Hồ Chí Minh toàn tập - Tập 3

188 Hå CHÝ MINH TOµN TËP ng−êi, söa l¹i c¸c h¶i c¶ng, x©y dùng s©n bay vµ c¸c nhµ m¸y cã thÓ s¶n xuÊt tõ 150 ®Õn 400 m¸y bay mét n¨m. C¸c b¸o c¸nh t¶ cho r»ng nh− vËy vÉn ch−a ®ñ, r»ng muèn phßng thñ cã kÕt qu¶ th× ph¶i cã sù hîp t¸c thµnh thËt cña d©n chóng; muèn thÕ, cÇn ban hµnh nh÷ng quyÒn d©n chñ cho ng−êi b¶n xø. Nªn nhí r»ng ChÝnh phñ thuéc ®Þa ®· tæ chøc mét tr−êng häc tiÕng NhËt ë Thanh Ho¸. L¹i mét sù viÖc cã ý nghÜa hay mét dÊu hiÖu sî h·i: Th¸ng 6, trong mét th«ng tri göi cho ng−êi Ph¸p ë B¾c Kú, ChÝnh phñ ®· hái hä r»ng: NÕu chiÕn tranh næ ra th× hä sÏ t¶n c− vî con hä ra sao. Nãi thªm, nh÷ng ng−êi céng s¶n ®· s¸ng t¸c bµi h¸t Gióp Trung Quèc tøc lµ gióp m×nh, mét bµi h¸t rÊt ®−îc phæ biÕn. NhiÒu ®ªm (vui) kÞch ®· ®−îc tæ chøc ë nhiÒu n¬i. Nh÷ng phÇn tö h¨ng h¸i lµ c«ng nh©n, n«ng d©n vµ nhÊt lµ thanh niªn, hä th−êng hîp t¸c víi thanh niªn Trung Quèc. Ho¹t ®éng cña NhËt ë §«ng D−¬ng Bän NhËt ®· nhßm ngã §«ng D−¬ng tõ l©u. §iÒu ®ã rÊt râ rµng. Ch−¬ng tr×nh ho¹t ®éng cña chóng cã thÓ chia ra ba mÆt tuyªn truyÒn, x©m nhËp kinh tÕ vµ ho¹t ®éng gi¸n ®iÖp. C«ng t¸c tuyªn truyÒn Êy chØ tranh thñ ®−îc bän quan l¹i bÊt m·n vµ c¸c cô ®å nho. Trong khi tuyªn truyÒn, nh÷ng ng−êi nµy tá ra c«ng khai th©n NhËt vµ chèng Trung Quèc. Nh−ng hä kh«ng cã chót t¸c dông nµo trong ®«ng ®¶o quÇn chóng, v× nh− trªn ®· nãi, quÇn chóng thùc sù ®øng vÒ phÝa Trung Quèc. Tõ 34 n¨m nay, bän NhËt ®· nu«i C−êng §Ó, «ng hoµng ViÖt Nam l−u vong ë trªn ®Êt chóng, chØ mong cã dÞp sÏ dïng ®Õn. VÒ mÆt kinh tÕ, ®Æc biÖt bän NhËt t×m c¸ch th©m nhËp vµo c¸c vïng má B¾c Kú. Chóng ®· ®Çu t− ®−îc vµo nhiÒu c«ng ty khai th¸c. Thø hai lµ b¸n hµng ho¸ gi¸ rÎ. Gi¸n ®iÖp NhËt ho¹t ®éng rÊt m¹nh ë §«ng D−¬ng. Ba th¸ng tr−íc ®©y, mét ng−êi Ph¸p chñ nhiÖm mét tê b¸o vµ mét ng−êi ViÖt Nam ®· bÞ kÕt ¸n 20 vµ 15 n¨m khæ sai vÒ téi lµm gi¸n ®iÖp.

b¸o c¸o göi ban chÊp hµnh quèc tÕ céng s¶n 189 VÒ vÊn ®Ò nµy, tê Effort viÕt: “Nh−ng biÕt bao ng−êi nh− thÕ sÏ cã thÓ tiÕp tôc c«ng viÖc cña hä mét c¸ch yªn æn gÇn nh− tuyÖt ®èi, do th¸i ®é do dù cña c¸c nhµ cÇm quyÒn Pari cña chóng ta t¹o nªn”. §èi víi bän gi¸n ®iÖp ng−êi NhËt, ChÝnh phñ Ph¸p tá ra rÊt nh©n nh−îng. VÝ dô, n¨m ngo¸i mét sÜ quan NhËt bÞ b¾t qu¶ tang lµm gi¸n ®iÖp ë B¾c Kú, ng−êi ta b¾t ®−îc trong ng−êi h¾n mét tËp tµi liÖu dµy cép. Nh−ng ChÝnh phñ chØ yªu cÇu tªn sÜ quan nµy ra khái §«ng D−¬ng mµ th«i. Míi ®©y, ng−êi ta b¾t ®−îc ë Lµo Cai 3 gi¸n ®iÖp ng−êi NhËt ®ang vÏ c¸c cø ®iÓm chiÕn l−îc. Ra tr−íc toµ ¸n, chóng chØ bÞ ph¹t 100 quan! Tr¸i l¹i, ng−êi ta kÕt téi nh÷ng ng−êi céng s¶n lµ th©n NhËt. Ngµy 13-6, ®ång chÝ chñ nhiÖm tê b¸o céng s¶n §êi nay ë Hµ Néi bÞ triÖu ®Õn së mËt th¸m. Viªn ch¸nh cÈm b¶o ®ång chÝ r»ng: Nh÷ng ng−êi céng s¶n ®· ¨n l−¬ng cña NhËt vµ chÝnh v× thÕ mµ hä ®· tæ chøc b·i c«ng nh»m môc ®Ých ph¸ ho¹i viÖc tiÕp tÕ cho Trung Quèc. Nh÷ng ng−êi céng s¶n ®· kÞch liÖt ph¶n ®èi lêi vu c¸o nµy cña bän cÈm b»ng lêi nãi vµ b»ng v¨n b¶n. * ** T«i rÊt tiÕc h«m nay ch−a thÓ nãi ®−îc vÒ bän têrètxkÝt. Liªn l¹c cÇn ph¶i ®i ngay. T«i ph¶i ngõng bót vµ göi lêi chµo anh em tíi c¸c ®ång chÝ. Cuèi th¸ng 7 n¨m 1939 LIN Tµi liÖu tiÕng Ph¸p, b¶n chôp l−u t¹i ViÖn Hå ChÝ Minh.

190 V¨n tÕ cÇu hån kiÒu bµo bÞ bom NhËt s¸t h¹i 1) Nam m« PhËt tæ Nh− Lai, Chóng sinh nheo nhãc d−íi trêi T©y ph−¬ng, Tr¨m tÇng ¸p bøc th¶m th−¬ng, Th©n gÇy nh− cñi, x¸c nh−êng th©y ma, §©u lµ phóc ®¼ng hµ sa? §©u lµ câi PhËt, ®©u lµ c¶nh tiªn? * ** Nam m« Bå t¸t ®Õ t«n TiÕp dÉn linh hån vÒ M¹c T− Khoa §©y lµ phóc ®¼ng, hµ sa §©y lµ h¹nh phóc, ®©y lµ thÇn tiªn. * ** Qu©n c−íp NhËt thËt lµ tµn ¸c Võa råi ®©y oanh t¹c Pis¬chai _______________ 1) §Çu ®Ò do BT ®Æt. Trong thêi gian ho¹t ®éng ë Pis¬chai (V©n Nam, Trung Quèc), m¸y bay NhËt ®· nÐm bom s¸t h¹i kiÒu bµo, Chñ tÞch Hå ChÝ Minh ®· lµm bµi v¨n tÕ cÇu hån nµy (BT).

v¨n tÕ cÇu hån kiÒu bµo bÞ bom nhËt s¸t h¹i 191 KiÒu bµo mÊy chôc m¹ng ng−êi, Th©y tan, thÞt n¸t quª ng−êi th¶m thª Khãc than còng kh«ng hÒ cøu sèng Ph¶i ®øng lªn nh− ®Êng Thiªn V−¬ng1) Thï nhµ, nî n−íc ®«i ®−êng §· v× ng−êi chÕt, cµng th−¬ng gièng nßi §õng tin vµo sè mÖnh trêi, Mµ do qu©n NhËt giÕt ng−êi g©y nªn Hån ¬i! Hån cã linh thiªng H·y cïng ng−êi sèng b¸o ®Òn n−íc non Ng−êi cßn th× n−íc ph¶i cßn. In trong s¸ch Hå ChÝ Minh - Biªn niªn tiÓu sö, Nxb. ChÝnh trÞ quèc gia, Hµ Néi, 1996, t.2, tr.101. In trong s¸ch §Çu nguån, Nxb. V¨n häc, Hµ Néi, 1975. _______________ 1) §Êng Thiªn V−¬ng nghÜa lµ: Phï §æng Thiªn V−¬ng (BT).

192 B¸O C¸O CñA VIÖT NAM göi quèc tÕ céng s¶n 1. §Þa lý: Ên §é China thuéc Ph¸p, cßn cã tªn lµ “§«ng D−¬ng”, gåm 5 vïng, Ai Lao, Cao Miªn, Nam Kú, Trung Kú, B¾c Kú. Ba vïng sau lµ ViÖt Nam. 2. D©n téc: Toµn §«ng D−¬ng cã kho¶ng 25 triÖu d©n. D©n téc ViÖt Nam chiÕm tuyÖt ®¹i ®a sè: 20 triÖu ng−êi. Cao Miªn h¬n 2 triÖu ng−êi. Lµo, M¸n, Thæ vµ c¸c d©n téc thiÓu sè kh¸c céng trªn d−íi 3 triÖu ng−êi. 3. ChÕ ®é chÝnh trÞ: Nam Kú bÞ Ph¸p chinh phôc tr−íc tiªn, lµ xø thuéc ®Þa. Trung Kú, Cao Miªn, Ai Lao lµ n−íc b¶o hé, cã quèc v−¬ng. B¾c Kú lµ Territory (khu qu¶n h¹t). Toµn bé chÝnh quyÒn §«ng D−¬ng n»m trong tay Toµn quyÒn ng−êi Ph¸p. Mçi vïng cã mét Kh©m sø ng−êi Ph¸p. Mçi tØnh cã mét C«ng sø ng−êi Ph¸p. Ngoµi ra, cßn cã ng−êi b¶n xø lµm tØnh tr−ëng, tri phñ, tri huyÖn, v.v. do ng−êi Ph¸p uû nhiÖm. 4. Tµi nguyªn: Nam Kú s¶n xuÊt nhiÒu lóa g¹o nhÊt. Mçi n¨m xuÊt khÈu kho¶ng tõ 1.500 ®Õn 1.800 tÊn. B¾c Kú nhiÒu nhÊt lµ kho¸ng s¶n. Mçi n¨m s¶n xuÊt 2 triÖu tÊn than. C¸c kim lo¹i ®Òu cã. Cßn c¸c vïng kh¸c th× ®Êt xÊu, d©n nghÌo. 5. N¹n bãc lét: Ruéng v−ên nhµ cöa, c¸c viÖc ma chay c−íi xin, sinh con ®Î c¸i, c¸c lo¹i gia sóc1), nhÊt nhÊt ®Òu ph¶i nép thuÕ. _______________ 1) Nguyªn v¨n: bß, ngùa, mÌo, chã (ND).

b¸o c¸o cña viÖt nam göi quèc tÕ céng s¶n 193 Nam tõ m−êi b¶y, m−êi t¸m ®Õn n¨m m−¬i l¨m tuæi, h»ng n¨m ph¶i nép thuÕ th©n, tõ hai ®ång ®Õn m−êi hai ®ång. Sau khi nép thuÕ, mçi ng−êi ®−îc ph¸t mét tÊm thÎ ghi râ tªn tuæi, quª qu¸n, nghÒ nghiÖp, h×nh d¹ng, cã lý tr−ëng vµ tØnh tr−ëng Ph¸p ký tªn ®ãng dÊu. ThÎ ®ã, ai còng ph¶i mang theo ng−êi. NÕu kh«ng sÏ bÞ b¾t gi÷. Ng−êi Ph¸p lîi dông c¸ch ®ã ®Ó ng¨n chÆn nh÷ng ng−êi c¸ch m¹ng hµnh ®éng. 6. Quèc phßng: Qu©n sè kh«ng râ, cã kho¶ng chõng ba v¹n lÝnh. PhÇn lín lµ lÝnh b¶n xø. Mét sè Ýt lµ “lÝnh lª d−¬ng”. “LÝnh lª d−¬ng” kh«ng ph¶i lµ ng−êi Ph¸p, mµ ng−êi quèc tÞch nµo còng cã. Hä ®Òu lµ nh÷ng tï nh©n ch¹y trèn. Qu©n lÝnh ®ãng ë c¸c thµnh phè lín vµ vïng biªn giíi. M¸y bay rÊt Ýt. Lùc l−îng h¶i qu©n còng yÕu ít. Theo mËt th¸m NhËt B¶n nãi: ChØ cÇn hai s− ®oµn lµ ®ñ ®Ó chinh phôc §«ng D−¬ng. Do ®èi xö kh«ng c«ng b»ng - lÝnh b¶n xø kh«ng ®−îc lµm sÜ quan, ®êi sèng l¹i rÊt khæ - cho nªn hä rÊt ghÐt ng−êi Ph¸p. 7. Phong trµo gi¶i phãng: Næi tiÕng nhÊt cã: - Sau n¨m 1880: ë Trung Kú, cã “Khëi nghÜa v¨n th©n” do Phan §×nh Phïng l·nh ®¹o. ë B¾c Kú, cã du kÝch chiÕn cña Hoµng Hoa Th¸m. §Õn n¨m 1912, Hoµng Hoa Th¸m bÞ ¸m s¸t, khëi nghÜa míi bÞ dËp t¾t1). - N¨m 1908: N«ng d©n Trung Kú b¹o ®éng. - N¨m 1910: Binh lÝnh Hµ Néi m−u ®¸nh chiÕm Hµ Néi. - N¨m 1915: Nh©n cuéc chiÕn tranh ®Õ quèc lÇn thø nhÊt, vua An Nam khëi nghÜa ë Trung Kú. ë B¾c Kú, binh lÝnh Th¸i Nguyªn khëi nghÜa, do mét chÝnh trÞ ph¹m l·nh ®¹o. Thæ d©n vïng th−îng du B¾c Kú còng næi dËy. - §Çu n¨m 1930: ViÖt Nam Quèc d©n §¶ng khëi nghÜa ë Yªn B¸i (B¾c Kú). _______________ 1) Hoµng Hoa Th¸m bÞ ¸m s¸t n¨m 1913 (BT).

