การเพาะเห็ด

การเพาะเห็ดฟาง / 1 หลักสตู รรายวิชาเลือก สาระการประกอบอาชีพ การเพาะเหด็ ฟาง รหสั รายวิชา อช02006 จาํ นวน 3 หนว ยกิต 120 ช่วั โมง ระดบั ประถมศกึ ษา มัธยมศึกษาตอนตน มธั ยมศกึ ษาตอนปลาย สถาบนั พัฒนาการศกึ ษานอกระบบและการศึกษาตามอธั ยาศัยภาคเหนือ สาํ นักงานสง เสรมิ การศึกษานอกระบบและการศึกษาตามอธั ยาศัย สํานกั งานปลัดกระทรวงศกึ ษาธกิ าร กระทรวงศกึ ษาธกิ าร

การเพาะเหด็ ฟาง / 2 คํานาํ กระทรวงศึกษาธิการไดประกาศใชหลักสูตรการศึกษานอกระบบ ระดับการศึกษาขั้นพื้นฐาน พุทธศักราช 2551 ซึ่งมีรายละเอียด ประกอบดวย หลักการ จุดหมาย โครงสรางหลักสูตร กรอบสาระและ มาตรฐานการเรียนรู การจัดกระบวนการเรียนรู ส่ือการเรียนรูและการวัด ประเมินผล โดยกําหนดสาระวิชาบังคับไว สวนวิชาเลือกใหสถานศึกษาเปน ผดู ําเนินการพัฒนา แนวทางในการพฒั นาหลักสูตรรายวิชาเลือก จะตองนํา สาระและมาตรฐานการเรียนรูที่กําหนดไปพัฒนาหลักสูตรใหสอดคลองกับ สภาพปญหา ความตองการของผูเรียน ชุมชน สังคม การพัฒนาหลักสูตร รายวชิ าเลอื ก จึงมีความสําคัญในการกําหนดทิศทางการเรียนรูใหสอดคลอง กับหลักสูตรสถานศึกษาและของผูเรียนใหบรรลุมาตรฐานการเรียนรูที่ กําหนดไว สถาบัน กศน.ภาคเหนือ ไดดําเนินการพัฒนาหลักสูตร รายวชิ าเลอื ก เพื่อสนับสนนุ การจัดการเรยี นการสอนของ ครู กศน. ในการพัฒนาหลักสูตรรายวิชาเลือกสําเร็จลงไดดวยความรวมมือ จากผบู รหิ ารศูนย กศน.อาํ เภอ เจา หนาที่ ครู กศน. ท่ีใหข อเสนอ ขอ คิดเหน็ อันเปนประโยชนตอการพัฒนาหลักสูตรดังกลาว สถาบัน กศน. ภาคเหนือ ขอขอบคณุ ทกุ ทา นไวใ นโอกาสน้ี หวังวาเอกสารหลกั สตู รรายวิชาเลอื กฉบบั นี้ จะเปนประโยชนต อ ผูบ ริหารและครู กศน. ตามสมควร สถาบนั พัฒนาการศึกษานอกระบบและการศึกษาตามอธั ยาศยั ภาคเหนอื กรกฎาคม 2553

การเพาะเหด็ ฟาง / 3 หนา สารบญั คาํ นาํ สารบัญ คาํ อธิบายรายวิชา • มาตรฐานการเรียนรรู ะดบั • ผลการเรียนรทู ีค่ าดหวงั • ศึกษาและฝก ทักษะเกยี่ วกบั เรือ่ งตอไปนี้ • การจดั ประสบการณการเรยี นรู • การวดั ประเมนิ ผล รายละเอียดคําอธบิ ายรายวิชา • หัวเรือ่ ง • ตัวช้วี ดั • เน้ือหา • จาํ นวนชวั่ โมง องคป ระกอบการพัฒนาหลกั สูตรรายวชิ าเลือก • ความเปน มา • หลักการ • จดุ ประสงคของหลกั สตู ร • ระยะเวลาเรียนและจํานวนหนว ยกติ • โครงสรางหลกั สูตร • รายละเอยี ดเนื้อหา • กระบวนการเรยี นรู • สื่อการเรียนรู • แหลงเรยี นร/ู แหลงศึกษาเพม่ิ เตมิ แผนการจัดการเรียนรู

การเพาะเหด็ ฟาง / 4 คณะผจู ดั ทาํ คาํ อธิบายรายวิชา การเพาะเหด็ ฟาง รหัส อช02006 สาระการประกอบอาชพี ระดบั ประถมศกึ ษา มธั ยมศกึ ษาตอนตน มัธยมศกึ ษาตอนปลาย จาํ นวน 3 หนวยกิต (120 ชั่วโมง) มาตรฐานการเรียนรูระดบั 3.1 มีความรูความเขา ใจและเจตคติท่ดี ใี นงานอาชพี มองเหน็ ชองทางและการ ตดั สนิ ใจ ประกอบอาชพี ไดตามความตอ งการและศักยภาพของตนเอง 3.2 มีความรคู วามเขา ใจ ทักษะในอาชีพทต่ี ัดสินเลอื ก 3.3 มีความรูความเขา ใจในการจดั การอาชพี อยางมีคณุ ธรรม 3.4 มีความรูความเขา ใจในการพัฒนาอาชพี ใหมคี วามมนั่ คง ศกึ ษาและฝก ทกั ษะเกย่ี วกบั เรื่องตอไปนี้ ชองทางและการตัดสินใจประกอบอาชีพเพาะเห็ดฟาง ประโยชนและความสําคัญของ เห็ดฟาง การเลือกใชวัสดุ อุปกรณและการสรางโรงเรือนเพาะเห็ดฟาง พันธุและการเพาะเล้ียงเช้ือ เห็ดฟาง วิธีการและข้ันตอนการเพาะเห็ดฟาง การวางแผนการผลิตเห็ดฟาง การดูแลรักษา การปองกันและกําจัดศัตรู การเก็บเก่ียว การจัดการการตลาด การทําบัญชี การอนุรักษ ทรัพยากรธรรมชาติและส่ิงแวดลอม คุณธรรมในการประกอบอาชีพ ปญหา อุปสรรคในการ ประกอบอาชพี การจดั ประสบการณการเรยี นรู สํารวจแหลงและชนิดของเห็ดในทองถ่ิน พบผูรูและแลกเปลี่ยนความรูซ่ึงกันและกัน ฝก การทําเช้ือเหด็ และเพาะเห็ดฟาง บันทึกเปน องคค วามรู วางแผนการเพาะเห็ด การวดั และประเมนิ ผล ประเมินผลจากสภาพจรงิ จากกระบวนการเรียนรู

การเพาะเห็ดฟาง / 5 รายละเอยี ด คําอธบิ ายรายวชิ า การเพาะเห็ดฟาง รหสั อช02006 สาระการประกอบอาชพี ระดบั ประถมศกึ ษา มธั ยมศึกษาตอนตน มัธยมศกึ ษาตอนปลาย จาํ นวน 3 หนว ยกติ (120 ชั่วโมง) มาตรฐานการเรียนรูระดบั 3.1 มีความรคู วามเขาใจและเจตคตทิ ี่ดีในงานอาชพี มองเหน็ ชองทางและการ ตดั สนิ ใจประกอบ อาชพี ไดต ามความตองการและศักยภาพของตนเอง 3.2 มคี วามรคู วามเขา ใจ ทกั ษะในอาชพี ทตี่ ัดสินเลอื ก 3.3 มคี วามรคู วามเขา ใจในการจดั การอาชพี อยางมคี ณุ ธรรม 3.4 มีความรคู วามเขา ใจในการพฒั นาอาชีพใหม คี วามมนั่ คง ท่ี หัวเรื่อง ตวั ชีว้ ัด เนอ้ื หา จาํ นวน (ชัว่ โมง) 1 ชอ งทางและการ อธบิ ายชอ งทางและ วิเคราะหความเปนไปได 6 ตัดสินใจเลือก การตัดสนิ ใจเลือก จากขอมลู ดงั นี้ ประกอบอาชพี ประกอบอาชพี เพาะ 1. ขอ มลู ตนเอง เหด็ ได 2. ขอมูลทางวิชาการ 3. ขอ มลู ทางสังคม สิ่งแวดลอม 2 ประโยชนแ ละ อธบิ ายประโยชนและ ประโยชนและความสาํ คญั 3 ความสาํ คัญของ ความสาํ คัญของการ ของเหด็ ฟาง การเพาะเห็ดฟาง เพาะเห็ดฟางได 3 วัสดุ อปุ กรณ และ เลือกใชวสั ดุ อปุ กรณ การเลอื กใชว สั ดุ อปุ กรณแ ละ 10 การสรางโรงเรอื น และสรา งโรงเรือนเพาะ สรา งโรงเรือนเพาะเหด็ ฟาง เพาะเหด็ ฟาง เหด็ ฟางไดอยา ง เหมาะสม 4 พันธุแ ละการ อธบิ ายพนั ธุ และ พันธแุ ละการเพาะเลีย้ งเช้อื 20

การเพาะเห็ดฟาง / 6 ท่ี หวั เร่ือง ตัวชีว้ ดั เนอ้ื หา จํานวน (ช่วั โมง) เพาะเลย้ี งเชือ้ เหด็ ฟาง สามารถเพาะเล้ยี งเชือ้ เห็ดฟาง เห็ดฟางได 5 วิธีการและขน้ั ตอน 5. อธิบายวธิ กี ารและ วิธกี ารและข้ันตอนการเพาะ 20 การเพาะเห็ดฟาง สามารถเพาะเหด็ ฟาง เห็ดฟาง 9 ได 9 6 การวางแผนการ วางแผนการเพาะเหด็ การวางแผนการเพาะ 12 จดั การเพาะเห็ด ฟางได เห็ดฟาง 6 ฟาง ดแู ลรกั ษาเหด็ ฟางได 1. การควบคมุ อณุ หภูมิ 10 7 การดูแลรกั ษา 2. การใหนา้ํ ปองกนั และการกาํ จัด 1. การปองกนั ศตั รูเห็ดฟาง 6 8 การปอ งกนั และ ศตั รูเห็ดฟางได 2. การกําจดั ศตั รูเห็ดฟาง 3 การกาํ จดั ศตั รู เกบ็ เหด็ ฟาง 1. การพจิ ารณาอายกุ ารเกบ็ ไดอ ยา งถกู ตอ ง 9 การเก็บเหด็ ฟาง เห็ดฟาง อธิบายกระบวนการ 2. วิธกี ารเกบ็ 10 การจัดการ ตลาดได 3. การดูแลหลงั การเก็บ การตลาด 1. การวเิ คราะหการตลาด ทาํ บัญชกี ารผลิต 2. ชอ งทางการจาํ หนาย 11 การทาํ บญั ชี เหด็ ฟางได 3. การขายและการสง เสรมิ อธิบายวิธีการอนุรักษ 12 การอนุรักษ ทรัพยากรธรรมชาติ การขาย ทรพั ยากร และสงิ่ แวดลอมได 4. การบรรจหุ บี หอ ธรรมชาติและ 5. การกําหนดราคาขาย 1. บญั ชีทรพั ยส นิ 2. บญั ชีรายรบั -รายจา ย การอนุรักษทรพั ยากร ธรรมชาติและสง่ิ แวดลอม

การเพาะเหด็ ฟาง / 7 ท่ี หัวเรื่อง ตัวช้วี ัด เนื้อหา จาํ นวน (ชว่ั โมง) สิ่งแวดลอ ม อธิบายคณุ ธรรมใน 1. ความรับผดิ ชอบ 13 คุณธรรมในการ การประกอบอาชพี ได 2. ความซือ่ สตั ยสจุ ริต 3 3. ความขยัน อดทน ประกอบอาชพี 3 ฯลฯ 14 ปญ หา อปุ สรรคใน อธบิ ายปญหา 1. ปญหาดานกระบวนการ การประกอบอาชีพ อปุ สรรคในการ ผลิต ประกอบอาชพี 2. ปญ หาดานการตลาด

การเพาะเหด็ ฟาง / 8 หลกั สตู รรายวชิ า การเพาะเห็ดฟาง รหัส อช02006 สาระการประกอบอาชพี ระดบั ประถมศึกษา มธั ยมศกึ ษาตอนตน มธั ยมศกึ ษาตอนปลาย จํานวน 3 หนวยกิต (120 ชัว่ โมง) ความเปนมา จากสภาพการเปล่ียนแปลงอยางรวดเร็วของสังคมโลก สงผลใหสภาพเศรษฐกิจ สังคม วัฒนธรรม ตลอดจนสภาพความเปนอยูของประชาชนเปล่ียนแปลงไป จากสภาพดังกลาวประชาชน จําเปนตองมีความรู ความเขาใจ เพื่อการปรับตัวใหทันตอการเปล่ียนแปลงและการพัฒนา ซ่ึง เครื่องมือที่สําคัญของการพัฒนาคนก็คือ การศึกษา นอกจากนี้พระราชบัญญัติการศึกษาแหงชาติ พ.ศ. 2542 มาตรา 27 วรรคสอง กําหนดใหสถานศึกษาข้ันพ้ืนฐานสามารถกําหนดสาระ การเรยี นรเู พิ่มเตมิ เพ่ือใหส อดคลองกับสภาพปญหาในชุมชนและสังคม ภูมิปญญาทองถิ่น คุณลักษณะ อนั พึงประสงคเ พื่อเปนสมาชิกท่ีดีของครอบครัว ชุมชน สังคม นอกจากน้ีในมาตรา 29 ก็ไดกําหนดให สถานศึกษารวมกับบุคคล ครอบครัว ชุมชน สงเสริมความเขมแข็งของชุมชนโดยการจัดกระบวนการ เรียนรูภายในชุมชน เพ่ือใหชุมชนมีการจัดการศึกษาอบรม เพ่ือพัฒนาชุมชนใหสอดคลองกับสภาพ ปญหาและความตองการของชมุ ชน กระทรวงศึกษาธิการไดประกาศใชหลักสูตรการศึกษานอกระบบระดับการศึกษาขั้น พื้นฐาน พุทธศักราช 2551 เม่ือวันท่ี 18 กันยายน พ.ศ. 2551 เปนหลักสูตรที่มุงจัดการศึกษาเพื่อ ตอบสนองอุดมการณการจัดการศึกษาตลอดชีวิต และการสรางสังคมไทยใหเปนสังคมแหงการเรียนรู ตามปรัชญา “คิดเปน” เพื่อสรางคุณภาพชีวิตและสังคม มีการบูรณาการอยางสมดุลระหวางปญญา ธรรม ศีลธรรม และวัฒนธรรม มุงสรางพ้ืนฐานการเปนสมาชิกที่ดีของครอบครัว ชุมชน สังคม และ พัฒนาความสามารถเพ่ือการทํางานที่มีคุณภาพ โดยใหภาคีเครือขายมีสวนรวมจัดการศึกษาใหตรง ตามความตองการของผูเรียน และสามารถตรวจสอบไดวา การศึกษานอกระบบเปนกระบวนการของ การพฒั นาชีวติ และสังคม สามารถพงึ่ พาตนเองได และรเู ทาทันการเปล่ียนแปลง เปน หลักสูตรที่มีความ เหมาะสมสอดคลองกับสภาพปญ หา ความตอ งการของบุคคลทอ่ี ยนู อกระบบโรงเรยี น ซึง่ เปนผมู ีความรู และประสบการณจากการทํางาน และการประกอบอาชีพ โดยกําหนดสาระการเรียนรู มาตรฐาน การเรียนรู การจัดการเรียนรู การวัดและประเมินผล ใหความสําคัญกับการพัฒนากลุมเปาหมายดาน จิตใจใหมีคุณธรรมควบคูไปกับการพัฒนาการเรียนรู สรางภูมิคุมกัน สามารถจัดการกับองคความรู ท้ังภูมิปญญาทองถิ่น และเทคโนโลยี เพื่อใหผูเรียนสามารถปรับตัวอยูในสังคมที่มีการเปล่ียนแปลง ตลอดเวลา สรางภูมิคุมกันตามแนวปรัชญาของเศรษฐกิจพอเพียง รวมท้ังคํานึงถึงธรรมชาติการเรียนรู

