บัญชีห้างหุ้นส่วน-06

เมอ่ื หา้ งหุน้ สว่ นดาํ เนินกจิ การมาระยะหน่ึง หากมผี ลกําไรขาดทุนเกดิ ขน้ึ จะตอ้ งนํามาแบ่งกนั ตามขอ้ ตกลงในสญั ญาการ จดั ตงั้ หา้ งหนุ้ สว่ น โดยมหี ลกั เกณฑก์ ารแบ่งผลกาํ ไรขาดทุนทใ่ี ชโ้ ดยทวั่ ไป ไดแ้ ก่ การแบ่งเท่ากนั การแบ่งตามอตั ราส่วนทต่ี ก ลงกนั การแบ่งตามอตั ราส่วนทุน คดิ ดอกเบ้ยี ทุน แลว้ แบ่งผลกาํ ไรขาดทุนทเ่ี หลอื ตามอตั ราส่วนทต่ี กลงกนั และคดิ เงนิ เดอื น หรอื โบนัส แล้วแบ่งผลกําไรขาดทุนท่เี หลอื ตามอตั ราส่วนท่ตี กลงกนั และเมอ่ื มกี ารคํานวณแบ่งตามขอ้ ตกลงแลว้ ก็จะนําไป บนั ทกึ บญั ชตี ามวธิ ที นุ คงท่ี หรอื ทุนเปลย่ี นแปลงแลว้ แต่หา้ งหนุ้ สว่ นนนั้ เลอื กใชว้ ธิ ใี ดวธิ หี น่ึงต่อไป

เมอ่ื กจิ การตกลงเขา้ เป็นหุน้ สว่ นในหา้ งหุน้ ส่วนแลว้ กจ็ ะมกี ารนําเงนิ สด สนิ ทรพั ยอ์ ่นื และแรงงานมาลงทุนในหา้ งหุน้ ส่วน ซง่ึ หา้ งหนุ้ สว่ นกจ็ ะดาํ เนินการไประยะหน่ึง หรอื งวดเวลาใดเวลาหน่ึง อาจมผี ลกาํ ไรหรอื ผลขาดทุนเกดิ ขน้ึ ภายในหา้ งหุน้ ส่วน โดยผลกาํ ไรขาดทนุ ทเ่ี กดิ ขน้ึ น้ตี อ้ งแบง่ ใหก้ บั ผเู้ ป็นหุน้ ส่วนทกุ คนตามสญั ญาทไ่ี ดต้ กลงกนั ไวใ้ นการจดั ตงั้ หา้ งหุน้ ส่วน แต่ถา้ ใน สญั ญานนั้ หุน้ สว่ นไมไ่ ดต้ กลงกนั ไวใ้ นเรอ่ื งอตั ราส่วนแบง่ ผลกําไรขาดทุน ตามกฎหมายประมวลแพ่งและพาณชิ ย์ใหถ้ อื ปฏบิ ตั ิ โดยการแบง่ ตามอตั ราสว่ นทนุ เหตุผลสาํ คญั ในการแบ่งผลกาํ ไรขาดทุนของหา้ งหนุ้ ส่วน ไดแ้ ก่ 1. เป็นคา่ ตอบแทนแกผ่ เู้ ป็นหุน้ สว่ นทใ่ี หบ้ รกิ ารเป็นสว่ นตวั แกห่ า้ งหุน้ สว่ น 2. เป็นคา่ ตอบแทนแกเ่ งนิ หรอื สนิ ทรพั ยท์ ผ่ี เู้ ป็นหนุ้ สว่ นแต่ละคนนํามาลงทนุ 3. เป็นผลกาํ ไรทแ่ี ทจ้ รงิ และดาํ เนนิ นโยบายรว่ มกนั ของผเู้ ป็นหนุ้ สว่ น การแบง่ ผลกาํ ไรขาดทนุ ใหผ้ เู้ ป็นหุน้ สว่ นนนั้ ควรระบไุ วใ้ นสญั ญาการจดั ตงั้ หา้ งหุน้ ส่วนใหช้ ดั เจน เพ่อื ไมใ่ หเ้ กดิ ปัญหาใน อนาคต โดยปกตหิ ลกั เกณฑก์ ารแบง่ ผลกาํ ไรขาดทุนทน่ี ิยมปฏบิ ตั กิ นั มวี ธิ กี ารแบง่ ผลกาํ ไรขาดทุน ดงั น้ี 1. แบง่ เทา่ กนั 2. แบง่ ตามอตั ราส่วนทต่ี กลงกนั 3. แบ่งตามอตั ราส่วนทุน 4. คดิ ดอกเบย้ี ทนุ แลว้ แบ่งผลกาํ ไรขาดทนุ ทเ่ี หลอื ตามอตั ราสว่ นทต่ี กลงกนั 5. คดิ เงนิ เดอื น หรอื โบนสั แลว้ แบง่ ผลกาํ ไรขาดทนุ ทเ่ี หลอื ตามอตั ราสว่ นทต่ี กลงกนั

เมอ่ื หา้ งหุ้นส่วนทราบผลการดําเนินงานประจําปีของกจิ การ กจ็ ะนําผลกําไรขาดทุนทไ่ี ดร้ บั มาคาํ นวณเพอ่ื แบ่งใหผ้ เู้ ป็น หุน้ สว่ นตามอตั ราสว่ นทต่ี กลงกนั ไว้ และบนั ทกึ บญั ชตี ามหลกั การบญั ชที ย่ี อมรบั โดยทวั่ ไป ดงั ต่อไปน้ี 1. แบง่ เท่ากนั ถา้ หนุ้ สว่ นตกลงแบ่งผลกาํ ไรขาดทนุ เทา่ กนั หุน้ สว่ นแต่ละคนยอ่ มมสี ่วนในผลกาํ ไรหรอื ขาดทนุ เทา่ กนั โดยไมค่ าํ นึงถงึ ทุน ทห่ี ุน้ สว่ นแต่ละคนนํามาลงทนุ ว่ามจี าํ นวนมากหรอื น้อย ตวั อย่าง ปิงปองและโปรดปราน เป็นหุน้ ส่วนกนั นําเงนิ สดมาลงทุนคนละ 120,000 บาท และไดท้ ําสญั ญาตกลงแบ่งผล กาํ ไรขาดทุนเท่ากนั ปรากฏวา่ ในวนั ท่ี 31 ธนั วาคม 2557 หา้ งหนุ้ สว่ นมกี าํ ไรสุทธจิ าํ นวน 80,000 บาท การบนั ทกึ บญั ชเี ป็นดงั น้ี พ.ศ. 2557 สมุดรายวันทั่วไป หน้า 1 เดือน วันที่ ธ.ค. 31 รายการ เลขที่ เดบติ เครดิต กําไรขาดทุน บญั ชี บาท สต. บาท สต. 80,000 - ทนุ (กระแสทนุ ) – ปิ งปอง 40,000 - ทุน (กระแสทุน) – โปรดปราน 40,000 - แบงผลกําไรขาดทุนเทากัน

2. แบง่ ตามอตั ราส่วนที่ตกลงกนั การแบ่งผลกาํ ไรขาดทุนตามวธิ นี ้ี สว่ นมากจะใชใ้ นกรณีทผ่ี เู้ ป็นหุน้ ส่วนมคี วามสามารถไม่เท่ากนั อาจจะตกลงกนั ใหแ้ บ่ง ผลกาํ ไรขาดทนุ ตามอตั ราสว่ นอยา่ งใดอยา่ งหน่งึ กไ็ ดท้ เ่ี หน็ ว่ามคี วามเหมาะสม เชน่ อตั ราส่วนเดยี วหรอื สองสว่ น (กาํ ไรขาดทุน สว่ นแรกเป็นอตั ราหน่ึง สว่ นทเ่ี หลอื แบง่ อกี อตั ราหน่งึ ) หรอื อาจแบ่งเป็นเปอรเ์ ซน็ ต์ (%) เป็นตน้ ตวั อย่าง สุรชาและสุรสา เป็นหุน้ ส่วนกนั โดยนําเงนิ สด สนิ ทรพั ยอ์ ่นื และแรงงานมาลงทุนร่วมกนั จํานวนหน่ึง ไดต้ กลง แบ่งผลกาํ ไรขาดทนุ กนั ในอตั รา 3 : 2 ในการดาํ เนนิ งานปรากฏวา่ หา้ งหนุ้ สว่ นมกี าํ ไรสทุ ธจิ าํ นวน 150,000 บาท การบนั ทกึ บญั ชี เป็นดงั น้ี สมดุ รายวนั ทว่ั ไป หน้า 1 พ.ศ. 2557 รายการ เลขท่ี เดบติ เครดติ เดอื น วันท่ี กําไรขาดทนุ บัญชี บาท สต. บาท สต. ธ.ค. 31 150,000 - ทุน (กระแสทนุ ) – สุรชา 90,000 - ทนุ (กระแสทนุ ) – สุรสา 60,000 - แบง ผลกําไรขาดทุนในอตั รา 3 : 2

