วางแผนครอบครัว ๖๑

4. ห่วงเริ่มมปี ระสทิ ธภิ าพในการคมุ กาเนิดทนั ทีและสามารถมเี พศสัมพนั ธ์ กับสามไี ด้ตามตอ้ งการยกเวน้ หลังคลอดบุตรใหม่ และอาจมอี าการ เลอื ดออกไดใ้ น 2-3 วันแรกหลังใสห่ ว่ ง 5. จะตอ้ งตรวจคลาสายห่วงหลังจากมีประจาเดือนทุกคร้งั และควรสังเกต ตรวจผา้ อนามยั และโถส้วมระหวา่ งมีประจาเดอื นด้วยเพ่อื สังเกตวา่ หว่ ง หลดุ หรอื ไม่

6. สว่ นใหญ่ประจาเดือน 2-3 เดอื นแรกหลังใส่จะมีปริมาณมากขึน้ นานขน้ึ และอาจมอี าการปวดเกรง็ ท้องน้อยมากข้นึ อาการดังกล่าวถือเป็นปกติ แต่ถ้าประจาเดือนออกนานหรือมากกว่าปกติ 2 เท่า ควรกลับไปตรวจ 7. สามารถเอาห่วงออกกอ่ นกาหนดอายุของห่วงได้โดยไมต่ อ้ งรอจนครบ กาหนด

แผน่ คุมกาเนิด แผน่ คมุ กาเนดิ (birth control patch) จะมีลกั ษณะเป็นแผน่ แปะ ผวิ หนงั สามารถใชแ้ ทนการกนิ ยาเมด็ คุมกาเนิดได้ โดยเฉพาะคนท่ชี อบ แปะแคเ่ พียงสัปดาห์ละครง้ั หลงั จากแปะแล้ว ตวั ยาจะคอ่ ยๆซมึ ผ่าน ผวิ หนงั เข้าสกู่ ระแสเลอื ด ออกฤทธไ์ิ ดเ้ หมอื นกบั ยาคุมแบบกิน

1. แปะแผ่นแรกในวันแรกทีร่ อบเดือนมา จนครบ 1 สปั ดาห์ จงึ ลอกออก แล้วแปะแผน่ ใหม่แทน หลงั จากแปะไป 3 สัปดาห์แล้ว ในสปั ดาห์ท4่ี ให้ เวน้ การแปะ 7 วนั เมอื่ เวน้ ครบ 7 วนั แล้ว ไมว่ า่ รอบเดือนจะมาหรอื ไม่ มา รอบเดอื นมาแล้วจะหยุดหรือไม่หยุด ก็ใหแ้ ปะแผ่นแรกของรอบใหม่ ทนั ที (คล้ายๆกบั การกนิ ยาคุมปกติ) 2. สามารถแปะแผ่นยาไดห้ ลายตาแหนง่ ของรา่ งกาย แตโ่ ดยมากนิยมแปะ ที่บริเวณท้อง

3.ไม่ควรแปะบริเวณเต้านม ไมค่ วรแปะแผ่นยาซา้ จดุ เดิม ควรเปล่ยี นจุดที่ จะแปะไปเร่ือยๆ 4. จุดท่จี ะแปะแผ่นยา ไม่ควรใช้เคร่อื งสาอาง หรือแปง้ หรือครีม และ หลีกเลี่ยงจดุ ทมี่ แี ผล มีการอกั เสบ หรอื มโี รคผิวหนัง 5.ถา้ แผน่ หลุด ให้ติดแผน่ ใหมจ่ นครบ 7 วนั นบั ตัง้ แตแ่ ปะแผน่ แรก 6.ถ้าลมื เปลีย่ นแผ่นแรกออก ให้รบี เปลีย่ นแผ่นทนั ทที น่ี กึ ได้ แตไ่ มค่ วรเกนิ 2 วัน ถ้าเกิน 2 วัน ควรใช้การคมุ กาเนดิ อนื่ ๆร่วมดว้ ย

