Important Announcement
PubHTML5 Scheduled Server Maintenance on (GMT) Sunday, June 26th, 2:00 am - 8:00 am.
PubHTML5 site will be inoperative during the times indicated!

Home Explore วงดนตรีไทย

วงดนตรีไทย

Published by patcharapa.preaw, 2022-01-26 09:51:29

Description: วงดนตรีไทย

Search

Read the Text Version

บทท่ี 4 วงดนตรไี ทย คําวา “วง” ตามความหมายทางวชิ าการ มี 2 ประการดวยกนั คือ ประการทีห่ นึ่งเปน นาม เชน วงแหวน เสนรอบวง เปนตน ประการทส่ี องเปนลักษณะนาม เชน กลองยาว 1 วง แตรวง 3 วง เปน ตน สําหรับคําวา “วง” ในท่ีนี้เปน “นาม” หมายถึง การนําเอาของหลาย ๆ ส่ิง ท่ีมีลักษณะใกลเคียงกัน มารวมกัน โดยคํานึงถึงเสียงของเคร่อื งดนตรีท่ีจะนํามารวมกันตองมีเสียงใกลเคียงกัน เชน เอาขลุยท่ี เปามีเสียงเบามาบรรเลงรวมกับซอท่ีสีมีเสียงเบา หรือเอาปท่ีเปามีเสียงดังนํามาบรรเลงรวมกับ ระนาดเอกท่ตี ีดวยไมแข็งมเี สยี งดัง เปน ตน ในบทน้ีผูเขียนจะขออธิบายถึงการประสมวงดนตรีไทย ลักษณะการประสมวง และการ กําเนดิ เครื่องดนตรไี ทยในแตล ะยคุ สมัยของไทย โดยมีเนื้อหาสาระดงั ตอไปน้ี การประสมวงดนตรไี ทย การประสมวงดนตรีมีหลายลักษณะ ซึ่งขึ้นอยูกับเครื่องดนตรีท่ีจะนํามาบรรเลงรว มกันใน แตล ะยุคสมัยของไทย โดยจะมีการประสมวงทมี่ ีรายละเอยี ดตางกนั ออกไปตามระเบียบแบบแผนท่ี เช่ือถือกันมาแตค รั้งโบราณจนถึงปจจุบัน หากพจิ ารณาถึงการประสมวงของแตล ะยุคสมยั ของไทย อาจจะแบงไดเปน วงประเภทตาง ๆ ดงั นี้ สมยั สุโขทยั มกี ารประสมวง 4 แบบ คือ การบรรเลงพิณ วงขับไม วงปพาทยเ ครอ่ื งหา และ วงเครอ่ื งประโคม สมัยกรุงศรีอยุธยา มีการประสมวง 4 แบบ คือ วงขับไม วงปพาทย วงเคร่ืองสาย และวง มโหรี สมัยรัตนโกสินทร มีการประสมวง 5 แบบ คอื วงขับไม วงเครอื่ งกลองแขก วงเคร่ืองสาย วงปพ าทย และวงมโหรี ในบทน้ีจะขอกลา วถงึ ลกั ษณะการประสมวงทเี่ กดิ ข้นึ ในสมัยกรงุ รัตนโกสินทร ซง่ึ เปนการ ประสมวงดนตรีไทยทถ่ี ือเปน แบบแผนมาจนถงึ ปจจุบัน โดยจะขออธบิ ายพอสังเขปดังตอ ไปน้ี 1. วงขบั ไม วงขับไม เปนวงดนตรีท่ีมีประวัติความเปนมาเกาแกท่ีสุดต้ังแตสมัยกรุงสุโขทัย และ ยังคงใชอ ยูในปจจุบัน โดยใชเฉพาะบรรเลงขับกลอมในพิธีการสําคัญ ๆ เชน พธิ ีสมโภชชางเผือก สมโภชพระมหาเศวตฉตั ร เปน ตน

102 วงขับไมป ระกอบดวยผูบ รรเลงและเครอื่ งดนตรี (ดงั แสดงในภาพประกอบ 4.1) ดงั น้ี 1.1 พราหมณผูขับลาํ นํา 1 คน 1.2 ผไู กวบณั เฑาะว 1 คน 1.3 ผสู ซี อสามสาย 1 คน ภาพประกอบ 4.1 วงขบั ไม ทม่ี า (หนังสอื เรยี นสาระการเรยี นรพู น้ื ฐานดนตรี มธั ยมศกึ ษาปท ี่ 6. 2548 : 12) ภาพประกอบ 4.2 วงบวั ลอย (ครูปบ คงลายทอง) ท่มี า (ดนตรีไทยและดนตรีพื้นบานไทย. 2558 : 112)

