แผนที่ 9 อิทธิพลของคริสต์ ยุโรปสมัยกลาง

หน่วยการเรียนรู้ท่ี 4 แบ่งเป็ น 4 เรื่อง อทิ ธิพลของ คริสต์ศาสนา อารยธรรม ในยโุ รปสมยั กลาง สมยั กลาง พฒั นาการ ของยโุ รปสมยั กลาง เหตุการณ์สาคญั การเมอื ง เศรษฐกจิ ในยุโรปสมยั กลาง และสังคมของ ยุโรปสมยั กลาง 374

ประวตั ศิ าสตร์สากล ม. 4–6 หน่วยการเรียนรู้ท่ี 4 พฒั นาการของยุโรปสมยั กลาง แผนการจดั การเรียนรู้ท่ี 9 อทิ ธิพลของคริสต์ศาสนา ในยโุ รปสมยั กลาง เวลา 2 ชั่วโมง 375

จกั รวรรดโิ รมนั พยายามสร้างความเข้มแขง็ ให้จกั รวรรดโิ รมนั ด้วย การแบง่ จกั รวรรดิออกเป็น 2 ภาค คอื โรมนั ตะวันตก มีเมือง หลวงอย่ทู ่กี รุงโรม และโรมันตะวันออก เมืองหลวงอยู่ท่กี รุง คอนสแตนตโิ นเปิ ล แตจ่ กั รวรรดโิ รมนั ตะวนั ตกก็ถกู รุกรานจาก ชนเผ่ากอธ หรือชนเผ่าเยอรมนั จนกระทง่ั ในปี ค.ศ.476 จกั รพรรดิ องค์สดุ ท้าย (โรมิวรุส ออกุสตุส) ของจกั รวรรดโิ รมนั ตะวนั ตกก็ ถกู ปลดจากฐานะกษัตริย์ สว่ นจกั รวรรดโิ รมนั ตะวันออก (กรุงคอนสแตนตโิ นเปิ ล) หรือจกั รวรรดไิ บแซนไทน์ ยงั ดารงสืบตอ่ มาอีกเกือบ 1,000 ปี จนกระทง่ั ลม่ สลายในปี ค.ศ.1453 376

อทิ ธพิ ลของคริสต์ศาสนาในยุโรปสมัยกลาง คริสต์ศาสนากาเนิดขนึ ้ ในชว่ งต้นสมยั จกั รวรรดิโรมนั ศาสดา คือ พระเยซูคริสต์ หลงั จากนนั้ ประมาณ 300 ปี คริสต์ศาสนากลายเป็ นศาสนา ต้องห้ามของจกั รวรรดโิ รมนั และถกู ปราบปรามอยา่ งรุนแรง จนกระทง่ั ในชว่ งคริสต์ศตวรรษท่ี 4 จักรพรรดคิ อนสแตนตนิ ท่ี 1 (Constantine I ค.ศ. 306-307) ทรงนบั ถือคริสต์ศาสนา และทรงประกาศพระ ราชกฤษฎีกาแห่งกรุงมลิ าน (ค.ศ.313) ทรงให้อิสรภาพในการนบั ถือศาสนา แก่ประชาชน

1. อทิ ธิพลของคริสต์ศาสนาในยโุ รปสมยั กลาง คริสต์ศาสนา กำเนิดข้ึนในช่วงตน้ สมยั จกั รวรรดิโรมนั ศำสดำ คือ พระเยซูคริสต์ พระเจำ้ สูงสุด คือ พระยะโฮวำห์ ใน ค.ศ. 394 จกั รพรรดิทีโอโดซิอสั ท่ี 1 (Theodosius I ค.ศ. 379–395) ไดป้ ระกำศให้ คริสตศ์ ำสนำเป็นศำสนำประจำจกั รวรรดิโรมนั ทำใหค้ ริสตศ์ ำสนำขยำยตวั และมีผนู้ บั ถือมำกข้ึน 378

เมื่อจกั รวรรดิโรมนั เสื่อมลง สถำบนั คริสตศ์ ำสนำมีควำมเขม้ แขง็ ข้ึน ในขณะเดียวกนั ยโุ รปมีแต่ควำมปั่นป่ วน ศำสนำจึงเขำ้ มำมีบทบำทเป็นผู้นาทาง จิตวญิ ญาณของชำวยโุ รป และสำมำรถ มีอิทธิพลครอบงำยโุ รปสมยั กลำง ท้งั ด้านสังคม การเมือง และเศรษฐกจิ 379

