T Arsenaal Magazine Nr 31 2016

AUGUSTUS NR 31 -2016. JAARGANG IV M‘ATGArAsZenIaNaEl THEMA VERHAAL IN DIT NUMMER OP PAGINA 05 “De Spaanse Burgeroorlog”29 PAGINA'SVol met interessanteverhalen. Specialiteit vandit blad:De Koude OorlogGRATIS ONAFHANKELIJK DIGITAAL MAGAZINEMET HEDENDAAGSE, HISTORISCHE EN MILITAIRE ONDERWERPEN MAANDELIJKSE & VERNIEUWDE UITGAVE NEW !

Magazine ’T Arsenaal -Augustus Nr 31 2016 Van de redactie HIER EN DAAR EEN BOM Meteen na de aanslagen in Brussel, liepen op het Een bomvest is misschien iets ingewikkelder, maar ook Binnenhof voor het eerst marechaussees met dat knutselt zo’n zzp'er wel in elkaar. Voor communicatie machinegeweren op de buik. De belangrijkste gebruikt hij weggooi-mobieltjes, en zo min mogelijk het grensovergangen, Schiphol en een aantal internet. En als hij dat wel doet, heeft hij hulp van een treinstations kregen zwaardere bewaking. paar sympathiserende nerds met veel verstand van Begrijpelijk, logisch, verstandig. Nederland is encryptie. We hebben het bovendien niet over duizenden waakzaam en alert.Waartegen zoeken we nu precies daders, maar hooguit een handjevol. Maar ze kiezen hun bescherming? De gemiddelde dader maakt misschien doelen zo zorgvuldig, dat ze ons de stuipen op het lijf wél of niet deel uit van een netwerk zoals IS. Maar hij jagen. Hier en daar een bom, dat is het wezenskenmerk is feitelijk niet meer dan een zzp'er. Zijn arsenaal van het terrorisme.Natuurlijk, veel van deze zzp'ers bestaat uit bommen, gemaakt van bleekmiddel uit de kunnen ongehinderd heen en weer naar Syrië, of de kapsalon en nagellakremover. Of kunstmest en Europese grenzen over. Maar minstens zo veel zijn petroleum. De bom op vliegveld Zaventem was staatsburgers van de landen waar ze opereren. Zelfs gevuld met gewone spijkers. Het landen met enorme ervaring – Groot-Brittannië met de ontstekingsmechanisme is even simpel en werkt met IRA en Al Qaeda, Turkije met de PKK en IS, Israël met een standaard 9 Volts batterijtje. Hamas – hebben het probleem niet helemaal onder de knie.Dat wil niet zeggen dat al die extra maatregelenPage 2 zinloos zouden zijn. Maar dat al dat machtsvertoon de ondernemende jihadist ontmoedigt, is een illusie.

Magazine ’T Arsenaal -Augustus Nr 31 2016 NEW Redactie Gegevens AMVJ Publisher Editorial Board Chairman-Editor in Chief Rob Vaneker Assistant Editor Robert Wilbrink Publisher and Circulation AMVJ-Netherlands Research Editor Hans Hollestelle Assistant Director and Projects-Graphics Robert Wilbrink Editor Rob Vaneker Columnist Maarten Muns Jan Grefhorst Erik Sweers Dik Winkelman (Koerier) Wim van Dijk Theo van Looshuizen Giesbert Oskam Gratis Adverteren of een artikel inzenden ? Stuur dan een bericht naar onderstaand email adres! Tevens vragen wij uw speciale aandacht voor onze gratis adverteerders in deze aflevering. Work Email, [email protected] 3

Magazine ’T Arsenaal -Augustus Nr 31 2016 
 Inhoud’s opgave05 13 19 24 SPAANSE JOZEF STALIN SLAG BIJ HAELEN OORLOG OP TEXEL BURGEROORLOG Jozef Stalin was van 1928 tot “Vandaag zullen we Na de capitulatie van het Hoe was dat in Nederland? zijn dood in 1953 waarschijnlijk aangevallen Nederlandse leger op 15 meiHad de Spaanse Burgeroorlog 1940 werd Texel – net als dehier ook een zo grote impact? communistisch dictator van de worden. Ik wil dat we andere Waddeneilanden en de Sovjet-Unie. In de kwart eeuw overwinnen. gehele kuststrook – bezet door Artikel door Rob Vaneker dat hij regeerde wist hij het Artikel door Rob Vaneker een relatief grote Duitse enorme Russische Rijk enorm troepenmacht,. te moderniseren. Artikel door Theo van Looshuizen Artikel door Robert WilbrinkPage 4

Magazine ’T Arsenaal -Augustus Nr 31 2016 
 Nederland EN DE SPAANSE BURGEROORLOG DE Spaanse Burgeroorlog 1936-1939 INLEIDING` De Spaanse Burgeroorlog (1936-1939) behoort tot de ijkpunten van de twintigste eeuw. Deze status dankt het conflict niet in de laatste plaats aan de vele beroemde kunstwerken die aan het conflict zijn gewijd. Wie aan de Spaanse Burgeroorlog denkt, denkt misschien wel allereerst aan de spannende romans van George Orwell, André Malraux en Ernest Hemingway, aan het schilderij Guernica van Pablo Picasso, aan Robert Capa's beroemde foto van neergeschoten soldaat of aan de hartstochtelijk gezongen strijdliederen. Deze vloed aan kunstwerken verklaart en weerspiegelt de impact die de Spaanse Burgeroorlog buiten Spanje had eind jaren dertig. In Groot-Brittannië en Frankrijk, in de Verenigde Staten en Mexico, in België en Zwitserland gaf de Spaanse Burgeroorlog, in kranten en in brochures, in salons en in cafés, aanleiding tot verhitte debatten. Hoe was dat in Nederland? Had de Spaanse Burgeroorlog hier ook een zo grote impact? Wie de geschiedschrijving over Nederland in de jaren dertig leest, krijgt al snel het vermoeden dat die impact wel zal zijn meegevallen. Het beeld dat in veel werken over de Nederlandse jaren dertig naar boven borrelt, is dat van een ingeslapen, in zichzelf gekeerd provincialistisch landje met een zwak ontwikkeld en bepaald niet internationaal georiënteerd cultureel leven. Nederlanders zouden zich liever bezig hebben gehouden met de eigen zuil dan met het buitenland. Uitgaande van dat beeld leek onderzoek naar de Nederlandse reactie op de Spaanse Burgeroorlog een bij voorbaat overbodige missie.Page 5

D
 E SPAANSE De inmiddels overleden oud Spanje-strijder Piet Laros BURGER (Hollander Piet )demonstreert hier deze foto in 1969 op het OORLOG binnenhof .foto: ANPMagazine ’T Arsenaal -Augustus Nr 31 2016 IN NEDERLAND 1936 Tegen de achtergrond van dit oververhitte sterk gepolariseerde politieke klimaat bereikte Nederland het nieuws van het uitbreken van De door Colijn geleide confessioneel- liberale regering Overzien we de reacties die het conflict buiten het wist direct wat haar te doen stond. Nederland volgde al Binnenhof opriep dan valt heel in het algemeen op dat sinds jaar en dag een neutraliteit koers, die het land links zich meer betrokken voelde bij wat zich in ook buiten de Eerste Wereldoorlog had gehouden. Het Spanje afspeelde dan rechts. Aan de rechterzijde conflict in het verre Spanje vormde bepaald geen voelde men meestal weinig verwantschap met een van aanleiding om van deze koers afscheid te nemen. de strijdende partijen noch met de Spaanse natie. De Iedere keuze voor rechts of voor links zou in eigen Tachtigjarige Oorlog was vooral in orthodox- land weerstand oproepen en de binnenlandse protestantse kring nog levende geschiedenis: om verhoudingen onnodig polariseren. Bovendien, wat Spanje bleef de geur hangen van Filips II, Alva en de kon Nederland concreet uitrichten? De regering volgde Inquisitie. De strijd werd zowel in de liberale als in de dan ook gewoon de koers van non-interventie die de orthodox-protestantse pers vaak beschreven als een grote mogendheden waren overeengekomen en zij tussen communisten en fascisten, beide stromingen bleef dat doen toen bleek dat Duitsland en Italië deze waar men weinig mee op had. Met het pistool op de overeenkomst aan hun laars lapten. Voor de regering borst neigde men misschien eerder naar Franco, maar daarmee de kous af. Er waren voor haar belangrijker zolang zulk een situatie zich niet voordeed, onthield zaken, zoals het beteugelen van de crisis, de opkomst men zich meestal van commentaar. Hulpacties of van de NSB, de toenemende agressie van buurland manifesten ten behoeve van Franco bleven, voor zover Duitsland en de stroom vluchtelingen. Deze ‘Spanje bekend, uit Deze lauwe reactie gold niet voor de politiek’ werd door de meeste fracties in de Tweede katholieken en de fascisten. Na de pauselijke Kamer gevolgd: Spanje bleef er een goedkeuring van Franco's opstand ging de sympathie relatief weinig besproken onderwerp. van de meeste katholieken naar de nationalisten uit.Page 6