1. อาจพบการแพท้ ี่ผวิ หนงั ไดบ้ ้าง 2. การใชย้ าคุมแบบแปะนี้ จะทาให้ร่างกายได้รับฮอรโ์ มน estrogen โดยรวมมากกวา่ การกินยาคมุ ทม่ี ตี ัวยาเท่ากันถึง 60% อาจทาให้ เกิด side effect จากการได้รบั ฮอรโ์ มนนใี้ นระดับสงู เช่น หลอด เลือดอดุ ตนั ที่ขาหรือที่ปอด

หมวกยางสอดใสช่ ่องคลอด(Vaginal Diaphragm) Vaginal Diaphragm หมวกยางสอดใสใ่ นชอ่ งคลอดรปู ร่างคล้ายโดม มี ขอบแขง็ พบั งอได้

หมวกยางครอบปากมดลูก(Cervical Cap) Cervical Cap มีรูปร่างคลา้ ยหมวกขนาดพอดีครอบปากมดลกู

ข้อดขี องหมวกยางสอดใส่ชอ่ ง ข้อจากดั ของหมวกยางสอดใส่ คลอดและหมวกยางครอบปาก ช่องคลอดและหมวกยางครอบ มดลูก ปากมดลูก - เปน็ วธิ ีคมุ กาเนดิ ที่ไมต่ ้องใช้ - วิธยี ุ่งยาก ไมส่ ะดวกในเวลา ฮอร์โมน รว่ มเพศ

ยาฆ่าอสุจิ (Spermicides) การใชย้ าฆา่ เชื้ออสุจิ เป็นวธิ กี ารใช้ยา หรอื สารบางอย่างเข้าไว้ในชอ่ ง คลอดกอ่ นการร่วมเพศ เพอ่ื ฆ่าและลดจานวนอสจุ ใิ นช่องคลอด

ขอ้ ดีของการใช้ยาฆา่ อสุจิ - ปลอดภยั อาการแทรกซ้อนนอ้ ย บางชนดิ กาลังเปน็ ทน่ี ยิ ม ในประเทศกาลังพัฒนา ข้อจากัดของการใช้ยาฆ่าอสุจิ - ประสทิ ธิภาพอาจจะตา่ ถา้ ใช้ไมส่ ม่าเสมอและไม่ถกู ตอ้ ง ไมส่ ะดวกในการใช้

ฟองน้าใสช่ ่องคลอด ฟองน้าใสช่ ่องคลอด เป็นอปุ กรณ์ทท่ี าจาก polyurethane ผสมยาฆ่าเชอ้ื อสจุ ิ nonoxynal – 9 จานวน 1 กรัม ใช้ฆ่าอสจุ ิและปิดก้ันปากมกลูก ต้องใส่ก่อน การรว่ มเพศ โดยใสเ่ ข้าไปในช่องคลอดและดันท่ีเว้าเข้าไปประกบกับมดลกู

ขอ้ ดีของฟองนา้ ใส่ช่องคลอด - สะดวกในการใชเ้ น่อื งจากหาซอ้ื เองได้ หลังใส่สามารถร่วมเพศได้ เลย สามารถคงใช้ 24 ชว่ั โมง ร่วมเพศได้ถึง 3 คร้งั และชว่ ยลดการ ตดิ โรคทางเพศสัมพันธ์ ขอ้ จากดั ของฟองน้าใสช่ ่องคลอด - ผใู้ ชร้ ้สู ึกยุ่งยากในการใสแ่ ละถอด แพว้ สั ดหุ รอื ยาฆ่าเชอ้ื อสุจิ สตรีท่ี เคยคลอดบตุ ร ฟองนา้ อาจเลือ่ นหลุดและมผี ลใหเ้ กดิ การต้งั ครรภ์ได้

หมายถึง การคุมกาเนิดในกรณที ่ไี มต่ อ้ งการมบี ุตรอกี

การคุมกาเนดิ แบบถาวรหรือการทาหมนั (Permanent Contraception or sterilization) การทาหมันชาย (Vasectomy) การทาหมันชาย คือ กรรมวธิ ที ่ที าใหช้ ายไมส่ ามารถสืบพันธ์ตุ ่อไปได้ วธิ ที ี่ใช้ในปจั จุบัน คือ Vasectomy ซง่ึ เป็นกรรมวิธีที่ทาให้ทอ่ อสจุ ิ ทง้ั 2 ท่อ เกิดอดุ ตัน ทาใหต้ ัวอสจุ ผิ า่ นไปไมไ่ ด้



