nm

“...พอเพียง มคี วามหมายกวา้ งขวางยง่ิ กว่าน้ีอกี คอื คำาว่าพอ กพ็ อเพยี งน้กี ็พอแค่น้ันเอง คนเราถา้ พอในความต้องการกม็ คี วามโลภน้อย เม่ือมีความโลภน้อยกเ็ บยี ดเบียนคนอน่ื นอ้ ย ถา้ ประเทศใดมีความคิดอนั นี้ มีความคิดวา่ ทาำ อะไรต้องพอเพยี ง หมายความวา่ พอประมาณ ซือ่ ตรง ไมโ่ ลภอยา่ งมาก คนเรากอ็ ยู่เปน็ สขุ พอเพยี งนอี้ าจมีมากอาจจะมีของหรูหรากไ็ ด้ แต่วา่ ต้องไมเ่ บียดเบยี นคนอ่นื ...” พระราชดาำ รสั เน่อื งในโอกาสวนั เฉลมิ พระชนมพรรษา ณ ศาลาดุสดิ าลยั วนั ท่ี 4 ธนั วาคม 2551

ค�ำน�ำ กระทรวงเกษตรและสหกรณ์ ไดจ้ ดั ทำ� หนงั สอื “๑๒๒ อาชพี เกษตรกรรม ทางเลือก” เพือ่ เผยแพร่องค์ความรู้ในการประกอบอาชพี ด้านเกษตรกรรมท่ี เหมาะสมในการดำ� เนนิ ชวี ติ และการพงึ่ พาตนเอง ตามแนวทางปรชั ญาเศรษฐกจิ พอเพียง ซึ่งกองนโยบายเทคโนโลยีเพ่ือการเกษตรและเกษตรกรรมย่ังยืน สำ� นกั งานปลดั กระทรวงเกษตรและสหกรณ์ ไดด้ ำ� เนนิ การปรบั ปรงุ และจำ� แนก เนือ้ หาในแต่ละอาชพี เพอ่ื เผยแพร่ให้เกษตรกร และผู้ท่ีสนใจใช้เปน็ แนวทางใน การประกอบอาชีพ ประกอบด้วย ทางเลือกอาชีพด้านหม่อนไหม ทางเลือก อาชีพด้านปศุสัตว์ ทางเลือกอาชีพด้านการผลิตอาหารสัตว์ ทางเลือกอาชีพ ด้านประมง ทางเลือกอาชีพด้านการแปรรูปอาหาร ทางเลือกอาชีพด้านพืช ทางเลือกอาชีพด้านการแปรรูปผลิตภัณฑ์อื่นๆ และทางเลือกอาชีพสมุนไพร ไทย การเลี้ยงสัตว์เป็นอาชีพด้ังเดิมที่มีความส�ำคัญต่อภาคเกษตรของไทย ปัจจัยสำ� คญั ในการเลย้ี งสตั ว์ นน่ั กค็ อื “อาหารสัตว์” ซึ่งปจั จุบนั อาหารท่ีนำ� มา ใช้ในการเล้ียงสัตว์มีต้นทุนในการผลิตสูง ท�ำให้เกษตรกรต้องรับภาระหนัก การจัดท�ำหนังสือ “ทางเลือกอาชีพด้านการผลิตอาหารสัตว์” เป็นการ รวบรวมความรู้ และข้อมูลเชิงวิชาการ เกี่ยวกับแนวทางการลดต้นทุน อาหารสตั ว์สำ� หรบั เผยแพร่ใหแ้ กเ่ กษตรกร และผทู้ ส่ี นใจไดน้ ำ� ไปประยกุ ต์ใชใ้ ห้ เหมาะสม เพ่ือเสริมสร้างความมน่ั คงทางอาชีพและรายได้ต่อไป ในการจัดท�ำหนังสือ “ทางเลือกอาชีพด้านการผลิตอาหารสัตว์” เลม่ นี้ ไดร้ บั ความอนเุ คราะห์ข้อมลู จาก คณุ วโิ รจน์ วนาสทิ ธชยั วฒั น์ ผ้เู ชย่ี วชาญ อาหารสตั วก์ ระเพาะเดยี่ ว กรมปศสุ ตั ว์ ซง่ึ กองนโยบายเทคโนโลยเี พอ่ื การเกษตร และเกษตรกรรมยงั่ ยนื สำ� นกั งานปลดั กระทรวงเกษตรและสหกรณ์ ขอขอบคณุ มา ณ โอกาสนี้ด้วย กองนโยบายเทคโนโลยีเพอื่ การเกษตรและเกษตรกรรมย่งั ยืน มีนาคม 2556

สารบสัญารบญั แนวทางการลดต้นทนุ อาหารสตั วข์ องเกษตรกร.......................................... 2 1. การเลือกซื้ออาหารสัตว์ส�ำเร็จรปู ................................................2 2. การผสมอาหารสตั ว์ใช้เอง ........................................................4 3. หลักเกณฑ์การเลอื กใชว้ ัตถดุ ิบอาหารสัตว์เพอื่ ประกอบสตู ร.................6 4. วิธกี ารให้อาหาร ...................................................................13 3.1 เลย้ี งหมดู ้วยหญา้ สดลดต้นทนุ คา่ อาหาร................................14 3.2 การใช้ใบผกั ตบชวาลดตน้ ทุนค่าอาหาร..................................16 3.3 การใช้มลู สุกรแหง้ ในสตู รอาหารเลยี้ งสกุ ร ..............................18 3.4 “หนอนแมลงวนั ” แหลง่ โปรตนี ราคาถูก สำ� หรบั เลี้ยงสกุ ร. ..........21 5. การเลือกสตู รอาหารสตั วท์ ่เี หมาะสม ...........................................25 6. การปรับสูตรอาหารสตั ว์และบริการค�ำนวณสูตรอาหารสตั ว.์ ..............26 C Contentosntents

แนวทางการลดตน้ ทนุ อาหารสตั วข์ องเกษตรกร การเลือกซอ้ื อาหารสตั ว์สำ� เร็จรปู เกษตรกรทเี่ ลยี้ งสกุ รหรอื สตั วป์ กี ในจำ� นวนไมม่ ากหรอื เปน็ ฟารม์ ขนาดเลก็ การใช้อาหารสัตว์ส�ำเร็จรูปท่ีบริษัทผลิตและวางจ�ำหน่ายในท้องตลาดนับเป็น วธิ กี ารทสี่ ะดวก และประหยดั กวา่ การผสมอาหารสตั ว์ใช้เอง ทงั้ นเี้ นอื่ งจากการ จัดซอ้ื วตั ถุดบิ ในปริมาณน้อย เกษตรกรจะซื้อในราคาทส่ี ูงกว่า การซอ้ื วัตถุดบิ ในปริมาณมากๆ นอกจากนี้เกษตรกรไม่ต้องจัดหาอุปกรณ์ เครื่องมือที่ใช้ในการบดและ ผสมวัตถุดิบอาหารสัตว์ ค่าซ่อมบ�ำรุงรักษาเครื่องมือและอุปกรณ์ ค่าไฟฟ้า คา่ แรงงาน ตลอดจนค่าใชจ้ า่ ยในการจดั ซอื้ วตั ถดุ บิ แตล่ ะชนดิ และการเกบ็ รกั ษา วัตถุดิบให้มีคุณภาพ ดังน้ัน การซื้ออาหารส�ำเร็จรูปมาเลี้ยงสัตว์จึงเหมาะกับ เกษตรกรรายที่เลย้ี งสตั ว์ไม่มากนกั หรือเกษตรกรทขี่ าดความรู้ ความเข้าใจใน การคำ� นวณสูตรและผสมอาหารสัตว์ อย่างไรกต็ ามการซอ้ื อาหารสตั วส์ ำ� เรจ็ รปู เกษตรกรจะต้องยดึ แนวปฏบิ ตั ิ ดงั นี้ 1) เลือกซือ้ อาหารสัตว์ทีเ่ หมาะสมกับชนิดสตั ว์ และอายสุ ัตว์ อาหารสัตว์ส�ำเร็จรูปท่ีผู้ผลิตและวางจ�ำหน่ายในท้องตลาดน้ันจะผลิต แบ่งตามชนดิ สัตว์ และช่วงอายุต่างๆ เช่น อาหารสุกรจะมกี ารแบ่งเปน็ อาหาร สกุ รพนั ธ์ุ อาหารสกุ รก่อนหย่านม หรือเรียกว่า ครฟี พีด (creep feed) อาหาร สกุ รเลก็ อาหารสำ� หรบั สกุ รร่นุ อาหารสำ� หรบั สกุ รขนุ (นำ�้ หนกั เกนิ 60 กโิ ลกรมั ถงึ ส่ง โรงฆ่า) เปน็ ต้น หรอื อาหารไก่เนอื้ กอ็ าจแบ่งเป็น ไก่เนือ้ แรกเกิดถงึ อายุ 3 สัปดาห์ และไก่เน้ืออายุเกนิ 3 สปั ดาห์ขึน้ ไป ส่วนอาหารไก่พันธ์ุหรอื ไก่ไข่ก็ อาจแบ่งเป็นอาหารไก่พันธุ์หรือไก่ไข่แรกเกดิ ถึงอายุ 5 สัปดาห์ อาหารไก่พนั ธ์ุ หรือไก่ไข่อายุเกนิ 5 สปั ดาห์ ถงึ 12 สปั ดาห์ อาหารไกพ่ นั ธห์ุ รอื ไกไ่ ขอ่ ายเุ กนิ 12 สปั ดาห์ ถงึ เรมิ่ ไข่ อาหารไก่พนั ธ์ุ หรือไก่ไข่ระยะไข่ เปน็ ต้น ทัง้ นขี้ นึ้ อยู่กับแต่ละ บรษิ ทั ผ้ผู ลติ ดงั นน้ั เกษตรกรผ้เู ลย้ี งสตั ว์จำ� เปน็ ต้องเลอื กซอ้ื อาหารสตั ว์ให้ตรง กบั ชนดิ สตั วเ์ ลยี้ งและขนาดหรอื อายขุ องสตั ว์ จงึ จะทำ� ใหส้ ตั วเ์ ลยี้ งมปี ระสทิ ธภิ าพ การใชอ้ าหารดที สี่ ดุ และเปน็ การลดตน้ ทนุ คา่ อาหารสตั ว์ เนอื่ งจากการใหอ้ าหาร สตั ว์เปน็ ไปตามท่ีสัตว์เลีย้ งต้องการไม่น้อยหรือมากเกนิ ไป 4 แนวทางการลดต้นทนุ อาหารสัตวข์ องเกษตรกร

2) เลือกซอ้ื อาหารสตั วส์ ำ� เรจ็ รปู ทม่ี ีเลขทะเบียนอาหารสัตวแ์ สดงท่ี ฉลากรวมท้ังมีช่ือผ้ผู ลิต สถานท่ผี ลิต ชดั เจน เกษตรกรผเู้ ลย้ี งสตั วจ์ ะตอ้ งเลอื กซอื้ อาหารสตั วส์ ำ� เรจ็ รปู ทม่ี เี ลขทะเบยี น อาหารสัตว์ สถานทผ่ี ลิต และผู้ผลิต แสดงไว้บนฉลากทชี่ ดั เจน ท้ังนี้เน่อื งจาก อาหารสตั ว์ส�ำเร็จรูปทมี่ ีเลขทะเบียนอาหารสตั ว์ ผู้ผลิต และสถานที่ผลิตย่อม แสดงถงึ วา่ อาหารสตั วส์ ำ� เรจ็ รปู นนั้ ๆ เปน็ อาหารทถ่ี กู ตอ้ งตามกฏหมาย ทอ่ี นญุ าต ให้ผลิตเพ่ือการจ�ำหน่าย และมีการควบคุมและตรวจสอบคุณภาพจาก หน่วยงานภาครฐั เพอ่ื ให้มคี ณุ ภาพทดี่ ี ปลอดภยั ตอ่ สตั ว์เลยี้ งตามทผี่ ้ผู ลติ ขอขน้ึ ทะเบียนไว้ ดังนั้น หากเกษตรกรผู้เลี้ยงสัตว์ซ้ืออาหารสัตว์ส�ำเร็จรูปท่ีมี เลขทะเบยี นอาหารสตั วจ์ งึ มนั่ ใจไดว้ ่า จะไดอ้ าหารสตั วท์ ม่ี คี ณุ ภาพและมาตรฐาน เมื่อน�ำไปเลี้ยงสัตว์ย่อมท�ำให้สัตว์มีการเจริญเติบโตท่ีดี ให้ผลผลิตดี และมี สขุ ภาพดี ซ่ึงเป็นหนทางหน่ึงในการลดต้นทุนการเลยี้ งสัตว์ 3) เลือกซ้ืออาหารสัตว์ส�ำเร็จรูปท่ีมีสภาพถุงหรือภาชนะที่บรรจุอยู่ ในสภาพใหม่และไมม่ รี อยการถูกเปิด หรอื ฉกี ขาด เกษตรกรควรซ้ืออาหารส�ำเร็จรูปท่ีมีสภาพภาชนะบรรจุหรือถุงอยู่ใน สภาพเรียบร้อย ไม่มรี อยฉีกขาด ไม่มีรอยเปียกนำ�้ และมสี ภาพใหม่ เพือ่ มัน่ ใจ ได้ว่าอาหารสัตว์ที่บรรจอุ ยู่ในภาชนะน้นั อยู่ในสภาพใหม่ ไม่เส่อื มเสยี หายจาก การฉดี ขาดของภาชนะบรรจุ หรอื เปยี กนำ้� ซง่ึ อาจทำ� ให้เกดิ เชอื้ รา หรอื จลุ นิ ทรยี ์ หรอื หนื ซงึ่ หากนำ� ไปเลยี้ งสตั วอ์ าจกอ่ ใหเ้ กดิ ผลเสยี หายทำ� ใหส้ ตั วป์ ่วยตายหรอื ชะงกั การเจรญิ เตบิ โต 4) สังเกตวันทผ่ี ลติ และวันหมดอายุ เกษตรกรต้องตรวจสอบวนั ทผี่ ลติ และหมดอายบุ นฉลาก ซงึ่ เกษตรกร ไม่ควรซ้ืออาหารสัตว์ที่หมดอายุ หรือใกล้วันหมดอายุ เน่ืองจากจะได้อาหาร สตั ว์ทไ่ี ม่มคี ุณภาพ หรืออาหารสตั ว์เสอ่ื ม ไม่สามารถเกบ็ ไว้ใช้ได้นาน 5) เกษตรกรเม่ือซ้ืออาหารส�ำเรจ็ รปู มาใชค้ วรพจิ ารณาดวู า่ มขี อ้ หา้ มใช้ คำ� เตอื น หรอื ระยะงดอาหารก่อนส่ง ตลาดหรือไม่ ซึ่งควรจะปฏิบัติตามข้อห้ามหรือค�ำเตือนท่ีระบุไว้บนฉลาก อย่างเคร่งครัด ซึ่งจะท�ำให้ผลผลิตสัตว์มีคุณภาพและเพื่อให้เกิดผลดีต่อ สัตว์เลย้ี งและผู้บริโภคผลติ ภัณฑ์จากสตั ว์ แนวทางการลดต้นทนุ อาหารสตั วข์ องเกษตรกร 5