การเพาะเหด็ ฟาง / 9 ของผูที่อยูนอกระบบ และสอดคลองกับเศรษฐกิจ สังคม การเมือง การปกครองความเจริญกาวหนา ของเทคโนโลยีและการสื่อสาร จากการประกอบอาชพี เกษตรกรรมมวี ัสดเุ หลือใชจากการทาํ การเกษตรเปนจํานวนมาก เชน ฟางขาว เปลือกมัน เปลือกถ่ัวท้ังหลาย จึงพอมีทางที่จะพัฒนากอใหเกิดเปนอาชีพไดอยางไมยาก หากปลอยใหเปนไปตามธรรมชาติ ลองนึกถึงภาพกองฟางกองใหญ ๆ หรือกองเปลือกมันที่สูงใหญ เปนภูเขาเลากาจากโรงงานผลิตแปงมัน ซึ่งเมื่อเขาฤดูฝนจะทําใหไดรับความช้ืนและมีองคประกอบ อ่ืนๆ เขามาอยางเหมาะสมก็จะทําใหมีเห็ดสวนหนึ่งเกิดข้ึนอยูบนกอง แตภายในกองนั้นไมมี เพราะ ไมสามารถที่จะเกิดได แตภายในกองวัสดุเหลือใชจากการเกษตรนั้นกลับมีแรธาตุอาหารของเห็ด หลงเหลืออยอู ีกมากมายกลับไมไ ดใชประโยชนอ ะไรเลย และเห็ดอีกสวนหนึ่งก็อาจจะเกิดขึ้นบริเวณ รอบกองฟางหรือกองเปลือกมันหรือเปลือกถ่ัวซ่ึงก็ยังเปนสวนนอยเม่ือเทียบกับวัตถุดิบท่ีถูกท้ิงไป ตามธรรมชาติ ดังนั้นถาเปรียบเทียบกับปริมาณของวัตถุดิบที่เหลือใชจากการเกษตรทั้งหมดตอ จํานวนเห็ดที่ปลอยใหเกิดขึ้นโดยธรรมชาตินับวานอยมาก และเปนการเกษตรที่ไมแนนอนไมรูวาฝน จะตกเมื่อใด ตกลงมาไดพอเหมาะพอดีหรือเปลาแลวก็มีสปอรของเชื้อราเห็ดจากท่ีอื่นปลิวมาหรือไม อยางไร ดงั นั้นการท่ีจะทําใหเ ปน การเกษตรอยา งมีระบบ เพ่ือที่จะสามารถกําหนดใหผลผลิตออกมา คอนขางที่จะแนนอนและตรงตามเปาหมายและมีความสมํ่าเสมอน้ัน ก็สามารถใชวิทยาการเขาไป ชวยได การเพาะเห็ดถาทําการเพาะบนดิน เปนการเริ่มงานขนาดเล็กไปกอนก็เปนวิธีการลงทุนนอย แตไดเงินเร็ว คือประมาณแค 7–10 วันก็สามารถเก็บเห็ดฟาง เอาไปขายได สวนท่ีมีรูปรางหนาตา ไมเหมาะสมตอการขายก็เก็บเอาไวกินเอง บริโภคในครอบครัว ทําแลวขยับขยายเปลี่ยนแปลง พน้ื ทีไ่ ป หลักการ 1. เปนหลกั สตู รทม่ี โี ครงสรางยืดหยุนดานสาระการเรียนรู เวลาเรียน และการจัดการเรียนรู โดยเนนการบรู ณาการเนอ้ื หาใหส อดคลอ งกับวถิ ชี ีวติ ความแตกตา งของบุคคล ชุมชน และสงั คม 2. เปนหลักสูตรท่ีสง เสริมใหผเู รยี นเรียนรจู ากการลงมือปฏบิ ัติจริง 3. เปนหลักสตู รท่สี ามารถนําความรูและประสบการณที่การตางๆ มาดําเนินชีวิตตามแบบ เศรษฐกิจพอเพียง 4. เปนหลกั สตู รท่ีเพ่ิมรายไดแ ละยกระดับฐานะใหก บั เกษตรกร ระยะเวลาเรยี นและจาํ นวนหนว ยกิต จาํ นวน 1 ภาคเรียน 14 ครง้ั 3 หนว ยกติ จาํ นวน 120 ชว่ั โมง

การเพาะเหด็ ฟาง / 10 โครงสรา งหลกั สตู ร เวลา (ชวั่ โมง) เร่ืองที่ หวั เรื่อง ทฤษฎี ปฏบิ ัติ รวม 42 6 1 ชองทางและการตัดสินใจเลอื กประกอบอาชพี 21 2 ประโยชนและความสาํ คญั ของการเพาะเหด็ ฟาง 37 3 3 วสั ดุ อุปกรณ และการสรา งโรงเรอื นเพาะเห็ดฟาง 4 พันธุและการเพาะเลี้ยงเชื้อเห็ดฟาง 10 5 วิธีการและข้ันตอนการเพาะเหด็ ฟาง 6 การวางแผนการจัดการเพาะเหด็ ฟาง 6 14 20 7 การดูแลรกั ษา 5 15 20 8 การปองกนั และการกาํ จดั ศตั รู 549 9 การเก็บเห็ดฟาง 10 การจดั การการตลาด 189 11 การทาํ บญั ชี 2 10 12 12 การอนรุ ักษท รพั ยากรธรรมชาตแิ ละสงิ่ แวดลอ ม 246 13 คุณธรรมในการประกอบอาชีพ 2 8 10 14 ปญ หา อุปสรรคในการประกอบอาชีพ 336 รวม 123 123 123 38 82 120 รายละเอยี ดเน้ือหา 1. การเลือกอาชพี และการศกึ ษา ใหเ หมาะสมกับตวั เอง 2. บคุ ลกิ ภาพมอี ิทธิพลตอการเลอื กอาชพี 3. โรงเรือนและอปุ กรณเพาะเหด็ ฟาง 4. ปจ จัยทม่ี ีผลตอการเจรญิ เติบโตของเหด็ ฟาง 5. สว นประกอบตาง ๆ ของเหด็ ฟาง 6. สภาพแวดลอมทเี่ หมาะสมตอการเพาะเหด็ ฟาง 7. สายพนั ธเุ หด็ ฟาง 8. การผลติ เชอ้ื ''เหด็ ฟาง'' บรสิ ทุ ธิ์บนอาหารวนุ

การเพาะเห็ดฟาง / 11 9. เครอื่ งกาํ เนดิ ไอน้าํ 10. ขนั้ ตอนการเพาะเหด็ ฟางแบบโรงเรือน 11. อุปกรณท ่จี าํ เปน ตอ การเพาะเหด็ ฟางในโรงเรอื น 12. การจัดโปรแกรมเพาะเหด็ ฟางในโรงเรอื น 13. การหมกั ข้ีฝายหรือไสนนุ 14. อาหารเสรมิ 15. การนาํ ขฝ้ี า ยข้ึนชนั้ เพาะเหด็ ฟาง 16. การเลีย้ งเชื้อราอาหารเห็ดฟาง 17. การอบไอนํ้าฆา เช้ือราและศตั รูเห็ดฟาง 18. การจัดเตรยี มเชอ้ื เหด็ ฟางและการโรยเช้ือเห็ดฟาง 19. การดูแลพฒั นาของดอกเห็ดและการเกบ็ ผลผลติ 20. การทาํ ความสะอาดโรงเรือนเพ่อื เตรยี มการเพาะครง้ั ตอ ไป 21. โรคแมลงและการปอ งกนั กาํ จัดศตั รูเหด็ ฟาง 22. การปอ งกันโรคเห็ดฟาง 23. ตนทนุ การเพาะเหด็ ฟางในโรงเรอื น 24. การอนุรกั ษท รพั ยากรธรรมชาติและสิ่งแวดลอม 25. คุณธรรมในการประกอบอาชีพ 26. ปญหาอปุ สรรคของการเพาะเหด็ ฟางในโรงเรอื น กระบวนการเรียนรู ใชวิธีการท่ีหลากหลายตามสภาพความเปนจริงใหสอดคลองกับกลุมเปาหมาย เนื้อหาสาระ เวลา วิธีการจัดการเรียนรู เชน การเรียนรูจากการปฏิบัติจริง การบรรยาย การสาธิต การอภิปราย กลุม การแสดงความคิดเห็น ศึกษาคนควาจาก เอกสารวิชาการ Internet ผูรูและภูมิปญญา ทองถ่ิน สํานักงานเกษตรจังหวัด สํานักงานพัฒนาชุมชน การฝกอบรมจากฟารมเห็ดฟางท่ีมีใน พ้ืนที่ใกลเคียง การฝกปฏิบัติจริง ศึกษาคนควาจาก เอกสารวิชาการ Internet ผูรูและภูมิ ปญ ญา

การเพาะเหด็ ฟาง / 12 สอื่ การเรยี นรู 1. ส่อื บคุ คล 2. ภูมิปญ ญาชาวบา น 3. สอ่ื เอกสารสิ่งพมิ พ 4. สื่ออิเลก็ ทรอนิกส VCD Internet แหลง เรยี นรู 1. ศกึ ษาคน ควาจาก เอกสารวิชาการ 2. Internet 3. ผรู ูและภมู ิปญ ญาทองถนิ่ 4. สาํ นักงานเกษตรอําเภอจังหวดั 5. สาํ นกั งานพฒั นาชุมชน การวดั ผลประเมนิ ผล ใชวิธีการที่หลากหลายตามสภาพจริงใหสอดคลองกับเนื้อหาและทักษะที่ตองการวัดและ ประเมินผล เชน เชน การทําใบงาน การทดสอบความรู การมีสวนรวมในการทํากิจกรรมการเรียนรู ของผูเรียน และการนาํ เสนอผลงาน การสงั เกต การปฏิบตั ิจริง เปนตน

การเพาะเห็ดฟาง / 13 แผนการจดั การเรยี นรู หลกั สตู ร รหัส อช02006 สาระก ระดบั ประถมศกึ ษา มธั ยมศึกษาตอ จํานวน 3 หนวยกติ ท่ี หัวเรอ่ื ง ตวั ชี้วดั เนอ้ื หา 1 ชอ งทางและการ อธบิ ายชองทาง วเิ คราะหความ 1. ศึกษาเรีย ตัดสินใจเลอื กประกอบ และการตดั สนิ ใจ เปนไปไดจากขอ มูล ผรู ู ภมู ิปญ ญ อาชพี เลอื กประกอบ ดงั น้ี เอกสาร และ อาชีพเพาะเหด็ ได 1.ขอมลู ตนเอง 2. ศึกษาจา 2.ขอมูลทางวิชาการ ภมู ปิ ญ ญาใ 3.ขอมลู ทางสงั คม 3. ฝก ปฏิบตั สง่ิ แวดลอม จรงิ จากแห กับธรรมชาต 2 ประโยชนแ ละ อธบิ ายประโยชน ประโยชนแ ละ 1. ศึกษาเรีย ความสาํ คญั ของการ และความสาํ คัญ ความสาํ คญั ของ ผูร ู ภมู ปิ ญญ เพาะเหด็ ฟาง ของการเพาะ เห็ดฟาง เอกสาร และ เหด็ ฟางได 2. ศกึ ษาจา ภูมปิ ญญาใ 3. ฝกปฏบิ ัต จริง จากแห กบั ธรรมชาต

รรายวชิ า การเพาะเหด็ ฟาง การประกอบอาชีพ อนตน มัธยมศกึ ษาตอนปลาย (120 ชว่ั โมง) กจิ กรรมการเรียนรู สื่อ/วัสดุ/ จํานวน การวดั อปุ กรณ ช่ัวโมง ประเมนิ ผล - แบบทดสอบ ยนรูดวยตนเอง จากครู วทิ ยากร 1. เอกสารวิชาการ 6 ความรู - สังเกตการณ ญา และส่ือการเรียนการสอน 2. Internet 3 - ปฏิบตั ิจริง ะสือ่ อิเล็กทรอนิกส 3. ผูรูและ - แบบทดสอบ ความรู ากแหลง เรียนรู ทรัพยากร และ ภูมิปญ ญาทอ งถ่ิน - สงั เกตการณ ในทอ งถิ่นและชุมชน 4. การฝก ปฏิบัตจิ รงิ - ปฏิบตั จิ รงิ ติจริง เรียนรจู ากประสบการณ หลงเรียนรูส ัมพันธและเชือ่ มโยง ติและสง่ิ แวดลอม ยนรูดว ยตนเอง จากครู วทิ ยากร 1. เอกสารวชิ าการ ญา และสือ่ การเรียนการสอน 2. Internet ะสอ่ื อเิ ล็กทรอนิกส 3. ผูรูและภมู ิ ากแหลง เรยี นรู ทรัพยากร และ ปญญาทอ งถิน่ ในทองถิน่ และชมุ ชน 4. การฝก ปฏิบัตจิ รงิ ติจริง เรียนรูจ ากประสบการณ หลงเรียนรูสัมพันธแ ละเชื่อมโยง ติและสิ่งแวดลอ ม