การทาหมนั ชายขณะน้มี ีการทา 2 แบบ คอื 1. การทาหมนั วธิ ธี รรมดาแบบดั้งเดมิ (Conventional technique) เป็นวิธที าโดยใช้เครื่องมือผา่ ตดั ธรรมดา ซง่ึ ทากันมานานแลว้ และ ปัจจบุ นั ยงั นยิ มทาอยู่

2. การทาหมันเจาะ (The non-scalpel vasectomy technique) เปน็ วธิ ที าโดยใช้ เครอื่ งมอื พิเศษท่เี รียกวา่ Vas deferens fixing clamps และ vas deferens dissecting forceps ชว่ ย

1. ผรู้ บั บรกิ ารควรพกั หลังการผ่าตดั ประมาณ 30 นาที 2. ก่อนอนญุ าตให้กลับบ้านได้ ควรตรวจดวู ่าไม่มเี ลือดออกหรอื แผล บวมผดิ ปกติ 3. ยงั ไมเ่ ป็นหมนั ทันทหี ลงั การผา่ ตัด จงึ จาเปน็ ตอ้ งคมุ กาเนดิ โดยวธิ ี ชัว่ คราวเชน่ การใชถ้ ุงยางอนามยั ในชาย หรือวิธีคมุ กาเนิดอน่ื ๆ ใน ภรรยา จนกวา่ การตรวจนา้ อสุจิไมพ่ บตัวอสุจิเลย ซ่งึ อาจกนิ เวลา ประมาณ 3 เดอื น หรือหลง่ั นา้ อสจุ ิประมาณ 15-20 ครั้ง

4. อธบิ ายเก่ียวกับการดูแลบาดแผล และการปฏิบัติตัวหลงั การทาหมนั ดังตอ่ ไปน้ี • ควรหลกี เลยี่ งการทากิจกรรม ทอ่ี าจกระทบกระเทือนต่อแผลผา่ ตดั เป็นเวลา 6 ชว่ั โมง มิฉะนนั้ แผลอาจบวมได้ • เรมิ่ ทางานเบา ๆ ไดห้ ลัง 6 ชัว่ โมง และงานหนกั ได้หลงั 48 ช่วั โมง • ไม่ควรอาบนา้ ภายใน 24 ชว่ั โมง หลงั ผา่ ตดั ถ้าแผลเปียกควรเชด็ ใหแ้ หง้ ด้วยสาลี สะอาด • ไม่ควรร่วมเพศใน 10 วนั แรกหลงั ผา่ ตัดทาหมนั เพราะอาจทาให้ไหมหลดุ ได้ เนือ่ งจากความดนั ทเี่ พิ่มข้ึน ตัวอสจุ ิท่อี อกไปนอกท่อจะทาใหเ้ กดิ sperm granuloma เปน็ สาเหตุ ของ recanalization

การทาหมันหญงิ (FEMALE STERILIZATION) • การทาหมนั หญงิ ทีน่ ิยมคอื การผ่าตดั เพอ่ื ผกู และตัดทอ่ นาไข่ 2 ข้าง • การทาหมนั แบง่ ได้ 2 ระยะ คอื การทาหมนั หลังคลอด อาจทาภายในวันที่ 2-4 หลงั คลอดหรอื ทา หลังคลอดบุตรทนั ทีได้ เน่ืองจากในระยะ 24-48 ช่ัวโมงหลงั คลอดมดลูก ยงั อยสู่ งู ทาใหง้ ่ายตอ่ การผา่ ตดั การทาหมันแหง้