การผสมอาหารสัตว์ใชเ้ อง กรณที เ่ี กษตรกรเลยี้ งสตั ว์ จ�ำนวนมาก หรอื เปน็ ฟาร์ม ขนาดกลางหรือใหญ่ การ ผสมอาหารสัตว์ใช้เองใน ฟาร์มเป็นอีกวิธีการหนึ่งที่ จะสามารถชว่ ยลดตน้ ทนุ คา่ อาหารสตั วไ์ ด้ อยา่ งไรกต็ าม การผสมอาหารสัตว์ใช้เอง ในฟารม์ นนั้ เกษตรกรต้องมี ความร้ดู ้านอาหารสตั ว์ในเรอื่ งต่างๆ เหล่าน้ี เช่น ความต้องการสารอาหารหรอื โภชนะของสัตว์เลี้ยง คุณค่าทางโภชนะของวัตถุดิบอาหารสัตว์แต่ละชนิดท่ีใช้ ประกอบสตู รอาหารสัตว์เลย้ี ง คุณค่าทางโภชนะของวตั ถุดบิ อาหารสตั ว์แต่ละ ชนดิ ทใ่ี ชป้ ระกอบสตู รอาหารสตั ว์ ขอ้ จำ� กดั ในการใชว้ ตั ถดุ บิ อาหารสตั วบ์ างชนดิ ตลอดจนการค�ำนวณหาสัดส่วนของวตั ถดุ บิ ชนิดต่างๆ ทีใ่ ช้ในสตู รอาหารสัตว์ หรือการใช้โปรแกรมคอมพิวเตอร์ในการช่วยค�ำนวณสูตรอาหารสัตว์ การลด ต้นทุนค่าอาหารสัตว์โดยหลักการก็คือ การลดราคาของสูตรอาหารที่ใช้เลี้ยง สัตว์ให้ต่�ำลง โดยที่สูตรอาหารสัตว์นั้นยังคงมีปริมาณและคุณค่าทางโภชนะ คงเดิม ส�ำหรับแนวทางในการลดต้นทุนค่าอาหารสัตว์ในกรณีทผ่ี สมอาหารสัตว์ ใช้เอง อาจกระทำ� ได้ดงั นค้ี อื 1) อาหารสัตว์หรือสูตรอาหารสัตว์ต้องมีปริมาณโภชนะหรือสารอาหาร พอดีกบั ความต้องการของสตั ว์เล้ยี ง เกษตรกรจะต้องค�ำนวณสูตรอาหารสัตว์ให้มีปริมาณโภชนะหรือสาร อาหารต่างๆ พอดีกบั ความต้องการของสัตว์ ไม่มากหรือน้อยเกนิ ไป เนอื่ งจาก ถ้าหากสูตรอาหารมีปริมาณโภชนะเกินความต้องการของสัตว์ ท�ำให้สัตว์ไม่ สามารถน�ำโภชนะเหล่านั้นไปใช้ให้เกิดประโยชน์ต่อการเจริญเติบโตหรือสร้าง ผลผลติ และถกู ขบั ออกมากบั มลู หรอื ปสั สาวะ นนั่ คอื ประสทิ ธภิ าพการใชอ้ าหาร 6 แนวทางการลดต้นทุนอาหารสัตว์ของเกษตรกร

ตำ�่ หรอื เลวลง สง่ ผลใหต้ น้ ทุ นในการเลย้ี งสตั วส์ งู ขนึ้ รวมทงั้ ราคาของสตู รอาหาร สตั ว์ท่มี ีปริมาณสารอาหารหรอื โภชนะ สูงเกินความต้องการของสัตว์ย่อมแพง กว่าสูตรอาหารท่ีมีปริมาณโภชนะพอดีกับความต้องการของสัตว์ และเช่นกัน ในทางตรงกนั ขา้ ม หากสตู รอาหารสตั วน์ น้ั มปี รมิ าณโภชนะตำ�่ กวา่ ความตอ้ งการ ของสตั ว์ ย่อมทำ� ใหส้ ตั ว์เลย้ี งได้รบั โภชนะไม่เพยี งพอมผี ลทำ� ใหก้ ารเจรญิ เตบิ โต หรอื การให้ผลผลติ ตำ่� ลง ซงึ่ ย่อมมผี ลกระทบทำ� ให้ต้นทนุ ในการเลยี้ งสตั ว์สงู ขน้ึ ดังนั้นการผสมสูตรอาหารสัตว์เพื่อให้ได้สูตรอาหารสัตว์ที่มีโภชนะพอดีกับ ความต้องการของสัตว์เลี้ยงจึงเป็นวิธีการหน่ึงท่ีจะช่วยลดต้นทุนอาหารสัตว์ หรอื การเลี้ยงสัตว์ได้ 2) การเลอื กใชว้ ตั ถดุ บิ อาหารสตั วท์ ม่ี รี าคาถกู ทดแทนวตั ถดุ บิ อาหาร สัตว์ทม่ี ีราคาแพงในสตู รอาหาร กรณีทเ่ี กษตรกรผสมอาหารสตั ว์ใช้เอง การเลอื กวัตถุดิบอาหารสตั ว์ท่ี มรี าคาถูกทดแทนวัตถุดบิ อาหารสัตว์ท่มี รี าคาแพง จะช่วยให้ราคาอาหารสตั ว์ ต่�ำลงในขณะที่คุณภาพหรือปริมาณโภชนะหรือสารอาหารท่ีมีในสูตรอาหาร สตั ว์นนั้ ๆ ยงั คงเดมิ โดยทวั่ ไปแล้ววตั ถดุ บิ อาหารสตั ว์หลกั ทใี่ ช้เปน็ ส่วนประกอบ ของสูตรอาหารสัตว์ ได้แก่ ปลาป่น กากถัว่ เหลอื ง ซง่ึ เป็นวัตถดุ ิบหลักในการ เปน็ แหลง่ ของสารอาหารประเภทโปรตนี ปลายขา้ ว เมลด็ ขา้ วโพด เปน็ วตั ถหุ ลกั ในการเป็นแหล่งของสารอาหารประเภทคาร์โบไฮเดรต หรือพลังงานในสูตร อาหารสตั ว์ ซงึ่ วัตถดุ บิ ดังกล่าวมีแนวโน้มราคาสูงขน้ึ จงึ ท�ำให้ต้นทุนค่าอาหาร สตั ว์เพม่ิ ขนึ้ ตามไปด้วย ดงั น้ันหากเกษตรกรรู้จกั เลือกใช้วัตถดุ ิบชนิดอ่นื ๆ ทใี่ ห้ สารอาหารประเภทเดยี วกนั ทม่ี รี าคาถกู กว่าทดแทนกจ็ ะช่วยใหต้ น้ ทุ นการเลย้ี ง สตั ว์ในสว่ นทเ่ี ปน็ ค่าอาหารสตั วล์ ดตำ่� ลง อย่างไรกต็ ามการทจี่ ะเลอื กใช้วตั ถดุ บิ ในการประกอบสตู รอาหารสตั ว์ เกษตรกรจำ� เปน็ ต้องมคี วามรู้เกีย่ วกบั วัตถดุ ิบ อาหารสัตว์น้ันๆ แต่ละชนิด ท้ังในเรื่องของคุณค่าทางโภชนะของวัตถุดิบ ข้อจ�ำกัดในการใช้ในสูตรอาหารสัตว์แต่ละชนิด จึงจะท�ำให้การประกอบสูตร อาหารสัตว์น้ันๆ มีประสิทธิภาพ ท�ำให้สูตรอาหารสัตว์นั้นๆ มีปริมาณโภชนะ หรอื สารอาหารเพียงพอต่อความต้องการของสตั ว์ทเ่ี กษตรกรเลี้ยง ดงั ทีก่ ล่าว มาแล้ว และมีความน่ากินและเม่ือน�ำไปเล้ียงสัตว์ สัตว์เลี้ยงยังคงมีการเจริญ เตบิ โต ให้ผลผลติ และมีสุขภาพดเี ปน็ ปกติ แนวทางการลดตน้ ทนุ อาหารสัตวข์ องเกษตรกร 7

หลกั เกณฑก์ ารเลือกใช้วัตถุดบิ อาหารสตั วเ์ พ่ือประกอบสตู ร 1. เป็นวตั ถดุ ิบทใี่ หม่ ไม่ล่วงอายุ การใช้วัตถุดบิ ทีเ่ ก่าเกบ็ อาจมมี อดและ แมลง ซง่ึ จะทำ� ให้คณุ ค่าทางอาหารลดลง 2. ควรเลอื กวัตถดุ ิบทสี่ ามารถหาได้ง่ายในท้องท่ี คุณภาพดีและราคาถกู เพอ่ื ประหยัดค่าขนส่งและลดต้นทนุ ค่าอาหาร 3. เปน็ วตั ถดุ บิ ทไ่ี ม่มสี ง่ิ เจอื ปน หรอื ปลอมปนของสงิ่ อน่ื ปราศจากสารพษิ หรือสารยับยงั้ การเจรญิ เตบิ โต หรอื สามารถตรวจสอบได้ว่าผ่านกรรมวิธีหรือ ขน้ึ ตอนการผลติ ทถี่ กู ตอ้ งจนทำ� ใหป้ รมิ าณสารพษิ หมดไปหรอื เหลอื อยนู่ อ้ ยมาก จนไม่เปน็ อนั ตรายต่อสัตว์ 4. เป็นวตั ถุดิบทีไ่ ม่มีความชื้นสูงเกินกว่า 13% โดยประมาณ เพราะอาจ เกิดปญั หาเรอื่ ง เชอ้ื รา หรอื เช้อื จุลนิ ทรีย์ที่ทำ� ให้เกิดอนั ตรายต่อสตั ว์ และทำ� ให้ อายกุ ารเกบ็ รกั ษาคุณภาพสั้นลง 5. เปน็ วตั ถุดบิ ที่มกี ล่ินหอม ไม่เหมน็ หนื ซ่งึ จะลดความน่ากินของสัตว์ลง 6. ควรพจิ ารณาราคาของวตั ถดุ บิ และเลอื กชนดิ วตั ถดุ บิ ทส่ี ามารถทดแทน กนั ได้ เชน่ ขา้ วโพดมรี าคาแพง กใ็ หใ้ ชป้ ลายขา้ วทดแทน เพอ่ื ลดต้นทนุ คา่ อาหาร 7. เปน็ วตั ถดุ บิ ทม่ี สี ว่ นประกอบทางโภชนะตามขอ้ กำ� หนดของวตั ถดุ บิ ชนดิ น้นั หรอื ใกล้เคยี งกับความเปน็ จรงิ เม่อื นำ� มาประกอบสูตรอาหารสัตว์แล้วจะ ได้คุณภาพสม่�ำเสมอถูกต้องตามท่ีก�ำหนด และตามความต้องการของสัตว์ ซงึ่ สามารถตรวจสอบคณุ ค่าทางโภชนะโดยสุ่มเกบ็ ตวั อย่างส่งไปวเิ คราะห์ทาง ห้องปฏบิ ตั กิ าร 8 แนวทางการลดตน้ ทนุ อาหารสัตว์ของเกษตรกร

