาหกรรมการเกษตร เกษตรกรอาจ ดังนั้นแนวโน้มอนาคตจึงไม่ใช่การต่อสู้ระหว่างคนกับหุ่นยนต์เหมือนใน ศึกษาการแปรรูปผลิตภัณฑ์ข้ันสูง เช่น สินค้า ภาพยนตร์เร่ือง Metropolis เพราะในความเป็นจริงเทคโนโลยีไม่ใช่ ชวี ภาพ ยา เครอื่ งส�ำอาง หรอื การผลติ สนิ คา้ ใหม่ วายร้ายท่ีจะสูบเลือดแรงงาน แต่เป็นตัวช่วยสร้างโอกาสให้คนทุกกลุ่ม ที่มูลค่าเพิ่มสูง อาทิ การเพาะเลี้ยงสาหร่าย ประยกุ ตใ์ ชเ้ พอ่ื เพมิ่ ผลติ ภาพในการทำ�งานและการดำ�รงชพี ทศิ ทางการพฒั นา โดยน�ำเทคโนโลยี 4.0 มาประยุกต์ใช้ เช่น อตุ สาหกรรมยคุ 4.0 จงึ ไมไ่ ดเ้ นน้ หลกี เลยี่ งคน แตเ่ ปน็ การเสรมิ ศกั ยภาพคน แอปพลิเคชันช่วยตรวจสอบสภาพอากาศ หรือ ใหส้ อดรบั กับการเปลยี่ นแปลงมากขึ้น โดรนช่วยรดน�้ำพืชผัก เป็นต้น ส่วนนักศึกษา หรือสถานศึกษาอาจหันมาให้ความสนใจกับ อีก 2 ทศวรรษข้างหน้าประเทศไทยจะเป็นอย่างไร เราจะก้าวขึ้นเป็น องคค์ วามรใู้ หมๆ่ เชน่ ไมโครไบโอตา้ กระบวนการ ประเทศพัฒนาแล้วหรือไม่ ยังไม่สำ�คัญเท่ากับคำ�ถามว่า คนส่วนใหญ่ ชวี ภาพ และบรรจภุ ณั ฑ์ชวี ภาพ สามารถนำ�เทคโนโลยแี ละนวตั กรรมมาใชใ้ นการเรยี นรู้ การถา่ ยทอดความรู้ ด้วยเหตุนี้ การยกระดับแต่ละสาขา และการใช้ประโยชน์จากองค์ความรู้และภูมิปัญญาที่เราสะสมมาแต่เดิมเพ่ือ อุตสาหกรรมให้เป็น 4.0 จึงพึงอาศัยองค์ความรู้ สร้างสรรค์สิง่ ใหมๆ่ ออกสู่ตลาดไดอ้ ยา่ งไร อันหลากหลายของทั้งภาครัฐ เอกชน วิชาการ รวมถึงประชาชนทั่วไป มิได้จำ�กัดเฉพาะด้าน ประหนึ่งฉากอวสานของ Metropolis ย่ิงเราแสดงให้เห็นว่า วิศวกรรมและดิจิทัลเท่านั้น เราฉลาดคนละเรื่องกับเครื่องจักรเท่าใด โอกาสที่ (งาน) เราจะถูกกำ�จัด ยิง่ นอ้ ยลงไปเทา่ น้นั

D igitonomy การจะกา้ วสเู่ ศรษฐกจิ 4.0 และอตุ สาหกรรม 4.0 ประชาชน ต้อง “เข้าถึง” และ “เข้าใจ” เทคโนโลยีและอินเทอร์เน็ต รวกมามริตเรรียตนัวรเลู้ ข ในระดับที่สามารถนำ�มา “พัฒนา” ต่อยอดสร้างอาชีพ สร้างรายได้ และสรา้ งนวตั กรรมใหเ้ กิดขน้ึ ได้ ภาพรวมตัวเลขการใชเ้ ทคโนโลยี ภาพรวมตัวเลขการใช้เทคโนโลยีและ และอนิ เทอรเ์ น็ตของโลก ปี พ.ศ. 2559 อินเทอรเ์ นต็ ของเอเชีย ปี พ.ศ. 2559 60.1 % 92.1 % 68,200,824 41,000,000 49,180,776 45,314,248 จำ�นวนประชากร จำ�นวนผู้ใช้ จำ�นวนประชากร จำ�นวนผใู้ ช้ 91.0 % 60.1 % 126,464,583 115,111,595 1,378,561,591 721,434,547 _ จำ�นวนประชากร จำ�นวนผใู้ ช้ จำ�นวนประชากร จำ�นวนผใู้ ช้ 18 3.68 พันล้านคน Internet World Stats (2559) _ จำ�นวนผูใ้ ช้อินเทอรเ์ น็ตท่ัวโลก ไขความจริงของการใช้เทคโนโลยีและ ณ วนั ที่ 30 มิถนุ ายน 2559 อนิ เทอรเ์ นต็ ของคนไทย ในปี พ.ศ. 2559 ร้อยละของประชากรอายุ 6 ปีข้ึนไปท่ใี ชอ้ ินเทอรเ์ นต็ แบง่ ตามกลุ่มอายุ 50.1% 6-14 15-24 25-34 35-49 50 ปขี ึ้นไป สัดสว่ นผใู้ ช้อนิ เทอรเ์ นต็ ทว่ั โลกต่อจำ�นวน 61.4 85.9 73.6 44.9 13.8 ประชากรท้งั หมด 7.34 พันล้านคน รอ้ ยละ 918.3% แบง่ ตามอุปกรณ์ อตั ราการเตบิ โตสะสมของ สมารท์ โฟน โทรศพั ทม์ อื ถอื จำ�นวนผูใ้ ช้อนิ เทอร์เนต็ ทั่วโลก ระหว่างปี พ.ศ. 2543-2559 90.4 % 81.4 % คอมพวิ เตอร์ โนต๊ บคุ๊ แทบ็ เลต็ 50.1 % 24.9 % 15.2 % Internet World Stats (2559) ส�ำนกั งานสถติ ิแหง่ ชาติ (2559)

