Investigation and Reduction of Formalin Contamination in Fruits from the Markets in Saysettha District of Vientiane Capital

ການກວດສອບປະລມິ ານການປນົ ເປື້ອນ ແລະ ວທິ ກີ ານ ຫຼດຜອ່ ນທາດຟຣໍ ມ໌ າລນິ ໃນໝາກໄມຈ້ າກຕະຫາຼ ດໃນ ຂອບເຂດເມອື ງໄຊເສດຖາ ນະຄອນຫຼວງວຽງຈນັ Investigation and Reduction of Formalin Contamination in Fruits from the Markets in Saysettha District of Vientiane Capital ວທິ ະຍານພິ ນົ ປະລນິ ຍາໂທວທິ ະຍາສາດ ສາຂາ ຊວີ ະວທິ ະຍາ ຊ່ ື ແລະ ນາມສະກນຸ ນກັ ສກຶ ສາ: ນາງ ສນິ ສະໄໝ ຄາໍ ສີ ຊ່ ື ແລະ ນາມສະກນຸ ອາຈານທ່ ີປຶກສາ: ຮສ ມະນຈີ ນັ ໄຊຍະວງົ ສກົ ສກຶ ສາ 2019-2020



ຄາໍ ຈາລຶກບນຸ ຄນຸ ຂາ້ ພະເຈ້ົາ ນາງ ສິນສະໄໝ ຄາໍ ສີ ຂໍສະແດງຄວາມຂອບໃຈ ແລະ ຮບູ້ ຸນຄຸນຢ່າງສູງມາຍງັ ຮສ. ມະນຈີ ນັ ໄຊຍະວງົ ອາຈານທ່ ີປຶກສາ ທ່ ີໄດໃ້ ຫຄ້ າໍ ປຶກສາ, ຄາໍ ແນະນາໍ ແລະ ໃຫກ້ ານຊວ່ ຍເຫຼືອ ເປັນຢາ່ ງດໃີ ນການແກໄ້ ຂຂຜໍ້ ິດພາດຕາ່ ງໆ ຕງັ້ ແຕເ່ ລ່ ີມຕນ້ົ ຈນົ ສາໍ ເລັດສມົ ບນູ ທກຸ ຢາ່ ງ. ຂຂໍ ອບໃຈມາຍງັ ປທ. ຈນັ ສມົ ແກວ້ ອດຸ ອນ ຜຊູ່ ວ່ ຍອາຈານທ່ ີປຶກສາ ທ່ ີໃຫຄ້ ํາປຶກສາ ແລະ ຄํາ ແນະນາໍ ໃນການປບັ ປງຸ ບດົ ຂອງຂາ້ ພະເຈາ້ົ ຈນົ ສາໍ ເລັດສມົ ບນູ . ຂສໍ ະແດງຄາໍ ຂອບໃຈມາຍງັ ປະທານ, ຮອງປະທານ, ຄະນະກາໍ ມະການທກຸ ໆທາ່ ນທ່ ີໃຫຄ້ າໍ ຄດິ ເຫັນ ແລະ ຄາໍ ແນະນາໍ ໃນການປບັ ປງຸ ເພ່ ອື ເຮດັ ໃຫບ້ ດົ ວທິ ະຍານພິ ນົ ຂອງຂາ້ ພະເຈາົ້ ສມົ ບນູ ຍ່ ງິ ຂນຶ້ . ຂໍສະແດງຄວາມຮບູ້ ນຸ ຄນຸ ມາຍງັ ຫວົ ໜາ້ ພາກວຊິ າ ແລະ ອາຈານທກຸ ໆທາ່ ນ ໃນພາກວຊິ າຊວີ ະ ວທິ ະຍາ, ຄະນະວິທະຍາສາດທາໍ ມະຊາດ, ມະຫາວທິ ະຍາໄລແຫງ່ ຊາດລາວ ທ່ ີໄດສ້ ດິ ສອນໃຫຄ້ ວາມຮ,ູ້ ຄາໍ ແນະນາໍ ແລະ ອາໍ ນວຍຄວາມສະດວກຕະຫຼອດໄລຍະເວລາຂອງການສກຶ ສາໃນມະຫາວທິ ະຍາໄລ ແຫງ່ ນ.້ີ ຂໍສະແດງຄວາມຂອບໃຈ ແລະ ຮບູ້ ນຸ ຄນຸ ມາຍງັ ພ່ ໍ, ແມ,່ ຍາດພ່ ນີ ອ້ ງ ແລະ ໝເູ່ ພ່ ອື ນທກຸ ຄນົ ທ່ ີຄອຍ ໃຫກ້ າໍ ລງັ ໃຈ, ໃຫກ້ ານສະໜບັ ສະໜນູ ໃນການສກຶ ສາຮາ່ ໍ ຮຽນຕະຫຼອດມາ ຈນົ ເຮດັ ໃຫຂ້ າ້ ພະເຈາ້ົ ປະສບົ ຜນົ ສາໍ ເລັດໃນການສກຶ ສາຄງັ້ ນ.້ີ i

ບດົ ຄດັ ຫຍໍ້ ການກວດສອບປະລິມານການປນົ ເປື້ອນ ແລະ ການຫຼດຜອ່ ນ ຟໍຣມ໌ າລິນໃນໝາກໄມ ້ ໃນຂອບ ເຂດຕວົ ເມອື ງໄຊເສດຖາ ແຂວງນະຄອນຫຼວງວຽງຈນັ ໄດເ້ ລ່ ີມສກຶ ສາແຕເ່ ດອື ນ ພຶດສະພາ ປີ 2019 ຫາ ເດອື ນ ສງິ ຫາ ປີ 2019. ຕວົ ຢ່າງທ່ ີນາໍ ມາສຶກສາທງັ ໝດົ ມຈີ າໍ ນວນ 14 ປະເພດ ໄດແ້ ກ:່ ໝາກ ແອບເປິລ, ໝາກແອບເປິລແດງ, ໝາກແອບເປິລຂຽວ, ໝາກມງັ ກອນ, ໝາກສາລ,ີ້ ໝາກອະງນ່ ແດງ, ໝາກອະງນ່ ຂຽວ, ໝາກເງາະ, ໝາກມງັ ຄດຸ , ໝາກມວ່ ງ, ໝາກກຽ້ ງ, ໝາກແຕງໂມ, ແຄນຕາລບຸ ແລະ ໝາກສດີ າ ທ່ ີສມຸ່ ເກບັ ມາຈາກຈາກ 5 ຕະຫຼາດໃນນະຄອນຫຼວງວຽງຈນັ ແລະ ຮາ້ ນຂາຍໝາກໄມ ້ 1 ແຫ່ງ. ການສຶກສາແມນ່ ນາໍ ໃຊຊ້ ຸດກວດສອບ (Test Kit) ແລະ ໃຊເ້ ຄ່ ືອງ Spectrophotometer ທ່ ີ ຄວາມຍາວຄນ້ື 516 nm. ຜນົ ການສກຶ ສາ ພບົ ຕວົ ຢາ່ ງທ່ ີປນົ ເປ້ືອນຟໍຣມ໌ າລິນ ທງັ 14 ປະເພດ ໃນ 65 ຕວົ ຢ່າງ ເຊ່ ິງພບົ ຫຼາຍເປັນອນັ ດບັ ໜ່ ຶງຈາກຕວົ ຢ່າງທ່ ີນາໍ ມາສຶກສາ ແຕ່ບ່ ໍເກີນເກນມາດຕະຖານທ່ ີ WHO ໄດກ້ າໍ ນດົ ໄວ້ (12 mg/kg) ໄດແ້ ກ:່ ໝາກອະງນ່ ແດງ ແລະ ໝາກມງັ ຄດຸ ໂດຍມຄີ າ່ ເທ່ ົາກບັ 10.68 mg/kg ແລະ 10.23 mg/kg. ຕວົ ຢາ່ ງທ່ ີພບົ ປະລມິ ານການປນົ ເປ້ຶອນຂອງຟໍຣມ໌ າລນິ ເປນັ ອນັ ດບັ ສອງໄດແ້ ກ:່ ໝາກແຕງໂມ (9.25 mg/kg, ໝາກອະງນ່ ຂຽວ 8.23 mg/kg, ໝາກແອບເປິລແດງ 8.30 mg/kg, ໝາກແອບເປິລ 8.05 mg/kg, ໝາກແອບເປິລຂຽວ 8.03 mg/kg ແລະ ໝາກມງັ ກອນ 7.93 mg/kg. ກມຸ່ ຕວົ ຢ່າງທ່ ີພບົ ການປນົ ເປື້ອນຂອງຟໍຣມ໌ າລິນ ເປັນອນັ ດບັ ທີ 3 ໄດແ້ ກ:່ ໝາກສາລ້ີ ແລະ ໝາກເງາະ ເຊ່ ງິ ມຄີ າ່ ເທ່ ົາກບັ 6.85 mg/kg 6.61 mg/kg ຕາມລາໍ ດບັ . ວທິ ີການຫຼດຜອ່ ນການປນົ ເປ້ືອນ ຂອງຟໍມາລິນໃນໝາກໄມ ້ ທ່ ີໄດຮ້ ບັ ຜນົ ດທີ ີສດຸ ໄດແ້ ກ:່ ການແຊໃ່ ນທາດລະລາຍນາໍ້ ສມ້ົ ສາຍຊູ (Acetic acid) 5% ເປັນເວລາ 15 ນາທີ ສາມາດຫຼດຜອ່ ນປະລິມານຟໍຣມ໌ າລິນ ໄດເ້ ຖງິ 69.63-87.21%, ຮອງ ລງົ ມາແມນ່ ການແຊໃ່ ນທາດລະລາຍເບກກງ້ິ ໂຊດາ (Sodium bicarbonate) 5% ເປັນເວລາ 15 ນາທີ ສາມາດຫຼດຜອ່ ນການປນົ ເປ້ືອນຂອງຟໍຣມ໌ າລນິ ໄດ້ 58.81 - 71.37% ແລະ ການແຊໃ່ ນທາດລະລາຍ ເກອື (Sodium chloride) 5% ສາມາດຫຼດຜອ່ ນໄດ້ 43.52 - 63.50%. ສວ່ ນການການລາ້ ງດວ້ ຍນາໍ້ ໄຫຼ ສາມາດຫຼດຜອ່ ນການປນົ ເປື້ອນຂອງຟໍຣມ໌ າລນິ ໄດພ້ ຽງແຕ່ 55.19%, ເທ່ ົານນັ້ . ຄວາມສາໍ ຄນັ : ການປນົ ເປື້ອນ, ຟໍຣມ໌ າລິນ, ໝາກໄມ.້ ii

Abstract This study is concerned with the investigation of formalin contamination and methods for the reduction of formalin in fruits Collected from the Markets in Xaysettha District of Vientiane Capital. The research was conducted from May 2019 to August 2019. There are 14 fruits types used in this study such as Apple, Red apple, Green apple, Dragon fruit, Pear, Red grape, Green grape, Rambutan, Mangosteen, Mango, Orange, Watermelon, Cantaloupe, and Guava. The samples were collected from five markets and one fruit shop. The formalin contamination in fruits were used a Test Kit of formalin contamination in Food and Spectrophotometer with a wavelength of 516 nm. The results showed that formalin contamination was present in 14 types and 65 samples, the first group of contaminated by with formalin but not exceeding the standard set by WHO (12 mg/kg) such as Red grape 10.68 mg/kg and Mangosteen 10.23 mg/kg. The second group of contaminated by with formalin were Watermelon (9.25 mg/kg), Red apple (8.30 mg/kg), Green grape (8.23 mg/kg), Apple (8.05 mg/kg) and green apple (8.03 mg/kg). The third group of contaminated with formalin were Dragon fruit (7.93 mg/kg), Pear (6.85 mg/kg) and Rambutan (6.61 mg/kg). The best methods for reducing of formalin contamination in the samples were immersed in the acetic acid solution 5% for 15 minutees and could reduce amount of formalin up to 69.63-87.21%, the sodium bicarbonate solution 5% for 15 minutees could reduce of formalin contamination in the range 58.81 - 71.37% and sodium chloride solution 5% could reduce of formalin contamination in the range 43.52 - 63.50% only. Rinsing with flowing water reduced the amount of formalin in the range of 5.48-55.19%. Keywords: Contamination, Formalin, Fruit. iii

ສາລະບານ ຄາໍ ຈາລກຶ ບນຸ ຄນຸ ...............................................................................................................I ບດົ ຄດັ ຫຍໍ້ ..................................................................................................................... II ABSTRACT................................................................................................................ III ສາລະບານ ................................................................................................................... IV ສາລະບານຕາຕະລາງ ..................................................................................................... VI ສາລະບານຮບູ ..............................................................................................................VII ຄາໍ ສບັ ຫຍໍ້...................................................................................................................VIII ພາກທີ 1 ບດົ ນາໍ .............................................................................................................. 1 1.1 ຄວາມເປັນມາ ແລະ ສະພາບບນັ ຫາ.................................................................................... 1 1.2 ຈດຸ ປະສງົ ...................................................................................................................... 2 1.3 ສມົ ມດຸ ຖານ.................................................................................................................... 2 1.4 ຜນົ ປະໂຫຍດຂອງການສກຶ ສາ ............................................................................................ 2 ພາກທີ 2 ທບົ ທວນເອກະສານ ແລະ ຂອບເຂດແນວຄວາມຄດິ ..................................................4 2.1 ທບົ ທວນເອກະສານ ແລະ ທິດສະດທີ ່ ີກຽ່ ວຂອ້ ງ ...................................................................... 4 2.1.1 ທາດຟໍຣມ໌ າລນິ (Formalin) ......................................................................................................4 2.1.2 ແຫຼງ່ ທ່ ີມາຂອງຟໍຣມ໌ າລນີ ...........................................................................................................7 2.1.3 ການນາໍ ໃຊຂ້ ອງທາດລະລາຍຟໍຣມ໌ າລນິ .................................................................................... 13 2.1.4 ຜນົ ກະທບົ ຈາກການໄດຮ້ ບັ ທາດຟໍຣມ໌ າລິນ................................................................................. 13 2.1.5 ວທິ ີການຫຼີກລຽ່ ງ ແລະ ການປະຖມົ ພະຍາບານເບືອ້ ງຕນົ້ ສາໍ ລບັ ຜທູ້ ່ ີໄດຮ້ ບັ ທາດຟໍຣມ໌ າລິນ ............ 15 2.1.6 ການປນົ ເປື້ອນຟໍຣມ໌ າລນິ ໃນອາຫານ ......................................................................................... 16 2.1.7 ເກນຄວາມປອດໄພ ແລະ ຄາ່ ທ່ ີກາໍ ນດົ ຕາມກດົ ໝາຍໃນອາຫານ ແລະ ເຄ່ ືອງດ່ ມື ....................... 18 2.1.8 ວທິ ີການກວດສອບຫາທາດຟໍຣມ໌ າລນິ ໃນອາຫານ....................................................................... 19 2.1.9 ເຄ່ ອື ງ UV-Visible Spectrophotometer ................................................................................. 21 2.2 ທບົ ທວນບດົ ຄນົ້ ຄວາ້ ວທິ ະຍາສາດທ່ ີກຽ່ ວຂອ້ ງ ...................................................................... 21 2.3 ຂອບເຂດແນວຄວາມຄດິ ................................................................................................. 23 2.4 ນຍິ າມຄາໍ ສບັ ໃນທາງປະຕບິ ດັ ........................................................................................... 23 2.4.1 ໝາກໄມ .້ ................................................................................................................................ 23 iv

2.4.2 ອາຫານທ່ ີປນົ ເປ້ືອນ................................................................................................................. 23 2.4.3 ມາດຕະຖານ........................................................................................................................... 23 ພາກທີ 3 ວທິ ີການສກຶ ສາ ................................................................................................. 25 3.1 ການອອກແບບການສກຶ ສາ .............................................................................................. 25 3.1.1 ການກາໍ ນດົ ເນອ້ື ໃນ.................................................................................................................. 25 3.1.2 ການຄດັ ເລອື ກພ້ືນທ່ ີ ................................................................................................................ 25 3.1.3 ໄລຍະເວລາການສກຶ ສາ ........................................................................................................... 25 3.2 ປະຊາກອນການສກຶ ສາ ................................................................................................... 25 3.2.1 ການຄດັ ເລອື ກໝາກໄມ ້ ........................................................................................................... 25 3.2.2 ການກາໍ ນດົ ຈາໍ ນວນຕວົ ຢາ່ ງຂອງໝາກໄມ ້................................................................................. 26 3.2.3 ວທິ ີສມຸ່ ຕວົ ຢາ່ ງຂອງໝາກໄມ.້ ................................................................................................... 26 3.3 ຂໍມ້ ນູ ການສກຶ ສາ ........................................................................................................... 26 3.3.1 ບນັ ດາຂໍມ້ ນູ ການສກຶ ສາ............................................................................................................ 26 3.3.2 ເຄ່ ອື ງມທື ່ ນີ າໍ ໃຊເ້ ກບັ ກາໍ ຂໍມ້ ນູ .................................................................................................... 30 3.4 ການວເິ ຄາະຂໍມ້ ນູ ແລະ ການອະທິບາຍຜນົ ......................................................................... 30 ພາກທີ 4 ຜນົ ການສກຶ ສາ ແລະ ການສນົ ທະນາ ................................................................... 31 4.1 ຜນົ ການສກຶ ສາ ............................................................................................................. 31 4.1.1 ການກວດສອບຫາປະລມິ ານການປນົ ເປ້ືອນທາດຟໍຣມ໌ າລນິ ໃນໝາກໄມທ້ າງດາ້ ນຄນຸ ະພາບ........... 31 4.1.2 ການກວດສອບຫາປະລມິ ານການປນົ ເປື້ອນທາດຟໍຣມ໌ າລນິ ໃນໝາກໄມທ້ າງດາ້ ນປະລມິ ານ........... 32 4.1.3 ການປຽບທຽບປະລມິ ານຟໍຣມ໌ າລນິ ທ່ ີປນົ ເປື້ອນໃນຕວົ ຢາ່ ງຂອງແຕລ່ ະຕະຫຼາດ ........................... 45 4.1.4 ການທດົ ສອບວທິ ີການຫຼດຜອ່ ນການປນົ ເປ້ືອນທາດຟໍຣມ໌ າລນິ ໃນຕວົ ຢາ່ ງ .................................... 50 4.2 ການສນົ ທະນາ.............................................................................................................. 62 ພາກທີ 5 ສະຫຼບ, ຂຈໍ້ າໍ ກດັ ແລະ ຂໍແ້ ນະນາໍ ໃນການສກຶ ສາ.................................................... 64 5.1 ສະຫຼບຜນົ ໃນການສກຶ ສາ ................................................................................................ 64 5.2 ຂຈໍ້ າໍ ກດັ ໃນການສກຶ ສາ ................................................................................................... 65 5.3 ຂໍແ້ ນະນາໍ ໃນການສກຶ ສາ ................................................................................................. 65 ເອກະສານອາ້ ງອງີ .......................................................................................................... 66 v

ສາລະບານຕາຕະລາງ ຕາຕະລາງທີ 2.1 ຄນຸ ລກັ ສະນະສະເພາະຂອງທາດຟໍຣມ໌ າລນິ ຫຼື ຟໍຣມ໌ າລດໄີ ຮດ.໌ ..........................................6 ຕາຕະລາງທີ 2.2 ປະລມິ ານທາດຟໍຣມ໌ າລນິ ທ່ ພີ ບົ ໃນອາຫານຕາມທາໍ ມະຊາດ ແລະ ຜະລິດຕະພນັ ................8 ຕາຕະລາງທີ 2.3 ລະດບັ ຄວາມເຂັມ້ ຂນຸ້ ຂອງຟໍຣມ໌ າລນິ ທ່ ີສ່ງົ ຜນົ ກະທບົ ຕ່ ໍຮາ່ ງກາຍ......................................14 ຕາຕະລາງທີ 4.1 ການປນົ ເປ້ືອນທາດຟໍຣມ໌ າລນິ ໃນຕວົ ຢາ່ ງໝາກໄມໃ້ ນແຕລ່ ະຕະຫຼາດ……………………..31 ຕາຕະລາງທີ 4.2 ຄາ່ ດດູ ກນື ແສງຂອງທາດລະລາຍມາດຕະຖານ ................................................................32 ຕາຕະລາງທີ 4.3 ປະລມິ ານການປນົ ເປ້ືອນທາດຟໍຣມ໌ າລນິ ໃນຕວົ ຢາ່ ງໝາກໄມແ້ ຕລ່ ະປະເພດ ທ່ ີເກບັ ຈາກ ຕະຫຼາດດງົ ຈອງ........................................................................................................................................34 ຕາຕະລາງທີ 4.4 ປະລມິ ານການປນົ ເປື້ອນທາດຟໍຣມ໌ າລນິ ໃນຕວົ ຢາ່ ງໝາກໄມແ້ ຕລ່ ະປະເພດ ທ່ ເີ ກບັ ຈາກ ຕະຫຼາດທະວໂີ ຊກ.....................................................................................................................................37 ຕາຕະລາງທີ 4.5 ປະລມິ ານການປນົ ເປື້ອນທາດຟໍຣມ໌ າລນິ ໃນຕວົ ຢາ່ ງໝາກໄມແ້ ຕລ່ ະປະເພດ ທ່ ີເກບັ ຈາກ ຕະຫຼາດໄຮຄ່ າໍ ..........................................................................................................................................38 ຕາຕະລາງທີ 4.6 ປະລມິ ານການປນົ ເປື້ອນທາດຟໍຣມ໌ າລນິ ໃນຕວົ ຢາ່ ງໝາກໄມແ້ ຕລ່ ະປະເພດ ທ່ ີເກບັ ຈາກ ຕະຫຼາດຫວົ ຂວົ .........................................................................................................................................39 ຕາຕະລາງທີ 4.7 ປະລິມານການປນົ ເປື້ອນທາດຟໍຣມ໌ າລິນ ໃນຕວົ ຢາ່ ງໝາກໄມແ້ ຕລ່ ະປະເພດ ທ່ ີເກບັ ຈາກຮາ້ ນ ຂາຍໝາກໄມເ້ ຂດໜອງບອນ .....................................................................................................................40 ຕາຕະລາງທີ 4.8 ປະລິມານການປນົ ເປ້ືອນທາດຟໍຣມ໌ າລນິ ໃນຕວົ ຢາ່ ງໝາກໄມແ້ ຕລ່ ະປະເພດ ທ່ ີເກບັ ຈາກ ຕະຫຼ າດນາແຮ ່ ..........................................................................................................................................41 ຕາຕະລາງທີ 4.9 ປຽບທຽບປະລມິ ານການປນົ ເປື້ອນທາດຟໍຣມ໌ າລິນ ໃນຕວົ ຢາ່ ງແຕລ່ ະປະເພດຈາກ 5 ຕະຫຼາດ ແລະ ຮາ້ ຍຂາຍໝາກໄມ ້ 1 ແຫງ່ ທ່ ີໄດເ້ ກບັ ຕວົ ຢາ່ ງມາສກຶ ສາ ....................................................................45 ຕາຕະລາງທີ 4.10 ປະລມິ ານທາດຟໍຣມ໌ າລນິ ກອ່ ນການຫຼດຜອ່ ນ ແລະ ຫຼງັ ການຫຼດຜອ່ ນ ໂດຍວທີ ີການລາ້ ງ ດວ້ ຍນາໍ້ ນງ້ິ ...............................................................................................................................................51 ຕາຕະລາງທີ 4.11 ປະລິມານທາດຟໍຣມ໌ າລນິ ກອ່ ນການຫຼດຜອ່ ນ ແລະ ຫຼງັ ການຫຼດຜອ່ ນ ໂດຍວທິ ີການລາ້ ງ ດວ້ ຍນາໍ້ ໄຫຼ...............................................................................................................................................52 ຕາຕະລາງທີ 4.12 ປະລມິ ານທາດຟໍຣມ໌ າລນິ ກອ່ ນການຫຼດຜອ່ ນ ແລະ ຫຼງັ ການຫຼດຜອ່ ນໂດຍວທິ ີການແຊໃ່ ນ ທາດລະລາຍເກອື ......................................................................................................................................54 ຕາຕະລາງທີ 4.13 ປະລມິ ານທາດຟໍຣມ໌ າລິນ ກອ່ ນການຫຼດຜອ່ ນ ແລະ ຫຼງັ ການຫຼດຜອ່ ນໂດຍວທິ ີການແຊໃ່ ນ ທາດລະລາຍເບກງ້ິ ໂຊດາ ..........................................................................................................................56 ຕາຕະລາງທີ 4.14 ປະລມິ ານທາດຟໍຣມ໌ າລນິ ກອ່ ນການຫຼດຜອ່ ນ ແລະ ຫຼງັ ການຫຼດຜອ່ ນໂດຍວທິ ີການແຊ່ ດວ້ ຍນາໍ້ ສມ້ົ ສາຍຊູ.....................................................................................................................................57 ຕາຕະລາງທີ 4.15 ປຽບທຽບວທິ ີການຫຼດຜອ່ ນປະລມິ ານຟໍຣມ໌ າລນິ ໃນຕວົ ຢາ່ ງໝາກໄມ.້ ................................59 vi

ສາລະບານຮບູ ຮບູ ທີ 2.1 ໂຄງສາ້ ງໂມເລກນຸ ຂອງທາດຟໍຣມ໌ າລດໄີ ຮດ໌ .................................................................................5 ຮບູ ທີ 2.2 ຂະບວນການເມຕາບໍລສິ ຊຶມຂອງຟໍຣມ໌ າລດໄີ ຮດໃ໌ ນສ່ ງິ ມຊີ ວີ ດິ ......................................................12 ຮບູ ທີ 2.3 ຊຸດກວດສອບຟໍຣມ໌ າລິນ............................................................................................................21 ຮບູ ທີ 4.1 ເສັ້ນສະແດງຄວາມສາໍ ພນັ ລະຫວາ່ ງຄາ່ ຄວາມເຂັ້ມຂນຸ້ ແລະ ຄາ່ ດດູ ກນື ແສງຂອງທາດລະລາຍຟໍຣມ໌ າ ລນິ ມາດຕະຖານ........................................................................................................................................33 ຮບູ ທີ 4.2 ການປ່ຽນແປງສຂີ ອງທາດລະລາຍຕວົ ຢາ່ ງ: ກ. ຕວົ ຢາ່ ງຈາກຕະຫຼາດດງົ ຈອງ, ຂ. ຕວົ ຢາ່ ງຈາກ ຕະຫຼາດທະວໂີ ຊກ, ຄ. ຕວົ ຢາ່ ງຈາກຕະຫຼາດໄຮຄ່ າໍ , ງ. ຕວົ ຢາ່ ງຈາກຕະຫຼາດຫວົ ຂວົ , ຈ. ຮາ້ ນຂາຍໝາກໄມ ້ ເຂດໜອງບອນ ແລະ ສ. ຕວົ ຢາ່ ງຈາກຕະຫຼາດນາແຮ່................................................................................36 ຮບູ ທີ 4.3 ປຽບທຽບປະລມິ ານຟໍຣມ໌ າລນິ ໃນຕວົ ຢາ່ ງທງັ ໝດົ ຂອງແຕລ່ ະຕະຫຼາດ..........................................45 ຮບູ ທີ 4.4 ປຽບທຽບປະລມິ ານຟໍຣມ໌ າລນິ ໃນຕວົ ຢາ່ ງໝາກແອບເປິລ, ໝາກແອບເປິລແດງ, ໝາກແອບເປິລ ຂຽວ, ໝາກມງັ ກອນ, ໝາກສາລີ້ ແລະ ໝາກອະງນ່ ແດງ ຂອງແຕລ່ ະຕະຫຼາດ............................................47 ຮບູ ທີ 4.5 ປຽບທຽບປະລິມານຟໍຣມ໌ າລນິ ໃນຕວົ ຢາ່ ງໝາກອະງນ່ ຂຽວ, ໝາກເງາະ, ໝາກມງັ ຄດຸ , ໝາກມວ່ ງ, ໝາກກຽ້ ງ ແລະ ໝາກແຕງໂມ ຂອງແຕລ່ ະຕະຫຼາດ...................................................................................48 ຮບູ ທີ 4.6 ປຽບທຽບປະລິມານຟໍຣມ໌ າລນິ ໃນຕວົ ຢາ່ ງໝາກແຄນຕາລບຸ ແລະ ໝາກສດີ າ ຂອງແຕລ່ ະຕະຫຼາດ ................................................................................................................................................................49 ຮບູ ທີ 4.7 ສະແດງຕະຫຼາດທ່ ີພບົ ຊະນດິ ຕວົ ຢາ່ ງທ່ ີມກີ ານປນົ ເປ້ືອນທາດຟໍຣມ໌ າລນິ ........................................49 ຮບູ ທີ 4.8 ກຣາບສະແດງຄວາມສາໍ ພນັ ລະຫວາ່ ງຄາ່ ຄວາມເຂັ້ມຂນຸ້ ແລະ ຄາ່ ດດູ ກນື ແສງຂອງທາດລະລາຍຟໍຣ໌ ມາລນິ ມາດຕະຖານ ...................................................................................................................................50 ຮບູ ທີ 4.9 ປຽບທຽບປະສດິ ທິພາບໃນການຫຼດຜອ່ ນຟໍຣມ໌ າລນິ ໂດບວທີ ີການລາ້ ງດວ້ ຍນາໍ້ ນງ້ິ ແລະ ນາໍ້ ໄຫຼ ....53 ຮບູ ທີ 4.10 ປຽບທຽບປະສດິ ທິພາບໃນການຫຼດຜອ່ ນຟໍຣມ໌ າລນິ ໂດຍວທີ ີການແຊໃ່ ນທາດລະລາຍເກອື ...........55 ຮບູ ທີ 4.11 ປຽບທຽບປະສດິ ທິພາບໃນການຫຼດຜອ່ ນຟໍຣມ໌ າລນິ ໂດຍວທີ ີການແຊນ່ າໍ້ ເບກງ້ິ ໂຊດາ (Baking Soda) ......................................................................................................................................................56 ຮບູ ທີ 4.12 ປຽບທຽບປະສດິ ທິພາບໃນການຫຼດຜອ່ ນຟໍຣມ໌ າລິນ ໂດຍວທີ ີການແຊນ່ າໍ້ ສມົ້ ສາຍຊູ (Acetic acid)58 ຮບູ ທີ 4.13 ປຽບທຽບປະສດິ ທິພາບຂອງແຕລ່ ະວທິ ີໃນການຫຼດຜອ່ ນປະລມິ ານການຕກົ ຄາ້ ງຂອງທາດຟໍຣມ໌ າລນິ ຕວົ ຢາ່ ງໃນໝາກໄມ.້ ..................................................................................................................................60 ຮບູ ທີ 4.14 ສະແດງການເກດີ ປະຕກິ ລິ ຍິ າ (ການປຽ່ ນແປງສ)ີ ຂອງທາດຟໍຣມ໌ າລິນ ທ່ ຕີ ກົ ຄາ້ ງໃນໝາກໄມຫ້ ຼງັ ການຫຼດຜອ່ ນ............................................................................................................................................62 vii