194 Hå CHÝ MINH TOµN TËP - N¨m 1930 - 1931: N«ng d©n Trung Kú thµnh lËp X«viÕt, do §¶ng Céng s¶n l·nh ®¹o. - Sau n¨m 1936, cã phong trµo cña MÆt trËn D©n chñ. 8. C¸c tÇng líp x· héi vµ khuynh h−íng cña hä: - C«ng nh©n: ë B¾c Kú, c«ng nh©n má than chiÕm tuyÖt ®¹i ®a sè. Thø ®Õn c«ng nh©n ®ån ®iÒn ë Nam Kú, råi ®Õn c«ng nh©n ®−êng s¾t, c«ng nh©n x−ëng c«ng binh Sµi Gßn, c«ng nh©n dÖt, v.v.. Tæng céng kh«ng ®Õn mét triÖu ng−êi. Hä tuy kh«ng cã quyÒn tù do tæ chøc c«ng héi, nh−ng trong hai thêi kú 1930 - 1931 vµ 1936 - 1939, hä ®Êu tranh rÊt m¹nh mÏ. - N«ng d©n: Nh÷ng n¨m 1930 - 1931, n«ng d©n Nam Kú vµ Trung Kú tæ chøc (bÝ mËt) rÊt tèt, ®Êu tranh rÊt dòng c¶m. B¾c Kú chØ cã mét sè Ýt tØnh cã tæ chøc vµ ®Êu tranh. Sau nµy, n«ng d©n Trung Kú ®· ph¶i lïi b−íc v× bÞ khñng bè g¾t gao. HiÖn t¹i, n«ng d©n Nam Kú ®oµn kÕt tèt h¬n so víi c¸c ®Þa ph−¬ng kh¸c. C«ng nh©n, n«ng d©n ®−¬ng nhiªn lµ rÊt c¨m ghÐt ng−êi Ph¸p. - TrÝ thøc: Tõ häc trß ®Õn c«ng chøc, thÇy thuèc, v× cã tr×nh ®é v¨n ho¸ t−¬ng ®èi cao, cã ®iÒu kiÖn tiÕp cËn víi ng−êi Ph¸p, hai v× hä bÞ ng−êi Ph¸p coi th−êng, cho nªn hä ®Òu rÊt ghÐt ng−êi Ph¸p. Song v× kh«ng cã tæ chøc, thiÕu ng−êi l·nh ®¹o, cho nªn hä “d¸m nghÜ mµ kh«ng d¸m nãi”. - TiÓu th−¬ng: Th−¬ng nghiÖp lín ®Òu n»m trong tay ng−êi Ph¸p, cì nhá h¬n trong tay Hoa kiÒu. Ng−êi ViÖt Nam chØ bu«n b¸n nhá. Hä kh«ng ngoi lªn ®−îc bëi c¸c thø thuÕ m¸ nÆng nÒ, do ®ã hä còng rÊt c¨m ghÐt ng−êi Ph¸p, ®ång t×nh víi c¸ch m¹ng. - Giai cÊp t− s¶n d©n téc: Trong ng−êi ViÖt kh«ng cã ai lµm chñ nhµ m¸y lín, chñ hiÖu bu«n lín hoÆc chñ nhµ b¨ng nh− ng−êi Trung Quèc. Hä th−êng chØ lµ nh÷ng chñ x−ëng nhá nh− x−ëng r−îu, x−ëng xay s¸t lóa g¹o, x−ëng in. Lóc bÞ chÌn Ðp, hä o¸n ng−êi Ph¸p. Khi phong trµo c«ng nh©n lªn m¹nh, hä sî c¸ch m¹ng. Nh−ng trong sè ®ã còng cã vµi ng−êi gióp ®ì c¸ch m¹ng. ThÕ lùc cña hä rÊt yÕu ít, kh«ng cã tæ chøc.

b¸o c¸o cña viÖt nam göi quèc tÕ céng s¶n 195 - Quan l¹i, ®Þa chñ: Hä tuy hai mµ mét, mét mµ hai. Quan l¹i lín ®ång thêi lµ ®Þa chñ lín. VÝ dô, TØnh tr−ëng tØnh Hµ §«ng ë B¾c Kú, mét m×nh y chiÕm hai phÇn ba ruéng ®Êt toµn tØnh. Bän nµy cïng víi ®Õ quèc Ph¸p sèng dùa vµo nhau. §Þa chñ lín ë Nam Kú cã ®oµn thÓ riªng: “§¶ng LËp hiÕn”. §Þa chñ c¸c vïng kh¸c kh«ng cã tæ chøc g× c¶. - V−¬ng c«ng: Nh− Hoµng ®Õ An Nam, Quèc v−¬ng Cao Miªn, v.v.. TÊt nhiªn hä lµ nh÷ng r−êng cét ph¶n ®éng. Ng−êi Ph¸p lîi dông hä lµm bï nh×n ®Ó thi hµnh nh÷ng luËt ph¸p thêi Trung cæ. Tr−íc ChiÕn tranh ®Õ quèc lÇn thø hai, ë Nam Kú vµ B¾c Kú cßn cã mét chót quyÒn tù do, nh− tù do xuÊt b¶n; cßn ë Trung Kú, Cao Miªn, Lµo, ngay c¶ chót tù do ®ã còng kh«ng cã. Nh−ng còng cã nh÷ng tr−êng hîp ngo¹i lÖ, nh− n¨m 1885 vua Hµm Nghi vµ n¨m 1915 vua Duy T©n ®· ®øng ra l·nh ®¹o chèng Ph¸p. - Hoa kiÒu: ChiÕm vÞ trÝ rÊt quan träng trong nÒn kinh tÕ ë §«ng D−¬ng. ë bÊt kú thµnh phè nµo, nhá lµ qu¸n cµ phª, lín lµ ngµnh bu«n b¸n, xay s¸t g¹o, phÇn lín ®Òu lµ cña hä. Sè Hoa kiÒu cã kho¶ng trªn d−íi 50 v¹n ng−êi, ®¹i ®a sè lµ ng−êi Qu¶ng §«ng vµ ng−êi Phóc KiÕn. Hä ®Òu cã tæ chøc “bang”, nh− bang Qu¶ng §«ng, bang Phóc KiÕn, bang TriÒu Ch©u, bang H¶i Nam. Mçi Hoa kiÒu lµ mét “bang viªn”, kh«ng ai ®øng ngoµi. Vµ ChÝnh phñ Ph¸p cai trÞ d©n Hoa kiÒu th«ng qua c¸c “bang” nµy. VÒ mÆt chÝnh trÞ, Quèc d©n §¶ng (Trung Quèc - ND) vµ §oµn Thanh niªn Tam d©n chñ nghÜa rÊt ho¹t ®éng. ë Nam Kú, c«ng nh©n Hoa kiÒu còng rÊt ho¹t ®éng, cã thêi kú An Nam Céng s¶n §¶ng cã h¬n v¹n ®¶ng viªn lµ Hoa kiÒu. 9. C¸c ®¶ng ph¸i: A- §¶ng LËp hiÕn: Thµnh lËp ë Nam Kú sau ChiÕn tranh ®Õ quèc lÇn thø nhÊt, lµ ®¶ng cña nh÷ng ®Þa chñ lín. Hä kh«ng cã c−¬ng lÜnh, ®iÒu lÖ, thÎ ®¶ng g× c¶. Tõ ngµy thµnh lËp ch−a häp lÇn nµo, nh−ng l¹i cã riªng mét tê nhËt b¸o b»ng tiÕng Ph¸p. MÊy ng−êi tù x−ng lµ l·nh tô ®øng ra kªu gµo bªnh vùc ChÝnh phñ Ph¸p, bªnh vùc quyÒn lîi cña ®Þa chñ.

196 Hå CHÝ MINH TOµN TËP B- T©n ViÖt §¶ng: Tæ chøc t¹i Trung Kú n¨m 1925, do mét sè trÝ thøc ®øng ra thµnh lËp. Sau nµy, nh÷ng phÇn tö tiÕn bé ®· gia nhËp §¶ng Céng s¶n, sè phÇn tö xÊu bá ch¹y. HiÖn kh«ng cßn tån t¹i n÷a. C- Quèc d©n §¶ng24: Do giai cÊp tiÓu t− s¶n - nh÷ng thÇy gi¸o, luËt s−, v.v. tæ chøc ra t¹i B¾c Kú n¨m 1927. Hä tuyªn bè theo chñ nghÜa T«n Trung S¬n, còng tuyªn bè sÏ hîp t¸c cã ®iÒu kiÖn víi ng−êi Ph¸p, r¸o riÕt tuyªn truyÒn vËn ®éng trong binh lÝnh ng−êi b¶n xø. V× tæ chøc kh«ng chÆt chÏ, nhiÒu mËt th¸m ®· chui vµo ®−îc, dÉn ®Õn viÖc n¨m 1929 phÇn lín ®¶ng viªn bÞ b¾t. ThÕ lµ c¸c l·nh tô cña ®¶ng nµy tuyªn bè: “§¸nh còng chÕt, kh«ng ®¸nh còng chÕt, ph¶i quyÕt mét phen sèng m¸i!”. Vµo ®Çu n¨m 1930 hä lµm b¹o ®éng ë Yªn B¸i (B¾c Kú). Tuy cã nhiÒu binh lÝnh b¶n xø tù nguyÖn tham gia, nh−ng v× tæ chøc vµ l·nh ®¹o kh«ng tèt, cuéc b¹o ®éng ®· nhanh chãng thÊt b¹i, rÊt nhiÒu ng−êi bÞ hy sinh. Mét sè l·nh tô thø yÕu ch¹y sang V©n Nam, tiÕn hµnh c«ng t¸c tæ chøc b»ng c¸ch khñng bè vµ c−ìng Ðp. Hä mang sóng lôc vµ dao g¨m ®Õn nhµ ViÖt kiÒu råi hái: “Anh cã ®ång ý gia nhËp ®¶ng cña chóng t«i hay kh«ng?”. BÞ däa dÉm nh− vËy, kh«ng Ýt ng−êi ViÖt sèng ë V©n Nam ®· trë thµnh ®¶ng viªn Quèc d©n §¶ng. (NhiÖm vô cña ®¶ng viªn lµ ®ãng ®¶ng phÝ, v©ng lêi c¸c l·nh tô). Do ®ã, cã mét thêi kú, thÕ lùc cña hä ë V©n Nam rÊt lín. VÝ dô, trong toa tµu trªn tuyÕn xe löa V©n Nam - ViÖt Nam, hä cã hßm th− riªng cña m×nh. Mét lÇn, l·nh sù Ph¸p bÝ mËt b¾t cãc mét ®¶ng viªn, dïng xe riªng ®−a vÒ B¾c Kú. Quèc d©n §¶ng cö ngay mét chiÕc xe ®i c−íp l¹i ®¶ng viªn ®ã. Nh−ng v× c¸c l·nh tô ®¶ng nµy cã th¸i ®é ngang ng−îc qu¸ ®¸ng ®èi víi ViÖt kiÒu nh− chöi m¾ng, chÐm ®Çu, nªn ai còng ch¸n ghÐt. L¹i v× chuyÖn hä giÕt mét tªn mËt th¸m råi chÆt ®Çu nÐm tr−íc l·nh sù qu¸n Ph¸p, nªn ChÝnh phñ Ph¸p lîi dông vÊn ®Ò nµy can thiÖp víi ChÝnh phñ V©n Nam. ChÝnh phñ V©n Nam ®· trôc xuÊt c¸c l·nh tô Quèc d©n §¶ng. Tõ ®ã, ViÖt Nam Quèc d©n §¶ng hoµn toµn tan r·. GÇn ®©y, cã vµi ba ng−êi (trong ®ã cã mét ng−êi nghi lµ tay sai Ph¸p kiªm H¸n gian, v× h¾n kh«ng cã nghÒ nghiÖp g× mµ sinh ho¹t

b¸o c¸o cña viÖt nam göi quèc tÕ céng s¶n 197 rÊt sang träng) lîi dông t×nh h×nh Hoa - ViÖt, ®Ò nghÞ víi TØnh §¶ng bé C«n Minh gióp ®ì söa ch÷a vµ c«ng bè mét “Tuyªn ng«n vÒ thêi cuéc” (Tuyªn ng«n xem sau), cho ph©n ph¸t truyÒn ®¬n “KÝnh c¸o ViÖt kiÒu” b»ng tiÕng ViÖt. Hai tµi liÖu trªn ®©y võa xuÊt hiÖn th× bÞ c¸c ®¶ng viªn cò ph¶n ®èi m¹nh mÏ. Cã mÊy ng−êi t×m ®Õn c¸c ®ång chÝ cña chóng t«i, ®Ò nghÞ gióp ®ì viÕt mét Tuyªn ng«n ph¶n ®èi b¶n Tuyªn ng«n trªn. D- §¶ng Céng s¶n: N¨m 1924, mét vµi thanh niªn ViÖt Nam häc ë Tr−êng qu©n sù Hoµng Phè vµ mét sè thanh niªn ViÖt Nam sèng ë Qu¶ng Ch©u tæ chøc ra “T©m t©m ®¶ng” víi ý nghÜa “T©m t©m t−¬ng Ên”1). Hµnh ®éng ®Çu tiªn còng lµ hµnh ®éng cuèi cïng cña hä lµ vô næ bom m−u s¸t Toµn quyÒn §«ng D−¬ng khi y ®Õn th¨m Sa DiÖn2). Ýt l©u sau, ®oµn thÓ nµy c¶i tæ thµnh “Héi An Nam C¸ch m¹ng Thanh niªn”3). Lóc nµy, nhê sù gióp ®ì cña §¶ng Céng s¶n Trung Quèc vµ c¸c ®ång chÝ Nga ë Qu¶ng Ch©u, “Héi Thanh niªn” ho¹t ®éng rÊt s«i næi. NhiÒu ®oµn viªn tiªn tiÕn ®· tham gia §¶ng Céng s¶n Trung Quèc. §ång thêi tæ chøc nhiÒu líp huÊn luyÖn, cö ng−êi vÒ n−íc t×m thanh niªn ®−a sang häc. Häc xong, ®−a vÒ n−íc c«ng t¸c. Lóc nµy, c¶ «ng T−ëng4), «ng Tèng5), «ng B¹ch6) còng cã sù gióp ®ì. Nh÷ng häc viªn kh«ng vÒ n−íc ®−îc, th× ®−a vµo häc ë Tr−êng qu©n sù Hoµng Phè. Tõ ®ã, toµn §«ng D−¬ng, nhÊt lµ ë ba kú Nam, Trung, B¾c ®Òu cã tæ chøc vµ ho¹t ®éng cña “Héi Thanh niªn”. N¨m 1927, Qu¶ng Ch©u cã chÝnh biÕn, Lý TÕ Th©m muèn t×m t«i, nh−ng t«i ®· ®i råi. Sè häc sinh ViÖt Nam ë Tr−êng qu©n sù Hoµng Phè bÞ b¾t giam mét n¨m, sau khi ®−îc tha hä ®Òu ch¹y _______________ 1) \"T©m t©m t−¬ng Ên\", thµnh ng÷, cã nghÜa ý hîp t©m ®Çu (BT). 2) T« giíi Ph¸p ë Qu¶ng Ch©u, Trung Quèc (BT). 3) Trong nguyªn b¶n viÕt: “An Nam C¸ch m¹ng Thanh niªn ®oµn” (ND). 4) Tøc T−ëng Giíi Th¹ch (ND). 5) Tøc Tèng Tö V¨n (ND). 6) Tøc B¹ch Sïng Hy (ND).

198 Hå CHÝ MINH TOµN TËP sang phÝa Hång qu©n. ë ViÖt Nam, “Héi Thanh niªn” vÉn tiÕp tôc ph¸t triÓn. N¨m 1929, t¹i H−¬ng C¶ng, hä häp §¹i héi ®¹i biÓu toµn quèc lÇn ®Çu tiªn vµ còng lµ lÇn cuèi cïng. Trong §¹i héi, c¸c ®¹i biÓu B¾c Kú ®Ò nghÞ thµnh lËp §¶ng Céng s¶n, nh−ng kh«ng ®−îc th«ng qua. Hä bÌn rót khái héi nghÞ, vÒ n−íc tæ chøc “§«ng D−¬ng Céng s¶n §¶ng”. MÊy th¸ng sau, “Héi Thanh niªn” Nam Kú còng tæ chøc ra “An Nam Céng s¶n §¶ng”. §øng gi÷a hai “®¶ng”, “Héi Thanh niªn” Trung Kú vµ c¸nh t¶ cña T©n ViÖt kh«ng biÕt ®i ®©u, theo ®©u, bÌn tæ chøc ra “Céng s¶n liªn ®oµn”. Do ®ã, cïng mét lóc trong mét n−íc cã ba “§¶ng Céng s¶n” kh«ng thèng nhÊt ®−îc víi nhau. Cuèi n¨m 1929, t«i ®Õn H−¬ng C¶ng, triÖu tËp mét héi nghÞ. KÕt qu¶ ®· thèng nhÊt ®−îc ba “®¶ng” thµnh ViÖt Nam Céng s¶n §¶ng, sau ®æi tªn thµnh “§«ng D−¬ng” Céng s¶n §¶ng. V× lóc nµy ng−êi Ph¸p r¸o riÕt thi hµnh chÝnh s¸ch v¬ vÐt thuéc ®Þa ®Ó phôc h−ng n−íc Ph¸p nªn nh©n d©n ViÖt Nam bÞ bãc lét rÊt nÆng nÒ, l¹i v× c¸c ®ång chÝ chóng ta rÊt h¨ng h¸i vµ cè g¾ng, nªn ®· tæ chøc ®−îc rÊt nhanh, rÊt tèt c«ng nh©n, n«ng d©n vµ häc sinh. ë ViÖt Nam, sau cuéc b¹o ®éng cña Quèc d©n §¶ng, ChÝnh phñ Ph¸p ®· thi hµnh triÖt ®Ó chÝnh s¸ch khñng bè tr¾ng, nh−ng cµng khñng bè th× quÇn chóng ®Êu tranh cµng dòng c¶m. Tõ 1-5-1930, phong trµo b·i c«ng, b·i kho¸, b·i thÞ, chèng thuÕ lan réng kh¾p c¶ n−íc; ®Õn th¸ng 9, n«ng d©n Trung Kú ®· thµnh lËp X«viÕt trong mét sè huyÖn, nhÊt lµ ë 2 tØnh NghÖ An, Hµ TÜnh. Hä thùc hiÖn c¸c chÕ ®é nh− chia ruéng ®Êt, nam n÷ b×nh quyÒn, phæ th«ng ®Çu phiÕu, v.v.. ChÝnh quyÒn cña ng−êi Ph¸p lóc nµy kh«ng cßn tån t¹i ë nhiÒu th«n x· n÷a. ChÝnh phñ Ph¸p buéc ph¶i dïng tµu bay, sóng m¸y, “lÝnh lª d−¬ng” giÕt s¹ch, ®èt s¹ch khu X«viÕt. C¶ n−íc ch×m ngËp trong khñng bè tr¾ng. §¶ng viªn vµ nh÷ng phÇn tö tÝch cùc trong quÇn chóng, g¸i trai giµ trÎ bÞ tµn s¸t kÓ tíi hµng ngµn ng−êi, m−êi s¸u ngµn ng−êi bÞ l−u ®µy sang Guyan (ch©u Mü) vµ c¸c hoang ®¶o kh¸c.

b¸o c¸o cña viÖt nam göi quèc tÕ céng s¶n 199 Sau th¸ng 5-1931, phong trµo c¸ch m¹ng tiÕp tôc bÞ ®µn ¸p. Sau n¨m 1933, §¶ng dÇn dÇn kh«i phôc l¹i ®−îc tæ chøc. N¨m 1936, sau khi MÆt trËn nh©n d©n Ph¸p giµnh ®−îc th¾ng lîi, mét sè c¶i c¸ch tiÕn bé ®· ®−îc thùc hiÖn ë §«ng D−¬ng. Ch¼ng h¹n, chÊm døt khñng bè tr¾ng, nhiÒu tï chÝnh trÞ ®−îc tha. MÆc dÇu vÉn trong t×nh tr¹ng bÝ mËt hoµn toµn, nh−ng c«ng t¸c cña §¶ng cã phÇn dÔ dµng h¬n. Sau §¹i héi lÇn thø VII cña Quèc tÕ Céng s¶n, §¶ng thi hµnh chÝnh s¸ch MÆt trËn thèng nhÊt, b¾t ®Çu tæ chøc “MÆt trËn d©n chñ §«ng D−¬ng”. TÊt c¶ nh÷ng ng−êi §«ng D−¬ng cã khuynh h−íng d©n chñ, chi bé B¾c Kú cña §¶ng X· héi Ph¸p, v.v. ®Òu tham gia. C«ng nh©n, n«ng d©n tuy ch−a ®−îc tù do tæ chøc c«ng héi, n«ng héi, song c¸c tæ chøc quÇn chóng nh− Hîp t¸c x·, Héi ¸i h÷u, Héi T−¬ng tÕ, v.v. còng nhanh chãng lÇn l−ît thµnh lËp ë B¾c Kú vµ Nam Kú. §¶ng tuy bÝ mËt, song b¸o chÝ cña §¶ng lîi dông nh÷ng danh nghÜa kh¸c nhau ®· c«ng khai xuÊt b¶n. Sau n¨m 1938, ë Nam Kú vµ B¾c Kú, b¸o §¶ng hoµn toµn c«ng khai vµ nhanh chãng trë thµnh nh÷ng tê b¸o cã ¶nh h−ëng réng lín. ë ®©y, chóng t«i cÇn nªu ra mét ®Æc ®iÓm rÊt lý thó cña §¶ng Céng s¶n ViÖt Nam mµ e r»ng nhiÒu ®¶ng anh em trªn thÕ giíi kh«ng cã: §¶ng cã hai lo¹i ®¶ng viªn, ®¶ng viªn bÝ mËt vµ ®¶ng viªn c«ng khai. Nh÷ng ®ång chÝ tr−íc ®©y bÞ b¾t, bÞ tï ®Çy, ®−îc tha sau n¨m 1936, lµ nh÷ng ®¶ng viªn c«ng khai. C¸c ®ång chÝ nµy c«ng khai ho¹t ®éng, nh− phô tr¸ch b¸o chÝ cña §¶ng, tham gia c¸c phong trµo quÇn chóng víi danh nghÜa §¶ng, lÊy danh nghÜa céng s¶n øng cö vµo c¸c Héi ®ång d©n biÓu kú, tØnh. Cã ng−êi nh©n danh chi bé §«ng D−¬ng cña §¶ng X· héi Ph¸p ®Ó thùc hiÖn c¸c chÝnh s¸ch cña chóng t«i. Do ®ã, kh«ng chØ trong quÇn chóng c«ng n«ng, mµ trong nh©n d©n nãi chung, ¶nh h−ëng cña §¶ng t−¬ng ®èi lín. VÝ dô, c¸c vÞ d©n biÓu trong “ViÖn D©n biÓu” Trung Kú vèn lµ n¬i thÕ lùc phong kiÕn m¹nh nhÊt, còng ®Òu cã sù gÇn gòi víi chóng t«i.

200 Hå CHÝ MINH TOµN TËP Tõ n¨m 1937 ®Õn th¸ng 9-1939, nh÷ng cuéc thÞ uy cña n«ng d©n, b·i c«ng cña c«ng nh©n do §¶ng l·nh ®¹o hÇu nh− diÔn ra liªn tôc. E- §¶ng b¶o hoµng: ë B¾c Kú cã mét ®¶ng tªn lµ §¶ng b¶o hoµng. Hä cã mét tê b¸o riªng. Mét sè quan l¹i dùa vµo thÕ lùc cña nhµ vua ®Ó ho¹t ®éng. Hä kh«ng cã ¶nh h−ëng g×. Tr¸i l¹i, d©n chóng nãi chung rÊt coi th−êng hä. G- Ph¸i TêrètxkÝt: V× quan hÖ c¸ nh©n: ng−êi l·nh ®¹o cña ph¸i nµy tªn lµ T¹ Thu Th©u lµ mét trÝ thøc l−u häc t¹i Ph¸p, v¨n ch−¬ng rÊt bãng bÈy, cã tµi ¨n nãi, l¹i lµ mét kÎ ®¹o ®øc gi¶, nguþ qu©n tö, cho nªn thanh niªn vµ c«ng nh©n ë Sµi Gßn chÞu ¶nh h−ëng cña ph¸i nµy rÊt nÆng. Song, trong n«ng th«n Nam Kú vµ ë c¸c ®Þa ph−¬ng kh¸c, hä kh«ng cã thÕ lùc. Tãm l¹i, chóng t«i cã thÓ nãi r»ng, ë §«ng D−¬ng chØ cã §¶ng Céng s¶n lµ mét chÝnh ®¶ng ch©n chÝnh, cã tÝnh chÊt toµn quèc vµ cã quÇn chóng. Muèn biÕt t×nh h×nh ViÖt Nam nh− thÕ nµo tõ sau khi bïng næ cuéc ChiÕn tranh ®Õ quèc lÇn thø hai, xin xem phÇn ph©n gi¶i d−íi ®©y: T×NH H×NH VIÖT NAM SAU KHI CHIÕN TRANH CH¢U ¢U BïNG Næ 1. VÒ chÝnh trÞ. ChÝnh phñ Ph¸p gi¶i t¸n tÊt c¶ c¸c ®oµn thÓ quÇn chóng ë ViÖt Nam nh− Hîp t¸c x·, Héi ¸i h÷u, Héi T−¬ng tÕ, v.v.; ®ãng cöa c¸c b¸o chÝ t−¬ng ®èi tiÕn bé; b¾t bí giam cÇm nhiÒu phÇn tö tiªn tiÕn, nhÊt lµ thanh niªn; tiÕp tôc tiÕn hµnh khñng bè tr¾ng. 2. VÒ kinh tÕ. Gia t¨ng møc thuÕ cò, ®Æt ra nhiÒu lo¹i thuÕ míi, gi¸ c¶ sinh ho¹t t¨ng vät. Ngoµi thuÕ m¸ nÆng nÒ, t¨ng c−êng v¬ vÐt tµi nguyªn vµ c¸c h×nh thøc c−íp ®o¹t kh¸c, khiÕn d©n chóng hÕt ®−êng sèng, lßng d©n s«i sôc c¨m hên. 3. VÒ qu©n sù. PhÇn lín trai tr¸ng, tõ m−êi s¸u ®Õn n¨m m−¬i l¨m tuæi ®Òu bÞ l«i vµo lÝnh, ®−a sang CËn §«ng vµ Ph¸p. Cã ®Þa

b¸o c¸o cña viÖt nam göi quèc tÕ céng s¶n 201 ph−¬ng, bèn phÇn m−êi bÞ b¾t ®i. §· ph¶i xuÊt tiÒn, l¹i ph¶i xuÊt ng−êi, cho nªn d©n chóng ngµy cµng bÊt b×nh. 4. VÒ x· héi. ë ViÖt Nam vèn ch¼ng cã c¸i g× gäi lµ b¶o hiÓm x· héi. Tõ khi bïng næ chiÕn tranh ch©u ¢u, thêi gian lµm viÖc bÞ kÐo dµi, l−¬ng bÞ gi¶m, søc mua gi¶m sót. L¹i thªm t×nh tr¹ng bÊt kÓ lµ c«ng nh©n hay viªn chøc, ®éng ch¹m ®Õn ChÝnh phñ Ph¸p lµ bÞ xÐt xö theo qu©n luËt. Sèng d−íi sù ¸p bøc bãc lét tµn khèc nh− vËy, dï lµ sÜ n«ng c«ng th−¬ng, ai còng c¨m thï ¸ch thèng trÞ cña ng−êi Ph¸p, ai còng cã t©m lý “tao víi mµy cïng chÕt”. Thªm n÷a, ng−êi Ph¸p nµo më miÖng còng nãi n−íc Ph¸p hïng m¹nh thÕ nµy thÕ nä, qu©n Ph¸p anh dòng thÕ nµy thÕ nä, Ph¸p sÏ th¾ng lîi thÕ nµy thÕ nä, nªn tõ ngµy n−íc Ph¸p buéc ph¶i ®Çu hµng §øc th× uy tÝn cña ng−êi Ph¸p ®· bay lªn qu¸ chÝn tÇng m©y, cßn ng−êi ViÖt Nam trong lßng kh«ng ai lµ kh«ng mõng rì. Kh«ng hiÕm ng−êi muèn lîi dông c¬ héi nµy ®¸nh ®æ ¸ch thèng trÞ cña ng−êi Ph¸p. ChØ v× kh«ng cã ng−êi tæ chøc vµ l·nh ®¹o hä. V× sao §¶ng Céng s¶n kh«ng tæ chøc vµ l·nh ®¹o hä? V× t¸m chÝn phÇn m−êi sè c¸n bé cò ®· bÞ b¾t. C¸n bé míi th× cßn thiÕu kinh nghiÖm vµ ch−a ®ñ lùc l−îng. Ngoµi ra, cßn mét vÊn ®Ò n÷a muèn kªu gäi toµn d©n ®øng lªn ph¶i cã ng−êi ®ñ uy tÝn danh väng, nãi ®−îc lµm ®−îc ®i tiªn phong th× míi cã kÕt qu¶. T×NH H×NH SAU KHI PH¸P §ÇU HµNG §øC T×nh h×nh hiÖn nay phøc t¹p h¬n nhiÒu! ViÖt Nam lµ ViÖt Nam cña ai ®©y? §øc - víi t− c¸ch lµ n−íc chiÕn th¾ng, ®−¬ng nhiªn sÏ coi ViÖt Nam lµ ViÖt Nam cña n−íc §øc. Anh - v× nã thu nhËn “Uû héi quèc gia Ph¸p”1), nªn còng cho r»ng ViÖt Nam cã kh¶ n¨ng trë thµnh ViÖt Nam cña n−íc Anh. _______________ 1) Sau nµy ®æi thµnh “Uû héi gi¶i phãng quèc gia Ph¸p”, råi “ChÝnh phñ l©m thêi Céng hoµ Ph¸p” (ND).

202 Hå CHÝ MINH TOµN TËP Trung tuÇn th¸ng 6, h¶i qu©n Anh ®· dù ®Þnh lµm mét cuéc “diÔu hµnh thÞ uy vui vΔ víi Ph¸p ë Sµi Gßn. Nghe nãi sau nµy kh«ng diÔu hµnh n÷a. Mü - v× vÊn ®Ò PhilÝppin, Mü tá ra ghen ¨n tr−íc viÖc NhËt chiÕm ViÖt Nam. GÇn ®©y, hä th−êng nãi ®Õn “chñ nghÜa M«nr«”, viÖc nhßm ngã Th¸i B×nh D−¬ng lµ b−íc më ®Çu cña Mü. Trung Quèc - cã ng−êi chñ tr−¬ng: PhÝa Ph¸p kh«ng thÓ b¶o vÖ ®−îc ViÖt Nam, Trung Quèc nªn xuÊt binh thay Ph¸p b¶o vÖ ViÖt Nam ®Ó chèng NhËt. NhËt B¶n - hiÖn ®ang m−u toan nhanh chãng chiÕm ViÖt Nam. Nã ®· hoµn thµnh b−íc thø nhÊt: Mét mÆt chiÕm TrÊn Nam Quan, tõ cø ®iÓm nµy, néi trong ba tiÕng ®ång hå, qu©n NhËt ®· cã thÓ tíi ®−îc Hµ Néi. Mét mÆt, ph¸i h¹m ®éi tuÇn phßng vÞnh §«ng §iÒu, s½n sµng ®æ bé lªn H¶i Phßng dÔ nh− trë bµn tay. MÆt kh¸c, dïng h¶i lôc kh«ng qu©n uy hiÕp c¸c thµnh phè, c¸c ga xe löa quan träng ë B¾c Kú, thùc hiÖn viÖc phong táa Trung Quèc, ®ång thêi gi¸m s¸t hµnh ®éng cña ChÝnh phñ Ph¸p vµ ng−êi ViÖt Nam. Nghe nãi, Bé lôc qu©n NhËt B¶n ®Ò nghÞ dïng vò lùc ®Ó nhanh chãng chiÕm lÊy ViÖt Nam. ChÝnh phñ Ph¸p ë §«ng D−¬ng tuy tuyªn bè kh«ng thõa nhËn ChÝnh phñ Pªtanh, phôc tïng “Uû héi quèc gia Ph¸p” ë Lu©n §«n vµ kh¸ng chiÕn ®Õn cïng. Nh−ng ®èi víi NhËt B¶n th× r¨m r¾p nghe theo. VÝ dô: Hä ngoan ngo·n chÊp hµnh viÖc phong táa Trung Quèc. (Cã mét ng−êi tõ Hµ KhÈu sang Lµo Cai, mua mét c©n bét mú. Lóc trë vÒ, lÝnh Ph¸p nãi víi anh ta: “Mµy ph¶i ¨n hÕt bét mú råi h·y ®i. NÕu mµy mang bét mú sang qua cÇu, tao sÏ b¾n chÕt mµy!”. Hä göi quµ uý l¹o qu©n NhËt ®ãng ë TrÊn Nam Quan. Kh«ng nh÷ng cho phÐp m¸y bay NhËt ®−îc quyÒn lªn xuèng s©n bay Hµ Néi mµ cßn ®ång ý cho NhËt ®−îc sö dông m¸y bay cña Ph¸p, v.v.. Cßn ®èi víi ng−êi ViÖt Nam, ChÝnh phñ Ph¸p tiÕp tôc thi hµnh chÝnh s¸ch khñng bè tr¾ng.

b¸o c¸o cña viÖt nam göi quèc tÕ céng s¶n 203 ý ®Þnh cña ChÝnh phñ Ph¸p lµ: NÕu ph¶i giao ViÖt Nam cho §øc hoÆc ph¶i tr¶ l¹i cho ng−êi ViÖt Nam th× chi b»ng d©ng ViÖt Nam cho NhËt B¶n tèt h¬n. Cßn ng−êi ViÖt Nam ®èi víi NhËt th× thÕ nµo? V× hä ®· qu¸ c¨m ghÐt ng−êi Ph¸p, l¹i v× kh«ng ®−îc nghe, ®−îc biÕt nh÷ng téi ¸c h·m hiÕp, tµn s¸t cña ng−êi NhËt ë Trung Quèc, nªn hä nghÜ r»ng nÕu kh«ng ®−îc tù do ®éc lËp, bän quû vµng cã ®Õn còng cßn h¬n quû Ph¸p. Còng cã ng−êi nghÜ r»ng: Chóng ta nªn lîi dông c¬ héi rèi ren nµy mµ dÊn lªn, thµnh b¹i ra sao, ch−a cÇn tÝnh tíi. §éNG C¥ HµNH §éNG CñA CHóNG T¤I 1. C¬ së cña chñ nghÜa ®Õ quèc Ph¸p ®· tan r·. Chóng kh«ng cßn lùc l−îng gi¶i quyÕt c«ng viÖc cña ViÖt Nam. §øc, ý tuy cho phÐp Ph¸p gi÷ l¹i lùc l−îng h¶i qu©n ®Ó b¶o vÖ thuéc ®Þa cña nã, nh−ng xung ®ét cña h¶i qu©n Anh, Ph¸p khiÕn h¶i qu©n Ph¸p kh«ng thÓ ho¹t ®éng t¹i ViÔn §«ng. Huèng hå, tµn qu©n sau ®¹i b¹i, vÒ tinh thÇn còng nh− vÒ vËt chÊt, ®Òu kh«ng ®¸ng kÓ. 2. §øc hiÖn nay ®ang dèc toµn lùc ra ®Ó ®èi phã víi Anh - Mü vµ gi¶i quyÕt vÊn ®Ò Ph¸p, Hµ Lan, v.v. ch−a thÓ quan t©m nhiÒu tíi c¸c thuéc ®Þa t−¬ng lai. 3. NhËt tuy hung h¨ng, nh−ng ®¹i bé phËn thùc lùc cña nã ®· bÞ kiÒm chÕ do cuéc kh¸ng chiÕn cña Trung Quèc, còng kh«ng thÓ dèc toµn lùc ra ®Ó chinh phôc ViÖt Nam. 4. Lùc l−îng vò trang cña Ph¸p ë ViÖt Nam, phÇn lín lµ binh lÝnh ng−êi ViÖt. Binh lÝnh ng−êi ViÖt vèn cã truyÒn thèng c¸ch m¹ng. Vô b¹o ®éng ë Hµ Néi, cuéc khëi nghÜa ë Yªn B¸i lµ nh÷ng vÝ dô. NÕu chóng ta biÕt khÐo lÐo kªu gäi, th× hä - Ýt nhÊt lµ mét bé phËn - cã kh¶ n¨ng quay sóng chèng l¹i Ph¸p (hoÆc chèng l¹i NhËt). 5. Lùc l−îng cña chóng t«i hiÖn nay tuy ch−a thÓ tÝnh to¸n ®−îc, nh−ng qu©n §ång minh hiÖn cã cña chóng t«i rÊt m¹nh. Ngoµi Liªn X«, phÝa T©y cã Ên §é, phÝa §«ng cã khu gi¶i phãng réng lín cña Trung Hoa.

204 Hå CHÝ MINH TOµN TËP 6. Nh©n d©n ViÖt Nam tuy hiÖn nay ch−a ®−îc tæ chøc, nh−ng ai còng ch¸n ghÐt cuéc ®êi n« lÖ, ai còng mong muèn ®éc lËp, tù do, vµ ®ang trong t− thÕ mét ng−êi lªn tiÕng v¹n ng−êi ñng hé. Tãm l¹i, nh÷ng ®iÒu kiÖn kh¸ch quan cho phÐp chóng t«i cã hy väng thµnh c«ng. Song, lùc l−îng chñ quan - lùc l−îng cña §¶ng cßn qu¸ yÕu. Nh− trªn ®· nãi, mét ®¶ng míi m−êi tuæi l¹i tr¶i qua hai lÇn khñng bè lín, sè c¸n bé cã kinh nghiÖm ®Êu tranh hiÖn cßn ®ang rªn xiÕt trong tï ngôc, khiÕn ®¶ng viªn vµ quÇn chóng nh− “r¾n kh«ng ®Çu”, kh«ng thÓ tËn dông c¬ héi tèt “ngh×n n¨m cã mét”. Chóng t«i liÖu cã kh¶ n¨ng lµm thay ®æi hoµn c¶nh ®ã, kh¾c phôc khã kh¨n ®ã, gióp §¶ng hoµn thµnh sø m¹ng lÞch sö cña nã hay kh«ng? Cã. Chóng t«i nhÊt ®Þnh kh«ng thÓ tõ trong ®¸nh ra, chóng t«i chØ cã c¸ch tõ ngoµi ®¸nh vµo. NÕu chóng t«i cã ®−îc: (1) Tù do hµnh ®éng ë biªn giíi. (2) Mét Ýt sóng ®¹n. (3) Mét chót kinh phÝ. (4) Vµi vÞ cè vÊn, th× chóng t«i nhÊt ®Þnh cã thÓ lËp ra vµ ph¸t triÓn mét c¨n cø ®Þa chèng Ph¸p, chèng NhËt - ®ã lµ hy väng thÊp nhÊt. NÕu chóng t«i cã thÓ më réng MÆt trËn thèng nhÊt c¸c d©n téc bÞ ¸p bøc, cã thÓ lîi dông m©u thuÉn gi÷a c¸c n−íc ®Õ quèc th× tiÒn ®å t−¬i s¸ng lµ cã thÓ nh×n thÊy ®−îc. T«i rÊt hy väng c¸c ®ång chÝ gióp t«i nhanh chãng gi¶i quyÕt vÊn ®Ò nµy. 12-7-40 Tµi liÖu tiÕng H¸n, b¶n chôp l−u t¹i ViÖn Hå ChÝ Minh.

205 “¤¤NG-TR¤I-CO-MAT” §ã lµ mét c©u nãi cña ViÖt Nam, nghÜa cña nã lµ “«ng trêi cã m¾t”. Tõ khi n−íc Ph¸p thÊt b¹i th¶m h¹i vµ ph¶i ®Çu hµng, c©u nãi ®ã rÊt thÞnh hµnh ë ViÖt Nam. Ký gi¶ lóc ®Çu kh«ng râ lý do t¹i sao, sau ®−îc mét ng−êi b¹n ViÖt Nam gi¶i thÝch r»ng: Håi thÕ kû XIX, ng−êi Ph¸p ph¶i mÊt 20 n¨m1) - tõ 1862 ®Õn 1883 - míi chinh phôc næi ViÖt Nam, vËy mµ nay, ch−a ®−îc vµi th¸ng, n−íc Ph¸p hoµn toµn ®· bÞ n−íc §øc chinh phôc! Tr−íc kia, ®Õ quèc Ph¸p chiÕm c¶ mét khu vùc réng 12 triÖu c©y sè vu«ng, cai trÞ 60 triÖu d©n thuéc ®Þa, vËy mµ nay, ba phÇn n¨m n−íc Ph¸p bÞ ng−êi ta chiÕm ®ãng, 28 triÖu ng−êi Ph¸p ho¸ thµnh d©n mÊt n−íc, 14 v¹n ng−êi chÕt trËn, h¬n 20 v¹n ng−êi bÞ th−¬ng, 25 v¹n ng−êi ch¹y ra n−íc ngoµi, 2 triÖu ng−êi bÞ b¾t lµm tï binh trë thµnh n« lÖ cho qu©n §øc! Tr−íc kia, ®Õ quèc Ph¸p bãc lét v¬ vÐt tËn x−¬ng tñy d©n ViÖt Nam vµ d©n c¸c xø thuéc ®Þa, vËy mµ nay, n−íc Ph¸p mçi ngµy ph¶i cung phông cho qu©n §øc 400 triÖu phr¨ng, ph¶i nép 58% bét mú, c¸c nguyªn liÖu kh¸c còng bÞ v¬ vÐt mang ®i s¹ch, ®Õn nçi chÝn phÇn m−êi d©n vïng Pari thÊt nghiÖp, d©n chóng c¶ n−íc ph¶i chÞu ®ãi rÐt. TÊt c¶, tÊt c¶ nh÷ng chuyÖn Êy ch¼ng ph¶i lµ “«ng trêi cã m¾t”, ®ang tr¶ thï cho c¸c d©n téc nhá yÕu chóng ta ®ã sao? L¹i n÷a, ng−êi Ph¸p ®Òu gäi tÊt c¶ nh÷ng c¸i g× lµ kh«ng hîp lý, lµ kÖch cìm b»ng tõ Chinoiserie, tøc lµ “kiÓu Tµu”, nay Ph¸p _______________ 1) §óng ra lµ 21 n¨m (BT).

206 Hå CHÝ MINH TOµN TËP chÞu quú gèi ®Çu hµng, cßn Trung Quèc th× anh dòng kh¸ng chiÕn ®· h¬n ba n¨m vµ cµng ®¸nh cµng m¹nh, vËy tõ nay, phµm tÊt c¶ nh÷ng g× lµ nhu nh−îc, lµ ®ín hÌn, chóng ta còng cã thÓ gäi ®ã lµ “kiÓu Ph¸p” ®−îc råi! ¢u ®ã còng lµ “«ng trêi cã m¾t”... ¤ng b¹n t«i vui vÎ kÕt luËn: “NÕu hai d©n téc Trung Quèc vµ ViÖt Nam cã thÓ s¸t c¸nh chÆt chÏ víi nhau, ®¸ cho ®Õ quèc ®ang ¸p bøc chóng ta cót ®i, thÕ th× «ng trêi ch¼ng nh÷ng cã m¾t mµ cßn cã c¶ ch©n n÷a!”. B×NH S¥N B¸o Cøu vong nhËt b¸o (Trung Quèc), ngµy 15-11-1940.

207 CHó ÕCH Vµ CON Bß Mét chó Õch nh×n thÊy mét con bß, trong bông rÊt thÌm ®−îc to nh− bß, bÌn cè ®em hÕt søc b×nh sinh ra ph×nh ng−êi râ to ®Ó mong ®−îc nh− bß. V× cè søc qu¸, c¸i th©n bÐ tÝ cña Õch ta ®· bÞ næ tung vµ chµng Õch kh«ng biÕt l−îng søc m×nh còng « h« toi m¹ng. §ã lµ c©u chuyÖn ngô ng«n cña Ph¸p. Nh÷ng ng−êi nh− kiÓu chó Õch kia trªn thÕ giíi nµy qu¶ kh«ng Ýt. Mótx«lini ®¸nh Hy L¹p, dÉm ph¶i ®inh, lµ mét vÝ dô. ThÊy qu©n Nadi1) mét ngµy nuèt tr«i ®−îc c¶ §an M¹ch vµ Lôc X©m B¶o2), hai tuÇn lÊy ®−îc Hµ Lan vµ BØ, 18 ngµy chiÕm ®−îc Ba Lan, mét th¸ng chinh phôc ®−îc n−íc Ph¸p, “H¾c y” tÓ t−íng kh«ng cÇm næi sù thÌm thuång nh÷ng “cao c«ng vÜ tÝch” cña HÝtle. ThÕ lµ y còng ®em hÕt søc b×nh sinh ra lµm “chiÕn tranh chíp nho¸ng, hßng nuèt chöng n−íc Hy L¹p, ®Æng ra oai víi hä HÝt. Kh«ng ngê qu©n ý xói quÈy to, kÓ tõ khi khai chiÕn, nhiÒu phen bÞ thÊt b¹i, thËm chÝ cã n¬i thua “m¶nh gi¸p kh«ng cßn”. ¶o t−ëng th¾ng lîi cña hä Mót còng vì toang nh− chó Õch kia. ¤ng anh HÝtle cña y ch¾c h¼n còng chöi thÇm: “C¸i th»ng v« tÝch sù! Mµy chØ lµm t¨ng nhuÖ khÝ cña kÎ thï, mÊt c¶ oai phong phe trôc! Poucos Madona!”3). B×NH S¥N B¸o Cøu vong nhËt b¸o (Trung Quèc), ngµy 24-11-1940, b¶n chôp l−u t¹i ViÖn Hå ChÝ Minh. _______________ 1) ChØ qu©n ph¸t xÝt §øc (BT). 2) Tøc Lócx¨mbua (BT). 3) NghÜa lµ: “L¹y §øc Th¸nh MÉu” (BT).