103 2. วงเครือ่ งกลองแขก การประสมวงดนตรีประเภทวงเครื่องกลองแขก แบงออกเปน 2 ชนิด คือ ชนิดท่ีใช กลองมลายู และชนิดที่ใชก ลองแขก เปนเคร่ืองประกอบจงั หวะหลกั ทั้งกลองแขกและกลองมลายู ตา งก็เปน กลองสองหนารูปทรงกระบอก ซึ่งมีที่มาจากมลายทู ั้งคู กลองมลายมู ีรูปรางท่ีอวนและส้ัน กวา กลองแขกนิดหนอ ย ใชตดี วยไมข างหนึ่งและมือขางหนึ่ง การประสมวงกลองมลายู แตเ ดมิ ใชก ลอง 4 ลูก ปชวา 1 เลา และฆอ งเหมง (มีขนาดเล็ก แตห นากวาฆอ งโหมงมาก เวลาตีเสยี งจะดงั เหมง ๆ จึงเรยี กตามเสยี งวา ฆองเหมง) 1 ใบ บางทีก่ เ็ รยี ก ชุดนี้วา “กลองสี่ปหน่ึง” เดิมใชสําหรับแหในขบวนพยุหยาตรา และกระบวนแหตาง ๆ ตอมา นําไปใชใ นการแหพ ระบรมศพและพระศพเจา นาย ในทสี่ ดุ กใ็ ชเ ปนวงสําหรบั ประโคมศพทัว่ ไป แต ไดล ดกลองลงเหลอื เพียง 2 ลูก เชน การบรรเลงวงบัวลอย (ดังแสดงในภาพประกอบ 4.2) นอกจากนี้ยังมีการนําไปใชในวงปพาทยนางหงส สําหรับบรรเลงประโคมในงาน อวมงคล (งานศพ) อกี ดวย โดยตดั ฆองเหมง ออก สว นการประสมวงกลองแขกน้ัน เปนการประสมระหวา งกลองแขก 1 คู (ตัวผูและตวั เมยี ) กับปช วา 1 เลา และฆองโหมง 2 ใบ วงเคร่ืองกลองแขกชนิดนี้มีมาตั้งแตครั้งกรงุ ศรีอยุธยาแลว แต เดิมใชในกระบวนแหเหมือนกัน และใชประกอบการแสดงท่ีมาจากแขกดวย เชน การแสดงชุด “อเิ หนาสําราญ” ในละครเรอื่ งอิเหนา ตอมาใชบรรเลงประกอบกระบ่ีกระบอง และการชกมวยไทย ในปจ จบุ นั ดวย สาเหตุท่ีใชกลองแขกในกระบวนแหตา ง ๆ เชน แหกระบวนโสกันต (โกนจุก) ก็เพราะ นํามาแทนกลองมลายูที่ถูกนําไปใชแหศพและประโคมศพ ทําใหเกิดความรังเกียจวาไมนาจะ นาํ มาใชแ หกระบวนงานมงคล จึงไดใชก ลองแขกแทน และในสมัยรัชกาลที่ 4 มีการนํากลองแขก ไปบรรเลงประสมในวงเครอื่ งสาย คอื ซอดวง ซออู และจะเข เกดิ เปนวงดนตรีท่ีเรียกวา “กลองแขก เคร่อื งใหญ” ซงึ่ ไดพ ัฒนามาเปน วงเครือ่ งสาย และวงมโหรี ในทส่ี ุด 3. วงเคร่ืองสาย วงเครอื่ งสาย สนั นิษฐานวา เปน วงดนตรขี องชาวบา นที่เลนกันมาชานาน ตง้ั แตก อ นสมัย กรุงศรีอยุธยา แตไมสูจะเปนหลักฐานม่ันคงนัก คร้ันถึงสมัยรัตนโกสินทรไดมีการบรรเลงวง เคร่ืองสายอยางแทจริง วงเครือ่ งสายใชบรรเลงในงานมงคลตาง ๆ เชน งานทําบุญบาน งานวันเกิด งานแตงงานซ่งึ เหมาะสาํ หรับสถานท่ีท่ีไมกวา งนกั วงเครื่องสายประกอบดว ยเครื่องดนตรีประเภทสี (เครอื่ งสาย) เปน หลกั ไดแ ก ซอดว ง ซออู และมีเครื่องเปา คอื ขลุย บรรเลงประกอบ นอกจากน้ีก็จะมี เคร่ืองประกอบจงั หวะ ไดแ ก ฉ่งิ ฉาบ และกลอง เคร่ืองดนตรีอีกชน้ิ หนึ่งท่ีประสมในวงเคร่ืองสาย และมีความจําเปน คอื จะเข เพื่อใหเ กิดความไพเราะกลมกลนื วงเคร่ืองสายแบงออกเปน ชนดิ ตาง ๆ ดงั นี้

104 3.1 วงเครอ่ื งสายไทย มี 2 ชนิด ไดแ ก 3.3.1 วงเครอื่ งสายวงเลก็ หรือ “วงเครื่องสายเครื่องเดย่ี ว” (ดงั แสดงในภาพประกอบ 4.3) ประกอบดวย 1) ซอดวง 1 คนั 2) ซออู 1 คนั 3) จะเข 1 ตัว 4) ขลยุ เพยี งออ 1 เลา 5) โทน รํามะนา 1 คู 6) ฉ่งิ 1 คู ภาพประกอบ 4.3 วงเครื่องสายวงเลก็ ท่ีมา (สารานุกรมศพั ทด นตรีไทย ภาคคตี ะ-ดุริยางค ฉบบั ราชบัณฑติ ยสถาน. 2545 : อัดสําเนา) ภาพประกอบ 4.4 วงเคร่ืองสายเครอื่ งคู ทม่ี า (หนังสือเรยี นสาระการเรยี นรูพ นื้ ฐานดนตรี มธั ยมศกึ ษาปท ่ี 4. 2551 : 42)