การเพาะเห็ดฟาง / 14 ท่ี หวั เร่ือง ตัวชีว้ ัด เนื้อหา 3 วสั ดุ อปุ กรณการเพาะ เลือกใชว สั ดุ การเลือกใชวัสดุ 1. ศกึ ษาเรีย ผูรู ภูมิปญ ญ เหด็ ฟาง และการสราง อปุ กรณ การเพาะ อปุ กรณการเพาะ เอกสาร และ 2. ศึกษาจา โรงเรอื นเพาะเห็ดฟาง เห็ดแบบตางๆ และ เห็ดแบบตางๆและ ภูมิปญ ญาใ 3. ฝก ปฏิบัต สรา งโรงเรอื นเพาะ สรางโรงเรือนเพาะ จริง จากแห กบั ธรรมชาต เหด็ ฟางไดอ ยา ง เหด็ ฟาง 1. ศึกษาเรีย ผูรู ภมู ปิ ญญ เหมาะสม เอกสาร และ 2. ศึกษาจา 4 พันธแุ ละการเพาะเลยี้ ง อธิบายพันธุ และ พันธแุ ละการ ภมู ิปญ ญาใ 3. ฝกปฏิบัต เชอ้ื เห็ดฟาง สามารถเพาะเลี้ยง เพาะเล้ยี งเชอ้ื จริง จากแห กบั ธรรมชาต เชอื้ เห็ดฟางได เห็ดฟาง 1. ศึกษาเรยี ผรู ู ภมู ปิ ญ ญ 5 วธิ ีการและขนั้ ตอนการ 5. อธบิ ายวิธีการ วิธีการและขั้นตอน เอกสาร และ 2. ศกึ ษาจา เพาะเห็ดฟางแบบตา งๆ และสามารถเพาะ การเพาะเหด็ ฟาง ภมู ปิ ญญาใ เห็ดไดอยา งนอ ย 2 แบบ

กิจกรรมการเรียนรู สอ่ื /วสั ดุ/ จํานวน การวัด อปุ กรณ ช่ัวโมง ประเมินผล ยนรูดว ยตนเอง จากครู วิทยากร 1. เอกสารวิชาการ - แบบทดสอบ ญา และส่ือการเรียนการสอน 2. Internet 10 ความรู ะส่ืออเิ ลก็ ทรอนิกส 3. ผูร ูและ - สงั เกตการณ ากแหลง เรยี นรู ทรัพยากร และ ภมู ิปญญาทองถ่นิ 20 - ปฏบิ ตั ิจรงิ ในทองถน่ิ และชมุ ชน 4.โรงเรอื น ติจริง เรียนรูจากประสบการณ 5. เทอรโมมเิ ตอร 20 - แบบทดสอบ หลงเรียนรูสัมพนั ธแ ละเชอ่ื มโยง ความรู ติและสงิ่ แวดลอม 1. เอกสารวิชาการ ยนรูดวยตนเอง จากครู วทิ ยากร 2. Internet - สังเกตการณ ญา และสอื่ การเรียนการสอน 3. ผูรแู ละ - ปฏบิ ัตจิ ริง ะสอื่ อิเลก็ ทรอนิกส ภมู ปิ ญญาทอ งถน่ิ ากแหลงเรียนรู ทรัพยากร และ 4. การฝกปฏิบัตจิ รงิ - แบบทดสอบ ในทองถนิ่ และชุมชน 5. เชือ้ เหด็ ความรู ติจริง เรียนรูจากประสบการณ 6. หองปฏิบตั ิการ หลงเรียนรสู ัมพันธแ ละเช่ือมโยง - สงั เกตการณ ติและส่ิงแวดลอ ม 1. เอกสารวิชาการ - ปฏิบตั ิจรงิ ยนรูดวยตนเอง จากครู วิทยากร 2. Internet ญา และสอื่ การเรียนการสอน 3. ผูรูและภมู ิ ะสื่ออิเลก็ ทรอนิกส ปญ ญาทอ งถิ่น ากแหลง เรียนรู ทรพั ยากร และ 4. การฝกปฏิบัตจิ รงิ ในทอ งถน่ิ และชมุ ชน

การเพาะเห็ดฟาง / 15 ท่ี หวั เรอ่ื ง ตัวชวี้ ดั เนอ้ื หา 6 การวางแผนการจดั การ วางแผนการเพาะ การวางแผนการ 3. ฝกปฏิบัต เพาะเหด็ ฟาง จริง จากแห เพาะเหด็ ฟาง เหด็ ฟางได กับธรรมชาต 1. ศึกษาเรีย 7 การดแู ลรักษา ดแู ลรกั ษาเหด็ ฟาง 1. การควบคมุ ผูรู ภูมิปญญ ได อุณหภูมิ เอกสาร และ 2. การใหนํ้า 2. ศึกษาจา ภมู ิปญญาใ 3. ฝก ปฏบิ ัต จรงิ จากแห กบั ธรรมชาต 1. ศึกษาเรยี ผรู ู ภูมิปญ ญ เอกสาร และ 2. ศึกษาจา ภมู ิปญญาใ 3. ฝกปฏิบัต จรงิ จากแห กับธรรมชาต

กิจกรรมการเรียนรู สอ่ื /วัสด/ุ จาํ นวน การวัด อปุ กรณ ชว่ั โมง ประเมนิ ผล ติจริง เรียนรจู ากประสบการณ 5. เชื้อเหด็ หลง เรียนรูสัมพันธและเชอ่ื มโยง 6. หอ งปฏบิ ตั ิการ 9 - แบบทดสอบ ติและสงิ่ แวดลอม ความรู ยนรูดวยตนเอง จากครู วทิ ยากร 1. เอกสารวิชาการ ญา และส่ือการเรียนการสอน 3. Internet - สังเกตการณ ะส่ืออเิ ลก็ ทรอนิกส 3. ผูรูแ ละภมู ิ - ปฏบิ ัติจริง ากแหลงเรยี นรู ทรัพยากร และ ปญ ญาทองถ่นิ ในทองถิ่นและชุมชน 4. การฝกปฏบิ ัติจริง ติจริง เรียนรจู ากประสบการณ หลง เรยี นรูส ัมพนั ธและเชือ่ มโยง ตแิ ละสงิ่ แวดลอม ยนรูดวยตนเอง จากครู วทิ ยากร 1. เอกสารวชิ าการ 9 - แบบทดสอบ ญา และสอื่ การเรียนการสอน 2. Internet ความรู ะสอื่ อิเล็กทรอนิกส 3. ผรู แู ละภมู ิ - สังเกตการณ ากแหลงเรียนรู ทรพั ยากร และ ปญ ญาทอ งถ่ิน - ปฏบิ ตั ิจริง ในทองถ่นิ และชมุ ชน 4. การฝกปฏบิ ัตจิ รงิ ติจริง เรียนรจู ากประสบการณ หลง เรียนรสู ัมพนั ธแ ละเชื่อมโยง ตแิ ละสิ่งแวดลอ ม

การเพาะเหด็ ฟาง / 16 ท่ี หัวเรื่อง ตวั ชวี้ ัด เนื้อหา 1. ศึกษาเรยี 8 การปองกันและการ ปองกันและการ 1. การปอ งกันศัตรู ผรู ู ภูมิปญ ญ กําจดั ศตั รูเห็ดฟาง เห็ด เอกสาร และ กาํ จดั ศัตรู ได 2. การกาํ จัดศัตรู 2. ศกึ ษาจา เหด็ ภมู ปิ ญ ญาใ 9 การเก็บเห็ดฟาง เก็บเห็ดไดอ ยา ง 3. ฝก ปฏบิ ัต ถกู ตอ ง 1. การพิจารณาอายุ จริง จากแห 10 การจดั การการตลาด การเก็บเห็ดฟาง กบั ธรรมชาต อธิบาย 2. วธิ ีการเก็บ 1. ศกึ ษาเรยี กระบวนการตลาด 3. การดูแลหลังการ ผรู ู ภูมิปญ ญ ได เก็บ เอกสาร และ 2. ศึกษาจา 1. การวิเคราะห ภูมปิ ญ ญาใ การตลาด 3. ฝก ปฏบิ ัต 2. ชอ งทางการ จรงิ จากแห จาํ หนาย กบั ธรรมชาต 3. การขายและการ 1. ศกึ ษาเรยี ผูบริโภคและ 2. พัฒนาผ ความตองกา 3. จดั ทาํ บรร

กิจกรรมการเรียนรู สอื่ /วสั ดุ/ จาํ นวน การวดั อปุ กรณ ช่ัวโมง ประเมนิ ผล ยนรูดว ยตนเอง จากครู วทิ ยากร 1. เอกสารวิชาการ - แบบทดสอบ ญา และสอื่ การเรียนการสอน 2. Internet 12 ความรู ะสื่ออเิ ล็กทรอนิกส 3. ผูร แู ละ - สังเกตการณ ากแหลง เรียนรู ทรัพยากร และ ภมู ปิ ญญาทอ งถิ่น 6 - ปฏบิ ตั ิจรงิ ในทองถ่นิ และชมุ ชน 4. การฝกปฏิบัตจิ รงิ ติจริง เรียนรูจ ากประสบการณ 10 - แบบทดสอบ หลงเรียนรสู ัมพันธและเช่อื มโยง 1. เอกสารวิชาการ ความรู ตแิ ละสิ่งแวดลอ ม 2. Internet ยนรูดวยตนเอง จากครู วิทยากร 3. ผรู ูแ ละ - สังเกตการณ ญา และสอื่ การเรียนการสอน ภูมปิ ญญาทอ งถิ่น - ปฏบิ ัติจริง ะสอ่ื อเิ ลก็ ทรอนิกส 4. การฝก ปฏบิ ัตจิ รงิ ากแหลงเรียนรู ทรพั ยากร และ - แบบทดสอบ ในทองถิ่นและชมุ ชน 1. เอกสารวิชาการ ความรู ติจริง เรียนรจู ากประสบการณ 2. Internet หลง เรยี นรูสัมพันธและเช่อื มโยง 3. ผูร ูและ - สงั เกตการณ ตแิ ละสิ่งแวดลอม ภมู ปิ ญ ญาทอ งถิน่ - ปฏบิ ตั ิจรงิ ยนรู จากความตอ งการของ 4. การฝก ปฏบิ ัติจรงิ ะความตอ งการของตลาด ผลผลิตใหม คี ุณภาพตรงกบั ารของลกู คา รจุภัณฑท่ีสวยงาม

การเพาะเหด็ ฟาง / 17 ที่ หวั เรอื่ ง ตวั ชวี้ ดั เนื้อหา 4. มีการกําห ผบู ริโภค 11 การทําบัญชี ทําบัญชีการผลิต สง เสริม การขาย เหด็ ได 4. การบรรจุหีบหอ 1. ฝกปฏบิ ัต 12 การอนุรกั ษ 5. การกาํ หนดราคา จากการเพา ทรพั ยากรธรรมชาติ ขาย รายจา ย และสิ่งแวดลอ ม 1. บญั ชีทรัพยสิน 2. ลดตนทนุ 2. บัญชีรายรบั - 3. ใชท รัพยา 13 คณุ ธรรมในการ รายจาย นอยท่ีสุดแต ประกอบอาชีพ 1. ศกึ ษา วิธ อธบิ ายวธิ กี าร การอนรุ ักษ และสิง่ แวดล อนรุ ักษ ทรพั ยากรธรรมชาติ 2. ฝกปฏิบัต ทรัพยากรธรรมชาติ และสง่ิ แวดลอม และส่งิ แวดล และส่งิ แวดลอมได สงู สดุ 1. ฝก การม อธบิ ายคุณธรรมใน 1. ความรับผิดชอบ ในการประก การประกอบอาชีพ 2. ความซอ่ื สตั ย ได สจุ รติ 3. ความขยนั อดทน ฯลฯ

กจิ กรรมการเรียนรู ส่อื /วสั ดุ/ จํานวน การวดั หนดราคาขายทเี่ ปนธรรมตอ อุปกรณ ชั่วโมง ประเมนิ ผล ตจิ รงิ เรียนรจู ากประสบการณจริง 1. เอกสารวชิ าการ 6 - แบบทดสอบ าะเห็ดฟางโดยการทําบัญชรี ายรับ 2. เวบ็ ไซด ความรู 3. การฝกปฏิบัติจริง - สงั เกตการณ นการผลิตเพื่อเพม่ิ ผลกาํ ไร - ปฏบิ ัตจิ ริง ากรธรรมชาตแิ ละส่ิงแวดลอ มให ตเกิดประโยชนส ูงสุด ธีการอนุรกั ษท รัพยากรธรรมชาติ 1. เอกสารวิชาการ 3 - แบบทดสอบ ลอม ในทองถ่ินและชุมชน 2. Internet ความรู ติจริง โดยใชทรัพยากรธรรมชาติ 3. ผูรูและ - สังเกตการณ ลอมใหน อ ยท่สี ุดแตเกดิ ประโยชน ภมู ิปญญาทองถน่ิ - ปฏิบัติจริง 4. การฝก ปฏบิ ัตจิ รงิ มีจรรยาบรรณและคุณธรรม 1. เอกสารวชิ าการ 3 - แบบทดสอบ กอบอาชพี 2. Internet ความรู 3. ผูร แู ละ - สังเกตการณ ภมู ิปญญาทอ งถิ่น - ปฏบิ ตั ิจรงิ 4. การฝกปฏบิ ัติจรงิ

การเพาะเห็ดฟาง / 18 ท่ี หวั เรื่อง ตวั ชี้วดั เนอื้ หา 1. ศึกษาเรยี ผูรู ภมู ปิ ญ ญ 14 ปญหา อุปสรรค อธิบายปญหา 1. ปญ หาดาน เอกสาร และ ในการประกอบอาชพี อปุ สรรคในการ กระบวนการผลิต ปญหาดานก ประกอบอาชพี 2. ปญ หาดาน และปญ หาด การตลาด 2. ฝกปฏบิ ตั จริง จากแห กับธรรมชาต แกไ ขปญ หา

กจิ กรรมการเรียนรู สอื่ /วัสดุ/ จาํ นวน การวัด อุปกรณ ชั่วโมง ประเมนิ ผล ยนรูดว ยตนเอง จากครู วทิ ยากร 1. เอกสารวชิ าการ - แบบทดสอบ ญา และสือ่ การเรียนการสอน 2. Internet 3 ความรู ะส่อื อิเล็กทรอนิกสถ ึงปญหา 3. ผูรแู ละ - สงั เกตการณ กระบวนการผลิต ภูมปิ ญ ญาทอ งถ่ิน - ปฏบิ ัติจรงิ ดานการตลาด 4. การฝกปฏิบัติจริง ติจริง เรียนรจู ากประสบการณ หลงเรยี นรูสัมพันธแ ละเชื่อมโยง ตแิ ละสิ่งแวดลอมไปสกู ระบวนการ าท่ถี กู ตอ ง