Magazine ’T Arsenaal -Augustus Nr 31 2016 FebruariPage 7 
 Republikeinse vrijwilligers arriveren in Frankrijk nadien zij gevlucht zijn uit Spanje, waar de Nationalisten van Generaal Franco hebben gewonnen Photo : STF/AFP/Getty images 1939 De vele gruwelberichten over de antiklerikale gewelddaden in het Republikeinse kamp versterkte deze steun alleen maar. Toch, ondanks allerlei apocalyptische voorspellingen over ' het begin van het einde aan de katholieke beschaving' was er - voor zover bekend - verrassend weinig pro- Franquistische activiteit. Er waren enige collectes en via het Comité voor Katholieke Actie voor God verscheen een aantal pro-Franco brochures, ondermeer van de hand van de oud-diplomaat M.W.R. van Vollenhoven en van de Utrechtse hoogleraar kunstgeschiedenis H.L.Grondijs.Maar dat was het dan ook. Behalve pro-nationalistische geluiden vielen binnen de katholieke zuil bovendien pro-republikeinse geluiden te horen.Bij ons wil het er niet in, dat de kerk in Spanje gered kan worden door Generaals, Mooren, Italiaanse en Duitsche vrijwilligers en bommen op Guernica' zo heette het bijvoorbeeld in het katholiek blad DE GEMEENSCHAP. Ook werden de Internationale Brigades als stoottroepen ingezet in de slagen bij ondermeer Guadalajara, Belchite en Teruel en in het Ebro-Offensief. De meeste Nederlanders vochten in de Duitse Thälmann-Compagnie, maar vanaf maart 1937 hadden zij een eigen bataljon onder leiding van Piet Laros, bijgenaamd Hollander Piet.

Magazine ’T Arsenaal -Augustus Nr 31 2016 N
 EDERLANDSE VRIJWILLIGERS IN DE SPAANSE BURGEROORLOG Medische vrijwilligers behoorden tot een nog O veel grotere groep van naar schatting 600 st Nederlanders die hun leven waagden in de o Spaanse Burgeroorlog. Deze Nederlanders Te behoorden op hun beurt weer tot de naar N schatting 40.000 buitenlandse vrijwilligers uit 54 verschillende landen die aan de kant van NEDERLANDSE de Republiek vochten. Sommigen daarvan streden in de kleine anarchistische of OUD SPANJE -STRIJDERS revolutionair-socialistische milities, maar het merendeel sloot zich aan bij de in de herfst Oud-Spanje-strijders brengen een saluut bij de van 1936 op initiatief van de Komintern onthulling van het monument op het Hagendoornplein opgerichte Internationale Brigades. Het was in Amsterdam. [Beeldbank Nationaal Archief, foto Rob niet in de laatste plaats dankzij de inzet van Croes/Anefo deze Internationale Brigades dat Madrid in de herfst van 1936 in republikeinse handen bleef. Ook werden de Internationale Brigades als stoottroepen ingezet in de slagen bij ondermeer Guadalajara, Belchite en Teruel en in het Ebro- Offensief. De meeste Nederlanders vochten in de Duitse Thälmann-Compagnie, maar vanaf maart 1937 hadden zij een eigen bataljon onder leiding van Piet Laros, bijgenaamd Hollander Piet. Het verhaal van de Internationale Brigades is gaan behoren tot de communistische heldenmythologie. In de communistische propaganda werden de Internationale Brigades voorgesteld als een echt volksleger, waarin politiek bewuste soldaten van alle rassen, nationaliteiten en aanvankelijk ook geslacht vol heldenmoed en opofferingsgezindheid vrijwillig vochten voor een ideaal. Daartegenover stond het nationalistisch leger dat onder leiding stond van autoritaire met medailles behangen generaals die hun goed bewapende, maar politiek onbewuste soldaten als kanonnenvoer naar het front blaften. Dat de nationalisten de tweestrijd uiteindelijk wonnen, vergrootte alleen het martelaarschap van de ‘inter-brigadisten’. De strijd was immers een ongelijke aangezien de westerse mogendheden weigerden steun te verlenen, terwijl het nationalistische leger door Duitsland en Italië tot de tanden toe was bewapend. Bovendien zou de Spaanse Burgeroorlog de eerste ronde van een Wereldoorlog blijken te zijn, waarin het fascisme uiteindelijk was verslagen. De Spanje-strijders waren zo bezien de eerste verzetshelden, die veel eerder dan de meeste democraten bereid waren om het fascisme te bestrijden. De lotgevallen van de Nederlanders in de Internationale Brigades werden eind jaren dertig vooral door communisten als Nico Rost, Jef Last en Gerard van ’t Reve senior (pseudoniem Vanter) beschreven.Page 8

Magazine ’T Arsenaal -Augustus Nr 31 2016 
 Gerard v.t.Reve 1939 Laatstgenoemde schreef zelfs een kinderboek over ‘Nederlanders onder commando van Hollander Piet in Spanje’. Het waren boeken vol meeslepende heldenmoed, oprechte frontkameraadschap, ernstige toewijding, stoer idealisme en een proletarisch patriottisme. Ver van Nederland vochten ‘onze jongens’ voor niets minder dan de vrijheid van Nederland, zo luidde de boodschap. Met hun watergeuzen-bloed vertegenwoordigden zij volgens Vanter dan ook ‘het beste van het Nederlandse volk het verleden, heden en ook van de toekomst.’ Ondanks deze voor de CPN ongewoon nationalistische Deze gegevens van de CI vormen een interessante bron toonzetting sloeg de propaganda niet echt aan buiten de over de Nederlanders die in Spanje vochten.Het zelfde eigen kring. Als de ‘burgerlijke pers’ aandacht geld voor tamelijk recent vrijgekomen gegevens de de besteedde aan de Nederlandse inter-brigadisten, dan Komintern verzamelde over de Nederlandse betrof het vooral de onfrisse ronselaars, die er aan vrijwilligers. vooraf zou zijn gegaan. De regering was evenmin Het beeld dat uit deze gegevens ontstaan, wijkt nogal af onder de indruk van de activiteiten van deze rode van dat van de communistische propaganda van Last en watergeuzen in den vreemde.Sterker nog, om Vanter, maar ook van latere op oral history gebaseerde Nederlands neutraliteit nog eens te onderstrepen onderzoeken. Hoewel in deze laatste onderzoeken ook verbood de regering de deelname aaneen ‘vreemde de moeilijkheden en problemen van de Spanje-strijders strijdmacht’ en ging ze de ronselpraktijken bestrijden. aan de orde zijn gekomen , overheerst toch de indruk Alle Nederlanders die dienst hadden genomen in de van heldhaftigheid, idealisme en proletarische stoerheid. Internationale Brigades of enige andere buitenlands De minder stoere en bevlogen Spanje-strijders blijven legeronderdeel verloren hun nationaliteit. De enigszins buiten beeld en afgaande op zowel de CI als de inlichtingendienst van de overheid, de Centrale Komintern was dat toch het grootste deel. Tegenover de Inlichtingendienst, verzamelde tamelijk nauwgezet heldensage van Hollander Piet Laros, die driemaal informatie over personen die naar Spanje waren gewond raakte maar steeds terugkeerde naar het front, vertrokken. stonden talloze verhalen van desillusie, desertie, overmatig drankgebruik, krijgsgevangenschap en psychische ineenstorting.Page 9 Onder de vrijwilligers bevonden zich personen die bij de Centrale Inlichtingendienst te boek stonden als huurling, crimineel, wapenhandelaar of psychopaat, maar ook zaten er fanatieke oude communistische rotten, anti- militaristische anarchisten, verwaaide studenten en keurige verpleegsters tussen. De meeste vrijwilligers waren echter jonge werkloze twintigers, meestal woonachtig in een arbeiderswijk in Amsterdam of in een andere grote of middelgrote stad in het westen van een land.