105 3.1.2 วงเครอื่ งสายเคร่ืองคู ประกอบดวยเครอื่ งดนตรีเชนเดียวกับวงเครือ่ งสายวงเล็ก แตเพม่ิ เปน อยางละคู (ดังแสดงในภาพประกอบ 4.4) ดงั นี้ 1) ซอดว ง 1 คู (ยืนทํานอง 1 คันและเลน พลกิ แพลง 1 คัน) 2) ซออู 1 คู (บรรเลงเหมอื นกันหรือกลมกลืนกัน) 3) จะเข 1 คู (นยิ มเปน จะเขห ลีบกับเพยี งอออยางละตวั ) 4) ขลยุ เพียงออ 1 เลา 5) ขลุยหลีบ 1 เลา 6) โทน ราํ มะนา 1 คู 7) ฉิง่ 1 คู นอกจากนี้ อาจประสมเครื่องจังหวะอ่ืน ๆ เชน ฉาบเล็ก กรับ โหมง หรือเคร่ืองดนตรี ประกอบการแสดงเพลงภาษาตา ง ๆ เชน กลองตกุ เขา ไปอกี กไ็ ดตามความเหมาะสม 3.2 วงเคร่ืองสายปช วาเปน วงดนตรีทเี่ ปล่ยี นแปลงมาจากวงกลองแขกเครื่องใหญ แตต ัด ขลุยและโทนราํ มะนาออก โดยใชป ชวาและกลองแขกเขามาบรรเลงแทน (ดงั แสดงในภาพประกอบ 4.5) ประกอบดวยเครื่องดนตรี ดงั น้ี 3.2.1 ซอดวง 1 คัน 3.2.2 ซออู 1 คนั 3.2.3 ปช วา 1 เลา 3.2.4 กลองแขก 1 คู 3.2.5 ฉง่ิ 1 คู ภาพประกอบ 4.5 วงเคร่ืองสายปชวา ท่ีมา (สารานุกรมศพั ทด นตรีไทย ภาคคตี ะ-ดุรยิ างค ฉบบั ราชบัณฑิตยสถาน. 2545 : อัดสําเนา)

106 นอกจากนี้ สามารถเพ่ิมเครือ่ งประกอบจงั หวะไดตามความเหมาะสม วงเคร่ืองสาย ชนิดนไ้ี มเ ปนที่นิยมมากนกั โดยเหตุทีน่ กั ดนตรีท่ีจะบรรเลงปช วาฝม อื ดี ๆ นั้นหายาก อีกท้ังสมุ เสยี ง ของวงดนตรปี ระเภทนี้กไ็ มสูจ ะไพเราะนัก แตถอื วา เปน ศิลปะชนั้ สูงในทางดนตรีไทย ภาพประกอบ 4.6 วงเครอ่ื งสายประสมขิม (โรงเรยี นปทมุ คงคา) ทม่ี า (ธงรบ ขุนสงคราม. 2558 : อัดสําเนา) 3.3 วงเครอ่ื งสายประสม เปน การประสมวงดนตรเี คร่ืองสายชนดิ ใหม หลังจากทไ่ี ทยไดรับ อทิ ธิพลจากตะวนั ตกและรบั เอาดนตรตี างชาตเิ ขา มาใช โดยการนาํ เอาเครื่องดนตรอี ื่นใดท่ีไมไ ดอ ยู ในวงเครื่องสายเขามาบรรเลงประสมกับวงเคร่ืองสาย (ดังแสดงในภาพประกอบ 4.6) เชน ขิม ออรแ กน และไวโอลนิ เปน ตน วงเคร่ืองสายประสมมีมานานแลวต้ังแตไทยนําขิมเขามาใชและเปนที่นิยมกันหลัง สงครามโลกครั้งท่ี 1 วงเครอ่ื งสายประสมออรแ กนแพรหลายมากและยังมีการบรรเลงแบบเคลา การ รองคลายสมัยกรุงศรีอยุธยาอกี ดวย ปจจุบันเครื่องสายประสมไดร ับความนิยมมาก เพราะเปนทาง กวางสําหรบั นกั ดนตรีท่ีบรรเลงเครอ่ื งตางชนิดกันใหม าเลนดว ยกนั ได 4. วงปพ าทย วงปพาทยมีการประสมวงมาตั้งแตคร้ังสมัยกรุงสุโขทัย และพัฒนามากขึ้นตามลําดับ จนถงึ สมัยกรุงศรอี ยธุ ยา และไดพฒั นาข้นึ อยา งสมบูรณเ ปนแบบฉบับในสมัยกรุงรัตนโกสินทร โดย มีแบบแผนการบรรเลงถงึ 7 ประเภท ดังน้ี 4.1 วงปพาทยชาตรี เปนวงปพาทยท ่ีถือวา เกาแกท่ีสุด มีหลกั ฐานวาในสมัยกรุงศรีอยุธยา เรยี กวา “วงปพาทยเครอื่ งหา ชนดิ เบา” (ดังแสดงในภาพประกอบ 4.7) ประกอบดวยเคร่อื งดนตรดี ังนี้ 4.1.1 ปนอก 1 เลา 4.1.2 ฆอ งคู 1 คู 4.1.3 ทบั (โทนชาตร)ี 1 คู 4.1.4 กลองชาตรี 1 คู

107 4.1.5 ฉ่ิง 1 คู 4.1.6 กรบั ชัก 1 อัน วงปพ าทยช าตรีนี้ โดยปกตจิ ะใชบ รรเลงประกอบการแสดงมโนราห และการละเลน หนงั ตะลงุ ซ่ึงแพรห ลายมากในภาคใตของไทย ภาพประกอบ 4.7 เคร่อื งดนตรวี งปพ าทยชาตรี ทมี่ า (ธงรบ ขนุ สงคราม. 2558 : อดั สาํ เนา) ภาพประกอบ 4.8 วงปพ าทยเครอื่ งหา ทมี่ า (สารานุกรมศพั ทด นตรีไทย ภาคคตี ะ-ดุรยิ างค ฉบับราชบณั ฑิตยสถาน. 2545 : อดั สําเนา) 4.2 วงปพ าทยเครื่องหา เปนวงปพาทยที่พฒั นาขน้ึ มาจากวงปพาทยช าตรี (ดังแสดงใน ภาพประกอบ 4.8) ใชประกอบ การแสดงโขน และหนงั ใหญ สมยั กรงุ ศรอี ยุธยา ประกอบดว ยเคร่ือง ดนตรดี ังน้ี 4.2.1 ระนาดเอก 1 ราง 4.2.2 ฆอ งวงใหญ 1 วง 4.2.3 ตะโพน 1 ใบ 4.2.4 กลองทัด 1 คู 4.2.5 ปใ น 1 เลา 4.2.6 ฉิง่ 1 คู อาจประสมเครอ่ื งประกอบจงั หวะอื่น ๆ ตามลกั ษณะของบทเพลง

108 4.3 วงปพาทยเครื่องคู เปนวงปพาทยเคร่ืองหาท่ีเพ่ิมเคร่ืองดนตรีมากขึ้น และมีการพัฒนา เคร่ืองดนตรีบางชิ้นขึ้นใหมในสมัยรัชกาลที่ 3 แหงราชวงศจักรี (ดังแสดงในภาพประกอบ 4.9) ประกอบดวยเครอื่ งดนตรีดงั น้ี 4.3.1 ระนาดเอก 1 ราง 4.3.2 ระนาดทมุ 1 ราง 4.3.3 ฆอ งวงเล็ก 1 วง 4.3.4 ฆองวงใหญ 1 วง 4.3.5 ปใ น 1 เลา 4.3.6 ปน อก 1 เลา (ปจ จุบันหาคนเปายาก) 4.3.7 ตะโพน 1 ลูก 4.3.8 กลองทดั 1 คู 4.3.9 ฉงิ่ 1 คู 4.3.10 ฉาบ 1 คู กรบั โหมง และเคร่ืองประกอบจงั หวะอนื่ ๆ นาํ มาประสมตามลักษณะของบทเพลง ไดต ามความเหมาะสม ภาพประกอบ 4.9 วงปพาทยเ ครือ่ งคู ท่ีมา (สารานุกรมศัพทด นตรไี ทย ภาคคตี ะ-ดรุ ยิ างค ฉบับราชบัณฑติ ยสถาน. 2545 : อดั สาํ เนา) 4.4 วงปพ าทยเคร่ืองใหญ เปน วงปพาทยทมี่ กี ารประสมวงเกดิ ขึ้นในรชั กาลท่ี 4 หลังจาก ท่ีเจาพระยาบรมมหาประยูรวงศ (ม.ร.ว.หลาน กุญชร) คิดสรางระนาดเอกทอง (เอกเหล็ก) และ ระนาดทมุ เหล็กขนึ้ (ดังแสดงในภาพประกอบ 4.10) นับเปนวงปพาทยท่ีสมบูรณที่สุด บรรเลงประกอบการแสดงโขน ละคร และงาน ประโคมท่ัวไป มีเครอ่ื งดนตรีดงั ตอไปน้ี

109 4.4.1 ระนาดเอก 1 ราง 4.4.2 ระนาดเอกเหลก็ 1 ราง 4.4.3 ระนาดทุม 1 ราง 4.4.4 ระนาดทมุ เหลก็ 1 ราง 4.4.5 ฆองวงเล็ก 1 วง 4.4.6 ฆอ งวงใหญ 1 วง 4.4.7 ปใ น 1 เลา 4.4.8 ตะโพน 1 ใบ 4.4.9 กลองทัด 1 คู 4.4.10 ฉง่ิ 1 คู 4.4.11 ฉาบเล็ก 1 คู 4.4.12 ฉาบใหญ 1 คู 4.4.13 กรับ 1 คู โหมง และเครือ่ งประกอบจังหวะอ่นื ๆ นํามาประสมตามลกั ษณะของบทเพลง ไดต ามความเหมาะสม ภาพประกอบ 4.10 วงปพ าทยเครอ่ื งใหญ ที่มา (สารานุกรมศัพทด นตรไี ทย ภาคคตี ะ-ดุริยางค ฉบับราชบัณฑิตยสถาน. 2545 : อดั สําเนา) การบรรเลงวงปพ าทยด งั ที่กลา วมาแลว มี 2 แบบ คือ “วงปพ าทยไ มแข็ง”และ “วงปพ าทย ไมนวม” ในกรณีที่เปนวงปพาทยไมนวม (ดังแสดงในภาพประกอบ 4.11) ระนาดเอก ระนาดทุม และฆอ งวง จะตองตีดวยไมหุม นวม ใชขลุยเพียงออแทนป ใชกลองแขกแทนตะโพนและกลองทัด และเพ่ิมซออูเขาไปอีก 1 คัน จึงทําใหมีเสียงทุมนุมนวล และการบรรเลงก็ตองบรรเลงดวยวิธีท่ี ออนหวาน แทนการบรรเลงอยางเกรย้ี วกราด สนกุ สนาน ตามแบบของไมแ ข็ง

110 ภาพประกอบ 4.11 วงปพาทยไ มน วม ท่ีมา (การประสมวงดนตรไี ทย มว นท่ี 1. 2541 : อดั สาํ เนา) 4.5 วงปพ าทยดึกดาํ บรรพ เปนวงปพาทยทม่ี กี ารประสมวงขน้ึ ใหม สมยั รัชกาลที่ 5 ในป พทุ ธศักราช 2441 โดยสมเด็จเจา ฟาฯกรมพระยานรศิ รานวุ ัดตวิ งศ ทรงเปน ผคู ิดประดษิ ฐข้นึ และต้ัง ชอื่ ตามชอ่ื โรงละครดึกดาํ บรรพ เพื่อใชบรรเลงประกอบในการแสดงละครรองซงึ่ เจาพระยาเทเวศร วงศวิวฒั น (ม.ร.ว.หลาน กุญชร) ทรงประดษิ ฐขึ้นโดยไดแบบอยางมาจากอุปรากร (Opera) ซึ่งเปน ละครรองของทางตะวนั ตก (ดังแสดงในภาพประกอบ 4.12) ประกอบดว ยเครอื่ งดนตรดี งั น้ี 4.5.1 ระนาดเอก 1 ราง (บรรเลงดว ยไมนวม) 4.5.2 ระนาดทมุ 1 ราง (บรรเลงดวยไมนวม) 4.5.3 ระนาดทมุ เหล็ก 1 ราง (บรรเลงดว ยไมนวม) 4.5.4 ฆองวงใหญ 1 วง (บรรเลงดว ยไมน วม) 4.5.5 ขลุยเพียงออ 1 เลา 4.5.6 ขลุยอู 1 เลา 4.5.7 ซออู 1 คนั 4.5.8 ฆองหยุ 1 วง 4.5.9 ตะโพน 1 ใบ 4.5.10 กลองตะโพน 1 คู 4.5.11 กลองแขก 1 คู 4.5.12 ฉิ่ง 1 คู ฉาบ กรับ และโหมง

111 ภาพประกอบ 4.12 วงปพ าทยด กึ ดําบรรพ ทีม่ า (สารานกุ รมศพั ทด นตรีไทย ภาคคตี ะ-ดุรยิ างค ฉบับราชบณั ฑิตยสถาน. 2545 : อดั สําเนา) ภาพประกอบ 4.13 วงปพ าทยน างหงส ที่มา (การประสมวงดนตรไี ทย มว นที่ 1. 2541 : อดั สําเนา) 4.6 วงปพาทยนางหงส เปนวงปพาทยของไทยที่ใชบรรเลงเฉพาะในงานศพเทา น้ัน ชื่อ ของวงปพ าทยจะเรยี กกนั ติดปากมาจากชอื่ เพลงทวี่ งปพาทยนนี้ ยิ มบรรเลงเพอ่ื ประโคมศพ คือ เพลง เรื่องนางหงส วงปพาทยนางหงสเปนการประสมวงกันระหวางวงปพาทยเครื่องคูไมแข็งกับวง เคร่ืองกลองแขกชนิดกลองมลายู โดยเอาปนอกหรือปในออก (ดังแสดงในภาพประกอบ 4.13) ประกอบดว ยเครอื่ งดนตรดี งั นี้ 4.6.1 ระนาดเอก 1 ราง 4.6.2 ระนาดทุม 1 ราง 4.6.3 ฆองวงเลก็ 1 วง

112 4.6.4 ฆอ งวงใหญ 1 วง 4.6.5 ปช วา 1 เลา 4.6.6 กลองมลายู 1 คู 4.6.7 ฉิง่ 1 คู ฉาบ กรบั โหมง และเครื่องประกอบจังหวะอื่น ๆ 4.7 วงปพ าทยม อญ เปน วงดนตรแี บบหนึ่งของไทยทีจ่ ัดตามแบบมอญ (รามญั ) มีเครอ่ื ง ดนตรีเชน เดยี วกบั วงปพ าทยไ ทย แตใชฆอ งวงคนละแบบ คือใชฆองวงมอญ (รูปโคงข้ึน) แทนฆอ ง วงไทย ทง้ั ฆองมอญวงใหญ วงกลาง และวงเล็ก และใชตะโพนมอญทม่ี ขี นาดใหญกวาแทนตะโพน ไทย ใชปมอญที่มีขนาดโตกวาเสียงกองกังวานและทุมกวาแทนปใน ทั้งยังมีเปงมางคอกเขามา ประกอบดวย โดยบรรเลงไดท ง้ั ทํานองและจังหวะไปในตวั วงปพาทยมอญ แบงออกเปน 3 ชนิด คือ ปพาทยมอญวงเล็ก ปพาทยมอญเครอื่ งคู และปพ าทยมอญเคร่อื งใหญ ตามขนาดและลกั ษณะการประสมวง (ดังแสดงในภาพประกอบ 4.14) ภาพประกอบ 4.14 วงปพ าทยมอญ ที่มา (ดนตรีไทยและดนตรพี น้ื บานไทย. 2558 : 122) 5. วงมโหรี วงมโหรีเปนวงดนตรที ีเ่ กิดจากการรวมวงปพ าทยแ ละวงเครอ่ื งสายเขา ดวยกนั โดยมีการ ปรับปรุงเคร่ืองปพาทย คือ ระนาดเอก ระนาดทุม ฆองวงเล็ก และฆองวงใหญ ใหมีขนาดยอมลง เหมาะท่จี ะบรรเลงรว มกับเคร่อื งสาย เพราะแตเ ดมิ มโหรเี ปน ของหลวงบรรเลงกันในราชสาํ นกั และ ใชข าราชบรพิ ารฝา ยในซ่ึงเปนสตรลี วนเปนผูบ รรเลง จงึ ตอ งยอขนาดของเครอ่ื งปพ าทยใ หเ ลก็ ลง ถือไดวา “วงมโหรี” เปนวงดนตรีไทยท่ีมเี คร่ืองดนตรีครบทั้ง ตี เปา ดดี และสี ทมี่ ีความ สมบรู ณท่ีสุดเทยี บไดก บั วงดรุ ยิ างค (Orchestra) ของทางตะวนั ตก แบงออกเปน 3 ขนาด ไดแ ก