208 TRß §ïA DAI CñA RUD¥VEN TI£N SINH N¨m 1760 (?), n−íc Mü mét m×nh ®¬n ®éc chèng l¹i ng−êi Anh. §Ó kÐo c¸i ®u«i con s− tö Gr¨ng Br¬tanh¬1), hoµng ®Õ Ph¸p ph¸i t−íng La PhayÐt2) thèng lÜnh lÝnh “t×nh nguyÖn”, ®¹p sãng c−ìi giã, v−ît trïng d−¬ng, ®Õn T©n ThÕ giíi ®Ó gióp ng−êi Mü ®¸nh ng−êi Anh. Trong ChiÕn tranh ®Õ quèc lÇn thø nhÊt, c¸c nhµ t− bæn Mü cho Anh, Ph¸p vµ c¸c n−íc §ång minh kh¸c vay kh¸ nhiÒu tiÒn. §¸nh nhau ®· h¬n hai n¨m, liªn qu©n vÉn ch−a n¾m ch¾c phÇn th¾ng. NÕu qu©n §øc th¾ng, c¸c nhµ t− bæn Mü ¾t lç vèn to. Cho nªn, ChÝnh phñ Mü bÌn cö t−íng P¬sinh (Pershing)3), chØ huy ®¹i ®éi binh m·, ®¹p sãng c−ìi giã, v−ît trïng d−¬ng, sang Cùu ThÕ giíi ®Ó gióp Anh, Ph¸p ®¸nh §øc. Ngµy ®Çu tiªn ®Æt ch©n lªn n−íc Ph¸p, viÖc ®Çu tiªn t−íng P¬sinh lµm lµ dÉn tÊt c¶ nh©n viªn trong ban tham m−u vµ cö qu©n ®éi ®Õn ®Æt vßng hoa tr−íc mé La PhayÐt. VÞ nguyªn so¸i Mü ®· ®äc tr−íc må vÞ t−íng Ph¸p mét bµi diÔn tõ cã thÓ nãi lµ tr¸ng liÖt nhÊt, hïng hån nhÊt vµ còng ng¾n gän nhÊt thÕ giíi. ¤ng ta nãi: _______________ 1) Tªn n−íc Anh, ®äc theo tiÕng Ph¸p (ND). 2) La Fayette, QuËn c«ng n−íc Ph¸p, tõ n¨m 1777 chØ huy qu©n ®éi Ph¸p tham gia cuéc chiÕn tranh giµnh ®éc lËp cña Mü (ND). 3) John Joshep Pershing, t−íng Mü, chØ huy qu©n ®éi Mü tham gia trªn mÆt trËn Ph¸p n¨m 1918 (ND).

trß ®ïa dai cña rud¬ven tiªn sinh 209 “La Fayette - we are here!”1). ChØ cã bèn ch÷, kh«ng nhiÒu h¬n còng kh«ng Ýt h¬n. VÎn vÑn cã mÊy ch÷ mµ ý nghÜa thËt s©u xa. Cã thÓ hiÓu: “Chóng t«i ®Õn ®Ó lÊy ®øc tr¶ ®øc” - thùc ra lµ lÊy o¸n tr¶ “®øc” -, còng cã thÓ hiÓu: “ThÕ kû tr−íc, c¸c anh gióp chóng t«i ®¸nh ng−êi Anh, ®©u ph¶i v× “nh©n ®¹o c«ng lý” qu¸i g×, ch¼ng qua c¸c anh muèn lµm suy yÕu thÕ lùc cña Anh. Nay chóng t«i gióp c¸c anh ®¸nh ng−êi §øc, còng ®©u ph¶i v× “tù do d©n chñ”, ch¼ng qua chóng t«i muèn thu håi nh÷ng mãn nî cña n−íc Mü. Dï sao, ¬n huÖ tr−íc kia cña c¸c anh, chóng t«i giê ®· tr¶ ®ñ, kh«ng bít mét chót xÝu. Nh÷ng mãn nî hiÖn nay cña phè U«n, sau chiÕn tranh, c¸c anh còng ph¶i hoµn tr¶ ®ñ sè”. Hai m−¬i l¨m n¨m tr−íc, T−íng P¬sinh lµ tö thï cña ng−êi §øc, lµ ®ång sù trong th¾ng lîi cña T−íng Pªtanh. Nh©n tµi ngo¹i giao cña n−íc Mü ®©u ph¶i Ýt, vËy mµ Tæng thèng Rud¬ven cø kh¨ng kh¨ng cö mét «ng giµ ®· ngo¹i t¸m m−¬i sang lµm §¹i sø ë Ph¸p, ch¾c kh«ng ngoµi dông ý chäc tøc ng−êi §øc vµ lµm bÏ mÆt Pªtanh. Ru tiªn sinh thËt ®óng lµ ch¬i trß ®ïa dai. B×NH S¥N (Lêi ng−êi biªn tËp: T−íng P¬sinh cuèi cïng lÊy lý do søc khoÎ ®· tõ chèi viÖc bæ nhiÖm cña Tæng thèng Ru). B¸o Cøu vong nhËt b¸o (Trung Quèc), ngµy 27-11-1940, b¶n chôp l−u t¹i ViÖn Hå ChÝ Minh. _______________ 1) “La PhayÐt - Chóng t«i ®ang ë ®©y!” (ND).

210 HAI ChÝnh phñ vÐcx©y Ngµy 23-11, c¸c b¸o ®Òu ®−a tin ®iÖn cña Mü: ChÝnh phñ Visi s¾p rêi vÒ VÐcx©y. Tin nµy lµm ng−êi ta nghÜ ngay ®Õn lÞch sö « nhôc cña VÐcx©y. Håi thÕ kû XVIII, Lui 14 tù x−ng lµ “Vua mÆt trêi” bãp nÆn x−¬ng m¸u cña bao nhiªu d©n chóng Ph¸p, x©y lªn ë n¬i c¸ch Pari chõng hai m−¬i dÆm mét cung ®iÖn to t¸t léng lÉy nhÊt thÕ giíi. Bän v−¬ng c«ng quý téc Ph¸p, “cha truyÒn con nèi” sèng ë ®ã nh÷ng ngµy cùc kú xa hoa d©m dËt. Mét h«m, bµ Hoµng Lui 16 nghe t¶ h÷u than r»ng d©n Ph¸p ®ang ®ãi to. Bµ ta ng¹c nhiªn hái l¹i: “Sao hä kh«ng ¨n thÞt?!”. ChuyÖn ví vÈn t¹m bít nãi, xin vµo c©u chuyÖn chÝnh. N¨m 1870, Ph¸p - §øc chiÕn tranh, Nap«lª«ng 3 ®¹i b¹i ë X¬®¨ng. Qu©n §øc liªn tiÕp tÊn c«ng, vua Phæ mét mÆt lªn ng«i Hoµng ®Õ ë VÐcx©y, mét mÆt ®èc qu©n bao v©y Pari. D©n chóng Pari chñ tr−¬ng kh¸ng chiÕn ®Õn cïng, cßn Tæng thèng Ph¸p - Nguyªn so¸i M¸c Mah«ng vµ Thñ t−íng cña «ng ta lµ Chie l¹i chñ tr−¬ng ®Çu hµng. Bëi vËy, hä ®· ph¸i qu©n ®éi ®i b¾t d©n chóng ph¶i giao nép vò khÝ. Qu©n ®éi ®−îc cö ®i lµm nhiÖm vô l¹i liªn hiÖp víi nh©n d©n. Tæng thèng vµ Thñ t−íng bÌn ®ang ®ªm trèn khái Pari, thµnh lËp ChÝnh phñ míi, råi van xin qu©n §øc gióp chóng tµn s¸t nh©n d©n Pari. §ã lµ ChÝnh phñ VÐcx©y thø nhÊt. Trong cuéc chiÕn tranh n¨m 1940, n−íc Ph¸p còng thÊt b¹i t¬i bêi. Qu©n §øc liªn tiÕp tÊn c«ng, ChÝnh phñ chuyÓn ®i chuyÓn l¹i, cuèi cïng chuyÓn ®Õn Visi, n¬i chuyªn ch÷a trÞ bÖnh ngoµi da.

hai chÝnh phñ vÐcx©y 211 Ph¶i sau mÊy lÇn Lavan1) khãc lãc xin xá, HÝtle míi cho phÐp hä dêi vÒ VÐcx©y, nh−ng chØ ®−îc lµm viÖc ë kh¸ch s¹n Trªn¨ng chø kh«ng ®−îc dän vµo cung ®iÖn VÐcx©y. C¸i nhôc vong quèc cã thÓ nãi ®Õn thÕ lµ cïng! Con ch¸u ®êi sau cã thÓ nghÜ r»ng, c¸ch nhau 70 n¨m, lÞch sö n−íc Ph¸p ®· in lÇm mÊt mét trang. V× lÏ hai ChÝnh phñ VÐcx©y gièng nhau nh− ®óc, cïng ®Î ra trong thÊt b¹i cña chiÕn tranh, ®Òu do Nguyªn so¸i lµm Tæng thèng, ®Òu do luËt s− lµm Thñ t−íng, ®Òu lµ nh÷ng anh hïng b¸n n−íc! Ng−êi Ph¸p giái hµi h−íc, gÇn ®©y truyÒn nhau mét c©u ®èi r»ng: “Tæng thèng, hai tªn Nguyªn so¸i, ®Òu ph−êng ¨n h¹i. Thñ t−íng, mét cÆp luËt s−, rÆt lò bá ®i”. B×NH S¥N B¸o Cøu vong nhËt b¸o (Trung Quèc), ngµy 29-11-1940, b¶n chôp l−u t¹i ViÖn Hå ChÝ Minh. _______________ 1) Pierre Laval, luËt s−, Thñ t−íng ChÝnh phñ Visi (ND).

212 BÞA §ÆT BÞa ®Æt lµ mét téi ¸c. Trung Quèc còng nh− nhiÒu n−íc ®Òu xö rÊt nÆng ®èi víi nh÷ng téi ph¹m “phao tin ®ån nh¶m”. Êy vËy mµ, tõ khi ChiÕn tranh ®Õ quèc lÇn thø hai bïng næ ®Õn nay, thãi bÞa ®Æt ®· trë thµnh mét bé phËn quan träng trong chÝnh s¸ch ngo¹i giao cña mét sè n−íc, kh«ng nh÷ng c¸c phãng viªn thêi sù, c¸c chuyªn gia tuyªn truyÒn cña hä bÞa ®Æt, thËm chÝ c¶ nhµ cÇm quyÒn cña ®−êng ®−êng mét n−íc lín còng bÞa ®Æt. Vµi vÝ dô: Khi con ®−êng V©n Nam - MiÕn §iÖn bÞ cÊm vËn, nhµ cÇm quyÒn cña §¹i ®Õ quèc Anh tuyªn bè ë NghÞ viÖn: “BiÖn ph¸p nµy ®· ®−îc Liªn X« ®ång ý!”. H«m sau, Th«ng tÊn x· TASS kiªn quyÕt phñ nhËn. Nh©n sÜ thÕ giíi míi biÕt lµ chuyÖn bÞa ®Æt. Qu©n §øc tiÕn vµo Rumani, ChÝnh phñ §øc tuyªn bè: “BiÖn ph¸p nµy ®· ®−îc Liªn X« ®ång ý!”. H«m sau, Th«ng tÊn x· TASS kiªn quyÕt phñ nhËn. Nh©n sÜ thÕ giíi míi biÕt nhµ cÇm quyÒn §øc bÞa ®Æt. ChÝnh phñ Hunggari gia nhËp “Liªn minh ba n−íc”. Th«ng tÊn x· Mü tuyªn bè: “ViÖc ®ã ®−îc Liªn X« ®ång ý vµ cho phÐp”. H«m sau, Th«ng tÊn x· TASS ®−îc phÐp tuyªn bè: “Tin tøc ®ã hoµn toµn sai sù thËt”. Nh©n sÜ thÕ giíi míi biÕt Th«ng tÊn x· Mü bÞa ®Æt. §ã ®Òu lµ nh÷ng chuyÖn ®¹i bÞa. ThÕ nh−ng, gi¶i qu¸n qu©n thÕ giíi vÒ bÞa ®Æt, rèt cuéc giÆc lïn ®· giµnh ®−îc. ChØ trong hai tuÇn lÔ võa qua, giÆc lïn ®· bÞa ra rÊt nhiÒu chuyÖn tõ lín ®Õn nhá. Xin cö vµi chuyÖn lín nhÊt:

bÞa ®Æt 213 Ngµy 15 th¸ng nµy - “NhËt B¶n ®· cïng víi Liªn X« tho¶ thuËn vÒ viÖc ho¹ch ®Þnh ph¹m vi thÕ lùc ë ViÔn §«ng. Kho¶n ®×nh chØ viÖn trî cho Trung Quèc còng bao gåm trong ®ã”. Ngµy 16 - “§¹i sø NhËt B¶n t¹i Liªn X« ®Ò nghÞ, nÕu Liªn X« ®ång ý gia nhËp ®ång minh ba n−íc §øc - ý - NhËt, sÏ ®−îc ®æi l¹i b»ng viÖc nh−îng toµn bé hoÆc mét phÇn l·nh thæ Ên §é thuéc Anh...”. Ngµy 19 - “Qu©n ®éi Trung Quèc trªn biªn giíi V©n Nam - ViÖt Nam ®· v−ît biªn giíi”. Ngµy 20 - “Ba n−íc Anh - Mü - Th¸i Lan ®· ký kÕt hiÖp ®Þnh bÝ mËt...”. Dï bÞa ®Æt vÒ ph−¬ng diÖn nµo th× còng kh«ng ngoµi môc ®Ých g©y chia rÏ. KÕt luËn cña chóng ta lµ: §iÒu bÞa ®Æt cßn ®éc h¹i h¬n c¶ h¬i ®éc. Chóng ta ph¶i ®Ò cao c¶nh gi¸c, chç nµo còng ph¶i ®Ò phßng, ®õng bÞ mª hoÆc bëi nh÷ng lêi bÞa ®Æt. B×NH S¥N B¸o Cøu vong nhËt b¸o (Trung Quèc), ngµy 1-12-1940, b¶n chôp l−u t¹i ViÖn Hå ChÝ Minh.

214 NH¢N D¢N VIÖT NAM Vµ B¸O CHÝ TRUNG QUèC Ng−êi Ph¸p chinh phôc ViÖt Nam ®· ngãt 60 n¨m. Nh−ng ng−êi ViÖt Nam tr−íc sau vÉn kh«ng cam chÞu lµm d©n mÊt n−íc. NhiÒu phen hä ®· dïng gi¸o m¸c gËy géc chèng l¹i tµu bay ®¹i b¸c cña ng−êi Ph¸p. Tuy lÇn nµo còng thÊt b¹i, hä vÉn ng−êi tr−íc ng· xuèng ng−êi sau tiÕn lªn, phÊn ®Êu kh«ng ngõng. Tinh thÇn dòng c¶m ®ã thÓ hiÖn rÊt râ trong biÕt bao nhiªu sù viÖc xóc ®éng lßng ng−êi: N¨m 1880, tiÕn sÜ Phan §×nh Phïng khëi nghÜa. N¨m 1890, Hoµng Hoa Th¸m khëi nghÜa, chiÕm gi÷ vïng nói rõng Yªn ThÕ (B¾c Kú), ®¸nh du kÝch rßng r· 22 n¨m. N¨m 1905, trÝ thøc Trung Kú l·nh ®¹o n«ng d©n khëi nghÜa. N¨m 1910, binh lÝnh ng−êi ViÖt ë Hµ Néi khëi nghÜa. N¨m 1915, nh©n c¬ héi chiÕn tranh ®Õ quèc, vua ViÖt Nam ë Trung Kú, chÝ sÜ L−¬ng Ngäc QuyÕn ë B¾c Kú ®ång thêi khëi nghÜa. N¨m 1924, liÖt sÜ Ph¹m Hång Th¸i nÐm bom Toµn quyÒn MÐclanh ë Sa DiÖn (Qu¶ng Ch©u). Sau n¨m 1924 nh©n d©n ViÖt Nam th−êng xuyªn cã phong trµo chèng Ph¸p can thiÖp vµo c¸ch m¹ng Trung Quèc. N¨m 1927, “ViÖt Nam ®éc lËp ®ång minh héi”25 thµnh lËp1). _______________ 1) Trªn thùc tÕ, ®Õn n¨m 1935 tæ chøc nµy míi thµnh lËp (ND).

nh©n d©n viÖt nam vµ b¸o chÝ trung quèc 215 KhÈu hiÖu cña Héi rÊt thiÕt thùc, gi¶n ®¬n: Tæ chøc lùc l−îng toµn d©n, ®¸nh ®æ ®Õ quèc Ph¸p, giµnh ®éc lËp hoµn toµn cho ViÖt Nam. Tõ n¨m 1930 - 1931, nh©n d©n ViÖt Nam tiÕn hµnh mét phong trµo chèng Ph¸p quy m« lín. Sau n¨m 1933, thÕ lùc cña “§éc lËp ®ång minh” ph¸t triÓn kh¾p c¶ n−íc. N¨m 1937, §ång minh nµy ®−a ra hai khÈu hiÖu míi: ñng hé Trung Quèc kh¸ng chiÕn, Ph¶n ®èi NhËt B¶n x©m l−îc. Tõ khi Ph¸p bÞ thÊt b¹i th¶m h¹i, giÆc NhËt x©m l−îc ViÖt Nam, ng−êi ViÖt Nam cho r»ng ¸ch thèng trÞ cña ng−êi Ph¸p s¾p tan r·, guång m¸y cai trÞ cña ng−êi NhËt ch−a thiÕt lËp v÷ng ch¾c, ®ã lµ c¬ héi ®Ó ViÖt Nam giµnh ®éc lËp. Muèn lîi dông c¬ héi nµy, ph¶i liªn kÕt víi Trung Quèc trong cïng mét mÆt trËn. GÇn ®©y, nhiÒu n¬i ë Nam Kú vµ B¾c Kú cßn x¶y ra nh÷ng trËn ®¸nh gi÷a d©n chóng víi ng−êi Ph¸p. Nh÷ng cuéc næi dËy ®ã, theo quan ®iÓm cña ng−êi Ph¸p, ®−¬ng nhiªn nÕu kh«ng ph¶i lµ “phØ” th× lµ “giÆc”. §· lµ “giÆc phØ” th× ®−¬ng nhiªn ®−îc ghÐp thªm téi “c−íp bãc” n÷a. Còng gièng nh− giÆc lïn vu c¸o c¸c ®éi du kÝch anh dòng cña chóng ta, ®iÒu ch¼ng l¹ g×. §¸ng tiÕc lµ nhiÒu c¬ quan ng«n luËn, b¸o chÝ cña Trung Quèc chóng ta, d−êng nh− ®· kh«ng bµy tá sù ®ång t×nh ®èi víi cuéc ®Êu tranh gian khæ cña nh©n d©n ViÖt Nam, tr¸i l¹i cßn ®¨ng t¶i kh«ng cã sù phª ph¸n nh÷ng lêi x»ng bËy cña ng−êi Ph¸p (hoÆc kÎ thï), nµo lµ “B¹o ®éng cña d©n b¶n xø”, nµo lµ “D©n b¶n xø ViÖt Nam nghe giÆc lïn xói giôc, g©y phiÕn lo¹n”. Phong trµo gi¶i phãng cña ViÖt Nam lµ ®éi qu©n ®ång minh trong cuéc kh¸ng chiÕn chèng NhËt cña Trung Quèc. VÒ tinh thÇn còng nh− vÒ vËt chÊt, chóng ta ®Òu cÇn ph¶i cæ vò vµ gióp ®ì. Quèc phô1) tõng d¹y chóng ta: Gióp ®ì c¸c d©n téc nhá yÕu, cïng _______________ 1) C¸ch gäi suy t«n ®èi víi T«n Trung S¬n cña nh©n d©n Trung Quèc (BT).

216 Hå CHÝ MINH TOµN TËP nhau phÊn ®Êu giµnh lÊy tù do ®éc lËp. C¬ héi ®Ó thùc hiÖn lêi di huÊn ®ã ®· ®Õn. B×NH S¥N B¸o Cøu vong nhËt b¸o (Trung Quèc), ngµy 2-12-1940, b¶n chôp l−u t¹i ViÖn Hå ChÝ Minh.

217 CA DAO VIÖT NAM Vµ CUéC KH¸NG CHIÕN CñA TRUNG QUèC Ký gi¶ khi qua ViÖt Nam, ë thµnh phè còng nh− lµng quª, ®Òu ®−îc nghe thÊy mét bµi h¸t. Tuy kh«ng biÕt tiÕng ViÖt, nh−ng khi nghe c©u “Cøu Trung Quèc lµ tù cøu m×nh”, t«i còng cã thÓ hiÓu ®ã lµ mét bµi h¸t ñng hé Trung Quèc. Sau ®ã, ë Hµ Néi, t«i ®em chuyÖn nµy ra hái mét vÞ Hoa kiÒu “chÝnh cèng ViÖt Nam”. ¤ng ta b¶o, ®¹i ®a sè nh©n d©n ViÖt Nam ®Òu hÕt søc ®ång t×nh víi cuéc kh¸ng chiÕn cña Trung Quèc. Hä cÇu chóc chóng ta ®¸nh th¾ng. Gi¶ dô, anh cã nh¾c ®Õn T−ëng ñy viªn tr−ëng, cô TriÖu hay tªn mét «ng t−íng nµo ®ã, ng−êi ViÖt Nam sÏ gi¬ ngãn tay c¸i ra, vui vÎ nãi: “Tèt l¾m - tèt l¾m!”. Cã khi hä bÝ mËt quyªn gãp, giÊu giÕm göi cho c¸c ®oµn thÓ cøu quèc cña kiÒu bµo, v× vËy ®· bÞ ChÝnh phñ Ph¸p b¾t giam hµng mÊy chôc v¹n ng−êi. §Ó ®Èy m¹nh tuyªn truyÒn gióp Trung Quèc chèng NhËt, ®ång thêi tr¸nh sù can thiÖp r¾c rèi cña ng−êi Ph¸p, “ViÖt Nam ®éc lËp ®ång minh héi” - mét ®oµn thÓ ho¹t ®éng rÊt h¨ng nh−ng còng rÊt bÝ mËt - ®· nghÜ ra ®−îc mét c¸ch rÊt tµi t×nh: Hä ®Æt ra nh÷ng bµi h¸t theo nh÷ng lµn ®iÖu quen thuéc vµ d¹y cho trÎ con h¸t. ThÕ lµ tù nhiªn c¸c em bÐ ViÖt Nam trë thµnh nh÷ng tuyªn truyÒn viªn rÊt ®¾c lùc. Nh÷ng bµi h¸t ®ã ch¼ng mÊy chèc ®· truyÒn kh¾p c¶ n−íc. Bµi mµ ký gi¶ ®−îc nghe lµ mét bµi h¸t míi lµm. Lêi ca nh− sau: NhËt B¶n, ph¸t xÝt ë ph−¬ng §«ng, D· man, cuång b¹o l¹i tµn hung.

218 Hå CHÝ MINH TOµN TËP Vµo Trung Hoa, g©y chiÕn x©m l−îc, Nh©n d©n Trung Quèc khæ v« cïng. Ng−êi th× bÞ giÕt, nhµ bÞ ®èt, Nói ®Çy x−¬ng, ®Êt ®Çy m¸u ®á. Tµu bay, bom ®¹n tr¸nh lµm sao? §ãi rÐt, èm ®au sèng thËt khã. Hä ®ang ®Êu tranh rÊt gian khæ, Gi÷ g×n d©n chñ vµ hoµ b×nh. Hä ®ang cÇn cã ng−êi viÖn trî, Hä ®ang cÇn ®−îc sù ®ång t×nh. GiÆc NhËt tÊn c«ng c¶ thÕ giíi, Lµ kÎ thï chung toµn nh©n lo¹i. Mau ®øng lªn gióp ®ì Trung Hoa. Anh chÞ em ViÖt Nam ta hìi! Ra søc gióp cho ng−êi Trung Quèc, Trung - ViÖt, kh¸c nµo m«i víi r¨ng. Nhí r»ng m«i hë th× r¨ng buèt, Cøu Trung Quèc lµ tù cøu m×nh. B×NH S¥N B¸o Cøu vong nhËt b¸o (Trung Quèc), ngµy 4-12-1940, b¶n chôp l−u t¹i ViÖn Hå ChÝ Minh.

219 M¾T C¸ GI¶ NGäC TRAI ë vïng ®Þch chiÕm ®ãng, ®a sè d©n lµnh kh«ng muèn sèng d−íi gãt s¾t cña giÆc lïn. Hä ch¼ng qu¶n ngÇn ng¹i hy sinh tÊt c¶ ®Ó ®−îc trë vÒ trong lßng Tæ quèc. Lîi dông c¬ héi nµy, ®Þch cho tay ch©n cña chóng ®ãng gi¶ d©n lµnh, chui vµo hËu ph−¬ng, võa ®Ó tung tin ®ån nh¶m, võa ®Ó dß la t×nh h×nh qu©n ta. C¸i trß m¾t c¸ gi¶ ngäc trai nµy ®· bÞ chóng ta lËt tÈy. Cã mét trß m¾t c¸ gi¶ ngäc trai kh¸c, chóng ta còng ph¶i hÕt søc chó ý. Phong trµo d©n téc ViÖt Nam hiÖn nay ®ang lªn m¹nh, ai còng biÕt c¶. C«ng cuéc gi¶i phãng cña ViÖt Nam kh«ng thÓ t¸ch rêi ba ®iÒu quan träng: 1- Liªn Hoa; 2- Kh¸ng NhËt; 3- Bµi Ph¸p. Ba ®iÒu ®ã thiÕu mét kh«ng ®−îc. GiÆc lïn c¨m nhÊt lµ hai ®iÒu ®Çu tiªn. Cho nªn chóng t×m ®ñ mäi c¸ch, hßng chia rÏ lùc l−îng nh©n d©n ViÖt Nam vµ lµm mª hoÆc h−íng ®i cña hä. ThËm chÝ ng−êi NhËt cßn lËp ra “§¶ng c¸ch mÖnh” ViÖt Nam gi¶, gièng nh− chóng ®· tæ chøc “Quèc d©n §¶ng” gi¶ vµ “Héi cøu quèc” gi¶ trong vïng chóng chiÕm ®ãng. H«m qua, sau khi ®äc Tuyªn ng«n cña “§¶ng thèng nhÊt c¸ch m¹ng ViÖt Nam”, ký gi¶ thÊy cã ®iÒu kú l¹: Thø nhÊt - B¶n Tuyªn ng«n nµy c«ng bè ngµy 12-10, ®óng vµo dÞp NhËt ®¸nh chiÕm B¾c Kú, uy hiÕp Sµi Gßn, vËy mµ trong Tuyªn ng«n kh«ng cã mét ch÷ nh¾c ®Õn viÖc chèng NhËt. Thø hai - Phong trµo gi¶i phãng cña ViÖt Nam lµ mét m¾t xÝch cña mÆt trËn gi¶i phãng c¸c d©n téc bÞ ¸p bøc trªn thÕ giíi, ®Æc

220 Hå CHÝ MINH TOµN TËP biÖt nã lµ mét c¸nh qu©n cña cuéc kh¸ng chiÕn c¸ch m¹ng Trung Quèc. Liªn hÖ mËt thiÕt víi Trung Quèc lµ mét trong nh÷ng ®iÒu kiÖn tèi quan träng cña phong trµo gi¶i phãng cña ViÖt Nam. VËy mµ trong Tuyªn ng«n kh«ng cã mét ch÷ nh¾c ®Õn Trung Quèc. Thø ba - C−êng §Ó (xuÊt th©n Hoµng téc ViÖt Nam) ®−îc giÆc NhËt nu«i nÊng 35 n¨m nay, chuÈn bÞ ®Ó vÒ lµm bï nh×n. MÊy th¸ng tr−íc, «ng ta cïng víi lò l©u la häp ë Qu¶ng Ch©u (xem c¸c b¸o). ë ViÖt Nam, hä cho xuÊt b¶n ba tê b¸o th©n NhËt, tµi liÖu vµ kinh phÝ do giÆc NhËt cung cÊp, vËy mµ “Tuyªn ng«n” l¹i c«ng nhËn lò ViÖt gian Êy lµ “®¶ng c¸ch m¹ng”. Cø thÕ mµ suy ®ñ thÊy dông ý cña b¶n Tuyªn ng«n nµy, mét lµ m−u toan ly gi¸n t×nh c¶m gi÷a hai n−íc Trung - ViÖt, hai lµ m−u toan ®¸nh lõa tai m¾t ng−êi ViÖt. Trong c¸c ®¶ng ph¸i yªu n−íc cña ViÖt Nam, rÊt nhiÒu ng−êi s¸ng suèt, hä nhÊt ®Þnh kh«ng bao giê ph¸t biÓu nh÷ng bµi v« lý kiÓu ®ã. §èi víi nh©n d©n ViÖt Nam, ®èi víi phong trµo gi¶i phãng d©n téc cña ViÖt Nam, chóng ta ph¶i gióp ®ì b»ng mäi kh¶ n¨ng cã thÓ. Nh−ng ®ång thêi chóng ta còng ph¶i cÈn thËn, ph¶i v¹ch trÇn c¸i trß m¾t c¸ gi¶ ngäc trai ®ã. B×NH S¥N B¸o Cøu vong nhËt b¸o (Trung Quèc), ngµy 5-12-1940, b¶n chôp l−u t¹i ViÖn Hå ChÝ Minh.

221 ý ®¹i lîi1) thùc bÊt ®¹i lîi §¸nh b¹c víi chiÕn tranh lµ thñ ®o¹n quen dïng cña giai cÊp thèng trÞ ý. Tr−íc n¨m 1914, ý lµ ®ång minh cña §øc. Sau khi cuéc ChiÕn tranh ®Õ quèc lÇn thø nhÊt næ ra, thÊy trong tói cña Anh, Ph¸p, Mü ®Çy ¾p nh÷ng tiÒn, m¸u tham næi lªn, bÊt chÊp tÝn nghÜa, ý ®· b¸n ®øng b¹n ®ång minh cña m×nh, gia nhËp liªn minh, tuyªn chiÕn víi §øc. ý ch¾c mÈm lóc ®ã §øc ®· bÞ Anh - Ph¸p - Nga bao v©y chÆt, chØ cÇn ý tham gia lµ chiÕn tranh sÏ dÔ dµng thu ®−îc th¾ng lîi. Khi ®¹i bé phËn qu©n §øc bÞ giam ch©n ë VÐcx©y, qu©n ý bÌn µo µo tiÕn qu©n vµo b¾c Biac«vi víi khÝ thÕ nh− dêi non lÊp biÓn. DÌ ®©u ch−a kÞp v−ît s«ng th× qu©n ý ®· bÞ qu©n §øc ®¸nh cho tan t¸c t¬i bêi, kh«ng cßn mét m¶nh gi¸p. Ngµy chiÕn tranh ch©u ¢u kÕt thóc, ë Héi nghÞ VÐcx©y, ý ®−îc h−ëng phÇn ¨n chia ch¼ng bâ bÌn so víi c¸i ®· mÊt. Trong cuéc chiÕn tranh ®Õ quèc lÇn nµy, nhµ cÇm quyÒn ý thÊy l·o HÝt phÈy tay mét c¸i ®· nuèt chöng b¶y n−íc, m¸u tham l¹i kh«ng k×m ®−îc. ThÕ lµ nã liÒu m¹ng, mét mÆt tÊn c«ng Ai CËp, mét mÆt x©m l−îc Hy L¹p. Ngê ®©u ®¹i qu©n võa xuÊt trËn th× tin thÊt b¹i ®· bay vÒ nh− tuyÕt r¬i. Trong cïng th¸ng (ngµy mång 9 th¸ng nµy), trªn ®Êt Ai CËp, qu©n Anh ®ét nhiªn më cuéc tÊn c«ng toµn diÖn, mÊy ngh×n qu©n ý bÞ b¾t lµm tï binh... Dinh lòy cuèi _______________ 1) Tªn n−íc Italia, ®äc theo ©m H¸n - ViÖt. §Çu ®Ò lµ mét lèi ch¬i ch÷ cña t¸c gi¶ (BT).

222 Hå CHÝ MINH TOµN TËP cïng qu©n ý chiÕm ®−îc ë Anbani - Agil« Caxt¬r« - bÞ qu©n Hy L¹p ®ét ph¸, ®ã lµ thÊt b¹i lín nhÊt cña qu©n ý kÓ tõ ngµy tham chiÕn... Qu©n ®éi Hy L¹p ®· chiÕm ®−îc 1/4 Anbani... (Tin ®iÖn Hoa Kú). Trong khi ®ã, giai cÊp thèng trÞ ý l¹i gÆp nh÷ng chuyÖn bÊt lîi kh¸c. ë T¬rielit, ë Phuma vµ nhiÒu n¬i kh¸c cã “phiÕn lo¹n” chèng chiÕn tranh, chèng ph¸t xÝt. ë Xanh G«l¨ng, nh©n d©n vò trang næi dËy, tËp kÝch qu©n ý, giÕt vµ lµm bÞ th−¬ng h¬n 200 binh sÜ... Xung ®ét kÞch liÖt ®· x¶y ra trong néi bé ®¶ng ph¸t xÝt, ®Õn nçi Tæng t− lÖnh lµ t−íng Pat«gri«, T− lÖnh tiÒn ph−¬ng lµ nguyªn so¸i Graxini, v.v., buéc ph¶i tõ chøc. TÊt c¶ nh÷ng sù viÖc ®ã cho chóng ta thÊy râ r»ng giÊc méng cña Mótx«lini muèn kh«i phôc l¹i Impiris Romano1) ®· thµnh bong bãng xµ phßng, vµ c¸i ngµy mµ nh©n d©n ý tho¸t khái g«ng xiÒng ph¸t xÝt ®· s¾p ®Õn råi. B×NH S¥N B¸o Cøu vong nhËt b¸o (Trung Quèc), ngµy 16-12-1940, b¶n chôp l−u t¹i ViÖn Hå ChÝ Minh. _______________ 1) §Õ quèc La M· (BT).

223 ViÖt Nam “phôc quèc qu©n”1) hay lµ “m¹i quèc qu©n”2) N¨m 1905, chiÕn tranh NhËt - Nga, giÆc lïn may m¾n th¾ng trËn. §©y lµ lÇn ®Çu tiªn ng−êi da vµng ®¸nh b¹i ng−êi da tr¾ng, chuyÖn ®ã khiÕn thanh niªn trÝ thøc ViÖt Nam nãi chung rÊt phÊn khëi. Hä cho r»ng n−íc NhËt B¶n “®ång v¨n ®ång chñng” vµ “anh dòng tuyÖt vêi” tÊt cã thÓ gióp ViÖt Nam ®¸nh ®uæi ®Õ quèc Ph¸p. V× ¶o t−ëng nµy mµ nhiÒu thanh niªn ViÖt Nam ®· v−ît mäi nguy hiÓm, ch¹y tíi n−íc NhËt du häc. L·nh tô cña hä lµ Phan Béi Ch©u næi danh v× tµi v¨n ch−¬ng. Môc ®Ých cña hä lµ sang häc qu©n sù råi vÒ tæ chøc khëi nghÜa vò trang, kh«i phôc l¹i Tæ quèc. §Ó kªu gäi d©n chóng, hä ®−a c¶ «ng HÇu3) cïng sang NhËt. Cao tæ cña «ng HÇu lµ NguyÔn C¶nh, con tr−ëng bµ vî c¶ cña Hoµng ®Õ Gia Long (ViÖt Nam). Mét cuéc chÝnh biÕn cung ®×nh ®· khiÕn NguyÔn C¶nh kh«ng kÕ vÞ ®−îc ng«i vua. Bëi nguyªn cí ®ã mµ ®èi víi c¸c vua ViÖt Nam hiÖn nay, NguyÔn C¶nh còng nh− con ch¸u «ng ta hËn ®Õn tËn x−¬ng tñy, lóc nµo còng chØ muèn ®o¹t l¹i v−¬ng vÞ. Phan Béi Ch©u lîi dông m©u thuÉn ®ã, ®−a C−êng §Ó ra lµm chiªu bµi. _______________ 1) Phôc quèc qu©n: ®éi qu©n cøu n−íc (BT). 2) M¹i quèc qu©n: ®éi qu©n b¸n n−íc (BT). 3) ChØ Kú ngo¹i hÇu C−êng §Ó (BT).

224 Hå CHÝ MINH TOµN TËP Lóc ®Çu, ChÝnh phñ NhËt ®èi xö rÊt tèt víi nh÷ng thanh niªn ViÖt Nam sang NhËt, vµ lîi dông phong trµo chèng Ph¸p ®Ó hï däa ®Õ quèc Ph¸p. N¨m 1907, sau khi HiÖp −íc Ph¸p - NhËt rÊt cã lîi cho giÆc lïn ®−îc ký kÕt, ChÝnh phñ NhËt lËp tøc h¹ lÖnh trôc xuÊt c¸c thanh niªn ViÖt Nam. Riªng víi C−êng §Ó vµ con nu«i «ng ta lµ TrÇn V¨n An ®−îc KhuyÓn D−ìng NghÞ lÊy danh nghÜa c¸ nh©n, l−u hai ng−êi ë l¹i NhËt B¶n, tÝnh kÕ dïng hä lµm bï nh×n sau nµy. Sau n¨m 1931, TrÇn V¨n An tõng lµm nh©n viªn ngo¹i giao ë ngôy M·n Ch©u. N¨m 1938, sau khi Qu¶ng Ch©u thÊt thñ, TrÇn V¨n An vÒ ho¹t ®éng ë vïng biªn giíi Qu¶ng §«ng - ViÖt Nam. Cuèi th¸ng 9 n¨m nay, giÆc lïn x©m l−îc ViÖt Nam, TrÇn V¨n An còng theo ch©n trë vÒ, ho¹t ®éng ë vïng L¹ng S¬n, Cao B»ng. Khi giÆc lïn rót, ®· ®Ó TrÇn V¨n An ë l¹i L¹ng S¬n. Chóng t«i ë Trung Quèc, ®èi víi t×nh h×nh ViÖt Nam, còng cã nh÷ng ®iÒu ch−a ®−îc tá t−êng. VÝ dô, ngµy mång 5 th¸ng nµy, c¸c b¸o ®−a tin: “§Þch ë gÇn L¹ng S¬n chiªu mé d©n ViÖt quanh vïng, tæ chøc “phôc quèc qu©n”, mçi ng−êi ®−îc cÊp mçi th¸ng 30 ®ång tiÒn ViÖt, c¸n bé cÊp d−íi ®Òu do ®Þch qu©n tuyÓn lùa, thùc lùc cã kho¶ng v¹n ng−êi, môc ®Ých cña nã lµ muèn xói giôc ng−êi ViÖt giµnh lÊy chÝnh quyÒn, råi do nã cai qu¶n”. Ngµy 11, tin tøc c¸c b¸o l¹i kh¸c: “Nh÷ng ngµy gÇn ®©y, phong trµo gi¶i phãng d©n téc ë ViÖt Nam dÇn dÇn ®· s«i næi, m¹nh mÏ. T− lÖnh ViÖt Nam phôc quèc qu©n TrÇn Mç mÊy ngµy tr−íc ®· khëi nghÜa ë B¾c Kú, d©n chóng mang l−¬ng th¶o rÇm ré ®i theo, hiÖn ®· tËp hîp ®−îc X v¹n ng−êi...”. ThÕ ra, “Phôc quèc qu©n” cña ngµy mång 5 lµ mét tæ chøc ViÖt gian, vµ còng lµ “Phôc quèc qu©n” nh−ng cña ngµy mång 10 ®· biÕn thµnh ®éi tiªn phong c¸ch m¹ng d©n téc!

viÖt nam “phôc quèc qu©n” hay lµ “m¹i quèc qu©n” 225 Tin tøc cña ngµy 12 cµng phñ ®Þnh nguån tin cña ngµy 11: “§ång §¨ng, L¹ng S¬n vµ nhiÒu n¬i kh¸c tuy ®−îc qu©n Ph¸p tiÕp phßng chu ®¸o, nh−ng ngôy “Phôc h−ng qu©n” cïng bän thæ phØ ë nhiÒu n¬i bÞ ®èi ph−¬ng lîi dông bÝ mËt tiÕp tÕ vò khÝ, gÇn ®©y l¹i r¸o riÕt ho¹t ®éng, cã khi tËp kÝch c¶ qu©n Ph¸p...”. Cuèi cïng th× nguån tin nµo lµ chÝnh x¸c? “Phôc quèc qu©n” lµ bé ®éi vâ trang cña nh©n d©n ViÖt Nam hay lµ tæ chøc cña ViÖt gian? Ngôy “Phôc h−ng qu©n” víi “Phôc quèc qu©n” liªn quan thÕ nµo? Ngoµi ra, cã hay kh«ng cã lùc l−îng vò trang thËt sù cña ng−êi ViÖt? C¸i «ng TrÇn Mç ®ã lµ ai? Ký gi¶ sau khi ®iÒu tra cÈn thËn dùa vµo c¸c phÝa ®¸ng tin cËy, cã thÓ qu¶ quyÕt r»ng: TrÇn Mç chÝnh lµ TrÇn V¨n An; “Phôc quèc qu©n” vµ “Phôc h−ng qu©n” lµ mét mµ hai, hai mµ mét; nh©n d©n ViÖt Nam cã mét tæ chøc vâ trang yªu n−íc thùc sù, tuy ph¸t triÓn ch−a lín m¹nh. B©y giê, chóng t«i muèn nãi râ ®«i ®iÒu: Mét, n«ng d©n L¹ng S¬n ®Çu ãc ®¬n gi¶n, v× c¨m hên ®Õ quèc Ph¸p, v× kh«ng biÕt râ lai lÞch cña TrÇn V¨n An, cho nªn nghe thÊy hai tiÕng “Phôc quèc” ®· “rÇm ré ®i theo”. Mét khi biÕt TrÇn V¨n An lµ ViÖt gian, hä nhÊt ®Þnh sÏ bá r¬i y vµ tham gia vµo ®éi ngò gi¶i phãng d©n téc ch©n chÝnh. Hai, v× cÇn giÆc lïn tiÕn xuèng phÝa Nam ®Ó ph¸ ho¹i hoÆc kiÒm chÕ Anh, Mü mµ HÝtle nh−êng ViÖt Nam cho nã. HiÖn nay, giÆc lïn bÞ Anh, Mü, X« c¶n trë, ch−a d¸m lµm cuéc Nam tiÕn, nh−ng l¹i tiÕc rÎ nguån tµi nguyªn giµu cã cña ViÖt Nam, cho nªn nã thuª bän ViÖt gian, ®Þnh g©y ra c¸c vô lén xén ®Ó kiÕm cí chiÕm ViÖt Nam. Ba, kÎ ®Þch ®µo t¹o lùc l−îng ViÖt gian cña nã kh«ng ph¶i ë c¸c n¬i kh¸c mµ l¹i ë L¹ng S¬n, ngay gi¸p víi phÝa Nam Qu¶ng T©y. §iÒu nµy rÊt ®¸ng ®Ó chóng ta l−u ý. Bèn, chóng ta cÇn ph©n biÖt râ c¸c ®oµn thÓ chÝnh trÞ vµ vò trang cña ViÖt Nam, kh«ng nªn nhÇm c¸c tæ chøc ViÖt gian

226 Hå CHÝ MINH TOµN TËP thµnh “phong trµo d©n téc”, cµng kh«ng nªn nhÇm phong trµo d©n téc ch©n chÝnh cña ViÖt Nam lµ “bän thæ phØ” hoÆc “bÞ kÎ ®Þch xói giôc”. B×NH S¥N B¸o Cøu vong nhËt b¸o (Trung Quèc), ngµy 18-12-1940, b¶n chôp l−u t¹i ViÖn Hå ChÝ Minh.

227 P¸C Bã26 hïng vÜ Non xa xa, n−íc xa xa. Nµo ph¶i thªnh thang míi gäi lµ. §©y suèi Lªnin, kia nói M¸c. Hai tay x©y dùng mét s¬n hµ. Th¸ng 2 n¨m 1941 In trong s¸ch Hå ChÝ Minh, Th¬, Nxb. V¨n häc, Hµ Néi, 1970, tr.9.

228 Tøc c¶nh p¸c bã S¸ng ra bê suèi, tèi vµo hang, Ch¸o bÑ, rau m¨ng vÉn s½n sµng. Bµn ®¸ ch«ng chªnh dÞch sö §¶ng1) Cuéc ®êi c¸ch m¹ng thËt lµ sang. Th¸ng 2 n¨m 1941 In trong s¸ch Hå ChÝ Minh, Th¬, Nxb. V¨n häc, Hµ Néi, 1970, tr.10. _______________ 1) Håi ë P¸c Bã, Chñ tÞch Hå ChÝ Minh ®· dÞch cuèn LÞch sö §¶ng Céng s¶n (b) Liªn X« ra tiÕng ViÖt lµm tµi liÖu häc tËp cho c¸n bé c¸ch m¹ng (BT).