การเพาะเห็ดฟาง / 19 ใบความรูที่ 1 ชองทางและการตัดสนิ ใจเลอื กประกอบอาชีพ การตัดสินใจเลือกอาชีพเพื่อจะไปศึกษาเพ่ิมเติม หรือเพ่ือหางานทําน้ัน เปนเรื่องสําคัญ ตอชีวิตคนเรามาก การเลือกอาชีพควรพิจารณาใหรอบคอบทั้งตัวเองและทั้งงานอาชีพวาเหมาะสม กันเพียงใด ถาตัดสินใจเลือกอาชีพอยางรีบรอนไมรอบคอบ อาจตองทํางานท่ีไมตรงกับอุปนิสัย ซ่ึงเปนผลใหทํางานนั้นไดไมดีเทาที่ควร ไมมีความเจริญกาวหนา กอใหเกิดความเบ่ือหนายตอการ ทํางานนั้นๆ เปนเหตุใหอยากเปล่ียนงาน และอาจเปนผูวางงานในท่ีสุด ซึ่งจะเปนผลเสียหาย ตอตนเองตอ สงั คมและเศรษฐกิจของประเทศชาตอิ ยา งมาก ทานจะทราบไดอยางไรวา ตัวทานเองเหมาะสมกับงานอาชีพประเภทไหน ในเมื่ออาชีพ ตางๆ ในประเทศไทยน้ัน มีมากกวาสองพันอาชีพ เพื่อชวยใหทานไดทราบแนวทางในการพิจารณา เลือกอาชพี อยางถกู ตองเหมาะสมกบั ตัวทานเอง ขอใหทา นอา นเอกสารนี้อยางละเอียดถ่ีถวน และใช ดุลยพินิจพิจารณาขอเท็จจริงตางๆ โดยรอบคอบ อยาลืมวา อนาคตของทานขึ้นอยูกับการตัดสินใจ เลือกอาชีพอยางถกู ตอง จะทราบไดอ ยา งไรวา อาชีพไหนเหมาะสมกับทาน? การตัดสินใจเลือกประกอบอาชีพใดก็ตามยอมมีความสําคัญตอมนุษยเปนอันมาก บุคคลท่ีเลือกประกอบอาชีพไดเหมาะสมกับตนเอง ยอมกอใหเกิดความเพลิดเพลิน และความสุข ในการทํางานและยังมีโอกาสที่จะประสบความสําเร็จในการประกอบอาชีพมาก ในทางตรงกันขาม ถาบุคคลตัดสินใจเลือกประกอบอาชีพท่ีไมเหมาะสมกับตนเองแลว ก็จะเกิดความเบื่อหนายในการ ทํางานและเนื่องจากคนเราตองใชเวลาในการประกอบอาชีพ ภายหลังจากจบการศึกษาเปนเวลาถึง หน่ึงในสามของชีวิต หรือประมาณ 100,000 ช่ัวโมง การท่ีจะตองอดทนตอกิจกรรมท่ีนาเบ่ือหนาย เปน ระยะเวลาอันแสนนานเชนนี้ จึงทําใหชีวิตของตนไมมีความสุข การประกอบอาชีพท่ีไมเหมาะสม หรือไมสอดคลองกับบุคลิกภาพ ความสนใจและความถนัด นอกจากจะมีโอกาสประสบความสําเร็จ ในการประกอบอาชพี นอ ยแลว ยังเปน การทรมานชีวิตอยางหนง่ึ ดวย

การเพาะเหด็ ฟาง / 20 การเลือกอาชีพท่ีไมเหมาะสมกับบุคลิก ลักษณะอุปนิสัย ความรู ความสามารถ ความ สนใจ และความถนัดในงานอาชีพของตนเองและความตองการของตลาดแรงงาน อาจกอใหเกิดผล เสียหายหลายประการ เชน เรียนไมสําเร็จตองเปลี่ยนวิชาใหม ทําใหเสียเวลาและทุนทรัพยไปโดย เปลา ประโยชน หางานทํายาก หางานทําไมไ ด หรอื ไมอยากทํางานอาชพี ตามที่ไดรับการศึกษาอบรม มา ทํางานไมก าวหนา เนื่องจากการทํางานอาชีพจะตองทําดวยใจรัก ตั้งใจและมีความรับผิดชอบใน หนาท่ีหากไดงานทําท่ีไมเหมาะสมกับบุคลิกลักษณะอุปนิสัย ความสามารถ ความถนัด หรือความ สนใจแลว โอกาสทีร่ กั งาน ตั้งใจทํางาน หรอื รบั ผดิ ชอบในหนาท่ีการงานกจ็ ะมีนอ ย มีแตค วามเบอื่ งาน ไมอยากทํางานหรือทําไปอยางแกนๆ โอกาสกาวหนาจึงมีนอย เปลี่ยนบอย เม่ือเกิดความเบื่องาน ไมอยากทํางานก็จําเปนตองหางานใหมที่นาสนใจและถูกใจกวา จึงตองเปลี่ยนงานบอยไปเรื่อยๆ จนกวาจะถูกใจ ผลเสียท่ีเกิดขึ้นทั้งหมดนี้ กอใหเกิดการสูญเปลาท้ังเวลาความเจริญกาวหนาของ บุคคล เศรษฐกิจของครอบครัว และของประเทศชาติเปนสวนรวมอีกดวย การเลือกประกอบอาชีพ เปนกระบวนการที่สลับซับซอน ซึ่งบุคคลที่จะตัดสินใจเลือกอาชีพ จะตองรูจักตัวเองในดานความ สนใจ ความสามารถและความถนัดเปนอยา งดี ซึง่ เปน การยากสําหรบั ปุถชุ นท่ัวไป นอกจากจะตอง รจู ักตวั เองแลว ผูเลือกอาชพี จะตอ งรจู กั โลกของงานคือ รูจักอาชีพโดยละเอียดหลายอาชีพจึงมีความ จาํ เปน ตอ งจัดบรกิ ารแนะแนวอาชีพ เพ่ือชว ยเหลือบุคคลใหส ามารถเลอื กอาชีพท่ีเหมาะสมกับตนเอง เพ่ือใหประสบความสําเร็จในการประกอบอาชีพสามารถทําประโยชนใหแกตนเองและสังคม คนเรามีความถนัด ความสามารถและความสนใจในงาน อาชีพแตกตางกัน ดังน้ัน ทานตองรูจัก ตัวเอง และรูจักงานอาชีพตางๆ อยางกวางขวาง รวมทั้งรูจักพิจารณาดูวา มีงานอะไรบางท่ีทานชอบ และสนใจมากทส่ี ดุ และงานน้ันๆ เหมาะสมกับอุปนสิ ยั และบคุ ลกิ ลกั ษณะของทานหรอื ไม กอ นตัดสินใจเลอื กอาชีพ มี 2 ประการทที่ านตอ งพิจารณา คือ ประการที่ 1 ผูที่จะตัดสินใจเลือกอาชีพควรรูจักตัวเองใหดีเสียกอน โดยเฉพาะในดาน อุปนิสัย ความรู ความถนัด ความสามารถ ความสนใจ บุคลิกลักษณะ สุขภาพ นิสัย ทัศนคติท่ี เกี่ยวกบั อาชพี นน้ั ๆ และฐานะทางเศรษฐกจิ ของครอบครวั ประการท่ี 2 ควรมีความรูความเขาใจเกี่ยวกับอาชีพตางๆ ลักษณะของงานอาชีพ สถานทีท่ ่จี ะศึกษาเพื่อประกอบอาชีพนั้นๆ คาจาง สวัสดิการ ความกาวหนาและความม่ันคงของงาน ตลอดจนความตอ งการของตลาดแรงงาน การเลอื กอาชพี และการศึกษา ใหเ หมาะสมกบั ตัวเอง การเลือกอาชีพและสาขาวิชาที่จะศึกษา ใหเหมาะสมกับตัวเอง โดยเนนเรื่องของ บุคลิกภาพ บุคคลแตละบุคลิกภาพท่ีแตกตางกัน แตละคนจะมีลักษณะที่ชี้เฉพาะตนไมวาจะเปน

การเพาะเห็ดฟาง / 21 รูปราง หนาตา ผิวพรรณ หรือนิสัยใจคอ มีนักวิชาการบางทานไดใหความหมายของคําวา \"บุคลิกภาพ\" คือ ลักษณะสวนรวมของบุคคล ซ่ึงประกอบดวยสิ่งท่ีปรากฏทางรางกาย นิสัยใจคอ ความรูสึกนึกคิด และพฤติกรรมรวมของบุคคลน้ัน ซึ่งไดรวมอยูดวยกันอยางผสมกลมกลืนในตัว บุคคลนั้น รวมถึงสิ่งที่เขาชอบและไมชอบ สิ่งที่เขาสนใจและไมสนใจ เปาหมายตางๆ ในชีวิตของเขา สงิ่ จูงใจตางๆ ของเขา ความสามารถดานตา งๆ ของเขา ลักษณะบุคลิกภาพเฉพาะของแตละคนนั้น หากบุคคลรูจักและเขาใจบุคลิกภาพของ ตนเอง จนสามารถมองตนไดตามสภาพความเปนจริง ยอมชวยใหบุคคลตัดสินใจเลือกแนวทางชีวิต การศึกษาและอาชีพไดอยางสอดคลอ งกับตัวเองมากท่สี ุด บคุ ลกิ ภาพมอี ทิ ธิพลตอการเลอื กอาชพี เพราะบุคลิกภาพมีอิทธิพลตอการเลือกอาชีพ โดยบุคคลจะเลือกอาชีพท่ีเหมาะสมกับ บุคลิกภาพของตน บุคลิกภาพเฉพาะอยางจะมีความสัมพันธกับอาชีพเฉพาะอยาง ทฤษฎีการเลือก อาชพี ของจอหนแอล ฮอล แลนด มแี นวคิดพื้นฐาน 4 ประการ ประการท่ี 1 อาชีพเปนเครื่องแสดงออกทางบุคลิกภาพบุคคลจะเลือกอาชีพใด ยอม แสดงวา บุคลิกภาพของเขาจะปรากฎออกมาในทิศทางเดยี วกัน ประการท่ี 2 บุคลิกภาพของเขาแตละบุคคลมีความสัมพันธกับชนิดของส่ิงแวดลอมใน การทํางานของบุคคลน้ัน ดังนั้น บุคคลจึงมีแนวโนมจะหันเขาหางาน หรืออาชีพท่ีสอดคลองกับ บุคลิกภาพของเขา ประการท่ี 3 บุคคลจะคนหาสิ่งแวดลอมที่เอ้ืออํานวยใหเขาไดฝกทักษะ และใช ความสามารถของเขา ทัง้ ยงั เปดโอกาสใหเขาไดแ สดงเจตคติ คา นิยม และบทบาทของเขา ประการที่ 4 บุคลิกภาพและสิ่งแวดลอมจะเปนตัวกําหนดพฤติกรรมของแตละบุคคล ดังน้ัน เม่ือสามารถทราบบุคลิกภาพและสิ่งแวดลอมของบุคคลแลว ก็จะทําใหทราบผลท่ีจะติดตาม มา ของบุคคลน้ันดวย เชน การเลือกอาชีพ ความสําเร็จในอาชีพ ตลอดจนทั้งพฤติกรรมตางๆ ท้ัง การศกึ ษาอาชพี และสังคมดวย

การเพาะเหด็ ฟาง / 22 ใบงานท่ี 1 ชองทางและการตัดสนิ ใจเลอื กประกอบอาชีพ อธบิ ายและใหความหมายของคําตอ ไปน้ี 1. ใหอ ธิบายชอ งทางการตัดสนิ ใจในการประกอบอาชพี เพาะเห็ดฟาง ........................................................................................................................................... ........................................................................................................................................... ........................................................................................................................................... ........................................................................................................................................... ........................................................................................................................................... ........................................................................................................................................... ........................................................................................................................................... 2. การวิเคราะหค วามเปน ไปไดจากการประกอบอาชีพ ควรใชข อมลู ใดบา งมาประกอบการ พิจารณา ........................................................................................................................................... ........................................................................................................................................... ........................................................................................................................................... ........................................................................................................................................... ........................................................................................................................................... ........................................................................................................................................... ........................................................................................................................................... 3. อาชีพใดบางทท่ี านคิดวา เหมาะสมกบั ทา นเพราะอะไรจงอธบิ าย ........................................................................................................................................... ........................................................................................................................................... ........................................................................................................................................... ........................................................................................................................................... ........................................................................................................................................... ...........................................................................................................................................

การเพาะเห็ดฟาง / 23 ใบความรทู ี่ 2 การเพาะเห็ดฟางในโรงเรือน เห็ดฟางเปนพืชท่ีปลูกหรือเพาะใหเก็บเก่ียวไดโดยใชระยะเวลาสั้น คือใชเวลาในการ เพาะประมาณ 15-20 วัน ก็สามารถเก็บดอกเห็ดไปจําหนายได ดอกเห็ดฟางจําหนายไดราคาดี ตลาดมีความตองการมาก ทั้งในตลาดในประเทศและตางประเทศ อาชีพการเพาะเห็ดฟางเปน อาชีพทที่ ํารายไดใ หแกป ระเทศชาตแิ ละเกษตรกรมากอยา งหนึ่ง เห็ดฟางเปนพืชอาหารชนิดหนึ่งท่ีชาวไทยนิยมรับประทานกันมากและท่ัวไปเปนพืชที่มี รสชาติดแี ลวยงั มีคณุ คาทางอาหารสงู สามารนาํ มาปรุงเปนอาหารไดหลายชนิดและมคี ณุ สมบตั ทิ าง ยารักษาโรคบางอยางได ผทู ่รี ับประทานเหด็ ฟางเปนประจํา จะทาํ ใหกรดไขมนั ในเสน เลือดไมสูงหรอื ต่ําเกินไป คุณคาทางอาหารของเห็ดฟาง เห็ดจะมีเกลือแรโปรตีนสูงเมื่อเทียบกับผักชนิดตางๆ โดยแบง เปน การวิเคราะหเหด็ ฟางสดและเห็ดฟางแหง ดงั น้ี คณุ คาทางอาหารท่ีวเิ คราะหไดใ นเหด็ ฟางสด ความชืน้ 88.9% โปรตีน 3.4% ไขมัน 1.8% คารโ บไฮเดรต 3.8% กาก 1.4% พลงั งาน 44 แคลอร่ี แคลเซี่ยม 8 มลิ ลิกรมั เหลก็ 1.10 มิลลกิ รัม วิตามินบี 1 0.16 มิลลกิ รมั วิตามินบี 2 0.25 มลิ ลิกรมั วติ ามนิ ซี 2.00 มิลลกิ รัม ไนอาซีน 13.7 มิลลกิ รมั