Magazine ’T Arsenaal -Augustus Nr 31 2016 Sommigen hadden deelgenomen aan anti-fascistische D
 esertie kwam onder de Nederlanders meer voor dan organisaties en demonstraties, aan vechtpartijtjes met onder andere nationaliteiten: bijna een-derde van de NSB-ers of aan de hulp aan Duitse vluchtelingen. Bij de Nederlanders deserteerde. In veel gevallen klopten deze Leidse communist Marinus van der Lubbe was de deserteurs aan bij het Nederlandse consulaat in Valencia,. behoefte een daad te stellen zelfs zo groot dat zo blijkt weer uit de archieven van de Centrale hij de Duitse Rijksdag in brand stak, een Inlichtingendienst. Daar beweerden veel solo-actie die, zoals bekend, voor de van hen dat zij in de val gelokt waren: nazi's aanleiding was om een golf hen was een baan in de van terreur te ontketenen. Het wapenindustrie beloofd in plaats uitbreken van de Spaanse van een plek in de loopgraaf. Burgeroorlog in juli 1936 Hoewel zulke verhalen ook de bood de ideale gelegenheid Komintern agenten bereikten, om op een ietwat meer blijft het moeilijk te bepalen doordachte wijze 'een daad' wat hier feit en wat fictie is. te stellen. Aanvankelijk nog Andere deserteurs werden ongeorganiseerd, maar vanaf ergens achter de linies gesnapt de herfst van 1936 onder en overgebracht naar een toeziend oog van de CPH en de strafkamp. Een enkeling werd RSAP gingen tal van jonge, meest zelfs standrechtelijk ge- executeert, werkloze arbeiders naar Spanje. Na zoals de Tilburger Lambert Beekmans. jaren van machteloosheid en Zeker 100 Nederlanders, maar werkloosheid kon men zich Sake Visser uit Lemmer is er bij geweest, hij waarschijnlijk meer, kwamen om verdienstelijk gaan maken in een was één van de paar friezen die tijdens de gevechten.De meeste van voor de toekomst beslissende daadwerkelijk aan de burgeroorlog in hen tijdens het Ebro-Offensief in de strijd! Spanje hebben deelgenomen. zomer van 1938. Anderen raakten Na een vaak even avontuurlijke voor het leven verminkt of kwamen als barre tocht bereikten de Nederlanders Albacete, de in krijgsgevangenschap waar een enkeling pas na de hoofdstad van de Internationale Brigade. Daar Tweede Wereldoorlog uit verlost werd. Psychische ontvingen ze een korte militaire training en kregen ze problemen -depressie, shell-shockhysterie- kwamen ook 'politieke scholing' van een daarvoor aangestelde veelvuldig voor, onder Nederlanders meer dan onder politieke commissaris. Daarnaast werden de stappen andere nationaliteiten. Oorlog voeren zat de Nederlanders van de vrijwilligers nauwgezet gevolgd door allerlei ' gewoon niet in het bloed, zo berichtte de rapporteur zijn agenten': de Spaanse Burgeroorlog was een paradijs oversten. De harde hand waarmee de Komintern en de voor allerlei met diverse aliassen en paspoorten NKVD (de Russische geheime dienst) het republikeinse' opererende beroepsrevolutionairen, wier taak het was kamp naar haar hand heeft weten te zetten, raakte ook om de gelederen zuiver te houden. Aan zulke meest verschillende Nederlanders. In meest direct zin gold dit anonieme Komintern-agenten danken we trouw voor het handjevol Nederlanders dat dienst had genomen uitgebrachte en nauwgezette rapporten over het in de milities van de anarchisten en van de revolutionair- Nederlandse vrijwilligers. Die rapporten waren meestal socialistische POUM. Onder hen was Piet van 't Hart, die bepaald niet positief over de Nederlandse zich als lid van de RSAP had aangemeld bij de POUM. In vrijwilligers .Niet alleen waren het er in vergelijking mei 1937, toen de NKVD een klopjacht op POUM- leden met andere nationaliteiten weinig - er waren begon, werd Van ’t Hart gearresteerd en vastgezet op de bijvoorbeeld meer Zwitsers, Belgen en Zweden , ook fascisten- galerij van de gevangenis van Barcelona. ’s liet de kwaliteit volgens deze rapporten te wensen over. Nachts verhoorden Russische agenten die Duits spraken Politiek waren de meeste ' zwak' ,cultureel misten ze hem urenlang met een felle lamp op hem gericht. Door iedere ontwikkeling en de militaire discipline viel hen tussenkomst van de Nederlandse autoriteiten kwam hijPage 10 vrij.

Magazine ’T Arsenaal -Augustus Nr 31 2016 De communistische schrijver Jef Last kwam onder ondertekening van het Molotov-Ribbentrop-Pact, een verdenking te staan vanwege zijn vriendschap met de akkoord tussen Hitler- Duitsland en de Sovjet-Unie. Franse schrijver André Gide, die kort tevoren een Het fascisme dat de voorgaande jaren te vuur en te vernietigend boek over de Sovjet-Unie had zwaard was bestreden bleek nu, met een handtekening, gepubliceerd (Retour de l’URSS). In juli 1938 plots bondgenoot te zijn geworden. Een maand later publiceerde zijn oude vriend Nico Rost een schotschrift brak de Tweede Wereldoorlog uit. Het met de titel ' Het geval Jef Last' waarin op weinig bondgenootschap tussen Duitsland en de Sovjet-Unie subtiele wijze karaktermoord op de Nederlandse weerhield sommige oud-Spanje strijders er niet van om schrijver werd gepleegd. Anderen merkten an de sfeer zich vrij snel na de Duitse inval bij het verzet aan te van wantrouwen,roddel en achterklap die in de sluiten. Een aantal Spanje veteranen speelden een Internationale Brigades was. ontstaan. Geholpen door belangrijke rol in het verzet en sommigen, waaronder sommige Nederlandse soldaten hielden Komintern- Gerrit Kastein, Sally Dormits en Johan Brouwer agenten nauwgezet lijsten bij van mogelijke trotskisten moesten die met de dood bekopen. Meer in het en fascistische agenten die in opdracht van de algemeen echter is over het aandeel van de voormalige klassenvijand naar Spanje waren gekomen. Hoe ver de inter-brigadisten en andere Spanje-gangers aan het paranoia soms was toegeslagen, blijkt wel uit het feit verzetswerk nog betrekkelijk weinig bekend. Na de dat tal van Spanje-strijders die tijdens de Tweede bevrijding bleek het verlies van het staatsburgerschap Wereldoorlog in het Nederlandse verzet zaten als niet zomaar teruggedraaid te worden. De meeste oud- mogelijke fascistische spionnen genoemd werden. Spanjestrijders bleven staatloos. Zelfs oud-Oostfront- soldaten verkregen hun staatsburgerschap vaak eerder In september 1938 - na het verlies van het Ebro- dan voormalige inter-brigadisten. De onvoorstelbare offensief- besloot de Spaanse regering de Internationale kilte en het formalisme waarmee de Spanje-veteranen Brigades te ontbinden. Daarmee hoopte zij de westerse werden behandeld, was deels het gevolg van de regeringen tegemoet te komen die bezwaren hadden opleving van het anti-communisme tijdens de Koude tegen de aanwezigheid van veel van hun onderdanen in Oorlog. Het past echter ook in een algeheel gebrek aan Spanje. In oktober 1938 vond in Barcelona een grootse morele sensibiliteit dat in het naoorlogse Nederland afscheidsparade voor de Internationale Brigades plaats. leek te heersen waarvan niet alleen de behandeling van Ook de ongeveer 200 Nederlandse inter-brigadisten die oud-Spanjestrijders maar bijvoorbeeld ook die van nog in Spanje zaten, keerden terug naar huis. Enkele joodse overlevenden voorbeelden zijn. Nog in 1969, tientallen Nederlanders zaten nog in toen de Tweede Kamer de kwestie behandelde, bleken krijgsgevangenschap. Sommigen van hen zouden pas elf Spanje veteranen nog steeds staatloos. na de Tweede Wereldoorlog vrijkomen. De terugkeer naar Nederland was voor veel inter-brigadisten een dramatisch moment. Allereerst was daar natuurlijk de ontdekking dat zij hun staatsburgerschap waren verloren. Dat persoonlijke leed viel echter voorlopig nog in het niet bij de politieke gebeurtenissen. De oorlog in Spanje was verloren, zoveel was eind 1938 wel duidelijk, en alle inspanningen om ver van huis het fascisme te bestrijden leken vergeefs. Maar niet alleen in Spanje leek het fascisme aan de winnende hand: nazi-Duitsland annexeerde zonder noemenswaardige tegenstand het ene na het andere gebied. In augustus 1939 volgde dan de voor veel communisten bijzonder verwarrende en zelfs traumatische gebeurtenis, namelijk dePage 11