ຄາໍ ສບັ ຫຍໍ້ HPLC = High Performance Liquid Chromatography AOAC = Association of Official Analytical Chemists CM = Colorimetry Method TKFF= Test Kit of Formalin in Food UV = Ultraviolet WHO = World Health Organization DNA=Deoxyribonucleic Acid TMAO= Trimethylamine N-oxid DMA= dimethylamine Codex = Codex Alimentralus (Food Code) oC = Celsius ppm = parts per million mg = milligram kg = kilogram L=litter mL=mililiter viii

ພາກທີ 1 ບດົ ນາໍ 1.1 ຄວາມເປັນມາ ແລະ ສະພາບບນັ ຫາ ໝາກໄມເ້ ປັນທ່ ີຮຈູ້ ກັ ກນັ ດີວາ່ ເປັນອາຫານທ່ ີແຊບ ແລະ ເປັນຜນົ ດຕີ ່ ໍສຸຂະພາບ ດວ້ ຍເຫດນ້ີ ທຸກໆຮນຸ້ ຄນົ ຈ່ ງຶ ນິຍມົ ກນັ ບໍລິໂພກໝາກໄມ.້ ເຖິງແນວໃດກໍດີໃນປະຈບຸ ນັ ນີ້ ໝາກໄມກ້ ໍເໝືອນກບັ ອາຫານຫຼາຍຊະນດິ ຖກື ເຈອື ປນົ ດວ້ ຍສານເຄມທີ ່ ີເປັນອນັ ຕະລາຍດວ້ ຍພ່ ໍຄາ້ ທ່ ີບ່ ໍມຄີ ນຸ ນະທາໍ . ໜ່ ຶງໃນ ຈາໍ ນວນສານເຄມທີ ່ ີເປັນອນັ ຕະລາຍນີ້ ກ່ ໍແມນ່ ຟໍຣ໌ມາລິນ (formalin). ໃນຊວ່ ງໄລຍະເວລາ 2-3 ປີຜາ່ ນມານີ້ ການປນົ ເປື້ອນຂອງອາຫານດວ້ ຍຟໍຣມ໌ າລິນເປັນບນັ ຫາທ່ ີຮອ້ ນແຮງ ແລະ ເຮດັ ໃຫກ້ ານຮບັ ຮຂູ້ ອງຜບູ້ ໍລິໂພກຕ່ ໍຄວາມເປັນອນັ ຕະລາຍຂອງ ຟໍຣມ໌ າລິນຕ່ ໍກບັ ສຂຸ ະພາບຂອງຄນົ ນບັ ມນ້ື ບັ ຫຼາຍຂນ້ຶ . ປະຈບຸ ນັ ນ້ີເຮັດໃຫ້ຄນົ ເຮົາກງັ ວນົ ໃນການບໍລິໂພກໝາກໄມ ້ ເຖງິ ແມວ້ າ່ ໄດມ້ ກີ ານຢງັ້ ຢືນທາງດາ້ ນ ວທິ ະຍາສາດວາ່ ໝາກໄມໃ້ ຫຄ້ ນຸ ຄາ່ ສງູ ທາງດາ້ ນໂພຊະນາການມາຫຼາຍສດັ ຕະວດັ ແລວ້ . ທາດອາຫານ ທ່ ີສາໍ ຄນັ ຫຼາຍຢາ່ ງມພີ ຽງແຕຢ່ ໃູ່ ນໝາກໄມເ້ ທ່ ົານນັ້ ; ສະນນັ້ ການປນົ ເປື້ອນຂອງໝາກໄມດ້ ວ້ ຍຟໍຣມ໌ າລິນ ໄດກ້ າຍມາເປັນບນັ ຫາກງັ ວນົ ໃນການບລໍ ິໂພກໝາກໄມ ້ (ໄມຕຣ,ີ 2005). ຟໍຣມ໌ າລນິ ແມນ່ ທາດເຄມຊີ ະນດິ ໜ່ ຶງເຊ່ ງິ ປະກອບດວ້ ຍທາດອາຍຟໍຣມ໌ າລດໄີ ຮດ໌ (formaldehyde) ລະລາຍໃນນາໍ້ ດວ້ ຍຄວາມເຂມ້ ຂນຸ້ 37% ຂອງນາໍ້ ໜກັ ແລະ ມເີ ມທີລແອລກໍຮໍ 10-15% ເປັນອງົ ປະກອບນາໍ . ຟໍຣມ໌ າລິນ ເປັນພິດຕ່ ໍສດັ ທກຸ ຊະນດິ , ມລີ ກັ ສະນະເປັນນາໍ້ ໃສ ມກີ ່ ນິ ສນຸ ໆ ເຮັດໃຫແ້ ສບ ດງັ ແລະ ຕາ. ໃນທາງການແພດຖກື ນາໍ ມາໃຊສ້ າໍ ຫຼບັ ການຮກັ ສາຮາ່ ງກາຍຄນົ ຕາຍບ່ ໍໃຫເ້ ນ່ ົາເປ່ ືອຍໃນ ໂຮງພະຍາບານ ແລະ ຫ້ອງຜ່າຕດັ ໃນວທິ ະຍາໄລການແພດ, ການຮກັ ສາຕວົ ຢ່າງກາ້ ມຊ້ີນໃນການ ກວດຮາ່ ງກາຍ, ໃຊເ້ ປັນຢາດບັ ກ່ ນິ ຂາ້ ເຊອ້ື ໂຣກເພາະເຮັດໃຫໂ້ ປຣຕິນແຂງຕວົ ໃນໂຮງໝໍ ແລະ ເຄ່ ອື ງມື ການຜາ່ ຕດັ ຈາໍ ນວນໜ່ ຶງ. ໃນອດຸ ສາຫະກາໍ ແຜນ່ ແພ ສານເຄມດີ ງ່ ັ ກາ່ ວນຖີ້ ກື ນາໍ ມາໃຊເ້ ປັນນາໍ້ ຢາພມົ ໃສ່ ຜ້າປ້ອງກນັ ການຫຍ່ ໍຫຍ່ນົ . ນອກຈາກນ້ີ ຟໍຣມ໌ າລນິ ຍງັ ມຄີ ນຸ ລກັ ສະນະຂາ້ ເຊືອ້ ໂຣກ ແລະ ເຊອື້ ຣາໃນ ການເກບັ ຮກັ ສາທນັ ຍາພດື ຫຼງັ ການເກບັ ກຽ່ ວ ແລະ ໃຊເ້ ພ່ ືອປ້ອງກນັ ແມງໄມ ້ ແຕບ່ ່ ໍໄດອ້ ະນຍຸ າດໃຫໃ້ ສ່ ໃນອາຫານ. ປະຈບຸ ນັ ນຟ້ີ ໍຣມ໌ າລິນຖກື ນາໍ ມາໃຊຢ້ າ່ ງບ່ ໍມຄີ ນຸ ນະທາໍ ສາໍ ລບັ ການຮກັ ສາໝາກໄມ.້ ຟໍຣມ໌ າ ລນິ ເຮັດໃຫກ້ ານສະຫຼາຍຕວົ ຂອງໝາກໄມເ້ ກດີ ຂນຶ້ ຊາ້ ລງົ ; ດງ່ ັ ນນັ້ ພ່ ໍຄາ້ ແມຄ່ າ້ ສວ່ ນຫຼວງຫຼາຍຈ່ງຶ ໄດນ້ າໍ ໃຊຟ້ ໍຣມ໌ າລິນ. ນອກຈາກນນັ້ ຍງັ ມຂີ າ່ ວວາ່ ໝາກໄມ ້ ເຊ່ ັນໝາກມວ່ ງ ແລະ ລ່ ິນຈ່ ີ ໄດຮ້ ບັ ການສີດ ພ່ນົ ຟໍຣມ໌ າລິນຕງັ້ ແຕເ່ ວລາຢ່ເູ ທິງຕນົ້ . ການແຜກ່ ະຈາຍກຽ່ ວກບັ ການນາໍ ໃຊຟ້ ໍຣມ໌ າລິນໃນການຮກັ ສາ ໝາກໄມ ້ ໄດເ້ ຮັດໃຫເ້ ກດີ ໄພອນັ ຕະລາຍຕ່ ໍສຂຸ ະພາບຂອງສາທາລະນະຊນົ . ທາດເຄມຖີ ກື ນາໍ ໃຊໃ້ ນຮບູ 1

ແບບທາດລະລາຍໃນນາໍ້ ເພ່ ືອຮກັ ສາໝາກໄມໃ້ ຫສ້ ດົ ຊ່ ນື ແລະ ໜາ້ ຮບັ ປະທານ (ກມົ ຄວບຄມຸ ອາຫານ ສາໍ ນກັ ງານຄະນະກມົ ການອາຫານ ແລະ ຢາ, 2002). ມລີ າຍງານຈາກປະເທດຕາ່ ງໆ ເຊ່ ັນ ອງັ ກດິ ອະເມລິກາ ຍ່ ປີ ່ນຸ ແລະ ອີຕາລີ ວາ່ ໃນຜກັ ແລະ ໝາກໄມບ້ າງຊະນດິ , ຊນີ້ ສດັ ບາງປະເພດ ໂດຍສະເພາະສດັ ທະເລ ແລະ ເຫັດຫອມ ມປີ ະລມິ ານຂອງ ສານຟໍຣມ໌ າລດໄີ ຮດໃ໌ ນທາໍ ມະຊາດສງູ ແຕລ່ ະດບັ ປະລິມານທ່ ີມໃີ ນອາຫານເຫ່ ົຼານບ້ີ ່ ໍກ່ໃໍ ຫເ້ ກດີ ເປັນອນັ ຕະ ລາຍຕ່ ໍສຸຂະພາບຂອງຜ້ບູ ໍລິໂພກ (Agudo, 2005). ເຖງິ ແນວໃດກຕໍ າມ ຟໍຣມ໌ າລິນທ່ ີມໃີ ນທํາມະຊາດ ຫຼື ທ່ ີມາຈາກປ໋ຍຸ ແລະ ສານພິດທ່ ີໃຊຂ້ າ້ ແມງໄມ ້ ທ່ ີເປັນສດັ ຕພູ ືດສວ່ ນໃຫຍຈ່ ະມປີ ະລິມານໜອ້ ຍຫຼາຍ ຄບື ່ ໍເກນີ 1 ppm (ສວ່ ນໃນລາ້ ນ) ເຊ່ ງິ ບ່ ໍກ່ໃໍ ຫເ້ ກດີ ເປັນອນັ ຕະລາຍຕ່ ໍຮາ່ ງກາຍ ໃນຂະນະທ່ ີຟໍຣມ໌ າລິນທ່ ີ ເຈດຕະນາພ່ນົ ສີດ ຫຼື ນາໍ ມາໃຊໃ້ ນການແຊຜ່ ກັ ໝາກໄມ ້ ຫຼື ຊນີ້ ສດັ ນນັ້ ຫາກໃຊໃ້ ນປະລິມານຫຼາຍ ເກນີ ໄປ ຈະເຮດັ ໃຫເ້ ກດີ ມຕີ ກົ ຄາ້ ງ ຍອ່ ມເປັນອນັ ຕະລາຍຕ່ ໍຜບູ້ ໍລໂິ ພກຢາ່ ງແນນ່ ອນ (ເສົາວະນ,ີ 2003). ດງ່ ັ ນນັ້ ການສກຶ ສານຈ້ີ ່ງຶ ມເີ ປົ້າໝາຍກວດສອບສານຟໍຣມ໌ າລິນໃນໝາກໄມທ້ ່ ີສມຸ່ ມາຈາກຕະຫຼາດ ນະຄອນຫຼວງວຽງຈນັ ເພ່ ືອເປັນຂໍມ້ ນູ ໃຫ້ແກສ່ ງັ ຄມົ ໂດຍລວມ ໂດຍສະເພາະຜ້ນູ ຍິ ມົ ບໍລິໂພກໝາກໄມ ້ ເພ່ ອື ສຂຸ ະພາບ ແລະ ທງັ ສກຶ ສາວທິ ີການຫຼດຜອ່ ນປະລິມານສານຟໍຣມ໌ າລນິ ໃນໝາກໄມ.້ 1.2 ຈດຸ ປະສງົ - ສກຶ ສາປະລິມານການປນົ ເປ້ືອນຂອງທາດຟໍຣມ໌ າລນິ ໃນໝາກໄມທ້ ່ ີຖກື ຄດັ ເລອື ກເປັນຕວົ ຢາ່ ງ - ເພ່ ືອປຽບທຽບປະລິມານຟໍຣມ໌ າລນິ ທ່ ີປນົ ເປື້ອນໃນຕວົ ຢາ່ ງທ່ ີນາໍ ມາສກຶ ສາ - ເພ່ ືອສຶກສາວິທີການຫຼດຜອ່ ນການປນົ ເປ້ືອນຂອງທາດຟໍຣມ໌ າລິນ ໂດຍວທິ ີການລາ້ ງດວ້ ຍນາໍ້ , ການແຊ່ໃນທາດລະລາຍເກືອ, ການແຊ່ໃນທາດລະລາຍເບກິ້ງໂຊດາ ແລະ ການແຊ່ໃນທາດ ລະລາຍນາໍ້ ສມົ້ ສາຍຊູ 1.3 ສມົ ມດຸ ຖານ - ສາມາດສກຶ ສາປະລິມານການປນົ ເປື້ອນຂອງທາດຟໍຣມ໌ າລນິ ໃນໝາກໄມທ້ ່ ີຖກື ຄດັ ເລອື ກເປັນ ຕວົ ຢາ່ ງ - ສາມາດປຽບທຽບປະລມິ ານຟໍຣມ໌ າລນິ ທ່ ີປນົ ເປ້ືອນໃນຕວົ ຢາ່ ງທ່ ີນາໍ ມາສກຶ ສາ - ສາມາດສກຶ ສາວທິ ີການຫຼດຜອ່ ນການປນົ ເປື້ອນຂອງທາດຟໍຣມ໌ າລິນໂດຍວທິ ີການລາ້ ງດວ້ ຍນາໍ້ , ການແຊ່ໃນທາດລະລາຍເກືອ, ການແຊ່ໃນທາດລະລາຍເບກິ້ງໂຊດາ ແລະ ການແຊ່ໃນທາດ ລະລາຍນາໍ້ ສມົ້ ສາຍຊູ 1.4 ຜນົ ປະໂຫຍດຂອງການສກຶ ສາ - ຮເູ້ ຖງິ ປະລມິ ານທາດຟໍຣມ໌ າລິນທ່ ີປນົ ເປ້ືອນໃນໝາກໄມ ້ 2

- ສາມາດປຽບທຽບປະລິມານທາດຟໍຣມ໌ າລິນທ່ ີພບົ ໃນຕວົ ຢາ່ ງທ່ ີນາໍ ມາສກຶ ສາ - ຮເູ້ ຖງິ ວທິ ີການທ່ ີດທີ ່ ີສດຸ ໃນການຫຼດຜອ່ ນການປນົ ເປ້ືອນຂອງທາດຟໍຣມ໌ າລນິ ໃນໝາກໄມ ້ - ສາມາດນາໍ ໃຊເ້ ປັນຂໍມ້ ນູ ພ້ືນຖານທ່ ີສາໍ ຄນັ ໃຫແ້ ກຜ່ ບູ້ ລໍ ິໂພກໃນການເລອື ກຮບັ ປະທານໝາກໄມທ້ ່ ີ ສະອາດ ແລະ ປອດໄພຕ່ ໍສຂຸ ະພາບ. 3

ພາກທີ 2 ທບົ ທວນເອກະສານ ແລະ ຂອບເຂດແນວຄວາມຄດິ ຟໍຣມ໌ າລິນ ເປັນທາດເຄມທີ ່ ີຢູ່ໃນກມຸ່ ຂອງອລັ ດໄິ ຮດ໌ (HCHO) ເຊ່ ງິ ໃນປດັ ຈບຸ ນັ ໄດມ້ ກີ ານນາໍ ໃຊ້ ຢາ່ ງກວາ້ ງຂວາງໃນດາ້ ນການແພດ, ດາ້ ນອດຸ ສະຫະກາໍ , ດາ້ ນຄວາມງາມ, ດາ້ ນການກະເສດ ແລະ ໄດມ້ ກີ ານນາໍ ມາປະສມົ ໃນອາຫານ ເພ່ ອື ເປນັ ການຖະໜອມອາຫານ (Walker, 1964). ເນ່ອື ງຈາກທາດ ດງ່ ັ ກາ່ ວມຄີ ນຸ ລກັ ສະນະໃນການປ້ອງກນັ ການເນ່ ົາເສຍ ແລະ ລາຄາຖກື ຈ່ ງຶ ເຮັດໃຫມ້ ຜີ ປູ່ ະກອບການ ນາໍ ມາໃຊເ້ ພ່ ືອຜນົ ປະໂຫຍດທາງດາ້ ນການຄາ້ ເຊ່ ັນ: ປ້ອງກນັ ການເນ່ ົາເສຍຂອງອາຫານສດົ ໂດຍ ສະເພາະແມນ່ ນາໍ ໃຊກ້ ບັ ຈາໍ ພວກໝາກໄມໃ້ ນລະຫວາ່ ງການຂນົ ສ່ງົ ຫຼື ການວາງຈາໍ ໜາ່ ຍ (Pumpath, 2016). 2.1 ທບົ ທວນເອກະສານ ແລະ ທດິ ສະດທີ ່ ີກຽ່ ວຂອ້ ງ 2.1.1 ທາດຟໍຣມ໌ າລິນ (Formalin) 1) ຄນຸ ລກັ ສະນະທ່ວົ ໄປຂອງທາດຟຣໍ ມ໌ າລິນ ຟໍຣມ໌ າລິນ ເປັນທາດລະລາຍຂອງ ຟໍຣມ໌ າລດໄີ ຮດ໌ 37% ແລະ 15% ເມທານອລ ເພ່ ືອ ປ້ອງກນັ ບ່ ໍໃຫຟ້ ໍຣມ໌ າລິນປ່ຽນຮບູ ໄປເປັນໂພລີເມປີ າຣາຟໍຣມ໌ າລດໄີ ຮດ໌ (Para formaldehyde) ເຊ່ ງິ ເປັນ ພິດຫຼາຍກວາ່ ຟໍຣມ໌ າລິນ. ຟໍຣມ໌ າລນິ ເປັນທາດທ່ ີໃຊສ້ າໍ ລບັ ການດອງສບົ ເພ່ ືອບ່ ໍໃຫ້ເນ່ ົາເປ່ ືອຍ, ໃຊຂ້ າ້ ເຊອ້ື ພະຍາດ, ຂາ້ ເຊອ້ື ຣາ ແລະ ທາໍ ຄວາມສະອາດຫອ້ ງຄນົ ເຈບັ . ດງ່ ັ ນນັ້ , ພ່ ໍຄາ້ ແມຄ່ າ້ ຈ່ງຶ ນຍິ ມົ ນາໍ ເອົາ ຟໍຣມ໌ າລນິ ມາແຊຜ່ ກັ , ໝາກໄມ,້ ຊນີ້ ສດັ ແລະ ອາຫານທະເລສດົ ເພ່ ອື ເຮັດໃຫອ້ າຫານຕາ່ ງໆສດົ ຢໄູ່ ດ້ ດນົ ໂດຍບ່ ໍເນ່ ົາໄວ, ແຕຈ່ ະກ່ໃໍ ຫເ້ ກດີ ອນັ ຕະລາຍຕ່ ໍຜບູ້ ໍລິໂພກ. ດງ່ ັ ນນັ້ , ຟໍຣມ໌ າລິນ ຫຼື ທາດລະລາຍຟໍຣ໌ ມາລດໄີ ຮດເ໌ ປັນວດັ ຖຫຸ າ້ ມໃຊໃ້ ນອາຫານ (ສາໍ ນກັ ຄນຸ ນະພາບ ແລະ ຄວາມປອດໄພອາຫານ, 2018). ຟໍຣມ໌ າລິນ ເປັນທາດປະສມົ ອງົ ຄະທາດທ່ ີມຈີ ຄຸ າໂບນລີ (Carbonyl group) ຊ່ ງຶ ມອີ າຕອມ ຄາບອນຈບັ ກບັ ອາຕອມອອກຊເີ ຈນ ແລະ ຈບັ ກບັ ອາຕອມໄຮໂດຣເຈນ 2 ອາຕອມ, ເນ່ອື ງຈາກຟໍຣມ໌ າ ລິນ ມຈີ ຄຸ າໂບນລີ ເປັນຈທຸ ່ ີມຂີ ວ້ົ ເຮັດໃຫ້ເກດີ ແຮງດງຶ ດດູ ລະຫວາ່ ງໂມເລກນຸ ເກດີ ຂນ້ຶ , ນອກຈາກນນັ້ , ທາດປະສມົ ຄາໂບນລີ ຍງັ ສາມາດເກດີ ພນັ ທະໄຮໂດຣເຈນກບັ ໂມເລກນຸ ຂອງນາໍ້ ໄດຈ້ ່ ງຶ ເຮັດໃຫ້ແອລດີ ໄຮດທ໌ ່ ີມນີ າໍ້ ໜກັ ໂມເລກນຸ ນອ້ ຍສາມາດລະລາຍໃນນາໍ້ ໄດດ້ ີ ແລະ ປະຕກິ ລິ ຍິ າກບັ ທາດອ່ ນື ໄດງ້ າ່ ຍ (ສາໍ ນກັ ຄນຸ ນະພາບ ແລະ ຄວາມປອດໄພອາຫານ, 2018). ສູດໂຄງສາ້ ງທາງເຄມຂີ ອງຟໍຣມ໌ າລດີໄຮດ໌ ສະແດງໃນຮບູ ທີ 2.1. 4

ທ່ ີມາ: (Valcucine, 2011) ຮບູ ທີ 2.1 ໂຄງສາ້ ງໂມເລກນຸ ຂອງທາດຟໍຣມ໌ າລດໄີ ຮດ໌ ທາດຟໍຣມ໌ າລນິ ເປັນທາດລະລາຍຂອງຟໍຣມ໌ າລດໄີ ຮດ໌ ຫຼື ທ່ ີຮຈູ້ ກັ ກນັ ທ່ວົ ໄປວາ່ ເປັນນາໍ້ ຢາ ດອງສບົ . ທາດຟໍຣມ໌ າລດໄີ ຮດມ໌ ຊີ ່ ອື ີກຊ່ ໜື ່ ຶງທ່ ີຄາ້ ຍກນັ (Synonyms) ຄ:ື ຟໍຣມ໌ າລນິ (formalin), ຟໍມອລ (formal), ຟໍມາລທິ (formalith), ແຟນໂນຟຣອມ (fannoform), ເມທານາລ (methanal), ຟໍມກິ ອາລ ດໄີ ຮດ໌ (formic aldehyde), ເມທີລີນອອັ ກໄຊ (methylene oxide), ມບໍ ຊີ ດິ (morbicid), ອອກໂຊມເີ ທນ (oxomethane), ອອກໂຊເມທີລນີ (oxomethylene), ໄລໂຊຟອມ (lysoform) ແລະ ເມທິລອາລດໄີ ຮດ໌ (methyl aldehyde). ຟໍຣມ໌ າລນິ ຫຼື ຟໍຣມ໌ າລດໄີ ຮດທ໌ ງັ 2 ຊ່ ນື ີ້ ທາງເຄມແີ ມນ່ ເປັນທາດເຄມຊີ ະນດິ ດຽວກນັ ເມ່ອື ຢໃູ່ ນຮບູ ແບບຂອງທາດລະລາຍເອນີ້ ວາ່ “ຟໍຣມ໌ າລນິ ” ສວ່ ນໃນຮບູ ແບບກາສເອນີ້ ວາ່ “ຟໍຣມ໌ າລດໄີ ຮດ”໌ . ຟໍຣມ໌ າລດໄີ ຮດມ໌ ສີ ະພາບເປັນກາສທ່ ີອນຸ ຫະພມູ ປກົ ກະຕິ ແລະ ມກີ ່ ນິ ເໝັ ນ ແສບດງັ ເຊ່ ງິ ສວ່ ນຫຼາຍທ່ ີ ນຍິ ມົ ໃຊໃ້ ນການຈາໍ ໜາ່ ຍ ຈະຢໃູ່ ນຮບູ ແບບທາດລະລາຍພາຍໃຕຊ້ ່ ື “ຟໍຣມ໌ າລນິ ”. ຟໍຣມ໌ າລນິ ຫຼື ຟໍຣມ໌ າລດໄີ ຮດ໌ ເປັນທາດທ່ ີມນີ າໍ້ ໜກັ ໂມເລກນຸ (molecular formal) ເທ່ ົາ ກບັ 31.03 g/mol ແລະ ມສີ ດູ ເຄມຄີ :ື HCHO. ຄນຸ ລກັ ສະນະທ່ວົ ໄປຂອງຟໍຣມ໌ າລິນ(ຕາຕະລາງທີ 2.1) ເປັນທາດທ່ ີບ່ ໍມສີ ,ີ ມກີ ່ ນິ ແຮງ, ເປນັ ທາດຣດີ ວິ ຊຮ໌ ນຸ ແຮງ ໂດຍຈະມກີ ານອອກຊໄີ ດຊຢ໌ າ່ ງຊາ້ ໆກາຍເປັນ ອາຊດິ ຟໍມກິ (formic acid), ມຄີ າ່ pH = 2.8-4.0 (ທ່ ີອນຸ ຫະພມູ 20 ºC). ກາສຟໍຣມ໌ າລດໄີ ຮດມ໌ ຈີ ດຸ ຟດົ ທ່ ີ -19.1 ºC (ທ່ ີຄວາມດນັ ບນັ ຍາກາດ), ສວ່ ນທາດຟໍຣມ໌ າລນິ ມຈີ ດຸ ຟດົ ທ່ ີ 96 ºC (ທ່ ີຄວາມດນັ ບນັ ຍາກາດ). ເນ່ອື ງຈາກຟໍຣມ໌ າລດໄີ ຮດມ໌ ຄີ ນຸ ລກັ ສະນະເປນັ ທາດອາຍເຮດັ ໃຫສ້ າມາດຕດິ ໄຟ ແລະ ລະເບດີ ໄດໃ້ ນອດັ ຕາສວ່ ນປະສມົ ໃນອາກາດທ່ ີຄາ່ ຕາ່ ໍ ສດຸ 7% ແລະ ສງູ ສດຸ ທ່ ີ 73%. ຟໍຣມ໌ າລດໄີ ຮດມ໌ ີ ລກັ ສະນະເປນັ ກາສ ເຮັດໃຫຍ້ າກໃນການນາໍ ໃຊປ້ ະໂຫຍດ ຈາໍ ຕອ້ ງເຮັດໃຫເ້ ປັນທາດແຫຼວ ໂດຍການ ນາໍ ໄປປະສມົ ກບັ ນາໍ້ ໃຫເ້ ປັນທາດລະລາຍທ່ ີເອນ້ີ ວາ່ “ຟໍຣມ໌ າລິນ” ໂດຍມຄີ ວາມເຂັມ້ ຂນຸ້ ຂອງຟໍຣມ໌ າລດີ ໄຮດປ໌ ະມານ 37-55% ໂດຍນາໍ້ ໜກັ . (ສາໍ ນກັ ຄນຸ ນະພາບ ແລະ ຄວາມປອດໄພອາຫານ, 2018) 5