การเพาะเหด็ ฟาง / 24 คุณคาทางอาหารที่วิเคราะหไ ดในเหด็ ฟางแหง โปรตีน 49.04% ไขมัน 20.60% คารโ บไฮเดรต 17.03% เถา 13.30% พลงั งาน 4,170 แคลอร่ี แคลเซียม 2.35 % ของเถา เหล็ก 0.99 % ของเถา ฟอสฟอรสั 30.14 % ของเถา แมกนเี ซียม 0.92 % ของเถา โปแตสเซยี ม 24.76 % ของเถา อลมู ิเนียม 4.47 % ของเถา ซลิ กิ อน 15.23 % ของเถา โซเดยี ม 15.37 % ของเถา กํามะถัน 1.42 % ของเถา หมายเหตุ ทีม่ า : หนงั สอื การเพาะเหด็ ฟาง อาจารยบุญสง วงศเกรยี งไกร ชมรมนักเพาะเหด็ แหงประเทศไทย คนหารายละเอียดเพม่ิ เติมไดที่ http://www.doae.go.th2plant/ann/tbkh3.htm แหลงที่เพาะเหด็ ฟางโรงเรือนทส่ี าํ คญั ไดแ ก 1. จังหวัดนครนายก 2. จงั หวัดสระบรุ ี 3. จังหวัดพระนครศรีอยุธยา 4. กรุงเทพมหานคร 5. จังหวัดปทุมธานี 6. จังหวัดสุพรรณบุรี การตลาดเหด็ ฟาง เห็ดฟางเปนเห็ดที่มีการผลิตมากท่ีสุดและเพาะไดท่ัวไปทุกฤดู โดยเฉพาะรอบๆ เมืองใหญท่ีมีการทํานาปลูกขาวและมีฟางเหลือมาก แหลงเพาะเห็ดฟางท่ีใหญท่ีสุดในปจจุบันคือ

การเพาะเหด็ ฟาง / 25 เขตติดตอระหวางอําเภอหนองแค อําเภอวิหารแดง จังหวัดสระบุรี อําเภอภาชี จังหวัด พระนครศรีอยุธยา อําเภอบานนา จังหวัดนครนายก ส่ิงสําคัญประการหนึ่งสําหรับผูเพาะเห็ดฟาง คือตองมตี ลาดรองรับท่ีแนนอนและการขายสวนใหญจะทําผาพอคาคนกลาง ชวงที่ผลผลิตเห็ดออก สูตลาดมากท่ีสดุ คือ เดอื นเมษายน-พฤษภาคม และชว งทมี่ ีผลผลิตนอยคือ ชวงปลายเดือนธันวาคม ถึงตน เดอื นมีนาคม ซ่ึงชวงน้ีราคาเหด็ ทกุ ชนดิ จะสูงข้นึ ผลผลติ เห็ดฟางทั้งหมดจะถกู สงเขามาจากบริเวณรอบๆ ชานเมือง โดยเกษตรกรจะเก็บ เห็ดต้ังแตเที่ยงคืนหรืออยางชาตีสี่ สงเห็ดใหขาประจําที่ไปรับหรือพอคาทองถ่ินราคากิโลกรัมละ 30-35 บาท พอคาคนกลางจะสงเห็ดตอไปยังตลาดเกาเยาวราชและปากคลองตลาด ราคาขาย ปลีกถึงลูกคาท่ีมาจายตลาดประมาณกิโลกรัมละ 50-6 บาท สวนมากจะขายเปนขีดๆ ละ 5-6 บาท ตลาดจะใหร าคาเหด็ ฟางสงู เมือ่ ดอกตมู ดอกบานราคาจะลดลงเหลอื เพยี งครึง่ หน่ึงหรือตํ่ากวา สวน โรงงานอุตสาหกรรมเห็ดฟางกระปองจะรับซื้อเห็ดฟางสดในราคากิโลกรัมละ 15-20 บาท เพื่อบรรจุ กระปองและคดั เอาเฉพาะดอกลักษณะดเี ทา น้ัน ผลติ ภัณฑจ ากเหด็ ฟางท่ีนิยมทาํ กนั มี 3 รูปแบบ 1. จําหนายเปนเห็ดสด เห็ดฟางสดเปนท่ีนิยมกันมากภายในประเทศ แตมักจะ ประสบปญหาดานการขนสงท่ีตองรักษาใหเห็ดยังสดอยูเม่ือนําออกมาจําหนายและปญหาดอกเห็ด ในระยะท่ีอาการรอนอบอาว ทําใหราคาจําหนายที่ไดรับลดลง การเก็บเห็ดเพื่อจําหนายสดนี้ เกษตรกรจะตองเก็บเหด็ ในตอนกลางคนื หรือเชามดื และสง มาทนั ตลาดเมอื งตอนเชา ใหทันจําหนาย สว นพอ คาเหด็ สดนยิ มรักษาไวในหองเยน็ อุณหภมู ิ 10-15 องศาเซลเซียส ซึ่งสามารถทําใหเห็ดชะงัก การเจริญเติบโตไดภายใน 6-8 ชั่วโมง หรือวิธีงายๆ คือ การใสภาชนะปากกวาง เชน ถาดบรรจุ ไมใ หแนนเกินไป สําหรับการจําหนายเห็ดสดในตลาดตางประเทศนั้น ลักษณะการสงออกบรรจุใน ถาดโฟมหุมดวยพลาสติกสงทางเคร่ืองบิน เม่ือถึงประเทศปลายทางก็พรอมจะนําเขาจําหนายตาม ซุปเปอรมาเก็ตไดทันที ปจจุบันตลาดสําคัญของเห็ดสดหรือเห็ดแชเย็นคือ สหรัฐอเมริกาและ ซาอุดิอาระเบีย ซึ่งมีมูลคาการสงออกไปยังท้ังสองประเทศนี้คิดเปนรอยละ 72.5 ของมูลคาการ สงออกทั้งหมด ประเทศที่แนวโนมนําเขาเพิ่มข้ึนคือ ลิเบีย สําหรับประเทศที่มีศักยภาพพอที่จะ ขยายสงออกก็คือ ฮองกง ญี่ปุน ออสเตรเลียและสิงคโปร ซึ่งประเทศเหลานี้เคยนําเขาเห็ดสด แชเย็นจากประเทศไทย แตเปนการนําเขาที่ไมสมํ่าเสมอคาดหมายวา ถาประเทศไทยสามารถ ปรับปรุงใหปริมาณผลผลิตในประเทศท่ีสม่ําเสมอและคุณภาพอยูในระดับมาตรฐานแลวโอกาสใน การขยายตลาดยังมมี ากมายพอสมควร

การเพาะเห็ดฟาง / 26 2. จําหนายเปนเห็ดแหง เห็ดฟางแหงเปนผลิตผลจากการแปรรูปเห็ดสดโดยอบ ในตูอบหรือตากแดด ตลาดเห็ดฟางแหงในประเทศไมแพรหลายนักเพราะเห็ดสดมีใหซื้อไดทุกวัน อยูแลว แตสําหรับตลาดตางประเทศใหความสนใจเห็ดฟางแหงมากเพราะเห็ดฟางแหงมีกลิ่นดีกวา นอกจากนี้เมื่อนําเห็ดฟางแหงไปปรุงอาหารแลวจะมีความหนืดและกรอบคลายเห็ดโคน เห็ดฟางที่ นํามาทําแหงควรเปนอกที่เพ่ิงบานใหมๆ จะทําใหสีและรสชาติดีกวาดอกตูมหรือดอกแกจนครีบใต ดอกเปล่ยี นเปนสนี ํา้ ตาลแลว โดยปกตเิ หด็ สด 10-13 กิโลกรัม เพื่อทําใหแหงจะไดเห็ด 1 กิโลกรัม ในโรงงานอุตสาหกรรมนิยมนําเห็ดสดไปอบอุณหภูมิประมาณ 40-50 องศาเซลเซียส จนกระท่ัง ดอกเหด็ แหงสนทิ ดี ทาํ ใหด อกเหด็ เบาและกรอบเวลาในการอบแหงประมาณ 18-24 ชั่วโมง ขอ ดแี ละขอเสียของการเพาะเหด็ ฟางในโรงเรือน จากการที่เพาะเห็ดฟางไดพัฒนารูปแบบและวิธีการเปนการเพาะเห็ดฟางในโรงเรือน ดวยวิธีการ อบไอนํ้าฆาเชื้อ ใหความช้ืนและปรับปรุงอุณหภูมิในโรงเรือนใหเหมาะสมกับการ เจรญิ เตบิ โตของดอกเห็ดน้ี กม็ ขี อดีอยหู ลายประการดว ยดงั เชน 1. มีการดําเนินงานท่ีสะดวก รวดเร็วใชพ้ืนท่ีนอยกวาการเพาะเห็ดฟางแบบอ่ืนๆ แตส ามารถผลิตเหด็ ฟางไดใ นปริมาณตามทเี่ ราตอ งการ 2. สามารถผลิตเห็ดฟางออกจําหนายสูทองตลาดไดอยางสม่ําเสมอทุกฤดูกาล โดยเฉพาะอยางย่ิงในชวงฤดูฝนและฤดูหนาว ซึ่งเปนชวงที่เห็ดฟางเริ่มขาดแคลนจะมีราคาซ้ือขาย ถึงกิโลกรัมละ 50-60 บาท 3. เปนการขจัดปญหาเร่ืองการเพาะเห็ดฟางดวยวิธีกองในบริเวณบานหรือทองนา ซึ่งมักประสบปญหาเกี่ยวกับฝนตก นํ้าทวมขังแฉและสภาพอากาศหนาวเย็น ทําใหการเพาะ เห็ดฟางไดผ ลผลิตไมเ ตม็ เม็ดเต็มหนวยคือ จะเพาะไดผลดีเฉพาะในฤดูแลง เทา นนั้ อยา งไรกต็ าม การเพาะเห็ดฟางในโรงเรือนน้ีกย็ งั มขี อ เสียที่จาํ เปน ตอ งไดรับการปรับปรุง แกไขดังตอไปนี้ 1. มกี ารลงทุนในขน้ั แรกทค่ี อนขางจะสูงไปบางสกั นิดสาํ หรับเกษตรกรรายยอ ยทั่วๆ ไป คือ - ตองลงทนุ จัดสรา งโรงเรอื นสาํ หรบั เพาะ - ตอ งจดั ซ้อื หมอตมไอน้าํ - ตองจดั ซือ้ เครอ่ื งตีปนไฟฟา - จัดซ้ืออปุ กรณอ่ืนๆ ทจ่ี าํ เปน มาใช

การเพาะเหด็ ฟาง / 27 2. มีหลักวิธีการปฏิบัติและข้ันตอนการเพาะมากพอสมควร ดังน้ันผูท่ีจะทําการเพาะ เห็ดฟางในเรือนจําเปนตองศึกษาใหทราบและเขาใจเปนอยางดีเสียกอนเพราะหากกระทําไมถูกวิธี แลว จะทาํ ใหเกิดความเสยี หายขน้ึ ได 3. อาจมีปญหาเร่ืองตัวไร ศัตรูเห็ดเกิดขึ้นภายในโรงเรือนไดเพราะการหมักหมมของ ฟางและขี้ฝาย ไสนุน ซึ่งเกษตรกรจะตองหม่ันคอยดูแลรักษาความสะอาด อบไอนํ้าฆาเชื่อและ แกไขกนั ตอไป

การเพาะเห็ดฟาง / 28 ใบงานที่ 2 การเพาะเหด็ ฟางในโรงเรือน 1. ใหอธิบายประโยชนและความสําคัญของการเพาะเห็ดฟางในโรงเรือน ........................................................................................................................................... ........................................................................................................................................... ........................................................................................................................................... ........................................................................................................................................... ........................................................................................................................................... ........................................................................................................................................... ........................................................................................................................................... ........................................................................................................................................... ........................................................................................................................................... 2. ใหอธิบายประโยชนคณุ คาทางอาหารของเหด็ ฟาง ........................................................................................................................................... ........................................................................................................................................... ........................................................................................................................................... ........................................................................................................................................... ........................................................................................................................................... ........................................................................................................................................... ........................................................................................................................................... 3. ใหอ ธบิ ายหลกั และวธิ ใี นการเพาะเหด็ ฟางในโรงเรอื น ........................................................................................................................................... ........................................................................................................................................... ........................................................................................................................................... ........................................................................................................................................... ........................................................................................................................................... ...........................................................................................................................................

การเพาะเห็ดฟาง / 29 ใบความรทู ่ี 3 วสั ดุ อุปกรณแ ละการสรางโรงเรอื นเพาะเห็ดฟาง โรงเรือนและอุปกรณเพาะเหด็ ฟาง 1. การเลอื กพ้นื ทต่ี ั้งโรงเรอื น ควรอยใู กลแ หลง วตั ถดุ บิ ท่ีใชเ พาะ เชน โรงงานแปง มัน สําปะหลงั แหลง เปลอื กมนั หรืออยูใกลแหลงท่มี ฟี างเพอ่ื ใชเปนวัสดรุ องพนื้ เปน พืน้ ทนี่ ํา้ ทว มไมถ ึง ดนิ และนาํ้ ไมเคม็ 2. รูปแบบและขนาดโรงเรือน ควรมลี ักษณะดังน้ี 2.1 ขนาดกวาง 4 เมตร ยาว 6 เมตร สงู 2.5 เมตร 2.2 มปี ระตเู ขา ออกอยา งนอ ย 1 บาน มีชอ งระบายอากาศอยา งนอ ย 10 ชอ ง 2.3 หลงั คามุงแฝก, สังกะสี หรอื มุงกระเบอ้ื งกไ็ ด 2.4 พ้ืนคอนกรีต สว นผนังจะเปน อฐิ บลอ คหรอื ตาขา ยพรางแสงพลาสติก และ พลาสติกเคลอื บก็ได 2.5 ควรสรา งในแนวเหนอื -ใต เพราะแสงแดดตอนกลางวนั มี อทิ ธพิ ลตอการเกิด ดอกเหด็ 3. ลานหมกั ควรเปนพนื้ คอนกรตี ขนาดประมาณ 3X3 เมตรสําหรบั หมักวสั ดุเพาะ 4. ชั้นเพาะ ควรเปนชั้นขนาดกวาง 80-100 ซม. ยาวตามขนาดของโรงเรือน สูง 1.65- 1.8 เมตร ประกอบดวย 4 ชั้นยอยหางกันชั้นละ 40-50 ซม. ยกเวนช้ันลางสุดหางจากพื้น 30 ซม. พ้ืนแตละชั้นทําดวยไมระแนงเวนชองหางกัน 2-3 ซม. ลักษณะของโรงเรือนเพาะเห็ดฟาง และ ชนั้ เพาะ พรอมเคร่อื งกาํ เนิดไอน้าํ หมายเหตุ : การทําโรงเรอื นใหญก วาคาํ แนะนาํ จะมีปญ หาเร่อื งอบไอน้าํ ทําใหอุณหภูมิไมไดตามท่กี ําหนด 5. ถังกําเนิดไอน้ํา เกษตรกรตองอบไอน้ําเพื่อฆาเช้ือโรคภายในโรงเรือนโดยถังกําเนิด ไอนํ้า โดยตองใหอุณหภูมิสูงอยางนอย 60 องศาเซลเซียส หากตองการประหยัดก็อาจใชถัง ขนาด 200 ลิตร วางเรียงกัน 2 ใบ บนเตาท่ีกอดวยอิฐทนไฟแบบงายๆ มีทอไอน้ําออก 2 ทอตอ เขาดา นลางของโรงเรอื น

