merged (pdf.io)

โครงการฝกอบรม ก า ร เ ก็ บ ตั ว อ ย่ า ง ก า ร เ ก็ บ รั ก ษ า ตั ว อ ย่ า ง แ ล ะ จุ ลิ น ท รี ย์ ใ น อ า ก า ศ ท า ง ห้ อ ง ป ฏิ บั ติ ก า ร ห ลั ก สู ต ร อ น า มั ย สิ ง แ ว ด ล้ อ ม แ ผ น ก อ น า มั ย สิ ง แ ว ด ล้ อ ม แ ล ะ ค ว บ คุ ม โ ร ค ติ ด ต่ อ กองอนามัย ฝายแพทยและอนามัย

การเกบ็ ตัวอยา่ งนาํ บริโภค 1 . ใ ช้ วิ ธี สุ่ ม เ ก็ บ โ ด ย ต ร ง จ า ก ก๊ อ ก นาํ กรณที กี ๊อกนํามอี ปุ กรณ์ติดตงั ไว้ เช่น สายยาง ใหถ้ อดออกก่อนดาํ เนนิ การส่มุ เก็บตวั อยา่ งนาํ 2 . ตั ว ก๊ อ ก ที เ ป น จุ ด สุ่ ม เ ก็ บ ตั ว อ ย่ า ง ควรอยู่สูงจากพืนดนิ พอสมควร เพือหลกี เลยี งก๊อกนาํ ทีรัวหรือหยด 3 . เ ช็ ด บ ริ เ ว ณ ก๊ อ ก ใ ห้ แ ห้ ง แ ล ะ ทํา ก า ร ฆ่ า เ ชื อ ที ป ล า ย ก๊ อ ก นํา ใช้สาํ ลชี บุ แอลกอฮอล์ 70% เช็ดกอ๊ กนําเพือ ฆ่าเชอื โรคกอ่ นดาํ เนนิ การส่มุ เกบ็ ตัวอยา่ งนาํ 4 . สุ่ ม เ ก็ บ ตั ว อ ย่ า ง นํา เปดกอ๊ กนําใหไ้ หลเต็มทีประมาณ 1 นาที เพือระบายนําทคี ้างอยใู่ นทอ่ ทิงไป 5.เปดนาํ ให้ไหลปานกลาง ควรใหน้ ําไหลเปนลํา ไมก่ ระจาย ทาํ การเก็บ ตัวอย่างนําเพือทดสอบทางแบคทีเรียก่อน แล้วจงึ เกบ็ ตัวอย่างนําเพือตรวจวิเคราะห์ ทางเคมี-กายภาพ และโลหะหนัก * ควรวดั ความเปนกรด-ดา่ ง 6.การสุ่มเก็บตัวอย่างนาํ สําหรับ และคลอรีนอสิ ระคงเหลือ ท ด ส อ บ ท า ง แ บ ค ที เ รี ย ในภาคสนาม ระวังอยา่ ให้ปากขวดบรรจภุ าชนะตวั อย่าง สัมผสั กับปลายก๊อกหรือสงิ อืน ๆ

การเกบ็ ตัวอยา่ งนาํ จาก อา่ งเกบ็ นําและเขือน การเก็บตัวอยา่ งนาํ ผวิ ดนิ จะเปน การเกบ็ แบบจ้วง  อาจใชก้ ารจุม่ ขวด เก็บตัวอย่างนาํ โดยตรงกรณีนําลกึ ไมเ่ กนิ 2 เมตรและผู้เกบ็ ตัวอยา่ ง สามารถสัมผสั นําได้โดยตรง หากกรณนี ําลึกเกนิ กว่า 2 เมตร หรอื ผู้เกบ็ ไม่สามารถสมั ผัสนําได้ โดยตรงอาจใชอ้ ปุ กรณ์เก็บตวั อย่าง แลว้ ถา่ ยลงขวดเก็บตัวอยา่ ง แตต่ อ้ ง กลวั ขวดเกบ็ ตัวอยา่ งด้วยนําตัวอย่าง ทเี ก็บก่อนทุกครัง การเกบ็ ตัวอย่างเพือวิเคราะห์คา่ แบคทเี รยี ให้ 20-30 ซม. เกบ็ ลกึ จากผวิ นาํ ประมาณ 20 - 30 เซนตเิ มตร และใหเ้ ปดฝาและปดฝาใตน้ ําเพือเกบ็ ตวั อยา่ งนํา ในปรมิ าณทตี อ้ งการ  โดยควรเวน้ ชอ่ งวา่ งใน ขวดไวป้ ระมาณ 1 ใน 5 สว่ นใหม้ อี ากาศหายใจ แกแ่ บคทเี รยี

การเกบ็ ตัวอย่างนําจาก อา่ งเก็บนําและเขอื น ทกุ ครังทีเปดและปดฝาขวดเกบ็ ตวั อย่าง  ตอ้ งระวงั ไม่ให้มือสมั ผัส ปากขวดเพือปองกันการปนเปอน นาํ ขวดตวั อย่างขึนมาหอ่ ดว้ ยวสั ดุ กนั แสงเพือปองกนั ไม่ใหแ้ บคทีเรียถูก ทาํ ลายโดยรังสีจากแสงแดดและตอ้ งแช่ เย็นขณะนาํ ตัวอย่างส่งหอ้ งปฏบิ ตั กิ าร พารามิเตอรท์ ีต้องตรวจสอบในภาคสนาม ความข่นุ ออกซเิ จนละลาย ความเปนกรด-ด่าง (Turbidity) (DO) (pH) อณุ หภูมิ ความเคม็ การนําไฟฟา (Temperature) (Salinity) (Conductivity)

การกําหนดจุดเก็บตัวอยา่ ง 1.  จุดอา้ งองิ (Reference Site) ไดแ้ ก่ จุดตน้ นาํ หรอื จุดทียังไมไ่ ด้รบั ผลกระทบ จากแหลง่ มลพิษใด ๆ 2. จดุ ตรวจสอบการเปลียนแปลงของคณุ ภาพนาํ (Sampling site) เปนจดุ ตรวจสอบคุณภาพนําทีอยใู่ นชว่ งทีมี การใช้ประโยชน์หรือไดร้ บั ผลกระทบจากแหลง่ มลพิษตา่ ง ๆ 3. จุดตรวจสอบทา้ ยนํา (Global river flux site) ไดแ้ ก่ จดุ ตรวจสอบบรเิ วณปลายสุดของแหล่งนํา ก่อนจะถูกระบาย ลงส่แู หล่งนาํ อืน ๆ อปุ กรณ์เก็บตวั อยา่ งนํา 3. ถังใสข่ วดเก็บตวั อย่าง 2. เชอื กสาํ หรบั ผูกตดิ เครอื งมือ เก็บตวั อย่างนาํ เพือเก็บนําลกึ 1. เครืองมอื เกบ็ ตวั อย่างนาํ 4. กรวยกรอกนําตัวอยา่ ง

การเก็บตวั อยา่ งนําเสยี /นาํ ทิง 1. สุม่ เกบ็ ตัวอย่างนําทีระดบั ความลึกประมาณครงึ หนงึ ของบอ่ ทีต้องการเก็บตัวอยา่ ง 2. เทตวั อย่างนาํ ทีไดจ้ ากการเกบ็ ลงในถังรวมกอ่ นนําไปแยกบรรจุ ลงภาชนะอนื ๆ เพือการตรวจวิเคราะห์และทดสอบตอ่ ไป 3. คนตัวอย่างนําทีเก็บให้ผสมเข้ากนั 4. รินตวั อยา่ งนาํ ลงภาชนะบรรจปุ ระมาณ ¼ สว่ น แลว้ เขย่าขึน-ลง เพือชะสิงปนเปอน (ทําซํา 2 ครงั ) 5. รินตวั อยา่ งนาํ ทเี กบ็ มาลงภาชนะบรรจปุ ระมาณ 80% ของภาชนะ วเิ คราะหท์ าง วิเคราะห์ปรมิ าณไนโตรเจน วเิ คราะห์ปริมาณ เคมี-กายภาพ เติมกรดซลั ฟูรกิ นาํ มนั และไขมนั เติมกรดไฮโดรคลอริก 6. ปดฝาภาชนะให้สนทิ   และบันทกึ รายละเอียดตัวอย่างลงบนฉลาก 7. เกบ็ รกั ษาในภาชนะควบคุมอุณหภมู แิ ละนาํ ส่งหอ้ งปฏิบตั ิการ

การเก็บตัวอยา่ งนําเสีย/นาํ ทงิ เพือวเิ คราะหป์ รมิ าณซัลไฟด์ 1. เตมิ สารละลายสงั กะสอี ะซเิ ตรท 12 หยดลงในขวดแกว้ บรรจตุ วั อยา่ งนํา 2. หยด 6 N ของสารละลายโซเดยี มไฮดรอกไซด์ จํานวน 6 หยด ลงในขวดแกว้ บรรจุตวั อย่างนํา 3. คนตัวอยา่ งนาํ ทีเกบ็ ให้ผสมเขา้ กัน 4. รินตัวอย่างนาํ ทีเก็บลงในขวดแกว้ จนถงึ กงึ กลางของคอขวด 5. ปดจกุ ขวดแก้วให้แน่น และบนั ทึกรายละเอียดของตัวอยา่ ง ลงบนฉลาก 6. เกบ็ รกั ษาในภาชนะควบคมุ อุณหภูมิและนําสง่ ห้องปฏบิ ัติการ สุ่มเก็บตัวอยา่ งนาํ ที เทตวั อย่างนําทีไดจ้ าก ระดบั ความลึกประมาณ การเก็บลงในถงั รวมก่อนนาํ ครงึ หนงึ ของบอ่ ทตี อ้ งการ ไปแยกบรรจลุ งภาชนะอืน ๆ เก็บตวั อยา่ ง เพือการตรวจวิเคราะหแ์ ละ ทดสอบต่อไป

ภาชนะบรรจตุ วั อย่าง นําเสีย/นําทิง 1. ภาชนะบรรจุตัวอยา่ งสาํ หรับ วเิ คราะห์ปรมิ าณซลั ไฟด์ ขวดแก้วใส (ขวด BOD) ความจุ 300 มลิ ลิลิตร 2. ภาชนะบรรจุตัวอยา่ งสาํ หรับ ทดสอบทางเคมี-กายภาพ ภาชนะพลาสติกความจุ 4-5 ลิตร 3. ภาชนะบรรจตุ วั อย่างสําหรับ วเิ คราะห์ปริมาณนํามนั และไขมัน ขวดแกว้ สีชาปากกวา้ ง ความจุ 1 ลิตร 4. ภาชนะบรรจุตัวอย่างสําหรับ วิเคราะหป์ ริมาณไนโตรเจน ภาชนะพลาสตกิ ความจุ 1 ลติ ร พารามิเตอรท์ ีใชใ้ นการตรวจสอบ คณุ ภาพนําเสีย/นําทิง 1. ความเปนกรดและด่าง (pH) 6. ตะกอนหนัก 2. บโี อดี (BOD) (Settleable Solids) 3. สารแขวนลอย (Suspended Solids) 4. ซัลไฟด์ (Sulfide) 7. นํามันและไขมนั 5. ทเี คเอน็ (TKN) (Fat Oil and Grease) 8. สารทลี ะลายไดท้ งั หมด (Total Dissolved Solids)

กอ่ นเกบ็ สรปุ ขันตอนปฏบิ ตั ิ ในการเก็บตวั อยา่ งนาํ เตรียมนําแข็งใสก่ ลอ่ งเก็บรกั ษาตวั อยา่ ง เขียนฉลากลงบนขวดเก็บตวั อย่างนํา ระหว่างเกบ็ กลัวขวดตวั อยา่ ง (ยกเวน้ ขวดเก็บแบคทเี รยี ) เก็บตวั อย่างนําให้ได้ปรมิ าตรทีเพียงพอ หลงั เก็บ ตรวจวดั อุณหภูมแิ ละ pH ของตัวอย่างนาํ ทนั ที ณ จุดเก็บตวั อย่าง รักษาสภาพนําตัวอยา่ ง รักษาสภาพนาํ ตัวอย่าง (preserve) เก็บขวดตัวอยา่ งในกลอ่ งรกั ษาความเย็น

สรุปขนั ตอนปฏิบตั ิ ในการเก็บตวั อยา่ งนํา (ตอ่ ) การขนสง่ ตวั อยา่ ง ผู้เกบ็ ตวั อย่างเปนผขู้ นสง่ ผ้เู กบ็ ตวั อยา่ งไมไ่ ดเ้ ปนผ้ขู นสง่ ตวั อยา่ งเอง ตัวอยา่ งเอง ตรวจเชค็ ตัวอย่างนาํ และ ตรวจเชค็ ตวั อยา่ งนาํ และ พารามิเตอรท์ ตี ้องการวเิ คราะห์ พารามเิ ตอรท์ ีตอ้ งการวิเคราะห์ กรอกรายละเอยี ดในแบบฟอร์ม กรอกรายละเอียดในแบบฟอรม์ ใบส่ง/รับตวั อยา่ ง ใบสง่ /รับตวั อยา่ ง ลงชือผสู้ ่งตวั อยา่ ง ลงชอื ผู้สง่ ตัวอย่าง ขนสง่ ตัวอย่าง ณ ห้องปฏิบัติการ ปดฝากลอ่ งแลว้ ใช้สกอ็ ตเทป ภายในระยะเวลาทไี มเ่ กนิ อายุตัวอยา่ ง ปดทบั ให้แน่นโดยรอบ (ผ้เู กบ็ ตัวอย่างเปนผู้สง่ ตวั อยา่ ง) ขนส่งตวั อยา่ งไปห้องปฏบิ ตั ิการ ภายในระยะเวลาทไี มเ่ กิน อายุตวั อย่าง ส่งตัวอย่าง ณ ห้องปฏิบตั ิการ (ผ้รู บั ตัวอยา่ งเปนผ้สู ่งตวั อยา่ ง)