ຕາຕະລາງທີ 2.1 ຄນຸ ລກັ ສະນະສະເພາະຂອງທາດຟໍຣມ໌ າລນິ ຫຼື ຟໍຣມ໌ າລດໄີ ຮດ໌ ຊ່ ທື າງເຄມ ີ (Chemical Name) ຟໍຣມ໌ າລດໄີ ຮດ໌ (Formaldehyde) ຊ່ ທື ່ ີມຄີ ວາມໝາຍຄາ້ ຍຄກື ນັ (Synonyms) Formaldehyde, Formalin, Methanal, Formic aldehyde, Methaldehyde ຊ່ ື IUPAC (IUPAC name) Formaldehyde ສດູ ເຄມີ (Chemical formular) ນາໍ້ ໜກັ ໂມເລກນຸ (Molecular formula) CH2O ການລະເບດີ (Explosion) 30.03 mg/L ອນຸ ຫະພມູ ທ່ ີຕດິ ໄຟເອງ(Autoignition temp) Lower explosive limit 7.0% Upper explosive limit 73.0% 806 ℉ ຈດຸ ໄວໄຟ (Flash point) ສດູ 37% (methanol free) 185 ℉ ຄວາມໜາແໜນ້ (Density) ສດູ 15% (methanol free) 122 ℉ ຈດຸ ຟດົ (Boiling point) 1.0 -19℃ ໃນຮບູ ແບບທາດອາຍ 96 ℃ ໃນຮບແູ ບບທາດແຫຼວ ຈດຸ ຮອ້ ນເປ່ ືອຍ (melting point) -117℃ ໃນຮບູ ແບບທາດອາຍ -92℃ ໃນຮບູ ແບບທາດແຫຼວ ຄວາມດນັ (pressure) 3.890 mmHg (ທາດອາຍ) ທ່ ອີ ນຸ ຫະພມູ 25 ℃ 1.50 mmHg (ທາດແຫຼວ) ທ່ ີອນຸ ຫະພມູ 25℃ ສີ (Color) ບ່ ໍມສີ ີ ກ່ນິ (Smell) ມກີ ່ ນິ ຮນຸ ແຮງ ຄວາມສາມາດໃນການລະລາຍ (solubility) ນາໍ້ (water), ອາເຊໂຕນ (acetone), ແອລກຮໍ ໍ (alcohol) ແລະ ອເີ ທີ (ether) ທ່ ີມາ: (ສາໍ ນກັ ຄນຸ ນະພາບ ແລະ ຄວາມປອດໄພອາຫານ, 2018) ຟໍຣມ໌ າລດໄີ ຮດ໌ ນອກຈາກຈະມຄີ ນຸ ລກັ ສະນະໃນການລະລາຍໃນນາໍ້ ໄດດ້ ແີ ລວ້ ຍງັ ສາມາດ ລະລາຍໄດດ້ ີໃນເຫ້ົຼາອີກດວ້ ຍ. ໃນທາງກງົ ກນັ ຂາ້ ມ ຟໍຣມ໌ າລດີໄຮດບ໌ ່ ໍສາມາດລະລາຍໄດໃ້ ນທາດ ລະລາຍບາງຊະນດິ ເຊ່ ັນ: ໂພແທຊຽມເພີມງັ ກາເນດ໌ (KMnO4), ໄອໂອດນີ (I2) ແລະ ໄຮໂດຣເຈນເຟີ ອອກໄຊດ໌ (H2O2) (ບງັ ອອນ, 2015). 6

ທາດລະລາຍຟໍ ຣ໌ມາລິນ ເປັນທາດລະລາຍທ່ ີບ່ ໍມຄີ ວາມໝນັ້ ຄງົ ແລະ ກ່ ໍໃຫ້ເກີດ ອນັ ຕະລາຍແກຜ່ ນູ່ າໍ ໃຊໄ້ ດ.້ ດງ່ ັ ນນັ້ , ໃນການປງຸ ແຕງ່ ຟໍຣມ໌ າລິນ ຈ່ງິ ນຍິ ມົ ປງຸ ແຕງ່ ໂດຍການຕ່ ືມສານທ່ ີ ສາມາດເຮັດໃຫເ້ ກດີ ຄວາມຄງົ ຕວົ ເຊ່ ັນ: ການນາໍ ໃຊເ້ ມທານອລ (methanol) ໃນລະດບັ ຄວາມເຂັມ້ ຂນຸ້ ປະມານ 5-15% ຈະເຮັດໃຫສ້ ະພາບຂອງຟໍຣມ໌ າລິນ ຢໃູ່ ນຮບູ ແບບທາດພາຣາຟໍຣມ໌ າລດໄີ ຮດ໌ ແລະ ເປນັ ທາດທ່ ີຄອ່ ນຂາ້ ງມຄີ ວາມຄງົ ຕວົ ສງູ ເຊ່ ງິ ເໝາະແກກ່ ານນາໍ ໄປໃຊປ້ ະໂຫຍດໃນດາ້ ນຕາ່ ງໆໄດຢ້ າ່ ງມ ີ ປະສດິ ທິພາບ. ແຕແ່ ນວໃດກຕໍ າມເມ່ອື ພາຣາຟໍຣມ໌ າລດໄີ ຮດ໌ ຢໃູ່ ນພາວະອນຸ ຫະພມູ ຕາ່ ໍ ປະມານ 4.4ºC ຈະປ່ຽນຮູບຮາ່ ງກາຍເປັນທາດໂພລີເມພີ າຣາຟໍຣ໌ມາລດີໄຮດ໌ (polymer paraformaldehyde) ທ່ ີມີ ລກັ ສະນະຕກົ ພຶກເປັນຕະກອນ ເຊ່ ງິ ເປັນທາດທ່ ີເປັນພິດຕ່ ໍຮາ່ ງກາຍ ແລະ ສ່ ິງແວດລອ້ ມ (ບງັ ອອນ, 2015). ແຕເ່ ຖງິ ຢາ່ ງໃດກຕໍ າມທາດຟໍຣມ໌ າລິນ ໄດກ້ າຍເປັນທາດທ່ ີນຍິ ມົ ໃຊຢ້ າ່ ງແຜຫ່ ຼາຍໃນອດຸ ສາຫະ ກາໍ ການຜະລດິ ແລະ ການຖະໜອມອາຫານ ໂດຍສະເພາະແມນ່ ອາຫານສດົ . 2.1.2 ແຫຼງ່ ທ່ ມີ າຂອງຟຣໍ ມ໌ າລີນ 1) ການຜະລດິ ໃນທາງອດຸ ສາຫະກາໍ ຟໍຣມ໌ າລດໄີ ຮດເ໌ ປັນທາດເຄມທີ ່ ີເປນັ ວດັ ຖດຸ ບິ ຕງັ້ ຕນ້ົ ໃນອດຸ ສາຫະກາໍ ຫຼາກຫຼາຍປະເພດ. ຟໍຣມ໌ າລດໄີ ຮດ໌ ໃນອດຸ ສາຫະກາໍ ຈະຜະລິດພາຍໃຕຮ້ ບູ ແບບຂອງສານຟໍຣມ໌ າລນິ ທ່ ມີ ຄີ ວາມເຂັມ້ ຂນຸ້ ປະມານ 37-55% ໂດຍນາໍ້ ໜກັ ແລະ ມເີ ມທານອລປະສມົ ຢປູ່ ະມານ 1-14% ໂດຍນາໍ້ ໜກັ ເຊ່ ງິ ໃນ ການປ່ງຸ ແຕງ່ ແຕລ່ ະສວ່ ນຮອ້ ຍຂອງອດັ ຕາຄວາມເຂັມ້ ຂນຸ້ ແມນ່ ຂນຶ້ ຢກູ່ ບັ ຈດຸ ປະສງົ ທ່ ີຕອ້ ງການນາໍ ໄປໃຊ້ (ຣດັ ຊະນີ ແລະ ພອນພມິ ນົ , 1996). ຂະບວນການຜະລິດຟໍຣມ໌ າລດໄີ ຮດ໌ ໃນອດຸ ສາຫະກາໍ ເປັນການຜະລິດໂດຍການອອກຊີ ໄດຣ໌ (Oxidize) ເມທານອລ ເຊ່ ງິ ປະກອບມ ີ 2 ວທິ ີຄ:ື (1) ການ Oxidize ເມທານອລ ທ່ ີອນຸ ຫະພມູ 571-611ºC ໂດຍໃຊທ້ ອງ ຫຼື ເງນິ ເປັນທາດ ເລ່ ັງປະຕກິ ລິ ຍິ າ ດງ່ ັ ສມົ ຜນົ ລມຸ່ ນ:ີ້ /∆ 2CH OH + O ⎯⎯⎯⎯⎯⎯⎯⎯⎯ 2HCHO + 2H O (2) ການ Oxidize ເມທາລອລທ່ ີອນຸ ຫະພູມ 520-600 ºC ໂດຍໃຊ້ Iron molybdenum oxide ເປັນທາດເລ່ ັງປະຕກິ ລິ ຍິ າ ດງ່ັ ສມົ ຜນົ ລມຸ່ ນ:ີ້ ∆ 2CH OH + O ⎯⎯⎯⎯⎯⎯⎯⎯⎯ 2HCHO + 2H O 2) ການເກດີ ຂນຶ້ ໃນສ່ ງິ ແວດລອ້ ມ ຟໍຣມ໌ າລດໄີ ຮດ໌ ທ່ ີພບົ ໃນອາກາດເກດີ ໄດຈ້ າກການສະຫຼາຍຕວົ ຂອງກາສມເີ ທນ (CH4) ທ່ ີ ມກີ ານກະຈາຍຕວົ ຢ່ຕູ ່ວົ ໄປ ແລະ ມຄີ າ່ ເຄ່ ງິ ຊວີ ດິ ທາງກາໍ ມນັ ຕະພາບລງັ ສີເປັນເວລາຫຼາຍປີ (half life 7

of radioactive elements) ແລະ ເກດີ ຈາກການອອກຊເີ ດຊນັ ຂອງເມທານອລກບັ ອອກຊເີ ຈນໃນອາກາດ ດງ່ ັ ສມົ ຜນົ ລມຸ່ ນ:້ີ 2CH OH + O ⎯⎯⎯⎯⎯⎯⎯⎯⎯ 2H2C=O +2H O ຈາກຂະບວນການອອກຊເີ ດຊນັ ຂອງທາດປະສມົ ຈາໍ ພວກໄຮໂດຣຄາບອນ ໂດຍໄຮດຣອກ ຊລິ ເຣດຄີ ໍ ແລະ ໂອໂຊນ ເກດີ ປະຕກິ ລິ ຍິ າກນັ ກາຍເປັນທາດຟໍຣມ໌ າລດໄີ ຮດ໌ ແລະ ທາດແອລດໄີ ຮດ.໌ ທາດດງ່ ັ ກາ່ ວເກດີ ຂນ້ຶ ໃນຂະບວນການຍອ່ ຍອາຫານຂອງພດື , ສດັ ແລະ ຈາກການກະທາໍ ຂອງມະນດຸ ເຊ່ ັນ: ການເຜົາໄໝນ້ າໍ້ ມນັ ເຊອື້ ໄຟ ແລະ ສານລະເຫີຍຈາກຜະລິດຕະພນັ ທ່ ີມທີ າດຟໍມາດໄີ ຮດເ໌ ປັນສວ່ ນ ປະກອບ (ເຣຊນິ , ກາວ, ໄມອ້ ດັ , ນາໍ້ ຢາລາ້ ງເລັບ ເປັນຕນົ້ ). ປະລິມານຟໍຣມ໌ າລດໄີ ຮດໃ໌ ນບນັ ຍາກາດຈະ ມຄີ າ່ ແຕກຕາງກນັ ຂນ້ຶ ຢກູ່ ບັ ສະພາບແວດລອ້ ມໃນແຕລ່ ະຂງົ ເຂດ ເຊ່ ງິ ໂດຍທ່ວົ ໄປມຄີ າ່ ສະເລຍ່ ປະມານ 1-20 μg/m3 ແຕໃ່ ນສະພາບທ່ ີມກີ ານສນັ ຈອນແອອດັ ອາດພບົ ໄດສ້ ງູ ເຖງິ 100 μg/m3 (ວະນດິ າ ແລະ ວນັ ວສິ າ, 2017) ຟໍຣມ໌ າລດໄີ ຮດໃ໌ ນແຫຼງ່ ນາໍ້ ເກດີ ຈາກການອອກຊເີ ດຊນັ ຂອງທາດອງົ ຄະທາດໃນຂະນະທ່ ີ ມກີ ານຂາ້ ເຊອ້ື ພະຍາດໂດຍການໃຊໂ້ ອໂຊນ ແລະ ຄລໍຣນິ (chlorine) ໃນນາໍ້ ທ່ ີຜາ່ ນການຂາ້ ເຊອື້ ດວ້ ຍ ໂອໂຊນພບົ ວາ່ ມປີ ະລມິ ານການເກດີ ຟໍຣມ໌ າລດໄີ ຮດສ໌ ງູ ເຖງິ 30 μg/L. ແຕໃ່ ນພາວະຂອງນາໍ້ ດ່ ມື ປກົ ກະຕິ ຈະມຄີ າ່ ນອ້ ຍກວາ່ 1.0 μg/L. ດງ່ ັ ນນັ້ , ການໄດຮ້ ບັ ທາດຟໍຣມ໌ າລດໄີ ຮດຈ໌ າກການດ່ ມື ນາໍ້ ສະເລຍ່ ຕາ່ ໍ ກວາ່ 0.2 μg/L ຕ່ ໍວນັ (World Health Organization, 2005) ຟໍຣມ໌ າລດໄີ ຮດໃ໌ ນດນິ ພບົ ໃນຊວ່ ງທາໍ ອິດທ່ ີມກີ ານຍອ່ ຍສະຫຼາຍຂອງຊາກເສດສ່ ິງທ່ ີມຊີ ວີ ດິ ແລະ ອາດປນົ ເປື້ອນມາຈາກອດຸ ສາຫະກາໍ ຕ່າງໆໄດ້ ເຊ່ ິງຈາກການກວດສອບພບົ ວ່າດິນໃນເຂດ ອດຸ ສາຫະກາໍ ພບົ ປະລິມາຂອງຟໍຣມ໌ າລດໄີ ຮດສ໌ ງູ ເຖງິ 18-27 mg/kg (ຣດັ ຊະນີ ແລະ ພອນພມິ ນົ , 1996). ອງົ ການອະນາໄມໂລກ (World Health Organization (WHO)) ໄດລ້ າຍງານວາ່ ໃນທາໍ ມະຊາດຂອງອາຫານຕາ່ ງໆ ມທີ າດຟໍຣມ໌ າລນິ ໃນປະລມິ ານທ່ ີແຕກຕາ່ ງກນັ (World Health Organization, 2005) ສະແດງດງ່ັ ຕາຕະລາງ 2.2 ລມຸ່ ນ:້ີ ຕາຕະລາງທີ 2.2 ປະລິມານທາດຟໍຣມ໌ າລິນ ທ່ ີພບົ ໃນອາຫານຕາມທາໍ ມະຊາດ ແລະ ຜະລດິ ຕະພນັ ປະເພດອາຫານ ແລະ ຜະລດິ ຕະພນັ ປະລິມານຂອງຟໍຣມ໌ າລດໄີ ຮດ໌ (mg/kg) ຜກັ ແລະ ໝາກໄມ ້ 6.3-22. 3 ໝາກແອບເປິລ (Apple) 16.3 ໝາກກວ້ ຍ (Banana) 35 ບຣີ ດຸ ທ໌ (Beetroot) 8

ຫອມບ່ວົ ແດງ (Bulb vegetable (e.g. onion)) 11 ກະລາ່ ໍ ປີ (Cabbage) 5.3 ແຄຣອດ (Carrot) 6.7-10 ກະລາ່ ໍ ດອກ (Cauliflower) 26.9 ໝາກແຕງ (Cucumber) 2.3-3.7 ໝາກມງັ ກອນ (Dragon fruit) 4.3 ໝາກສດີ າ (Guava) 5.7 ໝາກອະງນ່ (Grape) 22.4 ຜກັ ບ່ວົ (Green Onion) 13.3-26.3 ໝາກມວ່ ງ (Mango) 2.3 ໝາກມງັ ຄດຸ (Mangosteen) 32 ໝາກກຽ້ ງ (Orange) 3.7 ສາລ້ີ (Pear) 38.7-60 ໝາກໝນັ້ (Plum) 11.2 ມນັ ຝຣງ່ັ (Potato) 19.5 ໝາກເງາະ (rambutan) 10 ຜກັ ປງັ (Spinach) 3.3-7.3 ໝາກເລ່ ັນ (Tomato) 5.7-13.3 ໝາກແຕງໂມ (Water-melon) 9.2 ຫວົ ຜກັ ກາດຂາວ (White Radish) 3.7-4.4 ເຫັດຫອມແຫງ້ (Shiitake mushroom (dried)) 100-406 ເຫັດຫອມດບິ (Shiitake mushroom (Raw)) 6-54.4 ຟໍຣມ໌ າລດໄີ ຮດທ໌ ່ ີສ່ ງິ ມຊີ ວີ ດິ ໄດຮ້ ບັ ມແີ ຫຼງ່ ທ່ ີມາ 2 ລກັ ສະນະຄ:ື ຟໍຣມ໌ າລດໄີ ຮດທ໌ ່ ີເກດີ ຂນຶ້ ພາຍນອກຂອງຮ່າງກາຍ (exogenous formaldehyde) ແລະ ຟໍຣ໌ມາລດີໄຮດທ໌ ່ ີເກີດຂ້ຶນພາຍໃນ ຮາ່ ງກາຍ (endogenous formaldehyde). 1) ຟໍຣມ໌ າດໄີ ຮດທ໌ ່ ີເກດີ ຂນ້ຶ ພາຍນອກຂອງຮາ່ ງກາຍ (exogenous formaldehyde) ຟໍຣມ໌ າລດໄີ ຮດເ໌ ຂົ້າສຮູ່ າ່ ງກາຍໄດທ້ າງການຫາຍໃຈ, ການກນິ ແລະ ຜິວໜງັ ໃນສດັ ທດົ ລອງ ເມ່ອື ໄດຮ້ ບັ ທາງການຫາຍໃຈຈະຖກື ດດູ ຊມຶ ທ່ ີບໍລເິ ວນທາງເດນີ ຫາຍໃຈສວ່ ນເທິງ ສວ່ ນໃນ ຄນົ ຈະ 9

ຖກື ດດູ ຊມຶ ທ່ ີບໍລິເວນຜງົ້ ດງັ (nasal cavity) ລວມເຖງິ ບໍລິເວນຫຼອດລມົ ໃຫຍ່ (trachea) ແລະ ຫຼອດລມົ ຝອຍ (proximal bronchi) ຟໍຣມ໌ າລດໄີ ຮດສ໌ າມາດເຂົ້າເກດີ ປະຕກິ ລິ ຍິ າກບັ ສານໂມເລກນຸ ໃຫຍເ່ ຊ່ ັນ ດີ ເອັ ນເອ (DNA), ອາເອັ ນເອ (RNA) ແລະ ໂປຣຕິນ ໂດຍການຈບັ ກນັ ໃນຮູບແບບຄືນ ກບັ ໄດ້ (reversible adduct) ຫຼື ເກີດການເຊ່ ືອມໂຍງແບບຄືນກບັ ບ່ ໍໄດ້ (irreversible cross-link) (Frank Theakston, 2008). ສ່ ງິ ທ່ ີມຊີ ວີ ດິ ສາມາດສາ້ ງຟໍຣມ໌ າລດໄີ ຮດໃ໌ ນຮາ່ ງກາຍໄດເ້ ອງໂດຍຜາ່ ນຂະບວນການຕາ່ ງໆ ພາຍໃນຮາ່ ງກາຍ. ການສາ້ ງຟໍຣມ໌ າລດໄີ ຮດໃ໌ ນຮາ່ ງກາຍຂອງສ່ ງິ ທ່ ີມຊີ ວີ ດິ ແບງ່ ອອກເປັນ 3 ຮບູ ແບບຄ:ື ຮບູ ແບບສານອດິ ສະຫຼະ, ຮບູ ແບບການລວມຕວົ ກບັ ທາດທ່ ີມໂີ ມເລກນຸ ໃຫຍໃ່ ນສະພາບທ່ ີສາມາດປ່ຽນຮບູ ກບັ ຄນື ໄດ້ (reversibly bound to macromolecules) ແລະ ຮບູ ແບບການລວມຕວົ ກບັ ທາດໂມເລກຸນ ໃຫຍໃ່ ນສະພາບທ່ ີບ່ ໍສາມາດປ່ຽນຮບູ ກບັ ຄືນໄດ້ (irreversibly bound to macromolecules) ເຊ່ ງິ ອາດ ຈະມເີ ອັນໄຊມ ໌ ຫຼື ບ່ ໍມເີ ອັນໄຊມມ໌ າກຽ່ ວຂອ້ ງ (Junye ແລະ Rongqiao, 2012). ເມ່ອື ຟໍຣມ໌ າລດໄີ ຮດ໌ ເຂົ້າສູ່ຮ່າງກາຍຈະຖືກປ່ຽນແປງຢ່າງໄວວາໂດຍເອັ ນໄຊມ ໌ ຜ່ານຂະບວນການເມທາບໍ ລິສ ຊຶມ (metabolism) ສະແດງດງ່ ັ ຮບູ ທີ 2.2 ໂດຍຈະລວມຕວົ ກບັ ກລຕູ າໄທໂອນ (Glutathione; GSH) ເປັນ ໄຮດຣອກຊີເມທິລ ກລູຕາໄທໂອນ (Hydroxymethylglutathione) ຈາກນນັ້ ຈະຖືກອອກຊີໄດ ຊ໌ (oxidize) ເປນັ ເອສ-ຟໍຣມ໌ ລິ ກລຕູ າໄທໂອນ (S-Formylglutathione) ໂດຍເອັນໄຊມຟ໌ ໍຣມ໌ າລດໄີ ຮດ໌ ດີ ໄຮໂດຣຈເີ ນສ (Formaldehyde dehydrogenase; FDH) ແລະ ສະຫຼ າຍເປັນຟໍຣ໌ເມຕ (Formate) ໂດຍເອັນໄຊມເ໌ ອສ-ຟໍຣມ໌ ລິ ກລຕູ າໄທໂອນ ໄຮໂດຣເລສ (S-Formylglutathione hydrolase) ຈາກນ ນນັ້ ຈະຖກື ຂບັ ອອກຈາກຮາ່ ງກາຍທາງປດັ ສະວະໃນຮບູ ແບບເກອື ຟໍຣເ໌ ມຕ ຫຼື ຫາຍໃຈອອກໃນຮບູ ແບບ ຄາຣບ໌ ອນໄດອອກໄຊດ໌ ແຕຈ່ ະຖກື ຂບັ ອອກຈາກຮາ່ ງກາຍຢາ່ ງໄວວາ ແຕຍ່ ງັ ຄງົ ມບີ າງສວ່ ນທ່ ີສະສມົ ໃນ ຮາ່ ງກາຍ ໃນຮບູ ແບບຂອງອາຊດິ ຟໍຣມ໌ ກິ ເຊ່ ງິ ອາດຈະເຮັດໃຫເ້ ກດີ ພິດທງັ ແບບຮນຸ ແຮງ ແລະ ຊາໍ ເຮອ້ື ອາການພິດທ່ ີເກດີ ຈະຫຼາຍ ຫຼື ໜອ້ ຍຂນຶ້ ກບັ ປະລິມານທ່ ີຮບັ ສາໍ ຜດັ ຄວາມໄວສະເພາະບກຸ ຄນົ ແລະ ຊວ່ ງເວລາຂອງການຮບັ ສາໍ ຜດັ (UNEP Publications, 2002). 2) ຟໍຣມ໌ າລດໄີ ຮດທ໌ ່ ີເກດີ ຂນ້ຶ ພາຍໃນຮາ່ ງກາຍ (endogenous formaldehyde) ສ່ ງິ ທ່ ີມຊີ ວີ ດິ ສາມາດສາ້ ງຟໍຣມ໌ າລດໄີ ຮດໃ໌ ນຮາ່ ງກາຍໄດເ້ ອງໂດຍຜາ່ ນຂະບວນການຕາ່ ງໆ ພາຍໃນຮາ່ ງກາຍ. ການສາ້ ງຟໍຣມ໌ າລດໄີ ຮດໃ໌ ນຮາ່ ງກາຍຂອງສ່ ງິ ທ່ ີມຊີ ວີ ດິ ແບງ່ ອອກເປັນ 3 ຮບູ ແບບຄ:ື ຮບູ ແບບສານອດິ ສະຫຼະ, ຮບູ ແບບການລວມຕວົ ກບັ ທາດທ່ ີມໂີ ມເລກນຸ ໃຫຍໃ່ ນສະພາບທ່ ີສາມາດປຽ່ ນຮບູ ກບັ ຄນື ໄດ້ (reversibly bound to macromolecules) ແລະ ຮບູ ແບບການລວມຕວົ ກບັ ທາດໂມເລກນຸ ໃຫຍໃ່ ນສະພາບທ່ ີບ່ ໍສາມາດປ່ຽນຮບູ ກບັ ຄນື ໄດ້ (irreversibly bound to macromolecules) ເຊ່ ງິ ອາດຈະ 10

ມເີ ອັນໄຊມ ໌ ຫຼື ບ່ ໍມເີ ອັນໄຊມມ໌ າກຽ່ ວຂອ້ ງ (Junye ແລະ Rongqiao, 2012). ຂະບວນການເກດີ ຟໍຣມ໌ າລດີ ໄຮດໃ໌ ນຮາ່ ງກາຍຂອງສ່ ິງມຊີ ວີ ດິ ສາມາດພບົ ໄດດ້ ງ່ ັ ນ:້ີ ກ. ການເກດີ ຟໍຣມ໌ າລດໄີ ຮດໃ໌ ນສດັ : ການສງັ ເຄາະຟໍຣມ໌ າລດໄີ ຮດພ໌ ບົ ໄດພ້ າຍໃນຈລຸ ງັ ຂອງສ່ ງິ ມຊີ ວີ ດິ ເຊ່ ງິ ມຄີ ວາມເຂັມ້ ຂນຸ້ ປະມານ 12mg/L ຫຼື 400 µM. ການສາ້ ງຟໍຣມ໌ າລດໄີ ຮດໃ໌ ນຈລຸ ງັ ເກດີ ຂນ້ຶ ໂດຍມປີ ະຕກິ ລິ ິຍາ oxidative deamination ໂດຍອາໄສເອັນໄຊມ ໌ semicarbazide-sensitive amine oxidase (SSAO). ເອັນໄຊມ ໌ SSAO ຈະມທີ າດທອງເປັນສ່ວນປະກອບ ເຊ່ ິງພບົ ໄດທ້ ່ ີກາ້ ມ ຫວົ ໃຈ, ກະດກູ ອອ່ ນ ແລະ ໃນອະໄວຍະວະຕາ່ ງໆເຊ່ ັນ: ຕບັ , ປອດ, ລາໍ ໄສແ້ ກ,່ ໝາກໄຂຫ່ ຼງັ , ຕອ່ ມ ເທິງໝາກໄຂຫ່ ຼງັ ແລະ ໃນກະແສເລືອດ. ເອັນໄຊມ ໌ SSAO ຈະປະຕິກລິ ິຍາກບັ amide ແລວ້ ຈະໄດ້ ທາດ hydrogen peroxide ແລະ ສຸດທ້າຍຈະກາຍມາເປັນທາດຟໍ ຣ໌ມາລດີໄຮດ໌. ປະຕິກິລິຍາ demethylation ຂອງຂະບວນການ methionine homocysteine cycles ໃນສ່ ິງມຊີ ີວດິ ໂດຍການນາໍ ໃຊທ້ າດໃນໝວດໝຂູ່ ອງ methyl ຈະເປັນການນາໍ ໄປສກູ່ ານສາ້ ງຟໍຣມ໌ າລດໄີ ຮດ.໌ ນອກຈາກນນັ້ , ຍງັ ມີ ປະຕິກລິ ິຍາອ່ ືນໆທ່ ີກ່ໃໍ ຫເ້ ກດີ ທາດຟໍຣມ໌ າດໄີ ຮດ໌ ເຊ່ ັນ: ການເຄ່ ືອນຍາ້ ຍຈເຸ ມລີ ຂອງຮສີ ໂຕນ (histone demethylation), ການເຄ່ ອື ນຍາ້ ຍຈເຸ ມລີ ຂອງ DNA ແລະ RNA (DNA and RNA demethylation) ແລະ ໄມໂຄຣໂຊມອລໄຊໂຕໂຄຣມ 450 ດເີ ພັນເດັນ ອອກຊເີ ດຊນັ (microsomal cytochrome P- 450 dependent oxidation) ເປັນຕນ້ົ (ວະນດິ າ ແລະ ວນັ ວິສາ, 2017). ການສາ້ ງທາດຟໍຣມ໌ າລດີ ໄຮດ໌ ໂດຍຂະບວນການແລກປ່ຽນທາດຂອງອາຊດິ ອາມໂິ ນ (amino acid metabolism) ເຊ່ ັນ: ເຊຣີ ນິ (serine), ໄກຣຊິນ (glycine), ເມທີໂອນນິ (methionine) ແລະ ໂຄລິນ (choline). ນອກຈາກນນັ້ , ຍງັ ມຂີ ະບວນການແລກປ່ຽນທາດຂອງເມທານອລ (methanol metabolism), ຂະບວນການ lipid peroxidation ແລະ ຂະບວນການ P-450 dependent demethylation (O-, N-, S-methyl) (ວະນດິ າ ແລະ ວນັ ວສິ າ, 2017). ມລີ າຍງານການສກຶ ສາພບົ ວາ່ ໃນເລອື ດຂອງສດັ ລຽ້ ງລກູ ດວ້ ຍນາໍ້ ນມົ ເຊ່ ັນ: ໜ,ູ ລີງ ແລະ ຄນົ ມລີ ະດບັ ຄວາມເຂັ້ມຂນຸ້ ຂອງທາດຟໍຣມ໌ າລດໄີ ຮດທ໌ ່ ີຮາ່ ງກາຍສາ້ ງຂ້ຶນໃນປະລິມານ 2.2 mg/L, 2.4 mg/L ແລະ 2.6 mg/L ຕາມລາໍ ດບັ (Authority, 2014). ຂ. ໃນພດື : ທາດຟໍຣມ໌ າລດໄີ ຮດໃ໌ ນພດື ເປນັ ຜນົ ພອຍໄດຈ້ າກການສງັ ເຄາະແສງປະລິມານ ທ່ ີມໃີ ນຊວ່ ງ 0.5-1.0 mM ທນັ ທີທ່ ີມແີ ອລດໄີ ຮດເ໌ ກດີ ຂນ້ຶ ກ່ຈໍ ະໄປລວມກບັ L-arginine ເປນັ ເອນຈໄີ ຕຣ ໄຮດຣອກຊເີ ມທິລ ແອລ ອາຣຈ໌ ນີ ນິ (N(G)-trihydroxymethyl-L-arginine; TriHMA) ເຂົາ້ ສກູ່ ານ ເຮດັ ປະຕກິ ລິ ຍິ າຂອງເອັນໄຊມໄ໌ ປຕາມລາໍ ດບັ ແລະ ໂດຍຜາ່ ນ 2 ຂະບວນການຄື: ການຕ່ ມື ແລະ ຍາ້ ຍ ຈເຸ ມທີລ (methylation and demethylation) ເຊ່ ງິ ເປັນເສັນ້ ທາງສາໍ ຄນັ ການເກດີ ສານປະກອບເອນ- ເອສ-ໂອ-ເມທິລເລທ (N-,S-,O-methylated compounds) ອນັ ເປັນທາດຕງັ້ ຕນ້ົ ຂອງຟໍຣມ໌ າລດໄີ ຮດ໌ (Junye ແລະ Rongqiao, 2012). 11

ຄ. ຄວາມເປັນພດິ ແລະ ກນົ ໄກການທາໍ ລາຍພດິ : ຟໍຣມ໌ າລດໄີ ຮດທ໌ ່ ີເກດີ ຂນຶ້ ພາຍໃນ ຮາ່ ງກາຍອາດທາໍ ລາຍຈລຸ ງັ ໄດ້ ເມ່ອື ຈບັ ກບັ DNA ແລະ ໂປຣຕນິ ຈ່ງຶ ມຂີ ະບວນການທ່ ີຊວ່ ຍປ້ອງກນັ ການເກດີ ພິດ ໂດຍການກາໍ ຈດັ ຟໍຣມ໌ າລດໄີ ຮດຜ໌ າ່ ນຂະບວນການທາໍ ງານຂອງເອັນໄຊມ ໌ 3 ຊະນດິ ຄ:ື ເອັນໄຊມ ໌ (alcohol dehydrogenase; ADH I ແລະ III ແລະ ເອັນໄຊມ ໌ (aldehyde dehydrogenase; ALDH II, ສວ່ ນຟໍຣມ໌ າລດໄີ ຮດທ໌ ່ ີບ່ ຖໍ ກື ກາໍ ຈດັ ຈະເກດີ ປະຕກິ ລິ ິຍາກບັ DNA ເຮດັ ໃຫເ້ ກດີ ຄວາມເສຍ ຫາຍຂນຶ້ ໄດ້ ຈ່ງຶ ມຂີ ະບວນການທ່ ີຊວ່ ຍຊອ່ ມແຊມ DNA ເອ້ີນວາ່ Fanconi anemia group D2 protein (Fancd2) ໂດຍຂະບວນການເຫ່ ົຼານເີ້ ຮດັ ໃຫຟ້ ໍຣມ໌ າລດໄີ ຮດຖ໌ ກື ກາໍ ຈດັ ອອກຈາກຮາ່ ງກາຍ ແລະ ບ່ ເໍ ຮັດ ໃຫເ້ ກດີ ຄວາມເສຍຫາຍຕ່ ໍຈລຸ ງັ ໃນກລໍ ະນທີ ່ ີຂະບວນການດງ່ ັ ກາ່ ວທາໍ ງານຜິດປກົ ກະຕິ ຫຼື ທາໍ ງານບ່ ໍ ສມົ ບນູ ຈະເຮດັ ໃຫເ້ ກດີ ຄວາມເສຍຫາຍຕ່ ໍຈລຸ ງັ ແລະ ເກດີ ພດິ ຕ່ ໍຮາ່ ງກາຍຂນ້ຶ ໄດ້ (MRC Laboratory of Molecular Biology , 2015). ທ່ ີມາ: (UNEP Publications, 2002) ຮບູ ທີ 2.2 ຂະບວນການເມຕາບໍລສິ ຊມຶ ຂອງຟໍຣມ໌ າລດໄີ ຮດໃ໌ ນສ່ ງິ ມຊີ ວີ ດິ 12

2.1.3 ການນາໍ ໃຊຂ້ ອງທາດລະລາຍຟໍຣມ໌ າລິນ ທາດລະລາຍຟໍຣມ໌ າລິນ ເປັນທາດທ່ ີສາມາດຮກັ ສາຄວາມຄງົ ສະພາບຂອງຈລຸ ງັ ສ່ ິງທ່ ີມ ີ ຊວີ ດິ ໂດຍການນາໍ ໃຊເ້ ປັນນາໍ້ ຢາດອງສບົ ແລະ ນາໍ ໃຊເ້ ຂ້ົາໃນຫອ້ ງທດົ ລອງກຽ່ ວກບັ ພະຍາດວທິ ະຍາ. ນອກຈາກນນັ້ , ທາດຟໍຣມ໌ າລິນ ຍງັ ມປີ ະໂຫຍດອີກຫຼາຍດາ້ ນ ໂດຍສະເພາະແມນ່ ດາ້ ນການແພດ, ດາ້ ນການອດຸ ສາຫະກາໍ ຜະລິດເຄ່ ອື ງບໍລິໂພ ,ກ ແລະ ອປຸ ະໂພກ, ດາ້ ນການກະສກິ າໍ , ດາ້ ນຄວາມງາມ ແລະ ອ່ ນື ໆ ເຊ່ ງິ ສາມາດສະຫຼບໄດດ້ ງ່ ັ ນ:້ີ ດາ້ ນການແພດ: ນາໍ ໃຊທ້ າດລະລາຍຟໍຣມ໌ າລິນ ໃນການຮກັ ສາຕວົ ຢ່າງທາງກາຍຍະ ວພິ າກ (Anatomical specimens) ເພ່ ືອບ່ ໍເນ່ ົາ, ໃຊສ້ າໍ ລບັ ຂາ້ ເຊອ້ື ຣາ ແລະ ເຊ້ອື ພະຍາດໃນເຄ່ ືອງມື ຕາ່ ງໆ ເຊ່ ັນ: ເຄ່ ອື ງຟອກເລືອດ, ເຄ່ ອື ງໃຊໃ້ ນການຜະລິດຢາວກັ ຊນິ ເປັນຕນົ້ . ນອກຈາກນ,ີ້ ອາຍລະ ເຫີຍຂອງຟໍຣມ໌ າລິນ ຍງັ ສາມາດນາໍ ມາອບົ ຂາ້ ເຊອື້ ພະຍາດຕາມໂຮງໝໍ ໄດ້ (ບງັ ອອນ, 2015) ດາ້ ນອດຸ ສາຫະກາໍ : ທາດປະສມົ ຟໍຣມ໌ າລິນ ມຄີ ຸນລກັ ສະນະເຮັດໃຫ້ເຈຍ້ ແຂງເກາະກນັ ແລະ ກນັ ນາໍ້ ໄດ,້ ໃຊໃ້ ນການເຮັດໄມອ້ ດັ , ການສງັ ເຄາະສີຕາ່ ງໆ ເຊ່ ັນ: ສີຟ້າທະເລ, ສແີ ດງ ແລະ ສແີ ດງອມົ ເຫຼືອງ, ການຜະລິດຜາ້ ແພເພ່ ືອຄວາມແຂງແຮງຂອງໄໝສງັ ເຄາະ ແລະ ເຮັດໃຫຜ້ າ້ ແພບ່ ໍຍ່ ໍ, ໃຊຍ້ ອ້ ມສເີ ພ່ ອື ໃຫສ້ ຕີ ດິ ດີ ແລະ ໃຊປ້ ະສມົ ໂລຫະເພ່ ືອບ່ ໍໃຫເ້ ກດີ ການອອກຊເີ ດຊນັ (ບງັ ອອນ, 2015). ດາ້ ນການກະເສດ: ໃຊສ້ າໍ ລບັ ທາໍ ລາຍ ແລະ ປ້ອງກນັ ຈລຸ ະຊບີ ຂອງຕນ້ົ ໄມທ້ ່ ີເປັນພະຍາດ, ໃຊປ້ ້ອງກນັ ຜນົ ຜະລິດທາງການກະເສດ ເພ່ ືອປ້ອງກນັ ການເສຍຫາຍໃນລະຫວາ່ ງຂນົ ສ່ງົ ແລະ ການ ເກບັ ຮກັ ສາ, ປະສມົ ກບັ ຜກັ ແລະ ໝາກໄມ ້ ເພ່ ືອປ້ອງກນັ ບ່ ໍໃຫເ້ ນ່ ົາ, ໃຊຂ້ າ້ ເຊອື້ ຣາໃນດນິ ແລະ ທາໍ ຄວາມສະອາດສະຖານທ່ ີເກັບອປຸ ະກອນຕາ່ ງໆ. ນອກນນັ້ ຍງັ ໃຊເ້ ປັນສວ່ ນປະກອບຂອງສະບູສາໍ ລບັ ສດັ ລ້ຽງ ແລະ ໃຊເ້ ປັນສ່ວນປະກອບໃນນາໍ້ ຢາດບັ ກ່ ິນ. ໃຊປ້ ະສມົ ໃນຄຣີມແຖໜວດເພ່ ືອຂ້າເຊ້ືອ ພະຍາດ ໂດຍນາໍ ໃຊໃ້ ນລະດບັ ເຂັມ້ ຂນຸ້ ທ່ ີຕາ່ ໍ (ບງັ ອອນ, 2015). ເຄ່ ືອງສາໍ ອາງ: ຟໍຣມ໌ າລິນ ໄດຖ້ ກື ນາໍ ໃຊເ້ ປັນສວ່ ນປະສມົ ໃນເຄ່ ືອງສາໍ ອາງບາງຊະນດິ ເພ່ ືອປອ້ ງກນັ ບ່ ໍໃຫເ້ ຫ່ ືອອອກຫຼາຍ, ໃຊເ້ ປັນທາດປະສມົ ໃນຢາສຟີ ນັ , ນາໍ້ ຢາບວ້ ນປາກ, ສະບ,ູ ຄຣມີ ແຖ ໜວດ ເພ່ ືອຂາ້ ເຊອື້ , ໃຊປ້ ະສມົ ໃນນາໍ້ ຢາດບັ ກ່ ນິ ຕວົ ແລະ ອ່ ືນໆ (ກມົ ຄວບຄມຸ ມນົ ລະພິດ ກະຊວງ ວທິ ະຍາສາດເຕັກໂນໂລຊີ ແລະ ສ່ ງິ ແວດລອ້ ມ, 1998). 2.1.4 ຜນົ ກະທບົ ຈາກການໄດຮ້ ບັ ທາດຟໍຣມ໌ າລນິ ທາດຟໍຣມ໌ າລນິ ເປັນສານທ່ ີເປັນພດິ ຕ່ ໍຮາ່ ງກາຍຫາກບໍລໂິ ພກໂດຍກງົ ຈະເປັນພິດຢາ່ ງ ຮາ້ ຍແຮງ ແລະ ກ່ໃໍ ຫເ້ ກດີ ລກັ ສະນະອາການດງ່ ັ ນ:ີ້ ປ້ນຸ ທອ້ ງ, ຮາກ, ຖອກທອ້ ງ, ໝດົ ສະຕິ ແລະ ເສຍ ຊວີ ດິ ໃນທ່ ີສດຸ . ຫາກໄດຮ້ ບັ ໃນປະລມິ ານໜອ້ ຍຈະເປັນຜນົ ເຮດັ ໃຫກ້ ານເຮດັ ວຽກຂອງຕບັ , ໝາກໄຂຫ່ ຼງັ , ຫວົ ໃຈ ແລະ ສະໝອງເສ່ ືອມລງົ . ເມ່ອື ມກີ ານສາໍ ພດັ ກບັ ທາດຟໍຣມ໌ າລິນ ຈະກ່ໃໍ ຫເ້ ກດີ ການລະຄາຍເຄອື ງ 13

ຜິວໜງັ ແສບຮອ້ ນຫາກສດູ ດມົ ຈະກ່ໃໍ ຫເ້ ກດີ ການຄນັ ທ່ ີຕາ, ດງັ ແລະ ລາໍ ຄໍ (ກມຸ່ ພດັ ທະນາລະບບົ ເຝ້ົາ ລະວງັ ສຂຸ ະພິບານອາຫານແລະນາໍ້ , 2011). ລະດບັ ຄວາມເຂັມ້ ຂນຸ້ ຂອງຟໍຣມ໌ າລນິ ທ່ ີສ່ງົ ຜນົ ກະທບົ ຮາ່ ງກາຍໄດສ້ ະແດງໄວໃ້ ນຕາຕະລາງທີ 2.3 ດງ່ ັ ລມຸ້ ນ:ີ້ ຕາຕະລາງທີ 2.3 ລະດບັ ຄວາມເຂັມ້ ຂນຸ້ ຂອງຟໍຣມ໌ າລິນ ທ່ ີສ່ງົ ຜນົ ກະທບົ ຕ່ ໍຮາ່ ງກາຍ ຜນົ ຕ່ ໍຮາ່ ງກາຍ ລະດບັ ຄວາມເຂັມ້ ຂນຸ້ ppm ບ່ ໍມຜີ ນົ ຕ່ ໍຮາ່ ງກາຍ 0.0-0.05 ມຜີ ນົ ຕ່ ໍລະບບົ ປະສາດ 0.05-1.00 ມຜີ ນົ ຕ່ ລໍ ະບບົ ປະສາດສາໍ ພດັ ກ່ນິ 0.5-1.05 ມຜີ ນົ ຕ່ ແໍ ພຈລຸ ງັ ຂອງຕາ 1.05-2.00 ມຜີ ນົ ຕ່ ໍລະບບົ ຫາຍໃຈ ມຜີ ນົ ຕ່ ລໍ ະບບົ ທາງເດນີ ອາຫານ ແລະ ປອດ 2.00-25.00 ປອດອກັ ເສບ, ນາໍ້ ຖວ້ ມປອດ ແລະ ປອດບວມ 25.00-30.00 ເສຍຊວີ ດິ 30.00-100.00 ≥100.00 ທ່ ີມາ: (ສທຸ ິຕາ ແລະ ເກເຊມ, 2004) ຜນົ ກະທບົ ຕ່ ໍລະບບົ ພມູ ຄມຸ້ ກນັ : ກ່ໃໍ ຫເ້ ກດີ ເປັນຕມຸ່ ພມູ ແພ້ ເມ່ອື ມກີ ານສາໍ ພດັ ກບັ ທາດຟໍຣ໌ ມາລິນ ຫຼາຍກວາ່ ທ່ ີເຄຍີ ສາໍ ພດັ ຜາ່ ນມາ ເຊ່ ງິ ຄວາມເຂັມ້ ຂນຸ້ ຂອງຟໍຣມ໌ າລດໄີ ຮດຈ໌ ະເຮັດປະຕິກລິ ິຍາກບັ ພມູ ຄມຸ້ ກນັ ໃນຮາ່ ງກາຍຢາ່ ງໄວວາຈນົ ກາຍເປັນພມູ ແພທ້ ່ ີເກດີ ຈາກການສາໍ ພດັ ໃນທ່ ີສດຸ . ຜນົ ກະທບົ ຕ່ ໍລະບບົ ຫາຍໃຈ: ຟໍຣມ໌ າລິນ ມກີ ່ ິນຂວິ ແຮງ ເມ່ອື ເຂົ້າສຮູ່ າ່ ງກາຍໂດຍການ ຫາຍໃຈ ຈະເຮັດໃຫທ້ າດລະລາຍອອກລິດຕງັ້ ແຕບ່ ໍລິເວນຜງົ້ ດງັ , ມອີ າການແສບບໍລເິ ວນດງັ , ຕາ ແລະ ຮຄູ ໍ. ຄວາມໄວຂອງການຮບັ ກ່ນິ ແມນ່ ແຕກຕາ່ ງກນັ ໃນແຕລ່ ະຄນົ ແລະ ລະດບັ ທ່ ີຄວາມເຂັມ້ ຂນຸ້ ຄນົ ເຮົາ ທ່ ີສາມາດທນົ ໄດແ້ ມນ່ ຕາ່ ໍ ກວາ່ 3 ppm ຖາ້ ໄດຮ້ ບັ ຟໍຣມ໌ າລິນ ສງູ ກວາ່ 3 ppm ຈະເຮດັ ໃຫສ້ ະມດັ ຕະພາບ ການເຮັດວຽກຂອງປອດຊາ້ ລງົ . ນອກຈາກນ,້ີ ຍງັ ພບົ ວາ່ ການສາໍ ພດັ ຫຼື ສດູ ດມົ ຟໍຣມ໌ າລິນ ເປັນເວລາ ຫຼາຍກວາ່ 5 ປີ ຈະເປນັ ສາເຫດເຮັດໃຫກ້ ານເຮັດວຽກຂອງປອດເຊ່ ອື ມໂຊມລງົ ແລະ ຍງັ ພບົ ວາ່ ການ ສາໍ ພດັ ຟໍຣມ໌ າລດໄີ ຮດຍ໌ ງັ ເປັນສາເຫດກ່ໃໍ ຫເ້ ກດີ ເປັນພະຍາດຫອບຫືດອກີ ດວ້ ຍ. ຜນົ ກະທບົ ຕ່ ໍລະບບົ ທາງເດນີ ອາຫານ: ການໄດຮ້ ບັ ທາດຟໍຣມ໌ າລິນ ໂດຍການກນິ ອາຫານ ທ່ ີປນົ ເປ້ືອນຈະເຮັດໃຫມ້ ອີ າການເຈບັ ຫວົ , ຫວົ ໃຈເຕັ້ນໄວ, ແໜນ້ ໜາ້ ເອິກ, ປາກ ແລະ ຄໍແຫງ້ , ປ້ນຸ ທອ້ ງ, ຮາກ, ຖອກທອ້ ງ ແລະ ເຮັດໃຫກ້ ະເພາະອາຫານອກັ ເສບ. ມລີ າຍງານກຽ່ ວກບັ ການໄດຮ້ ບັ ທາດຟໍຣມ໌ າ ລິນ ໂດຍການບໍລິໂພກໃນປະລິມານ 22-200 mg ຕ່ ໍວນັ ຕດິ ຕ່ ໍກນັ ເປັນເວລາດນົ ເຖງິ 13 ອາທິດ ຈະ 14

ບ່ ໍເກດີ ຜນົ ກະທບົ ໃດໆຕ່ ໍຮາ່ ງກາຍ ແຕຖ່ າ້ ຫາກຮບັ ໃນປະລິມານ 523 mg/kg (ທາດລະລາຍເຂັ້ມຂນຸ້ ທ່ ີ 37%) ຟໍຣມ໌ າລິນ ຈະໄປກດັ ເຊາະຕງັ້ ແຕບ່ ໍລິເວນປາກຈນົ ເຖງິ ລາໍ ໄສອ້ ອ່ ນສວ່ ນຕນົ້ ຢ່າງຮນຸ ແຮງ ເນ່ ອື ງ ຈາກທາດຟໍຣມ໌ າລິນ ເປັນທາດທ່ ີມປີ ະສດິ ທິພາບສງູ ໃນການທາໍ ລາຍທາດໂປຣຕນິ (Denature protein) ໃນຈລຸ ງັ ຂອງລະບບົ ທາງເດນີ ອາຫານ. ຜນົ ກະທບົ ຕ່ ໍລະບບົ ສືບພນັ : ຜຍູ້ ິງທ່ ີໄດຮ້ ບັ ທາດຟໍຣມ໌ າລິນ ເປັນປະຈາໍ ໂດຍການສດູ ດມົ ເຮດັ ໃຫເ້ ກດີ ຄວາມຜິດປກົ ກະຕິຂອງປະຈາໍ ເດອື ນສູງຂນຶ້ ເຊ່ ງິ ເປັນສາເຫດຫຼກັ ທ່ ີເຮັດໃຫມ້ ລີ ກູ ຍາກ, ມີ ອາການເຈບັ ທອ້ ງເວລາເປັນປະຈາໍ ເດອນື , ອາດຈະມອີ າການລລຸ ກູ ຫຼື ເກດີ ລກູ ກອ່ ນກາໍ ນດົ , ເດກັ ນອ້ ຍທ່ ີ ເກດີ ມາມກັ ຈະມນີ າໍ້ ໜກັ ຕາ່ ໍ ກວາ່ ປກົ ກະຕ,ິ ມອີ າການທາງສະໝອງ ແລະ ມໂີ ອກາດເປັນພະຍາດເລືອດ ຈາງສງູ . ຜນົ ກະທບົ ຕ່ ໍຜິວໜງັ : ການສາໍ ພດັ ທາດຟໍຣມ໌ າລິນ ໂດຍກງົ ຈະເກດີ ປະຕກິ ລິ ິຍາຂນ້ຶ ຢ່າງ ໄວວາ. ໃນໄລຍະທາໍ ອິດຂອງການສາໍ ພດັ ຈະເຮັດໃຫຜ້ ິວໜງັ ເປັນຜ່ ືນແດງ, ມອີ າການອກັ ເສບ, ເປັນຕມຸ່ ພອ່ ງຂນຶ້ ແລະ ເປັນເກດັ . ລກັ ສະນະອາການດງ່ ັ ກາ່ ວເກດີ ຈາກການສາໍ ພດັ ຟໍຣມ໌ າລິນ ທ່ ີຢໃູ່ ນຮບູ ແບບ ຂອງເຣຊິນເທ່ ົານນັ້ . ສວ່ ນການສາໍ ພດັ ເປັນເວລາດນົ ຈະເຮັດໃຫ້ຜິວໜງັ ຊາໍ ເຮື້ອ, ຜິວໜງັ ໄໝ້ດາໍ , ມີ ອາການແສບຄນັ ຕາມຜວິ ໜງັ ແລະ ຜວິ ໜງັ ລອກ. ການກ່ໃໍ ຫເ້ ກດີ ການກາຍພນັ : ໃນປດັ ຈບຸ ນັ ຟໍຣມ໌ າລດໄີ ຮດເ໌ ປັນໜ່ ຶງໃນທາດກ່ໃໍ ຫເ້ ກດີ ການ ກາຍພນັ ຫຼື ການປ່ຽນແປງທາງດາ້ ນກາໍ ມະພນັ . ຈາກການທດົ ລອງໃນສດັ , ພືດ ແລະ ແບັກທີເຣຍບາງ ຊະນດິ ພບົ ວາ່ ຟໍຣມ໌ າລດໄີ ຮດພ໌ າໃຫເ້ ກດີ ການປ່ຽນແປງໃນລະດບັ ຢີນ ເຊ່ ງິ ສາຍຄໃູ່ ນດເີ ອັນເອ (DNA) ຈະຖກື ທາໍ ລາຍ ແລະ ເກດີ ການຈບັ ຄຂູ່ າ້ ມສາຍຂອງຄເູ່ ບສໂປຣຕິນຂອງ ດເີ ອັນເອ (DNA). ຜນົ ກະທບົ ຂອງຟໍຣມ໌ າລດໄີ ຮດຕ໌ ່ ໍລະບບົ ທາງກາໍ ມະພນັ ຂອງຈລຸ ງັ ນນັ້ ແມນ່ ຈະເປັນຜນົ ເຮັດໃຫນ້ ວິ ເຄຼໂອໄທດໃ໌ ນ ສາຍດເີ ອັນເອ (DNA) ເຊ່ ອື ມສະພາບ. 2.1.5 ວທິ ີການຫຼີກລຽ່ ງ ແລະ ການປະຖມົ ພະຍາບານເບອື້ ງຕນົ້ ສາໍ ລບັ ຜທູ້ ່ ໄີ ດຮ້ ບັ ທາດຟໍຣມ໌ າລິນ 1) ວທິ ີຫຼີກລຽ່ ງອນັ ຕະລາຍຈາກຟໍຣມ໌ າລນິ - ກອ່ ນຊອ້ື າຫານໃຫກ້ ວດສອບໂດຍການດມົ ກ່ນິ ສາກອ່ ນ ຖາ້ ຫາກວາ່ ອາຫານທ່ ີບ່ ໍມກີ ານ ເຕມີ ສານຟໍຣມ໌ າລນິ ຕອ້ ງບ່ ໍມກີ ່ນິ ເໝັ ນ ແລະ ແສບຮດູ ງັ . - ກອ່ ນນາໍ ອາຫານສດົ ມາປງຸ ແຕງ່ ຄວນລາ້ ງໃຫສ້ ະອາດເສຍກອ່ ນ. - ຖາ້ ອາຫານປະເພດຜກັ ສດົ ໃຫສ້ ງັ ເກດເບ່ ິງວາ່ ຫາກຜກັ ສດົ ທ່ ີວາງຂາຍຕາມທ້ອງຕະ ຫຼາດທ່ ຖີ ກື ແສງແດດ ແລະ ລມົ ຕະຫຼອດວນັ ແຕບ່ ່ ໍຫຽ່ ວ ຫຼື ຊນີ້ ສດັ ທ່ ີມສີ ເີ ຂັມ້ ແລະ ສດົ ຜິດປກົ ກະຕທິ ງັ ທ່ ີບ່ ໍໄດແ້ ຊເ່ ຢັນ ອາຫານເຫ່ ຼົານອ້ີ າດມກີ ານເຕມີ ທາດຟໍຣມ໌ າລິນ ລງົ ໄປຈ່ງິ ບ່ ໍຄວນທ່ ີຈະຊມ້ື າຮບັ ປະທານ. 15

- ອາຫານທະເລຄວນເລອື ກອາຫານທ່ ສີ ດົ , ຊນ້ີ ຕອ້ ງບ່ ໍເປ່ ືອຍຍວ້ ຍ, ສຂີ ອງອາຫານບ່ ຜໍ ິດ ປກົ ກະຕິ ແລະ ຕອ້ ງວາງຂາຍຢເູ່ ທິງນາໍ້ ແຂງຕະຫຼອດເວລາ (ບ່ ໍແມນ່ ແຊເ່ ປັນນາໍ້ ທ່ ີມນີ າໍ້ ແຂງ). - ຖາ້ ເປັນປາມກຶ ຫຼື ກງຸ້ ຕອ້ ງໃຊມ້ ຈື ບັ ເບ່ ງິ ວາ່ ຊນີ້ ແຂງ ຫຼື ເປ່ ືອຍບາງສວ່ ນບ່ ໍ ຖາ້ ສວ່ ນໃດ ສວ່ ນໜ່ ຶງຂອງກງຸ້ ຫຼດອອກ ແຕລ່ າໍ ໂຕບ່ ໍເປ່ ືອຍສະແດງວາ່ ມຟີ ໍຣມ໌ າລນິ ປນົ ເປື້ອນຢ.ູ່ - ກໍລະນເີ ປັນຜກັ ແລະ ໝາກໄມທ້ ່ ີມລີ ກັ ສະນະແຂງ, ຂຽວ, ກອບ ຫຼື ມຄີ ວາມສດົ ຜິດ ປກົ ກະຕຄິ ວນສງັ ເກດເບ່ ງິ ບໍລເິ ວນກາ້ ນ ຖາ້ ກາ້ ນຫຽ່ ວແຕໝ່ າກຍງັ ສດົ ຢກູ່ ່ບໍ ່ ໍຄວນຊື້ ເພາະອາດຈະມກີ ານ ປນົ ເປ້ືອນຟໍຣມ໌ າລນິ . 2) ການປະຖມົ ພະຍາບານເບອື້ ງຕນົ້ ສາໍ ລບັ ຜທູ້ ່ ີໄດຮ້ ບັ ທາດຟໍຣມ໌ າລິນ ກ. ກລໍ ະນຖີ ກື ຜິວໜງັ ໃຫລ້ າ້ ງອອກທນັ ທີ, ໂດຍການລາ້ ງໃຫ້ນາໍ້ ໄຫຼຜາ່ ນຢາ່ ງໜ້ອຍເປັນ ເວລາ 15 ນາທີ ແລະ ຈະໄດຜ້ ນົ ດຫີ ຼາຍຂນ້ຶ ຖາ້ ຫາກນํາໃຊນ້ າໍ້ ຢາແອມໂມເນຍທ່ ີມຄີ ວາມເຂັມ້ ຂນຸ້ 5%. ກລໍ ະນທີ ່ ີຖກື ເຄ່ ອື ງນງຸ່ ໃຫຟ້ ້າວແກເ້ ຄ່ ອື ງອອກແລວ້ ໄປອາບນາໍ້ , ລາ້ ງດວ້ ຍສະບູ ຖາ້ ຫາກຄນົ ເຈບັ ຍງັ ບ່ ໍດີ ຂນຶ້ ໃຫຮ້ ບີ ນາໍ ສ່ງົ ໂຮງໝໍ . ຂ. ກລໍ ະນກີ ານໄດຮ້ ບັ ທາດຟໍຣມ໌ າລນິ ໂດຍການຫາຍໃຈ ໃຫຮ້ ບີ ນາໍ ເອົາຄນົ ເຈັບອອກຈາກ ບໍ ລເິ ວນນນັ້ ທນັ ທີ ແລະ ໃຫຄ້ ນົ ເຈບັ ດ່ມື ນາໍ້ ຫຼາຍໆ, ຖາ້ ຫາກມອີ າການຫາຍໃຈຕິດຂດັ ໃຫເ້ ປ່ າົ ປາກ ແລະ ນາໍ ຄນົ ເຈບັ ສ່ງົ ໂຮງໝໍ ທນັ ທີ ຄ. ກລໍ ະນກີ ານໄດຮ້ ບັ ທາດຟໍຣມ໌ າລິນ ໂດຍການບໍລໂິ ພກໂດຍກງົ ຫຼື ຜາ່ ນການບໍລໂິ ພກ ອາ ຫານ ຖາ້ ຜກູ້ ຽ່ ວຍງັ ມສີ ະຕໃິ ຫດ້ ່ ມື ນາໍ້ ຫຼາຍໆ ແລະ ດ່ ມື ນມົ ເຂົ້າໄປພາຍຫຼງັ ຈາກທ່ ີດ່ ມື ນາໍ້ ແລວ້ , ຫຼງັ ຈາກ ນນັ້ ໃຫນ້ າໍ ຄນົ ເຈັບສ່ງົ ໂຮງໝໍ ດວ່ ນ. ງ. ກລໍ ະນຖີ ກື ຕາ ຫຼື ເກດີ ການລະຄາຍເຄອື ງທ່ ີບລໍ ິເວນຕາ ໃຫຮ້ ບີ ລາ້ ງດວ້ ຍນາໍ້ ເຢັນໂດຍ ໃຫນ້ າໍ້ ເຢັນໄຫຼຜາ່ ນຢາ່ ງໜອ້ ຍ 15 ນາທີ ພອ້ ມເປິດເປືອກຕາທາງດາ້ ນເທິງ ແລະ ລມຸ່ ຈາກນນັ້ ໃຫນ້ າໍ ຄນົ ເຈບັ ສ່ງົ ໂຮງໝໍ ທນັ ທີ (ສຈຸ ດິ ຕາ ແດງເຮອື ງ, 2011). 2.1.6 ການປນົ ເປ້ືອນຟໍຣມ໌ າລນິ ໃນອາຫານ ຈາກການລາຍງານຂອງປະເທດຕາ່ ງໆ ກຽ່ ວກບັ ການປນົ ເປ້ືອນຂອງທາດຟໍຣມ໌ າລິນ ໃນ ອາຫານ ເຊ່ ັນ: ປະເທດອງັ ກດິ , ອາເມຣກິ າ, ຍ່ ີປ່ນຸ , ອີຕາລີ, ຝຣ່ງັ ແລະ ຈນີ ພບົ ວາ່ ມທີ າດຟໍມາລີປນົ ເປື້ອນໃນຜກັ , ໝາກໄມບ້ າງຊະນດິ ແລະ ຊນີ້ ສດັ ບາງປະເພດ ໂດຍສະເພາະແມນ່ ອາຫານທະເລ ແລະ ເຫັດຫອມບາງຊະນດິ ຈະມປີ ະລິມານຂອງຟໍຣມ໌ າລິນ ໃນທາໍ ມະຊາດສງູ ແຕຢ່ ໃູ່ ນລະດບັ ທ່ ີບ່ ໍກ່ໃໍ ຫ້ເກດີ ອນັ ຕະລາຍຕ່ ໍຜບູ່ ໍລໂິ ພກ (ກມົ ອາຫານ ແລະ ຢາ, 2016). ຟໍຣມ໌ າລິນ ທ່ ີປນົ ເປື້ອນມານາໍ ປ໋ຍຸ ເຄມີ ແລະ ຢາຂາ້ ແມງໄມສ້ ່ວນຫຼ າຍມປີ ະລິມານຄວາມເຂັ້ມຂຸ້ນຂອງຟໍ ຣ໌ມາລິນ ບ່ ໍເກີນ 1 ppm ເຊ່ ິງບ່ ໍເປັນ ອນັ ຕະລາຍຕ່ ໍຮາ່ ງກາຍ (ກມົ ອາຫານ ແລະ ຢາ, 2016). ຖາ້ ນາํ ມາສດີ ໃສໃ່ ນອາຫານ ຫຼື ນํາໃຊເ້ ຂ້ົາໃນ 16

ການແຊອ່ າຫານໂດຍກງົ ນນັ້ ຫາກມກີ ານນາໍ ໃຊໃ້ ນປະລິມານຫຼາຍເກນີ ໄປກໃໍ ຫ້ເກດີ ອນັ ຕະລາຍແກຜ່ ູ່ ບໍລິໂພກຢາ່ ງແນນ່ ອນ (ເສົາວະນ,ີ 2003). ນອກຈາກນ,້ີ ຍງັ ມກີ ານລາຍງານວາ່ ມກີ ານນາໍ ໃຊຟ້ ໍຣມ໌ າລິນ ໃນການແຊ່ ຫຼື ສີດພ່ນົ ໃສໃ່ ນຜກັ ແລະ ໝາກໄມ ້ ໂດຍສະເພາະແມນ່ ຜກັ ກາດນາ, ຜກັ ກາດຂາວ, ຜກັ ສະລດັ , ໝາກຖວ່ ົ ຍາວ, ໝາກແຕງ, ໜ່ ໍ ໄມ,້ ຍອດໝາກພາ້ ວ ແລະ ອ່ ນື ໆ ທ່ ີໃຫເ້ ຫດຜນົ ວາ່ ສາມາດນາໍ ໃຊ້ ໄລແ່ ມງໄມໄ້ ດດ້ ,ີ ເຮັດໃຫຜ້ ກັ ຄງົ ຄວາມສດົ ໄດດ້ ນົ ແລະ ຍງັ ມລີ າຄາຖກື ກວາ່ ຢາຂາ້ ແມງໄມຊ້ ະນດິ ອ່ ືນໆ ອກີ . ອງົ ການວໄິ ຈພະຍາດມະເຮັງ ໃນຫຼາຍໆປະເທດໄດຈ້ ດັ ຟໍຣມ໌ າລດໄີ ຮດ໌ ເປັນທາດທ່ ີເຮດັ ໃຫເ້ ກດີ ມະ ເຮັງໃນຄນົ ເຮົາຕງັ້ ແຕ່ປີ ຄສ 2006 ເປັນຕນົ້ ມາ. ຈາກຫຼາຍໆລາຍງານການວິໄຈດາ້ ນມະເຮັງໄດ້ ສະແດງໃຫເ້ ຫັນວາ່ : ຟໍຣມ໌ າລນິ ເປັນທາດເຄມທີ ່ ີເປັນສາເຫດກ່ໃໍ ຫເ້ ກດີ ພະຍາດມະເຮັງໃນຜງ້ົ ດງັ , ມະ ເຮງັ ສະໝອງ ແລະ ທາງການແພດໄດຢ້ ງັ້ ຢືນວາ່ ຟໍຣມ໌ າລິນ ເປນັ ທາດທ່ ີເປັນສາເຫດກ່ໃໍ ຫເ້ ກດີ ມະເຮດັ ເມດັ ເລືອດຂາວຊະນດິ ໄມອລີ ອຍດນ໌ າໍ ອີກ (ກມົ ອາຫານ ແລະ ຢາ, 2016). ປະເທດລາວ ເຊ່ ງິ ຍາມໃດ ພກັ -ລດັ ກໄໍ ດເ້ ອົາໃຈໃສຕ່ ່ ໍກບັ ຄວາມປອດໄພໃນການບໍລິໂພກ ອາຫານຂອງປະຊາຊນົ ບນັ ດາເຜ່ ົາ. ເນ່ ອື ງໃນໂອກາດການດາໍ ເນນີ ກອງປະຊຸມ ອາຫານ ແລະ ຢາທ່ວົ ປະເທດ ຄງັ້ ທີ VIII ທ່ ີໄດຈ້ ດັ ຂນຶ້ ໃນປີ 2009 ທາ່ ນ ດຣ. ສມົ ທະວີ ຈາງວສິ ມົ ມດິ ຫວົ ໜາ້ ກມົ ອາຫານ ແລະ ຢາ ກະຊວງສາທາລະນະສກຸ ໄດກ້ າ່ ວວາ່ : ການຄມຸ້ ຄອງ ແລະ ກວດກາອາຫານ ໄດມ້ ກີ ານລງົ ກວດກາຕາມທ້ອງຕະຫຼາດ, ຮາ້ ນຄາ້ ຂະໜາດນອ້ ຍ (Minimarket), ໂຮງແຮມ, ຮາ້ ນອາຫານ ແລະ ໂຮງງານອາຫານ. ປະເພດການກວດສອບອາຫານໄດແ້ ກ:່ ການກວດສອບອາຫານໝດົ ອາຍ,ຸ ອາຫານ ທ່ ີມກີ ານປນົ ເປ້ືອນທາງດາ້ ນຈລຸ ະຊີບ ແລະ ອາຫານທ່ ີມກີ ານປນົ ເປື້ອນທາງດາ້ ນເຄມ.ີ ໃນການປນົ ເປື້ອນອາຫານທາງດາ້ ນເຄມ ີ ແມນ່ ກວດສອບຫາທາດເຄມທີ ່ ີອາດມກີ ານຕ່ ືມລງົ ໄປໃນອາຫານເພ່ ືອ ຕອ້ ງການເກັບຮກັ ສາ ແລະ ຄງົ ຄວາມສດົ ຂອງອາຫານໄວໄ້ ດດ້ ນົ . ການກວດສອບຫາສານເຄມທີ ່ ີຕ່ ືມ ລງົ ໄປໃນອາຫານ ໂດຍມຈີ ດຸ ປະສງົ ເພ່ ືອເຮັດໃຫອ້ າຫານມລີ ກັ ສະນະງາມ ແລະ ສນົ ໃຈບໍລິໂພກຫຼາຍ ຂນຶ້ . ປະເພດທາດເຄມໃີ ນອາຫານທ່ ີຖືກກວດສອບໄດແ້ ກ:່ ສານບໍແຣັກ, ສານຟອກຂາວ, ຟໍຣມ໌ າລິນ ແລະ ອ່ ືນໆ. ໃນການລງົ ກວດສອບຂອງໜວ່ ຍງານທ່ ີກຽ່ ວຂອ້ ງ ໂດຍປກົ ກະຕິແລ້ວແມນ່ ໄດກ້ າໍ ນດົ ໄລຍະເວລາຂອງການກວດສອບ ຈາໍ ນວນ 2 ຄງັ້ ຕ່ ໍປີ. ນອກນນັ້ , ຍງັ ໄດມ້ ກີ ານກວດສອບສະເພາະໃນ ໂອກາດພິເສດ ເຊ່ັນ: ກລໍ ະນມີ ກີ ານຮອ້ ງທກຸ ຫຼື ມປີ ະກດົ ການຫຍໍທ້ ໍ້ເກດີ ຂນ້ຶ . ໃນກລໍ ະນທີ ່ ີພບົ ອາຫານ ທ່ ີມຄີ າ່ ເກນີ ມາດຕະຖານ ຫຼື ນອນໃນລາຍການທ່ ີຕອ້ ງຫາ້ ມກຈໍ ະດາໍ ເນນີ ການອາຍດັ ໄວ,້ ບ່ ໍໃຫຜ້ ຈູ່ າໍ ໜາ່ ຍ ມກີ ານເຄ່ ອື ນຍາ້ ຍ ແລະ ໄດດ້ າໍ ເນນີ ຄະດຕີ າມລະບຽບການໃນຂນັ້ ຕອນຕ່ ໍໄປ (ກະຊວງສາທາລະນະສກຸ , 2009). ສ່ ິງເຫ່ ົຼານສີ້ າມາດສ່ງົ ເສມີ ພຶດຕກິ າໍ ການເລອື ກບໍລິໂພກອາຫານໄດຢ້ າ່ ງຖກື ຕອ້ ງ ໂດຍການໃຫຂ້ ໍ້ ມນູ ທາງດາ້ ນວຊິ າການທ່ ີມຫີ ຼກັ ການຢງັ້ ຢືນ, ມຄີ ວາມເໝາະສມົ ແລະ ໜາ້ ເຊ່ ອື ຖໄື ດ້ ເພ່ ືອໃຫປ້ ະຊາຊນົ ໄດບ້ ລໍ ໂິ ພກຜະລດິ ຕະພນັ ອາຫານທ່ ີປອດໄພ ແລະ ມປີ ະໂຫຍດຕ່ ໍສຂຸ ະພາບ. 17

ນອກຈາກນນັ້ , ປະເທດລາວເຮົາຍງັ ໄດກ້ າໍ ນດົ ກດົ ໝາຍວາ່ ດວ້ ຍມາດຕະຖານລະບບົ ຄຸ້ມ ຄອງ ແລະ ທດົ ສອບ ເຊ່ ງິ ໃນນນັ້ ປະກອບມລີ ະບບົ ຄມຸ້ ຄອງຄວາມປອດໄພທາງດາ້ ນອາຫານພາຍໃຕ້ ການເຄ່ ອື ນໄຫວຂອງຂະແໜງການ ແລະ ພາກສວ່ ນທ່ ີກຽ່ ວຂອ້ ງໃນການຊນີ້ າໍ , ຕດິ ຕາມ, ຄວບຄມຸ ແລະ ກວດກາຂະບວນການຕາ່ ງໆ ລວມທງັ ການຄມຸ້ ຄອງການຜະລິດອາຫານໃຫສ້ ະອາດ ແລະ ການກາໍ ຈດັ ສານພິດ, ສານຕກົ ຄ້າງ, ເຊ້ືອພະຍາດ ແລະ ສ່ ິງທ່ ີປົນເປ້ື ອນໃນອາຫານຢ່າງເປັ ນລະບບົ ຕາມ ມາດຕະຖານ ແລະ ລະບບົ ກດົ ໝາຍກຽ່ ວກບັ ອາຫານ ເພ່ ືອຮບັ ປະກນັ ສຂຸ ະນາໄມ ແລະ ຄວາມປອດ ໄພຂອງຜບູ່ ລໍ ໂິ ພກ (ລດັ ຖະດາໍ ລດັ ຂອງປະທານປະເທດນະຄອນຫຼວງວຽງຈນັ , 2014). 2.1.7 ເກນຄວາມປອດໄພ ແລະ ຄາ່ ທ່ ກີ າໍ ນດົ ຕາມກດົ ໝາຍໃນອາຫານ ແລະ ເຄ່ ອື ງດ່ ມື 1) ເກນຄວາມປອດໄພ - U.S. EPA ກາໍ ນດົ ຄາ່ ຂະໜາດຂອງສານທ່ ີຍອມຮບັ ໃຫບ້ ລໍ ໂິ ພກໄດຕ້ ່ ໍວນັ ແລວ້ ບ່ ໍກ່ໃໍ ຫເ້ ກດີ ຄວາມເປນັ ພດິ ຫຼື ຜນົ ເສຍໃດໆຕ່ ໍຮາ່ ງກາຍ (Reference dose; RfD) ບ່ ໃໍ ຫເ້ ກນີ 0.2 mg ຕ່ ນໍ າໍ້ ໜກັ ຕວົ 1 ກໂິ ລກຣາມຕ່ ໍວນັ (The United States Environmental Protection Agency, 1999). - World Health Organization; WHO ກາໍ ນດົ ຄາ່ ຂອງປະລິມານໄດຮ້ ບັ ຈາກການບລໍ ໂິ ພກ ປະຈາໍ ວນັ ທ່ ີຮາ່ ງກາຍສາມາດຮບັ ໄດ້ (Tolerable daily intake; TDI) ບ່ ໍໃຫເ້ ກນີ 0.15 mg ຕ່ ໍນາໍ້ ໜກັ ຕວົ 1 ກໂິ ລກຣາມຕ່ ໍວນັ . (World Health Organization, 2005) - The Food Safety Commission of Japan; FSCJ (FS/42/2008) ກາໍ ນດົ ຄາ່ TDI ໃນ ອາຫານ ແລະ ນາໍ້ ດ່ ມື ໄວທ້ ່ ີ 15 g ຕ່ ໍນາໍ້ ໜກັ ຕວົ 1 ກໂິ ລກຣາມຕ່ ໍວນັ (0.015 mg ຕ່ ໍນາໍ້ ໜກັ ຕວົ 1 ກິ ໂລກຣາມຕ່ ໍວນັ ). (Food Safety Commission of Japan (FSCJ), 2008) 2) ຄາ່ ທ່ ີກາໍ ນດົ ຕາມກດົ ໝາຍ - European Commission Directive (95/2/EC) ກາໍ ນດົ ຄາ່ ຟໍຣມ໌ າລດໄີ ຮດຕ໌ ກົ ຄາ້ ງໃນ ເນຍີ ແຂງບ່ ໍໃຫເ້ ກນີ 25 mg/kg. (Off.J.Eur.Communities, 1995; 61: 1-40) - World Health Organization; WHO ກາໍ ນດົ ຄາ່ ຟໍຣມ໌ າລນິ ຕກົ ຄາ້ ງໃນໝາກໄມບ້ ່ ໍໃຫເ້ ກນີ 12 mg/kg. (World Health Organization, 2005) - Italian Health Department ປະເທດອີຕາລກີ າໍ ນດົ ຄາ່ ຟໍຣມ໌ າລດໄີ ຮດທ໌ ່ ີໃຫມ້ ໄີ ດໃ້ ນປາ ຄອດ (Cod) ບ່ ໍໃຫເ້ ກນີ 60mg/kg ແລະ ຜະລິດຕະພນັ ສດັ ນາໍ້ ທ່ ີມເີ ປືອກ ບ່ ໍໃຫເ້ ກນີ 10mg/kg. (Xuan Z, 2015; 3: 272-6) - Chinese Ministry of agriculture ກາໍ ນດົ ຄາ່ ຟໍຣມ໌ າລດໄີ ຮດທ໌ ່ ີໃຫມ້ ໄີ ດໃ້ ນຜະລດິ ຕະພນັ ອາຫານທະເລ ບ່ ໍໃຫເ້ ກນີ 10mg/kg. (Xuan Z, 2015; 3: 272-6) 18

- Ministry of Health; MOH. Chinese National Standard ກາໍ ນດົ ຄາ່ ຟໍຣມ໌ າລດໄີ ຮດທ໌ ່ ີ ໃຫມ້ ໄີ ດໃ້ ນນາໍ້ ດ່ ມື ແລະ ໃນເຄ່ ອື ງດ່ ມື ທ່ ີມແີ ອລກຮໍ ໄໍ ວ້ ບ່ ໍເກນີ 0.9 ແລະ 2 mg/L ຕາມລາໍ ດບັ . (National Standard of the People’s Republic of China, 2006) - China Quality Inspection Administration ກາໍ ນດົ ຄາ່ ຟໍຣມ໌ າລດໄີ ຮດທ໌ ່ ີໃຫມ້ ໄີ ດ້ (ຊ່ວົ ຄາວ) ໃນເຫັດສດົ ແລະ ແຫງ້ ບ່ ໍໃຫເ້ ກນີ 63 ແລະ 300 mg/kg ຕາມລາໍ ດບັ . (Tai-Sheng Y, 2013; 21: 190-7) - Malaysian Food Regulation ກາໍ ນດົ ຄາ່ ຟໍຣມ໌ າລດໄີ ຮດທ໌ ່ ີໃຫມ້ ໄີ ດໃ້ ນປາ ແລະ ຜະລດິ ຕະພນັ ບ່ ໃໍ ຫເ້ ກນີ 5 mg/kg. (Siti Aminal A, 2013, 3(1): 52-8) 2.1.8 ວທິ ກີ ານກວດສອບຫາທາດຟໍຣມ໌ າລນິ ໃນອາຫານ ວທິ ີການຕາ່ ງໆທ່ ີນາໍ ໃຊເ້ ຂົ້າໃນການກວດສອບຫາທາດຟໍຣມ໌ າລິນ ໃນອາຫານໂດຍທ່ວົ ໄປ ແລວ້ ປະກອບມ ີ 6 ວທິ ີຄ:ື 1) ວທິ ີການຕກົ ພຶກ ເປັນວທິ ີການນາໍ ໃຊທ້ າດອາເດໂນຊິນ (adenosine) ທ່ ີສະກດັ ໄດຈ້ າກພືດບາງຊະນດິ ເຊ່ ັນ: ໃບໝາກຍມົ (Phyllanthus acidus L.) ເຊ່ ງິ ທາດອາເດໂນຊນິ ຈະຈບັ ກບັ ທາດຟໍຣມ໌ າລິນ ເຮັດໃຫເ້ ກດີ ການຕກົ ພຶກໄດ.້ ດງ່ ັ ນນັ້ , ຈ່ງຶ ສາມາດນາໍ ເອົາສານສະກດັ ດງ່ ັ ກາ່ ວມາກວດສອບຫາປະລິມານທາດຟໍຣມ໌ າ ລນິ ໃນເບອື້ ງຕນ້ົ ໄດ້ ແລະ ໄດມ້ ກີ ານນາໍ ໃຊເ້ ຂົ້າໃນການຜະລດິ ເປັນຊຸດກວດສອບຟໍຣມ໌ າລນິ ໃນລະດບັ ຄວາມເຂັມ້ ຂນຸ້ ຕາ່ ໍ ສດຸ ທ່ ີສາມາດກວດສອບໄດທ້ ່ ີ 1.5 mg/kg ແຕວ່ ທິ ີການດງ່ ັ ກາ່ ວຍງັ ມຂີ ໍຈ້ າໍ ກດັ ໃນການ ນາໍ ໃຊ້ (ບງັ ອອນ, 2015). 2) ວທິ ີ Colorimetry method ການກວດສອບດວ້ ຍວິທີການນ້ີ ເປັນວທິ ີການທ່ ີອາໄສການເກດີ ປະຕິກລິ ິຍາຄວບແໜ້ນ ລະຫວາ່ ງຟໍຣມ໌ າລດໄີ ຮດດ໌ ວ້ ຍອາຊິດຊູນຟລູ ິກ (Sulfuric acid) ເຂັມ້ ຂນຸ້ ທ່ ີອນຸ ຫະພມູ 100℃ ຈະເຮັດ ໃຫ້ກາຍເປັນທາດປະສມົ ຄິວໂນນທ່ ີມສີ ີມວ່ ງເຂັ້ມ ມຄີ າ່ ດດູ ກນື ແສງສງູ ສດຸ ທ່ ີຄວາມຍາວຄ້ືນ 578 nm. ວທິ ີການນນີ້ ຍິ ມົ ໃຊໃ້ ນການທດົ ສອບຫາປະລິມານທາດຟໍຣມ໌ າລິນ ໃນຕວົ ຢາ່ ງຜະລິດຕະພນັ ບາງຊະນດິ ເຊ່ ັນ: ນາໍ້ ຢາລາ້ ງຖວ້ ຍ (ບງັ ອອນ, 2015). 3) ວທິ ີ High-performance liquid chromatography (HPLC) ເປັນວທິ ີການວເິ ຄາະຫາອາຍລະເຫີຍຂອງຟໍຣມ໌ າລດໄີ ຮດໃ໌ ນອາກາດ ໂດຍການນາໍ ໃຊຕ້ ວົ ດດູ ຊບັ ທ່ ີແຂງເພ່ ອື ຊມຶ ຊບັ ເອົາທາດທ່ ີຕອ້ ງການກວດສອບໄວ.້ ຈາກນນັ້ , ຈ່ງິ ນາໍ ເອົາມາສະກດັ ແລະ ນາໍ ມາວເິ ຄາະດວ້ ຍເຄ່ ອື ງ HPLC (ບງັ ອອນ, 2015). 4) ວທິ ີ Spectrometry method 19

ເປັນວທິ ີການວເິ ຄາະດາ້ ນປະລິມານ ເຊ່ ງິ ສາມາດວເິ ຄາະດວ້ ຍເຄ່ ອື ງ Spectrophotometer ທ່ ີຄວາມຍາວຄື້ນ 190-800nm ໄດໂ້ ດຍສະເພາະ ເຊ່ ິງເປັນວິທີການທ່ ີບ່ ໍຈํາເປັນຕອ້ ງມກີ ານປຽບທຽບ ຕວົ ຢ່າງຄກື ບັ ວິທີອ່ ືນໆ. ວທິ ີການນເ້ີ ປັນວິທີການອາໄສການເກດີ ປະຕກິ ລິ ິຍາລະຫວາ່ ງຟໍຣມ໌ າລິນ ກບັ Nash’s reagent ເຊ່ ິງເປັນທາດປະສມົ ຂອງທາດລະລາຍ acetylacetone, ammonium acetate ແລະ acetic acid ແລ້ວຈະໄດຜ້ ນົ ຜະລິດເປັນທາດທ່ ີເປັນສີເຫຼືອງ diacetyl dihydro lutidine (ສິດທິໄຊ ແລະ ເຈດີ , 2017). 5) ວທິ ີ Schiff test ເປັນວທິ ີການທ່ ີເຮັດໃຫເ້ ກດີ ປະຕກິ ລິ ຍິ າຂອງຟໍຣມ໌ າລນິ ກບັ Fuchsin ແລະ ໂຊດຽມໄບ ຊນັ ໄຟດ໌ (Sodium bisulfite, NAHSO3) ໃນພາວະຄວາມເປັນອາຊດິ ຈະໃຫທ້ າດລະລາຍສບີ ວົ . ທາດ ເຄມທີ ່ ີຕອ້ ງກະກຽມຕອ້ ງເອົາໄວໃ້ ນອນຸ ຫະພມູ ຫອ້ ງ, ບ່ ຖໍ ກື ແສງ ແລະ ເປນັ ທາດລະລາຍທ່ ີໃຊທ້ ດົ ສອບ ແອລດໄີ ຮດ໌ ທ່ ີມຄີ ວາມໄວສງູ ໃນການເກດີ ປະຕກິ ລິ ຍິ າ. ການທດົ ສອບນເີ້ ກດີ ຂນຶ້ ຈາກ Fuchsine (ສບີ ວົ ) ເມ່ອື ເກດີ ປະຕກິ ລິ ິຍາກບັ ໂຊດຽມໄບຊນັ ໄຟດ໌ (Sodium bisulfite) ໃນພາວະອາຊດິ ຈະປ່ຽນເປັນ Fuchsine sulfite ເປັນທາດປະສມົ ທ່ ີບ່ ໍມສີ ເີ ມ່ອື ເກດີ ປະຕກິ ລິ ຍິ າກບັ Aldehyde ຈະເກດີ ມສີ ບີ ວົ ຄເື ກ່າົ (ອາ ນນັ ພອ້ ມດວ້ ຍຄະນະ, 2014). 6) ວທິ ີການໃຊຊ້ ຸດກວດສອບ (Test Kit of Formalin in Food) ວທິ ີການນໄ້ີ ດດ້ ດັ ແປງມາຈາກວທິ ີການຂອງ British Pharmacopoeia ເຊ່ ງິ ເປັນການກວດ ສອບໂດຍການເກດີ ປະຕກິ ລິ ຍິ າເຄມທີ ່ ີເກດີ ຂນຶ້ ລະຫວາ່ ງທາດເຄມີ 3 ຊະນດິ ເຊ່ ງິ ປະກອບມີ Phenyl Hydrazine Hydrochloride, Potassium Hexacyanoferrate (III), Hydrochloric acid ເມ່ອື ເກດີ ປະຕກິ ລິ ິຍາກບັ ຟໍຣມ໌ າລນິ ແລວ້ ຈະເຮັດໃຫເ້ ກດີ ມສີ ບີ ວົ ທນັ ທີ. ວທິ ີນສີ້ າມາດວເິ ຄາະຫາປະລມິ ານຄວາມ ເຂັມ້ ຂນຸ້ ຂອງທາດຟໍຣມ໌ າລິນ ທ່ ີປນົ ເປ້ືອນໃນອາຫານໄດດ້ ວ້ ຍເຄ່ ືອງ UV-Visible Spectrophotometer ແລະ ເປັນການກວດສອບທ່ ີຮຜູ້ ນົ ທນັ ທີ ແລະ ຊດັ ເຈນ. ດງ່ ັ ນນັ້ , ວທິ ີການນຈ້ີ ່ງິ ເປນັ ວທິ ີການທ່ ີນຍິ ມົ ໃຊ້ ໃນການກວດສອບຫາການປນົ ເປື້ອນທາດຟໍຣມ໌ າລນິ ໃນຜກັ , ໝາກໄມ,້ ອາຫານສດົ , ຜະລິດຕະພນັ ແປ ຮບູ ອາຫານ ແລະ ອ່ ນື ໆ (ນບົ ພອນ, 2015). ຂຄ້ໍ ວນລະວງັ ໃນການໃຊຊ້ ດຸ ກວດສອບ - ເນ່ອື ງຈາກຊດຸ ກວດສອບເປນັ ສານເຄມຈີ ່ງິ ບ່ ຄໍ ວນປະຊດຸ ກວດສອບໄວໃ້ ກກ້ ບັ ເດັກ - ນາໍ້ ຢາທດົ ສອບ ຫຼອດທີ 3 ເປັນ ນາໍ້ ຢາທ່ ີເປັນອາຊດິ . ດງ່ ັ ນນັ້ , ຄວນຫຼີກລຽ່ ງການສດູ ດມົ ຫາກຖກື ມໃື ຫຮ້ ບີ ລາ້ ງອອກທນັ ທີ. 20

ທ່ ີມາ: (ນບົ ພອນ, 2015) ຮບູ ທີ 2.3 ຊຸດກວດສອບຟໍຣມ໌ າລິນ 2.1.9 ເຄ່ ອື ງ UV-Visible Spectrophotometer ເປັນເຄ່ ອື ງວດັ ແທກການດດູ ກນື ແສງຊະນດິ ຄ້ືນແສງ Ultraviolet (UV) ແລະ ຄນື້ ແສງທ່ ີ ສາມາດເຫັນດວ້ ຍຕາເປ່ ົາ (Visible light) ໂດຍລະບບົ ເສັ້ນທາງຜາ່ ນຂອງແສງເປັນເສັ້ນຄູ່ (Double beam) ທ່ ີມຄີ ວາມຍາວຄນ້ື ປະມານ 190-1000 nm. ທາດທ່ ີນາໍ ໃຊໃ້ ນການກວດສອບສວ່ ນຫຼາຍແມນ່ ເປັນ ທາດອງົ ຄະທາດ ແລະ ອະນງົ ຄະທາດ ທງັ ທ່ ີມສີ ີ ແລະ ບ່ ໍມສີ ີ. ທາດແຕລ່ ະຊະນດິ ຈະມກີ ານດດູ ກນື ແສງທ່ ີມຄີ ວາມຍາວຄນື້ ແຕກຕາ່ ງກນັ ແລະ ປະລິມານໃນການດດູ ກນື ແສງກຈໍ ະຂນຶ້ ກບັ ຄວາມເຂັມ້ ຂອງ ທາດນນັ້ ໆ. ຄາ່ ດດູ ກນື ແສງຂອງທາດຈະເປັນອດັ ຕະສວ່ ນໂດຍກງົ ກບັ ຄວາມເຂັ້ມຂນຸ້ ຂອງທາດ ຈ່ ງິ ສາມາດນາໍ ມາວິເຄາະທາງດາ້ ນຄນຸ ນະພາບ ແລະ ປະລິມາຄວາມເຂັມ້ ຂນຸ້ ຂອງທາດໄດ.້ ການກວດ ສອບໂດຍວິທີການນເີ້ ປັນເທັກນກິ ທ່ ີງາ່ ຍໆ ແລະ ນາໍ ໃຊຢ້ ່າງກວາ້ ງຂວາງເນ່ ອື ງຈາກມຄີ ວາມວອ່ ງໄວ (ສາໍ ນກັ ຄນຸ ນະພາບ ແລະ ຄວາມປອດໄພອາຫານ, 2018). 2.2 ທບົ ທວນບດົ ຄນ້ົ ຄວາ້ ວທິ ະຍາສາດທ່ ີກຽ່ ວຂອ້ ງ ພກັ ເຮ່ ີ ພ້ອມຄະນະ (2017) ໄດກ້ ວດສອບຫາຟໍຣມ໌ າລິນທ່ ີປນົ ເປື້ອນໃນຜກັ ແລະ ໝາກໄມ ້ ຈາໍ ນວນ 14 ຊະນດິ ທ່ ີເກບັ ຈາກຕະຫຼາດວທິ ະຍາເຂດດງົ ໂດກ ແລະ ຕະຫຼາດດອນໜນູ ໂດຍນາໍ ໃຊຊ້ ຸດ ກວດສອບຫາຟໍຣມ໌ າລິນທ່ ີປນົ ເປື້ອນໃນອາຫານ ແລະ ນາໍ ໃຊເ້ ຄ່ ືອງ Spectrophotometer ແລະ ທດົ ສອບວທິ ີການລາ້ ງດວ້ ຍນາໍ້ ໄຫຼ ແລະ ແຊນ່ າໍ້ ໄວເ້ ປັນເວລາ 30 ນາທີ. ຜນົ ການກວດສອບຄງັ້ ທີ 1 ພບົ ການປນົ ເປື້ອນທາດຟໍຣມ໌ າລິນ ໃນ ໝາກແອັບເປິລແດງ (ໃຫຍ)່ , ແອັບເປິລຂຽວ, ໝາກອະງນ່ ແດງ (ໃຫຍ)່ , ໝາກອະງນ່ ຂຽວ, ໝາກມງັ ຄດຸ ແລະ ໝາກສາລີ ຊ່ ງຶ ມປີ ະມານ 3.9 mg/kg, 4.11 mg/kg, 6.06 mg/kg, 6.54 mg/kg, 1.61 mg/kg ແລະ 6.08 mg/kg ຕາມລາໍ ດບັ . ຄງັ້ ທີ 2 ພບົ ໃນໝາກອະງນ່ ແດງ (ໃຫຍ)່ ແລະ ໝາກແອບເປິລແດງ (ໃຫຍ)່ ເຊ່ ງິ ມປີ ະລິມານຟໍມາລິນ 16.7 mg/kg ແລະ 13.32 mg/kg 21

ຕາມລາໍ ດບັ . ການຫຼດຜອ່ ນໂດຍການລາ້ ງເຫັນວາ່ ສາມາດຫຼດຜອ່ ນປະລິມານການປນົ ເປື້ອນຂອງທາດຟໍ ມາລິນໃນຜກັ ແລະ ໝາກໄມໄ້ ດປ້ ະມານ 28.46-44.76% (ພກັ ເຮ່ ີ ພອ້ ມຄະນະ, 2017). ແປ້ງ (2018) ໄດກ້ ວດສອບຟໍຣມ໌ າລິນທ່ ີປນົ ເປື້ອນໃນອາຫານທະເລສດົ -ແຫງ້ ຈາໍ ນວນ 13 ຊະນດິ 78 ຕວົ ຢາ່ ງ ທ່ ີ ເກັບຈາກ 6 ຕະຕະຫຼາດຄື: ໂພນຕອ້ ງ, ໂພນເຄັງ, ຫວົ ຂວົ , ຂວົ ດນິ , ດງົ ໂດກ ແລະ ນາຊາຍທອງ. ການສຶກສາໂດຍນາໍ ໃຊຊ້ ຸດກວດສອບ Test Kit ແລະ ເຄ່ ືອງ Spectrophotometer. ຜນົ ການສຶກສາ ພບົ ຕວົ ຢ່າງທ່ ີປນົ ເປ່ ືອນຟໍຣມ໌ າລິນ ຈາໍ ນວນ 11 ຊະນດິ 44 ຕວົ ຢ່າງ, ພບົ ຫຼາຍທ່ ີສດຸ ໃນປາມກຶ ຂາວ 5.4 mg/kg, ຮອງລງົ ມາແມນ່ ກງຸ້ ສດົ 5.30 mg/kg, ເຫັດຫອມສດົ 22.4 mg/kg, ປາມກຶ ແດງ 4.35 mg/kg, ປາຍປີກໄກ່ 2.96 mg/kg, ຕີນໄກ່ 2.95 mg/kg, ຫຍ່ ໍຂາວ 2.57 mg/kg, ປາມກຶ ແຫ້ງ 2.36 mg/kg, ຫອຍແຄງ 1.90 mg/kg, ຫວົ ໃຈໄກ່ 0.63 mg/kg ແລະ ກງຸ້ ແຫ້ງ 0.57 mg/kg. ວິທີການ ຫຼດຜອ່ ນດວ້ ຍການຕມ້ົ ໂດຍການໃສຕ່ ວົ ຢ່າງທ່ ີອນຸ ຫະພມູ 25-26°C (ກອ່ ນນາໍ້ ຟດົ ) ສາມາດຫຼດຜອ່ ນ ປະລິມານຟໍຣມ໌ າລິນ ໄດດ້ ທີ ່ ີສດຸ ເຊ່ ງິ ມສີ ວ່ ນຮອ້ ຍໃນການຫຼດຜ່ອນໃນຕວົ ຢ່າງເຫັດຫອມສດົ , ກງຸ້ ສດົ , ປາມກຶ ຂາວ, ປາມກຶ ແດງ ແລະ ຫຍ່ ໍຂາວ ຄ:ື 79.91, 85.48, 82.47, 81.26 ແລະ 79.50, ວທິ ີການແຊ່ ດວ້ ຍນາໍ້ ສມ້ົ ສາຍຊູ ທ່ ີລະດບັ ຄວາມເຂັມ້ ຂນຸ້ 5% ເປັນເວລາ 5 ນາທີ ມສີ ວ່ ນຮອ້ ຍໃນການລດຸ ຜອ່ ນຄື: 53.42, 61.76, 57.58, 57.61 ແລະ 30.96 ຕາມລํາດບັ . ສວ່ ນການລ້າງດວ້ ຍນํາ້ ໄຫຼ ມສີ ວ່ ນຮອ້ ຍໃນ ການຫຼດຜ່ອນ ພຽງແຕ່ 27.35, 29.45, 26.84, 21.55 ແລະ 47.62. (ແປ້ງ, 2018). ສິດທິໄຊ ພ້ອມ ຄະນະ (2017) ໄດສ້ ກຶ ສາຫາປະລິມານທາດຟໍມາລິນທ່ ີປນົ ເປື້ອນຢໃູ່ ນອາຫານປະເພດ ຊນີ້ ສດັ -ເຄ່ ືອງ ໃນສດັ ແລະ ອາຫານທະເລບາງຊະນດິ ທ່ ີເກບັ ຈາກຕະຫຼາດດງົ ໂດກ ແລະ ຕະຫຼາດທ່ງົ ຂນັ ຄາໍ ເຊ່ ງິ ເກບັ ຕວົ ຢາ່ ງໃນຊວ່ ງເດອື ນພຶດສະພາ ແລະ ເດອື ນມຖິ ນຸ າ. ການສກຶ ສາໄດທ້ ດົ ສອບໂດຍການໃຊຊ້ ຸດທດົ ສອບທາດຟໍຣມ໌ າລິນໃນອາຫານ ແລະ ການວເິ ຄາະດວ້ ຍເຄ່ ອື ງ Spectrophotometer. ຜນົ ການສກຶ ສາ ພບົ ປະລິມານການປນົ ເປ້ືອນທາດຟໍຣ໌ມາລິນ ໃນຕວົ ຢ່າງເຄ່ ືອງໃນງວົ 0.11-11.43 mg/kg, ຊີ້ນງວົ 0.08-4.72mg/kg, ເ ຄ່ ື ອ ງ ໃ ນ ໝູ 0.14-1.88 mg/kg, ຊີ້ ນ ໝູ 0.06-5.14 mg/kg, ປີ ກ ໄ ກ່ 0.22-1.22 mg/kg, ຕີນໄກ່ 0,02-3,26 mg/kg, ຫວົ ໃຈໄກ່ 0.09-10.18 mg/kg, ປາມກຶ ແຫ້ງ 0.13-12.30 mg/kg, ປາມກຶ ສດົ 0.22-3.38 mg/kg ແລະ ກງຸ້ 0.31-15.47 mg/kg (ສິດທິໄຊ ພ້ອມຄະນະ, 2017). ສທຸ ິຕາ ພ້ອມຄະນະ (2004) ໄດກ້ ວດສອບຫາປະລິມານຟໍຣ໌ມາລິນ ໂດຍວິທີ Spectrometric ໃນອາຫານ ທະເລສດົ ແລະ ອາຫານທະເລທ່ ີປງຸ ແຕງ່ ໃຫສ້ ກຸ (ຕມົ້ ) ຈາໍ ນວນ 10 ຊະນດິ ຄ:ື ເກບັ ຈາກ 3 ຕະຫຼາດ ໃນຈງັ ຫວດັ ສງົ ຂາ ເຊ່ ງິ ເກບັ ຕວົ ຢ່າງໃນຊວ່ ງເດອື ນພະຈກິ ຫາ ເດອື ນທນັ ວາ ປີ 2001 ແລະ ເດອື ນ ເມສາ ຫາ ເດອື ນພຶດສະພາ ປີ 2002. ຜນົ ການສກຶ ສາພບົ ວາ່ ປະລິມານຟໍຣມ໌ າລິນ ໃນ 2 ຊວ່ ງຂອງ ການເກັບຕວົ ຢ່າງນີ້ ມຄີ າ່ ເທ່ ົາກບັ 0.1614 µg/g, 0.0782 µg/g ຕາມລາໍ ດບັ . ສາໍ ລບັ ຟໍຣມ໌ າລິນ ໃນ ອາຫານທະເລສດົ ແລະ ອາຫານທະເລສກຸ ມຄີ າ່ ເທ່ ົາກບັ 0.1587 µg/g ແລະ 0.1018 µg/g ຕາມລາໍ 22

ດບັ . ຜນົ ການສຶກສາດງ່ ັ ກາ່ ວໄດສ້ ະແດງໃຫເ້ ຫັນວາ່ : ອາຫານທະເລທ່ ີປງຸ ສກຸ ມຄີ າ່ ປະລິມານຟໍຣມ໌ າລນິ ໜອ້ ຍກວາ່ ອາຫານທະເລສດົ (ສທຸ ິຕາ ພອ້ ມຄະນະ, 2004). ກະນກົ ພອນ (2015) ໄດລ້ ວບລວມ ແລະ ເກບັ ຂໍມ້ ນູ ຄນື ຫຼງັ ກຽ່ ວກບັ ການເຝົ້າລະວງັ ອາຫານສດົ ທ່ ີປນົ ເປື້ອນທາດຟໍຣມ໌ າລິນເພ່ ືອຄວາມປອດໄພຂອງ ອາຫານ ເຊ່ ງິ ໄດລ້ ວບລວມຂໍມ້ ນູ ກຽ່ ວກບັ ການກວດສອບການປນົ ເປ້ືອນທາດຟໍຣມ໌ າລິນ ທ່ ີໄດມ້ ກີ ານສກຶ ສາໃນລະຫວາ່ ງ ເດອື ນຕລຸ າ ປີ 2013 ເຖງິ ເດອື ນມຖິ ຸນາ ປີ 2014. ຜນົ ການເກບັ ລວບລວມຂໍມ້ ນູ ຈາກ ຕວົ ຢ່າງທງັ ໝດົ 136 ຕວົ ຢ່າງ ພບົ ການປນົ ເປ້ືອນທາດຟໍຣມ໌ າລິນ ໃນປາມກຶ ແຫງ້ 22.7% ແລະ ປາ ມກຶ ສດົ 4.4% ສະຖານທ່ ີຈາໍ ໜ່າຍອາຫານທ່ ີພບົ ການປນົ ເປ້ືອນທາດຟໍຣມ໌ າລິນ ຫຼາຍທ່ ີສຸດ ໄດແ້ ກ:່ ຕະຫຼາດສດົ ແລະ ຮາ້ ນຄາ້ . ແຫຼງ່ ທ່ ີມາຂອງອາຫານສດົ ທ່ ີປາສະຈາກທາດຟໍຣມ໌ າລິນ ໄດແ້ ກ:່ ຮາ້ ນຊບັ ພະສນິ ຄາ້ , ຮາ້ ນອາຫານ, ແຫຼງ່ ການກະເສດ, ຟາມລຽ້ ງສດັ ແລະ ໂຮງຂາ້ ສດັ (ກະນກົ ພອນ, 2015). 2.3 ຂອບເຂດແນວຄວາມຄດິ ການກວດສອບທາດເຄມທີ ່ ີປນົ ເປື້ອນໃນອາຫານ ແມນ່ ເພ່ ືອຕອ້ ງການກວດສອບຫາທາດຟໍຣມ໌ າ ລນິ ທ່ ີປນົ ເປື້ອນໃນໝາກໄມບ້ າງຊະນດິ ທ່ ີນຍິ ມົ ບໍລິໂພກ ຈາກຕະຫຼາດທ່ ີຢໃູ່ ນຂອບເຂດເມອື ງໄຊເສດຖາ ຂອງນະຄອນຫຼວງວຽງຈນັ . ນາໍ ເອົາຕວົ ຢາ່ ງແຕລ່ ະປະເພດທ່ ີພບົ ປະລິມານຄວາມເຂັມ້ ຂນຸ້ ຂອງທາດຟໍຣ໌ ມາລິນຫຼາຍທ່ ີສດຸ ມາທດົ ສອບວິທີການໃນການຫຼດຜ່ອນເຊ່ ັນ: ການຫຼດຜອ່ ນໂດຍການລາ້ ງດວ້ ຍນາໍ້ ປະປາ, ການແຊໃ່ ນທາດລະລາຍເກອື , ການແຊໃ່ ນທາດລະລາຍເບກຄງິ້ ໂຊດາ ແລະ ການແຊໃ່ ນທາດ ລະລາຍນາໍ້ ສມົ້ ສາຍຊູ. 2.4 ນຍິ າມຄາໍ ສບັ ໃນທາງປະຕບິ ດັ 2.4.1 ໝາກໄມ ້ ໝາຍເຖງິ ໝາກໄມທ້ ່ ີສາມາດຮບັ ປະທານ ໂດຍບ່ ໍຕອ້ ງນາໍ ໄປປງຸ ແຕງ່ ແຕມ່ ລີ ດົ ຊາດທ່ ີດີ ເຊ່ ງິ ອາດຈະຕອ້ ງປອກເປືອກກອ່ ນຮບັ ປະທານ 2.4.2 ອາຫານທ່ ປີ ນົ ເປ້ືອນ ໝາຍເຖງິ ອາຫານທ່ ີມສີ ານເຄມທີ ່ ີເປັນພດິ ມວີ ດັ ຖແຸ ປກປອມ ຫຼື ທາດອ່ ນື ໆ ປະປນົ ຢໃູ່ ນ ອາຫານ ເຊ່ ງິ ອາດຈະມປີ ະລິມານຫຼາຍ ຫຼື ຈາໍ ນວນໜອ້ ຍແຕກຕາ່ ງກນັ ຕາມແຕລ່ ະປະເພດຂອງອາຫານ ຖາ້ ຫາກອາຫານມກີ ານປນົ ເປື້ອນເກນີ ມາດຕະຖານອາດເປັນອນັ ຕະລາຍຕ່ ໍສຂຸ ະພາບຂອງຜບູ້ ໍລິໂພກໄດ.້ 2.4.3 ມາດຕະຖານ ໝາຍເຖງິ ຄນຸ ລກັ ສະນະສະເພາະຂອງຜະລິດຕະພນັ , ສິນຄາ້ , ການບໍລິການ, ຂະບວນ ການ ສ່ ິງແວດລ້ອມ ແລະ ຂະບວນການຕາ່ ງໆ ທ່ ີກຽ່ ວຂອ້ ງກບັ ມາດຕະຖານເພ່ ືອຕີລາຄາ, ຈດັ ແບງ່ 23

ປະເພດ ແລະ ຈດັ ລະດບັ ຄນຸ ນະພາບຂອງສ່ ງິ ດງ່ ັ ກາ່ ວ ເຊ່ ງິ ຖກື ກາໍ ນດົ ແລະ ຮບັ ຮອງເອົາໂດຍອງົ ການ ມາດຕະຖານໃດໜ່ ງຶ ທ່ ີຖກື ຍອມຮບັ ບນົ ພ້ືນຖານຄວາມເປັນເອກະພາບ. 24

ພາກທີ 3 ວທິ ີການສກຶ ສາ 3.1 ການອອກແບບການສກຶ ສາ 3.1.1 ການກາໍ ນດົ ເນອື້ ໃນ ກວດສອບປະລິມານທາດຟໍຣມ໌ າລິນໃນໝາກໄມ.້ ທດົ ສອບວິທີການໃນການຫຼດຜ່ອນ ທາດຟໍຣມ໌ າລນິ ໃນຕວົ ຢາ່ ງແຕລ່ ະປະເພດທ່ ີເຫັນວາ່ ມກີ ານປນົ ເປື້ອນທາດຟໍຣມ໌ າລນິ . 3.1.2 ການຄດັ ເລືອກພ້ືນທ່ ີ ການເລອື ກສະຖານທ່ ີເກບັ ຕວົ ຢາ່ ງ ແມນ່ ໄດຄ້ ດັ ເລືອກເອົາພື້ນທ່ ີຕະຫຼາດສດົ ທ່ ີເປັນສນູ ກາງ ຂອງຊຸມຊນົ ໃນຂອບເຂດຕວົ ເມອື ງໄຊເສດຖາ ນະຄອນຫຼວງວຽງຈນັ . ຕະຫຼາດທ່ ີໄດຄ້ ດັ ເລືອກສາໍ ລບັ ການເກບັ ຕວົ ຢ່າງ ມຈີ າໍ ນວນ 5 ຕະຫຼາດໃນນະຄອນຫຼວງວຽງຈນັ ເຊ່ ັນ: ຕະຫຼາດດງົ ຈອງ, ຕະຫຼາດ ທະວໂີ ຊກ, ຕະຫຼາດໄຮຄ່ າໍ , ຕະຫຼາດຫວົ ຂວົ , ຕະຫຼາດນາແຮ່ ແລະ ຮາ້ ນຂາຍໝາກໄມ ້ 1 ແຫງ່ (ເຂດ ໜອງບອນ). ຕວົ ຢາ່ ງທງັ ໝດົ ໄດຖ້ ກື ນາໍ ມາກວດສອບທ່ ີຫອ້ ງທດົ ລອງຊວີ ະວທິ ະຍາຂອງພາກວຊິ າຊີວະ ວທິ ະຍາ ຄະນະວທິ ະຍາສາດທາໍ ມະຊາດ ມະຫາວທິ ະຍາໄລແຫງ່ ຊາດ. 3.1.3 ໄລຍະເວລາການສກຶ ສາ ໄລຍະເວລາຂອງການເກບັ ຕວົ ຢາ່ ງ ແມນ່ ໄດລ້ ງົ ເກບັ ຕວົ ຢາ່ ງ 2 ຄງັ້ ຄ:ື ຄງັ້ ທີ 1 ໃນເດອື ນ ພດຶ ສະພາ ປີ 2019 ຫຼງັ ຈາກໄດຕ້ ວົ ຢາ່ ງແລວ້ ກນໍ າໍ ໄປກວດສອບຫາທາດຟໍຣມ໌ າລນິ ທ່ ີປນົ ເປ້ືອນໃນໝາກ ໄມ ້ ແລະ ຄງັ້ ທີ 2 ໃນເດອື ນ ກລໍ ະກດົ ປີ 2019. 3.2 ປະຊາກອນການສກຶ ສາ 3.2.1 ການຄດັ ເລອື ກໝາກໄມ ້ ການກວດສອບທາດເຄມທີ ່ ີປນົ ເປ້ືອນໃນອາຫານ ແມນ່ ເພ່ ືອຕ້ອງການກວດສອບຫາ ທາດຟໍຣມ໌ າລິນທ່ ີປນົ ເປື້ອນໃນໝາກໄມບ້ າງປະເພດທ່ ີນຍິ ມົ ບໍລິໂພກໄດແ້ ກ:່ ໝາກແອບເປິລ (Apple), ໝາກແອບເປິລແດງ (Red Apple), ໝາກແອບເປິລຂຽວ (Green Apple), ໝາກມງັ ກອນ (Dragon fruit), ໝາກສາລີ້ (Pear), ໝາກອະງນ່ ແດງ (Red Grape), ໝາກອະງນ່ ຂຽວ (Green Grape), ໝາກ ເງາະ (Rambutan), ໝາກມງັ ຄດຸ (Mangosteen), ໝາກມວ່ ງ (Mango), ໝາກກຽ້ ງ (Orange), ໝາກ ແຕງໂມ (Water-melon), ແຄນຕາລບຸ (Cantaloupe) ແລະ ໝາກສີດາ (Guava) ທ່ ີໄດເ້ ກັບມາຈາກ ຕະຫຼາດດງົ ຈອງ, ຕະຫຼາດທະວໂີ ຊກ, ຕະຫຼາດໄຮຄ່ າໍ , ຕະຫຼາດຫວົ ຂວົ , ຮາ້ ນຂາຍໝາກໄມເ້ ຂດໜອງ ບອນ ແລະ ຕະຫຼາດນາແຮ່ ທ່ ີເປັນແຫຼງ່ ທ່ ີມາຂອງໝາກໄມ.້ ຫຼງັ ຈາກນນັ້ , ປຽບທຽບປະລິມານການປນົ ເປ້ືອນຟໍຣມ໌ າລິນ ໃນຕວົ ຢາ່ ງແຕລ່ ະປະເພດ ແລະ ນາໍ ເອົາຕວົ ຢາ່ ງແຕລ່ ະປະເພດທ່ ີພບົ ການປນົ ເປື້ອນ 25