การเพาะเหด็ ฟาง / 30 6. เช้ือเห็ดฟางทีด่ ี ควรมีหลกั การเลอื กดังน้ี 6.1 เสนใยสขี าว เดนิ เรียบเตม็ ถงุ ไมฟู 6.2 มีกล่ินหอมของเหด็ ฟาง 6.3 ไมม จี ุลินทรยี อ ื่นๆ ปน 6.4 มีความชื้นพอเหมาะไมแ หง หรอื เปยกแฉะเกนิ ไป 6.5 ผลติ จากแหลง ทเี่ ช่อื ถอื ได ปจจยั ทีม่ ผี ลตอ การเจรญิ เติบโตของเหด็ ฟาง ลกั ษณะทางพฤกษศาสตร เห็ดเปนพืชจําพวกรา ซึ่งสวนมากจัดอยูในชั้น Basidiomycetes การเจริญเติบโตเร่ิมมา จากเสนใยของเห็ดราที่รวมตัวกันเปนกลุมกอนภายในเวลาไมกี่ช่ัวโมงในสภาพแวดลอมที่เหมาะสม คอื ในที่มอี าหาร ความชน้ื และอณุ หภมู ิทีพ่ อเหมาะ กอนเหด็ ออนจะเจริญเติบโตมีขนาดใหญขึ้นแลว ปริแตกและยืดยาวออกไปในอากาศ เผยใหเห็นสวนตาง ๆ ของดอกเห็ด เมื่อมีขนาดโตเต็มที่ ประกอบดว ยสว นตา ง ๆ ตอไปนี้ สวนประกอบตา ง ๆ ของเหด็ 1. หมวดเห็ดเปนสวนปลายสุดของดอกท่ีเจริญเติบโตขึ้นไปในอากาศ เมื่อดอกบาน เต็มท่ีจะกางออก มีลักษณะรูปทรงเหมือนรมกาง ขอบคุมลงหรือแบนราบ หรือกลางหมวกเวาเปน แองมีรปู เหมอื นกรวยปากกวา ง ผวิ หมวกเหด็ ดา นบนอาจจะเรยี บ ขรขุ ระ มเี กล็ดหรือมีขนแตกตางกัน แลวแตชนิดของเห็ด เนื้อหมวกเห็ดหนาบางตางกัน อาจจะเหนียวหรือฉีกขาดไดงาย เน้ือเย่ือของ หมวกเห็ดบางชนดิ อาจเปลีย่ นสีไดเม่อื ถกู อากาศ 2. ครีบหรือซ่ีหมวดเห็ด เรียงเปนรัศมีรอบกานดอก ดานลางของหมวกเห็ด เห็ดแตละ ชนิดมีจํานวนครีบหมวกแตกตางกันและความหนาบางไมเทากัน จํานวนของครีบหมวกจึงใชเปน ลักษณะประกอบการจําแนกเห็ดดวย สีของครีบหมวกสวนมากจะเปนสีเดียวกับสปอรของเห็ด ซึง่ จัดเปนลกั ษณะแตกตางของเห็ดแตละชนิดดว ย 3. กานดอก มีขนาดใหญแ ละยาวแตกตางกัน สว นมากเปน รูปทรงกระบอก ตอนบนยดึ ติดกบั หมวกเหด็ หรือครบี หมวกดานใน กา นดอกเหด็ มผี วิ เรยี บขรุขระหรือมีขน หรือมีเกลด็ 4. วงแหวนเปนเนื้อเย่ือบาง ๆ ยึดกานดอกและขอบหมวกของเห็ดใหติดกัน เมื่อหมวด เห็ดกางออกเย่ือจึงจะขาดจากขอบหมวก แตยังมีเศษสวนยึดติดกับกานดอกใหเห็นรอบกานดอก เหมอื นมวี งแหวนหรือแผนเหย่อื บางสวมอยู

การเพาะเหด็ ฟาง / 31 5. เปลือกหุม เปนเน้ือเยื่อหนาหรือบางชั้นนอกสุดท่ีหุมดอกเห็ดท้ังดอกไว ในระยะที่ เปน ดอกตูมเปลอื กหมุ จะมีเน้อื เย่ือและสีคลายคลึงกบั หมวกเห็ด แตส วนมากจะมีสขี าว 6. กลุมเสนใย บริเวณท่ีดอกเห็ดจะข้ึนปรากฏเสนใยราสีขาวข้ึนอยูกอน เสนใยน้ีจะกอ ตัวหรือรวมตัวกันเปนกอนใหญ เห็ดบางชนิดจะมีเสนใยรวมตัวกันเปนกอนแข็งอยูท่ีโคนกานดอก หรือเปนเสนหยาบมองเห็นดวยตาเปลา แตเห็ดบางชนิดมีเสนใยละเอียดเล็กมาก มองไมเห็น ลักษณะดงั กลาว โดยปกติเสนใยของเหด็ จะเปน สขี าวนวลแทรกซมึ อยูตามทบี่ รเิ วณทจี่ ะเกิดดอกเห็ด สภาพแวดลอมท่ีเหมาะสมตอการเพาะเห็ดฟาง อณุ หภมู ิ อุณหภมู มิ ีสวนสาํ คัญตอ การเจรญิ เติบโตของเห็ดฟางเปน อยางมาก ทีอ่ ุณหภูมิ 38-40 องศาเซลเซียส เปนชวงที่เหมาะสมที่สุดสําหรับการงอกของสปอรเห็ด เสนใยเจริญดีท่ี อุณหภมู ิ 35-38 องศาเซลเซยี ส และเกิดดอกไดดที ีอ่ ณุ หภูมิ 30 องศาเซลเซยี ส ถา รอนเกนิ ไปดอกเหด็ จะเล็กและบานเร็วกวาธรรมดา ถาเย็นเกินไปเสนใยจะเจริญชาลงจนหยุดเจริญก็มี ขอสังเกตคือ หนารอ นเพาะเห็ดฟางราวๆ 7 วนั กเ็ ปน ดอก หนา ฝนกินเวลา 8-12 วนั สว นหนาหนาว 15-18 วัน หรือ กวานน้ั หรือไมอ อกดอกเหด็ เลย ความช้ืน ความช้ืนจําเปนตอการเจริญเติบโตของเสนใย การเกิดดอกและการเจริญ เติบโตของดอกเห็ด แตภายในดอกเห็ดถาความช้ืนมากเกินไป เสนใยจะชุมนํ้ามากและตายได ดอกเห็ดเลก็ ๆ ทถ่ี ูกรดนํา้ จะไปชุมอยูบริเวณรอยตอของเสนใยกับดอกเห็ด ทําใหสงอาหารไปยังดอก เห็ดไมไดจึงฝอและตายลงได แตถาแหงไปดอกเห็ดจะกระดางหรือมีรอยแตก และดอกเห็ด ไมเจรญิ เตบิ โต แสง แมวาแสงจะมีความจําเปนตอการเจริญเติบโตและการรวมตัวของเสนใยเห็ด เพ่ือเกิดเปนดอก แตแสงก็ไมมีความจําเปนตอการเจริญเติบโตของดอกเห็ด และในทางตรงกันขาม แสงจะเปนตัวทําใหดอกเห็ดมีสคี ลา้ํ ข้ึน ตา งกับเหด็ ท่ขี ึ้นในทม่ี ดื จะมสี ีขาวเปนทน่ี ิยมของผบู ริโภค ความเปนกรดดาง (pH) ผลของกรดดางมีผลท่ีสําคัญตอการผลิตเห็ดเชนกัน เห็ดฟาง ชอบสภาพเปนกลางหรือกรดเล็กนอย ถาเปนกรดมากหรือเปรี้ยวไปจะทําใหบักเตรีในกองฟางไม เจริญ ไมยอมสลายโมเลกุลโตๆ ใหเล็กลงได เสนใยเห็ดฟางก็จะไดรับอาหารนอยกวาที่ควร จะทําให ดอกเหด็ ขึน้ นอยไปดว ย ความเปน กรดเปน ดา งที่เหมาะสมสาํ หรับเห็ดฟางควรอยูใ นระดบั 5-8 อากาศ ทุกระยะของการเจริญเติบโตของเห็ดลวนแตตองการอากาศในการหายใจ ท้ังส้ิน โดยเฉพาะอยางย่ิงในระยะท่ีกําลังจะเกิดดอกและเกิดดอกแลว ถาภายในแปลงเห็ดมีกาซ

การเพาะเหด็ ฟาง / 32 คารบอนไดออกไซดมากเกินไป เสนใยจะเจริญเติบโตชาลงหรือชะงัก ดอกเห็ดจะยืดยาวออกใน ลกั ษณะผดิ ปกติ สวนผวิ ของดอกเห็ดจะหยาบขรุขระ คลา ยหนังคางคก

การเพาะเห็ดฟาง / 33 ใบงานท่ี 3 วสั ดุ อปุ กรณแ ละการสรา งโรงเรือนเพาะเห็ดฟาง 1. ใหอธบิ ายหลกั ในการเลอื กใชวัสดุ อปุ กรณในสรา งโรงเรอื นเพาะเหด็ ฟางไดอ ยางเหมาะสม ........................................................................................................................................... ........................................................................................................................................... ........................................................................................................................................... ........................................................................................................................................... ........................................................................................................................................... ........................................................................................................................................... ........................................................................................................................................... ........................................................................................................................................... ........................................................................................................................................... 2. ใหอธิบาย หลกั ในการเลือกสถานท่ใี นสรา งโรงเรอื นเพาะเหด็ ฟางไดอยางเหมาะสม ........................................................................................................................................... ........................................................................................................................................... ........................................................................................................................................... ........................................................................................................................................... ........................................................................................................................................... ........................................................................................................................................... ........................................................................................................................................... 3. ใหน กั ศกึ ษายกตัวอยา งของการเลือกสถานทีส่ รา งโรงเรือนเพาะเหด็ ฟางท่ีเหมาะสม และไมเ หมาะสม ........................................................................................................................................... ........................................................................................................................................... ........................................................................................................................................... ........................................................................................................................................... ........................................................................................................................................... ...........................................................................................................................................

การเพาะเห็ดฟาง / 34 ใบความรทู ่ี 4 สายพนั ธุเ ห็ดฟาง สายพันธเุ หด็ ฟาง การพัฒนาการเพาะเห็ดฟางเร่ิมจากการเพาะแบบกองสูง มาเปนเพาะแบบกองเตี้ยท่ี ตองใชไมหรือแบบพิมพ จนถึงข้ันเพาะในโรงเรือนอบไอน้ํา พันธุเห็ดที่ใชสวนใหญไดมากจากดอก เห็ดท่ีเกิดข้ึนเองตามธรรมชาติ ตามกองฟางเกา แลวแยกเน้ือเยื่อตอ ๆ กันมา ไมมีการบันทึกหรือ ศึกษาสายพันธุเห็ดฟางเอาไวเลย จนอาจลืมไปวาสายพันธุเห็ดฟางก็มีความสําคัญไมย่ิงหยอนไป กวาวิธีการเพาะ อยางไรก็ตามขณะนี้นักวิชาการจากหนวยงานวิทยาไมโคร กองโรคพืชและ จุลชวี วทิ ยา กรมวชิ าการเกษตรไดทําการคดั เลือกสายพันธุเหด็ ฟางทเ่ี กบ็ รวบรวมไดจากดอกเหด็ ทข่ี น้ึ เองตามธรรมชาติ และสายพันธุเห็ดฟางสปอรเ ดยี วท่ีแยกไดจ ากดอกแมส ายพนั ธตุ า งๆ เชน 1. เห็ดฟางสายพันธุ TBKH 1 เปนพันธุที่เหมาะสมสําหรับเพาะในสภาพแวดลอม เมืองไทยปรบั ตวั เขา กบั สภาพการเพาะแบบพ้นื ดินกลางแจงไดดี และออกดอกเจริญเติบโตไดดีในฤดู ฝน ออกดอกเร็วภายใน 9 วันหลังจากเริ่มเพาะ ดอกมีขนาดปานกลางถึงใหญ หมวกสีเทา รูปรางมี ทั้งรูปไข และยอดแหลม เกิดเดี่ยวหรือเปนกลุม ๆ และ 4-15 ดอก ใหผลผลิตสูงสมํ่าเสมอเฉลี่ย 700 กรัม ตอกองในชวงฝนตกหนัก และ1,100 กรัมตอกองในฝนตกปานกลาง ในขณะท่ีเห็ดฟางท่ัวไปให ผลผลิต 200-300 กรัมตอกองเทานั้น คุณภาพดอกเห็ดที่เก็บไดตรงตามความตองการของตลาดเห็ด สด แตข อ จํากดั ของเหด็ ฟางสายพันธุน ีค้ อื ไมเ หมาะทจี่ ะใชเ พราะในฤดูรอ นเพาะไดผ ลผลิตตาํ่ 2. เห็ดฟางสายพนั ธุ TBKH 2 ลกั ษณะประจาํ พนั ธคุ ือ สามารถเจริญไดดี ใหผลผลิตสูง สม่ําเสมอในสภาพการเพาะและดูแลรักษาที่แตกตางกันในแตละทองท่ี ปรับตัวเขาสภาพแวดลอมที่ แปรปรวนไดดีทําใหสามารถเพาะไดทุกฤดูกาล ไมตองดูแลรักษามากและทนรอนไดดีตลอดทั้งป ใหผลผลิตเฉลย่ี 1 กิโลกรัมตอ กองเตย้ี มาตรฐาน ยกเวน ในฤดูฝนผลผลติ จะลดลงบาง 3. เห็ดฟางสายพันธุ TBKH 3 ในชวงหลังป 2530 ภาคเอกชนมีการไหวตัวเพื่อหาดอก เห็ดมาบรรจุกระปองสงออกขายยังตางประเทศ ซ่ึงเปนผลตอเน่ืองมาจาก ประเทศไตหวันลดการ ผลติ เหด็ ฟางบรรจกุ ระปอ งลง แตต ลาดโลกตอ งการเห็ดฟางบรรจกุ ระปอง ที่มีคุณภาพของดอกเห็ดท่ี แตกตางจากดอกเห็ดสดท่ีตลาดภายในประเทศตองการ กลาวคือ ตลาดโลกตองการดอกเห็ดท่ีมี ขนาดสมํ่าเสมอขนาดปานกลางหรือขนาดเล็กสีดํา ในขณะที่ตลาดสดในประเทศตองการเห็ดดอก ใหญมีสีขาว จึงไดมีการนําเขาสายพันธุเห็ดชนิดน้ีจากประเทศไตหวัน ซึ่งเปนสายพันธุที่เหมาะ

การเพาะเห็ดฟาง / 35 สําหรับปอนโรงงานอุตสาหกรรมอาหารกระปอง เนื่องจากมีคุณภาพของดอกเห็ดตรงตามความ ตองการตลาดโลก อีกท้ังในผลผลิตสูง กรมวิชาการเกษตรไดทําการเก็บรักษาสายพันธุและจําหนาย เผยแพรใหแกผ ผู ลิตเช้ือเหด็ นาํ ไปขยายพันธจุ าํ หนายใหแ กเกษตรกรผูเพาะเห็ดทัว่ ไป

การเพาะเห็ดฟาง / 36 ใบงานท่ี 4 วชิ าการเพาะเห็ดฟาง 1. ใหอ ธบิ ายสายพนั ธเุ หด็ ฟางท่มี อี ยใู นทอ งถนิ่ และทน่ี ยิ มเพาะเพ่อื ขายในทองตลาด ........................................................................................................................................... ........................................................................................................................................... ........................................................................................................................................... ........................................................................................................................................... ........................................................................................................................................... ........................................................................................................................................... ........................................................................................................................................... 2. อธิบายหลกั การเลือก เหด็ ฟางทจ่ี ะนํามาใชใ นการเพาะเลย้ี งเชอื้ เห็ดฟาง ........................................................................................................................................... ........................................................................................................................................... ........................................................................................................................................... ........................................................................................................................................... ........................................................................................................................................... ........................................................................................................................................... ........................................................................................................................................... ........................................................................................................................................... 3. อธบิ ายขนั้ ตอนและวิธกี ารเพาะเลี้ยงเช้อื เห็ดฟาง ........................................................................................................................................... ........................................................................................................................................... ........................................................................................................................................... ........................................................................................................................................... ........................................................................................................................................... ........................................................................................................................................... ...........................................................................................................................................