การเติบโตของทรพั ย์สินทางปัญญาของโลก ในปี พ.ศ. 2559 เจาะลึกตวั เลขนา่ รู้ 2,828,287 ราย 7.8 % 6 จำ�นวนการจดทะเบยี นเครอื่ งหมายการคา้ อัตราเพมิ่ ขึน้ ของการ ในประเทศจนี ในปี พ.ศ. 2558 จดทะเบยี นสิทธิบัตรท่วั โลก อนั ดับของประเทศสิงคโปรใ์ นดชั นี สูงเปน็ อันดบั 1 ของโลก นวตั กรรมโลก (The Global ในปี พ.ศ. 2558 Innovation Index) ประจำ�ปี 2,849 คน พ.ศ. 2559 จดั เปน็ ประเทศผู้นำ� 15.3 % จำ�นวนนักออกแบบหญิงของบริษทั LG Chem ด้านนวัตกรรมอันดบั 1 ของเอเชีย Limited ประเทศเกาหลีใต้ ท่ีจดทะเบียนสทิ ธบิ ัตร อตั ราเพิ่มขึ้นของการ จดทะเบียนเคร่ืองหมายการคา้ Global Innovation Index Report (2559) (หมวดธุรกิจ) ระหวา่ งปี พ.ศ. 2554-2558 ทั่วโลก ในปี พ.ศ. 2558 4.2 % 1,101,864 ราย 37 24 งบประมาณด้านวจิ ยั และพฒั นา (R&D) ต่อ GDP ของประเทศ จำ�นวนการจดทะเบยี นสิทธิบัตรในประเทศจนี อนั ดบั ของประเทศไทย ในปี พ.ศ. 2558 สงู เปน็ อนั ดับ 1 ของโลก ดา้ นจำ�นวนการจดทะเบียน เกาหลีใต้ ในปี พ.ศ. 2558 สิทธิบตั ร และการจดทะเบียน สูงเป็นอนั ดับ 2 ของโลก _ เคร่ืองหมายการคา้ 19 Global Innovation Index Report (2559) ในปี พ.ศ. 2558 _ 1 World Intellectual Property Organization (2559) อนั ดบั ของประเทศสงิ คโปร์ใน การเติบโตของทรพั ยส์ นิ ทางปัญญาในประเทศ คือส่ิงทีบ่ ง่ ช้ีว่า โครงการประเมินผลนกั เรยี นร่วมกบั ประเทศน้ันกำ�ลังสร้างสรรค์เศรษฐกิจ ด้วยพลังความคิดของประชาชนในชาติ นานาชาติ (PISA) ประจำ�ปี พ.ศ. 2558 ส่วนฮ่องกง ญ่ีป่นุ และ รู้ไหม? คนไทยทท่ี ำ�งานดา้ น ICT มจี ำ�นวนเท่าใด ในปี พ.ศ. 2558 เกาหลใี ต้ ได้อนั ดับท่ี 2, 3 364,473 คน 70 % 30 % และ 9 ตามลำ�ดับ จำ�นวนคนทำ�งาน ผู้ชาย ผหู้ ญิง ด้าน ICT ทงั้ หมด 255,031 คน 109,442 คน OECD PISA (2559) ประเภทงานด้าน ICT ในประเทศไทย 204,431 คน 56.0 % 52.7% 74,487 คน 20.5 % วชิ าชพี ดา้ นเทคโนโลยีสารสนเทศและการสอื่ สาร 51,749 คน 14.2 % อตั ราการจา้ งแรงงานความรเู้ ขม้ ขน้ ช่างเทคนิค เจ้าหน้าท่ปี ฏบิ ตั กิ าร และแกป้ ญั หาใหผ้ ้ใู ชง้ าน 20,642 คน 5.7 % ของประเทศสิงคโปร์ ในปี พ.ศ. นักวิเคราะหแ์ ละพัฒนาซอฟตแ์ วรแ์ ละโปรแกรมประยกุ ต์ 13,164 คน 3.6 % 2558 จัดเป็นอันดับ 2 ของโลก ผู้ประกอบวชิ าชพี ดา้ นฐานขอ้ มลู และเครอื ข่าย ชา่ งเทคนิคด้านการติดต่อสอื่ สาร Global Innovation Index Report (2559) ส�ำนักงานสถติ ิแหง่ ชาติ (2559)

N EXT ความรู้ 4.0 เพ่อื การต่อยอด พฒั นา และสร้างคณุ ค่าให้อาชีพ ความรู้เป็นเครื่องมือท่ีมนุษย์ใช้แก้ไข ปญั หาและพาตนเองกา้ วขา้ มวกิ ฤตมาทกุ ยคุ ทุกสมัย แต่ความรู้ทเ่ี คยใชไ้ ด้ดีในยคุ หนงึ่ อาจไมต่ อบโจทยก์ ารเปลย่ี นแปลงทเ่ี ปน็ อยู่ ในปจั จบุ นั ดงั นน้ั ในยคุ “ประเทศไทย 4.0” เราจงึ ควรมี “ความรู้ 4.0” เพือ่ อยู่อย่าง ทันยุคทันสมัยและใช้ในการทำ�มาหากิน จริงไหม? เพื่อให้สอดคล้องกับแนวทางของรัฐบาล ทตี่ อ้ งการน�ำ พาประเทศไปสเู่ ศรษฐกจิ ทมี่ งุ่ เนน้ การสร้างคุณค่าผ่านการใช้องค์ความรู้ หรือ Knowledge Economy ความรู้ 4.0 สำ�หรับ การทำ�มาหากินจึงควรเป็นความรู้ที่สามารถ _ ทำ�ให้เกิดนวัตกรรมในกระบวนการประกอบ 20 อาชีพ ช่วยให้ต้นทุนการผลิตน้อยลง _ และเน้นสร้างคุณค่าให้แก่สินค้าเพื่อให้ ขายได้ราคาสูงขึ้น หรือพูดในภาษาชาวบ้าน ว่า “ทำ�น้อยได้มาก” นั่นเอง ไขรหัสแนวทางการใชค้ วามรู้เพ่ือเพ่มิ คุณคา่ ให้สินคา้ /บริการ ของเก่า เตมิ ความรู้ 4.0 ยงิ่ ทำ� ย่ิงได้ ท่ีดีอยแู่ ล้ว อกี นิด สรา้ งสนิ คา้ /บรกิ ารใหม่ เงนิ ทนุ นวตั กรรม ขายใหล้ กู คา้ กลมุ่ ใหม่ คน เทคโนโลยี พฒั นาสนิ คา้ /บรกิ ารเกา่ ความคดิ สรา้ งสรรค์ ใหด้ กี วา่ เดมิ ขายใหล้ กู คา้ กลมุ่ เดมิ ทกั ษะการปฏบิ ตั งิ าน องคค์ วามรทู้ เี่ หมาะสมกบั ยคุ สมยั ขยายสลู่ กู คา้ กลมุ่ ใหม่ ในราคาทสี่ งู ขนึ้ เครอ่ื งไมเ้ ครอื่ งมอื

4.0ความรู้ ประเทศไทย 4.0 อยู่ยาก แตต่ อ้ งอยู่ใหไ้ ด้ ตอ้ งยอมรบั วา่ ไมใ่ ชท่ กุ คนทมี่ คี วามคดิ สรา้ งสรรคห์ รอื มคี วามรดู้ า้ นเทคโนโลยี เน้นสรา้ งคน มากพอที่จะเป็น “คนไทย 4.0” แนวทางที่ง่ายที่สุดของการทำ�มาหากินในยุค ใน 4 กลมุ่ อาชีพหลัก ประเทศไทย 4.0 จงึ ควรเรมิ่ จากสงิ่ ทมี่ แี ลว้ น�ำ ไปเชอื่ มโยงกบั นวตั กรรม เทคโนโลยี ใหเ้ ปน็ คนไทย 4.0 ความคิดสร้างสรรค์ และองค์ความรู้ที่เหมาะสมกับยุคสมัย เพื่อสร้างโอกาส ให้กับสินค้า บริการ หรืออาชีพ เกษตรกร เอาละ มาลองแก้สมการความรู้ 4.0 กันดีกว่า >> Smart Farmer หรอื ผปู้ ระกอบการ ชาวนา เจ้าของสถานรบั ดูแล _ เปลี่ยนจากการเกษตรแบบดั้งเดิม ความรูแ้ ละตัวชว่ ย ผสู้ งู อายุ 21 สู่การเกษตรสมัยใหม่ที่เน้นการบริหาร ท่ีอาจนำ�มาคดิ เพือ่ _ จดั การและใชเ้ ทคโนโลยี เพอื่ ใหเ้ กษตรกร สร้างคณุ ค่าให้สินคา้ คือ แนวคิดเพอื่ เพิ่มคณุ คา่ เหนื่อยน้อยลง แต่ได้ผลผลิตเพิ่มมากขึ้น ปลกู ขา้ วแบบลดตน้ ทนุ ของบริการ ไดแ้ ก่ และมีรายได้เพิ่มขึ้น + เทคโนโลยี บรกิ ารดูแลผ้สู งู อายุ SMEs และ Startup + แนวคดิ เศรษฐกจิ สเี ขยี ว + การออกแบบเพื่อมวลชน >> Smart SMEs + กลุ่มผู้สูงอายุ (Universal Design) ดำ�เนินธุรกิจด้วยความคิดสร้างสรรค์ ข้าวออรแ์ กนิก + หุ่นยนต์ เช่นเดิม แต่เพิ่มเติมนวัตกรรมและ ทพ่ี ฒั นาสายพนั ธ์ุ เทคโนโลยี เพื่อสร้างคุณค่าให้แก่สินค้า/ ให้มีแปง้ และน�ำ้ ตาลตำ�่ บรกิ ารท่ีมีการออกแบบ บรกิ าร ตอบโจทยค์ วามตอ้ งการของตลาด ยอ่ ยงา่ ย เพอ่ื ตอบโจทย์ สภาพแวดลอ้ มทาง และเพิ่มความสามารถในการแข่งขัน ลกู คา้ สูงอายุ กายภาพใหเ้ หมาะสมกบั ธรุ กจิ บรกิ าร ผสู้ งู อายุ ใช้หุ่นยนตด์ ูแล >> Smart Service ผู้สงู อายทุ ่ีควบคมุ และ สง่ั การผา่ นโทรศพั ทม์ อื ถอื น�ำเทคโนโลยีและนวัตกรรมมาช่วย พฒั นาและยกระดบั บรกิ ารใหเ้ ปน็ บรกิ าร ทงั้ 2 ตวั อยา่ งเปน็ แนวทางในการเรมิ่ คดิ หรอื ลงมอื ท�ำ สงิ่ ใหมๆ่ ซงึ่ ในระยะแรก ที่มคี ุณค่าสูง ต้นทุนต่ำ� ลง แต่มีคุณภาพ อาจเป็นไปได้ยากและไม่ราบรื่น แต่การเพิ่มเติมความรู้ที่เหมาะกับยุคสมัย ดีขึ้น และสร้างความพงึ พอใจได้มากข้นึ จะช่วยให้การท�ำ มาหากนิ และการใชช้ วี ติ งา่ ยขน้ึ อยา่ งไรกด็ ี การไดม้ าซง่ึ ความรู้ เปน็ เรอ่ื งทต่ี อ้ งลงทนุ ทง้ั เงนิ เวลา และความพยายาม แตม่ น่ั ใจไดว้ า่ เปน็ การลงทนุ แรงงานหรอื คนทำ�งาน ที่ให้ผลตอบแทนที่คุ้มค่าเพราะจะช่วยให้เรามีนวัตกรรมความรู้ที่ทันยุค 4.0 >> Smart Workers และสามารถแข่งขันได้ในเศรษฐกิจฐานความรู้ หมน่ั เพม่ิ เตมิ ความรแู้ ละทกั ษะทจ่ี �ำ เปน็ ในยคุ ประเทศไทย 4.0 เพอ่ื ยกระดบั ตนเอง ใหเ้ ปน็ แรงงานทมี่ คี วามรู้ ความเชยี่ วชาญ และไม่สามารถแทนที่ได้ด้วยเคร่อื งจักร สมองกล หรอื คนรนุ่ ใหม่

