Telefan magazine 4 in word versie 2

telefan.nl magazine Geschiedenis van de Telefonie in Nijmegen tot 1950 Telefan magazine Nr. 4

telefan.nl Voorwoord In deze uitgave: Dit is de 4e uitgave van het Telefan magazine 3 De uitvinding van de Telephoon Deze keer een speciale uitgave over de geschiedenis 4 Start van de telephoon in Nederland van de Telefonie in Nijmegen, tot 1950. 4 Start van de telephoon in Nijmegen 9 Januari 2021, Jan Jansen 16 16 17 22 Foto en literatuur verantwoording COLOFON Redactie Samenstelling van deze uitgave: Jan Jansen Aan deze uitgave werkten mee: Gert van Beek Redactieadres: Singravenlaan 2 Arnhem bereikbaar op telefoonnr.: 026 3614879 (dinsdag middag) en e-mail: [email protected] Foto op het voorblad: Het torentje van het Stadhuis in Nijmegen +/- 1920 Telefan is ook te vinden op: www.telefan.nl Hergebruik is toegestaan voor niet commercieel gebruik met vermelding van Telefan. Copyright= CC-BY-NC

De uitvinding van den omschrijving. Hij vroeg ook een caveat aan en “telephoon”. dat werd ook toegewezen. Hij zette dit niet door, op aanraden van zijn advocaat, die hem Afb. 1 t/m 4 Antonio Meucci (I ), Philipp Reiss (D), vertelde dat Bell al eerder (in januari 1876) Elisha Gray (USA) en Alexander Graham Bell (USA) zijn uitvinding bij een notaris had vastgelegd, en een verdere aanvraag geen zin meer had. Al in de 50er Jaren van de 19e eeuw vond Dat was feitelijk onjuist omdat ook Bell nog Antonio Meucci, Italiaan van geboorte, in geen werkend model kon tonen. USA een telefoon uit die hij Tetrophone In februari 1876 werd door advocaten van noemde. Hij nam er een caveat (een soort Alexander Graham Bell een octrooiaanvraag optie op een octrooi) Het caveat werd enkele ingediend bij het patentbureau. Hij had toen malen verlengd om diefstal van zijn idee te ook nog geen werkend model, maar dat voorkomen. Hij stuurde zijn ontwerp naar ontstond bij toeval op 10 maart 1876, toen Western Union een telegrafie bedrijf, daar Bell zijn medewerker Tom Watson om hulp werd niets mee gedaan en in 1874 verlengde vroeg, hoorde hij dat via de telefoon in een hij, vanwege geldgebrek, het caveat niet andere kamer. Er was dan sprake van een meer. werkend model en dezelfde maand werd het In de 60er jaren van de 19e eeuw Patent toegekend. experimenteerde Philipp Reis, in Duitsland, Een paar maanden later kwam het eerste met een telefoon daarvoor bestond nog werkende toestel voor productie gereed en weinig belangstelling en door ziekte en dat werd door de Bell Company in verkoop vroege dood in 1874 is voor zijn ontwerp gebracht. geen octrooi aangevraagd en is het ook niet tot productie gekomen. Hij gebruikte de Afb. 5 Het masterpatent op de telefoon afgegeven in naam Telephon. maart 1876. Elisha Gray was ook op zoek naar de mogelijkheden voor een “sprekende Telegraaf”. Er kwam nooit een werkend model maar alleen tekeningen en een

Bell wordt nu beschouwd als de uitvinder van In 1888 werd de eerste interlokale verbinding de telefoon, doordat hij als eerste een patent gestart tussen Amsterdam en Haarlem. verwierf op een werkende telefoon. De andere genoemde pioniers hebben zeker Na Amsterdam volgden al snel een aantal ook een grote bijdrage geleverd aan de andere grote steden waar de NBTM een ontdekking en totstandkoming van de concessie verwierf. Dat was onder andere in telefoon. Den Haag, Rotterdam, Haarlem, Utrecht en ook Arnhem. Start van de telephoon in Nijmegen In 1882 wordt in Nijmegen een concessieaanvraag door een particuliere aanvrager door de gemeenteraad opgeschort. NBTM wordt ook nog afgewezen in verband met de hoge kosten. In 1888 worden diverse aanvragen gedaan om een telephoonnet aan te leggen. Afb. 6 Alexander Graham Bell met het prototype van zijn telefoon. Afb 10 Uit de Provinciale Geldersch en Nijmeegse Courant (PGNC) van 23-06-1888 Afb. 7 Een nagebouwd model van het prototype. Afb. 8 Vergunningaanvraag voor aanleg en exploitatie van een telefoonnet. Nieuws van de dag 19-07-1888 Begin van de telephoon in Nederland De heer Kaiser uit St. Anna (aan de weg naar Venlo) krijgt de concessie om in Nijmegen In 1880 werd in Nederland een een telephoonnet te exploiteren. dochteronderneming van de Internationale Bell Telephone Company opgericht: De Afb 9 Uit de Haagse Courant van 16-08-1888 Nederlandsche Bell-Telephoon Maatschappij (NBTM) . Het was de eerste die een concessie kreeg om in Nederland een openbaar telefoonnet te starten. In 1881 werd in Amsterdam het eerste telefoonnet geopend met 49 abonnees.