229 KÝNH C¸O §åNG BµO Hìi c¸c bËc phô huynh! Hìi c¸c hiÒn nh©n, chÝ sÜ! Hìi c¸c b¹n, sÜ, n«ng, c«ng, th−¬ng, binh! Ph¸p ®· mÊt n−íc cho §øc. ThÕ lùc cña chóng ë ta ®· ®iªu tµn. Song ®èi víi chóng ta, chóng t¨ng s−u t¨ng thuÕ ®Ó v¬ vÐt tµi s¶n. Chóng khñng bè tr¾ng ®Ó giÕt h¹i nh©n d©n. §èi víi ngoµi, chóng im h¬i lÆng tiÕng, c¾t ®Êt cho Xiªm, chóng quú gèi ch¾p tay ®Çu hµng NhËt B¶n. D©n ta mét cæ hai trßng. §· lµm tr©u ngùa cho T©y, l¹i lµm n« lÖ cho NhËt. Tr−íc t×nh c¶nh ®au ®ín, xãt xa Êy, ta cã chÞu khoanh tay chê chÕt kh«ng? Kh«ng, quyÕt kh«ng! H¬n 20 triÖu con L¹c ch¸u Hång quyÕt kh«ng chÞu lµm vong quèc n« lÖ m·i! B¶y t¸m m−¬i n¨m nay d−íi quyÒn thèng trÞ cña giÆc Ph¸p, chóng ta lu«n lu«n tranh ®Êu giµnh quyÒn ®éc lËp tù do. TÊm g−¬ng oanh liÖt cña c¸c bËc l·o tiÒn bèi nh− Phan §×nh Phïng, Hoµng Hoa Th¸m, L−¬ng Ngäc QuyÕn cßn treo ®ã. Tinh thÇn anh dòng cña c¸c liÖt sÜ ë Th¸i Nguyªn, Yªn B¸i, NghÖ An h·y cßn ®©y. Nh÷ng cuéc khëi nghÜa Nam Kú27, B¾c S¬n28, §« L−¬ng võa råi ®· tá r»ng: §ång bµo ta quyÕt nèi gãt ng−êi x−a, phÊn ®Êu hy sinh ®Æng ph¸ tan xiÒng xÝch.

230 Hå CHÝ MINH TOµN TËP ViÖc lín ch−a thµnh kh«ng ph¶i v× ®Õ quèc m¹nh, nh−ng mét lµ v× c¬ héi ch−a chÝn, hai lµ v× d©n ta ch−a hiÖp lùc ®ång t©m. Nay c¬ héi gi¶i phãng ®Õn råi, ®Õ quèc Ph¸p bªn ¢u ®· kh«ng thÓ tù cøu, cµng kh«ng thÓ cøu bän thèng trÞ Ph¸p ë ta. §Õ quèc NhËt ®· bÞ sa lÇy ë Trung Hoa, l¹i ®−¬ng gay go víi Anh - Mü. HiÖn thêi muèn ®¸nh Ph¸p, NhËt, ta chØ cÇn mét ®iÒu: Toµn d©n ®oµn kÕt. Hìi ®ång bµo! H·y noi g−¬ng vÜ ®¹i cña d©n Tµu, tæ chøc nh÷ng héi cøu quèc chèng Ph¸p, chèng NhËt. Hìi c¸c bËc phô huynh! Hìi c¸c bËc hiÒn huynh chÝ sÜ! Mong c¸c ngµi noi g−¬ng phô l·o ®êi nhµ TrÇn tr−íc häa giÆc Nguyªn x©m lÊn, ®· nhiÖt liÖt h« hµo con em tham gia sù nghiÖp cøu quèc. Hìi c¸c bËc phó hµo yªu n−íc, th−¬ng nßi! Hìi c¸c b¹n c«ng, n«ng, binh, thanh niªn, phô n÷, c«ng chøc, tiÓu th−¬ng! Trong lóc nµy quyÒn lîi d©n téc gi¶i phãng cao h¬n hÕt th¶y. Chóng ta ph¶i ®oµn kÕt l¹i ®¸nh ®æ bän ®Õ quèc vµ bän ViÖt gian ®Æng cøu gièng nßi ra khái n−íc s«i löa nãng. Hìi ®ång bµo yªu quý! ViÖc cøu quèc lµ viÖc chung. Ai lµ ng−êi ViÖt Nam ®Òu ph¶i kÒ vai g¸nh v¸c mét phÇn tr¸ch nhiÖm: Ng−êi cã tiÒn gãp tiÒn, ng−êi cã cña gãp cña, ng−êi cã søc gãp søc, ng−êi cã tµi n¨ng gãp tµi n¨ng. Riªng phÇn t«i, xin ®em hÕt t©m lùc ®i cïng c¸c b¹n, v× ®ång bµo m−u giµnh tù do ®éc lËp, dÇu ph¶i hy sinh tÝnh mÖnh còng kh«ng nÒ. Hìi c¸c chiÕn sÜ c¸ch m¹ng! Giê gi¶i phãng ®· ®Õn. H·y phÊt cao cê ®éc lËp, l·nh ®¹o toµn d©n ®¸nh tan thï chung. TiÕng gäi thiªng liªng cña Tæ quèc ®−¬ng vang déi bªn tai c¸c ®ång chÝ! M¸u nãng cña bËc anh hïng ®−¬ng sôc s«i trong lßng c¸c ®ång chÝ! ChÝ phÊn ®Êu cña quèc d©n ®−¬ng chê ®îi sù l·nh ®¹o cña c¸c ®ång chÝ! Chóng ta h·y tiÕn lªn! Toµn thÓ ®ång bµo tiÕn lªn!

kÝnh c¸o ®ång bµo 231 §oµn kÕt thèng nhÊt ®¸nh ®uæi Ph¸p, NhËt! ViÖt Nam c¸ch m¹ng thµnh c«ng mu«n n¨m! ThÕ giíi c¸ch m¹ng thµnh c«ng mu«n n¨m! Ngµy 6 th¸ng 6 n¨m 1941 NGUYÔN ¸I QuèC Tµi liÖu gèc l−u t¹i B¶o tµng C¸ch m¹ng ViÖt Nam.

232 Lêi hiÖu triÖu ®oµn kÕt tÊt c¶ c¸c bËc phô l·o Tr¸ch nhiÖm cña c¸c cô phô l·o chóng ta ®èi víi nhiÖm vô ®Êt n−íc thËt lµ träng ®¹i. §Êt n−íc h−ng thÞnh do phô l·o g©y dùng. §Êt n−íc tån t¹i do phô l·o gióp søc. §Êt n−íc bÞ mÊt phô l·o cøu. §Êt n−íc suy sôp phô l·o phñ tr×. N−íc nhµ h−ng, suy, tån, vong; phô l·o ®Òu g¸nh tr¸ch nhiÖm rÊt nÆng nÒ. Nhµ H¸n suy, bèn cô giµ ë Th−¬ng S¬n ph¶i lo. Nhµ TÊn thÞnh th× b¶y ng−êi hiÒn ë Tróc L©m ®−îc vui. N−íc nhµ lo c¸c cô cïng ph¶i lo. N−íc nhµ vui c¸c cô ®Òu cïng ®−îc vui. Bän giÆc Nguyªn hung b¹o, giÆc Minh ngang ng−îc x©m ph¹m bê câi, c¸c triÒu ®¹i tr−íc nh− TrÇn H−ng §¹o, Lª Th¸i Tæ gÊp rót triÖu tËp c¸c vÞ phô l·o bµn tÝnh viÖc kh«i phôc ®Êt n−íc ®Ó chèng x©m l¨ng. Trªn d−íi ®ång lßng, nh©n d©n nhÊt trÝ, sù nghiÖp anh hïng r¹ng rì thêi Êy, thanh danh hµo kiÖt vÎ vang ®êi sau. §ã còng lµ nhê phô l·o thêi bÊy giê kªu gäi cæ vò, khÝch lÖ nªn ®−îc hoµn thµnh. Tõ khi bän x©m l−îc Ph¸p chiÕm ba kú cña ta; tho¹t ®Çu chóng khuÊy ®ôc bê biÓn cña ta, lµm cho sãng ven bê còng ®Òu næi giËn, tiÕp ®ã chóng x©m chiÕm bê câi n−íc ta, c©y cá chèn rõng s©u còng c¨m hên. Cho nªn nh÷ng bËc nh©n tµi, chÝ sÜ, nh÷ng ng−êi cã t©m huyÕt cã chÝ khÝ ®Òu nèi tiÕp nhau vïng dËy nh− «ng Phan §×nh Phïng ë Hµ TÜnh, «ng Hoµng Hoa Th¸m ë B¾c Giang; tiÕp ®Õn nh÷ng cuéc

lêi hiÖu triÖu ®oµn kÕt tÊt c¶ c¸c bËc phô l·o 233 khëi nghÜa ë B¾c S¬n, §« L−¬ng, Nam Kú v« cïng oanh liÖt. BiÕt bao ®Çu r¬i ®Ó b¸o thï n−íc, biÕt bao t©m huyÕt ®−îc dèc ra ®Ó röa thï nhµ. Nh÷ng hµnh ®éng nghÜa cö cøu n−íc tõ tr−íc ®Õn sau ®Òu do c¸c vÞ phô l·o ®−¬ng thêi g©y dùng nªn, vun ®¾p nªn, nhuÇn t−íi nªn. HiÖn nay sau ¸ch tµn khèc cña bän Ph¸p, ta l¹i chÞu thªm mét tÇng b¹o ng−îc cña NhËt B¶n, chóng giÕt h¹i d©n lµnh, chiÕm cø ruéng ®Êt, tÞch thu ngò cèc. Than «i! Tæ quèc ®¾m ch×m, ®ång bµo lÇm than, bèn bÒ mê mÞt, vuèt ngùc tù hái: Phô l·o cã lßng nhiÖt thµnh ch¨ng? Cã lßng yªu n−íc ch¨ng? DÉu r»ng tãc ®· b¹c, m¾t ®· hoa, tay run, ch©n mái; nh−ng mét lêi nãi cña phô l·o cã ¶nh h−ëng ®Õn h−ng bang, mét hµnh ®éng cña phô l·o cã ¶nh h−ëng ®Õn viÖc giÕt giÆc. Rót guèc méc ®Ó nÐm vµo ®Çu bän b¹o ng−îc, vung gËy tróc ®Ó ®¸nh vµo ch©n bän hung ¸c. §èi víi gia ®×nh, ®èi víi Tæ quèc, phô l·o cã träng tr¸ch lµ bËc t«n tr−ëng. §èi víi lµng xãm, ®èi víi bµ con, phô l·o cã sù tÝn nhiÖm lín lao. Phô l·o h«, nh©n d©n h−ëng øng. Phô l·o lµm, nh©n d©n lµm theo. H« ®iÒu nªn h«, lµm viÖc nªn lµm. Ng−êi cã cña xuÊt cña, ng−êi cã søc dèc søc, gãp giã thµnh b·o, tô h¬i thµnh m©y, ®ång bµo c¶ n−íc ta ®ang ngÈng cao ®Çu mµ tr«ng chê c¸c bËc phô l·o. NguyÔn ¸i Quèc ViÕt th¸ng 6-1941. Tµi liÖu l−u t¹i B¶o tµng Hå ChÝ Minh.

234 Hoan nghªnh thanh niªn ®i häc qu©n sù N−íc ta mÊt ®· l©u råi §ång bµo cùc khæ, suèt ®êi gian nan Suèt ®êi chÞu kiÕp lÇm than S−u cao thuÕ nÆng c¬ hµn xãt xa V× ai tan n¸t cöa nhµ Chång l×a vî, con l×a cha t¬i bêi? V× ai non n−íc r· rêi Gièng nßi sØ nhôc ch¬i v¬i thÕ nµy? V× giÆc NhËt, v× giÆc T©y Thanh niªn ta ph¶i thÕ nµy gay go Häc hµnh kh«ng ®−îc tù do Häc cho mï tèi, häc cho ngu hÌn! MÊy n¨m cËm côi s¸ch ®Ìn Häc råi, còng bá tèn tiÒn nh− kh«ng Muèn lµm còng ch¼ng cã c«ng ¤ng tham sale race1): thÇy th«ng bou-zout2) Nh÷ng ng−êi kh«ng muèn si ngu Ng−êi giam Hµ Néi, kÎ tï S¬n La N−íc Nam lµ n−íc Nam ta _______________ 1) Sale race: tiÕng Ph¸p ®äc lµ “Sanl¬r¸ts” (gièng nßi bÈn thØu) (BT). 2) TiÕng Ph¸p ®äc lµ “Bó dï” (con khØ) (TG).

hoan nghªnh thanh niªn ®i häc qu©n sù 235 V× ai ®Õn nçi xãt xa thÕ nµy V× giÆc NhËt, v× giÆc T©y Thanh niªn ta ph¶i ra tay häc hµnh Mét lµ häc viÖc nhµ binh Hai lµ häc biÕt t×nh h×nh n−íc ta Thanh niªn lµ chñ n−íc nhµ Ph¶i cho oanh liÖt míi lµ thanh niªn Gan ph¶i to, chÝ ph¶i bÒn Kh«ng sî khæ, kh«ng sî phiÒn míi nªn Anh em ®oµn kÕt v÷ng bÒn Ph¶i nghiªm kû luËt, ph¶i chuyªn tËp tµnh §èi ®oµn thÓ ph¶i trung thµnh Ph¶i dòng c¶m ph¶i hy sinh míi lµ ë trong ph¶i rÊt thuËn hßa Ra ngoµi, ph¶i nhí m×nh lµ ng−êi Nam Ph¶i siªng häc, ph¶i siªng lµm Chí cam thua b¹n, kh«ng cam kÐm ng−êi Ng−êi siªng mét, m×nh siªng m−êi §õng cho thiªn h¹ chª c−êi thanh niªn Mai sau häc nghiÖp vÑn tuyÒn §¸nh T©y, ®¸nh NhËt giµnh quyÒn tù do Sù nghiÖp nµy lµ rÊt to Thanh niªn ta ph¶i g¾ng lo míi thµnh ViÖt Nam ®éc lËp ®ång minh MÊy lêi thµnh thËt hoan nghªnh häc trß. Hå ChÝ Minh ViÕt th¸ng 7-1941. B¸o §¹i ®oµn kÕt, th¸ng 4-1993.

236 KHUY£N §åNG BµO MUA B¸O VIÖT NAM §éC LËP29 §Õ quèc Ph¸p thËt lµ ¸c nghiÖt Lµm d©n ta nh− ®iÕc, nh− mï, Lµm ta dë d¹i dë ngu, BiÕt g× viÖc n−íc, biÕt ®©u viÖc ®êi. B¸o “§éc lËp” hîp thêi ®Ö nhÊt, Lµm cho ta më m¾t, më tai. Cho ta biÕt ®ã biÕt ®©y, ë trong viÖc n−íc, ë ngoµi thÕ gian: Cho ta biÕt kÕt ®oµn tæ chøc. Cho ta hay søc lùc cña ta Cho ta biÕt chuyÖn gÇn xa. Cho ta biÕt n−íc non ta lµ g×. Ai kh«ng chÞu ngu si mï tèi, ¾t ph¶i xem b¸o Êy míi nªn; Gióp cho b¸o Êy v÷ng bÒn. Cµng ngµy cµng lín cµng truyÒn kh¾p n¬i. Khuyªn ®ång bµo nhí bÊy nhiªu lêi! B¸o ViÖt Nam ®éc lËp, sè 101, ngµy 1-8-1941.

237 VIÖT NAM §éc LËP1) “ViÖt Nam ®éc lËp” thæi kÌn loa. Kªu gäi d©n ta trÎ lÉn giµ §oµn kÕt v÷ng bÒn nh− khèi s¾t §Ó cïng nhau cøu n−íc Nam ta! B¸o ViÖt Nam ®éc lËp, sè 103, ngµy 21-8-1941. _______________ 1) Bµi th¬ nµy ®Æt d−íi bøc tranh cæ ®éng cho b¸o ViÖt Nam ®éc lËp do Chñ tÞch Hå ChÝ Minh vÏ, in trªn b¸o ViÖt Nam ®éc lËp (BT).