5 IVE 5 นวัตกรรมในโลกยุคใหม่ ในยุคทีป่ ระเทศไทยกำ�ลังเดนิ หน้าสูเ่ วอร์ชนั 4.0 องคค์ วามรู้และนวตั กรรมตา่ งๆ ทว่ั โลก กถ็ ูกพัฒนาให้ล้�ำหนา้ ขน้ึ ไปเรื่อยๆ เช่นกัน โดยอาศยั ความรู้ เทคโนโลยี และความคดิ สรา้ งสรรค์ แปลกใหม่ในการตอบโจทยค์ วามต้องการและมอบคณุ ภาพชีวติ ท่ีดีขนึ้ ใหค้ นยคุ นี้ ดงั เช่น 5 นวตั กรรมเพ่ืออนาคตทเี่ ราคัดเลือกมาในฉบบั น้ี _ 22 _ Zera: Food Recycler ภาพ: www.indiegogo.com ภาพ: http://technabob.com แต่ละวันผู้คนบนโลกได้เพิ่ม จ�ำ นวนขยะใหแ้ กโ่ ลกเปน็ จ�ำ นวนมาก ภาพ: www.designboom.com Aido: Interactive FAO ระบวุ า่ โลกเรามปี รมิ าณขยะจาก Personal Home Robot อาหารเหลือทิ้ง มากถึง 1.3 พันล้าน เวบ็ ไซต์ Indiegogo เมอื่ เดอื นมกราคม ปัจจุบันหุ่นยนต์บ้านไม่ได้มีอยู่เพียง ตัน/ปี จึงเป็นแรงบันดาลใจของการ ที่ผ่านมา และวางแผนที่จะทดสอบ ในภาพยนตร์อีกต่อไป เพราะบริษัท คิดค้นเครื่องกำ�จัดขยะ ซีรา ฟู้ด ในตลาดในเดือนเมษายนที่จะถึงนี้ Ingen Dynamic ได้คิดค้น ไอโด (Aido) รีไซเคิล (Zera™ Food Recycler) ที่มี www.zera.com นวตั กรรมหนุ่ ยนตบ์ า้ นยคุ ใหมท่ เ่ี ปน็ เสมอื น ขนาดเลก็ สามารถวางในบา้ นได้ และ ผู้ช่วยส่วนตัว ท้ังช่วยเหลืองานบ้าน มีกลไกภายในถังที่จะเปลี่ยนอาหาร สอนและเล่นกับเด็ก ช่วยจัดการตาราง เหลือทิ้งในแต่ละวันให้กลายเป็นปุ๋ย เวลาประจำ�วัน เชื่อมต่อเทคโนโลยี ดว้ ยออกซเิ จน ความชน้ื และความรอ้ น ความปลอดภัยของบ้าน โต้ตอบกับ โดย Whirlpool Corporation ผู้คิดค้น มนษุ ยด์ ว้ ยระบบควบคมุ ดว้ ยเสยี ง (Voice ซรี า ฟดู้ รไี ซเคลิ ไดเ้ รมิ่ ระดมทนุ ผา่ น Controls) ไปจนถึงฉายหนังเรื่องโปรด ผ่านจอโปรเจกเตอร์แบบ HD www.aidorobot.com

ภาพ: www.electronicspeciief r.com AirMule: Drone Ambulance _ แอรม์ วิ ล์ (AirMule) คอื โปรเจกตท์ บี่ รษิ ทั Urban Aeronautics ประเทศ 23 อิสราเอล ใช้เวลาพัฒนานานถึง 15 ปี โดยน�ำเทคโนโลยียานยนต์ _ มาผนวกกับเทคโนโลยีโดรนเพ่ือให้เป็น “ยานยนต์กู้ชีพไร้คนขับ” ท่ีมีลักษณะเหมือนเฮลิคอปเตอร์และมีตัวถังเป็นโฮเวอร์คราฟท์หรือ ภาพ: www.beartai.com ยานลอยเหนอื นำ้� ส�ำหรบั ใชใ้ นพน้ื ทท่ี อ่ี นั ตรายหรอื พนื้ ทที่ เี่ ฮลคิ อปเตอร์ ไม่สามารถเข้าถึง อาทิ ช่วยเหลือคนจากไฟไหม้บนอาคารสูง Google: Google ขนส่งต�ำรวจทหารจากพื้นท่ีท่ีเข้าถึงล�ำบาก เป็นต้น โดยมีแผนจะ Translate Application วางจ�ำหน่ายภายในปี พ.