พธิ กี รรมสำคญั ในศำสนำครสิ ต์

1. พธิ ีบพั ตศิ มาหรือศลี ล้างบาป เป็ นพิธีแรกท่ีคริสตชนต้องรับ โดย บาทหลวงจะใช้นา้ ศกั ดสิ์ ทิ ธิ์เทลงบนศรี ษะพร้อมเจิมนา้ มนั คริสมาที่ หน้าผาก

2. พธิ ีมหาสนิทศกั ดสิ์ ทิ ธิ์หรือศลี มหาสนิท เป็ นพธิ ีกรรมรบั ศีลโดยรับขนมปัง และเหล้าอง่นุ มารับประทาน โดยความเช่ือวา่ พระกายและพระโลหิตของ พระเยซู

3. ศลี อภยั บาป เป็ นการสารภาพบาปกบั พระเจ้าโดยผา่ นบาทหลวง บาทหลวงจะเป็ นผ้ตู กั เตือนสง่ั สอนไมใ่ ห้ทาบาปนนั้ อีก และทาการอภยั บาปให้ในนามพระเจ้า

4. ศีลกาลงั เป็ นพธิ ีรับศีลโดยการเจิมหน้าผาก เพือ่ ยนื ยนั ความเชื่อวา่ จะ นบั ถือศาสนาคริสต์ตลอดไปและได้รับพระพรของพระจิต ทาให้เข้มแข็งใน ความเช่ือมากขนึ ้

5. ศลี สมรส เป็ นพธิ ีประกอบการแตง่ งาน โดยบาทหลวงเป็นพยาน เป็นการ แสดงความสมั พนั ธ์วา่ จะรักกนั จนกวา่ ชีวิตจะหาไม่

6. ศลี อนกุ รม เป็นพธิ ีสาหรับการบวชเป็นนกั บวช ได้แก่ มขุ นายก บาทหลวง และพนั ธบริกร

7. ศลี เจิมคนไข้ เป็ นพิธีเจิมคนไข้โดยบาทหลวงจะเจิมนา้ มนั ลงบนหน้าผาก และมือทงั้ สองข้างของผ้ปู ่ วย ให้ระลกึ วา่ พระเจ้าจะอยกู่ บั ตนและให้พลงั บรรเทาอาการเจบ็ ป่ วย

1.1 บทบาททางสังคม • คริสตศ์ ำสนำเจริญสูงสุดในยโุ รปช่วงคริสตศ์ ตวรรษที่ 12 และ 13 • คริสตจักรสร้ำงควำมเป็ นเอกภำพของคริสต์ศำสนิกชน และสร้ำงควำมสัมพันธ์กับอำณำจักรทำงโลก เช่น การสถาปนาจักรพรรดิโรมันสมัยกลาง ทรงสวมมงกุฎให้ จักรพรรดิชาร์ เลอมาญ ทำให้เกิดควำมชอบธรรมทำง กำรเมืองใหก้ บั ศำสนจกั รในสมยั กลำง กำรแต่งกำยของนกั บวชในยคุ กลำง คริสตจกั รเขำ้ มำมีบทบำทต่อชีวิตของชำวยโุ รปต้งั แต่เกิดจนเสียชีวิต เป็ นสถำบนั ที่มี อำนำจสูงสุด ผูกขำดในกำรตีควำมพระธรรมและนำมนุษยใ์ ห้หลุดพน้ ทำงวิญญำณ และมนุษยต์ อ้ งปฏิบตั ิตำมคำสอนอยำ่ งเคร่งครัด เพื่อให้พบควำมสงบสุขในโลกของ พระเจำ้ 388

1.1 บทบาททางสังคม • ชำวยโุ รปในสมยั กลำงมีควำมเชื่อฝังแน่นอยกู่ บั ควำมเชื่อทำงศำสนำและปฏิบตั ิตำม คำสอนอยำ่ งเคร่งครัด • ถำ้ ผใู้ ดหรือชนกลุ่มใดมีควำมเห็นขดั แยง้ กบั ศำสนจกั รจะตอ้ งถกู ศำสนจกั รไตส่ วน และลงโทษ เช่น กำรไลอ่ อกจำกศำสนำ กำรตดั ขำดจำกศำสนำท้งั ชุมชน หรือบพั พำชนียกรรม (interdiction) (excommunication) ผู้ต้องโทษห้ำมเข้ำร่ วมกิจกรรมหรื อ เป็ นกำรลงโทษประชำชนท้ังดินแดน พิธีกรรมใด ๆ ทำงศำสนำ ทำให้วิญญำณ โบสถใ์ นดินแดนน้นั จะปิ ด ไม่ประกอบ ไม่ได้หลุดพ้น รวมท้ังห้ำมติดต่อกับ พิธี กรรมใด ๆ ท้ังสิ้ น เท่ำกับทำให้ ศำสนิกชนอ่ืน ๆ ดว้ ย ประชำชนในดินแดนน้ันขำดกำรติดต่อ กบั พระเจำ้ และไม่ไดห้ ลุดพน้ 389

1.2 บทบาททางการเมอื ง ระบบกษตั ริย์ • ศำสนจกั รอำ้ งอำนำจเหนือกษตั ริยแ์ ละขนุ นำงในฐำนะของผู้ ระบบฟิ วดลั สถำปนำกษตั ริย์ • กำรอำ้ งอำนำจของสนั ตะปำปำนำไปสู่กำรต่อสูท้ ำงกำรเมือง ระหวำ่ งศำสนจกั รกบั จกั รพรรดิเยอรมนั ในสมยั กลำง • ศำสนจกั รไดเ้ ขำ้ มำมีบทบำทในกำรยตุ ิสงครำมกำรแยง่ ชิง ที่ดินระหวำ่ งเจำ้ ของที่ดินต่ำง ๆ • ศำสนจกั รมีท่ีดินจำนวนมำกทำใหศ้ ำสนจกั รตอ้ งไปเก่ียวขอ้ ง กบั เจำ้ ของที่ดิน ระบบศาล • ศำสนจกั รไดจ้ ดั ระบบพิจำรณำคดีของศำล จึงอำ้ งสิทธิที่จะ พิจำรณำคดีท้งั ทำงโลกและทำงศำสนำ 390

1.3 บทบาททางเศรษฐกจิ รายได้ของศาสนจักรเกดิ จาก การเกบ็ ภาษีโดยตรงจากประชาชน ภำษี tithe เกบ็ ร้อยละ 10 จำกรำยไดท้ ้งั หมดของประชำชน รายได้ทางอนื่ ๆ เช่น • เงินบำรุงศำสนำ • เงินและที่ดินท่ีมีผบู้ ริจำค • รำยไดจ้ ำกกำรประกอบพธิ ีกรรม 391

1.3 บทบาททางเศรษฐกจิ ปัจจยั สำคญั อีกประกำรหน่ึงที่ทำใหศ้ ำสนจกั รมีอำนำจในสมยั กลำง ไดแ้ ก่ • กำรจดั กำรอำนำจแบบรวมศูนย์ท่ีมีประสิทธิภำพของศำสนจกั ร ประมุขสูงสุด สนั ตะปำปำ (Pope) ท่ีปรึกษำ คำร์ดินลั (cardinal) • กำรจดั กำรอำนำจส่วนภมู ิภำค ปกครองโดยอำร์ชบิชอป (archbishop) มณฑล ปกครองโดยบิชอป (bishop) มีบำทหลวง (priests) เป็นผดู้ ูแล ระดบั แขวง ระดบั วดั หรือโบสถ์ 392

สรุปความรู้ • เม่ือจกั รวรรดิโรมนั เสื่อมลงสถำบนั คริสต์ศำสนำกลบั มี ควำมแข็งแกร่งมำกข้ึน และเม่ือจักรวรรดิล่มสลำยไป ดินแดนยุโรปมีแต่ควำมปั่นป่ วน ทำให้คริสตศ์ ำสนำเขำ้ มำ มีบทบำทมำกมำยหลำยด้ำน ที่สำคัญได้แก่ บทบำท ทำงสังคม บทบำททำงกำรเมือง และบทบำททำงเศรษฐกิจ 393