3. แบง่ ตามอตั ราส่วนทุน สนิ ทรพั ยป์ ระเภทต่าง ๆ ทผ่ี เู้ ป็นหุน้ สว่ นทกุ คนนํามาลงทุนนนั้ ถอื เป็นส่วนสาํ คญั ในการหารายไดใ้ หแ้ ก่หา้ งหนุ้ สว่ น ผเู้ ป็น หุน้ สว่ นอาจจะตกลงกนั ใหแ้ บง่ ผลกาํ ไรขาดทนุ ตามบญั ชที นุ ของการลงทุนแต่ละคน เพอ่ื จะไดม้ เี งนิ ทนุ ในหา้ งหุน้ ส่วนมากขน้ึ ซง่ึ ถอื เป็นการจูงใจอย่างหน่ึง และเพ่อื ใหเ้ กดิ ความยุตธิ รรมแก่ผูเ้ ป็นหุ้นส่วนทน่ี ําเงนิ มาลงทุน ถ้าผเู้ ป็นหุน้ ส่วนคนใดลงทุนมาก หุน้ สว่ นผนู้ นั้ กค็ วรจะไดส้ ว่ นแบง่ ผลกาํ ไรขาดทนุ มาก แต่ถา้ หนุ้ ส่วนคนใดลงทนุ น้อยกจ็ ะไดร้ บั ผลกาํ ไรขาดทุนน้อยเช่นกนั ถา้ ผู้ เป็นหุน้ ส่วนไดต้ กลงแบ่งผลกาํ ไรขาดทนุ ตามอตั ราส่วนทุน กจ็ ะตอ้ งระบไุ วใ้ นสญั ญาการจดั ตงั้ หา้ งหุน้ ส่วนใหช้ ดั เจนว่าเป็นทุน ณ วนั ใด ดงั นนั้ คาํ ว่า “ทุน” จงึ หมายถงึ ทุนต่าง ๆ ดงั น้ี 3.1 ทนุ ณ วนั เรม่ิ ตงั้ กจิ การ 3.2 ทนุ ณ วนั ตน้ งวดบญั ชี 3.3 ทุน ณ วนั สน้ิ งวดบญั ชี 3.4 ทนุ ถวั เฉลย่ี 3.1 แบง่ ตามอตั ราส่วนทนุ ณ วนั เริ่มตงั้ กิจการ คอื ทนุ ของผเู้ ป็นหนุ้ ส่วนทน่ี ํามาลงในหา้ งหุน้ ส่วน ณ วนั เรม่ิ ตงั้ กจิ การ หา้ งหุน้ สว่ น

ตวั อย่าง เฟิร์สและโฟร์ เป็นหุน้ ส่วนกนั เรม่ิ จดั ตัง้ กิจการเม่อื 1 มกราคม 2557 โดยเฟิร์สลงทุนเงนิ สด 40,000 บาท โฟร์ลงทุน 80,000 บาท ต่อมาห้างหุ้นส่วนดําเนินงานมาระยะหน่ึงจนส้ินงวดบัญชีวันท่ี 31 ธันวาคม 2557 ปรากฏว่ามีผลกําไรสุทธิ จาํ นวน 75,000 บาท และบญั ชที นุ ของหา้ งหุน้ ส่วนมดี งั ต่อไปน้ี (หา้ งหนุ้ ส่วนบนั ทกึ บญั ชวี ธิ ที นุ เปลย่ี นแปลง) บัญชีทุน-เฟิ รส์ เลขท่ี 30X พ.ศ. 2557 รายการ หนา เดบติ พ.ศ. 2557 รายการ หนา เครดติ เดือน วนั ที่ บญั ชี บาท สต. เดือน วันที่ บัญชี บาท สต. ก.ย. 1 ถอนทุน 20,000 - ม.ค. 1 ยอดยกมา ร.ว.1 100,000 - ม.ิ ย. 1 ลงทุนเพม่ิ 40,000 - บญั ชีทนุ -เฟิ รส์ พ.ศ. 2557 หนา เดบติ พ.ศ. 2557 เลขที่ 30X เดอื น วนั ที่ รายการ บญั ชี บาท สต. เดือน วันที่ รายการ หนา เครดติ เม.ย. 1 ถอนทุน 40,000 - ม.ค. 1 ยอดยกมา บญั ชี บาท สต. ก.ย. 1 ลงทุนเพ่ิม ร.ว.1 160,000 - 60,000 -