Magazine ’T Arsenaal -Augustus Nr 31 2016 
 Kaart voor Sake Visser- Spanje strijder,van zijn neef Meint Visser en zijn vrouw Pietje Visser uit Lemmer- Friesland GERAADPLEEGDE BRONNEN: - BOEKEN - Vanter, Nederlanders onder het commando van Hollander Piet (Amsterdam 1939) - Collectie Communistische Partij Holland: RCChIDNI 545/6/400. ‘Bericht über die holländischen Freiwilligen in der Zeit vom November 1936 bis zur ihrer Zurückziehung. Collectie Nederlandse deelnemers aan de Spaanse Burgeroorlog. Beiden in Internationaal Instituut voor Sociale Geschiedenis. - Hans Dankaart e.a. , De oorlog begon in Spanje. Nederlanders en de Spaanse Burgeroorlog 1936-1939 (Amsterdam 1986); André Gerrits,' Solidariteit zonder eenheidsfront. De Internationale Rode Hulp in Nederland 1925-1938.’ - INTERNET https://socialhistory.org/nl/nieuws/nederlandse-vrijwilligers-spaanse-burgeroorlogInternet https://nl.wikipedia.org/wiki/Internationale_BrigadesPage 12

Magazine ’T Arsenaal -Augustus Nr 31 2016 
 Jozef Stalin Beknopt verhaal van een paranoïde en begaafd politicus INLEIDING Jozef Stalin was van 1928 tot zijn dood in 1953 communistisch dictator van de Sovjet-Unie. In de kwart eeuw dat hij regeerde wist hij het enorme Russische Rijk enorm te moderniseren. Stalin verwierf tijdens de Tweede Wereldoorlog grote populariteit in eigen land doordat hij de nazi’s versloeg. Zijn regeerperiode had echter ook gitzwarte schaduwkanten. Stalin was een paranoïde persoonlijkheid die iedereen die zijn machtspositie ‘bedreigde’ uit de weg ruimde. Zijn bewind kostte miljoenen Russen het leven. Ook privé toonde Stalin zich een ‘man van staal’ en liet hij zich kennen als een hardvochtig en wreed persoon Jozef Stalin zag op 18 december 1878 het levenslicht in de Georgische stad Gori, als zoon van een schoenmakers knecht. Hij werd ingeschreven in de registers van de plaatselijke kerk onder de naam Iosef Dzjoegasjvili. Jozef had geen leuke jeugd. Hij groeide op in armoede, zijn broers en zussen stierven op jonge leeftijd (Jozef bleef als enige over) en de zeldzame keren dat zijn vader thuis was mishandelde deze zijn zoon en vrouwIn 1894 begon Jozef aan een priesteropleiding aan het Russisch-orthodoxe seminarie in Tiflis. Na vijf jaar moest hij de opleiding verlaten. Niet alleen vrat Stalin nauwelijks iets uit, ook hield hij er allerlei revolutionaire ideeën op na die hij ontleende aan de Duitse communistische denker Karl Marx.Page 13

Magazine ’T Arsenaal -Augustus Nr 31 2016 Stalin als 15-jarige jongeman, in 1894. Bron: Wikimedia RE
 VOLUTIONAIRE JONGE MAN HET LEVENSLICHT 1894 In de jaren hierna werd Jozef herhaaldelijk opgepakt voor revolutionaire activiteiten. Er volgde zelfs verbanning naar Siberië, maar in 1903 familieleden van zijn vrouw vermoorden. Aan het wist hij uit dit beruchte verbanningsoord, de huwelijk met Svanidze hield Jozef een zoon, Yakov Goelagarchipel, te ontsnappen. Toen Jozef daarna Dzjoegasjvili (1907-1943) over, die hij enorm terugkeerde naar meer bewoonbaar gebied, sloot hij minachtte en met wie hij een afstandelijke band had. zich – in 1904 – aan bij de bolsjewistische vleugel Deze Yakov werd op 14 april 1943 in het van Vladimir Lenin binnen de Russische Sociaal concentratiekamp Sachsenhausen doodgeschoten. In Democratische Arbeiderspartij (RSDAP). Bendeleider 1919 hertrouwde de weduwnaar Stalin met de veel Stalin en het clubje revolutionairen dat door hem jongere Nadezhda Alliluyeva, die pas 18 jaar was aangevoerd werd, waren erg belangrijk voor Lenin: toen ze elkaar het ja-woord gaven. Ze hadden elkaar Stalin en zijn criminelen zorgden er via overvallen, leren kennen in de jaren 1910, omdat Jozef Stalin kidnapping en diefstal voor dat Lenin genoeg kapitaal regelmatig onderdook bij haar vader om de had om zijn revolutiewerk te kunnen doen. tsaristische opsporingsdiensten te ontlopen. Tijdens de onrustige revolutiejaren vanaf 1917 was Stalin ook Privé-leven:huwelijken en kinderen(1906-1927) vaak bij Nadezhda Alliluyeva thuis. Hij zou haar een Op 15 juli 1906 trad Stalin in het huwelijk met keer van de verdrinkingsdood hebben gered, toen ze Ekaterina (alias “Kato”) Svanidze. Na ruim anderhalf nog een klein kind was. jaar huwelijk overleed Kato op 5 december 1907 aanPage 14 tyfus. Het sterven van zijn vrouw kwam keihard aan bij Stalin. Hij heeft regelmatig gezegd dat met het heengaan van Kato, “zijn laatste warme gevoelens voor de mensheid” stierven. Dat zou goed kunnen, want in de zuiveringen die Stalin later als dictator uitvoerde liet hij ijskoud ook verscheidene

Magazine ’T Arsenaal -Augustus Nr 31 2016 Jozef Stalin als Oorlogsheld (1939-1945) liefst 26,6 miljoen Russen verloren tijdens de Tweede Wereldoorlog het leven.Een belangrijk keerpunt in de Op 23 augustus 1939, een week voor de Duitse oorlog was, naast het mislukte Duitse plan Unternehmen aanval op Polen, tekenden nazi-Duitsland en de Sovjet- Taifun om Moskou te veroveren, natuurlijk de Slag bij Unie – ideologisch gezien twee gezworen vijanden – het Stalingrad, die in februari 1943 in Russisch voordeel Molotov-Ribbentroppact. Hitler voorkwam hiermee werd beslist. De grootste tankslag uit de geschiedenis, een tweefronten oorlog en zegde Rusland toe dat het de Slag bij Koersk, beslisten de Russen later dat jaar Oost-Polen mocht annexeren. Op 17 september 1940 ook in hun voordeel. In de zomer van 1943 stopten de viel vervolgens ook de Sovjet-Unie Polen binnen. Russen hier het laatste grote Duitse offensief aan het Vervolgens vielen de Russen ook Finland aan, gevolgd Oostfront en wonnen deze slag. Het tij in de Tweede door de Baltische staten. Op 22 juni 1941 zou Adolf Wereldoorlog was hiermee definitief gekeerd. Jozef Hitler zijn Russische bondgenoot Jozef Stalin verraden Stalin kwam uit de oorlog tevoorschijn als de Grote met de aanval op Rusland: Operatie Barbarossa. Stalin Leider, die Rusland in de Grote Vaderlandse Oorlog was dagenlang geschokt en trok zich depressief en (zoals de Tweede Wereldoorlog door de Russen werd apathisch terug van de buitenwereld. Maar daarna genoemd) de overwinning had bezorgd. De Russische ondernam hij gerichte actie. beeldvorming was enigszins eenzijdig, omdat de grote verliezen aan Russische kant en de Amerikaans-Britse Stalin liet veel cruciale industrieën ontmantelen en hulp voor en na D-Day in de propaganda – daarom verplaatsen, zodat deze niet in Duitse handen vielen. heet dit soort reclame ook propaganda: het is eenzijdig Verder zorgde hij voor de snelle totstandkoming van – niet in rekening werd gebracht. een goedlopende Russische oorlogseconomie. Van groot belang was dat Stalin liet zien dat hij een man van staal was. Hij toonde zijn onverzettelijkheid en niet alleen in de propaganda: in december 1941 weigerde hij Moskou te verlaten, terwijl de nazi’s op dat moment op slechts 30 kilometer van de Russische hoofdstad verwijderd waren. Natuurlijk maakte Stalin ook de nodige fouten. Zo kwam de Grote Zuivering als een boemerang op Stalin terug: haast de complete Russische legertop was door Stalin weggevaagd terwijl hij deze nu goed kon gebruiken. Tactisch sterk konden de Russische aanvalsplannen ook niet altijd genoemd worden. MaarPage 15