การเพาะเห็ดฟาง / 37 ใบความรูท่ี 5 การผลติ เช้ือเหด็ ฟางบนอาหารวุน การผลติ เชื้อ''เหด็ ฟาง''บริสุทธิ์บนอาหารวุน การผลิตเชื้อเห็ดฟางเปนขั้นตอนที่มีความสําคัญมาก หากสามารถฝกปฏิบัติได จนชํานาญแลว จะสามารถผลิตเช้ือเห็ดฟางไดเอง แตเชื้อเห็ดฟางจะมีความแปรปรวนทาง พันธุกรรมและเช้ือมีความเส่ือมคอนขางสูง ผูผลิตเชื้อจําเปนตองรูจักการคัดเลือกดอกเห็ดและเสน ใยท่ีจะนําไปทําเปนหัวเช้ือใหถูกตองและไมควรตอเชื้อบอยนัก เพราะจะทําใหผลผลิตของเห็ดท่ีได ลดลง การผลิตเช้อื เห็ดฟางบริสุทธบ์ิ นอาหารวนุ ควรปฏิบตั ติ ามขั้นตอน ดังนี้ 1. การคัดเลือกดอกเห็ดไวทําพันธุ – ควรคัดเลือกดอกเห็ดท่ีข้ึนเองตามธรรมชาติจะ ดีท่ีสุดเพราะจะไดเสนใยเห็ดที่แข็งแรงและใหผลผลิตสูง หรืออาจจะคัดเลือกเอาจากดอกเห็ดใน แปลงเพาะที่มลี กั ษณะดังน้แี ทนก็ไดเชน กนั - เลือกดอกเห็ดจากแปลงทใี่ หผ ลผลิตสงู สุด - ควรเปนดอกตมู อาจเปนรูปทรงกลมหรอื ทรงรี - เลอื กดอกเห็ดที่มีเปลือกหมุ ดอกเห็ดหนา เพราะจะไดน าํ้ หนกั ดี บานชา และ แข็งแรง - ไมควรเลอื กดอกท่ีเล็กหรือใหญเ กนิ ไป เลือกขนาดเหมาะสมกับความตองการ ของตลาด - อาจเปนสีขาวหรอื สเี ทา เลือกโดยอิงตามความตองการของตลาดเปน หลกั แต เห็ดสีเทาเขม จะใหผลผลติ สงู กวา ดอกเหด็ สขี าว 2. การทดสอบเชอ้ื เหด็ ฟาง - กอนจะนาํ เชอ้ื เหด็ ไปขยายพนั ธุ ผผู ลติ หัวเช้อื ควรทําการ ทดสอบเชอ้ื เหด็ ฟางกอ นเพอ่ื ใหไ ดห ัวเชือ้ ทด่ี แี ละใหผ ลผลิตสูงใหป ฏบิ ตั ิดังน้ี เม่ือแยกเน้ือเยื่อจากดอกเห็ดไปเล้ียงบนอาหารวุนเสนใยของเห็ดฟางจะเจริญอยาง รวดเรว็ หากเสนใยมีลกั ษณะคอ นขางฟู มสี ีขาว แสดงวา เปนเสน ใยที่เปนหมัน หากนําไปขยายพันธุ จะมีการสรางดอกนอยและใหผลผลติ ตํา่ จึงไมค วรใชเสนใยลกั ษณะดงั กลาวน้ี เสน ใยที่เหมาะสมแก การนําไปทาํ หัวเชือ้ ควรเปน เสนใยทเี่ จรญิ เตบิ โตเร็วเสน ใยจะเจริญในแนวราบติดกับอาหารวุนเสนใย

การเพาะเห็ดฟาง / 38 ท่ีดีควรมีลักษณะหยาบอยางเห็นไดชัด เมื่อเสนใยเดินเต็มผิวอาหารวุนแลว ท้ิงไวประมาณ 5-7 วัน เสนใยจะเปลี่ยนจากสีขาวเปนสีนํ้าตาลออนและมีการสรางคลามัยโดสปอร โดยเสนใยจะรวมตัวกัน เปนจุดเล็กๆ เห็นไดชัด แสดงวาเปนเชื้อเห็ดฟางที่ดี แข็งแรง ถานําไปเพาะในแปลงจะเกิดดอก แนนอนถา เสน ใยไมเปล่ียนสี ไมสรา งคลามยั โดสปอรไ มควรนาํ ไปใชท าํ พนั ธุ 3. สูตรอาหารเลี้ยงเช้ือเห็ดฟาง-มีหลายสูตรแตที่นิยมมากท่ีสุด คือสูตร พีดีเอ (Potato Dextrose Agar) และเสนใยเห็ดฟางจะเจรญิ ไดด ีในอาหารที่มี pH 6.8-7.8 4. การเข่ียเชื้อเห็ดฟาง-วิธีการเล้ียงเช้ือบนอาหารวุนท่ีนิยมใชมี 2 วิธีคือ การเพาะเลยี้ งสปอรก บั การเพาะเลย้ี งเน้ือเย่อื ดอกเห็ด 5. การขยายเช้อื เหด็ ฟางหรือการผลติ หวั เชื้อเหด็ ฟาง (Spawn production) - เพอื่ เพิ่ม ปริมาณของเสน ใยใหม ากขนึ้ ภายหลงั จากทีเ่ สนใยเห็ดฟางเจรญิ เตม็ ผวิ อาหารวนุ แลว ควรขยายเชอ้ื เหด็ ฟางลงในเมล็ดธัญพืช ซึง่ นยิ มใชข าวฟาง และในปยุ หมกั สาํ หรบั ขยายเชื้อเห็ดฟาง การผลติ หัว เชือ้ เหด็ จากธญั พชื และปุยหมัก การเข่ียเสนใยเห็ดฟางจากอาหารวุนลงเลี้ยงขยายในเมล็ดธัญพืชตองเข่ียในตูเข่ียเชื้อ ประมาณ 5-7 วนั เช้ือเห็ดฟางจะเดินเต็มเมล็ดธัญพืชในขวด จากน้ันจะนําไปขยายลงในถุงปุยหมัก ไมควรนาํ เช้ือเหด็ จากเมล็ดธัญพืชใสลงในแปลงเพาะโดยตรง เพราะเมล็ดธัญพืชยงั มอี าหารเหลอื อยู อกี มาก อาจมจี ลุ ินทรียอน่ื ๆ แมลงหรือมดใชเปนอาหารและเปนการส้ินเปลืองมาก จึงควรขยายเชื้อ เหด็ ลงบนปยุ หมกั กอ นนําไปเพาะในแปลง คนหารายละเอยี ดเพมิ่ เตมิ ไดที่ http://rakbankerd.com2agriculture/open/php?id=1344&s=tblplant

การเพาะเห็ดฟาง / 39 ใบงานที่ 5 การผลิตเชื้อเหด็ ฟางบนอาหารวนุ 1. ใชอ ธิบายข้นั ตอนการเตรยี มการเพาะเหด็ ฟางแบบโรงเรอื น ........................................................................................................................................... ........................................................................................................................................... ........................................................................................................................................... ........................................................................................................................................... ........................................................................................................................................... ........................................................................................................................................... ........................................................................................................................................... ........................................................................................................................................... ........................................................................................................................................... 2. . ใหอธบิ ายขัน้ ตอนอบไอนา้ํ ฆา เช้อื ในโรงเรอื นเพาะเหด็ ฟาง ........................................................................................................................................... ........................................................................................................................................... ........................................................................................................................................... ........................................................................................................................................... ........................................................................................................................................... ........................................................................................................................................... ........................................................................................................................................... ........................................................................................................................................... 3. ใหอธิบายขัน้ ตอนการจดั เตรยี มเชือ้ เห็ดฟางและการโรยเชอ้ื เห็ดฟางลงในวัสดุเพาะในโรงเรือน ........................................................................................................................................... ........................................................................................................................................... ........................................................................................................................................... ........................................................................................................................................... ........................................................................................................................................... ........................................................................................................................................... ...........................................................................................................................................

การเพาะเหด็ ฟาง / 40 ใบความรูที่ 6 ขนั้ ตอนการเพาะเห็ดฟางในโรงเรือน เคร่ืองกาํ เนิดไอน้ํา ตองมีขนาดใหญพอที่จะใหไอนํ้าสําหรับทําความรอน ภายในโรงเรือนมีอุณหภูมิสูงถึง 70 องศาเซลเซียส เปนเวลา 2 ช่ัวโมงติดตอกัน และ 50 องศาเซลเซียสอีกอยางนอย 8 ชั่วโมง ติดตอกัน ทอสงไอน้ําออกจากเคร่ืองกําเนิดไอน้ําจะตอตรงไปถึงโรงเพาะ และจะตองมีวิธีการที่ดี พอที่จะทําใหไอน้ําจากทอกระจายไปท่ัวโรงเรือน ทําใหทุกสวนของโรงเรือนมีอุณหภูมิ ใกลเคียงกับ ระดับที่ตองการ ทั้งน้ีเพราะอุณหภูมิ ความช้ืน และอากาศเปนปจจัยที่มีผลตอผลผลิตของเห็ดเทา ๆ กับการเตรียมวัสดุเพาะและสายพันธุ จึงตองมีวิธีการท่ีควบคุมปจจัยเหลาน้ีไวใหไดตามความ ตองการของเห็ด รูปแบบของเครื่องกําเนิดไอนํ้ามีหลายชนิด เชน ชนิดวางตั้ง ชนิดวางนอน จาก เครื่องกําเนิดไอนํ้าจะตองตอทอไปยังโรงเรือนเพาะเห็ด โดยทําการกอวางกับพื้นของโรงเรือนตรง กลาง โดยใชทอขนาด 2-4 เซนติเมตร ทอท่ีอยูในโรงเรือนจะตองเจาะรูใหไอน้ําออก ขนาดประมาณ 1-4 หุน รูท่ีเจาะระยะตนๆ ควรหางกันมากๆ แลวคอยๆ ถี่เขา เคร่ืองกําเนิดไอน้ํา 1 เครื่อง อาจตอ ทอไอน้ําโยงไปยังโรงเพาะเห็ดไดนับเปนสิบๆ โรง แตถาไมอยากลงทุนมากอาจใชถังน้ํามัน 200 ลิตร เปนเคร่ืองกําเนิดไอน้ําแทนก็ไดโดยวางนอนบนเตาเศรษฐกิจหรือเตาฟนก็ได ปกติแลวถังน้ํามัน จะมีรูสําหรับดูดน้ํามันออก 2 รู ใหเอารูที่ใหญกวาอยูดานบน เจาะรูบนสันถังเพื่อใหไอน้ําออก แลว เชอื่ มตอดว ยทอประปาขนาด 2-3 เซนตเิ มตร เพื่อตอ ไอนํา้ เขา ไปยังโรงเรอื น โรงเรอื นขนาด 4X6 เมตร สูง 2.5 เมตร ควรใชถงั 200 ลติ ร จํานวน 2 ใบ ตอ ทอไอน้ําเขา หากนั ขน้ั ตอนการเพาะเห็ดฟางแบบโรงเรอื น การเพาะเห็ดฟางแบบโรงเรือน การเพาะเห็ดฟางแบบโรงเรือน เปนการใชความรทู างดานการเกษตรแผนใหมเขา มาชว ย ในทุกข้ันตอนของการเจริญเติบโตจนกระท่ังเกิดดอกและเก็บเก่ียว ผูท่ีจะเลือกเพาะเห็ดฟางแบบ โรงเรือน จึงควรผานการเพาะเห็ดแบบกองสูงหรือกองเตี้ยมาแลว เพ่ือจะไดทราบถึงความตองการ ปจ จัยตาง ๆ ในการเจริญเตบิ โตของเห็ดฟางทกุ ขั้นตอนต้ังแตเรมิ่ แรกจนกระทัง่ เก็บเก่ียวผลผลิต ท้ังนี้ เพราะการเพาะเห็ดฟางดว ยวธิ ีนต้ี องลงทุนคร้ังแรกสงู ในดา นการกอสรางโรงเรือน เครื่องกําเนิดไอนํ้า และอุปกรณอื่น ๆ ซึ่งมีขั้นตอนในการเพาะเห็ดมาก โดยจะตองหมักปุยท่ีจะใชเพาะนํามาตีให