ທາດຟໍຣມ໌ າລນິ ຫຼາຍທ່ ີສດຸ ມາທດົ ສອບວທິ ີການໃນການຫຼດຜອ່ ນເຊ່ ັນ: ການຫຼດຜອ່ ນໂດຍວທິ ີການລາ້ ງ ດວ້ ຍນາໍ້ ສະອາດ ເຊ່ ງິ ຈະລາ້ ງຕວົ ຢາ່ ງ ຈາໍ ນວນ 5 ຄງັ້ ແລະ 7 ຄງັ້ , ການລາ້ ງໃນນາໍ້ ໄຫຼເປັນການລາ້ ງ ໂດຍໃຊເ້ ວລາ 2 ນາທີ ແລະ 5 ນາທີ ໃນປະລມິ ານນາໍ້ 1.5 L, ການແຊດ່ ວ້ ຍທາດລະລາຍເບກງ້ິ ໂຊດາ ທ່ ີມຄີ ວາມເຂັມ້ ຂນຸ້ ທ່ ີ 1.25%, 2.5% ແລະ 5%, ການແຊດ່ ວ້ ຍນາໍ້ ເກອື ມຄີ ວາມເຂັມ້ ຂນຸ້ ທ່ ີ 1.25%, 2.5% ແລະ 5% ແລະ ການແຊໃ່ ນນາໍ້ ສມ້ົ ສາຍຊູທ່ ີມຄີ ວາມເຂັມ້ ຂນຸ້ ທ່ ີ 1.25%, 2.5% ແລະ 5%. 3.2.2 ການກາໍ ນດົ ຈາໍ ນວນຕວົ ຢາ່ ງຂອງໝາກໄມ ້ ການເລືອກເອົາຕວົ ຢ່າງ ແມນ່ ເລືອກຕາມເງ່ອື ນໄຂຕວົ ຈງິ ເພ່ ືອມາກວດສອບປະລິມານ ການປນົ ເປ້ືອນທາດຟໍຣມ໌ າລິນເຊ່ ິງມີ 14 ປະເພດ ຄື: ໝາກແອບເປິລ, ໝາກແອບເປິລແດງ, ໝາກ ແອບເປິລຂຽວ, ໝາກມງັ ກອນ, ໝາກສາລ,້ີ ໝາກອະງນ່ ແດງ, ໝາກອະງນ່ ຂຽວ, ໝາກເງາະ, ໝາກ ມງັ ຄດຸ , ໝາກມວ່ ງ, ໝາກກຽ້ ງ, ໝາກແຕງໂມ, ແຄນຕາລບຸ , ແລະ ໝາກສດີ າ. 3.2.3 ວທິ ສີ ມຸ່ ຕວົ ຢ່າງຂອງໝາກໄມ ້ ແມນ່ ຄດັ ເລືອກການສຸ່ມຕວົ ຢ່າງທ່ ີນຍິ ມົ ຂາຍທ່ ວົ ໄປຕາມທ້ອງຕະຫຼາດ. ໃນການເກັບ ຕວົ ຢາ່ ງເພ່ ືອນາໍ ມາວເິ ຄາະຫາປະລິມານການປນົ ເປ້ືອນທາດຟໍມາລິນປະກອບດວ້ ຍຕວົ ຢາ່ ງທງັ ໝດົ ຈາໍ ນວນ 84 ຕວົ ຢາ່ ງ ທ່ ີຄດັ ເລອື ກມາຈາກ 5 ຕະຫຼາດໃນນະຄອນຫຼວງວຽງຈນັ ແລະ ຮາ້ ນຂາຍໝາກໄມ ້ 1 ແຫງ່ . 3.3 ຂມ້ໍ ນູ ການສກຶ ສາ 3.3.1 ບນັ ດາຂມ້ໍ ນູ ການສກຶ ສາ 1) ວທິ ກີ ານຄດັ ເລອື ກ ແລະ ການເກບັ ຮກັ ສາຕວົ ຢາ່ ງທ່ ຈີ ະນາໍ ມາກວດສອບຫາທາດຟໍຣມ໌ າ ລນິ ການເລືອກເອົາຕວົ ຢ່າງ ເພ່ ືອມາກວດສອບຫາປະລິມານການປນົ ເປື້ອນທາດຟໍຣມ໌ າລິນ ເຊ່ ັນ: ໝາກແອບເປິລ, ໝາກແອບເປິລແດງ, ໝາກແອບເປິລຂຽວ, ໝາກມງັ ກອນ, ໝາກສາລ,້ີ ໝາກ ອະງນ່ ແດງ, ໝາກອະງນ່ ຂຽວ, ໝາກເງາະ, ໝາກມງັ ຄຸດ, ໝາກມວ່ ງ, ໝາກກຽ້ ງ, ໝາກແຕງໂມ, ແຄນຕາລບຸ ແລະ ໝາກສດີ າ ເຊ່ ງິ ຄດັ ເລອື ກການສມຸ່ ຕວົ ຢາ່ ງໂດຍທ່ວົ ໄປຕາມທອ້ ງຕະຫຼາດ. ດງ່ ັ ນນັ້ , ໃນການເກັບຕວົ ຢາ່ ງເພ່ ືອນາໍ ມາວິເຄາະຫາປະລິມານການປນົ ເປ້ືອນທາດຟໍຣມ໌ າ ລິນ ປະກອບດ້ວຍຕວົ ຢ່າງທງັ ໝດົ ຈາໍ ນວນ 84 ຕວົ ຢ່າງ ທ່ ີຄດັ ເລືອກມາຈາກ 5 ຕະຫຼ າດໃນ ນະຄອນຫຼວງວຽງຈນັ ແລະ ຮາ້ ນຂາຍໝາກໄມ ້ 1 ແຫງ່ . ໃນຈາໍ ນວນ 84 ຕວົ ຢາ່ ງ ໄດນ້ າໍ ມາເຮດັ ການທດົ ສອບທງັ ໝດົ 3 ຄງັ້ ຕ່ ໍ 1 ຕວົ ຢາ່ ງ. ແຕ່ ລະຕວົ ຢາ່ ງຈະສມຸ່ ເອົາ 1 kg ຕ່ ໍຕວົ ຢາ່ ງ ໂດຍການໃຊມ້ ເື ລືອກເອົາຕວົ ຢາ່ ງໃສໃ່ ນຖງົ ຢາງ ຮດີ ຊບິ ຖງົ ໃຫ້ 26

ແໜນ້ ແລວ້ ນາໍ ໄປເກບັ ໄວໃ້ ນກອ່ ງໂຟມ (ການເກບັ ຕວົ ຢາ່ ງທ່ ີພາກສະໜາມ). ຈາກນນັ້ , ນາໍ ມາເກບັ ຮກັ ສາ ໄວທ້ ່ ີອນຸ ຫະພມູ ຂອງຫອ້ ງ ເພ່ ອື ລໍຖາ້ ການທດົ ສອບ. 2) ວທິ ກີ ານກວດສອບຫາປະລມິ ານການປນົ ເປ້ືອນທາດຟໍຣມ໌ າລິນໃນໝາກໄມ ້ ກ. ການກຽມຕວົ ຢາ່ ງ (1) ການກຽມທາດລະລາຍມາດຕະຖານ: ນາໍ ເອົາທາດລະລາຍຟໍຣມ໌ າລິນ ທ່ ີລະດບັ ຄວາມ ເຂັ້ມຂຸນ້ 36% ເຊ່ ິງມປີ ະລິມານທາດຟໍຣມ໌ າລິນ 360.000 mg/L ມາເຈອື ຈາງກບັ ນາໍ້ ກນ່ ັ ເພ່ ືອນາໍ ໃຊ້ ເປັນຄວາມເຂັມ້ ຂນຸ້ ມາດຕະຖານ ໃນການຄດິ ໄລຫ່ າຄາ່ ຄວາມເຂັມ້ ຂນຸ້ ຂອງທາດຟໍຣມ໌ າລນິ ໃນອາຫານ ທ່ ີນາໍ ມາກວດສອບ. ຄວາມເຂັມ້ ຂນຸ້ ຂອງທາດລະລາຍມາດຕະຖານທ່ ີປ່ງຸ ແຕງ່ ມີ 6 ລະດບັ ຄວາມເຂັ້ມ ຂນຸ້ ດງ່ ັ ນ:້ີ 0.10, 0.50, 1.00, 2.00, 4.00, 6.00 ແລະ 8.00 mg/L ຕາມລາໍ ດບັ . (2) ການກຽມຕວົ ຢາ່ ງ: ຊງ່ ັ ເອົາຕວົ ຢ່າງທ່ ີຕອ້ ງການກວດສອບຈາໍ ນວນ 300g ມາບດົ ໃຫ້ ລະອຽດ, ຫຼງັ ຈາກນນັ້ ຊງ່ ັ ເອົາຕວົ ຢ່າງໃນປະລິມານ 100g ໃສລ່ ງົ ໄປໃນບິກເກຂີ ະໜາດ 200mL. ຫຼງັ ຈາກນນັ້ ນາໍ ມາຕອງດວ້ ຍເຈຍ້ ຕອງ Whatman No.1 ແລວ້ ນາໍ ໄປທດົ ສອບດວ້ ຍຊຸດທດົ ສອບຟໍຣມ໌ າລິນ (Test Kit of Formalin in Food). ຂ. ການທດົ ສອບ (1) ການກວດສອບທາດລະລາຍມາດຕະຖານ: ນາໍ ເອົາທາດລະລາຍທ່ ີກຽມໄວໄ້ ປກວດ ສອບຫາຄາ່ ດດູ ກນື ແສງ ໂດຍນາໍ ໃຊເ້ ຄ່ ອື ງ Spectrophotometer ທ່ ີຄວາມຍາວ ຄນ້ື ທ່ ີ 516 nm. ນາໍ ເອົາ ຄາ່ ດດູ ກນື ແສງທ່ ີໄດມ້ າສາ້ ງເປັນເສັນ້ ສະແດງມາດຕະຖານ ເພ່ ືອນາໍ ໃຊເ້ ຂົາ້ ໃນການຄດິ ໄລຫ່ າຄາ່ ດດູ ກນື ແສງຂອງທາດລະລາຍຕວົ ຢາ່ ງທ່ ີນາໍ ມາທດົ ສອບ. (2) ການກວດສອບປະລມິ ານຟໍຣມ໌ າລິນໃນຕວົ ຢາ່ ງ: ການກວດສອບຫາການປນົ ເປື້ອນ ທາດຟໍຣມ໌ າລນິ ໃນຕວົ ຢາ່ ງແບງ່ ອອກເປັນ 2 ວທິ ີຄ:ື ການກວດສອບທາງດາ້ ນຄນຸ ນະພາບ ແລະ ການ ກວດສອບທາງດາ້ ນປະລິມານ - ການກວດສອບທາງດາ້ ນຄນຸ ນະພາບ ເປັນວທິ ີທ່ ີສາມາດບ່ງົ ບອກໄດວ້ າ່ ຕວົ ຢາ່ ງມກີ ານ ປນົ ເປື້ອນດວ້ ຍທາດຟໍຣມ໌ າລນິ ຫຼື ບ່ .ໍ ວທິ ີການນກ້ີ ວດສອບໂດຍການນາໍ ໃຊຊ້ ຸດກວດສອບຫາທາດຟໍຣມ໌ າ ລິນ ໃນອາຫານ (Test Kit of Formalin in Food). ຂນັ້ ຕອນການກວດສອບໂດຍການດູດເອົ ານາໍ້ ຕວົ ຢ່າງໃນປະລິມານ 12 mL ລງົ ໃນຫຼອດທີ 1, ປິດຝາຫຼອດໃຫແ້ ໜ້ນ ແລວ້ ສ່ນັ ເບົາໆຈນົ ນາໍ້ ຕວົ ຢ່າງ ລະລາຍເຂົ້າກນັ ໝດົ . ເທທ່ າດລະລາຍຕວົ ຢາ່ ງຈາກຫຼອດທີ 1 ລງົ ໃສໃ່ ນຫຼອດທີ 2 ແລວ້ ສນ່ັ ຄອ່ ຍໆຈນົ ຕວົ ຢາ່ ງລະລາຍເຂ້ົາກນັ , ເທທ່ າດລະລາຍຕວົ ຢາ່ ງຈາກຫຼອດທີ 2 ລງົ ໃສໃ່ ນຫຼອດທີ 3 ແລວ້ ສນ່ ັ ຄອ່ ຍໆ ຈນົ ຕວົ ຢາ່ ງລະລາຍເຂົ້າກນັ ແລວ້ ປະໄວເ້ ປັນເວລາ 1 ນາທີ. ຈາກນນັ້ , ສງັ ເກດເບ່ ງິ ການປ່ຽນແປງຂອງ ສີ. ຖາ້ ທາດລະລາຍຕວົ ຢ່າງປ່ຽນເປັນສີບວົ ເຖງິ ສແີ ດງ ສະແດງວາ່ ມກີ ານປນົ ເປ້ືອນທາດຟໍຣມ໌ າລິນ 27

ໃນຕວົ ຢາ່ ງທ່ ີນາໍ ມາສກຶ ສາ. ຖາ້ ຫາກທາດລະລາຍຕວົ ຢາ່ ງບ່ ໍມກີ ານປ່ຽນແປງສີ ສະແດງວາ່ ຕວົ ຢາ່ ງທ່ ີນາໍ ມາສຶກສາບ່ ໍມກີ ານປນົ ເປື້ອນທາດຟໍຣ໌ມາລິນຫຼື ມກີ ານປນົ ເປ້ືອນທ່ ີມຄີ ່າຄວາມເຂັ້ມຂຸນ້ ຕາ່ ໍ ກວາ່ 0.5 mg/kg. - ການກວດສອບທາງດາ້ ນປະລິມານ ເປັນວທິ ີການທ່ ີສາມາດບ່ງົ ບອກເຖງິ ປະລິມານການ ປນົ ເປື້ອນທາດຟໍຣມ໌ າລິນ. ກວດສອບໂດຍການນາໍ ເອົາທາດລະລາຍຕວົ ຢ່າງທ່ ີພບົ ວາ່ ມກີ ານປນົ ເປ້ືອນ ທາດຟໍຣມ໌ າລິນ (ນາໍ້ ຕວົ ຢາ່ ງທ່ ີໃຊໃ້ ນການກວດສອບທາງດາ້ ນຄນຸ ນະພາບ) ນາໍ ມາກວດສອບຫາຄາ່ ດດູ ກນື ແສງໂດຍການນາໍ ໃຊເ້ ຄ່ ອື ງ Spectrophotometer. 3) ວທິ ກີ ານທດົ ສອບການຫຼ ດຜອ່ ນປະລມິ ານທາດຟໍຣມ໌ າລນິ ໃນໝາກໄມ ້ ໃນການທດົ ສອບວທິ ີການໃນການຫຼດຜອ່ ນແມນ່ ໄດເ້ ລືອກເອົາຕວົ ຢາ່ ງທ່ ີເຫັນວາ່ ມກີ ານມີ ການປນົ ເປ້ືອນປະລິມານຟໍຣມ໌ າລິນຫຼາຍທ່ ີສດຸ ຈາໍ ນວນ 5 ຕວົ ຢາ່ ງ (100-300g/ຕວົ ຢາ່ ງ) ມາທດົ ສອບ ການຫຼດຜອ່ ນໃນ 4 ຮບູ ແບບຄ:ື ກ. ການຫຼດຜອ່ ນໂດຍວທິ ີການລາ້ ງດວ້ ຍນາໍ້ ແບງ່ ອອກເປັນ 2 ວທິ ຄີ :ື ການລາ້ ງດວ້ ຍນາໍ້ ນງິ້ (ນາໍ້ ໃນຊາມ) ແລະ ການລາ້ ງໂດຍໃຫນ້ າໍ້ ໄຫຼຜາ່ ນ. (1) ການລາ້ ງດວ້ ຍນາໍ້ ນງ້ິ : ເປັນການລາ້ ງຕວົ ຢາ່ ງໃນພາຊະນະບນັ ຈເຸ ຊ່ ງິ ໄດເ້ ຮັດການທດົ ສອບ 2 ວທິ ີຄື: ການລາ້ ງຕວົ ຢ່າງ 5 ຄງັ້ ແລະ 7 ຄງັ້ ແຕລ່ ະຄງັ້ ຈະໃຊນ້ າໍ້ ໃນປະລິມານ 1.5 L ຕ່ ໍ ຕວົ ຢາ່ ງ 100 g ຕ່ ໍຄງັ້ . (2) ການລາ້ ງໂດຍໃຫນ້ າໍ້ ໄຫຼຜາ່ ນ: ເປັນການລາ້ ງໂດຍການປ່ອຍໃຫນ້ າໍ້ ໄຫຼຜາ່ ນ ເຊ່ ງິ ເຮັດ ການທດົ ສອບ 2 ວທິ ີຄື: ລາ້ ງໂດຍໃຊເ້ ວລາ 2 ນາທີ ແລະ 5 ນາທີ. ຂ. ການຫຼດຜອ່ ນໂດຍວທິ ີການແຊໃ່ ນທາດລະລາຍນາໍ້ ເກອື (Sodium Chloride) ການໃຊ້ ເກອື 1 ບວ່ ງແກງ ໃນປະລິມານ 12.5g, 25g ແລະ 50g ໂດຍການເຈອື ຈາງຕ່ ໍກບັ ນາໍ້ 1000mL ຈະມ ີ ປະລມິ ານຄວາມເຂັມ້ ຂນຸ້ ຂອງເກອື ຄື 1.25%, 2.5% ແລະ 5% ແຊໄ່ ວ້ 15 ນາທີ ແລວ້ ໃຊນ້ າໍ້ ສະອາດ ລາ້ ງອອກ. ຄ. ກ ານ ຫຼ ດ ຜ່ອ ນໂ ດຍ ວິທີ ກາ ນແ ຊ່ໃ ນທ າ ດລ ະລ າ ຍນ າໍ້ ເ ບ ກ້ິງໂຊ ດາ (Calcium Bicarbonate) ການໃຊເ້ ບກງ້ິ ໂຊດາ 1 ບວ່ ງແກງ ໃນປະລິມານ 12.5g, 25g ແລະ 50g ໂດຍການເຈອື ຈາງຕ່ ໍກບັ ນາໍ້ ອນຸ່ 1000mL ຈະມປີ ະລິມານຄວາມເຂັມ້ ຂນຸ້ ຂອງເບກງ້ິ ໂຊດາຄື 1.25%, 2.5% ແລະ 5% ແຊໄ່ ວ້ 15 ນາທີ ແລວ້ ໃຊນ້ າໍ້ ສະອາດລາ້ ງອອກ. ງ. ການຫຼດຜອ່ ນໂດຍວທິ ີການແຊໃ່ ນທາດລະລາຍນາໍ້ ສມົ້ ສາຍຊູ (CH3COOH 5%) ນາໍ້ ສມົ້ ສາຍຊູທ່ ີມານາໍ ໃຊໃ້ ນການຫຼດຜ່ອນແມນ່ ນາໍ້ ສມົ້ ສາຍຊູທ່ ີມຂີ າຍທ່ວົ ໄປຕາມທ້ອງຕະຫຼາດ. ການ ແຊນ່ າໍ້ ສມົ້ ສາຍຊູ ໄດເ້ ຮັດທດົ ສອບໂດຍການເຈອື ຈາງກບັ ນາໍ້ ໃນອດັ ຕາສວ່ ນເຈອື ຈາງ (ນາໍ້ ສມ້ົ ສາຍຊູ: 28

ນາໍ້ ) ດງ່ ັ ນ:ີ້ 1:4, 1:1 ແລະ 1:0 ໃນປະລມິ ານທງັ ໝດົ 1000 mL ຈະມປີ ະລິມານຄວາມເຂັມ້ ຂນຸ້ ຂອງອາ ຊດິ ອາເຊຕກິ ຄ:ື 1.25%, 2.5% ແລະ 5% ໂດຍການໃຊເ້ ວລາໃນການແຊ່ 15 ນາທີ. ຫຼງັ ຈາກນນັ້ , ນາໍ ຕວົ ຢາ່ ງມາລາ້ ງໃນນາໍ້ ທ່ ີປະລມິ ານ 1500mL ຈາໍ ນວນ 3 ຄງັ້ . ນາໍ ເອົາຕວົ ຢ່າງທ່ ີຜ່ານແຕລ່ ະວທິ ີການຫຼດຜອ່ ນມາບດົ ໃຫ້ລະອຽດ. ຫຼງັ ຈາກນນັ້ , ນາໍ ມາ ຕອງດວ້ ຍເຈຍ້ ຕອງ Whatman No.1, ນາໍ ມາກວດສອບທາງດາ້ ນຄນຸ ນະພາບໂດຍໃຊຊ້ ຸດກວດສອບຫາ ທາດຟໍຣມ໌ າລນິ ໃນອາຫານ (Test Kit of Formalin in Food). ນາໍ ເອົາຕວົ ຢາ່ ງທ່ ີພບົ ວາ່ ມກີ ານປນົ ເປື້ອນ ທາດຟໍຣມ໌ າລິນ (ທາດລະລາຍຕວົ ຢ່າງທ່ ີປ່ຽນເປັນສີບວົ ) ມາກວດສອບທາງດາ້ ນປະລິມານ ໂດຍ ການນາໍ ໃຊເ້ ຄ່ ືອງ Spectrophotometer ທ່ ີຄວາມຍາວຄື້ນ 516 nm ແລວ້ ນາໍ ໄປຄິດໄລ່ຫາປະລິມານ ຄວາມເຂັມ້ ຂນຸ້ ຂອງຟໍຣມ໌ າລິນ ແລະ ອດັ ຕາສວ່ ນຮອ້ ຍທ່ ີສາມາດຫຼດຜອ່ ນໄດ້ ເຊ່ ງິ ວທິ ີການໃນການທດົ ລອງທາງດາ້ ນຄນຸ ນະພາບ, ປະລມິ ານ ແລະ ວທິ ີການຫຼດຜອ່ ນ ທງັ 4 ວທິ ີ. 4) ການອາ່ ນຜນົ (1) ການອາ່ ນຜນົ ການກວດສອບທາງດາ້ ນຄນຸ ນະພາບ ໂດຍການສງັ ເກດສີຂອງທາດ ລະລາຍຕວົ ຢາ່ ງທ່ ີເກດີ ຂນຶ້ ຖາ້ ຫາກທາດລະລາຍບ່ ໍມກີ ານປ່ຽນສີ ສະແດງວາ່ ຕວົ ຢາ່ ງບ່ ໍມກີ ານປນົ ເປ້ືອນ ທາດຟໍຣມ໌ າລິນ ຫຼື ປນົ ເປ້ືອນໃນປະລິມານໜ້ອຍກວາ່ 0.5 mg/kg. ຖາ້ ຫາກທາດລະລາຍຕວົ ຢ່າງປ່ຽນ ເປັນບວົ ຫຼື ສີແດງ ສະແດງວາ່ ຕວົ ຢ່າງທ່ ີນາໍ ມາກວດສອບມກີ ານປນົ ເປື້ ອນທາດຟໍຣມ໌ າລິນແລະ ປະລມິ ານຄວາມເຂັມ້ ຂນຸ້ ຂອງທາດຟໍຣມ໌ າລນິ ຈະເພ່ ມີ ຂນຶ້ ຕາມຄວາມເຂັມ້ ຂອງສີທາດລະລາຍຕວົ ຢາ່ ງ. (2) ການອາ່ ນຜນົ ການກວດສອບທາງດາ້ ນປະລິມານ ໂດຍການນາໍ ເອົາຄາ່ ດດູ ກນື ແສງ ຂອງທາດລະລາຍມາດຕະຖານທ່ ີໄດມ້ າຈາກການວດັ ຄາ່ ດດູ ກນື ແສງດວ້ ຍເຄ່ ອື ງ Spectrophotometer ມາສາ້ ງເປັນສມົ ຜນົ ເພ່ ືອນາໍ ໄປຄິດໄລຫ່ າຄ່າຄວາມເຂັ້ມຂນຸ້ ຂອງຟໍມາລິນໃນທາດລະລາຍຕວົ ຢ່າງ ໂດຍນາໍ ໃຊສ້ ມົ ຜນົ ດງ່ ັ ລມຸ່ ນ:້ີ ສມົ ຜນົ : y = mx + c y = ຄາ່ ດດູ ກນື ແສງຂອງທາດລະລາຍຕວົ ຢາ່ ງວດັ ແທກໄດຈ້ າກເຄ່ ອື ງ Spectrophotometer ທ່ ີ ຄວາມຍາວຄ້ືນ 516 nm x = ໝາຍເຖງິ ຄວາມເຂັມ້ ຂນຸ້ ຂອງຟໍຣມ໌ າລິນໃນທາດລະລາຍຕວົ ຢາ່ ງ (mg/L) m = ນາໍ້ ໜກັ ຂອງຕວົ ຢາ່ ງທ່ ີນາໍ ມາກວດສອບ (g ຫຼື kg) c = ຄວາມເຂັມ້ ຂນຸ້ ຂອງທາດຕວົ ຢາ່ ງທ່ ີຕອ້ ງການກວດສອບ (mg/g ຫຼື g/kg) ຈາກນນັ້ ນາໍ ເອົາຄາ່ ຂອງ x ທ່ ີໄດໄ້ ປຄາໍ ນວນຫາປະລິມານຄວາມເຂັມ້ ຂນຸ້ ຂອງຟໍຣມ໌ າລນິ ໃນຕວົ ຢາ່ ງ ໂດຍນາໍ ໃຊສ້ ດູ ດງ່ ັ ລມຸ່ ນ:ີ້ 29

C = ຄວາມເຂັມ້ ຂນຸ້ ຂອງທາດລະລາຍຕວົ ຢາ່ ງ (mg/L) × ບໍລມິ າດຂອງຕວົ ຢ່າງ (mL) ນາໍ້ ໜກັ ຂອງຕວົ ຢາ່ ງ(g) (3) ການຄິດໄລອ່ ດັ ຕາສວ່ ນຮອ້ ຍທ່ ີສາມາດຫຼດຜອ່ ນໄດ້ ຄວາມເຂມັ້ ຂນຸ້ ຫຼງັ ການຫຼດຜອ່ ນ % = × 100 ຄວາມເຂມັ້ ຂນຸ້ ກອ່ ນການຫຼດຜອ່ ນ 3.3.2 ເຄ່ ອື ງມທື ່ ນີ າໍ ໃຊເ້ ກບັ ກາໍ ຂມໍ້ ນູ ເຄ່ ືອງປ່ນັ (Blender), ຊາມ (bowl), ຊິງຊ່ງັ ລະອຽດ (Analytical balance), ບງັ້ ຮ່າຍ (cylinder), ເຈຍ້ ຕອງ Whatman No.1, ແກວ້ ວດັ ບໍລິມາດ (Volumetric flask), ບິກເກີ (Beaker), ໄມໂຄຣປິ ເປ ດ (Micropipette), ຫຼ ອດທດົ ລອງ (Test tube), ກ້ອງຖ່າຍ ຮູບ (Digital Camera), ທາດຟໍຣມ໌ າລດໄີ ຮດ໌ (Formaldehyde; CH2O), ຊຸດກວດສອບທາດຟໍມາລິນໃນອາຫານ (Test kit of Formalin in Food), ນາໍ້ ກນ່ ັ (Distill water), ເຄ່ ອື ງ Spectrophotometer. 3.4 ການວເິ ຄາະຂໍມ້ ນູ ແລະ ການອະທບິ າຍຜນົ ສາ້ ງຖານຂໍມ້ ນູ ແລະ ວເິ ຄາະຂໍມ້ ນູ ໂດຍການນາໍ ໃຊ້ Microsoft Words ແລະ Microsoft Excel ໃນການຄດິ ໄລ.່ 30

ພາກທີ 4 ຜນົ ການສກຶ ສາ ແລະ ການສນົ ທະນາ 4.1 ຜນົ ການສກຶ ສາ 4.1.1 ການກວດສອບຫາປະລິມານການປນົ ເປື້ອນທາດຟໍຣມ໌ າລິນໃນໝາກໄມທ້ າງດາ້ ນຄຸນະ ພາບ ຈາກການກວດສອບການປນົ ເປ້ືອນທາດຟໍຣມ໌ າລິນໃນຕວົ ຢ່າງໝາກໄມ ້ 14 ປະເພດ 84 ຕວົ ຢາ່ ງ ຂອງ 5 ຕະຫຼາດ ແລະ ຮາ້ ນຂາຍໝາກໄມ ້ 1 ແຫງ່ ໂດຍການນາໍ ໃຊຊ້ ຸດກວດສອບຫາທາດຟໍຣ໌ ມາລິນໃນອາຫານ (Test Kit of Formalin in Food) ພບົ ຕວົ ຢາ່ ງທ່ ີມກີ ານປນົ ເປື້ອນທາດຟໍຣມ໌ າລິນ ທງັ ໝດົ ຈາໍ ນວນ 14 ປະເພດ 65 ຕວົ ຢາ່ ງ ດງ່ັ ສະແດງໃນຕາຕະລາງທີ 4.1. ຕາຕະລາງທີ 4.1 ການປນົ ເປື້ອນທາດຟໍຣມ໌ າລິນໃນຕວົ ຢາ່ ງໝາກໄມໃ້ ນແຕລ່ ະຕະຫຼາດ ລ/ດ ຊ່ ຕື ວົ ຢາ່ ງ ສະຖານທ່ ີເກບັ ຕວົ ຢາ່ ງ (ຕະຫຼາດແລະ ຮາ້ ຍຂາຍໝາກໄມ)້ ດງົ ຈອງ ທະວໂີ ຊກ ໄຮຄ່ າໍ ຫວົ ຂວົ ເຂດໜອງບອນ ນາແຮ່ 1 ໝາກແອບເປິລ 2 ໝາກແອບເປິລແດງ + + ++ + + 3 ໝາກແອບເປິລຂຽວ + + ++ + + 4 ໝາກມງັ ກອນ + + ++ + + 5 ໝາກສາລີ້ + + ++ + + 6 ໝາກອະງນ່ ແດງ + + ++ + + 7 ໝາກອະງນ່ ຂຽວ + + ++ + + 8 ໝາກເງາະ + + ++ + + 9 ໝາກມງັ ຄດຸ + + ++ + + 10 ໝາກມວ່ ງ + + ++ + + 11 ໝາກກຽ້ ງ + - -- - - 12 ໝາກແຕງໂມ + - -- - - 13 ແຄນຕາລບຸ + + ++ + + 14 ໝາກສດີ າ + - -- + - + - -- - - ໝາຍເຫດ: (+) ພບົ ການປນົ ເປື້ອນທາດຟໍຣມ໌ າລນິ ໃນຕວົ ຢາ່ ງຫຼາຍກວາ່ ຫຼື ເທ່ ົາກບັ 0.5 mg/kg (ຕວົ ຢ່າງປຽ່ ນ ສ)ີ (-) ບ່ ໍພບົ ການປນົ ເປ້ືອນທາດຟໍຣມ໌ າລນິ ໃນຕວົ ຢາ່ ງ ຫຼື ພບົ ໃນປະລມິ ານໜອ້ ຍກວາ່ 0.5 mg/kg (ຕວົ ຢາ່ ງບ່ ໍປ່ຽນສ)ີ 31

