ประวัติและความเป็นมาวันสงกรานต์

หอ้ งสมุดประชาชนอาเภอกะทู้ จงั หวดั ภเู กต็

ความหมายของสงกรานต์ สงกรานต์ ที่แปลว่า \"กา้ วข้ึน\" \"ย่าง ข้ึน\" นน้ั หมายถึง การที่ดวงอาทิตย์ ข้ึนสู่ ราศใี หม่ อนั เป็ นเหตกุ ารณท์ ี่เกดิ ข้นึ ทุกเดอื น ที่เรียกว่าสงกรานต์เดือน แต่เมื่อครบ ๑๒ เดือนแล้วย่างข้ึนราศีเมษอีก จดั เป็ น สงกรานต์ปี ถือว่าเป็ น วนั ข้ึนปี ใหม่ทางสุริ ยคติ ในทางโหราศาสตร์

ประวตั วิ นั สงกรานต์ เม่ือครง้ั ก่อน พิธีสงกรานต์ เป็ นพิธีกรรมที่เกิดข้ึน ภายในครอบครวั หรือชุมชนบา้ นใกลเ้ รือนเคียง แต่ใน ปัจจุบนั ไดม้ ีการเปลยี่ นแปลงใหพ้ ธิ ีสงกรานตน์ นั้ เป็ นเทศกาล สงกรานต์ โดยไดข้ ยายออกไปส่คู มเป็ นวงกวา้ งมากข้นึ และมี แนวโนม้ ท่ีจะเปล่ียนทศั คติ ตลอดจนความเชื่อไป แต่เดิมใน พธิ ีสงกรานต์จะใช้ นา้ เป็ นสญั ลกั ษณท์ ี่เป็ นองค์ประกอบหลกั ของพิธีแกก้ นั กบั ความหมายของฤดูรอ้ น ช่วงเวลาท่ีพระ อาทิตย์เคล่ือนเขา้ สู่ราศีเมษในวนั น้ีจะใชน้ า้ รดใหแ้ ก่กนั เพื่อ ความช่มุ ช่ืนมีการขอพรจากผูใ้ หญ่ มีการราลกึ และกตญั ญูต่อ บรรพบุรุษท่ีล่วงลบั ต่อมาในสงั คมไทยสมยั ใหม่เกิดเป็ น ประเพณีกลบั บ้านในช่วงเทศกาลสงกรานต์ นบั ว่าวัน สงกรานต์เป็ นวนั ครอบครวั อีกทง้ั ยงั มีประเพณีท่ีสบื ทอดมา ตงั้ แต่ดงั้ เดิม อย่าง การสรงนา้ พระท่ี นามาซง่ึ ความเป็ นสริ ิ มงคล เพอื่ ใหเ้ ป็ นการเรมิ่ ตน้ ปี ใหม่ที่มีความสขุ

ประเพณสี งกรานตใ์ นแต่ละทอ้ งถนิ่ สงกรานตภ์ าคเหนอื สงกรานตภ์ าคเหนอื (สงกรานตล์ า้ นนา) หรอื \"ป๋ าเพณี ปี ใหม่เมือง\" อนั โดดเด่นเป็ นเอกลกั ษณ์ เรมิ่ ตงั้ แต่ \"วนั สงั ขาร ล่อง\" (13 เม.ย.) ท่ีมีการทาความสะอาดบา้ นเพอื่ ความเป็ นสริ ิ มงคล \"วนั เนา\" หรอื \"วนั เน่า\" (14 เม.ย) วนั ท่ีหา้ มใครด่าทอ ว่ารา้ ยเพราะจะทาใหโ้ ชครา้ ยไปตลอดทงั้ ปี \"วนั พญาวนั \" หรอื \"วนั เถลงิ ศก\" (15 เม.ย.) วนั น้ชี าวบา้ นจะตน่ื แต่เชา้ ทาบญุ ตกั บาตรเขา้ วดั ฟังธรรม ก่อนจะไปรดนา้ ดาหวั ขอขมาญาติผูใ้ หญ่ ในช่วงบ่าย \"วนั ปากปี \" (16 เม.ย.) ชาวบา้ นจะพากนั ไปรดนา้ เจา้ อาวาสตามวดั ต่างๆเพอื่ ขอขมาคารวะ \"วนั ปากเดือน\" (17 เม.ย.) เป็ นวนั ท่ีชาวบา้ นสง่ เคราะหต์ ่างๆ ออกไปจากตวั เพอ่ื ปิ ดฉากประเพณสี งกรานตล์ า้ นนา และ \"วนั ปากวนั \" (18 เม.ย.)

ประเพณสี งกรานตใ์ นแต่ละทอ้ งถนิ่ สงกรานตภ์ าคอสี าน สงกรานตภ์ าคอสี าน นยิ มจดั กนั อย่างเรยี บง่าย แต่ว่า มากไปดว้ ยความอบอ่นุ โดยคนอสี านจะเรยี กประเพณี สงกรานตว์ ่า \"บญุ เดอื นหา้ \" หรอื \"ตรษุ สงกรานต\"์ บางพ้นื ท่ี จะเรยี กว่า “เนา” และจะถอื ฤกษใ์ นวนั ข้นึ 15 คา่ เดอื น 5 เวลาบ่าย 3 โมง เป็ นเวลาเรม่ิ งานโดยพระสงฆจ์ ะตีกลองโฮม เปิ ดศกั ราช จากนนั้ ญาตโิ ยมจะจดั เตรยี มนา้ อบหาบไปรวมกนั ท่ีศาลาวดั เพอ่ื สรงนา้ พระพทุ ธรปู แลว้ ต่อดว้ ยการรดนา้ ดาหวั ป่ ู ย่า ตา ยาย และญาตผิ ูใ้ หญ่ เพอ่ื ขอขมาลาโทษจากนนั้ กจ็ ะเป็ นการเล่นสาดนา้ สงกรานตก์ นั อย่างสนกุ สนาน

ประเพณสี งกรานตใ์ นแต่ละทอ้ งถนิ่ สงกรานตภ์ าคใต้ สงกรานต์ภาคใต้ ตามความเช่ือของประเพณี สงกรานต์แบบดง้ั เดิมท่ีภาคใตแ้ ลว้ สงกรานต์เป็ นช่วงเวลา แห่งการผลดั เปล่ียนเทวดาผูร้ กั ษาดวงชะตาบา้ นเมือง พวก เขาจงึ ถือเอาวนั แรกของสงกรานต์ (13 เม.ย.) เป็ น \"วนั ส่ง เจา้ เมืองเก่า\" โดยจะทาพธิ ีสะเดาะเคราะห์สง่ิ ไม่ดอี อกไป ส่วน \"วนั ว่าง\" (14 เม.ย.) ชาวนครจะไปทาบญุ ตกั บาตรท่ีวดั และ สรงนา้ พระพทุ ธรปู และวนั สดุ ทา้ ยเป็ น \"วนั รบั เจา้ เมืองใหม่\" (15 เม.ย.) จะทาพธิ ีตอ้ นรบั เทวดาองคใ์ หม่ ดว้ ยการแต่งองคท์ รงเครอื่ งอย่างสวยงาม สง่ ทา้ ยสงกรานตป์ ระเพณสี งกรานต์

ประเพณสี งกรานตใ์ นแต่ละทอ้ งถน่ิ สงกรานตภ์ าคกลาง สงกรานตภ์ าคกลาง เรม่ิ ข้นึ ในวนั ที่ 13 เมษายน เป็ นวนั มหาสงกรานต์ วนั ที่ 14 เมษายน เป็ น \"วนั กลาง\" หรอื \"วนั เนา\" และวนั ที่ 15 เมษายน เป็ นวนั วนั เถลงิ ศก ทง้ั 3 วนั ประชาชนจะ ประกอบพธิ ีทางศาสนา มีการทาบญุ ตกั บาตร ปล่อยนกปล่อยปลา การกรวดนา้ อทุ ิศสว่ นกุศล ใหแ้ ก่ญาตผิ ูล้ ่วงลบั การสง่ นา้ การขนทรายเขา้ วดั ก่อพระเจดยี ท์ ราย รปู แบบท่ีแตกต่าง

กจิ กรรมวนั สงกรานต์ 1. ทาบญุ ตกั บาตร วนั มหาสงกรานต์ ประชาชนจะลกุ ข้นึ มาตอน เชา้ เพอ่ื ท่ีจะจดั เตรยี มอาหาร ไปตกั บาตรถวายพระ พอจดั เตรยี มอาหารเสรจ็ กจ็ ะ บรรจงลงภาชนะมีถว้ ย โถโอชามท่ีสวยงาม แลว้ เอาวางเรยี งลงในถาด เพอ่ื นาไปทาบญุ ตกั บาตรและเล้ยี งพระประจาหมู่บา้ น ของตน เรอื่ งการแต่งตวั จะแต่งตวั ดว้ ย เส้อื ผา้ ท่ี สะอาดสวยงามมิดชดิ เหมาะแก่การ ไปวดั ของชาวบา้ น

กจิ กรรมวนั สงกรานต์ 2. ก่อพระเจดยี ท์ ราย ในสมยั ก่อนทีเรอ่ื งเล่าขานกนั ว่าทุกคนเมอื่ เขา้ วดั มาแลว้ เวลาเดนิ ออกจากวดั จะมีเม็ดทรายติดเทา้ ออกไปดว้ ย เพราะฉะนนั้ เพอ่ื เป็ นการเตมิ เตม็ จงึ มีการขนทรายเขา้ วดั หรอื การก่อพระเจดยี ท์ รายนน้ั เองแต่ถงึ อย่างไรแลว้ การก่อพระ เจดยี ท์ รายกเ็ ป็ นเพยี งกจิ กรรมอย่างหนงึ่ ที่ใหช้ าวบา้ นมีสว่ น ร่วมกนั ทาเพราะตอนเยน็ ๆชาวบา้ นกจ็ ะพากนั ไปท่ีท่านา้ แลว้ ขนทรายกนั มาคนละถงั เพอ่ื นาทรายมาก่อเป็ นพระเจดยี น์ นั่ ถอื ว่าเป็ นกจิ กรรมอย่างหนง่ึ ที่จะใหช้ าวบา้ นมีความสามคั คกี รม เกลยี วเพราะเม่ือขนทรายเขา้ วดั แลว้ ทรายกจ็ ะลน้ วดั พระสงฆก์ ็ จะนาทรายท่ีชาวบา้ นขนมานาไปคนื สแู่ ม่นา้ ดงั เดมิ เพราะไม่รู้ จะเกบ็ ไวท้ าอะไรเพราะฉะนนั้ แลว้ เวลาขนทรายเขา้ วดั ควรจะขน เพยี งแค่เลก็ นอ้ ยเท่านนั้ พอเพราะจะสรา้ ง ความลาบากใหพ้ ระเณรในภายหลงั

กจิ กรรมวนั สงกรานต์ 3.ปล่อยนกปลอ่ ยปลา การปล่อยนกปล่อยปลาในวนั มหาสงกรานตถ์ อื ว่า ทากนั อาจจะเป็ นประเพณเี ลยทีเดยี วเพราะนนั่ ถอื ว่าเม่ือเขา้ วดั มาแลว้ กต็ อ้ งทาบุญโดยการปล่อยนกปล่อยปลาถา้ ถอื ตามความเชอ่ื แลว้ อานสิ งสใ์ นการปล่อยนกปล่อยปลาถอื ว่ามีมากเลยทีเดยี วแลว้ แต่ใครจะอธิฐานแบบไหนเพราะ การใหช้ วี ิตใหม่แก่สตั ว์ท่ีถกู จบั มาทรมานถอื ว่าไดบ้ ุญมาก เลยทีเดยี วเพราะฉะนนั้ ไม่แปลกเลย ถา้ ถงึ วนั สงกรานต์จะเห็นประชาชน ปล่อยนกปล่อยปลา

กจิ กรรมวนั สงกรานต์ 4.สรงนา้ รดนา้ และสาดนา้ การสรงน้าพระพุทธรูป มีดอกไม้ ธูปเทียน ไปบูชา แลว้ เอานา้ อบไปประพรมท่ีองค์พระ ทาเป็ นสงั เขปพอเป็ นพธิ ี ว่าไดแ้ สดงความเคารพบูชาและสรงน้าท่านในวนั ข้ึนปี ใหม่ แลว้ เม่ืออญั เชิญพระพุทธรูปมา ก็มีการแห่แหนกนั อย่าง สนุกสนาน สรงน้าพระพุทธรูปแลว้ ก็มีการสรงน้าพระสงฆ์ โดยมากมกั เป็ นสมภารเจา้ วดั เป็ นการสรงนา้ จริงๆ สรงเสร็จ ครองไตรจวี รใหม่ที่อบุ าสกอบุ าสกิ านามาถวาย ท่านกข็ ้นึ ธรรมาสนเ์ ทศนอ์ านวยพรปี ใหม่ ใหแ้ ก่ผูท้ ี่ไปสรงนา้ นอกจากน้ยี งั มีการ รดนา้ ญาติผูใ้ หญ่ หรอื ผูซ้ ง่ึ เป็ นที่เคารพนบั ถอื เพอื่ ขอศลี ขอพรตามประเพณี

ท่ีมา… สงกรานต์ในแต่ละภาค https://sites.google.com/site/kissada1919/4- sngkrant-ni-taela-thxng-thin ความหมายและประวตั วิ นั สงกรานต์ http://event.sanook.com/day/songkran/ กจิ กรรมในวนั สงกรานต์ http://catholichaab.com/main/index.php/resea rch-and-study/research-and-study/1191-2016- 05-13-02-28-33