การเพาะเห็ดฟาง / 41 ละเอียด ใสในโรงเรือน เล้ียงเชื้อรา อบฆาเชื้อ ปรับอุณหภูมิความชื้นและแสง เปนตน หากปรับ สภาพแวดลอมไมถกู วิธอี าจทาํ ใหผ ลผลติ เสียหายท้ังหมดได โรงเรือนท่ีใชเพาะและการจัดสราง โรงเรือนท่ีจะใชเพาะเห็ดฟางน้ัน ควรคํานึงถึงความ เปน จริงทีม่ ีการปฏิบัติกันอยแู ยกออกเปน 1. โรงเรือนหลัก ควรเปนโรงเรือนแบบถาวร หลังคาอาจมุงดวยจากหรือหญาคาขนาด โรงเรือนควรสรางใหมีขนาดเหมาะสมกับจํานวนของหอง 1 โรงเรือน จะมีหลายหองหรือหองเดียวก็ ได พ้ืนโรงเรือนถาเปนพ้ืนดินก็ควรอัดใหแนน หรือเปนพื้นคอนกรีตก็จะดี เพื่อสะดวกตอการทําความ สะอาดโรงเรือนเพาะเห็ด ควรเปนโรงเรือนท่ีปดมิดชิด สามารถอบไอนํ้าฆาเช้ือเก็บอุณหภูมิและ ความชื้นได วัสดุที่ใชอาจเปนคอนกรีต อิฐบลอค กระเบ้ืองเรียบหรือใชโครงไมไผบุกดวยผาพลาสติก หนาใหสามารถเก็บรักษาความชื้นได ขนาดของโรงเรือนกวาง ยาว สูง 5 X 8 X 3 เมตร หรือ 4 X 6 X 2.5-3 เมตร หลังคาทรงหนาจั่วทําดวยจาก บุดวยผาพลาสติก พื้นโรงเรือนควรเปนพ้ืนคอนกรีต มี ประตูทางเขาออกดานละ 1 ประตู โรงเรือนเพาะน้ีตองมีชองสําหรับระบายอากาศอยูบริเวณหนาจ่ัว กวางประมาณ 40 X 60 เซนติเมตร และมีชองสําหรับสงไอน้ําผานเขาไปในโรงเรือนได อยางไรก็ดี รูปแบบและขนาดของโรงเรือนตลอดจนวัสดุท่ีใชอาจเปล่ียนแปลงไดตามความรูและเครื่องมือที่ สรา งขึน้ 2. โรงเรือนรองหรือชั้นวางเพาะเห็ด ควรมีขนาดกวาง 1 เมตร โดยสรางใหมีชายย่ืน ออกมาขางละ 50 เซนติเมตร ยาว 4 เมตร และสูง 1.80 เมตร โดยแบงชั้นเพาะเห็ดออกเปน 2 ขางๆ ละ 4 ช้ัน แตละช้ันหางกัน 50 เซนติเมตร ชั้นแรกอยูสูงจากพ้ืน 30 เซนติเมตร ช้ันที่ 4 สูงจาก พน้ื 1.80 เมตร ชั้นวางเพาะเห็ดนีค้ วรทําดวยเหลก็ หรือไมไ ผก ็ได อปุ กรณท่จี าํ เปนตอการเพาะเห็ดฟางในโรงเรือน การเพาะเห็ดฟางในโรงเรือนเพือ่ ใหก ารดําเนนิ การประสบผลสําเร็จตามเปาหมาย ควรมี อปุ กรณที่สําคัญดังนี้ 1. เทอรโมมิเตอร คือ เครื่องมือสําหรับวัดอุณหภูมิภายในหอง ควรใชขนาดท่ีสามารถ วัดไดตั้งแต อุณหภูมิ 0-100 องศาเซลเซียส ติดต้ังกับผนังสูงจากพื้นประมาณ 1.50 เมตร อยูดาน ไหนของโรงเรือนก็ได ชองท่ีเจาะใสเทอรโมมิเตอรนั้นจะตองกลวง เพ่ือใหเทอรโมมิเตอรสัมผัสกับ อากาศภายในสว นดา นนอกของโรงเรือนปดดว ยกระจกใสเพื่อสะดวกในการอานคา 2. กระบะไมหรือแบบพิมพไมสําหรับหมักวัสดุ จะทําเปนรูปสี่เหล่ียมจตุรัสก็ไดขนาด กวางและยาวเทากนั ประมาณ 1-1.5 เมตร สูง 50 เซนตเิ มตร

การเพาะเห็ดฟาง / 42 ข้นั ตอนการเพาะเหด็ ฟางในโรงเรอื น ในการเพาะเห็ดฟางในโรงเรือน วัสดุเพาะท่ีนิยมใชและไดผลดีท่ีสุดก็คือ ขี้ฝาย (อาจผสมไสนุนดวยก็ได) โดยใชฟางเปนวัสดุรองเพาะ อยางไรก็ตามเรายังสามารถใชวัสดุอ่ืน ๆ เพาะไดเชนกัน ซ่ึงไดแก ไสนุน เปลือกถ่ัวเขียว เปลือกถ่ัวเหลือง ผักตบชวาแหง ตนกลวยแหง ฟาง เศษหญาแหง ชานออย และตนขาวโพดแหง เปนตน แตวัสดุดังกลาวนี้ยังไมเปนที่นิยม เพราะไดผล ไมด เี ทา ทคี่ วรสาํ หรบั ขน้ั ตอนในการเพาะเหด็ ฟางในโรงเรอื นทสี่ ําคญั ก็มดี ังนี้ 1. การจดั โปรแกรมการเพาะเหด็ ฟางในโรงเรอื น 2. การหมักวสั ดุท่ีใชเ พาะ (การหมกั ขฝี้ า ย, ไสนนุ ) 3. การตปี นขฝ้ี า ยและการเติมธาตุอาหารเสริม 4. การนําข้ฝี า ยขึ้นช้นั เพาะเห็ด 5. การเล้ียงเช้อื ราอาหารเหด็ 6. การอบไอนํ้าฆา เช้อื ราและศัตรูเหด็ 7. การจัดเตรยี มเชือ้ เหด็ ฟางและการโรยเช้อื เหด็ ฟาง 8. การปรับอณุ หภูมแิ ละสภาพอากาศภายในโรงเรือน 9. การดแู ลการพฒั นาของดอกเห็ดและการเก็บผลผลติ 10. การทําความสะอาดโรงเรือนเพื่อเตรียมการเพาะครงั้ ตอ ไป การจัดโปรแกรมเพาะเหด็ ฟางในโรงเรือน การดําเนินงาน (ใชกับโรงเรอื น ขนาด 4 X 6 X 2.5 เมตร) วนั ที่ 1 หมักขี้ฝา ย 200 กิโลกรมั แชนาํ้ 1 คนื เอาขน้ึ เพ่อื ใหสะเดด็ นา้ํ เติมยูเรีย1-2กิโลกรัมต้ังกองสามเหลยี่ มสูง70เซนติเมตร กวาง ยาวไมจํากัดหมัก1คนื วันท่ี 2 กลบั กอง เตมิ ราํ ละเอียด 10 กิโลกรมั ตง้ั กองเตมิ ปูนขาว 2 กโิ ลกรมั ตงั้ กองสามเหลยี่ มหมักตอ 1 วัน (เอาฟางแชน าํ้ 1-2 คนื 30 กโิ ลกรัม) วนั ที่ 3 กลบั กอง ตีปน เติมยิบชม่ั 2 กิโลกรมั เตรียมเอาขึ้นชน้ั โรงเพาะ - เอาฟางรองบนชัน้ 30 กโิ ลกรมั ความหนาของแตล ะช้ัน 4, 5 นิ้ว - เอาขีฝ้ ายหมกั ข้ึนทับบนฟางหนา 4, 5 นิ้ว จนหมดขี้ฝาย 200 กโิ ลกรมั - ใชไ อนํ้า รักษาอุณหภมู ิท่ี 45 องศาเซลเซียส นาน 24 ช่ัวโมง

การเพาะเห็ดฟาง / 43 วันท่ี 4 อบไอน้าํ ฆา เชอื้ จลุ นิ ทรียท ่ี 70 องศาเซลเซยี ส นาน 6 ชวั่ โมง พักใหเยน็ ประมาณ 1 คืนโดยใหอุณหภูมปิ ระมาณ 35 องศาเซลเซยี ส วนั ท่ี 5-8 เมื่อภายในโรงเรือนอณุ หภูมิ 35 องศาเซลเซียส หวานเชอื้ เหด็ ฟางท่คี ัดแลว 30-50 หอ (5-10 กิโลกรมั ) ปดประตูรักษาอณุ หภมู ิ 32-38 องศาเซลเซยี ส นาน 3วัน วันที่ 8-10 ระบายอากาศใยเหด็ ฟู คลมุ ผิวหนาวัสดุเพาะ รกั ษาอุณหภูมิ 32-38 องศาเซลเซยี ส นาน 2 วัน วันที่ 10-12 ระบายอากาศเพ่มิ (เสน ใยกบั ปุยหมกั หมด) พน สเปรยน ํ้าใหเสนใยยบุ ตวั ลง ชว ยลดอณุ หภมู เิ ปด แสง เห็ดจะจบั ตุมดอกรักษาอณุ หภูมิ 28-32 องศาเซลเซยี ส ไปเรื่อยๆ จนเกบ็ ดอกหมดคือประมาณ 5-7 วัน (ดอกโตข้ึน ระบายทางชอ งระบายอากาศ) วนั ท่ี 12-17 เรมิ่ เกบ็ ดอกไดแ ละเกบ็ ไดน านประมาณ 5 วัน ผลผลติ รุนแรกประมาณ 25 %ของท้งั หมด วนั ที่ 17-20 เก็บดอกรุนแรกหมด พกั ใยประมาณ 2-3 วนั จะเกิดตุมดอกเห็ด เก็บผลผลิตรนุ สองประมาณ 3 วัน วันท่ี 20 เก็บผลผลติ รนุ 2 หมด ผลผลติ ทีไ่ ดประมาณ 50-60 กโิ ลกรัม หมายเหตุ : ความช้นื ในโรงเรือนไมต ํา่ กวา 80 %ตั้งแตเร่ิมเพาะจนเกบ็ ดอกหมด การปรบั อากาศ ตองไมท าํ ใหความช้ืนตํ่ากวา 80 % การหมกั ขี้ฝายหรอื ไสน ุน ขฝี้ า ยก็คอื เมลด็ ฝาย เศษขฝ้ี ุน ผง หรือของเหลอื ทั้งหมดจากโรงงานอุตสาหกรรมปนฝาย สวนไสนุนก็คือ ทุกสวนของผลนุนท่ีไดปนเอาเสนใยออกแลว ซ่ึงประกอบดวยแกนกลาง เมล็ด ตน และเปลือกวัสดุเพาะท้ัง 2 ชนิด น้ีนิยมกันมาก เพราะยอยสลายไดเร็ว มีธาตุอาหารเห็ดฟางท่ี สามารถไปใชไ ดสงู และสะดวกตอ การเตรยี มการ การหมักข้ีฝายหรือไสนุนน้ีเร่ิมแรกก็ทําไดโดยนําขี้ฝายหรือไสนุนลงแชนํ้าในถังหมักและ เหยยี บยา่ํ ใหแ นน ในโรงเรือนขนาด 4 X 6 X 2.5 เมตร หมักไสนุนประมาณประมาณ 1 คืน ก็ใหเอา ข้ึนจากถังหมักได 200 กิโลกรัม เมื่อหมักท้ิงไวสะเด็ดนํ้า แลวเติมสูตรอาหารเสริมโดยใชปุยยูเรีย คลุกเคลาใหเขากันแลวตักข้ึนกองบนพื้นเปนรูปสามเหลี่ยมสูงประมาณ จํากัด กองสูง 50-70 เซนตเิ มตร ความยาวไมจํากัดท้ิงไวประมาณ 1 วัน จึงกลับกองอีกคร้ังหนึ่งพรอมกับเติมรําละเอียด

การเพาะเห็ดฟาง / 44 5% และเติมปูนขาว 1% ต้ังกองสามเหลี่ยมเทาเดิมและหมักท้ิงไวอีก 1 วัน จากน้ันนําขี้ฝายไสนุนท่ี เตรียมไวดําเนินการตามข้ันตอนตอไป อนึ่งในการหมักระยะนี้จะมีเช้ือราอาหารเห็ดเกิดข้ึนเปนตนก็ ถือวา เปน การเล้ยี งเชื้อราเห็ดไปในตัวดว ย สวนการนาํ วัสดุชนิดอน่ื ๆ อาทิเชน เปลือกถั่วเขียว ผักตบชวาและตนกลวย มาหมักเพ่ือ เพาะเห็ดฟางในโรงเรือนก็สามารถทําไดเหมือนกันแตไมไดผลดีเทาที่ควร จึงไมขอกลาวถึงวิธีการ หมกั วสั ดุเพาะเหลานี้ อาหารเสริม เม่ือทําการหมักข้ีฝายจนไดกําหนดแลว กอนนําขี้ฝายขึ้นช้ันเพาะจะตองทําการตีปน ข้ีฝายเสียกอนพรอมกับเติมยิบซ่ัมลงไปประมาณ 1-2 เปอรเซ็นตของวัสดุที่ใชเพาะ และอาจเติมรํา ละเอียดลงไปดวยกไ็ ดประมาณ 3-5 เปอรเซ็นตของวัสดเุ พาะ ซึง่ รําจะเปนตวั ชว ยกระตนุ ใหเ กิดเชอื้ รา ท่ีเปน อาหารเห็ดฟางไดเปน อยางดี การตีปนขี้ฝายจะตองใหละเอียดและเปนปุยฟูมากท่ีสุด ควรใชเครื่องตีปนไฟฟาท่ีมี สมรรถภาพสูง หลงั จากทตี่ ปี น ข้ีฝายจนไดทีแ่ ลว ก็ใหน ําขี้ฝายนั้นขนึ้ ชั้นเพาะเหด็ ทันที หมายเหตุ : กรณีที่ชาวบา นไมมเี คร่อื งตปี นขฝ้ี าย ก็ใชจ อบหรอื พลัว่ ตกั กลับกองไปมาหลาย ๆ ครง้ั จนแนใ จวา ใชไดแ ลว กน็ ําขึ้นช้นั เพาะเลย การนาํ ขฝี้ ายข้ึนชน้ั เพาะเห็ด กอนการนําข้ีฝายที่ผานการหมักขึ้นช้ันเพาะ เราจะตองปูพ้ืนรองชั้นเพาะเสียกอน อาจใช พลาสติกใสปูรองพื้นก็ไดถาข้ีฝายหมัก ไมแฉะนํ้าเกินไป ในกรณีที่ใชฟางเปนวัสดุรองพ้ืน จะตองนํา ฟางไปแชนํ้ากอนประมาณ 1 คืน หรือจะใชฟางหมักแทนก็ได โดยจะตองหมักไวลวงหนาประมาณ 2-3 วัน ใชฟางแหงท่ีนวดจากรวงขาวหรือตอซังขาว ตัดใหยาวประมาณ 6-7 น้ิว หรือจะนํามาตีปน ก็ไดจากนั้นก็นําฟางที่ไดมาแชน้ําใหอิ่มนํ้าจึงเอาข้ึนน้ําแลวนําอาหารเสริมมาผสมคลุกเคลาโดยใช ปุยยูเรีย 1 เปอรเซ็นต รําละเอียด 1 กก. ยิปซั่ม 1 กก. และปูนขาว 1 กก. ตอฟาง 100 กิโลกรัม เม่ือคลุกเคลาอาหารเสริมเรียบรอยก็ใหนําฟางนั้นมาอัดลงในกระบะหมัก เหยียบใหแนนแลวใช พลาสติกปดคลุมหมักไว 2-3 วัน จึงนําเอาออกมากองไวหลวม ๆ ใหแกสแอมโมเนียระเหยออกไปให หมดเสยี กอน จากนน้ั จงึ นําไปใช