การคาํ นวณเป็นดงั นี้ ทุน ณ วนั เรมิ่ ตงั้ กจิ การ -เฟิรส์ = 40,000 -โฟร์ = 80,000 รวมทนุ ณ วนั เรมิ่ ตงั้ กจิ การ = 120,000 อตั ราสว่ นทุน ณ วนั เรม่ิ ตงั้ กจิ การ-เฟิรส์ = 40,000 = 1 120,000 3 อตั ราสว่ นทุน ณ วนั เรมิ่ ตงั้ กจิ การ-โฟร์ = 80,000 = 2 120,000 3 ดงั นนั้ อตั ราส่วนทุน ณ วนั เรม่ิ กจิ การเฟิรส์ และโฟร์ = 1:2 การบนั ทึกบญั ชีเป็นดงั นี้ สมุดรายวนั ท่วั ไป หน้า 1 พ.ศ. 2557 รายการ เลขที่ เดบติ เครดิต เดือน วันที่ บญั ชี บาท สต. บาท สต. ธ.ค. 31 กาํ ไรขาดทนุ ทุน – เฟิ ร์ส 75,000 - 25,000 - 50,000 - ทุน – โฟร์ แบงผลกําไรขาดทุนตามอัตราสวนทนุ ณ วนั เรมิ่ ต้งั กจิ การ 1 : 2

3.2 แบง่ ตามอตั ราส่วนทุน ณ วนั ต้นงวดบญั ชี คอื ทนุ ของผเู้ ป็นหนุ้ ส่วนทน่ี ํามาลงในหา้ งหุน้ สว่ น ณ วนั ตน้ งวดบญั ชี ตวั อย่าง จากตวั อยา่ งทแ่ี ลว้ การคาํ นวณเป็นดงั น้ี ทนุ ณ วนั ตน้ งวดบญั ชี -เฟิรส์ = 100,000 -โฟร์ = 160,000 รวมทุน ณ วนั ตน้ งวดบญั ชี = 260,000 อตั ราส่วนทนุ ณ วนั ตน้ งวดบญั ชี -เฟิรส์ = 100,000 =5 260,000 13 อตั ราสว่ นทุน ณ วนั ตน้ งวดบญั ช-ี โฟร์ = 160,000 = 8 ดงั นนั้ อตั ราส่วนทุน ณ วนั ตน้ งวดบญั ชเี ฟิรส์ และโฟร์ = 13 526:08,000 การบนั ทึกบญั ชีเป็นดงั นี้ สมดุ รายวนั ทั่วไป เลขท่ี เดบติ หน้า 1 พ.ศ. 2557 รายการ เครดติ เดือน วนั ท่ี บัญชี บาท สต. บาท สต. ธ.ค. 31 กาํ ไรขาดทุน 75,000 - ทนุ – เฟิร์ส 28,846 - ทนุ – โฟร์ 46,154 - แบงผลกําไรขาดทุนตามอัตราสว นทุน ณ วันตน งวดบัญชี 5 : 8 **ห้างหุ้นส่วนใช้บันทึกบญั ชีวิธีทนุ เปล่ยี นแปลง

3.3 แบง่ ตามอตั ราส่วนทนุ ณ วนั สิ้นงวดบญั ชี คอื ทุนของผเู้ ป็นหุน้ ส่วนทค่ี ํานวณหาได้ โดยการนํารายการลงทุนเพม่ิ ในระหว่างงวดบญั ชมี าบวก หรอื การถอนทนุ ในระหวา่ งงวดบญั ชหี กั ออกจากทนุ ณ วนั ตน้ งวดบญั ชี ดงั น้ี ทนุ ณ วนั ส้ินงวดบญั ชี = ทนุ ณ วันตนงวดบญั ชี + ลงทนุ เพิม่ – การถอนทุน ตวั อยา่ งที่ 5 จากตวั อยา่ งท่ี 3 การคาํ นวณเป็นดงั น้ี ทนุ ณ วนั สน้ิ งวดบญั ชี -เฟิรส์ = 120,000 -โฟร์ = 180,000 รวมทุน ณ วนั สน้ิ งวดบญั ชี = 300,000 อตั ราสว่ นทุน ณ วนั สน้ิ งวดบญั ช-ี เฟิรส์ = 120,000 = 2 5 300,000 180,000 อตั ราสว่ นทนุ ณ วนั สน้ิ งวดบญั ช-ี โฟร์ = = 3 ดงั นนั้ อตั ราส่วนทนุ ณ วนั สน้ิ งวดบญั ชเี ฟิรส์ และโฟร์ = 230:03,000 5