ศ. 2563 หลายคนคงเคยใช้แอปพลิเคชัน http://www.urbanaero.com กเู กลิ แปลภาษา (Google Translate) ช่วยแปลความหมายจากภาษาหนึ่ง Tellspec: Food Scanner ภาพ: http://tellspec.com ไปยังอีกภาษาหนึ่งมาบ้างแล้ว ตอนนี้ อยากรู้หรือไม่ว่าอะไรอยู่ในอาหาร กูเกิลได้พัฒนาแอปพลิเคชันให้มีความ ที่เรากำ�ลังจะทาน? สำ�หรับผู้ที่ใส่ใจ สามารถมากขน้ึ ไปอกี ขน้ั โดยน�ำ เทคโนโลยี ในสุขภาพ เทลสเปค (Tellspec) เครื่อง Augmented Reality (AR) มาใช้กับฟีเจอร์ สแกนอาหารอัจฉริยะ คือ นวัตกรรม Word Lens ซึ่งช่วยให้ใช้งานได้สะดวก ทสี่ ามารถสแกนอาหารแลว้ ประมวลผล และง่ายยิ่งขึ้น เพียงส่องกล้องของ ขอ้ มลู เกย่ี วกบั อาหารนน้ั ๆ ตง้ั แตว่ ตั ถดุ บิ โทรศัพท์สมาร์ทโฟนไปยังคำ�ที่ต้องการ สารอาหาร ความปลอดภัย รวมถึง โดยไม่ต้องถ่ายรูป แอปพลิเคชันก็จะ วเิ คราะหป์ รมิ าณแคลอรี คอเลสเตอรอล แปลความหมายออกมาทันทีโดยไม่ต้อง และไขมันอิ่มตัว แล้วแสดงผลผ่าน เชื่อมต่ออินเทอร์เน็ต จึงเหมาะแก่การ แอปพลเิ คชนั บนสมารท์ โฟนในรปู แบบ เรียนรู้และการใช้ชีวิตในโลกที่มีการ กราฟและตวั เลขทเี่ ขา้ ใจงา่ ย เทลสเปค เชื่อมต่อข้อมูลข่าวสารกันตลอดเวลา มีข้อมลู อาหารมากกว่า 3,000 รายการ อย่างเช่นทุกวันนี้ และมีความแม่นยำ�ถึง 97.7% https://translate.google.com http://tellspec.com

I nside okmd เทคโนโลยีกับสมอง... กระทบแน่ แต่ไม่แยอ่ ยา่ งที่คดิ นับต้งั แต่ลืมตาตื่นจนเข้านอน ผคู้ นยคุ นใ้ี ชเ้ ครือ่ งมือทีถ่ ูกพฒั นาข้นึ บนพน้ื ฐานของ เทคโนโลยีดจิ ิทัล (Digital Technology) แทบจะตลอดเวลา ทำ�ให้ผเู้ ชยี่ วชาญดา้ นสังคมศาสตร์ และวทิ ยาศาสตรต์ ่างออกมาแสดงความคดิ เหน็ เกี่ยวกับผลกระทบของเทคโนโลยีดจิ ิทัล ตอ่ มวลมนษุ ยชาติ สงั คม และโลก _ 24 _ โดยผู้เชี่ยวชาญส่วนใหญ่มักมีทัศนคติว่าเทคโนโลยีดิจิทัล ในดา้ นอน่ื ทเ่ี ปน็ ประโยชนม์ ากกวา่ เชน่ การคดิ วเิ คราะห์ เปน็ ตน้ ส่งผลกระทบเชิงลบและก่อให้เกิดปัญหากับคนและสังคม เช่น ไม่ว่าเทคโนโลยีดิจิทัลจะส่งผลกระทบในเชิงบวกหรือลบ ปัญหาการมีปฏิสัมพันธ์ทางสังคม ปัญหาความผิดปรกติ ก็ตาม เมื่อการใช้เทคโนโลยีดิจิทัลเป็นสิ่งที่เราไม่สามารถ ทางการเจรญิ ของระบบประสาท (Autism) ปญั หาความไมม่ นั่ คง หลกี เลยี่ งไดใ้ นปจั จบุ นั และยงั มแี นวโนม้ ทคี่ อ่ นขา้ งแนช่ ดั วา่ ใน และความรนุ แรงทางอารมณจ์ ากการเลน่ เกมดจิ ทิ ลั และปญั หา อนาคตเทคโนโลยดี จิ ทิ ลั จะยงั คงอยกู่ บั เราตอ่ ไปอกี ในระยะยาว การวิเคราะห์และความจำ� เป็นต้น จนกว่าจะมีอะไรที่ดีกว่ามาทดแทน จะดีกว่าหากเราพยายาม ขณะเดียวกันมีกล่มุ นักวิชาการท่มี ีความคิดเห็นเชิงบวกว่า ท�ำ ความเขา้ ใจผลกระทบของเทคโนโลยดี จิ ทิ ลั ทมี่ ตี อ่ การพฒั นา แท้ท่จี ริงแล้วเทคโนโลยีดิจิทัลมีประโยชน์ต่อการส่งเสริมการมี สมอง และหาวิธีอยู่ร่วมกับเทคโนโลยีดิจิทัลและนำ�มาใช้ ปฏสิ มั พนั ธใ์ นรปู แบบใหมท่ ม่ี ปี ระสทิ ธภิ าพมากกวา่ เดมิ สว่ นความ ให้เกิดประโยชน์มากที่สุด ผิดปกติทางการเจริญของประสาทเกิดจากความผิดพลาดทาง กระแสการต่อต้านเทคโนโลยีดิจิทัลมีที่มาจากแนวคิด พนั ธกุ รรมและไมม่ คี วามเกย่ี วขอ้ งกบั การใชเ้ ทคโนโลยดี จิ ทิ ลั แต่ การพัฒนาสมองแบบดั้งเดิมที่เชื่อว่าสมองมีพัฒนาการแบบ อยา่ งใด นอกจากนย้ี งั ระบวุ า่ การเลน่ เกมดจิ ทิ ลั ชว่ ยพฒั นาทกั ษะ เป็นระบบอัตโนมัติ สมองพัฒนาอย่างคงที่ไปตามช่วงวัย การท�ำ งานของสมองดา้ นการท�ำ งานอยา่ งเปน็ ระบบและการแก้ สมองจดจำ�ทุกสิ่งไว้หลังเกิดการเรียนรู้ และความสามารถ ปญั หาเชงิ ยทุ ธศาสตร์ ขณะทก่ี ารไมต่ อ้ งใชส้ มองจ�ำ เรอ่ื งบางเรอ่ื ง ของสมองจะลดลงตามการเพิ่มของอายุ แต่ปัจจุบันแนวคิด เช่น เบอร์โทรศัพท์ จะช่วยเพ่มิ พ้นื ท่วี ่างให้กับสมองส�ำ หรบั ใช้ ดงั กลา่ วไดถ้ กู แทนทด่ี ว้ ยแนวคดิ ใหมด่ งั น้ี

สมอง สมอง ไม่ได้มพี ฒั นาการแบบ ถูกสร้างมาเพือ่ เส้นตรงแบบอตั โนมัติ การเรียนรู้ สมอง สมอง ไมจ่ ำ�เปน็ ตอ้ งมีระเบยี บ ปรับเปลีย่ นและพฒั นา แบบแผนหรอื ความคงท่ี ไปตามสถานการณท์ เี่ ผชิญ และวิธีการทส่ี มองถูกเลือกใช้ ในการพฒั นา ในแต่ละสถานการณ์ สมอง คุณลักษณะดังกล่าวสะท้อนให้เห็นว่าเทคโนโลยีดิจิทัล มีส่วนกระตุ้นการทำ�งานของสมองและส่งผลกระทบต่อการ สามารถปรบั และเปล่ียน เปลี่ยนแปลงโครงสร้างการทำ�งานของสมองซึ่งเป็นเสมือน โครงสรา้ งและการพัฒนาได้ ศูนย์บัญชาการหลักของร่างกายและจิตใจ จึงไม่แปลกที่ _ ตลอดเวลา โดยไมจ่ ำ�เป็นตอ้ ง พัฒนาการสมอง พฤติกรรม และความคิดของคนรุ่นนี้ 25 มีข้นั ตอนใดขัน้ ตอนหนึ่งเปน็ _ ตวั กำ�หนดวา่ สมองจะไดร้ บั จะแตกต่างจากคนรุ่นพ่อแม่อย่างเป็นรูปธรรมและเกิดขึ้น การพฒั นาหรือไม่ ในระยะเวลาอันสั้นเพียงไม่ถึงครึ่งชั่วอายุคน ชนเผ่าดิจิทัลโดยทั่วไปมีการศึกษาสูงและมีปฏิสัมพันธ์กับ เราเรยี กแนวคดิ ดงั กลา่ วนว้ี า่ การปน้ั สมอง (Brain Plasticity) เทคโนโลยีอยู่ตลอดเวลา สมองจึงมีการพัฒนารูปร่างไปตาม โดยมีข้อมูลวิจัยสนับสนุนว่า การปั้นสมองคือพัฒนาการ การใช้งาน ยิ่งเทคโนโลยีมีความหลากหลายมากเท่าใด ของสมองที่เกิดจากการเชื่อมต่อกันของเซลล์ประสาทเม่ือ โครงสร้างของสมองก็จะพัฒนาให้สามารถรับมือกับความ สมองถูกกระตุ้นให้มีการสั่งการไปในแนวเดียวกันซ�้ำไปซ้�ำมา หลากหลายต่างๆ ได้มากขึ้นเท่านั้น ชนเผ่าดิจิทัลจึงสามารถ ซงึ่ เรยี กวา่ การยงิ ประจุ (Firing) จนกอ่ ให้เกดิ ความวอ่ งไวในการ ยอมรับและมีมุมมองเชิงบวกต่อการใช้เทคโนโลยีดิจิทัลใน ตอบสนองถงึ ระดบั การท�ำงานเชอ่ื มต่อ (Wiring) แบบอตั โนมตั ิ ชีวิตประจำ�วัน พวกเขาเคยชินกับการมีเครื่องมือสื่อสารแบบ กระบวนการปั้นสมองน้ีคือสิ่งที่สร้างความแตกต่างระหว่าง ดิจิทัลติดตัวอยู่ตลอดเวลา และมองว่าการใช้งานเครื่องมือ การท�ำงานของสมองคนรุ่นเก่าและคนรุ่นใหม่ท่ีเรียกตัวเองว่า เหล่านั้นในทุกกิจกรรมถือเป็นเรื่องปกติ ดังนั้นความคิดที่ว่า ชนเผ่าดจิ ทิ ลั (Digital Natives) ชนเผ่าดิจิทัลหมกมุ่นอยู่กับเทคโนโลยี ขาดทักษะด้านอารมณ์ พฒั นาการสมองของชนเผา่ ดจิ ทิ ลั เกดิ จากการปนั้ สมองผา่ น และไม่สามารถมีปฏิสัมพันธ์กับผู้อ่ืน จึงเป็นความคิดท่ี การกระตุ้นในรูปแบบที่แตกต่างกันไป สมองมีการปรับเปลี่ยน ไม่เป็นธรรมและไม่เท่าทันการเปลี่ยนแปลง การทำ�งานอย่างหลากหลายและต่อเนื่องตามหลักการเรียนรู้ แบบตลอดชีวิต (Life-Long Learning) สมองไม่ได้พัฒนาตัวเอง ในยุคท่ีประเทศไทยกำ�ลังก้าวสู่ Thailand 4.0 โดยอตั โนมตั หิ รอื โดยพลการ แตพ่ ฒั นาการสมองทดี่ มี กั เกดิ จาก สังคมจึงไม่ควรต่ืนกลัวเทคโนโลยีดิจิทัลจนเกินกว่าเหตุ การกระตนุ้ หรอื การกระชากความสนใจทมี่ คี วามรนุ แรงในระดบั เพราะน่ีเป็นเพียงปรากฏการณ์การเปล่ียนแปลงทาง หนงึ่ เปน็ องคป์ ระกอบส�ำ คญั ซงึ่ เทคโนโลยดี จิ ทิ ลั มที งั้ แรงดงึ ดดู เทคโนโลยีคร้ังใหญ่อีกครั้งหน่ึงท่ีมนุษยชาติต้องเผชิญ และแรงกระชากความสนใจดังกล่าวอย่างเต็มเปี่ยม เราจงึ ควรเรยี นรทู้ จี่ ะยอมรบั และน�ำ มาใชใ้ หเ้ กดิ ประโยชน์ นอกจากน้ี พบว่าชนเผ่าดิจิทัลซ่ึงใช้ชีวิตใกล้ชิดกับ อย่างกว้างขวางเช่นเดียวกับท่ีเคยยอมรับกระแสไฟฟ้า เทคโนโลยดี จิ ทิ ลั มรี ปู แบบการท�ำ งานและการเรยี นรทู้ ไี่ มจ่ �ำ เปน็ และเคร่อื งจกั รกลเข้ามาเป็นสว่ นหน่งึ ของชีวติ ตอ้ งเกดิ ขน้ึ จากกระบวนการทเ่ี รยี งล�ำ ดบั เปน็ ขน้ั ตอนแบบในอดตี

W HAT’S GOING ON ASIAN FESTIVAL OF CHILDREN’S CONTENT 2017 (AFCC) 17-21 MAY 17 - 21 พฤษภาคม 2560 2017 ณ หอสมดุ แห่งชาติ ประเทศสิงคโปร์ _ เทศกาลหนังสือสำ�หรับเด็กที่จัดขึ้นเป็นประจำ�ทุกปี 26 โดยมีสภาพัฒนาหนังสือแห่งชาติสิงคโปร์ (National Book _ Development Council of Singapore: NBDCS) เป็นเจ้าภาพ เพื่อสนับสนุนการสร้างสรรค์เนื้อหาสำ�หรับเด็กที่เกี่ยวกับ ประเทศในเอเชีย โดยปีนี้เน้นที่เนื้อหาเกี่ยวกับประเทศ อนิ โดนเี ซยี เปน็ หลกั ส�ำ หรบั กจิ กรรมอน่ื ๆ ในงานประกอบดว้ ย การประชุม การเสวนา การประกวดและจัดแสดงผลงาน ภาพประกอบสำ�หรับเด็ก รวมถึงเวิร์กช็อปโดยวิทยากร ชื่อดังจากทั่วโลก อาทิ James Mayhew นักเขียนและ นักวาดภาพประกอบชาวอังกฤษ Orit Bergman นักเขียน นิทานเด็กชื่อดังจากอิสราเอล และ Dr.Murti Bunanta นักเขียนและประธานคณะกรรมการนานาชาติด้าน หนังสือเด็กและเยาวชน (IBBY) ประจำ�ประเทศอินโดนีเซีย https://afcc.com.sg 22-24 GOING GLOBAL 2017 MAY 2017 22 - 24 พฤษภาคม 2560 ณ กรงุ ลอนดอน สหราชอาณาจกั ร เวทีเสวนาผู้นำ�ด้านการศึกษาที่ใหญ่ที่สุดในโลก จัดโดย บริติช เคานซิล (British Council) สหราช อาณาจักร โดยปีนี้เป็นการแลกเปลี่ยนในธีม “เมืองโลก: ขับเคลื่อนการเปลี่ยนแปลง สู่ศักยภาพ ไร้รอยต่อ” (Global Cities: Connecting Talent, Driving Change) ซึ่งมุ่งชี้ให้เห็นโอกาสและความท้าทายของ การศึกษาระดับอุดมศึกษาในยุคที่ชุมชนเมืองเป็น ตัวขับเคลื่อนเศรษฐกิจและสังคม พร้อมทั้งเฟ้นหา ทางออกร่วมกันในประเด็นต่างๆ อาทิ ใครคือผู้ได้รับ ประโยชนแ์ ละผเู้ สยี ประโยชนจ์ ากการเตบิ โตของชมุ ชน เมอื ง ความรว่ มมอื ในระดบั นานาชาติเพื่อสนับสนนุ ให้ เมอื งตา่ งๆ เขา้ ถงึ ความรชู้ น้ั ยอดของโลก รวมถงึ บทบาท ของสถาบันการศึกษาในการสร้างทักษะและศักยภาพ ในระดบั ชมุ ชน ประเทศ และนานาชาติ โดยใชศ้ ษิ ยเ์ กา่ เป็นตัวกลางขับเคลื่อนความสำ�เร็จ เป็นต้น www.britishcouncil.org

S PECIAL FEATURE STEM Education การเรียนรู้ในศตวรรษท่ี 21 _ องคค์ วามรแู้ ละความช�ำ นาญดา้ น STEM (Science, Technology, 27 Engineer และ Mathematics) มคี วามส�ำ คญั เพม่ิ มากขน้ึ เรอ่ื ยๆ _ ในศตวรรษท่ี 21 ในฐานะเครอ่ื งมอื ยกระดบั เศรษฐกจิ และสงั คม ของประเทศ ซง่ึ สว่ นหนง่ึ เปน็ ผลจากการแขง่ ขนั ทางดา้ นเศรษฐกจิ เรียนรู้ที่เน้นการปฏิบัติจริง โดยมีโจทย์และเป้าหมายที่ชัดเจน ทต่ี อ้ งอาศยั การสรา้ งสรรคน์ วตั กรรมเพอ่ื สรา้ งความแตกตา่ งและ เพื่อฝึกให้เด็กรู้จักการคิดวิเคราะห์และสังเคราะห์ การคิดเพื่อ ตอบสนองความตอ้ งการของผบู้ รโิ ภคทด่ี กี วา่ คแู่ ขง่ ซง่ึ จะน�ำ ไปสู่ แกไ้ ขปญั หาหรอื พฒั นา การคดิ สรา้ งสรรคน์ วตั กรรม และการคดิ การสร้างมูลค่าเพ่ิมท้ังจากความพอใจท่ีจะจ่ายเพ่ิมข้ึนของ นอกกรอบเพื่อหาคำ�ตอบและทางเลือกที่แตกต่างหลากหลาย ผบู้ รโิ ภค และจากการเพม่ิ ผลติ ภาพในการผลติ สนิ คา้ และบรกิ าร STEM Education จึงเป็นแนวทางการเรียนรู้ของคน ในการคดิ คน้ และสรา้ งสรรคน์ วตั กรรมสมยั ใหมจ่ ะตอ้ งอาศยั ยคุ ใหมท่ เี่ นน้ การคดิ วเิ คราะหแ์ ละใชค้ วามคดิ สรา้ งสรรคใ์ นการ การนำ�องค์ความรู้และทักษะหลายๆ ด้านมาใช้ประกอบกัน ค้นหาคำ�ตอบ เป็นการพัฒนาความรู้และทักษะจากการลงมือ ไม่ว่าจะเป็นความรู้และทักษะในด้านวิทยาศาสตร์ที่ใช้อธิบาย ปฏบิ ตั จิ รงิ สง่ ผลใหเ้ ดก็ เกดิ ความเขา้ ใจอยา่ งถอ่ งแท้ ชว่ ยใหเ้ ดก็ สงิ่ ตา่ งๆ ทเี่ กดิ ขนึ้ รอบตวั ความรคู้ วามเขา้ ใจในเทคโนโลยตี า่ งๆ สามารถค้นพบความชอบและตัวตนของตนเอง เป็นการเรียนรู้ ที่ถูกคิดค้นขึ้นเพื่อตอบโจทย์และแก้ไขปัญหาของมนุษย์ ทสี่ รา้ งแรงบนั ดาลใจใหก้ บั เดก็ ในการทจี่ ะพฒั นาตอ่ ยอดตอ่ ไป ความรู้และความสามารถด้านคณิตศาสตร์ในการคิดวิเคราะห์ การเรียนรู้แบบ STEM Education มิได้จำ�กัดอยู่แค่เพียงใน ที่ถือเป็นส่วนประกอบสำ�คัญในทุกศาสตร์ รวมถึงความรู้ โรงเรียนเท่านั้น แต่ยังสามารถนำ�ไปใช้จัดกิจกรรมการเรียนรู้ ความช�ำ นาญดา้ นวศิ วกรรมในการน�ำ ความรดู้ า้ นวทิ ยาศาสตร์ ให้กับเด็กได้ในทุกๆ ที่ ไม่ว่าจะเป็นที่บ้านและในสังคม เพราะ เทคโนโลยี และคณิตศาสตร์ มาประกอบกันเพื่อสร้างสรรค์ การด�ำ เนนิ ชวี ติ ของเดก็ กค็ อื การเรยี นรทู้ ต่ี อ้ งอาศยั การบรู ณาการ ผลงานและนวัตกรรม ความรแู้ ละทกั ษะตา่ งๆ ในทกุ ดา้ น เพอ่ื สนบั สนนุ การตดั สนิ ใจและ การเรียนรู้ที่เรียกว่า STEM Education จึงมีความสำ�คัญ ส่งเสริมให้เด็กลงมือทำ�จริง ในฐานะแนวทางการเรียนรู้ที่อาศัยการบูรณาการความรู้ใน 4 ศาสตร์เข้าด้วยกัน ผนวกกับการนำ�ทักษะการคิดสร้างสรรค์ และการออกแบบเข้ามาประกอบการเรียนรู้ ผ่านกระบวนการ

กลบั มาอกี ครัง้ กับมหกรรมสนกุ คิด โดย คณะกรรมการบรู ณาการดา้ นพิพธิ ภณั ฑ์ และแหล่งเรยี นรู้ เพอ่ื รว่ มสง่ เสรมิ การเรยี นรขู้ องเดก็ และเยาวชน สง่ เสรมิ การทอ่ งเทย่ี ว และส่งเสริมให้คนไทยมจี ติ สำ�นกึ ร้รู กั สามคั คี มคี วามเปน็ นำ้ �หนึ่งใจเดยี วกนั จากการเรียนรปู้ ระวัติศาสตรแ์ ละความเปน็ มาของชาตไิ ทย “ติดปีกความรู้สู่นอกห้องเรียน ปีท่ี 2” กลับมาอีกคร้ังพร้อมกับ 61 กิจกรรมการเรยี นรู้นอกหอ้ งเรียนในรปู แบบ STEM Education + ทกั ษะทจ่ี ำ�เป็นในศตวรรษท่ี 21 ควบค่กู ับการเรียนรู้ด้านศลิ ปวฒั นธรรม ธรรมชาติ และสิง่ แวดล้อม จาก 17 หน่วยงานของ สำ�นักนายกรัฐมนตรี กระทรวงกลาโหม กระทรวงทรพั ยากรธรรมชาตแิ ละสงิ่ แวดลอ้ ม กระทรวง วฒั นธรรม กระทรวงวทิ ยาศาสตรแ์ ละเทคโนโลยี กระทรวงศกึ ษาธกิ าร และ กรุงเทพมหานคร อาทิ การสาธิตเครื่องบินบังคับวิทยุ What am I? สวนพฤกษศาสตร์ ขบวนการเขาดิน Zoo on the go รถพิพิธภัณฑ์สัญจร การประดิษฐ์ภาพสามมิติ POP-UP Science Dome “ดาราศาสตร์” Lab IT ตอน “หุ่นยนต์ขนของ (Relay Robot) After School Science @ศูนย์วิทย์ พิพิธภัณฑ์เด็กกรุงเทพมหานคร Bot Camp รายละเอียดเพ่มิ เตมิ ท่ี www.okmd.or.th/museandlearn2u และ www.facebook.com/MuseAndLearn2U