ใช้เครอื่ งมอื ยกมดลูก( uterine elevator )สอดเขา้ ทางชอ่ งคลอดเพ่อื ยกมดลกู มาติดกบั parietal peritoneum ตรงบรเิ วณเหนือหัวหน่าว (suprapubic area) ฉีดยาชาเฉพาะท่ี เปิดแผลผา่ ตัดเล็ก ๆ ตรงเหนือหวั หน่าวกบั การยก มดลกู นาเอาท่อนาไข่ออกมาทาการผกู ตดั ทีละข้างตามวิธที ่ถี นัด หลงั จากนนั้ ก็เย็บปดิ แผลทีละชน้ั การทาหมนั วธิ นี ีใ้ หบ้ ริการแบบผปู้ ่วยนอกไดโ้ ดยใหผ้ รู้ บั การนอน พักเพยี ง 2-3 ช่วั โมง หลังผ่าตัดกก็ ลบั บ้านได้

วิธี laparoscopy จะมแี ผลเล็ก แผลเป็นเลก็ กว่าเจ็บปวดแผลนอ้ ยกวา่ และทาไดร้ วดเรว็ กว่าวิธี minilaparotomy มขี ้อเสียคือเคร่อื งมอื ราคา แพง ตอ้ งการการบารงุ รกั ษามากกว่า และคา่ ใช้จา่ ยในการบารงุ รกั ษาก็ สงู กว่า

1. ห้ามทาแผลเปยี กน้า ไมต่ ้องเปิดแผลหรอื ทาแผล ถ้าปวดแผล ให้รีบ รบั ประทานยาแกป้ วด 2 เม็ด ทุก 4-6 ชวั่ โมง เม่อื ครบ 7 วนั ใหไ้ ปตัด ไหมทโ่ี รงพยาบาลหรือทค่ี ลนิ ิค 2. ในวันแรกควรหยดุ พกั ผอ่ นทบี่ ้าน วันตอ่ มาอาจทางานเบา ๆ ได้ งด ทางานหนกั 7 วัน หลังจากนน้ั ทางานหรือยกของหนักไดต้ ามปกติ

4. สาหรับผู้ทีท่ าหมนั อยา่ งเดยี ว ไมม่ ีข้อห้ามในการร่วมเพศแตร่ อให้ตดั ไหม เสยี กอ่ น สาหรับผู้ทไ่ี ดร้ ับการขดู มดลูกหรอื ปรบั ประจาเดอื นดว้ ย ควรงด การร่วมเพศ 3 สปั ดาห์ 5. อาการผดิ ปกติทคี่ วรไปพบแพทย์ หรอื ไปโรงพยาบาลก่อนวันนดั ไดแ้ ก่ - มีเลือดหรือหนองออกจากแผลผา่ ตดั - ปวดแผลมาก - ปวดท้องมาก แน่นท้อง - มไี ข้ หนาวสัน่ ไม่ทราบสาเหตุ มีเลือดออกทางช่องคลอดมาก

Sexual intercourse ประโยชน์ของการใช้ทา่ ตา่ งๆในการมีเพศสมั พนั ธ์ 1.เพื่อหลกี เล่ียงการเบื่อหน่ายระหว่างคูส่ มรส 2.เพื่อความสะดวกและปลอดภัยตอ่ คูส่ มรส เช่นคนอว้ น คนไม่สบาย หรอื เป็นโรคบางอย่างทีอ่ อกแรงไมไ่ ด้ 3.เพอื่ ชว่ ยให้อารมณ์ทางเพศดีขนึ้ ระหว่างค่สู มรส 4.ทา่ การมเี พศสัมพันธบ์ างท่าช่วยทาใหเ้ กิดการตงั้ ครรภไ์ ดง้ า่ ย หรือบางทา่ อาจทาให้การตั้งครรภไ์ ดย้ าก เปน็ การคมุ กาเนดิ ไดด้ ้วย

หนว่ ยงานที่ใหบ้ รกิ ารวางแผนครอบครัว – โรงพยาบาลส่งเสริมสุขภาพตาบล – โรงพยาบาลทกุ แหง่ – กองอนามยั ครอบครวั กรมอนามยั – ศนู ย์บริการสาธารณสขุ – ศนู ยอ์ นามัยแมแ่ ละเด็ก – ศนู ย์การแพทย์และอนามยั

Thank for Your Attention