การบนั ทึกบญั ชีเป็นดงั นี้ พ.ศ. 2557 สมุดรายวนั ทว่ั ไป เลขท่ี เดบติ หน้า 1 เดือน วันที่ เครดติ รายการ บัญชี บาท สต. บาท สต. ธ.ค. 31 กาํ ไรขาดทุน 75,000 - 30,000 - ทุน – เฟิ ร์ส 45,000 - ทุน – โฟร์ แบง ผลกําไรขาดทนุ ตามอัตราสวนทนุ ณ วนั สิ้นงวดบญั ชี 2 : 3 **ห้างหุ้นส่วนใช้บนั ทึกบญั ชีวิธีทุนเปล่ยี นแปลง 3.4 แบง่ ตามอตั ราส่วนทุนถวั เฉลี่ย ในกรณที ท่ี ุนของผเู้ ป็นหุน้ ส่วนเปลย่ี นแปลงในระหว่างงวดบญั ชี การใชท้ ุนตน้ งวด บญั ชี หรอื ทุนส้นิ งวดบญั ชเี ป็นเกณฑ์ในการแบ่งผลกําไรขาดทุนนัน้ ย่อมจะไม่ยุตธิ รรม เน่ืองจากจํานวนทุนไม่ใช่จํานวนท่ี แทจ้ รงิ ตลอดงวด ควรจะพจิ ารณาทนุ ทเ่ี ปลย่ี นแปลงระหว่างงวดพรอ้ มทงั้ ระยะเวลาทเ่ี ปลย่ี นแปลงดว้ ย ดงั นนั้ ควรแบ่งผลกาํ ไร ขาดทุนกนั ในอตั ราส่วนทุนถวั เฉลย่ี ซ่งึ เป็นวธิ ที ใ่ี หค้ วามเป็นธรรมมากกว่าวธิ อี ่นื ๆ ในการคํานวณทุนถวั เฉลย่ี อาจคดิ เป็นวนั สปั ดาห์ หรอื เดอื นซง่ึ ในทางปฏบิ ตั สิ ว่ นมากจะคดิ เป็นเดอื นเพราะใกลเ้ คยี งกบั ความเป็นจรงิ มากทส่ี ุด

ตวั อย่าง เพชรและแพทเป็นหุน้ ส่วนกนั เรม่ิ จดั ตงั้ กจิ การเม่อื 1 มกราคม 2557 โดยเพชรลงทุนเงนิ สด 180,000 บาท แพทลงทุน 120,000 บาท ต่อมาห้างหุ้นส่วนดําเนินงานมาระยะหน่ึงจนส้นิ งวดบญั ชีวนั ท่ี 31 ธนั วาคม 2557 ปรากฏว่า มผี ลกาํ ไรสทุ ธจิ าํ นวน 120,000 บาท และบญั ชที ุนของหา้ งหุน้ ส่วนมดี งั ต่อไปน้ี (หา้ งบนั ทกึ บญั ชวี ธิ ที ุนคงท)่ี พ.ศ. 2557 เดบติ พ.ศ. 2557 หน เครดติ หนา าส เดือน วนั รายการ บัญชี บาท ส เดือน วัน รายการ บญั บาท ต ท่ี ต. ท่ี ชี . ร.ว ม.ิ ย. 1 ถอนทุน 92,000 - ม.ค. 1 ยอดยกมา .1 360,000 - ก.ย. 1 ถอนทนุ 52,000 - ม.ี ค. 1 ลงทนุ เพมิ่ 120,000 - ต.ค. 1 ลงทนุ เพิ่ม 124,000 - พ.ศ. 2557 เดบิต พ.ศ. 2557 หน เครดิต หนา าส เดือ วนั ที่ รายการ บัญชี บาท ส เดือน วัน รายการ บัญ บาท ต น ต. ที่ ชี . ร.ว ก.พ. 1 ถอนทนุ 100,000 - ม.ค. 1 ยอดยกมา .1 300,000 - พ.ค. 1 ลงทนุ เพิ่ม ก.ย. 1 ลงทนุ เพมิ่ 40,000 - ธ.ค. 1 ลงทนุ เพิ่ม 80,000 - 220,000 -

การคาํ นวณทุนถวั เฉล่ียเป็นดงั นี้ วนั เดอื น ป จํานวนทนุ ระยะเวลาทนุ คงท่ี ผลคณู 1 ม.ค. 2557 360,000 2 720,000 1 ม.ี ค. 2557 480,000 3 1,440,000 1 ม.ิ ย. 2557 388,000 3 1,164,000 1 ก.ย. 2557 336,000 1 336,000 1 ต.ค. 2557 460,000 3 1,380,000 12 5,040,000 ทุนถวั เฉลย่ี ของเพชร = 5,040,000/12 = 420,000 วนั เดือน ป จาํ นวนทนุ ระยะเวลาทุนคงท่ี ผลคูณ 1 ม.ค. 2557 300,000 1 300,000 1 ก.พ. 2557 200,000 3 600,000 1 พ.ค. 2557 240,000 4 960,000 1 ก.ย. 2557 320,000 3 960,000 1 ธ.ค. 2557 540,000 1 540,000 12 3,360,000 ทุนถวั เฉลย่ี ของแพท = 3,360,000/12 = 280,000 ดงั นนั้ อตั ราสว่ นทุนถวั เฉลย่ี ของเพชรและแพท 420,000 : 280,000 = 3 : 2

การคาํ นวณส่วนแบง่ ผลกาํ ไรขาดทนุ - เพชร = 120,000X = 72,000 บาท - แพท = 120,000X = 48,000 บาท การบนั ทึกบญั ชีเป็นดงั นี้ **หา้ งหุน้ สว่ นใชบ้ นั ทกึ บญั ชวี ธิ ที ุนคงที่ พ.ศ. 2557 เลขท่ี เดบิต เครดิต เดอื น วัน รายการ ท่ี บญั ชี บาท สต. บาท สต. ธ.ค. 31 กาํ ไรขาดทนุ 120,000 - กระแสทุน – เพชร 72,000 - กระแสทนุ – แพท 48,000 - แบง ผลกาํ ไรขาดทนุ ตามอัตราสวนถัวเฉล่ีย หมายเหตุ  โดยปกตจิ ะใชท้ ุนถวั เฉลย่ี ในกรณที ม่ี กี ารคดิ ดอกเบย้ี ทุนเทา่ นนั้ โดยเอา 12 ไปหาร  รายการทเ่ี ปลย่ี นแปลงทนุ ทเ่ี กดิ ขน้ึ ในระหวา่ งเดอื นใหป้ ฏบิ ตั ดิ งั น้ี 1) รายการทเ่ี กดิ ขน้ึ กอ่ นกลางเดอื น ใหถ้ อื วา่ เกดิ ขน้ึ ในวนั ตน้ เดอื น เช่น 1-15 2) รายการทเ่ี กดิ ขน้ึ หลงั วนั กลางเดอื น ใหถ้ อื วา่ เกดิ ขน้ึ ในวนั สน้ิ เดอื น หรอื ตน้ เดอื นถดั ไป เช่น 16-31

4. คิดดอกเบีย้ ทุน แล้วแบง่ ผลกาํ ไรขาดทนุ ท่ีเหลอื ตามอตั ราส่วนท่ีตกลงกนั การคดิ ดอกเบย้ี ทุนใหห้ ุน้ ส่วนถอื เป็นการแบ่งผลกําไรขาดทุนอย่างหน่ึง โดยคาํ นึงว่าทุนเป็นส่วนสําคญั ในการหารายได้ ของห้างหุน้ ส่วน จงึ ควรจะแบ่งส่วนของกําไรหรอื ขาดทุนใหเ้ ป็นดอกเบ้ยี ทุนแก่ผูเ้ ป็นหุน้ ส่วนของจาํ นวนเงนิ ทล่ี งทุนในหา้ ง หุน้ สว่ น และสว่ นของกาํ ไรหรอื ขาดทุนทเ่ี หลอื จงึ จะนํามาแบง่ กนั ตามอตั ราส่วนทต่ี กลงกนั การคดิ ดอกเบ้ยี ทุนสามารถคํานวณ ได้ 3 วธิ ี คอื 4.1 คดิ ดอกเบย้ี ทนุ จากทนุ ณ วนั ตน้ งวด 4.2 คดิ ดอกเบย้ี ทนุ จากทนุ ณ วนั สน้ิ งวด 4.3 คดิ ดอกเบย้ี ทุนจากทุนถวั เฉลย่ี 5. คิดเงินเดอื น หรอื โบนัส แลว้ แบง่ ผลกาํ ไรขาดทนุ ที่เหลอื ตามอตั ราส่วนที่ตกลงกนั การคดิ เงนิ เดอื นให้แก่ผู้เป็นหุ้นส่วน จะต้องระบุไว้ในสญั ญาการจดั ตงั้ หา้ งหุ้นส่วนให้คิดเงนิ เดอื นให้แก่ผูเ้ ป็นหุน้ ส่วน การคดิ เงนิ เดอื นนัน้ ถอื เป็นค่าตอบแทนสาํ หรบั ความสามารถในการปฏบิ ตั งิ านของหุ้นส่วนแต่ละคน จงึ ถือว่าเป็นส่วนหน่ึง ของการแบ่งผลกําไรขาดทุน ซ่งึ มลี กั ษณะเหมอื นกบั การคดิ ดอกเบ้ยี เงนิ ทุน ตามหลกั การบญั ชที ่รี บั รองกนั โดยทวั่ ไปถอื ว่า เงนิ เดอื นของผู้เป็นหุน้ ส่วนเป็นการแบ่งผลกําไรขาดทุนอย่างหน่ึง ไม่ว่าห้างหุ้นส่วนจะมผี ลการดําเนินงานเป็นกําไรสุทธิ หรอื ขาดทุนสุทธกิ ต็ าม กต็ อ้ งคดิ เงนิ เดอื นใหผ้ เู้ ป็นหุน้ สว่ น

นอกจากน้ีหา้ งหุน้ ส่วนอาจจะคดิ โบนัสใหผ้ เู้ ป็นหุน้ ส่วนอีกดว้ ยกไ็ ด้ เพ่อื เป็นการตอบแทนพเิ ศษ และจะคดิ ใหเ้ ฉพาะใน กรณีทห่ี า้ งหุน้ ส่วนมกี ําไรสุทธเิ ท่านนั้ การคดิ โบนัสใหผ้ ู้เป็นหุน้ ส่วนในสญั ญาการจดั ตงั้ หา้ งหุน้ ส่วนอาจจะตกลงคดิ โบนัสให้ หุน้ ส่วนผู้จดั การ หรอื ผู้เป็นหุ้นส่วนท่ีมาร่วมทํางานในหา้ งหุ้นส่วนซ่งึ เป็นผลตอบแทน ตามปกติจะคดิ โบนัสให้เป็นอตั รา เปอร์เซ็นต์จากยอดกําไรสุทธิ ในทางบญั ชนี นั้ จะไมถ่ อื ว่าโบนัสเป็นค่าใชจ้ ่าย แต่บางครงั้ ผูเ้ ป็นหุน้ ส่วนอาจใหถ้ อื เสมอื นหน่ึง เป็นคา่ ใชจ้ า่ ยกไ็ ด้ ดงั นนั้ การทาํ ขอ้ ตกลงในสญั ญาของหา้ งหุน้ ส่วนจงึ ควรระบใุ หช้ ดั เจนว่าโบนสั จะคดิ จากยอดกาํ ไรสทุ ธิ (กาํ ไร สุทธกิ ่อนหกั โบนสั ) หรอื คดิ จากยอดกาํ ไรสทุ ธหิ ลงั หกั โบนสั การคาํ นวณโบนัสมี 2 วิธี คอื 5.1 โบนสั ไมถ่ อื เป็นคา่ ใชจ้ า่ ย จะคาํ นวณจากยอดกาํ ไรสทุ ธิ หรอื กาํ ไรสุทธกิ อ่ นหกั โบนสั โบนัส = เปอรเ ซน็ 1ต00ของโบนัส×กําไรสทุ ธิ 5.2 โบนสั ถอื เป็นค่าใชจ้ า่ ย จะคาํ นวณจากยอดกาํ ไรสทุ ธหิ ลงั หกั โบนสั แลว้ โบนัส = เปอรเ ซน็ ต ของโบนสั × กําไรสทุ ธิ (100 + เปอรเ ซน็ ต ข องโบนัส)

ข้อสงั เกต 1. โบนสั = เปอรเ ซ็น1ต00ข องโบนัส× กําไรสุทธิ 2. ตวั หารจะเป็น 100 เสมอ 3. คดิ โบนสั เป็น % จากกาํ ไรสุทธหิ ลงั หกั เงนิ เดอื น ดอกเบย้ี ทุน แต่ก่อนหกั โบนสั 4. คดิ โบนสั เป็น % จากกาํ ไรสทุ ธกิ อ่ นหกั เงนิ เดอื น ดอกเบย้ี ทุนและโบนสั 5. โบนสั ไมถ่ อื เป็นค่าใชจ้ ่าย 6. คดิ โบนสั จากกาํ ไรสุทธิ ขอ้ สงั เกต 1. กาํ ไรสทุ ธกิ อ่ นหกั โบนสั = % ของโบนสั + 100 2. โบนสั = % ของโบนัส× กาํ ไรสุทธิ % ของโบนัส + 100 3. ตวั หารจะเป็น 100 + เปอรเ์ ซน็ ตข์ องโบนสั 4. โบนสั ถอื เป็นค่าใชจ้ า่ ย 5. คดิ โบนสั เป็น % จากกาํ ไรสทุ ธหิ ลงั หกั โบนสั 6. คดิ โบนสั เป็น % จากกาํ ไรสทุ ธกิ ่อนหกั เงนิ เดอื น ดอกเบย้ี ทนุ แต่หลงั หกั โบนสั 7. คดิ โบนสั เป็น % จากกาํ ไรสทุ ธหิ ลงั หกั เงนิ เดอื น ดอกเบย้ี ทนุ และโบนสั

ถา้ ผเู้ ป็นหนุ้ ส่วนตอ้ งการจะเปลย่ี นแปลงอตั ราส่วนแบง่ ผลกาํ ไรขาดทนุ กต็ อ้ งปรบั ปรุงสว่ นทุนของผเู้ ป็นหุน้ สว่ นใหถ้ กู ตอ้ ง แต่ก่อนทจ่ี ะมกี ารเปลย่ี นแปลงอตั ราสว่ นแบง่ กาํ ไรขาดทุนนนั้ ใหพ้ จิ ารณาราคาสนิ ทรพั ยแ์ ละหน้ีสนิ ของหา้ งหุน้ สว่ น และตรี าคา ใหม่ใหเ้ ท่ากบั ราคาท่จี ะขายได้ หรอื ราคาทดแทน (Replacement cost) ในวนั ทม่ี กี ารเปลย่ี นแปลงอตั ราส่วนแบ่งกาํ ไรขาดทุน ผลต่างของราคาสนิ ทรพั ย์ท่ีตรี าคาใหม่กบั ราคาสินทรพั ย์ตามบญั ชี จะนําไปปรบั ปรุงกบั บญั ชที ุนของผู้เป็นหุ้นส่วนตาม อตั ราสว่ นแบง่ กาํ ไรขาดทุนเดมิ ตวั อย่าง ภูภูมแิ ละมารโิ อ้เป็นหุ้นส่วนกนั แบ่งกําไรขาดทุนในอตั รา 2 : 3 ตามลําดบั ต่อมาในวนั ท่ี 1 มกราคม 2557 ได้ตกลงกันแบ่งกําไรขาดทุนเท่ากัน สินทรัพย์ทัง้ ส้ินของห้างหุ้นส่วนมีราคาตลาดจํานวน 400,000 บาท ราคาบัญชี 200,000 บาท ในวนั ท่ี 31 ธนั วาคม 2557 ห้างหุ้นส่วนได้ขายสนิ ทรพั ย์ไปทงั้ หมดเงนิ 450,000 บาท การเปล่ยี นแปลงอตั ราส่วนแบ่งกําไร ขาดทุน เป็นดงั น้ี กรณีมีการปรบั ปรงุ สินทรพั ย์ (1 ม.ค. 2557) จะแบ่งผลกาํ ไรขาดทนุ ดงั น้ี รายการ ภภู มู ิ มารโิ อ กําไรจากการตรี าคาสินทรพั ยใหม (200,000x2/5) และ (200,000x3/5) 80,000 120,000 กําไรจากการขายสนิ ทรพั ยภ ายหลัง (50,000/2) 25,000 25,000 รวม 105,000 145,000

กรณีไม่มีการปรบั ปรงุ สินทรพั ย์ (1 ม.ค. 2557) จะแบง่ ผลกาํ ไรขาดทนุ ดงั น้ี รายการ ภภู มู ิ มารโิ อ กําไรจากการตีราคาสินทรัพย 125,000/2 = 62,500 125,000/2 = 62,500 กรณีผเู้ ป็นห้นุ ส่วนตกลงเปลีย่ นแปลงอตั ราส่วนแบง่ กาํ ไรขาดทนุ ในระหวา่ งงวดบญั ชี การแบ่งผลกาํ ไรขาดทุนเป็นดงั น้ี 250,000 = 125,000 บาท 2