Magazine ’T Arsenaal -Augustus Nr 31 2016 K
 OUDE OORLOG EN ZIJN DOOD (1946-1953) Nadat nazi-Duitsland op de knieën was O gebracht, bleek dat Europa door de Russische st veroveringen in de oostelijke landen op het o continent feitelijk in twee invloedszones was Te verdeeld: een democratisch westelijk deel, N waar de NAVO de dienst uitmaakte, en een gedeelte dat communistisch was en waar het JOZEF Warschaupact (1955) de zaken zou gaan bepalen. In Rusland voltrokken zich weer de STALIN drama’s waarmee men onder het vooroorlogse bewind van Stalin al kennis had gemaakt: de overlegt op de conferentie van Teheran in 1943 met terreur keerde terug, krijgsgevangen Sovjet- Franklin Roosevelt en Winston Churchill;Bron soldaten die uit het buitenland terugkeerden, Wikimedia bijvoorbeeld, mochten linea recta doorreizen naar Siberië omdat ze “lafaards” waren. De strafkampen stroomden weer vol, net als vóór 1939. In totaal zouden in de periode van het bestaan van de Goelag-kampen (1918-1987), Intussen breidden de Russen, al vanaf het moment dat ze Oost-Europa ‘bevrijdden’ van de nazi’s, hun invloed uit in landen als Polen, Oost-Duitsland, Tsjechoslowakije, Hongarije en Roemenië, waar ze zorgden voor de installatie van communistische regimes. Al vanaf 1944 introduceerden ze hier communistische media en politici, die de macht in Oost-Europa overnamen. Tegelijk waren de Russen druk bezig met de ontwikkeling van hun eigen atoombom, die in 1949 gereed kwam. De wereld stond door dit alles in het teken van een compleet nieuwe periode, waarin angst voor een nucleair treffen tussen Oost en West de gemoederen tot ongeveer 1990 in haar greep hield. Op 5 maart 1953 verruilde Jozef Stalin, nadat hij een beroerte had gekregen, het tijdige voor het eeuwige. Het leidde tot dramatische taferelen in de Sovjet- Unie: miljoenen mensen gingen al dan niet geveinsd huilend de straat op en in het gedrang werden duizenden mensen vertrapt. Het land rouwde vervolgens drie dagen achtereen. Stalin werd daarna met grote pracht en praal bijgezet in het Kremlin-mausoleum naast Lenin.Page 16

Magazine ’T Arsenaal -Augustus Nr 31 2016 Populair 
 Foto onder: Rouw in Dresden naar aanleiding van het overlijden van Stalin (cc -Bundesarchiv) 1943 Ondanks zijn discutabele optreden is Jozef Stalin bij het Russische volk nog steeds behoorlijk populair, zo bleek in 2008 uit een verkiezing in Rusland van de populairste landgenoot uit de geschiedenis. Stalin werd derde, met slechts een minieme achterstand op de nummer twee. In 2010 is zelfs een speciaal drankje op de markt gebracht met Stalins afbeelding erop. Het drankje eert de voormalige Russische leider vanwege diens overwinning op de Duitse troepen bij Stalingrad in het voorjaar van 1943.Page 17

Magazine ’T Arsenaal -Augustus Nr 31 2016 
 Verboden poster van JOZEF STALIN tijdens WO II herdenking GERAADPLEEGDE BRONNEN: BOEKEN: - Roger Moorhouse, Duivelspact.Hitlers verbond met Stalin 1939-1941(Utrecht Omniboek 2016) - Oleg Chlevnjoek, Stalin.De Biografie(Amsterdam: Uitgeverij Nieuw Amsterdam 2015) - Simon Sebag Montefiore,Stalins jeugdjaren, Van rebel tot rode tsaar (Amsterdam: Uitgeverij Nieuw Amsterdam 2014) - Wolfgang Leonhard, Kanttekeningen bij Stalin (Utrecht: Unieboek/Spectrum,2009. INTERNET: • http://www.kennislink.nl/publicaties/stalin-nog-wreder-door-hersenziekte • http://thevillager.com/villager_103/documentaryonbrutalized.- http://nos.nl/artikel/2099102-de-dochter-van- stalin-bleef-vluchten.html Zie ook: YOUTUBE BBC DOCUMENTAIRE OVER JOZEF STALIN https://youtu.be/5_pQLI9Vo58Page 18

Magazine ’T Arsenaal -Augustus Nr 31 2016 D
 APPERE VERHALEN SLAG DER ZILVEREN HELMEN/SLAG BIJ HAELEN-BELGIE Tot het arrondissement Hasselt behoort de stad HAELEN BELGIE Halen. Op 12 augustus 1914 vindt daar, in de vroege ochtend, een opmerkelijke ceremonie NA DE SLAG plaats. Honderden ruiters gaan in een vierkant staan. Velen onder hen zijn pas opgeroepen. Origineel foto van Bain news service : Dode paarden Dat kon men opmerken omdat ze hun paarden niet helemaal onder controle hadden. De opperbevelhebber van de Belgische cavaleriedivisie, luitenant-generaal de Witte, roept kolonel Xhardez bij zich. Deze laatste is sinds kort de commandant van het vijfde regiment lansiers. Hij ontvangt van de Witte het gloednieuwe vaandel. Ook maakt de generaal van dit moment gebruik om zijn manschappen toe te spreken. “Vandaag zullen we waarschijnlijk aangevallen worden. Ik wil dat we overwinnen. Maar als dit niet de wil van de Voorzienigheid is, hoop ik aan de vijand en aan U allen te kunnen tonen hoe een Belgische generaal weet te sterven. Enkele uren later krijgt de cavaleriedivisie de optimale kans om zich te bewijzen. Sindsdien is de wapenspreuk van het vijfde regiment lansiers ‘Ab origine fortis’ (sterk van in het begin). Op hetzelfde moment, dat de Belgische ceremonie plaatsvindt, vertrekt in Borgloon een grootse Duitse legercolonne , bestaande uit vier ruiterij regimenten, enkele secties machinegeweren, een regiment jagers en veldartillerie. Ze vertrekken om een eenvoudige opdracht te volbrengen: de Belgische troepen afsnijden van Antwerpen. Ze passeren door Stevoort en Herk-de-Stad. De verontruste burgemeesters van deze gemeenten slagen erin om, via telefoon, het Belgische hoofdkwartier te Leuven, op de hoogte te brengen van de doortocht. De Belgische legerleiding heeft gelukkig al vlug in de gaten dat er hen een confrontatie te wachten staat aan de Gete te Halen. Er wordt onmiddellijk versterking gestuurd naar de aanwezige cavalerie. De opgeroepen manschappen bevinden zich op dat moment nog in Sint-Margriete-Houtem en beginnen aan een stevige wandeltocht van twintig kilometer.Page 19

Magazine ’T Arsenaal -Augustus Nr 31 2016 Halen 
 afbeelding links: Slag van Haelen met mislukking van de Duitse Cavalerie aanval gedurende de slag. 1914 Situatie kaart van Haelen en omgeving 1914 Iets na achten zien enkele Belgische Karabiniers , die in Halen de brug over de Gete bezetten, de eerste Duitsers naderen. Het groepje, bestaande uit een twaalftal vijandige ruiters, wordt meteen verscheurd door Belgisch geweer- en mitrailleurvuur. Hierbij komen vier Duitsers om het leven. Even later sluipen een duizendtal Duitse jagers dichterbij. Wanneer ook de Duitse veldartillerie ter plaatse komt en hevig in het rond begint te schieten, zit er voor de tweehonderd Belgen niets anders op dan hun post te verlaten. Voordat de Karabiniers -wielrijders terug op hun fietsen springen en zich terugtrekken achter het station, willen ze eerst de Getebrug vernietigen. De ontploffing slaat slechts de helft van de brug weg, door een gebrekkige kwaliteit van het gebruikte dynamiet. Dit maakt het voor de Duitsers alleen maar gemakkelijker.Page 20

Magazine ’T Arsenaal -Augustus Nr 31 2016 heuveltjes op, met aan hun linkerzijde de hoeve ‘IJzerwinning’. Ze kunnen makkelijk het riviertje oversteken en zo Halen binnenvallen. Er worden Duitse Na een korte poging om ook het station van Halen verkenningspatrouilles uitgestuurd. Uiteraard verloopt te verdedigen, zijn de Belgische Karabiniers het binnenkomen van de Duitsers niet onopgemerkt wielrijders gedwongen zich terug te trekken. Tijd om voor de burgers. Pastoor Giot van Halen zal het later zich in te graven hebben ze niet. De Duitsers zitten als volgt beschrijven: hen op de hielen. Uiteindelijk vestigen ze zich voor de Belgische ruiterij, waar ze eigenlijk zullen De inval der Duitschers te Haelen op 12en Oogst functioneren als levend schild. was barbaarsch. Zij stormden de huizen in met geweld, sloegen deuren en vensters tot splinters, De Belgische artillerie begint vanaf de Mettenberg zetteden den loop hunner geweren en revolvers op de en de Bokkenberg het centrum van Halen te borst der inwoners, dreven vrouwen en kinderen beschieten. De aanwezige Duitse ruiterij wordt hier buiten, namen de mannen en jongens krijgsgevangen alleen maar zenuwachtiger van. Uiteindelijk geeft en plaatsten ze voorop, aan het hoofd van hun leger eskadrons commandant, Rittmeister von Kalnein, het om hun tot schild te dienen tegen de kogels der sein tot aanval. De Belgische Karabiniers wielrijders, Belgen. Zij werden voortgedreven met voetstappen en die nauwelijks beschutting hebben, beleven de schrik geweerkolfstooten, zoodat sommigen ervan tegen den van hun leven, wanneer er een honderdtal roepende en grond rolden. De pastoor werd meegenomen en tierende ruiters op hen afstormen. Uit angst en paniek brutaal behandeld; gevolgd van een officier en beginnen ze op de aanstormende stofwolk te schieten. verschillige soldaten moest hij de kerk openen, hun Aan beide kanten vallen er veel slachtoffers. De alle plaatsen en hoeken toonen en zelfs tot in de Duitsers kunnen de Belgische Karabiniers snel torenspits klimmen, om te zien of er zich geene overwinnen en vallen meteen daarna de Belgische soldaten of burgers ophielden. cavalerie aan. Zij krijgen het bevel af te stijgen en te voet te vechten. In samenwerking met twee Terwijl honderden Duitsers, in het centrum van machinegeweren richten zij een ware ravage aan het stadje, op nieuwe bevelen wachtten, was de onder het Duitse paardenvolk. Toch geven de Duitsers Belgische cavalerie en artillerie volop bezig met het niet op. Ze beginnen hun aandacht op de IJzerwinning opstellen van een verdedigingslinie. De kanonniers te richten omdat ze daar veel beweging zien. De zochten een plaats voor hun geschut, net achter de 55 Belgische cavaleristen worden gelaten voor wat ze meter hoge Mettenberg en de Bokkenberg van 71 zijn. Het zijn vooral de wielrijders die al het leed te meter hoog. De cavalerie stelt zich net voor die verduren krijgen.Page 21

Magazine ’T Arsenaal -Augustus Nr 31 2016 
 Pastoor Cuppens 1914 Deze ‘piotten’ kwamen in ijlgang van Ste- Uiteindelijk moeten de Duitsers besluiten dat al hun Maria-Houthem, 6 uren (sic) van daar. Ik pogingen tevergeefs waren. In beide kampen wordt er zie ze nog te Loxbergen voorbijtrekken, om een pauze gehouden om de gewonden te verzorgen en twee ure ’s namiddags, bestoven en in veiligheid te brengen, om loslopende paarden te bezweet... Zij hielden op het kerkplein vangen en om zelf beschutting te zoeken. De eenige minuten rust vooraleer in stormloop wielrijders brengen hun gewonden naar de op Velpen aan te jagen. Een officier, dien ik IJzerwinning.Na hun twintig kilometer lange tocht verzocht mij toe te laten aan de jongens komen de opgeroepen manschappen, kort na de middag eenige verversching aan te bieden alleer zij aan, vanuit Sint-Margriete-Houtem. De soldaten verder togen, antwoordde mij, dat zij geen vergaan van de dorst en zien er afgepeigerd uit, na hun stond langer mochten poozen, hoe dorstig en tocht van drie uur onder een verzengende zon. Pastoor hoe afgemat zij er ook uitzagen. Deze Cuppens van Loxbergen ziet deze mannen troepen waren voornamelijk samengesteld voorbijtrekken en beschrijft hen: (zie quote uit West-Vlamingen van rond Kortrijk en uit rechtsboven!) Walen van Doornik en omstreken.Page 22 Tijd voor rust was er dus niet, want de vijand kwam weer opzetten en bestookte nu de IJzerwinning. Het Duitse geschut richt een zware ravage aan onder de Belgen, hoewel ze zich goed proberen te verweren. Net op het moment dat de Belgische verdedigingslinie lijkt te breken gebeurt er iets vreemds. Duitse officieren beweren dat zij Belgische versterkingen zagen afkomen en vrezen een enorme overmacht. Ze trekken zich terug tot achter de Gete. Dit zal de enige overwinning zijn die het kleine Belgische leger op eigen kracht zal halen in de Eerste Wereldoorlog. De betaalde prijs is echter heel hoog. “Het gevecht bij Halen kostte aan de Belgen waarschijnlijk tussen 160 à 180 man aan doden. De cavalerie had 11 doden. De Karabiniers wielrijders 30 man. De rest waren allen militairen van de 4de Gemengde Brigade. Het aantal gewonden mag over de 500 worden geschat... De Duitsers hadden ongeveer 150 doden en verloren waarschijnlijk een 250 krijgsgevangenen. Verder bij de 600 paarden, waarvan er wel 400 gedood zullen zijn. Een kleine maand later bezoekt journalist François Olÿff het slagveld in Halen. Er is geen enkel object achtergebleven op het terrein. Zijn gids heeft daar een verklaring voor. “Mijn gids vertrouwde me toe dat de veldslag nauwelijks gedaan was of er verschenen gewetenloze dieven op het terrein. Het waren gewelddadige en onbeschofte individuen die het leger volgden en die meteen het slagveld afschuimden om de doden te beroven. De meesten verzamelden op die manier een aanzienlijke buit van goudstukken en andere waardevolle objecten.

Magazine ’T Arsenaal -Augustus Nr 31 2016 
 Slag der Zilveren Helmen GERAADPLEEGDE BRONNEN: - BOEKEN - VAN THUYNE, D., 1914; De Duitsers komen, Tielt, Uitgeverij Lannoo nv, 2010, 216 pagina’s - VAN THUYNE, H., De dag dat cavalerie voor ’t laatst storm reed, Halen, Museum Slag der Zilveren, 1984, 124 pagina’s. - INTERNET: • Website van het museum  • De Slag der Zilveren Helmen op FirstWorldWar.com  Zie ook film : De Slag der Zilveren Helmen en het Koninklijk Belgisch Filmarchief Page 23

Magazine ’T Arsenaal -Augustus Nr 31 2016 O
 ORLOG OP TEXEL DE RUSSENOORLOG; EEN VERGETEN TRAGEDIE In de vroege ochtend van 10 mei 1940 viel VUURTOREN Nazi-Duitsland de neutrale landen Nederland, België en Luxemburg aan. EILAND TEXEL Volgens het Duitse aanvalsplan – “Fall Gelb” (“Plan Geel”) – moesten zoveel mogelijk Door gevechten flink beschadigd vijandelijke vliegtuigen op de grond worden uitgeschakeld, en dat gebeurde ook met het vliegveld van Texel in de Eijerlandse Polder in het noorden van het eiland (tegenwoordig wordt dat vliegveld alleen voor pleziervluchten gebruikt). Na de capitulatie van het Nederlandse leger op 15 mei 1940 werd Texel – net als de andere Waddeneilanden en de gehele kuststrook – bezet door een relatief grote Duitse troepenmacht, om een Geallieerde landing te kunnen weerstaan. Aan het eind van de Tweede Wereldoorlog vond er op Texel een bloederige Russenoorlog plaats, waarbij veel Duitse, Georgische én Texelaars om het leven kwamen. Een onvergetelijke tragedie.Page 24 De Duitsers bouwden in de daaropvolgende jaren hun “Atlantikwall”, langs de Atlantische kusten van hun eigen land en van de bezette landen Noorwegen, Denemarken, Nederland, België en Frankrijk. Op Texel werden diverse bunkers en artillerie-batterijen gebouwd, waaronder twee zware: één in de zuidwestelijke duinen, en één in de noordwestelijke duinen.De bezettingsmacht op Texel bestond niet voortdurend uit uitsluitend uit Duitse militairen, maar ook uit vreemdelingen die eerder in Duitse krijgsgevangenschap hadden gezeten; die vreemdelingen behoorden tot “onderdrukte” etnische minderheden, zoals Brits-Indiërs (die gevochten hadden voor het Britse Rijk) en Georgiërs (die gevochten hadden voor de Sovjet-Unie). Zo werden er verschillende bataljons gevormd, die meestal bestonden uit 400 Duitsers en 800 vreemdelingen. Zo kwam er in medio mei 1943 een bataljon Brits-Indiërs naar Texel, bestaande uit Sikhs en Ghurka’s, met grote snorren en baarden, vaak met tulbanden om het hoofd; opvallende verschijningen uiteraard, en de meesten spraken Engels in plaats van Duits. Ze droegen nog hun woestijnuniformen met op de linkermouw de Duitse adelaar en de woorden “Freies Indien”. Na enige tijd vertrokken deze vreemdelingen weer. In medio september 1944 bereikte een soortgelijk vreemdelingenlegioen Texel, deze keer bestaande uit Kaukasiërs. Rond de jaarwisseling 1944-45 werden deze Kaukasiërs op Duits bevel weer van het eiland af gehaald; een viertal dook onder bij Texelaars. Op 10 januari 1945 arriveerde een bataljon van 800 Georgiërs op het eiland. Ze droegen Duitse wapens en uniformen met op de rechter mouw een embleem met het woord “Georgien”. Ze zouden drie maanden later in opstand komen tegen de Duitsers, maar dat wist toen nog niemand.

Magazine ’T Arsenaal -Augustus Nr 31 2016 Hongerwinter 
 afbeelding links: Opstandige Georgiërs 1944-45 De lijnen geven aan welk gebied de Georgiërs in handen hadden. Ze De winter van 1944-45 wordt in Nederland vaak de werden in enkele dagen naar het hongerwinter genoemd, vanwege de grote tekorten aan noorden gedwongen door de Duitsers. voedsel en brandstof. De problemen waren op het platteland doorgaans minder ernstig dan in de steden – vanwege de grotere voedselvoorraden op het platteland, en doordat er geen treinen meer reden voor niet-militaire doeleinden. Texel behoorde tot het relatief gelukkige platteland en sommige stedelingen werden hier opgenomen. Het eiland had al in eerdere oorlogsjaren extra Nederlandse inwoners van het vasteland opgenomen, bijvoorbeeld seizoensarbeiders die na het seizoen niet terug hoefden. De Texelse bevolking leed uiteraard wel onder de bezetting. Zo deporteerden de Duitsers in november en december 1944 ongeveer 600 “onbetrouwbare” Texelse mannen naar Drenthe, om als dwangarbeiders aan verdedigingswerken te werken. Omstreeks 1 april waren de meeste van hen weer terug op Texel, aan de vooravond van één van de grootste tragedies in de Texelse geschiedenis.Page 25

Europa’s laatste slagveld: de opstand van de Georgiërs op TexelMagazine ’T Arsenaal -Augustus Nr 31 2016 G
EORGIËRS BERAMEN OPSTAND MAART-APRIL 1945 Ondanks de Nazipropaganda wisten alle drie groepen op het eiland – Texelaars, Georgiërs en Duitsers – dat de oorlog ten einde liep en dat Duitsland zou verliezen. De Duitsers verwachtten ‘slechts’ Vlieland en Den Helder. De Georgiërs hadden de twee krijgsgevangenschap, maar wat stond de Georgiërs te zware batterijen op Texel bij verrassing willen nemen, wachten? Als Sovjet-onderdanen zouden ze wellicht meteen na het doden van de 400 Duitsers, maar dat worden uitgeleverd aan hun moederland, en daar was nu volkomen onmogelijk geworden. Het is zouden ze als verraders worden beschouwd. Ze waren overigens twijfelachtig of inname van de batterijen in Duitse dienst getreden om aan de verschrikkingen haalbaar was geweest, als het gelukt was alle 400 van de Duitse krijgsgevangen kampen te ontkomen, Duitsers in het Georgische bataljon te doden. Beide maar het is de vraag of de Sovjetautoriteiten daar batterijen hadden namelijk geen Georgische begrip voor zouden tonen. Bovendien leek het bemanningsleden, waren omgeven door prikkeldraad Sovjetregime, wat betreft staatsterreur tegen de eigen en waren over land via maar één weg te bereiken. De bevolking, veel op het Naziregime. De 800 Georgiërs opstand was een volkomen verrassing, niet alleen voor besloten al hun 400 Duitse “kameraden” van hun de Duitsers, maar ook voor de Texelaars. Slechts twee bataljon te vermoorden op een afgesproken nachtelijk leden van de Texelse verzetsbeweging waren op de tijdstip. De overige Duitsers op het eiland – waaronder hoogte, hoewel sommige Georgiërs in de voorgaande de bemanningen van de batterijen – moesten daarna zo weken ook met andere verzetsmensen contact hadden snel mogelijk uitgeschakeld worden. De rebellie begon gehad. Op de hectische ochtend van 6 april 1945 in de nacht van 5 op 6 april, om 1 uur ’s nachts; bijna overlegden verzetsmensen met Georgiërs: sommige 400 Duitsers van het 822ste bataljon werden in hun verzetsmensen namen wapens en munitie en sloten slaap met messen of bajonetten gedood. Maar het plan zich bij de Georgiërs aan. Sommige verzetsstrijders lukt niet helemaal; enkele beoogde Duitse slachtoffers begonnen zelfs NSB-ers te arresteren en op te sluiten; ontsnapten omdat ze niet op hun gewone bed lagen, en ze gaven geen gehoor aan Georgische oproepen die wisten zelfs via de telefoon alarm te slaan; in de loop NSB-ers te doden. van 6 april kwamen er al nieuwe Duitse militairen uitPage 26