In de gemeenteraad werd een vraag gesteld over de bouwkosten met daarop het antwoord waaruit de verandering blijkt. Afb 10 Uit de PGNC van 12-08-1888 Afb. 13 Uit de PGNC van 05-09-1889 Afb.11 Uit De Arnhemsche Courant van 18-10-1888 N.B. Het centraalbureau zou uiteindelijk op een andere plaats in het stadhuis van Nijmegen gevestigd worden. Afb. 14 Plattegrond van de nieuwe aanbouw van het stadhuis waarop de telefoon op een tussenverdieping naast het torentje te zien is en op de zolderverdiepeng de Telefoonstelling staat getekend. Afb. 12 Uit de PGNC van 27-10-1889 Afb. 15 Tekening van de uitbreiding van het stadhuis.

Om het telephoonnet tot een succes te maken moest het natuurlijk ook aan andere netten gekoppeld worden. Daar moest door de Minister goedkeuring voor komen. Afb. 18 Uit het Nieuws van de dag 24-06-1889 Afb. 16 Foto gemaakt in de Nieuwstraat, ca 1890, Afb. 19 Uit de Gelderlander van 23-06-1889 waarop de nieuwe aanbouw, met torentje, duidelijk te zien is. De nieuwe aanbouw inclusief toren werd in 1936 weer afgebroken. Dhr. Kayser ging voortvarend te werk blijkt uit diverse krantenberichten. Om te starten moest er als eerste een waarborgsom gestort worden. Pas daarna kon met de werkzaamheden worden begonnen. Afb. 20 Uit de PGNC van 02-08-1889 Afb. 17 Uit De Tijd 27-11-1888

Afb. 21 Uit de PGNC van 29-10-1889 De toestellen werden geleverd en geïnstalleerd door de firma Ribbink, van Bork & Co. Deze firma exploiteerde in een aantal steden, naast de NBTM, als tweede particuliere telefoonmaatschappij in Nederland ook een geregelde telefoondienst. Afb. 22 Uit de Tubantia 02-11-1889 Afb. 23 Uit de PGNC van 27-10-1889 Op 31-10-1889 plaatst Dhr. Kayser de eerste telefoonlijst van Nijmegen in diverse kranten. Afb. 24 Uit De Gelderlander van 31-10-1889

Door Dhr. Kayser werd een telefoongids voorbereid maar door de grote toeloop werd een voorloper in de PGCN afgedrukt. Afb. 25 Uit de PGNC van 05-11-1889 Afb. 28 PCGN 05-11-1889 De aanleg verliep zeer spoedig waardoor het In diverse kranten waren onjuistheden centraal kantoor en dus de telefoondienst vermeld welke door de concessionaris via dus al op 06-11-1889 in gebruik werd een ingezonden brief werden rechtgezet. genomen. Afb.26 Uit De Tijd van 09-11-1889 Afb. 29 PGNC 10-11-1889 Afb. 27 Alle lof voor Dhr. Kayser PGNC 06-11-1889

Er waren zoveel aanmeldingen voor een In Januari 1892 is het aantal aansluitingen al aansluiting dat bij opening van de dienst niet gegroeid tot 330. aan alle aanvragen kon worden voldaan. Vandaar onderstaand bericht. Afb. 32 Uit de PGNC 31-01-1892 In 1893 wordt door de Dhr. Kaiser een verzoek gedaan om toegang te mogen maken tot het Intercommunale netwerk wat door de Nederlandsche Belle Telephoon Maatschappij wordt beheerd. Maar dan wel onder dezelfde condities als de aangeslotenen bij de BTMC zelf. Afb. 30 Uit De Gelderlander van 10-11-1889 In enkele maanden was het aantal aangeslotenen gegroeid tot200. Afb 31 PCNG 20-04-1890 Afb. 33 Uit de Provinciale Noordbranantsche en 'S Hertogenbossche Courant 15-03-1893

In 1894 wordt de koppeling met het intercommunaal telefoon verkeer in het waaggebouw gemaakt Afb. 35 Tilburgsche courant 13-12-1894 De bericht geving was erg divers de verschillen in de omschrijving van oorzaak en gevolg waren op zijn minst opmerkelijk. Afb. 37 De Gelderlander 14-01-1894 In december 1894 ontstaat tijdens werkzaamheden brand! Afb. 36 Volgens De Gelderlander 16-12-1894 Het telefoonverkeer werd binnen een week hersteld met noodverbindingen. Afb. 34 Tubantia 15-12-1894 Afb. 36 Het nieuws van den dag 19-12-1894 Er was niet alleen schade aan het stadhuis maar ook het telefoonverkeer was gestoord.

.



Fotogallerij Afb. advertentie uit 1896

Afb. Plattegrond van de aanbouw stadhuis Nijmegen met het centraal Bureau en de dakstelling Afb. Tekening van de nieuwe aanbouw van het stadhuis Nijmegen +/- 1889

Afb.

Afb.

Afb. Van der Molenstraat +/- 1900 Afb. St. Annastraat +/- 1902

Afb. Operator desk voorzijde Afb. Operatordesk achterzijde

Afb. Recordingdesk

Afb. Lokaal batterij Afb. Centraal batterij

Afb. Afb. Artikel uit 1908 ?

Verantwoording. Gebruikte documenten: Geraadpleegde literatuur: