คู่มือชีวิตโรคCOPD

คำนำ คู่มือเล่มนี้จัดทำขึ้น เพื่อเป็นประโยชน์ในการให้ความรู้ ความเข้าใจเกี่ยวโรคปอดอุดกั้นเรื้อรัง (COPD) แก่ผู้ป่วยใน คมู่ อื ชีวติ พิชติ โรคปอดอุดกั้นเรอ้ื รัง จัดทำโดยณ หอผู้ป่วยอายุรกรรมชาย โรงพยาบาลเทพรัตน์นครราชสีมา อ.เมือง จ.นครราชสีมา ซึ่งเนื้อหาในสมุดคู่มือประกอบไปด้วย คกลวาับมบนร้าู้เนกักซี่ยศึ่งวมกกึ ัีบเปษโ้ราาหคมพกาายยรเใพาหื่อ้คบปำา้อแงนลกะศันนำไามเก่ใสหี่ย้เวตกกิดรับโก์ชราค้ันรแปปฏลิบะที เัตพ่ีิตื่อ4ัวทกำ่อในห้ ผควู้ปา่วมยรมนุมีกแาหรรงคาขววอบงทิคโุรมยคโรไาดค้ลไดัย้ดียเิ่งทขคึ้น โสานมโาลรถยลดสี คุรวานมาเสรี่ยงี และ นักศกึ ษาพยาบาลศาสตร์ช้นั ปที ่ี 4 คณะผูจ้ ดั ทำ 1

โรคปอดอุดกั้นเรื้อรัง หรือ COPD หมายถึง โรคซึ่งมีลักษณะ สำคัญ คือ ทางเดินหายใจมีการอุดกั้นอย่างถาวร เนื่องจากมีการ เปลยี่ นแปลงภายในหลอดลมหรือในเนื้อปอด ทำใหห้ ลอดลมตีบแคบ ลงไปจนการดำเนินของโรคค่อยๆแย่ลง โดยไม่กลับคืนสู่สภาพปกติ ความจุของปอดจะเพิ่มขึ้นและอัตราการไหลของอากาศขณะหายใจ ออกจะชา้ ลง และลำบากกว่าขณะหายใจเขา้ 2

3

4

ควนั จากการเผาไหม้ การสบู บหุ รี่ 3 เล่ยี ง ฝุ่น ไรฝ่นุ หรอื ยาเส้น พน่ ยา และ 3 อย่า สวมใส่ กนิ ยา (ลืม) หนา้ กากอนามยั มาตดิ ตามอาการตามท่ี หมอนดั ทกุ ครง้ั 5

1. ถือหลอดยาพ่นในแนวตง้ั เขย่ากระบอกยา 4-5 ครัง้ ก่อนใช้ยา 2. หายใจออกทางปากใหส้ ุด 3. ถอื กระบอกยาหา่ งจากปาก ประมาณ 3-4 เซนติเมตร หรือ อมปากกระบอกยาให้สนิท 4. กดกระบอกยา 1 คร้ัง หายใจเข้าลกึ ๆ แล้วกลัน้ หายใจใหน้ านทีส่ ุด และหายใจ ออกอยา่ งชา้ ๆ ควรเวน้ การใช้ยา ห่างจากครง้ั แรก 1-2 นาที 6

**หลังพ่นยาเสร็จเรียบร้อย กล้ัวปากและคอดว้ ยน้ำสะอาด และบ้วนทงิ้ เพือ่ ลดอาการปากแหง้ เช้ือราในช่องปาก และการ เกิดเสียงแหบ โดยเฉพาะจากการใชย้ าสเตียรอยด์ การทำความสะอาดกระบอกพ่นยา 1. ถอดชน้ิ สว่ นของกระบอกแยกออกจากกัน 2.ทำความสะอาดด้วยนำ้ สบู่ออ่ น 3. หลงั ทำควมสะอาดผง่ึ ไว้ให้แหง้ โดยท่ัวไปควรทำความสะอาด ประมาณเดือนละ 1 ครั้ง 7

1. กรณีที่มีเลขบอกจำนวนยา ให้ผู้ใช้เปิดฝาครอบออกจะมีตัวเลขบอก วา่ เหลือยาขนาดเทา่ ไหร่ 2. กรณีที่ไม่มีเลขบอกจำนวนยา ให้ผู้ใช้ลองเขย่าเพื่อคาดคะเน ปรมิ าณของยา 8

1. อาหารท่ใี ห้พลงั งานสูง เชน่ ซุปตุ๋นใสน่ ม หรือเนอื้ สัตว์ 2. อาหารควรมีลักษณะที่ไม่ต้องเคี้ยวมากและกลืนง่าย ผู้ป่วยจะได้ ไมเ่ หนือ่ ยกบั การกนิ 3. อาหารประเภทโปรตนี เลือก ปลา ไข่ นม เตา้ หู้ (ต้มใหเ้ ปอ่ื ย) 4. ผลไม้เลอื กชนิดทเี่ ค้ยี วงา่ ย นุ่มๆ สุกๆ 5. เลือกชนดิ ไขมนั ลดไขมนั อ่มิ ตวั 6. จัดอาหารให้ปริมาณน้อยๆ แต่บ่อยขึน้ เช่น วันละ 6 มื้อ จะช่วยลด ปรมิ าณกา๊ ซออกซเิ จนท่รี า่ งกายตอ้ งการในการเค้ยี วอาหารและย่อย 7. เลี่ยงอาหารที่มีรสเคม็ โซเดียมน้อย เพื่อลดอาการบวม 8. กรณผี ู้ป่วยมีอาการบวม ให้ด่ืมนำ้ 6-8 แก้ว/วนั เพื่อลดเสมหะ 9

• สารอาหารทเ่ี น้นเปน็ พิเศษ 1. วิตามินเอ จำเป็นต่อการรักษาเซลล์เยื่อบุต่างๆ การขาดวิตามินเอ จะเสี่ยงต่อการติดเชื้อทางระบบทางเดินหายใจ เช่น เครื่องในสัตว์ ไข่แดง ผกั สสี ้ม สีเหลอื ง >> แครอท ขา้ วโพด ฟักทอง 2. วิตามินซี จำเป็นต่อการสร้างเนื้อเยื่อ และการขาดวิตามินซี อาจทำให้ผู้ป่วยติดเชื้อง่ายขึ้น เนื้อเยื่อถูกทำลายมากขึ้น อยู่ในผักและ ผลไม้ต่างๆ เช่น ดอกกะหล่ำ ผักกาดขาว ต้นหอม ถั่วลันเตา มะนาว สม้ ฝร่ัง มะขามปอ้ ม 3. แมกนิเซียม เป้นเกลือแร่ที่จำเป็นต่อการทำงานของปอด และการทำงานของกล้ามเนื้อ ถ้าขาดจะทำให้กล้ามเนื้อระบบหายใจ ออ่ นแอลง แมกนิเซยี ม พบมากใน ปลาและหอย กลว้ ย ธัญพืชไมข่ ดั สี ผกั ใบเขียว ถ่วั ต่างๆ 10

1. ทำทางเดนิ หายใจให้โล่งก่อนรบั ประทานอาหาร ประมาณ 1 ชัว่ โมง 2. รับประทานชา้ ๆ ตกั อาหารคำเลก็ 3. หากกลืนไม่ลง สามารถดื่มน้ำตามได้ แต่ไม่ควรดื่มน้ำมากเกินไป ระหว่างทานอาหาร อาจทำใหแ้ น่นท้อง แลว้ หายใจลำบากได้ 4. ควรอยู่ในท่านั่งขณะรับประทานอาหาร เพื่อลดแรงดันต่อ กล้ามเน้ือกระบังลม 5. อยู่ในอริ ยิ าบททีผ่ อ่ นคลายกอ่ นรบั ประทานอาหาร 11

12

13

14

15

ตวั อยา่ ง ช่อื -นามสกุล : ………………………………… อาย.ุ .............ปี โรคประจำตวั : ………………………………………………….. รับยาประจำที่ : ………………………………………………….. คำสั่งการใชย้ า : Berodual metered-dose inhaler 200 puff/10 mL พ่นยาวนั ละ 2 ครัง้ เชา้ -เย็น ครั้งละ 2 กด/พฟั เร่ิมใช้ยาวนั ที่: 20 มนี าคม 2564 . ยาหมดวนั ท่ี: 9 พฤษภาคม 2564 . บนั ทกึ จำนวนการพ่นยา/มื้อ วัน/เดอื น/ปี เชา้ กลางวนั เย็น ก่อนนอน ปริมาณคงเหลือ (กด/พัฟ) 20/03/64 200-4 = 196 21/03/64 196-4 = 192 22/03/64 192-4 = 188 23/03/64 188-4 = 184 16

ชือ่ -นามสกุล : ………………………………… อายุ..............ปี โรคประจำตัว : …………………………………………………. รบั ยาประจำที่ : …………………………………………………. คำสงั่ การใช้ยา : …………………………………………………. เริม่ ใช้ยาวันท่ี : ………………………………………………….. ยาหมดวันท่ี : ……………………………………………………. แพทย์นัดติดตามอาการวนั ที่ : ……………………………………. บันทกึ จำนวนการพน่ ยา/มือ้ วนั /เดือน/ปี เชา้ กลางวนั เย็น ก่อนนอน ปรมิ าณคงเหลือ (กด/พฟั ) 17

บนั ทกึ จำนวนการพ่นยา/ม้อื วัน/เดอื น/ปี เช้า กลางวนั เย็น กอ่ นนอน ปรมิ าณคงเหลือ (กด/พฟั ) 18

หอบเหน่ือย หายใจเร็ว หายใจเสียงดงั วี๊ด พ่นยาแล้วไม่ดขี ้นึ เจ็บ จุก แน่นหน้าอก ไอ มเี สมหะเพม่ิ ขนึ้ หรอื เสมหะ เปล่ยี นเป็นสีเหลอื งเขียวคล้ายหนอง มีไข้สูง ทำกจิ กรรมไดล้ ดลง 19

20