ຕວົ ຢາ່ ງທ່ ີມກີ ານປນົ ເປື້ອນທາດຟໍຣມ໌ າລນິ ມທີ ງັ ໝດົ 10 ຕວົ ຢາ່ ງ ໄດແ້ ກ:່ ໝາກແອບເປິລ, ໝາກແອບເປິລແດງ, ໝາກແອບເປິລຂຽວ, ໝາກມງັ ກອນ, ໝາກສາລ້ີ, ໝາກອະງນ່ ແດງ, ໝາກອະ ງນ່ ຂຽວ, ໝາກເງາະ, ໝາກມງັ ຄດຸ ແລະ ໝາກແຕງໂມ ທ່ ີເກບັ ມາຈາກ 5 ຕະຫຼາດ ແລະ ຮາ້ ຍຂາຍໝ າກໄມ ້ 1 ແຫງ່ . ສວ່ ນການປນົ ເປ້ືອນຟໍຣມ໌ າລິນໃນຕວົ ຢາ່ ງໝາກມວ່ ງ, ໝາກກຽ້ ງ, ແຄນຕາລບຸ ພບົ ໃນ ຕະຫຼາດດງົ ຈອງ, ສວ່ ນໝາກສດີ າ ພບົ ໃນຕະຫຼາດດງົ ຈອງ ແລະ ຮາ້ ນຂາຍໝາກໄມເ້ ຂດໜອງບອນ. ສາໍ ລບັ ຕວົ ຢາ່ ງ ໝາກມວ່ ງ, ໝາກກຽ້ ງ ແລະ ໝາກສດີ າ ທ່ ີເກບັ ມາຈາກ 5 ຕະຫຼາດແມນ່ ພບົ ການປນົ ເປື້ອນຟໍຣມ໌ າລນິ ໃນປະລິມານຕາ່ ໍ ກວາ່ 0.5 mg/kg ຫຼື ອາດບ່ ໍພບົ ເລຍີ ເຊ່ ງິ ໄດສ້ ະແດງໃນຕາຕະລາງທີ 4.1. ຈາກນນັ້ ຈ່ງຶ ໄດນ້ າໍ ເອົາຕວົ ຢາ່ ງທ່ ີພບົ ການປນົ ເປື້ອນຂອງຟໍຣມ໌ າລິນ ຈາກການກວດສອບດວ້ ຍຊຸດ ທດົ ສອບ ເພ່ ືອມາວເິ ຄາະຫາປະລິມານການປນົ ເປື້ອນດວ້ ຍເຄ່ ອື ງ Spectrophotometer ຕ່ ໍໄປ. 4.1.2 ການກວດສອບຫາປະລິມານການປນົ ເປ້ືອນທາດຟໍຣມ໌ າລິນ ໃນໝາກໄມທ້ າງດາ້ ນປະລິ ມານ ກ. ທາດລະລາຍມາດຕະຖານຟໍຣມ໌ າລິນ ຈາກການວດັ ຄາ່ ແທກຄາ່ ດດູ ກນື ແສງຂອງທາດລະລາຍມາດຕະຖານທ່ ີມລີ ະດບັ ຄວາມເຂັ້ມ ຂນຸ້ ຕາ່ ງກນັ ຄ:ື 0.10, 0.50, 1.00, 2.00, 4.00, 6.00 ແລະ 8.00 mg/L ຕາມລາໍ ດບັ ໂດຍການນາໍ ໃຊເ້ ຄ່ ອື ງ Spectrophotometer ທ່ ີຄາ່ ດດູ ກນື ແສງ 516 nm ໃຫຜ້ ນົ ດງ່ ັ ສະແດງໃນຕາຕະລາງ 4.2 ດງ່ ັ ລມຸ່ ນ:້ີ ຕາຕະລາງທີ 4.2 ຄາ່ ດດູ ກນື ແສງຂອງທາດລະລາຍມາດຕະຖານ ຄວາມເຂັມ້ ຂນຸ້ ຂອງຟໍຣມ໌ າລນິ ໃນທາດລະລາຍມາດຕະຖານ ຄາ່ ດດູ ກນື ແສງ (mg/L) (Absorbance) 0.000 0.000 0.10 0.095 0.50 0.121 1.00 0.189 2.00 0.326 4.00 0.605 6.00 0.875 8.00 1.144 ຈາກຄ່າດູດກືນແສງຂອງທາດລະລາຍມາດຕະຖານທ່ ີສະແດງໃນຕາຕະລາງ 4.2 ສາມາດນາໍ ມາສາ້ ງເປັນເສັນ້ ສະແດງຄວາມສາໍ ພນັ ລະຫວາ່ ງຄາ່ ຄວາມເຂັມ້ ຂນຸ້ ຂອງທາດລະລາຍຟໍຣມ໌ າ ລນິ ແລະ ຄາ່ ດດູ ກນື ແສງຈະໄດຄ້ າ່ ຄວາມເປັນເສັ້ນຊ່ ຄື ື: R² = 0.9971 (ຮບູ ທີ4.1). R2 ໝາຍເຖງິ ຄາ່ ສາໍ ປະສິດຄວາມໜາ້ ເຊ່ ືອຖຂື ອງການທດົ ລອງ ທ່ ີເປັນຕວົ ບ່ງົ ບອກເຖງິ ລະດບັ ຄວາມເຂັ້ມຂນຸ້ ຂອງທາດຟໍຣ໌ ມາລິນ ທ່ ີເພ່ ມີ ຂນ້ຶ ຄາ່ ດດູ ກນື ແສງກເໍ ພ່ ີມຂນ້ຶ ເຊ່ ັນກນັ . ດງ່ ັ ນນັ້ , ເມ່ອື R2≈1 ຈ່ງິ ສາມາດນາໍ ໃຊເ້ ສັ້ນຊ່ ືນ້ີ 32

ໄດ້ ແລະ ຄາ່ R2 ທ່ ີໄດ້ ແມນ່ ຈະນາໍ ໄປສາ້ ງເປັນສມົ ຜນົ ເສັ້ນຊ່ ື ເພ່ ືອນາໍ ໃຊເ້ ຂົ້າໃນການຄິດໄລຫ່ າ ປະລມິ ານເຂັມ້ ຂນຸ້ ຂອງຟໍຣມ໌ າລິນໃນທາດລະລາຍຕວົ ຢາ່ ງ (ສມົ ຜນົ ທີ 1). 1.400 y = 0.1378x + 0.0473 1.200 R² = 0.9971 1.000 ຄ່າດູດກືນແສງ 0.800 0.600 0.400 0.200 0.000 0.00 1.00 2.00 3.00 4.00 5.00 6.00 7.00 8.00 9.00 ຄວາມເຂັມ້ ຂນຸ້ ທາດຟໍມາລີນ (mg/L) ຮບູ ທີ 4.1 ເສັນ້ ສະແດງຄວາມສາໍ ພນັ ລະຫວາ່ ງຄາ່ ຄວາມເຂມັ້ ຂນຸ້ ແລະ ຄາ່ ດດູ ກນື ແສງຂອງທາດ ລະລາຍຟໍຣມ໌ າລນິ ມາດຕະຖານ ສມົ ຜນົ : y = 0.1378x + 0.0473 (1) y= ຄາ່ ດດູ ກນື ແສງຂອງທາດລະລາຍຕວົ ຢາ່ ງວດັ ແທກໄດຈ້ າກເຄ່ ອື ງ Spectrophotometer ທ່ ີຄວາມຍາວຄ່ ນື 516 nm x= ໝາຍເຖງິ ຄວາມເຂັມ້ ຂນຸ້ ຂອງຟໍຣມ໌ າລນິ ໃນທາດລະລາຍຕວົ ຢາ່ ງ ຈາກສມົ ຜນົ ຂາ້ ງເທິງນີ້ ເຮົາສາມາດນາໍ ໃຊເ້ ຂົ້າໃນການຄິດໄລຫ່ າຄາ່ ຄວາມເຂັມ້ ຂນຸ້ ຂອງ ປະລມິ ານທາດຟໍຣມ໌ າລິນ ທ່ ີປນົ ເປ້ືອນໃນຕວົ ຢາ່ ງໝາກໄມ ້ ໂດຍການນາໍ ໃຊສ້ ດູ ດງ່ ັ ນ:ີ້ C = ຄວາມເຂັມ້ ຂນຸ້ ຂອງທາດລະລາຍຕວົ ຢາ່ ງ ( / )×ບໍລິມາດຂອງຕວົ ຢາ່ ງ ( ) (2) ນາໍ້ ໜກັ ຂອງຕວົ ຢາ່ ງ( ) 33

ຂ. ການກວດສອບຫາປະລິມານທາດຟໍຣມ໌ າລິນໃນໝາກໄມທ້ າງດາ້ ນປະລິມານ ຈາກການກວດສອບຫາປະລິມານທາດຟໍຣມ໌ າລິນ ທ່ ີປນົ ເປື້ອນໃນຕວົ ຢ່າງໝາກໄມ ້ ພບົ ຕວົ ຢ່າງທ່ ີມກີ ານປນົ ເປ້ືອນທາດຟໍຣມ໌ າລິນຈາໍ ນວນ 14 ປະເພດ 65 ຕວົ ຢາ່ ງ (ໝາກມວ່ ງ, ໝາກກຽ້ ງ ແລະ ໝາກສດີ າ ບ່ ໍພບົ ການປນົ ເປ້ືອນ ຫຼື ພບົ ໜອ້ ຍກວາ່ 0.5 mg/kg) ທ່ ີເກບັ ມາຈາກຕະຫຼາດດງົ ຈອງ, ຕະຫຼາດທະວີໂຊກ, ຕະຫຼາດໄຮຄ່ າໍ , ຕະຫຼາດຫວົ ຂວົ , ຮາ້ ນຂາຍໝາກໄມເ້ ຂດໜອງບອນ ແລະ ຕະຫຼາດນາແຮ່ ມາກວດສອບຫາປະລິມານຄວາມເຂັມ້ ຂນຸ້ ຂອງທາດຟໍຣມ໌ າລິນໂດຍຄິດໄລຈ່ າກສູດທີ (1) ດວ້ ຍການວດັ ແທກຄາ່ ດດູ ກນື ແສງ ໂດຍການນາໍ ໃຊເ້ ຄ່ ອື ງ Spectrophotometer ທ່ ີລະດບັ ຄວາມ ຍາວຄນື້ 516 nm ເຊ່ ງິ ໃຫຜ້ ນົ ໄດຮ້ ບັ ສະແດງດງ່ ັ ຕາຕະລາງທີ 4.2 ແລະ ຕວົ ຢາ່ ງທ່ ີພບົ ການປນົ ເປ້ືອນ ຂອງຟໍຣມ໌ າລນິ ສະແດງໃນຮບູ ທີ 4.1 ໃຫຜ້ ນົ ດງ່ ັ ນ.ີ້ (1) ຕວົ ຢາ່ ງຈາກຕະຫຼາດດງົ ຈອງ ຈາກການກວດສອບປະລິມານການປນົ ເປ້ືອນທາດຟໍຣມ໌ າລິນ ໃນໝາກໄມທ້ ່ ີເກບັ ມາຈາກ ຕະຫຼາດດງົ ຈອງໃຫຜ້ ນົ ດງ່ ັ ສະແດງໃນຕາຕະລາງ 4.4. ຕາຕະລາງທີ 4.3 ປະລິມານການປນົ ເປ້ືອນທາດຟໍຣມ໌ າລນິ ໃນຕວົ ຢາ່ ງໝາກໄມແ້ ຕລ່ ະປະເພດ ທ່ ີເກບັ ຈາກຕະຫຼາດດງົ ຈອງ. ລ/ດ ຊ່ ຕື ວົ ຢາ່ ງ ຄາ່ ດດູ ກນື ແສງ ປະລມິ ານຂອງຟໍຣມ໌ າລນິ 516 nm (mg/kg) 1 ໝາກແອບເປິລ 2 ໝາກແອບເປິລແດງ 1.803±0.003 7.64±0.011 3 ໝາກແອບເປິລຂຽວ 1.785±0.003 7.57±0.011 4 ໝາກມງັ ກອນ 1.782±0.007 7.55±0.029 5 ໝາກສາລ້ີ 1.638±0.003 6.93±0.011 6 ໝາກອະງນ່ ແດງ 1.613±0.016 6.82±0.068 7 ໝາກອະງນ່ ຂຽວ 2.322±0.024 9.90±0.106 8 ໝາກເງາະ 1.938±0.003 8.23±0.011 9 ໝາກມງັ ຄດຸ 1.452±0.008 6.12±0.035 10 ໝາກມວ່ ງ 2.144±0.008 9.13±0.033 11 ໝາກກຽ້ ງ 1.321±0.000 5.55±0.000 12 ໝາກແຕງໂມ 1.101±0.000 4.59±0.000 1.582±0.007 6.68±0.029 34

13 ແຄນຕາລບຸ 1.201±0.000 5.02±0.000 14 ໝາກສດີ າ 1.121±0.000 4.68±0.000 (-) ໝາຍເຖງິ ພບົ ປະລິມານໃນຕວົ ຢາ່ ງໜອ້ ຍກວາ່ 0.5 mg/kg ຫຼື ບ່ ພໍ ບົ ເລີຍ (±) ໝາຍເຖງິ ຄາ່ ຜນັ ປ່ຽນມາດຕະຖານ * World Health Organization; WHO ກາໍ ນດົ ຄາ່ ຟໍຣມ໌ າລດໄີ ຮດຕ໌ ກົ ຄາ້ ງໃນໝາກໄມບ້ ່ ໍໃຫເ້ ກນີ 12 mg/kg. (World Health Organization, 2005) ຈາກຕາຕະລາງທີ 4.3 ພບົ ວາ່ : ໝາກອະງນ່ ແດງ ພບົ ປະລິມານການປນົ ເປ້ືອນຟໍຣມ໌ າລິນ ຫຼາຍກວາ່ ໝູ່ ເຊ່ ງິ ມຄີ າ່ ເທ່ ົາກບັ 9.90 mg/kg, ຮອງລງົ ມາແມນ່ ຕວົ ຢາ່ ງໝາກມງັ ຄດຸ 9.13 mg/kg, ໝາກ ອະງນ່ ຂຽວ 8.23 mg/kg, ໝາກແອບເປິລ 7.64 mg/kg, ໝາກແອບເປິລແດງ 7.57 mg/kg, ໝາກແອບ ເປິລຂຽວ 7.55 mg/kg, ໝາກມງັ ກອນ 6.93 mg/kg, ໝາກສາລີ້ 6.82 mg/kg, ໝາກແຕງໂມ 6.68 mg/kg, ໝາກເງາະ 6.12 mg/kg, ໝາກມວ່ ງ 5.55 mg/kg, ແຄນຕາລບຸ 5.02 mg/kg, ໝາກສດີ າ 4.68 mg/kg ແລະ ໝາກກຽ້ ງ 4.59 mg/kg. 35

ຮບູ ທີ 4.2 ການປຽ່ ນແປງສຂີ ອງທາດລະລາຍຕວົ ຢາ່ ງ: ກ. ຕວົ ຢາ່ ງຈາກຕະຫຼາດດງົ ຈອງ, ຂ. ຕວົ ຢາ່ ງ ຈາກຕະຫຼາດທະວໂີ ຊກ, ຄ. ຕວົ ຢາ່ ງຈາກຕະຫຼາດໄຮຄ່ າໍ , ງ. ຕວົ ຢາ່ ງຈາກຕະຫຼາດຫວົ ຂວົ , ຈ. ຮາ້ ນຂາຍໝາກໄມເ້ ຂດໜອງບອນ ແລະ ສ. ຕວົ ຢາ່ ງຈາກຕະຫຼາດນາແຮ່ 36

(2) ຕວົ ຢາ່ ງຈາກຕະຫຼາດທະວໂີ ຊກ ຈາກການກວດສອບປະລມິ ານການປນົ ເປື້ອນທາດຟໍຣມ໌ າລນິ ໃນໝາກໄມທ້ ່ ີເກບັ ມາຈາກ ຕະຫຼາດທະວໂີ ຊກໃຫຜ້ ນົ ດງ່ັ ສະແດງໃນຕາຕະລາງທີ 4.4 ດງ່ ັ ນ.ີ້ ຕາຕະລາງທີ 4.4 ປະລິມານການປນົ ເປ້ືອນທາດຟໍຣມ໌ າລນິ ໃນຕວົ ຢາ່ ງໝາກໄມແ້ ຕລ່ ະປະເພດ ທ່ ີເກບັ ຈາກຕະຫຼາດທະວໂີ ຊກ ລ/ດ ຊ່ ຕື ວົ ຢາ່ ງ ຄາ່ ດດູ ກນື ແສງ ປະລິມານຂອງຟໍຣມ໌ າລນິ 1 ໝາກແອບເປິລ 516 nm (mg/kg) 1.128±0.005 4.70±0.02 2 ໝາກແອບເປິລແດງ 1.835±0.002 7.78±0.01 3 ໝາກແອບເປິລຂຽວ 1.792±0.004 7.60±0.02 4 ໝາກມງັ ກອນ 1.638±0.003 6.93±0.01 5 ໝາກສາລີ້ 1.522±0.003 6.42±0.01 6 ໝາກອະງນ່ ແດງ 2.286±0.047 9.75±0.21 7 ໝາກອະງນ່ ຂຽວ 1.835±0.002 7.78±0.01 8 ໝາກເງາະ 1.566±0.002 6.61±0.01 9 ໝາກມງັ ຄດຸ 1.905±0.025 8.09±0.11 10 ໝາກມວ່ ງ - - 11 ໝາກກຽ້ ງ - - 12 ໝາກແຕງໂມ 1.497±0.270 6.31±1.17 13 ແຄນຕາລບຸ -- 14 ໝາກສດີ າ -- (-) ໝາຍເຖງິ ພບົ ປະລິມານໃນຕວົ ຢາ່ ງໜອ້ ຍກວາ່ 0.5 mg/kg ຫຼື ບ່ ໍພບົ ເລຍີ (±) ໝາຍເຖງິ ຄາ່ ຜນັ ປ່ຽນມາດຕະຖານ * World Health Organization; WHO ກາໍ ນດົ ຄາ່ ຟໍຣມ໌ າລດໄີ ຮດຕ໌ ກົ ຄາ້ ງໃນໝາກໄມບ້ ່ ໍໃຫເ້ ກນີ 12 mg/kg. (World Health Organization, 2005) ຈາກຕາຕະລາງທີ 4.4 ພບົ ວາ່ : ໝາກອະງນ່ ແດງ ພບົ ປະລິມານການປນົ ເປື້ອນຟໍຣມ໌ າ ລນິ ຫຼາຍກວາ່ ໝູ່ ເຊ່ ງິ ມຄີ າ່ ເທ່ ົາກບັ 9.75 mg/kg, ຮອງລງົ ມາແມນ່ ຕວົ ຢາ່ ງໝາກມງັ ຄດຸ 8.09 mg/kg, ໝາກແອບເປິລແດງ 7.78 mg/kg, ໝາກແອບເປິລຂຽວ 7.60 mg/kg, ໝາກມງັ ກອນ 6.93 mg/kg, ໝາກເງາະ 6.61 mg/kg, ໝາກແຕງໂມ 6.31 mg/kg ແລະ ໝາກແອບເປິລ 4.70 mg/kg ສວ່ ນຕວົ ຢ່າງ 37

ໝາກມວ່ ງ, ໝາກກຽ້ ງ, ແຄນຕາລບຸ ແລະ ໝາກສດີ າ ແມນ່ ພບົ ໃນປະລິມານຕາ່ ໍ ກວາ່ 0.5 mg/kg ຫຼື ບ່ ໍພບົ ການປນົ ເປື້ອນຟໍຣມ໌ າລນິ . (3) ຕວົ ຢາ່ ງຈາກຕະຫຼາດໄຮຄ່ າໍ ຈາກການກວດສອບປະລມິ ານການປນົ ເປື້ອນໃນໝາກໄມທ້ ່ ີເກບັ ມາຈາກຕະຫຼາດໄຮຄ່ າໍ ໃຫຜ້ ນົ ດງ່ ັ ສະແດງໃນຕາຕະລາງທີ 4.5 ດງ່ ັ ນ.້ີ ຕາຕະລາງທີ 4.5 ປະລິມານການປນົ ເປື້ອນທາດຟໍຣມ໌ າລນິ ໃນຕວົ ຢາ່ ງໝາກໄມແ້ ຕລ່ ະປະເພດ ທ່ ີເກບັ ຈາກຕະຫຼາດໄຮຄ່ າໍ ລ/ດ ຊ່ ຕື ວົ ຢາ່ ງ ຄາ່ ດດູ ກນື ແສງ ປະລມິ ານຂອງຟໍຣມ໌ າລນິ 1 ໝາກແອບເປິລ 516 nm (mg/kg) 1.717 ± 0.001 7.27 ± 0.01 2 ໝາກແອບເປິລແດງ 1.928 ± 0.058 8.19 ± 0.25 3 ໝາກແອບເປິລຂຽວ 1.855 ± 0.006 7.87 ± 0.03 4 ໝາກມງັ ກອນ 1.471 ± 0.017 6.20 ± 0.07 5 ໝາກສາລ້ີ 1.487 ± 0.002 6.27 ± 0.01 6 ໝາກອະງນ່ ແດງ 2.283 ± 0.059 9.74 ± 0.26 7 ໝາກອະງນ່ ຂຽວ 1.858 ± 0.002 7.88 ± 0.01 8 ໝາກເງາະ 0.991 ± 0.001 4.11 ± 0.00 9 ໝາກມງັ ຄດຸ 1.860 ± 0.005 7.89 ± 0.02 10 ໝາກມວ່ ງ -- 11 ໝາກກຽ້ ງ -- 12 ໝາກແຕງໂມ 1.689 ± 0.006 7.15 ± 0.03 13 ແຄນຕາລບຸ - 7.27 ± 0.01 14 ໝາກສດີ າ - 8.19 ± 0.25 (-) ໝາຍເຖງິ ພບົ ປະລິມານໃນຕວົ ຢາ່ ງໜອ້ ຍກວາ່ 0.5 mg/kg ຫຼື ບ່ ໍພບົ ເລຍີ (±) ໝາຍເຖງິ ຄາ່ ຜນັ ປ່ຽນມາດຕະຖານ * World Health Organization; WHO ກາໍ ນດົ ຄາ່ ຟໍຣມ໌ າລດໄີ ຮດຕ໌ ກົ ຄາ້ ງໃນໝາກໄມບ້ ່ ໍໃຫເ້ ກນີ 12 mg/kg. (World Health Organization, 2005) ຈາກການກວດສອບປະລິມານການປນົ ເປື້ອນໃນໝາກໄມທ້ ່ ີເກບັ ມາຈາກຕະຫຼາດໄຮຄ່ າໍ ເຫັນວາ່ : ໝາກອະງນ່ ແດງ ພບົ ປະລມິ ານການປນົ ເປ້ືອນຟໍຣມ໌ າລິນ ຫຼາຍກວາ່ ໝເູ່ ຊ່ ງິ ມຄີ າ່ ເທ່ ົາກບັ 9.74 mg/kg, ຮອງລງົ ມາແມນ່ ຕວົ ຢາ່ ງໝາກແອບເປິລແດງ 8.19 mg/kg, ໝາກມງັ ຄດຸ 7.89 mg/kg, ໝາກ 38

ອະງນ່ ຂຽວ 7.88 mg/kg, ໝາກແອບເປິລຂຽວ 7.87 mg/kg, ໝາກແອບເປິລ 7.27 mg/kg, ໝາກແຕງ ໂມ 7.15 mg/kg, ໝາກສາລ້ີ (Pear) 6.27 mg/kg, ໝາກມງັ ກອນ 6.20 mg/kg ແລະ ໝາກເງາະ 4.11 mg/kg. ສວ່ ນຕວົ ຢາ່ ງໝາກມວ່ ງ, ໝາກກຽ້ ງ, ແຄນຕາລບຸ ແລະ ໝາກສດີ າ ແມນ່ ພບົ ໃນປະລມິ ານຕາ່ ໍ ກວາ່ 0.5 mg/kg ຫຼື ບ່ ພໍ ບົ ການປນົ ເປ້ືອນຟໍຣມ໌ າລິນ . (4) ຕວົ ຢາ່ ງຈາກຕະຫຼາດຫວົ ຂວົ ຈາກການກວດສອບປະລມິ ານການປນົ ເປ້ືອນໃນໝາກໄມທ້ ່ ີເກບັ ມາຈາກຕະຫຼາດຫວົ ຂວົ ໃຫ້ ຜນົ ດງ່ ັ ສະແດງໃນຕາຕະລາງທີ 4.6 ດງ່ ັ ນ.ີ້ ຕາຕະລາງທີ 4.6 ປະລິມານການປນົ ເປື້ອນທາດຟໍຣມ໌ າລນິ ໃນຕວົ ຢາ່ ງໝາກໄມແ້ ຕລ່ ະປະເພດ ທ່ ີເກບັ ຈາກຕະຫຼາດຫວົ ຂວົ ລ/ດ ຊ່ ຕື ວົ ຢາ່ ງ ຄາ່ ດດູ ກນື ແສງ ປະລມິ ານຂອງຟໍຣມ໌ າລນິ 1 ໝາກແອບເປິລ 516 nm (mg/kg) 1.325±0.009 5.56±0.04 2 ໝາກແອບເປິລແດງ 1.719±0.009 7.28±0.04 3 ໝາກແອບເປິລຂຽວ 1.759±0.008 7.45±0.03 4 ໝາກມງັ ກອນ 1.725±0.003 7.31±0.01 5 ໝາກສາລ້ີ 1.602±0.002 6.77±0.01 6 ໝາກອະງນ່ ແດງ 2.500±0.000 10.68±0.00 7 ໝາກອະງນ່ ຂຽວ 1.749±0.002 7.41±0.01 8 ໝາກເງາະ 1.332±0.005 5.59±0.02 9 ໝາກມງັ ຄດຸ 1.859±0.008 7.89±0.03 10 ໝາກມວ່ ງ - - 11 ໝາກກຽ້ ງ - - 12 ໝາກແຕງໂມ 0.991±0.001 4.11±0.00 13 ແຄນຕາລບຸ -- 14 ໝາກສດີ າ -- (-) ໝາຍເຖງິ ພບົ ປະລິມານໃນຕວົ ຢາ່ ງໜອ້ ຍກວາ່ 0.5 mg/kg ຫຼື ບ່ ພໍ ບົ ເລຍີ (±) ໝາຍເຖງິ ຄາ່ ຜນັ ປ່ຽນມາດຕະຖານ * World Health Organization; WHO ກາໍ ນດົ ຄາ່ ຟໍຣມ໌ າລດໄີ ຮດຕ໌ ກົ ຄາ້ ງໃນໝາກໄມບ້ ່ ໍໃຫເ້ ກນີ 12 mg/kg. (World Health Organization, 2005) ຈາກການກວດສອບປະລິມານການປນົ ເປ້ືອນໃນໝາກໄມທ້ ່ ີເກບັ ມາຈາກຕະຫຼາດຫວົ ຂວົ ເຫັນ ວາ່ : ໝາກອະງນ່ ແດງ ພບົ ປະລິມານການປນົ ເປ້ືອນຟໍຣມ໌ າລິນ ຫຼາຍກວາ່ ໝເູ່ ຊ່ ິງມຄີ າ່ ເທ່ ົາກບັ 10.68 39