ตารางที่ 1 แสดงขีดจ�ำกัดในการใช้วัตถุดิบอาหารสัตว์แต่ละชนิดเป็น อาหารสกุ รระยะตา่ งๆ คดิ เปน็ เปอร์เซน็ ต์ในสตู รอาหาร** วตั ถุดบิ อาหาร สกุ รหย่านม สุกรรุ่น สุกรขุน สืบพันธ์ุ (5 – 20 กก.) (20 – 60 กก.) (60 – 100 กก.) อุ้มท้อง เลยี้ งลกู ปลายข้าว - - ไม่มขี ีดจำ� กดั -- รำ� ละเอยี ด 10 30 30 10 40 40 40 รำ� สกัดนำ�้ มนั 10 15 30 50 50 -- ข้าวเปลือกบด 5 50 50 -- -- ข้าวแดง - - ไม่มีขดี จำ� กดั 50 50 -- ข้าวโพด - - ไม่มขี ดี จ�ำกดั -- ข้าวฟ่าง (เมล็ดเหลือง, ขาว) - - ไม่มขี ีดจำ� กดั 10 10 10 10 มนั เส้น 20 50 70 10 10 10 10 กากถั่วเหลืองสกัดน�ำ้ มนั , - - ไม่มีขดี จำ� กดั 20 20 30 30 ทุกชนิด 30 30 25 25 ถั่วเหลอื งเมลด็ (ต้มหรอื คว่ั ) - - ไม่มขี ีดจำ� กัด 25 25 10 10 55 กากถ่วั ลสิ ง 5 10 10 10 10 10 10 25 15 กากเมลด็ งา 0 10 10 15 15 20 20 20 20 กากเมล็ดทานตะวัน 8 30 30 -- 30 30 10 10 กากเมล็ดค�ำฝอย 0 15 25 10 10 25 25 10 10 กากเมล็ดยางพารา (1) 0 33 25 10 10 10 กากเมลด็ ยางพารา (2) 0 15 15 0 10 กากเมล็ดยางพารา (3) 0 0 15 - ไม่มขี ดี จ�ำกัด กากมะพร้าว 5 0 10 0 10 กากปาล์ม 5 0 10 10 15 กากเมลด็ ฝ้าย 2 กากนุ่น 0 ส่าเหล่า 5 กากมะเขีอเทศแห้ง 0 กากเต้าหู้แห้ง 0 หนอนแมลงวนั ป่นแห้ง - ใบผกั ตบชวาแห้ง 0 ดักแด้หนอนใหม 0 มลู สกุ รแห้ง 0 สาเบียร์ 5 แนวทางการลดตน้ ทุนอาหารสัตวข์ องเกษตรกร 9

ตารางท่ี 1 (ตอ่ ) วัตถดุ บิ อาหาร สุกรหย่านม สุกรรนุ่ สกุ รขุน สืบพนั ธ์ุ (5 – 20 กก.) (20 – 60 กก.) (60 – 100 กก.) อ้มุ ทอ้ ง เลย้ี งลกู ใบกระถนิ 0 44 44 44 ใบมนั ส�ำปะหลงั ป่น 0 47 15 15 10 10 ปลาปน่ (50 และ 60% โปรตนี ) 15 15 10 55 55 เนื้อกระดกู ป่น 10 10 10 55 33 แกลบกุ้ง 5 55 33 33 เลือดป่น 2 55 -- 10 10 ขนไก่ (ย่อยสลายแล้ว) 5 55 66 55 ยสี ต์จากการหมกั เหล้า 3 33 -- -- ยีสต์จากการหมกั เหล้า 3 33 -- -- ทอรลู ่ายีนส์ 3 33 -- 0.35 0.35 หางนมผง - - ไม่มขี ดี จ�ำกดั น้ำ� ตาลทราย 3-10 10 10 กากน้ำ� ตาล 4 66 ไขวัว, ไขมนั 5 55 กระดูกป่น - - ไม่มขี ดี จำ� กดั ไดแคลเซย่ี มฟอสเฟต - - ไม่มีขดี จ�ำกดั เปลอื กหอย, หนิ ปนู - - ไม่มีขดี จ�ำกัด แอล – ไลซีน - - ไม่มีขดี จำ� กดั ดแี อล - เมทไธโอนีน - - ไม่มขี ีดจำ� กดั เกลือ 0.35 0.35 0.35 (1) ไม่กระเทาะเปลอื ก, อดั น้ำ� มนั (2) กระเทาะเปลือก, อัดน้ำ� มนั (3) กระเทาะเปลอื กสกัดนำ�้ มนั ตารางท่ี 1 (ตอ่ ) ** เป็นระดบั สูงสดุ ของวัตถุดบิ อาหารสัตวช์ นิดนั้นที่สามารถใชป้ ระกอบ เปน็ สตู รอาหารอยา่ งสมบรู ณเ์ ลยี้ งสกุ รระยะตา่ งๆ โดยไมก่ อ่ ใหเ้ กดิ อนั ตราย หรอื เปน็ ปรมิ าณยงั ใหก้ ารเจรญิ เตบิ โต หรอื การอมุ้ ทอ้ งของสกุ รตามปกติ ระดับที่ใช้จริงๆ อาจจะน้อยกว่านี้ก็ได้ แต่ถ้าจะใช้ในระดับที่สูงกว่าขีด จำ� กดั น้ี ควรทำ� การศกึ ษาในรายละเอยี ดเกย่ี วกบั วตั ถดุ บิ อาหารแตล่ ะชนดิ ก่อน 10 แนวทางการลดตน้ ทุนอาหารสัตว์ของเกษตรกร

ตารางที่ 2 แสดงขีดจ�ำกัดในการใช้วัตถุดิบอาหารสัตว์แต่ละชนิดเป็น อาหารไก่ระยะตา่ งๆ คิดเป็นเปอร์เซน็ ในสตู รอาหาร** วตั ถดุ ิบอาหารสตั ว์ ไกก่ ระทง 0 - 8 ส. ไกไ่ ข่ ก�ำลังไข่ ไกพ่ ่อแม่ 0 - 4 ส. 5 - 8 ส. พนั ธ์ุ 10 9 - 20 ส. 30 ปลายข้าว -- 10 30 - 10 ไม่มขี ีดจ�ำกัด 20 30 รำ� ละเอยี ด 10 10 20 30 20 20 50 20 ร�ำสกัดน�ำ้ มนั 10 10 20 - - - - ข้าวเปลอื กบด 10 20 10 ไม่มขี ีดจำ� กัด 10 - 6 ไม่มขี ีดจ�ำกดั 6 50 ข้าวแดง -- 5 ไม่มีขดี จำ� กดั 6 - 5 15 - ข้าวโพด -- 0 50 20 - 10 ไม่มีขดี จ�ำกัด 20 10 ข้าวฟ่าง (เมลด็ เหลือง, ขาว) - - 10 ไม่มีขีดจ�ำกดั 20 6 5 ไม่มขี ดี จ�ำกดั 20 6 มนั เส้น 50 50 5 20 15 3 10 5 20 กากถั่วเหลืองสกดั นำ้� มัน, ทกุ ชนดิ - - 0 6 10 20 5 6 20 20 ถว่ั เหลืองเมลด็ (ต้มหรือค่ัว) - - 5 15 20 20 0 20 4 20 ดีแอล - เมทไธโอนนี - 0 20 4 5 10 20 10 10 กากถั่วเหลือง 10 10 10 20 10 20 5 20 5 20 กากเมลด็ งา 66 2 5 2 4 10 4 กากเมลด็ ทานตะวนั 58 15 10 15 10 กากเมลด็ ค�ำฝอย 5 15 4 5 4 2 กากเมล็ดยางพารา (1) 0 20 10 10 กากเมลด็ ยางพารา (2) 10 20 5 2 กากเมลด็ ยางพารา (3) 10 20 กากมะพร้าว 5 10 กากปาล์ม 5 10 กากเมล็ดฝ้าย 20 20 กากนุ่น 15 15 ส่าเหล้า 5 10 ส่าเบียร์ 5 10 ใบกระถนิ ป่น 03 ใบมนั สำ� ปะหลงั 04 ปลาป่น (55 และ 60% โปรตนี ) 10 10 เน้ือกระดกู ป่น 10 10 แกลบกุ้ง 55 เลอื ดป่น 22 แนวทางการลดตน้ ทนุ อาหารสัตว์ของเกษตรกร 11

ตารางที่ 2 (ตอ่ ) วตั ถดุ ิบอาหารสตั ว์ ไก่กระทง 0 - 8 ส. ไก่ไข่ กำ� ลังไข่ ไก่พ่อแม่ 5 5 พันธุ์ ขนไก่ (ย่อยสลายแล้ว) 0 - 4 ส. 5 - 8 ส. 10 9 - 20 ส. 15 ยีสต์ทำ� จากการหมักเหล้า 10 15 5 ทอรลู ่ายสี ต์ 55 10 5 10 15 หางนมผง 10 10 5 10 5 15 กากนำ�้ ตาล 10 10 5 10 5 10 ไขววั , ไขมนั 10 10 10 5 กระดูกป่น 55 0.5 5 0.5 5 ไดแคลเซี่ยมฟอสเฟต 77 5 - เปลือกหอย, หนิ ปนู -- ไม่มีขดี จำ� กดั - แอล – ไลซนี -- ไม่มีขดี จำ� กดั - ดแี อล – เมทไธโอนนี -- ไม่มขี ดี จำ� กดั - เกลือ -- ไม่มขี ดี จำ� กดั - -- ไม่มีขีดจ�ำกดั 0.5 0.5 0.5 0.5 ** เปน็ ระดบั สูงสดุ ของวตั ถุดบิ อาหารสัตว์ชนดิ นน้ั ท่ีสามารถใช้ประกอบ เป็นสตู รอาหรอยา่ งสมบูรณเ์ ลย้ี งไกร่ ะยะต่างๆ โดยไมก่ อ่ ใหเ้ กดิ อนั ตราย หรอื เปน็ ปรมิ าณยงั ใหก้ ารเจรญิ เตบิ โต หรอื การอมุ้ ทอ้ งของสกุ รตามปกติ ระดับท่ีใช้จริงๆ อาจจะน้อยกว่าน้ีก็ได้ แต่ถ้าจะใช้ในระดับที่สูงกว่า ขดี จ�ำกดั น้ี ควรทำ� การศกึ ษาในรายละเอยี ดเกย่ี วกบั วตั ถดุ บิ อาหารแตล่ ะ ชนดิ กอ่ น 12 แนวทางการลดตน้ ทุนอาหารสัตวข์ องเกษตรกร

วธิ กี ารให้อาหาร เกษตรกรจะต้องหมั่นดูแลการให้อาหารสัตว์เพ่ือไม่ให้เกิดการตกหล่น สูญเสีย เช่น ปรับปรุงลักษณะของรางอาหารความตื้นลึกของราง ตลอดจน ขนาดความกว้างของรางอาหารให้เหมาะสมกับชนิดและขนาดของสัตว์เพื่อ สามารถปอ้ งกนั ไมใ่ หส้ ตั วค์ ยุ้ เขย่ี หรอื ถ่ายมลู ลงในรางอาหาร การใหอ้ าหารสตั ว์ ในแต่ละครง้ั ไม่ควรให้มากจนเกนิ ไปเพราะจะทำ� ให้โอกาสทอี่ าหารจะหกหล่นมี มากข้นึ ควรให้อาหารแต่ละครงั้ พอดีกับทส่ี ตั ว์กนิ หรอื ให้อาหารทลี ะน้อยแต่ให้ อาหารบ่อยคร้งั ขึน้ ก็จะช่วยลดการสญู เสียของอาหารสตั ว์ ซ่งึ เป็นหนทางหน่งึ ในการลดต้นทุนค่าอาหารและการผลติ สตั ว์ การให้อาหารอัดเม็ดจะช่วยลดการสูญเสียเนื่องจากการตกหล่น และ ป้องกันไม่ให้สัตว์เลือกกิน ท�ำให้สัตว์ได้รับโภชนะหรือสารอาหารครบถ้วนต่อ ความต้องการของสัตว์ ดังนั้น ในกรณีท่ีผสมอาหารใช้เองและไม่มีเคร่ืองมือ อปุ กรณ์ในการอัดเมด็ อาหาร อาหารสตั ว์จะมลี ักษณะฝุ่นผง ในกรณีการเลีย้ ง สกุ ร การเตมิ นำ้� ผสมในอาหารสตั วใ์ หอ้ าหารมลี กั ษณะเปยี กจะสามารถลดความ ฝุ่นของอาหาร เพ่ิมความน่ากินของอาหารและสามารถลดความสูญเสียจาก อาหารตกหล่นได้ นอกจากนเี้ กษตรกรสามารถลดตน้ ทนุ ค่าอาหารสตั วล์ งได้ โดยวธิ กี ารปรบั ลดปริมาณอาหารท่ใี ห้สัตว์กิน ประมาณ 10 เปอร์เซน็ ต์ ของปริมาณท่ีสตั ว์กิน เตม็ ท่ี ซง่ึ สตั ว์ยงั คงมกี ารเจรญิ เตบิ โตและให้ผลผลติ ได้ตามปกติ ทง้ั น้ี เนอื่ งจาก สตั วจ์ ะมปี ระสทิ ธภิ าพการใชอ้ าหารเพม่ิ ขน้ึ นนั่ เอง ซงึ่ จะชว่ ยลดตน้ ทนุ ค่าอาหาร สตั วไ์ ดส้ ว่ นหนง่ึ หรอื อาจใชว้ สั ดอุ าหารสตั วท์ มี่ ใี นทอ้ งถนิ่ เชน่ หญา้ ขน ผกั ตบชวา หรือแม้กระทั่งมูลสุกรแห้งมาผสมทดแทนอาหารข้นท่ีใช้เล้ียงสัตว์ได้ 10 เปอร์เซน็ ต์ โดยการปรบั ลดปริมาณอาหารข้นลง 10 เปอร์เซ็นต์ แล้วผสม คลกุ เคล้ากบั หญ้าขนสดหน่ั หรอื ผกั ตบชวาสดหน่ั หรอื มลู สกุ รแห้ง ในปรมิ าณ 10 เปอร์เซ็นต์ โดยน�้ำหนักแล้วน�ำไปเล้ียงสัตว์โดยที่สัตว์ยังคงให้ผลผลิตตาม ปกติ และชว่ ยลดตน้ ทนุ ค่าอาหารได้ หรอื อาจใชเ้ ปน็ สว่ นประกอบของสตู รอาหาร สตั ว์กไ็ ด้โดยมรี ายละเอียดดงั น้ี แนวทางการลดตน้ ทุนอาหารสัตว์ของเกษตรกร 13

1) เลยี้ งหมูด้วยหญา้ สดลดต้นทุนค่าอาหาร โดยทั่วไปหญ้าสดถือเป็นอาหารหยาบซ่ึงเป็นอาหารหลักส�ำหรับเลี้ยง โค-กระบอื ซงึ่ เปน็ สตั ว์เคย้ี วเออ้ื งทม่ี กี ระเพาะหมกั ทส่ี ามารถย่อยอาหารหยาบ ทม่ี ีเย่อื ใยลงได้ดี แต่ในสัตว์กระเพาะเดี่ยว เช่น สกุ ร อาหารหลกั ทเี่ หมาะสมใช้ เลย้ี งสว่ นใหญจ่ ะเปน็ อาหารทม่ี เี ยอื่ ใยตำ�่ หรอื ทเี่ รยี กกนั ว่าอาหารขน้ ซง่ึ ประกอบ ด้วยวัตถุดิบต่างๆ เช่น ข้าวโพด ปลายข้าว ร�ำละเอียด กากถั่วเหลือง และ ปลาปน่ เปน็ ตน้ อย่างไรกต็ ามจากการวจิ ยั ทผี่ ่านมาพบวา่ สกุ รสามารถยอ่ ยและ ใช้ประโยชน์จากอาหารหยาบ เช่น หญ้าสด ได้ในระดับหน่ึง เนื่องจากระบบ ทางเดินอาหารในส่วนของล�ำไส้ของสุกรมีจุลินทรีย์ที่สามารถย่อยสลายพวก สารเยอ่ื ใยได้ เชน่ เดยี วกบั ทพี่ บในกระเพาะหมกั ของโคกระบอื ดงั นน้ั หากผ้เู ลยี้ ง สุกรใช้หญ้าสดเสริมให้กับสุกรท่ีเล้ียงก็ช่วยให้สามารถลดปริมาณอาหารข้นท่ี จะให้กบั สกุ รกินได้ เปน็ การลดต้นทนุ ค่าอาหารทางหน่ึง พันธุ์หญ้า ส�ำหรับพันธุ์หรือชนิดของหญ้าท่ีเหมาะสมท่ีจะใช้เสริมเป็น อาหารสกุ ร ควรใช้หญา้ ขน เนอ่ื งจากเปน็ หญา้ ทมี่ ลี ำ� ต้นอวบนำ�้ ออ่ นหนมุ่ นา่ กนิ นอกจากน้ียังเป็นหญ้าที่มีขึ้นอยู่ท่ัวไปหาได้ง่ายโดยเฉพาะในแหล่งพื้นที่ลุ่มท่ีมี นำ�้ ท่วมขงั คุณค่าทางอาหารของหญ้าขนสด หญ้าขนสดโดยทั่วไปจะมีความช้ืน ประมาณ 80% มโี ปรตนี 2.36% ไขมัน 0.49% เย่ือใย 5.0% เถ้า 2.4% ธาตุ แคลเซียม 0.06% และฟอสฟอรัส 0.06% นอกจากน้ียังเป็นแหล่งของ ไวตามนิ และแร่ธาตอุ น่ื ๆ อกี 14 แนวทางการลดต้นทนุ อาหารสตั วข์ องเกษตรกร

วธิ กี ารนำ� มาเลยี้ งสกุ ร หญ้าขนสดทจี่ ะนำ� มาใชเ้ สรมิ เปน็ อาหารสกุ รควรใช้ หญ้าอ่อน หรอื ตัดหญ้าเม่อื หญ้ามอี ายุประมาณ 45 วัน นำ� มาหน่ั เป็นท่อนสน้ั ๆ ขนาดความยาวประมาณ 0.5 ซม. โดยจะใช้มดี หนั่ หรอื จะใช้เครอ่ื งหน่ั หญ้ากไ็ ด้ ข้ึนอยู่กับความสะดวกของผู้เล้ียงสุกรแต่ละราย จากน้ันน�ำหญ้าท่ีหั่นแล้วมา ผสมคลุกเคล้ากับอาหารข้นท่ีผู้เล้ียงสุกรใช้เลี้ยงอยู่เดิมให้ทั่วในอัตรา 10% โดยน้�ำหนัก หรืออาหารข้น 90 กิโลกรัม ผสมกับหญ้าขนสด 10 กิโลกรัม เม่ือผสมกันท่ัวถึงดีแล้วก็สามารถนำ� ไปเลยี้ งสกุ รได้ โดยควรจะนำ� ไปเลยี้ งสกุ ร ระยะรนุ่ – ขนุ แตไ่ มค่ วรใชเ้ ลยี้ งสกุ รเลก็ ซ่งึ จากข้อมลู การวิจัยพบว่า สุกรระยะ รุ่น – ขุน ท่ีเล้ียงด้วยอาหารข้นที่ผสมหญ้าขนสด 10% นี้ จะยงั คงมอี ตั ราการ เจรญิ เตบิ โต และประสทิ ธภิ าพการใชอ้ าหารเปน็ ปกตใิ กล้เคยี งกบั การเลย้ี งดว้ ย อาหารขน้ ลว้ นๆ จงึ ชว่ ยใหผ้ เู้ ลยี้ งสกุ รสามารถลดตน้ ทนุ คา่ อาหารไดโ้ ดยสามารถ ประหยดั ค่าอาหารข้นได้ประมาณ 36 บาท ต่อตวั ขณะทร่ี าคาอาหารยงั ไม่แพง มากนกั แต่ปจั จบุ นั อาหารข้นมรี าคาแพงมากขน้ึ กจ็ ะยง่ิ ช่วยให้เกษตรกรผ้เู ลย้ี ง สกุ รสามารถประหยดั ค่าอาหารข้นได้มากขึน้ ตาราง ผลการใช้หญา้ ขนสดผสมอาหารขน้ ในอตั รา 10% เลีย้ งสุกรขนุ ขอ้ มลู อาหารข้น อาหารขน้ ผสมหญา้ สด 10% นำ้� หนักสกุ รเริม่ ต้น (กก.) 17.42 17.37 นำ�้ หนกั สกุ รสนิ้ สดุ การขนุ (กก.) 92.78 92.25 นำ�้ หนกั สกุ รท่เี พ่มิ ขนึ้ (กก.) 75.36 74.88 ระยะเวลาในการขุน (วัน) 133 140 อตั ราการเจรญิ เตบิ โต (กรมั /วนั ) 568 535 ประสทิ ธภิ าพการเปลย่ี นอาหาร 2.45 2.42 ตน้ ทนุ คา่ อาหารขน้ ตอ่ ตวั (บาท) 892.26 855.88 ประหยดั คา่ อาหารขน้ (บาท/ตวั ) - 36.38 หมายเหตุ : ราคาอาหารขน้ ขณะทดลอง 4.38 บาท/กก. แนวทางการลดต้นทนุ อาหารสัตวข์ องเกษตรกร 15

2) การใช้ใบผักตบชวาลดต้นทนุ อาหารสกุ ร ผกั ตบชวาเปน็ วชั ชพชื นำ้� ทเ่ี ปน็ ปญั หาอยา่ งยง่ิ ตอ่ การสัญจรทางน�้ำและต่อสภาวะแวดล้อมแม้ตลอด เวลาท่ีผ่านจะได้มีการก�ำจัดผักตบชวาตามแหล่งน้�ำ ตา่ งๆ ซง่ึ สนิ้ เปลอื งคา่ ใชจ้ า่ ยในการกำ� จดั ไปเปน็ จำ� นวน มากแต่ก็ยังไม่สามารถก�ำจัดให้หมดสิ้นไปได้ ส่วน ราชการที่เกี่ยวข้องจึงได้ปรับกลยุทธในการก�ำจัดผัก ตบชวาโดยหันมาพัฒนาและส่งเสริมการใช้ประโยชน์ จากผกั ตบชวา ด้วยวธิ กี ารต่างๆ เช่น นำ� มาทำ� เปน็ ป๋ยุ หมกั และของใช้ตา่ งๆ เชน่ กระเป๋าถือ เปลญวน เป็นต้น ซึง่ สามารถทำ� เปน็ อาชพี เสรมิ เพื่อเพิ่มรายได้ให้ เกษตรกรได้ด ี นอกจากนใี้ บผกั ตบชวายงั สามารถนำ� มาเลยี้ งสตั ว์ได้ ซงึ่ จากการ วเิ คราะหค์ ณุ คา่ ทางสารอาหารพบวา่ ใบผกั ตบชวาเมอื่ นำ� มาตากแหง้ มีโปรตนี ประมาณ 14 – 20% ไขมัน 1 – 2.5% กากหรือเย่ือใยประมาณ 17 – 19% เถ้าประมาณ 14 – 15% และตรวจไม่พบสารเปน็ พิษภัยต่อสัตว์ โดย คุณค่าทางสารอาหารน้ีจะผันแปรไปข้ึนอยู่กับความอ่อนแก่ของใบผักตบชวา และข้ึนอยู่กับสัดส่วนของก้านและใบโดยทั่วไปถ้าเป็นใบอ่อนจะมีคุณค่าทาง อาหารสูงกว่าใบแก่และส่วนของใบจะมคี ณุ ค่าทางอาหารสงู กว่าก้านใบ ดังน้ัน หากเกษตรกรผ้เู ลยี้ งสกุ รทอี่ ยู่ใกล้แหล่งทม่ี ผี กั ตบชวามากหรอื จดั หาได้สะดวก ก็น่าที่จะหันมาใช้ใบผักตบชวาในการประกอบสูตรอาหารเล้ียงสุกรเพ่ือเป็น การลดต้นทุนค่าอาหารสุกร ในภาวะท่ีราคาวัตถุดิบอาหารสัตว์หลักที่ใช้ เช่น ข้าวโพด ปลายข้าว กากถั่วเหลือง และปลาป่น มีราคาแพง วิธกี ารทำ� ใบผักตบชวาแหง้ เกบ็ ผกั ตบชวา ขน้ึ จากนำ้� มาตัดเอาเฉพาะส่วนของใบ น�ำใบ ผักตบชวาท่ีได้ไปผ่งึ แดดให้แห้งสนิทแล้วเก็บ รวมใส่กระสอบหรอื ภาชนะอน่ื เกบ็ ไว้ในทแี่ ห้ง เมอ่ื จะใชผ้ สมอาหารเลย้ี งสกุ รกน็ ำ� มาบดหรอื ป่นให้ละเอียดเป็นช้ินเล็กๆ เพื่อให้สามารถ ผสมกบั วตั ถดุ บิ อาหารสตั วช์ นดิ อน่ื ๆ ไดท้ ว่ั ถงึ 16 แนวทางการลดตน้ ทุนอาหารสัตวข์ องเกษตรกร

การน�ำมาใช้เป็นอาหารสุกร เนอื่ งจากใบผกั ตอบชวาแห้งมเี ยอื่ ใย ค่อนข้างสูง จึงไม่แนะน�ำให้น�ำไปใช้ เลยี้ งสกุ รระยะเลก็ แตใ่ นสกุ รรนุ่ และ ขุนสามารถใช้ใบผักตบชวาแห้งใน สตู รอาหารได้ประมาณ 10 % ของ สตู รอาหาร ซ่ึงสกุ รจะยงั คงมอี ตั รา การเจริญเติบโตเป็นปกติ ท�ำให้ สามารถลดต้นทุนค่าอาหารใน การเลี้ยงสกุ รได้ ตัวอยา่ งสตู รอาหารส�ำหรบั เล้ยี งสุกรร่นุ (นำ้� หนกั 20 – 60 กิโลกรัม) ชนิดวัตถุดบิ ปริมาณ (ก.ก) ข้าวโพด 58.52 กากถัว่ เหลอื ง 19.53 ใบผักตบชวาแห้ง 10.00 ปลาป่น 6.00 ไขวัวหรือน�้ำมนั ปาล์ม 3.00 ไดแคลเซยี มฟอสฟอรัส 2.20 เกลือป่น 0.50 พรมี กิ ซ์สกุ รรุ่น 0.25 รวม 100 แนวทางการลดต้นทนุ อาหารสตั วข์ องเกษตรกร 17

ตวั อยา่ งสูตรอาหารส�ำหรับเลี้ยงสกุ รระยะขนุ (นำ�้ หนัก 60 – 100 กก.) ชนิดวัตถดุ ิบ ปริมาณ (ก.ก) ข้าวโพด 47.15 ร�ำละเอยี ด 20.00 กากถวั่ เหลอื ง 11.60 ใบผกั ตบชวาแห้ง 10.00 ปลาป่น 6.00 ไขววั หรอื น�ำ้ มนั ปาล์ม 3.00 ไดแคลเซียมฟอสเฟต 1.50 เกลือ 0.50 พรีมิกซ์สุกรขุน 0.25 รวม 100 3) การใชม้ ลู สกุ รแห้งในสูตรอาหารเลี้ยงสกุ ร ในภาวะปัจจุบันท่ีวัตถุดิบอาหารสัตว์ต่างๆ เช่น ปลายข้าว ข้าวโพด ปลาป่นและกากถั่วเหลือง ซึ่งเป็นวัตถุดิบหลักที่ใช้ในการผสมเป็นสูตรอาหาร เล้ียงสัตว์มีราคาแพงผู้เล้ียงสัตว์โดยเฉพาะผู้เลยี้ งสุกรจำ� เป็นต้องหาวธิ ีการลด ต้นทุนค่าอาหารสัตว์ ซึ่งแนวทางหนึ่งในการลดต้นทุนค่าอาหารคือการน�ำ สง่ิ เหลอื ทง้ิ ทางการเกษตรกลบั มาใช้เปน็ อาหารสกุ รอกี ครง้ั สำ� หรบั มลู สกุ รเปน็ ของเสียเหลือท้ิงจากการเล้ียงสุกร ซึ่งก่อให้เกิดปัญหาต่อสภาวะแวดล้อม ซง่ึ จากการวเิ คราะห์ส่วนประกอบทางเคมขี องมลู สกุ รทน่ี ำ� มาตากแห้งพบวา่ ยงั มีคุณค่าทางโภชนะอยู่มากพอสมควร (ตาราง) สามารถท่ีน�ำกลับมาใช้เป็น อาหารเล้ียงสุกรใหม่ได้ เช่น มีโปรตีนสูงประมาณ 19% และมีกรดอะมิโน ท่ีจ�ำเป็นต่างๆ อยู่ในระดับสูง สามารถใช้เป็นแหล่งโปรตีนในสูตรอาหารเล้ียง สุกรได้ 18 แนวทางการลดต้นทุนอาหารสัตวข์ องเกษตรกร

ตาราง แสดงสว่ นประกอบทางโภชนะในมลู สกุ รตากแหง้ องค์ประกอบทางโภชนะ % วัตถแุ หง้ 5.87 – 10.75 ความชน้ื 19.26 – 19.59 โปรตนี 3.25 – 7.61 ไขมนั 13.17 – 15.29 เย่อื ใย 20.84 – 22.19 เถ้า 3.19 – 4.88 ธาตแุ คลเซยี ม 2.52 – 4.02 ธาตุฟอสฟอรัส พลงั งานรวม (กโิ ลแคลอรี่/กโิ ลกรมั ) 3.93 กรดอะมิโนทจ่ี �ำเป็น - ไลซนี 0.82 – 0.98 - เมทไธโอนีน 0.35 – 0.72 - เมทไธโอนีน + ซสี ตนี 0.61 – 0.90 - ทรปโตเฟน - ทรโี อนนี 0.19 - ไอโซลซู ีน 0.72 - อาร์จินีน 0.75 – 0.78 0.63 – 0.75 ท่ีมา : ดดั แปลงจาก สมโภชน์ และคณะ(2535) และอทุ ัย (2532) อยา่ งไรกต็ ามสว่ นประกอบทางโภชนะในมลู สกุ รตากแหง้ ดงั แสดงในตาราง อาจผันแปรไป ขึ้นอยู่กับชนดิ ของอาหารท่ใี ช้เลีย้ งสกุ ร ขนาดและอายขุ องสกุ ร โดยทวั่ ไปแลว้ มลู สกุ รทไ่ี ดจ้ ากสกุ รเลก็ มกั มโี ปรตนี สงู กวา่ มลู สกุ รทไ่ี ดจ้ ากสกุ รขนุ เน่ืองจากอาหารที่ใช้เล้ียงสุกรเล็กมีโปรตีนสูงกว่าอาหารท่ีใช้เลี้ยงสุกรขุนจึง ทำ� ให้ปรมิ าณโปรตีนท่ีหลงเหลือออกมากับมูลสูงกว่า แนวทางการลดต้นทนุ อาหารสตั วข์ องเกษตรกร 19

การใช้มลู สกุ รแห้งผสมเปน็ อาหารเลยี้ งสกุ ร เนอ่ื งจากมลู สกุ รแห้งมคี วาม น่ากินต�ำ่ และมีเย่ือใยค่อนข้างสงู จงึ ไม่เหมาะท่ีจะนำ� กลับไปใช้เป็นอาหารเลีย้ ง ลกู สกุ รหรอื สกุ รระยะเลก็ แต่สามารถนำ� มาใช้เลย้ี งสกุ รร่นุ และขนุ ได้ จากข้อมลู ทมี่ ผี ศู้ กึ ษาวจิ ยั ทง้ั ในและต่างประเทศพบว่า สามารถใชม้ ลู สกุ รตากแหง้ เปน็ สว่ น ประกอบในสตู รอาหารเลย้ี งสกุ รรนุ่ (สกุ รนำ้� หนกั 20 – 60 กโิ ลกรมั ) ได้ถงึ ระดบั 10% ของสตู รอาหาร และในสกุ รระยะขนุ (นำ้� หนกั 60 – 100 กโิ ลกรมั ) สามารถ ใช้ได้ถงึ 15% ของสูตรอาหารโดยท่ีสุกรยงั มีการเจรญิ เตบิ โตเปน็ ปกตใิ นขณะท่ี ต้นทุนค่าอาหารต�่ำลง ส�ำหรับตัวอย่างสูตรอาหารที่ใช้มูลสุกรแห้งเป็นส่วน ประกอบในสตู รอาหารส�ำหรบั เลีย้ งสุกรรุ่นสุกรขุนได้แสดงไว้ในตาราง ตาราง แสดงสูตรอาหารท่ีใช้มูลสุกรแห้งเป็นส่วนผสมส�ำหรับเลี้ยงสุกร รนุ่ และสุกรขนุ ชนดิ วัตถดุ ิบ (ก.ก) สูตรอาหารสกุ รร่นุ สูตรอาหารสุกรขนุ ข้าวโพด 53.17 57.59 รำ� ละเอียด 10.00 10.00 กากถ่ัวเหลือง* 16.51 10.29 ปลาป่น** 6.00 6.00 มูลสกุ รแห้ง 10.00 12.00 ไขมันสตั ว์ 3.00 3.00 เปลือกหอยป่น 0.50 0.30 เกลือ 0.50 0.50 แอล-ไลซนี 0.07 0.07 ไวตามนิ แรธ่ าตสุ ำ� หรบั สกุ รรนุ่ 0.25 - ไวตามนิ แรธ่ าตสุ ำ� หรบั สกุ รขนุ - 0.25 รวม 100 กก. 100 กก. * กากถัว่ เหลอื ง ชนดิ สกดั น้�ำมนั โปรตนี 44% ** ปลาปน่ ชนิดโปรตีน 55% 20 แนวทางการลดต้นทนุ อาหารสัตวข์ องเกษตรกร

ขอ้ เสนอแนะ ในการทเี่ กษตรกรจะนำ� มลู สกุ รตากแหง้ มาผสมเปน็ อาหาร เลยี้ งสกุ ร สิ่งที่จะต้องพึงระวัง คอื 1. ต้องเป็นมูลสุกรที่มาจากฟาร์มท่ีปลอดโรคและพยาธิ หรือควรใช้มูล สุกรแห้งทไี่ ด้จากฟาร์มของตนเอง 2. ไม่ควรเปลยี่ นสตู รอาหารทใี่ ช้อยู่เดมิ มาเปน็ สตู รอาหารทม่ี มี ลู สกุ รแห้ง เป็นส่วนประกอบทันทีทันใด ควรจะค่อยๆ เปล่ียนสูตรอาหารเพ่ือให้ สกุ รมีระยะเวลาในการปรบั ตวั ให้คุ้นเคยกับอาหารสตู รใหม่ ดงั นนั้ หากเกษตรกรผเู้ ลย้ี งสกุ รจะหนั มาใชม้ ลู สกุ รแหง้ เปน็ สว่ นประกอบ สตู รอาหารเลยี้ งสกุ รกจ็ ะชว่ ยลดตน้ ทนุ คา่ อาหารสตั วไ์ ดท้ างหนงึ่ และยงั สามารถ ช่วยลดมลภาวะอนั เกิดจากการระบายมลู สุกรสู่แหล่งนำ้� ธรรมชาติ 4) “หนอนแมลงวนั ” แหลง่ โปรตนี ราคาถูก ส�ำหรบั เลยี้ งสุกร ในการเลยี้ งสกุ รผลพลอยไดอ้ ย่างหนงึ่ คอื มลู สกุ ร ซึ่งก่อให้เกิดปญั หามลภาวะต่อ สง่ิ แวดล้อม นอกจากนมี้ ลู สกุ รยงั เปน็ แหล่ง เพาะและขยายพนั ธแ์ุ มลงวนั ไดด้ ี จงึ มกั สรา้ ง ความรำ� คาญ และยงั เปน็ พาหะของโรคตดิ ตอ่ บางอยา่ ง การนำ� มลู สกุ รกลบั มาใชป้ ระโยชน์ จงึ เปน็ หนทางหนงึ่ ในการกำ� จดั มลู สกุ รเพอ่ื ลดมลภาวะและชว่ ยลดตน้ ทนุ ในการเลย้ี งสกุ รไดท้ างหนง่ึ การนำ� มลู สกุ รทเ่ี กดิ ขน้ึ ภายในฟาร์ม มาเพาะหนอนแมลงวัน เพ่ือน�ำหนอนแมลงวันมาท�ำเป็นอาหาร เลยี้ งสกุ รกเ็ ปน็ อกี วธิ หี นง่ึ ในการใชป้ ระโยชนจ์ ากมลู สกุ ร ซงึ่ นอกจากจะไดห้ นอน แมลงวันส�ำหรับใช้เป็นวัตถุดิบอาหารส�ำหรับเลี้ยงสุกรเป็นการลดต้นทุนค่า อาหารสตั ว์แล้ว ยงั เปน็ การควบคุมจำ� นวนแมลงวันภายในฟาร์มสุกรได้อีกทาง หนึ่งโดยไม่ต้องเสียค่าใช้จ่ายในการก�ำจัดแมลงวันภายในฟาร์ม โดยเฉพาะใน ภาวะทวี่ ัตถุดิบอาหารสตั ว์ต่างๆ มรี าคาแพง แนวทางการลดต้นทุนอาหารสตั วข์ องเกษตรกร 21

วิธีการเพาะหนอนแมลงวัน ฤดูกาลท่ีเหมาะสมท่ีจะเพาะหนอนแมลงวัน ก็คือ ฤดูร้อนและฤดูฝน ซึ่งเป็นช่วงท่ีมีแมลงวันจ�ำนวนมาก และมีอุณหภูมิ ทเ่ี หมาะสมตอ่ การฟกั ออกของไข่แมลงวนั เปน็ ตวั หนอน วธิ กี ารเพาะกไ็ ม่ย่งุ ยาก โดยการเก็บรวบรวมมูลสุกรภายในฟาร์มน�ำมาใส่ภาชนะซึ่งอาจใช้กะละมัง พลาสตกิ ใบโตๆ หลายๆ ใบ เกล่ยี มลู สุกรให้หนาสมำ�่ เสมอสูงจากก้นกะละมงั ประมาณ 2 – 3 นิ้วกพ็ อ สำ� หรับมูลสกุ รทใ่ี ช้ควรเปน็ มูลสุกรทใ่ี หม่และไม่ควร ใช้มูลสุกรแห้งหรือแฉะเหลวเกินไป น�ำภาชนะที่ใส่มูลสุกรแล้วไปตั้งไว้ในท่ีร่ม อาจเปน็ บรเิ วณภายในโรงเรอื นสกุ รหรอื บรเิ วณทมี่ หี ลงั คาสามารถกนั แดดหรอื ฝนได้ เพอื่ ให้แมลงวนั มาวางไข่ หลังจากตง้ั ทิ้งไว้ประมาณ 3 – 4 วนั จะสังเกตุ เห็นหนอนแมลงวันเกิดข้ึนจ�ำนวนมาก จากน้ันน�ำภาชนะที่ใช้เพาะไปตั้งไว้ กลางแจง้ ใหถ้ กู แสงแดด หนอนแมลงวนั จะไชชอนมลู สกุ รลงไปอยรู่ วมกนั ทก่ี น้ ภาชนะ ซง่ึ ช่วงนมี้ ลู สกุ รจะมลี กั ษณะร่วนซยุ จากนนั้ ตกั แยกเอามลู สกุ รทอ่ี ย่ชู นั้ บนออก ก็จะเหลือแต่หนอนแมลงวันที่อยู่บริเวณก้นภาชนะ น�ำหนอนที่ได้ไปน่ึงหรือคั่ว ในกะทะใบบวั พอให้สกุ แล้วนำ� ไปผงึ่ แดดให้แห้งสนทิ จากนนั้ นำ� ไปบดให้ละเอยี ด เก็บไว้ใช้ผสมอาหารสุกรได้ต่อไป โดยท่ัวไปมูลสุกรสดประมาณ 10 กิโลกรัม จะสามารถเพาะและผลติ เป็นหนอนแมลงวนั แห้งได้ประมาณ 0.5 กโิ ลกรมั คณุ คา่ ทางโภชนะของหนอนแมลงวันแห้ง หนอนแมลงวันแห้งที่ผลิตได้ จะมีสแี ละกล่นิ หอมคล้ายคลงึ กับปลาป่น มีคุณค่าทางโภชนะสงู โดยมีโปรตนี ประมาณ 45% ไขมัน 14.52% เยือ่ ใย 5.9% เถ้า 16.09% แคลเซ่ยี ม 2.95% และฟอสฟอรสั 2.31% นอกจากนีย้ งั มีกรดอะมโิ นที่จำ� เปน็ ต่างๆ สูง (ดงั แสดง ในตาราง) ซ่ึงคุณภาพโปรตีนของหนอนแมลงวันเทียบเท่ากับคุณภาพโปรตีน ของปลาป่น ตาราง องค์ประกอบทางโภชนะของหนอนแมลงวันแห้ง โภชนะ % ของวัตถแุ หง้ ความช้ืน 8.53 โปรตีน 45.13 ไขมัน 14.52 22 แนวทางการลดตน้ ทุนอาหารสัตวข์ องเกษตรกร

โภชนะ % ของวตั ถุแห้ง 5.90 เยอื่ ใย 16.09 เถ้า 2.95 แคลเซี่ยม 2.31 ฟอสฟอรสั กรดอะมโิ น 3.24 ไลซนี 1.34 เมทไธโอนีน + ซีสตนิ 0.52 ทรปิ โตเฟน 1.72 ทรีโอนนี 1.42 ไอโซลซู ีน 2.43 ลซู ีน 2.34 อาร์จินนี การใช้หนอนแมลงวันแห้งเลี้ยงสุกร เนื่องจากหนอนแมลงวันแห้งมี โปรตนี ทม่ี คี ณุ ภาพใกลเ้ คยี งกบั โปรตนี ในปลาปน่ จงึ สามารถใชห้ นอนแมลงวนั แหง้ ทดแทนโปรตนี ของปลาปน่ ในสตู รอาหารเลย้ี งสกุ รไดโ้ ดยไมม่ ขี ้อจำ� กดั ในการใช้ โดยผเู้ ลยี้ งสกุ รอาจสามารถใชห้ นอนแมลงวนั ปน่ เปน็ แหลง่ โปรตนี ทดแทนโปรตนี ทงั้ จากปลาปน่ และกากถว่ั เหลอื งในสตู รอาหารกไ็ ด้ ทง้ั นข้ี น้ึ อยกู่ บั วา่ ผเู้ ลยี้ งสกุ ร สามารถจะเพาะหรอื ผลติ หนอนแมลงวนั แห้งได้มากน้อยเพยี งใด สำ� หรบั สกุ รที่ เลี้ยงด้วยอาหารท่ีมีหนอนแมลงวันแห้งป่นเป็นส่วนประกอบ จะมีอัตรา การเจริญเตบิ โตและประสทิ ธิภาพการใช้อาหารดี เช่นเดยี วกบั สกุ รที่เลยี้ งด้วย อาหารทใ่ี ช้ปลาป่นเป็นแหล่งโปรตีน แนวทางการลดตน้ ทนุ อาหารสัตวข์ องเกษตรกร 23

ตัวอยา่ ง สูตรอาหารสำ� หรบั เลย้ี งสุกรหยา่ นม (น้�ำหนกั 5 – 20 กก.) วัตถดุ บิ ปริมาณ (กก.) ปลายข้าว 53.78 กากถ่วั เหลือง 24.27 หนอนแมลงวนั แห้งป่น 15.00 น้�ำมนั พชื 3.00 เกลือ 0.40 แอล-ไลซนี 0.14 ดีแอล-เมทไธโอนีน 0.16 ไดแคลเซย่ี มฟอสเฟต 3.00 ไวตามนิ แร่ธาตสุ ำ� หรบั ลูกสกุ ร 0.25 รวม 100 ตวั อยา่ ง สตู รอาหารส�ำหรับเลย้ี งสุกรร่นุ (น�้ำหนัก 20 - 60 กก.) วัตถุดบิ ปรมิ าณ (กก.) ข้าวโพด 66.96 กากถ่ัวเหลือง 13.39 หนอนแมลงวันแห้งป่น 15.00 นำ้� มนั พืช 2.00 เกลือ 0.40 ไดแคลเซีย่ มฟอสเฟต 2.00 ไวตามนิ แร่ธาตสุ ำ� หรบั รุ่น 0.25 รวม 100 24 แนวทางการลดต้นทนุ อาหารสตั ว์ของเกษตรกร

ตวั อยา่ ง สตู รอาหารส�ำหรับเล้ยี งสกุ รขนุ (นำ�้ หนัก 60 - 100 กก.) วัตถดุ บิ ปรมิ าณ (กก.) ข้าวโพด 40.00 มนั เส้น 27.87 กากถว่ั เหลือง 12.48 หนอนแมลงวันแห้งป่น 15.00 น้�ำมนั พชื 2.00 เกลอื 0.40 ไดแคลเซ่ียมฟอสเฟต 2.00 ไวตามินแร่ธาตุส�ำหรับรุ่น 0.25 รวม 100 ดงั นนั้ หากเกษตรกรผเู้ ลย้ี งสกุ รหนั มาเพาะหนอนแมลงวนั เพอื่ ทำ� เปน็ หนอน แมลงวนั แห้งป่นเกบ็ ไว้ใช้ผสมอาหารเลยี้ งสกุ รเองกจ็ ะเปน็ หนทางหนงึ่ ทจี่ ะช่วย ลดต้นทุนค่าอาหารสัตว์ได้โดยเฉพาะสามารถลดปริมาณการใช้วัตถุดิบที่เป็น แหล่งโปรตีน เช่น ปลาป่น และกากถ่ัวเหลอื งในสตู รอาหารท่นี ับวนั จะมีราคา แพงมากข้ึน การเลอื กสูตรอาหารสตั ว์ท่เี หมาะสม ในกรณกี ารผสมอาหารสตั ว์ใช้เองในฟาร์ม ดงั ทไี่ ด้กล่าวมาแล้วเกษตรกร จำ� เปน็ ตอ้ งมคี วามรดู้ า้ นอาหารสตั วใ์ นเรอื่ งความตอ้ งการโภชนะของสตั ว์ คณุ คา่ ทางโภชนะของวตั ถดุ บิ อาหารสตั วแ์ ละขอ้ จำ� กดั ในการใชข้ องวตั ถดุ บิ อาหารสตั ว์ แตล่ ะชนดิ อยา่ งไรกต็ ามเกษตรกรผเู้ ลย้ี งสตั วร์ ายยอ่ ยของประเทศไทยสว่ นใหญ่ ยังขาดความรู้ด้านอาหารสัตว์ดังกล่าว ดังนั้น การจะผสมอาหารสัตว์ หรือ ประกอบสตู รอาหารสตั วใ์ ชเ้ องในฟารม์ จงึ เปน็ เรอื่ งทย่ี งุ่ ยาก ดงั นน้ั เอกสารฉบบั นี้ จึงได้แสดงตัวอย่างสูตรอาหารสัตว์ชนิดต่างๆ เพื่อให้เกษตรกรผู้เล้ียงสัตว์ ดงั กลา่ ว สามารถเลอื กใชต้ ามความเหมาะสมของชนดิ สตั ว์ อายุ ขนาด ตลอดจน แนวทางการลดต้นทนุ อาหารสตั วข์ องเกษตรกร 25

ความสะดวกในการจดั หา หรอื ซอ้ื วตั ถดุ บิ อาหารสตั วท์ จี่ ะมาผสมเปน็ สตู รอาหาร เล้ียงสัตว์ในแต่ละแหล่งของพ้ืนที่ท่ีเกษตรกรตั้งฟาร์ม ซึ่งจะช่วยให้เกษตรกร สามารถจัดซื้อวัตถุดิบได้ในราคาถูก ลดค่าขนส่ง ซึ่งจะช่วยลดต้นทุนค่า อาหารสตั ว์ และการเลย้ี งสตั ว์ลงได้ สำ� หรบั ตวั อย่างสตู รอาหารสตั ว์ได้แสดงไว้ ในตารางท่ี 19 – 31 การปรบั สตู รอาหารสัตว์และบรกิ ารค�ำนวณสตู รอาหารสัตว์ ตัวอย่างสูตรอาหารสัตว์ชนิดต่างๆ ท่ีแสดงไว้ตามตารางที่ 3-15 นั้น สามารถปรบั สูตรอาหารได้ตามความเหมาะสม ซ่ึงข้ึนอยู่กบั ปริมาณและราคา ของวัตถุดิบอาหารสัตว์ในช่วงเวลาน้ัน ท้ังน้ีเพื่อให้ราคาอาหารสัตว์ต่�ำลง หากเกษตรกรผู้เล้ียงสัตว์ประสงค์จะสอบถามข้อมูลเพ่ิมเติมเก่ียวกับวัตถุดิบ อาหารสัตว์ การปรับสูตรอาหารสตั ว์ การบริการคำ� นวณสูตร ตลอดจนวิธกี าร ให้อาหาร สามารถตดิ ต่อหน่วยงานของกองอาหารสัตว์ที่อยู่ใกล้เคยี งได้ดังน้ี ตารางท่ี 3 ตัวอย่างสูตรอาหารสกุ ร 26 แนวทางการลดตน้ ทนุ อาหารสัตว์ของเกษตรกร

หนว่ ยงาน สถานทีต่ งั้ เบอรโ์ ทรศพั ท์ E-mail address [email protected] 1. กลุ่มวิจัยอาหารสตั ว์ สำ� นักพฒั นาอาหารสตั ว์ โทร. (02) 653-4444 กรมปศสุ ัตว์ พญาไท ต่อ 3432 [email protected] กรงุ เทพ 10400 Fax. (02) 635-4933 [email protected] โทร. (037) 251-755 [email protected] 2. ศนู ย์วิจยั และพัฒนาอาหารสัตว์ อ.คลองหาด Fax. (037) 251-755 [email protected] สระแก้ว จ.สระแก้ว 27200 โทร. (044) 311-612 [email protected] Fax. (044) 311-612 [email protected] 3. ศนู ย์วิจยั และพัฒนาอาหารสตั ว์ อ.ปากช่อง โทร. (043) 261-087 [email protected] นครราชสมี า จ.นครราชสีมา 30130 Fax. (043) 261-087 [email protected] โทร. (054) 830-197 แนวทางการลดตน้ ทนุ อาหารสัตวข์ องเกษตรกร 27 4. ศนู ย์วิจยั และพฒั นาอาหารสัตว์ อ. เมอื ง Fax. (054) 830-190 ขอนแก่น จ.ขอนแก่น 40260 โทร. (032) 594-052, Fax. (032) 590-052 5. ศนู ย์วจิ ัยและพฒั นาอาหารสตั ว์ อ.ห้างฉตั ร โทร. (073) 538-205 ล�ำปาง จ.ล�ำปาง 52190 Fax. (073) 538-206 โทร. (077)-280-123 6. ศนู ย์วิจยั และพัฒนาอาหารสัตว์ อ.ชะอ�ำ Fax. (077)-280-123 เพชรบรุ ี จ.เพชรบรุ ี 76120 โทร. (056) 405-056 Fax. (056) 426-521 7. ศูนย์วจิ ัยและพัฒนาอาหารสตั ว์ อ.ตากใบ นราธิวาส จ.นราธิวาส 96110 8. ศนู ย์วิจยั และพัฒนาอาหารสตั ว์ อ.ท่าฉาง สรุ าษฎร์ธานี จ.สรุ าษฎร์ธานี 84150 9. ศูนย์วิจัยและพัฒนาอาหารสตั ว์ อ.สรรพยา ชยั นาท จ.ชัยนาท 17150

28 แนวทางการลดตน้ ทนุ อาหารสัตวข์ องเกษตรกร ตารางท่ี 4 ตวั อย่างสตู รอาหารไกเ่ นื้อ วตั ถุดบิ สุกรเล็ก สกุ รรุน่ สกุ รขนุ สุกรพ่อแมพ่ นั ธ์ุ (กก.) (5 – 20 กก.) (20 – 60 กก.) (60 – 100 กก.) ปลายข้าว 12312312312 3 ข้าวโพดบด ร�ำละเอยี ด - 51.1 15 - 37 - - 42.8 - - 30 - มนั เส้นบด กากถ่ัวเหลือง (44% โปรตนี ) 52.8 - 16.5 68.7 30 - 74.6 30 - 73.2 22.7 - ปลาป่น (55% โปรตีน) ปลาป่น (60%โปรตนี ) 5 5 - 10 10 10 10 10 - 15 35 20 ไขมนั สตั ว์/นำ้� มนั พชื ไดแคลเซียมฟอสเฟต (P/18) - - 20 - - 53 - - 56.6 - - 52.4 เกลอื ป่น พรีมิกซ์ (ตามระยะอายุสตั ว์) 30.3 33 38.5 13.4 15.1 29 7.5 9.3 27 4.2 5.1 20 รวม โปรตนี ในอาหาร % 6 6 - 5.5 5.5 - 5.5 5.5 - 5.5 5 - พลังงานใช้ประโยชน์ (กิโลแคลอรี่/กก.) --3--3--3-- 3 3.5 2.5 4 - - 2.5 - - 1.8 - - 2 1.8 1.8 2.4 1.8 1.8 2 1.8 1.8 2 1.5 1.6 2 0.35 0.35 0.35 0.35 0.35 0.35 0.35 0.35 0.35 0.35 0.35 0.35 0.25 0.25 0.25 0.25 0.25 0.25 0.25 0.25 0.25 0.25 0.25 0.25 100 100 100 100 100 100 100 100 100 100 100 100 22.5 22.5 22 17 17 17 15 15 15 14 14 14 3,240 3,240 3,228 3,140 3,140 3,130 3,120 3,120 3,120 3,147 3,160 3,162

หมายเหตุ ใหก้ ินเตม็ ท่ี วตั ถดุ บิ (กก.) ระยะเลก็ ระยะรุ่น ระยะขุน (อายุ0-3 สัปดาห)์ (3-6 สปั ดาห์) (6 สปั ดาห์ – ขาย) ปลายข้าว ข้าวโพดบด 12 3 1 23 12 3 ร�ำละเอียด 46.6 - - 50.7 -- กากถว่ั เหลอื ง (44% โปรตีน) - 52 46 56.2 - - ปลาป่น (55% โปรตนี ) 15 12 14 ปลาป่น( 60% โปรตนี ) - 44.8 41.8 24.4 25.1 - - 54.7 51 ถ่วั เหลืองน่งึ ไขมนั เต็ม - -- เปลือกหอยบด 10 10 10 6 66 15 15 15 ไดแคลเซียมฟอสเฟต (P/18) - - 31.1 ไขมันสัตว์/นำ�้ มนั พืช 30.7 31.2 - 0.8 0.8 1.2 19 19.5 - ดีแอล-เมทไธโอนีน 0.4 0.4 1 เกลือป่น --6 2 3- 66 6 พรีมกิ ซ์ (ตามระยะอายสุ ตั ว์) 0.1 0.1 0.1 รวม 88 - 0.35 0.35 0.35 -- - โปรตนี ในอาหาร % 0.25 0.25 0.25 แนวทางการลดตน้ ทนุ อาหารสัตวข์ องเกษตรกร 29 - - 39.2 100 100 100 - - 25.2 พลงั งานใช้ประโยชน์ 20 20 20 (กโิ ลแคลอร/่ี กก.) 0.5 0.6 1.2 0.7 0.7 1.2 3,150 3,150 3,150 0.6 0.6 1 0 00 0.5 0.5 1 2.8 4 - 23 - 0.2 0.2 0.2 -- - 0.35 0.35 0.35 0.35 0.35 0.35 0.25 0.25 0.25 0.25 0.25 0.25 100 100 100 100 100 100 23 23 23 18 18 18 3,150 3,150 3,120 3,150 3,150 3,150 00 0 00 0 ตารางที่ 5 ตัวอย่าง

30 แนวทางการลดตน้ ทนุ อาหารสัตวข์ องเกษตรกร สตู รอาหารไกไ่ ข่ระยะเลก็ - ไกไ่ ขร่ ุ่น วัตถดุ ิบ (กก.) ไกไ่ ขเ่ ล็ก (0 – 6 สปั ดาห์) ไกไ่ ข่รุน่ (6 – 12 สัปดาห)์ ปลายข้าว สูตร 1 สูตร 2 สูตร 3 สตู ร 1 สูตร 2 สตู ร 3 ข้าวโพดบด ร�ำละเอียด 55 - - 57.6 - - มนั เส้นบด - 57.7 - - 57.7 - กากถ่ัวเหลอื ง (44%) 18 15 15 20 20 19.5 ปลาป่น (55%) - - 49.6 - - 49.6 ใบกระถินป่น/ ใบมันส�ำปะหลัง 19.8 20.1 27.7 12.6 12.6 20.9 เปลือกหอยป่น 5 5 5.5 5 5 5.3 ไดแคลเซยี มฟอสเฟต - - - 3 3 3 น�้ำมันพชื 0.8 0.9 0.7 0.6 0.6 0.6 ดีแอล-เมทไธโอนนี 0.8 0.7 0.8 0.6 0.5 0.5 เกลอื ป่น - - - - - - พรีมกิ ซ์ - - 0.1 - - - (ตามระยะอายสุ ตั ว์) 0.35 0.35 0.35 0.35 0.35 0.35 รวม 0.25 0.25 0.25 0.25 0.25 0.25 โปรตีนในอาหาร (%) พลังงานใช้ประโยชน์ (กโิ ลแคลอรี่/กก.) 100 100 100 100 100 100 18.39 18.49 18.07 16.26 16.38 16.05 2,900 2,900 2,900 2,900 2,900 2,850 หมายเหตุ ให้กินเต็มท่ี

ตารางท่ี 6 ตัวอย่างสตู รอาหารไกไ่ ขส่ าว - ไกส่ าวก่อนไข่ วตั ถุดบิ (กก.) ไกไ่ ข่สาว (12 – 18 สัปดาห)์ ไกส่ าวกอ่ นใช้ (18 สปั ดาห์ - ไข่ฟองแรก) ปลายข้าว สตู ร 1 สูตร 2 สูตร 3 สูตร 1 สตู ร 2 สูตร 3 ข้าวโพดบด ร�ำละเอียด 52.7 - - 44.6 - - มนั เส้นบด กากถัว่ เหลอื ง (44%) - 57.2 - - 53.5 - ปลาป่น (55%) ใบกระถินป่น/ ใบมันสำ� ปะหลัง 30 25 22.5 30 20 23 เปลือกหอยป่น ไดแคลเซียมฟอสเฟต - - 5 - - 43.7 นำ�้ มันพชื ดแี อล-เมทไธโอนีน 8.2 8.8 19.2 13 14.1 21 เกลือป่น พรีมิกซ์ (ตามระยะอายุสตั ว์) 3 3 3.3 4 4 4 รวม แนวทางการลดตน้ ทนุ อาหารสัตวข์ องเกษตรกร 31 โปรตีนในอาหาร (%) 4 4 3.5 4 4 4 พลงั งานใช้ประโยชน์ (กโิ ลแคลอร/ี่ กก.) 1 1 0.8 3.4 3.4 3.2 0.5 0.4 0.6 0.4 0.4 0.5 ------ ------ 0.35 0.35 0.35 0.35 0.35 0.35 0.25 0.25 0.25 0.25 0.25 0.25 100 100 100 100 100 100 14.25 14.38 14.67 16.22 16.32 15.89 2,850 2,869 2,800 2,715 2,769 2,700 หมายเหต ุ สตู รไก่ไขส่ าว ใหก้ ินวนั ละประมาณ 70 – 72 กรัม/วัน/ตวั สูตรไกส่ าวกอ่ นไข ่ ใหก้ นิ วนั ละประมาณ 78 – 80 กรัม/วัน/ตวั

32 แนวทางการลดตน้ ทนุ อาหารสัตวข์ องเกษตรกร ตารางท่ี 7 ตวั อยา่ งสูตรอาหารไกไ่ ข่ระยะใหไ้ ข่ ไกไ่ ขร่ ะยะให้ไข่ วัตถดุ ิบ (กก.) กนิ อาหาร 90 – 100 กรัม/วัน กนิ อาหาร 100 – 110 กรมั /วัน สูตร 1 สตู ร 2 สตู ร 3 สตู ร 1 สตู ร 2 สตู ร 3 ปลายข้าว 52.1 - - 52.15 - - ข้าวโพดบด - 53.4 - - 52.45 - ร�ำละเอียด 8 6 7.45 10 9 8 มนั เส้นบด - - 42.4 - - 45 กากถว่ั เหลือง (44%) 18.3 19.2 26 15.85 16.5 23.75 ปลาป่น (55%) 7.5 7.4 8 6.5 6.5 7.6 ใบกระถินป่น/ ใบมันสำ� ปะหลัง 2 2 2.5 3 3 2.5 เปลือกหอยป่น 8.1 8.1 8 8.5 8.5 8 ไดแคลเซยี มฟอสเฟต 0.7 0.6 0.8 0.7 0.7 0.7 น�ำ้ มนั พืช 2.5 2.5 4 2.5 2.5 3.5 ดีแอล-เมทไธโอนนี 0.05 0.05 0.1 0.2 0.1 0.2 เกลอื ป่น 0.5 0.5 0.5 0.5 0.5 0.5 พรีมิกซ์ (ไก่ไข่) 0.25 0.25 0.25 0.25 0.25 0.25 รวม 100 100 100 100 100 100 โปรตีนในอาหาร (%) 18.01 18.32 18.1 16.46 16.58 16.59 พลังงานใช้ประโยชน์ (กโิ ลแคลอร/ี่ กก.) 2,722 2,753 2,714 2,700 2,698 2,691

ตารางท่ี 8 ตวั อยา่ งสูตรอาหารไก่พืน้ เมอื ง วัตถุดิบ (กก.) ระยะเลก็ ระยะร่นุ ระยะขุน (อายุ 0-6 สัปดาห)์ (6-23 สปั ดาห์) (23 สปั ดาหข์ ึน้ ไป) ปลายข้าว ข้าวโพดบด 12 3 123 12 3 ร�ำละเอยี ด 51.9 - - มนั เส้นบด - 55 - 51.5 - - 50.1 - - กากถัว่ เหลือง (44% โปรตีน) 18 15 15 ปลาป่น (55% โปรตีน) -- 45.5 - 50 - - 50.1 - ใบกระถนิ ป่น/ใบมันส�ำปะหลัง 22 21.8 29.5 เปลอื กหอยบด 66 7 24 25.2 19 20 20 19 ไดแคลเซยี มฟอสเฟต (P/18) -- - ไขมันสัตว์/น�้ำมันพืช 0.5 0.5 0.3 - - 49 - - 41.7 ดีแอล-เมทไธโอนีน 11 1 เกลอื ป่น -- 1 13.8 14 20.9 12.2 12.2 19 พรมี กิ ซ์ (ตามระยะอายสุ ัตว์) - 0.1 0.1 รวม 0.35 0.35 0.35 556 66 7 โปรตนี ในอาหาร % 0.25 0.25 0.25 แนวทางการลดตน้ ทนุ อาหารสัตวข์ องเกษตรกร 33 พลงั งานใช้ประโยชน์ 100 100 100 4 4 3.5 44 4 (กโิ ลแคลอรี/่ กก.) 19.64 19.6 19.6 0.6 0.6 0.4 6.8 6.8 6.5 0.5 0.5 0.5 0.2 0.2 0.3 --- - - 1.8 - 0.1 0.1 0.1 0.1 0.1 0.35 0.35 0.35 0.35 0.35 0.35 0.25 0.25 0.25 0.25 0.25 0.25 100 100 100 100 100 100 16.2 16.4 16 16 15.6 15.4 2,850 2,890 2,850 2,770 2,790 2,765 2,650 2,640 2,640 หมายเหตุ 1/ ใช้พรีมกิ ซ์ไกเ่ น้อื แทน

34 แนวทางการลดตน้ ทนุ อาหารสัตวข์ องเกษตรกร ตารางท่ี 9 ตัวอย่างสตู รอาหารไกล่ ูกผสมพน้ื เมือง วัตถุดบิ (กก.) ระยะเลก็ ระยะร่นุ ระยะขนุ (อายุ 0-3 สปั ดาห์) (3-10 สัปดาห์) (10 สปั ดาหข์ ึน้ ไป) ปลายข้าว ข้าวโพดบด 12 3 123 12 3 ร�ำละเอียด มนั เส้นบด 53 - - 51.4 - - 51.7 - - กากถั่วเหลือง (44% โปรตีน) ปลาป่น (55% โปรตีน) - 56 - - 60.7 - - 61.3 - ใบกระถินป่น/ใบมนั สำ� ปะหลัง เปลอื กหอยบด 15.2 12 10 21 10 16 25 15 20 ไดแคลเซยี มฟอสเฟต (P/18) ไขมันสตั ว์/น้�ำมนั พืช - - 49.2 - - 48 - - 49.3 ดแี อล-เมทไธโอนีน เกลอื ป่น 23 23.2 31 16.8 18.3 24 12.2 13.6 20 พรีมิกซ์ (ตามระยะอายุสัตว์) รวม 7 7 7.5 667 55 6 โปรตีนในอาหาร % พลังงานใช้ประโยชน์ -- - -33 433 (กโิ ลแคลอรี่/กก.) 0.5 0.5 0.7 0.6 0.6 0.4 0.6 0.6 0.4 0.7 0.7 0.9 0.8 0.8 0.4 0.9 0.9 0.7 -- - - - 0.5 -- - - - 0.1 - - 0.1 -- - 0.35 0.35 0.35 0.35 0.35 0.35 0.35 0.35 0.35 0.25 0.25 0.25 0.25 0.25 0.25 0.25 0.25 0.25 100 100 100 100 100 100 100 100 100 20 20 20 18 18 18 16 16 16 3,000 3,000 3,000 3,000 3,000 3,000 3,000 3,000 3,000 หมายเหตุ 1/ ใชพ้ รมี ิกซไ์ กเ่ น้อื แทน

ตารางที่ 10 ตัวอย่างสตู รอาหารเปด็ เนอ้ื วตั ถดุ ิบ (กก.) ระยะเลก็ ระยะรนุ่ ระยะขนุ (อายุ 0-2 สปั ดาห)์ (2-4 สัปดาห)์ (4-7 สัปดาหข์ ึ้นไป) ปลายข้าว ข้าวโพดบด 123 123 123 รำ� ละเอียด มันเส้นบด 49.5 - - 56.4 - - 52.5 - - กากถว่ั เหลอื ง (44% โปรตนี ) - 49 - - 55 - - 53 - ปลาป่น (55% โปรตนี ) 9.5 11 10 10 12 13 24 24 17 ใบกระถนิ ปน่ /ใบมนั สำ� ปะหลงั - - 41.7 - - 46 - - 50.35 เปลือกหอยบด 28.7 28.3 34.8 20 19.5 25 12.3 11.7 21.5 ไดแคลเซยี มฟอสเฟต (P/18) 778 6 6 7.5 5.5 5.5 5.5 ไขมันสัตว์/น�ำ้ มนั พชื --- 333 333 แนวทางการลดตน้ ทนุ อาหารสัตวข์ องเกษตรกร 35 แอลไลซนี 0.6 0.6 0.4 0.5 0.7 0.6 0.7 0.7 0.7 ดแี อล-เมทไธโอนีน 0.7 0.7 0.7 0.9 0.9 0.8 0.9 0.9 0.9 เกลือป่น 3 2.4 3.5 2.3 2 3 --- พรมี กิ ซ์ (ตามระยะอายสุ ตั ว)์ --- --- 0.1 0.2 - รวม 0.25 0.25 0.25 0.25 0.25 0.25 0.25 0.25 0.25 โปรตนี ในอาหาร % 0.5 0.5 0.45 0.45 0.45 0.45 0.5 0.5 0.5 พลงั งานใช้ประโยชน์ 0.25 0.25 0.25 0.25 0.25 0.25 0.25 0.25 0.25 (กโิ ลแคลอร่/ี กก.) 100 100 100 100 100 100 100 100 100 22 22 21.86 18 18 17.84 16 16 16 2,950 2,950 2,950 2,950 2,950 2,950 2,950 2,950 2,950

36 แนวทางการลดตน้ ทนุ อาหารสัตวข์ องเกษตรกร ตารางท่ี 11 ตัวอยา่ งสูตรอาหารเปด็ ไข่ วตั ถดุ ิบ (กก.) เป็ดสาวกอ่ นไข่ เปด็ ไข่ เปน็ ไข่ (อายุ 6-22 สปั ดาห์) (22-48 สัปดาห์) (48 สัปดาหข์ น้ึ ไป) ปลายข้าว ข้าวโพดบด 123 123 123 รำ� ละเอียด มนั เส้นบด 47.5 - - 47 - - 41.8 - - กากถวั่ เหลอื ง (44% โปรตนี ) ปลาป่น (55% โปรตีน) - 47.4 - - 51.25 - - 46 - รำ� หยาบ ใบกระถนิ ปน่ /ใบมนั สำ� ปะหลงั 25 25 25 15 10 10 30 25 24.5 ไดแคลเซยี มฟอสเฟต (P/18) เปลอื กหอยบด - - 40 - - 43 - - 39 ไขมันสัตว์/นำ�้ มันพชื ดแี อล-เมทไธโอนนี 7.3 7.5 13.9 18.2 19 25.2 9.75 10.55 17.45 เกลอื ป่น พรมี กิ ซ์ (ตามระยะอายสุ ตั ว)์ 5.5 5.5 6.5 778 7 7 7.5 รวม โปรตีนในอาหาร % 888 --- --- พลังงานใช้ประโยชน์ (กโิ ลแคลอร/่ี กก.) 444 333 333 111 1.2 1.2 1.2 1.1 1.1 1.1 111 7.5 7.5 7.5 6.5 6.5 6.5 --- --1 --- --- 0.35 0.3 0.35 0.1 0.1 0.2 0.45 0.45 0.45 0.5 0.5 0.5 0.5 0.5 0.5 0.25 0.25 0.25 0.25 0.25 0.25 0.25 0.25 0.25 100 100 100 100 100 100 100 100 100 15 15 15 18 18 18 16 16 16 2,700 2,700 2,700 2,750 2,750 2,750 2,750 2,750 2,750

ตารางท่ี 12 ตวั อยา่ งสูตรอาหารเป็ดเทศ วตั ถุดบิ (กก.) ระยะเล็ก ระยะรุ่น ระยะขนุ (อายุ 0-3 สปั ดาห์) (3-9 สัปดาห)์ (9 สปั ดาหข์ -ส่งตลาด) ปลายข้าว ข้าวโพดบด 12 3 123 12 3 รำ� ละเอยี ด มนั เส้นบด 51 - - 57.9 - - 58 - - กากถ่วั เหลอื ง (44% โปรตนี ) ปลาป่น (55% โปรตนี ) - 55.4 - - 56.6 - - 58 - กากถั่วเขยี ว ใบกระถินป่น/ใบมนั สำ� ปะหลัง 15 10 10 15 15 12 20 20 20 เปลอื กหอยบด ไดแคลเซยี มฟอสเฟต (P/18) - - 43.2 - - 48.6 - - 50 ไขมันสตั ว์/นำ�้ มนั พชื ดีแอล-เมทไธโอนนี 25.6 26.2 34.8 11.2 11.5 18.45 6.5 6.6 15 เกลือป่น พรมี กิ ซ์ (ตามระยะอายุสตั ว์) 77 7 666 4.5 4.5 5 รวม แนวทางการลดตน้ ทนุ อาหารสัตวข์ องเกษตรกร 37 โปรตีนในอาหาร % -- - 5 6 10 66 5 พลังงานใช้ประโยชน์ (กิโลแคลอร/ี่ กก.) -- - 333 33 3 - - 0.4 0.5 0.5 0.5 0.5 0.5 0.5 0.7 0.7 0.7 0.7 0.7 0.7 0.7 0.7 0.7 --3 --- -- - - - 0.2 0.1 - 0.05 0.1 - 0.1 0.45 0.45 0.45 0.45 0.45 0.45 0.45 0.45 0.45 0.25 0.25 0.25 0.25 0.25 0.25 0.25 0.25 0.25 100 100 100 100 100 100 100 100 100 21 21 21 16 16 16 14 14 14 3,000 3,000 3,000 3,000 3,000 3,000 3,000 3,000 3,000 หมายเหตุ 1/ ใชพ้ รีมิกซเ์ ปด็ เนือ้ แทน

38 แนวทางการลดตน้ ทนุ อาหารสัตวข์ องเกษตรกร ตารางที่ 13 ตวั อย่างสตู รอาหารนกกระทาญปี่ นุ่ วัตถดุ บิ (กก.) ลกู นก ระยะรุ่น - ไข่ ระยะไข่ นกตัวผู้ (0-4 สปั ดาห์) (4 สปั ดห์–6 เดือน) (6 เดอื นขน้ึ ไป) (6 สปั ดาห-์ ขาย) สตู ร 1 สตู ร 2 สูตร 1 สูตร 2 ปลายข้าว - - 9 - 10 - ข้าวโพดบด 32 36 35 35 37.5 45 รำ� ละเอียด 11 10 - 18 - 18 กากถั่วเหลือง (44% โปรตนี ) 41.8 36.2 46.5 31.1 40 22.7 ปลาป่น (55% โปรตนี ) 10 7 - 5 - 7 3 ใบกระถินป่น/ใบมันส�ำปะหลงั 3 3 - 3 3 เปลือกหอยบด 1 5656 2 ไดแคลเซยี มฟอสเฟต (P/18) 0.5 2 2.5 2 2.5 1.5 เกลือป่น 0.35 0.35 0.35 0.35 0.35 0.35 0.2 ดีแอล-เมทไธโอนีน 0.1 0.2 0.4 0.3 0.4 0.25 100 พรีมกิ ซ์ 1/ (ตามระยะอายุสัตว์) 0.25 0.25 0.25 0.25 0.25 20 รวม 100 100 100 100 100 โปรตนี ในอาหาร % 28 24 24 21.9 21.9 พลงั งานใชป้ ระโยชน์ (กโิ ลแคลอร/่ี กก.) 2,600 2,529 2,557 2,540 2,509 2,700 หมายเหตุ 1/ ใช้พรีมกิ ซไ์ ก่เนื้อ ในระยะ 0-4 สปั ดาห์ และในนกตัวผู้ใชพ้ รมี กิ ซ์ไก่ไข่ ในระยะรุน่ และระยะไข่

ตารางที่ 14 ตวั อย่างสูตรอาหารไกง่ วง วตั ถุดบิ (กก.) 0-4 5-8 ช่วงอายุ (สัปดาห์) 17-20 21-24 ปลายข้าว 38 37.65 9-12 13-16 56.2 56.9 24 29 รำ�ละเอียด 10 15 5.2 44 14.85 10.15 19.5 30 3.5 2.5 กากถ่ัวเหลือง (44% โปรตีน) 39.6 38 26.6 17.15 0.6 0.7 77 0.3 0.2 ปลาป่น (55% โปรตีน) 10 7 -4 0.3 0.3 1 0.3 - - เปลือกหอยบด -- 0.3 0.3 - - 0.05 - - - แนวทางการลดตน้ ทนุ อาหารสัตวข์ องเกษตรกร 39 ไดแคลเซียมฟอสเฟต (P/18) 1.5 1.5 0.1 - 0.25 0.25 0.25 - 100 100 เกลือป่น 0.3 0.3 - 0.25 16 14 100 100 3,100 3,113 แอล-ไลซนี 0.1 0.1 22 19 3,002 3,009 ดีแอล-เมทไธโอนีน 0.25 0.2 พรมี ิกซ์ไก่เนอ้ื เลก็ 0.25 0.25 พรีมิกซ์ไก่เนื้อรุ่น -- รวม 100 100 โปรตีนในอาหาร % 28 26 พลังงานใช้ประโยชน์ (กโิ ลแคลอร่/ี กก.) 2,916 2,910 หมายเหตุ ใหก้ ินเตม็ ที่

40 แนวทางการลดตน้ ทนุ อาหารสัตวข์ องเกษตรกร ตารางที่ 15 ตวั อยา่ งสูตรอาหารนกกระจอกเทศ วตั ถุดบิ (กก.) 0-3 เดอื น 3-6 เดอื น 6-12 เดอื น มากกวา่ 12 เดอื น พอ่ แม่พันธุ์ เดอื น สตู ร 1 สูตร 2 รำ� ละเอยี ด 15.9 20 สตู ร 1 สูตร 2 สูตร 1 สูตร 2 สตู ร 1 สตู ร 2 สตู ร 1 สูตร 2 ข้าวโพด 7 20.1 10.7 25 10.2 25 15.5 25 19 30.3 16.3 85 72 มนั เส้น 20 27.7 -- 20 27.3 21.0 23.8 20 23 ใบกระถินแห้งบด 3 95 4 กากถั่วเหลือง (44%) 6.83 7.5 11.6 12.2 40.4 38.1 95 15.1 15.7 18.4 20.3 17.9 15.9 กากปาล์มรวม 32 10 5 382 8 4 ปลาป่น (55%) -- 30.0 31.0 ดแี อล-เมทไธโอนีน 55 57 10 8.69 12 7.1 12 10 เปลอื กหอยบด 0.15 0.14 -5 เกลือป่น 0.95 1.08 55 23 23.8 18.9 20.1 16.3 15.9 พรมี กิ ซ์ 0.02 0.32 0.12 0.12 592 รวม 0.25 0.25 1 1.09 โปรตีนในอาหาร% 100 100 0.11 0.09 - 7.5 - 7.5 - 7.5 พลังงานใช้ประโยชน์ (กิโลแคลอร/ี่ กก.) 0.25 0.25 25 100 100 443 3 5 5 2,400 22 0.05 0.06 0.02 0.02 0.11 0.1 2,450 1.07 0.76 0.91 0.74 2.1 2.11 0.23 0.13 0.2 0.2 0.3 0.12 0.25 0.25 0.25 0.25 0.25 0.25 100 100 100 100 100 100 19 17 17 2,450 2,400 2,400