Magazine ’T Arsenaal -Augustus Nr 31 2016 Luitenant Schalwa Loladze, de leider van de Georgische opstand, staat rechts op de foto. 
 De Duitsers waren uiteraard woedend over de actie reddingsboot naar Engeland te varen, om de van hun Georgische ex-mede-soldaten, en richtten al Geallieerden om hulp te vragen. Er moesten eerst hun artillerie op locaties waar Georgiërs vermoed enkele problemen opgelost worden. Ten eerste lag de werden. Uiteraard werden ook veel gebouwen en reddingsboot vlakbij de vuurtoren en dus niet ver van Texelaars geraakt. Duitsers noch Georgiërs maakten de noordelijke zware batterij. Ten tweede lag de rails gevangenen; wie zich overgaf, werd gedood. waarop de boot naar zee moest worden vervoerd onder De meeste Georgiërs namen stelling in het noordelijke het zand. In de nacht van 8 op 9 april 1945 gingen deel van het eiland, waaronder het vliegveld; ze uiteindelijk tien Texelaars en vier Georgiërs aan boord, hoopten op Geallieerde interventie, en hoopten dat uiteraard buiten zicht van de Duitsers. De Texelaars geallieerde vliegtuigen op dat vliegveld zouden droegen geen wapens; dan konden ze in geval van landen. Het is overigens niet helemaal duidelijk of de aanhouding door de Duitsers verklaren dat ze enkel op Georgiërs een geplande strategie volgden, of door de de vlucht waren voor het geweld, en daardoor hopelijk Duitsers naar het noorden werden verdreven – of een aan een wisse dood ontkomen. Edoch, de Georgiërs combinatie. aan boord waren wel bewapend, en ze zouden zich bij een Duitse aanhouding ongetwijfeld verzet hebben. In de namiddag van 6 april arresteerde een Duitse Toen de Georgiërs zeeziek werden, gooiden de eenheid 14 Texelaars, en vervoerden hen per Texelaars meteen alle wapens overboord! De boot vrachtwagen naar de Mokbaai en het zuidwesten om bereikte veilig Engeland, waar de Texelaars en aldaar gefusilleerd te worden, als helpers van de Georgiërs meteen gescheiden werden. De Texelaars Georgiërs – in werkelijkheid had er geen enkel werden uitgebreid verhoord, en pleitten intensief voor onderzoek plaatsgevonden, en hadden de Texelaars Geallieerde interventie, maar die is er nooit gekomen. pech dat ze op het verkeerde moment op de verkeerde plaats waren geweest. Vier van de veertien Texelaars wisten onderweg te ontkomen, maar de overige tien werden gefusilleerd. Vele jaren later, in 1972, stonden enkele betrokken Duitsers terecht in Oldenburg voor moord maar volgens de rechter kon slechts doodslag bewezen worden, en die aanklacht was al sinds 1965 verjaard. Een groep Texelse verzetsstrijders besloot samen met enkele Georgiërs met de TexelsePage 27

Magazine ’T Arsenaal -Augustus Nr 31 2016 
 Zuiveringen 20 mei 1945 1945 foto: 822 ste Duits- Georgisch bataljon op Texel De Duitsers kregen al snel de overhand en heroverden langzaam maar zeker de gehele Eijerlandse Polder. Op 22 april heroverden ze de vuurtoren, het laatste Georgische steunpunt. Maar het noordelijk deel van het eiland was nog altijd levensgevaarlijk voor de Duitsers, want daar zaten nog altijd Georgiërs, die een guerilla voerden als sluipschutters. Die Georgiërs werden in het geheim door Texelaars van voedsel voorzien; andere Georgiërs vochten niet meer maar zaten ondergedoken bij Texelaars. Het bloedvergieten ging – zij het op kleinere schaal – Vele – wellicht de meeste – overlevende Georgiërs zijn door na de Duitse capitulatie in Nederland op 5 mei en maanden later thuisgekomen; de westerse Geallieerden ook na de complete Duitse capitulatie op 8 mei. Ook op leverden ze uit aan de Sovjet-autoriteiten, maar andere Waddeneilanden bleven de Duitse troepen vertelden erbij dat deze Georgiërs weliswaar in Duitse bewapend tot de komst van de Geallieerden, maar dienst waren getreden, maar ook tegen de Duitsers in nergens was de situatie zo grimmig – en soms zelfs opstand waren gekomen. De Georgiërs zijn dodelijk – als op Texel. De Duitsers op Texel lieten thuisgekomen zonder verdere gevolgen voor hun zich pas op 19 en 20 mei ontwapenen door de verdere leven. Geallieerde troepen die toen arriveerden. De opstand had voor velen de dood betekend, maar de bronnen Gruwelijkheden spreken elkaar tegen over de aantallen; het moeten De Duitsers dreigende Texelse families met ruim 550 Georgiërs en ongeveer 100 Texelaars geweest standrechtelijke executies en het platbranden van hun zijn. Vooral het aantal Duitse slachtoffers is huizen als zij hulp zouden bieden aan de Georgiërs. Zij onduidelijk; in de eerste nacht van de opstand legden voegden enkele keren de daad bij het woord, In de ongeveer 400 Duitsers het loodje, maar het is weken na 6 april vonden vele gruwelijkheden plaats onduidelijk hoeveel Duitsers er later zijn gesneuveld. zoals: - soms werden gewonde Georgiërs die verzorgd werden door Texelaars- door de Duitsers opgepakt en gedood,vaak op gruwelijke wijze. Sommige gevangen Georgiërs moesten eerst hun eigen graf graven,Duitse uniformen uitrekken, alvorens doodgeschoten te worden. foto links: Georgische begraafplaats op TexelPage 28

Magazine ’T Arsenaal -Augustus Nr 31 2016 
 Georgiërs staan in juni 1945 in Den De Russenoorlog Texel Helderopgesteldterrepatriëring. GERAADPLEEGDE BRONNEN: - BOEKEN - J.A. van der Vlis (1978), Tragedie op Texel en Dick van Reeuwijk (2002), - Sondermeldung Texel’: The Georgian rebellion on Texel. Musea op Texel – op de luchthaven en in de vuurtoren - geven ook veel informatie Alex Ritsema - INTERNET: • Zie ook een film over de Georgische opstand, namelijk de vliegenierster van Kazbek uit 2010 https://youtu.be/jMww1UvGdlwPage 29

ADVERTENTIEN
IJMEEGS JOPIEPage 30 Webshop http://www.jopieswebshop.nl Welkom in onze Webschop maar ook in onze fysieke winkel te Nijmegen. Nijmeegs Jopie dumphandel staat bekend al sinds 1953 en heeft in de loop der jaren een zeer positieve, specialistische reputatie opgebouwd. Jopie's Webshop is permanent op zoek naar de nieuwste snufjes, en technische hoogstandjes om het “winkelen” nog aangenamer te maken. Of u nu kiest voor legerdump artikelen, kampeerspullen, regenkleding, gadgets of een grote diversiteit aan sport en leger schoenen, wij zorgen ervoor dat alles in de puntjes wordt verzorgd als u bij ons winkelt. Wij durven ons dan ook met recht een specialist te noemen als het om (Webshop) service gaat! Wij laten u niet in de steek,U ons toch ook niet! Lezers van “T Arsenaal krijgen korting door vermelding van het woord ARSENAAL bij een bestelling! Nijmeegs Jopie Legerdump Grotestraat 13: 6511 VB-Nijmegen-Netherlands T: +31(0) 24 3225480 - Email: [email protected]

ADVERTENTIE S
 PECIAL SATURDAY I.M.O.S DE KUST BRUGGE-NEDERLAND JAARFEEST NIET 2016 VERGETEN! SEPTEMBER 10 Lokatie Jaarfeest: Europa hotel Bredene kust— België. Aanvang bijeenkomst: 10,00 uur http://www.europahotel.be .Meer info of lidmaatschap via:voorzitter [email protected] 31 http://www.imosphinx.eu

ADVERTENTIE BOEKEN ANTIQUARIAAT Wij heten u van harte welkom op het juiste adres voor het betere (antieke ) boek. Via de onderstaande adresgegevens kunt u onze zeer uitgebreide boeken catalogus aanvragen van onze grote boekencollectie op voorraad . Elke week worden er nieuwe boeken aan toegevoegd. Het Antiquariaat is een gesloten antiquariaat en heeft geen fysieke winkel. Regelmatig staan wij op de betere boekenmarkten en militaria beurzen. Op ons huisadres in Amstelveen staan geen boeken opgeslagen. Voor meer informatie gelieve ons te benaderen via onderstaand email adres. BOEKEN ANTIQUARIAAT GIESBERT OSKAM Voor meer info:Amstellandlaan 64,1182 CE Amstelveen T: Work Phone,+31 (0)20-640 2575 Work Email,[email protected] 32