113 5.1 วงมโหรวี งเล็ก (ดังแสดงในภาพประกอบ 4.15) ประกอบดวยเครอ่ื งดนตรดี งั นี้ 5.1.1 ระนาดเอกมโหรี 1 ราง 5.1.2 ฆอ งวงใหญมโหรี 1 วง 5.1.3 ซอสามสาย 1 คัน 5.1.4 ซอดวง 1 คนั 5.1.5 ซออู 1 คนั 5.1.6 จะเข 1 ตวั 5.1.7 ขลุยเพียงออ 1 เลา 5.1.8 โทน ราํ มะนา 1 คู 5.1.9 ฉงิ่ 1 คู ภาพประกอบ 4.15 วงมโหรวี งเล็ก ท่มี า (สารานกุ รมศัพทด นตรไี ทย ภาคคตี ะ-ดุรยิ างค ฉบบั ราชบณั ฑิตยสถาน. 2545 : อัดสําเนา) 5.2 วงมโหรเี คร่ืองคู เปนวงมโหรที มี่ เี คร่อื งดนตรีบรรเลงทํานองอยางละ 2 ชิ้นเปน คกู ัน (ดงั แสดงในภาพประกอบ 4.16) ประกอบดวยเคร่ืองดนตรดี ังนี้ 5.2.1 ระนาดเอกมโหรี 1 ราง 5.2.2 ระนาดทมุ มโหรี 1 ราง 5.2.3 ฆองวงใหญม โหรี 1 วง 5.2.4 ฆองวงเลก็ มโหรี 1 วง 5.2.5 ซอสามสาย 1 คนั

114 5.2.6 ซอสามสายหลิบ 1 คนั (ปจจุบันไมน ิยมนํามาบรรเลง) 5.2.7 ซอดว ง 2 คัน 5.2.8 ซออู 2 คนั 5.2.9 จะเข 1 ตัว 5.2.10 จะเขห ลีบ 1 ตวั 5.2.11 ขลุย เพยี งออ 1 เลา 5.2.12 ขลุย หลีบ 1 เลา 5.2.13 โทน รํามะนา 1 คู 5.2.14 ฉ่ิง 1 คู ฉาบ กรบั โหมง และเครื่องประกอบจงั หวะอื่น ๆ ตามความเหมาะสม ภาพประกอบ 4.16 วงมโหรีเคร่ืองคู ทีม่ า (สารานุกรมศพั ทด นตรีไทย ภาคคตี ะ-ดุรยิ างค ฉบบั ราชบัณฑติ ยสถาน. 2545 : อัดสําเนา) 5.3 วงมโหรีเครื่องใหญ ประกอบดว ยเครอ่ื งดนตรหี ลกั 4 หมู (ดังแสดงในภาพประกอบ 4.17) ดงั ตอไปน้ี 5.3.1 หมูเคร่ืองสาย ไดแก ซอสามสาย 2 คัน (เปนซอสามสายหลีบ 1 คัน และซอ สามสายเพียงออ 1 คนั ) ซอดวง 2 คัน (บรรเลงแนวทางธรรมดา 1 คัน และบรรเลงทางพเิ ศษ 1 คัน) ซออู 2 คัน (บรรเลงแนวทางธรรมดา 1 คัน และบรรเลงทางพิเศษ 1 คัน) จะเข 2 ตัว (เปนจะเข ธรรมดา 1 ตวั และจะเขหลบี 1 ตวั ) เครือ่ งสายแตล ะชนิดดังกลาว โดยปกติจะบรรเลงในทางของตน และแตละชนิด มักจะบรรเลงเปน 2 แนว คือ บรรเลงทํานองเพลงเพือ่ เดนิ เน้อื เพลงในทางของตนและบรรเลงทางพิเศษ และไมว า จะบรรเลงทางใดทั้งหมดนต้ี องคงรกั ษาทาํ นองหลกั โดยเฉพาะลูกตกจงั หวะไวเสมอไป

115 5.3.2 หมูเ คร่ืองปพาทย ไดแก ระนาดเอกมโหรี (บรรเลงนําวงดวยทางเก็บ ทางหวาน ตามลีลาทเ่ี หมาะสมกับทาํ นองเพลง ทางทบ่ี รรเลงแปรมาจากลูกฆองซ่ึงเปนทํานองหลกั ระนาดเอก ทําหนาท่ีเปนผนู ําในวงมโหรี) ระนาดเอกเหลก็ (ดาํ เนินทาํ นองทางเก็บคลายกับระนาดเอก แตทํานอง จะหางกวา ประสมเสียงใหกังวาน) ระนาดทุมมโหรี (บรรเลงทางเปลี่ยนท่ีมีลีลาเหมาะสําหรับทํา หนาท่ีลวง ลอ ขัด คลายกับตวั ตลกประจําวง ทําใหเ พลงมีสําเนียงสนุกสนาน ครกึ ครื้นตลอดเวลา) ระนาดทุมเหล็ก (ดําเนินทาํ นองหลกั แบบเดยี วกบั ฆองวงใหญ ใหเสยี งกังวานตํ่า) ฆอ งวงใหญม โหรี (มี เสียงสงู กวาฆอ งวงใหญปพ าทย 2 เสียง ใชบรรเลงลูกฆองเปนทํานองหลกั เปน แกนของวงมโหรที ั้ง วง) และฆอ งวงเลก็ มโหรี (บรรเลงทางของตนทแี่ ปรจากลูกฆอง มีลลี าคลา ยระนาดเอก) 5.3.3 หมูเครื่องเปา ไดแก ขลุยหลีบ (บรรเลงทํานองหวานโหยหวน ตอดนิดตอด หนอย) ขลุยเพียงออ (บรรเลงทางหวาน นุมนวล โหยหวน ตางจากขลุยหลบี ) และขลุยอู (บรรเลง ทางหวาน โดยยดึ ลกู ฆองเปนสําคัญในแนวทางเสยี งตาํ่ ) 5.3.4 หมูเครื่องประกอบจังหวะ ไดแก ฉิ่ง (ทําหนาที่คลายวาทยกรควบคุมจังหวะ และการบรรเลงของเคร่ืองดนตรีทุกชิ้น) ฉาบเล็ก (บรรเลงจังหวะขัดกับฉ่ิง ทําใหเกิดความรูสึก ครกึ ครื้น) กรับ (ตีเฉพาะจังหวะหนกั พอดกี ับจังหวะฉบั ของฉ่ิง เพ่อื รกั ษาจังหวะฉ่ิงใหคงท่ี) โหมง (ตีทุก ๆ 4 จังหวะตลอดท้ังเพลง) และโทน รํามะนา (หรือ กลองแขก คูหนึ่งมี 2 ลูก คือ ตัวผูเสียงสูง และตัวเมียเสยี งตาํ่ บรรเลงกาํ กับหนาทบั และกาํ กบั จงั หวะประกอบกับเครอ่ื งจังหวะอน่ื ๆ กลองแขก เปนเครอ่ื งหนงั ที่สําคัญยง่ิ ในการบรรเลงหนาทับประจาํ วงมโหรี) ปจจุบันวงมโหรีเครื่องใหญไมนิยมใชระนาดและฆองวงมโหรีซึ่งมีขนาดเล็กอีกแลว เพราะมโหรีไมจําเปนตองเปนวงดนตรีเฉพาะสตรีเทาน้ัน บุรุษก็เลนมโหรีได ทางที่บรรเลงก็ แตกตางจากแบบเดิมไปมาก และวงมโหรีเปนทน่ี ิยมเลนกันกวางขวางมาก เพราะสามารถบรรเลง ไดค รบทุกเทคนิคของเพลงไทย ทําใหม โหรีแบบฉบับดง้ั เดิมเกอื บจะสญู ไปเลยทีเดยี ว ภาพประกอบ 4.17 วงมโหรีเครอ่ื งใหญ ที่มา (สารานกุ รมศัพทด นตรไี ทย ภาคคตี ะ-ดุริยางค ฉบับราชบณั ฑติ ยสถาน. 2545 : อัดสาํ เนา)

116 บทสรุป การประสมวงดนตรีมีหลายลกั ษณะ ซ่ึงขึ้นอยูกบั เคร่ืองดนตรีท่ีจะนํามาบรรเลงรวมกันใน แตละยุคสมัยของไทย โดยจะมีการประสมวงท่ีมีรายละเอียดตางกันออกไปตามระเบยี บแบบแผนที่ เชอื่ ถือกันมาแตครั้งโบราณจนถึงปจจบุ ัน หากพจิ ารณาถึงการประสมวงของแตละยุคสมัยของไทย อาจจะแบงไดเปน วงประเภทตา ง ๆ ดังนี้ สมัยสุโขทัย มีการประสมวง 4 แบบ ไดแก การบรรเลงพิณ วงขับไม วงปพาทยเคร่ืองหา และวงเคร่ืองประโคม สมยั กรงุ ศรีอยุธยา มกี ารประสมวง 4 แบบ ไดแก วงขบั ไม วงปพาทย วงเครอื่ งสาย และวง มโหรี สมัยรัตนโกสินทร มีการประสมวง 5 แบบ ไดแ ก 1. วงขับไม ประกอบดวยผูบรรเลงและเครื่องดนตรีไดแก พราหมณขับลํานํา ผูไกว บณั เฑาะว และผสู ีซอสามสาย 2. วงเคร่ืองกลองแขก แบงออกเปน 2 ชนิด คือ ชนิดที่ใชกลองมลายู และชนิดที่ใชกลอง แขก และในสมัยรชั กาลท่ี 4 มีการนํากลองแขกไปบรรเลงประสมในวงเครื่องสาย คอื ซอดวง ซออู และจะเข เกิดเปนวงดนตรีที่เรียกวา “กลองแขกเคร่ืองใหญ” ตอมาไดพัฒนามาเปนวงเครื่องสาย และวงมโหรี 3. วงเครื่องสาย แบงออกไดดังนี้ 1) วงเครื่องสายไทย ไดแก วงเครื่องสายวงเล็ก และวง เครอื่ งสายเครอื่ งคู 2) วงเครอื่ งสายปช วา และ 3) วงเคร่ืองสายประสม 4. วงปพ าทย ไดพ ฒั นาขึน้ อยางสมบรู ณเปน แบบฉบบั ในสมัยกรุงรัตนโกสินทร โดยมีแบบ แผนการบรรเลงถึง 7 ประเภท ไดแก 1) วงปพ าทยชาตรี หรอื เรียกวา “วงปพาทยเ ครือ่ งหา ชนิดเบา” 2) วงปพาทยเ ครือ่ งหา 3) วงปพ าทยเครื่องคู 4) วงปพาทยเ ครือ่ งใหญ 5) วงปพ าทยด ึกดาํ บรรพ 6) วง ปพ าทยน างหงส และ 7) วงปพ าทยม อญ 5. วงมโหรี เปน วงดนตรีท่ีเกิดจากการรวมวงปพาทยและวงเครื่องสายเขาดวยกัน ถือไดวา “วงมโหรี” เปนวงดนตรีไทยที่มีเครอ่ื งดนตรีครบทั้ง ตี เปา ดีด และสี ท่ีมีความสมบูรณที่สุด แบง ออกเปน 3 ขนาด ไดแ ก 5.1 วงมโหรวี งเล็ก 5.2 วงมโหรีเคร่ืองคู 5.3 วงมโหรีเคร่ืองใหญ ประกอบดวยเครื่องดนตรี 4 หมู คือ 1) หมูเคร่ืองสาย 2) หมู เครอ่ื งปพาทย 3) หมเู ครือ่ งเปา และ 4) หมูเคร่ืองประกอบจงั หวะ

117 คาํ ถามทบทวน 1. วงขับไมป ระกอบดว ย ผบู รรเลงและเครื่องดนตรี อะไรบา ง 2. การประสมวงกลองมลายู โดยใชก ลอง 4 ลูก ปช วา 1 เลา และฆอ งเหมง 1 ใบ มีชื่อเรียกวาเปน การประสมวงแบบใด 3. วงเคร่อื งสายไทย มกี ี่ชนิด อะไรบา ง 4. “วงปพาทยเคร่ืองหาชนิดเบา” มชี อื่ เรียกอกี อยา งหนึง่ วาอะไร 5. “วงปพ าทยเ ครือ่ งค”ู มกี ารประสมวงเกิดขน้ึ ในสมยั รชั กาลใด 6. บุคคลทา นใด ทค่ี ดิ ประดษิ ฐร ะนาดเอกเหลก็ และระนาดทมุ เหลก็ ขึน้ ในรชั กาลที่ 4 เพือ่ นําไปประสมในวงปพ าทยเ คร่ืองใหญ 7. จงอธบิ าย ความแตกตางระหวา ง “วงปพาทยไ มแ ขง็ ” กับ “วงปพ าทยไ มน วม” 8. สมเดจ็ เจาฟาฯ กรมพระยานริศรานวุ ดั ตวิ งศ ทรงปรับปรงุ เครอ่ื งดนตรีไทยชนิ้ ใด บรรเลง ประสมในวงปพ าทยดกึ ดาํ บรรพ 9. วงปพาทยของไทยชนดิ ใด ทใ่ี ชบรรเลงเฉพาะในงานศพเทาน้นั 10. วงมโหรเี ครือ่ งใหญ ประกอบดวยเคร่ืองดนตรกี ่หี มู อะไรบาง

118 เอกสารอา งอิง การประสมวงดนตรไี ทย มวนท่ี 1. (2541). (V.C.D.). กรงุ เทพฯ : ศรสี มบรู ณโ ฆษณา. ดนตรพี นื้ บานไทย. (2540). (C.A.I.). กรุงเทพฯ : ไทย อินฟอรเมชน่ั พับลิสชงิ่ ซสี เทม็ . ธงรบ ขุนสงคราม. (2549). เอกสารประกอบการสอนรายวชิ าดนตรไี ทยและดนตรพี น้ื บานไทย. บุรรี ัมย : คณะมนษุ ยศาสตรและสังคมศาสตร มหาวทิ ยาลัยราชภฏั บรุ ีรัมย. __________. (2558). ดนตรไี ทยและดนตรพี ืน้ บานไทย. พิมพคร้งั ที่ 1. บรุ ีรัมย : โรงพมิ พม หาวิทยาลยั ราชภัฏบรุ รี มั ย. ปรญิ ญา มติ รสุวรรณ และชาติชาย คงเทยี น. (2548). หนงั สอื เรยี นสาระการเรยี นรพู น้ื ฐานดนตรี มัธยมศึกษาปที่ 6. (พมิ พค รั้งท่ี 1). กรงุ เทพฯ : บริษทั พฒั นาคุณภาพวิชาการ (พว.). ราชบัณฑติ ยสถาน. (2545). สารานุกรมศัพทด นตรไี ทย ภาคคีตะ-ดรุ ยิ างค. กรุงเทพฯ : สหมิตรพริ้นต้ิง.


Like this book? You can publish your book online for free in a few minutes!
Create your own flipbook