 การรักษาตัวอย่างนํา เพือส่งตรวจทางห้องปฏบิ ตั กิ าร 1 การแชเ่ ยน็ ตัวอย่างนําทีอุณหภูมิ 4 ± 2 องศาเซลเซียส เพือลดหรอื ยบั ยงั การทาํ งานของจลุ นิ ทรียช์ วั คราว และลด อัตราการเกดิ กระบวนการเปลียน แปลง ทางกายภาพและเคมี วธิ ีนีจะใชใ้ นการรกั ษาสภาพตวั อยา่ ง เพือวิเคราะห์หาค่าพารามเิ ตอรต์ า่ งๆ ไดแ้ ก่ BOD, SS, TSS, TDS, nitrite ion, chromium (VI), Phosphate ion, TCB, FCB, -N และ Pesticides หลงั จากเตมิ สารเคมเี พือ 2 รักษาสภาพตวั อย่างแลว้ ให้ปด ฝาให้สนทิ แลว้ พลกิ ขวดไปมา การใชส้ ารเคมีจะใชค้ วบคกู่ บั การแช่เยน็ ประมาณ 10 ครัง เพือให้สาร ตวั อย่างนาํ ด้วย วิธีนีจะใชใ้ นการรักษาสภาพ ละลายผสมกนั ตวั อยา่ งเพือวิเคราะหห์ าค่าพารามิเตอร์ตา่ งๆ ไดแ้ ก่ COD, TN, TKN, NH3-N, NO3-N, TP และ FOG ให้เติมกรดซลั ฟวริก เขม้ ขน้ 2 มิลลิลติ ร ต่อนําตวั อยา่ ง 1 ลติ ร ส่วนโลหะหนัก และ Hardness ให้เตมิ กรดไนตริกเขม้ ขน้ 2 มิลลลิ ติ ร ต่อนาํ ตวั อยา่ ง 1 ลติ ร เพือปรบั pH ให้มีค่าตํากวา่ 2 \" ตรวจวดั ค่า pH และ อณุ หภมู ทิ ันทหี ลงั จากเก็บตัวอย่างนํา \" ทมี า : วิธีปฏบิ ัตสิ าํ หรบั เก็บตัวอย่างจากแหล่งนํา กรมควบคมุ มลพิษ (2553)

วธิ กี ารขนส่งตวั อย่างนาํ ไปห้องปฏิบตั กิ าร 1. ผ้เู กบ็ ตัวอย่างเปนผ้ขู นสง่ ตวั อย่างมายังห้องปฏิบตั กิ ารเอง นําตัวอย่างนาํ ซงึ จะตอ้ ง ประสานตดิ ต่อ ณ ห้องปฏิบัติการ บรรจไุ ว้ในกล่องแชเ่ ยน็ หอ้ งปฏิบัติการเพือ 1. ตรวจเช็คจาํ นวนตวั อย่างนาํ และ รกั ษาอณุ หภูมิที 4 ± 2 จัดเจา้ หนา้ ทีรอรับ พารามเิ ตอรท์ ีต้องการวิเคราะห์ องศาเซลเซยี ส กลับมาสง่ ตัวอย่างนํา และ กรอกรายละเอียดของตัวอยา่ งนาํ หอ้ งปฏิบตั ิการทนั ที ทงั หมดในแบบฟอร์ม 2. ทําการสง่ ตวั อย่างนาํ ทังหมด พรอ้ มใบ ส่ง/รับตวั อยา่ ง ใหก้ บั เจ้าหนา้ ทหี อ้ งปฏบิ ัติ การทมี หี นา้ ทีรับผดิ ชอบในการรบั ตัวอยา่ ง 2. ผเู้ กบ็ ตวั อยา่ งสง่ ตัวอยา่ งมายงั ห้องปฏบิ ตั ิการโดยรถรบั จ้าง ตรวจเชค็ จํานวนตวั อย่าง และ เขียนรายละเอียด นําสง่ ห้องปฏบิ ัติ ประสานเจ้าหน้าที พารามเิ ตอรท์ ตี ้องการวิเคราะห์ ชอื ทีอยู่ เบอรโ์ ทร การโดยเรว็ ทีสดุ ประจําอยู่ทีสาํ นกั งาน ของผูร้ บั ตัวอยา่ ง ให้ไปรบั ตัวอยา่ งนาํ ที จากนนั กรอกรายละเอยี ดของ และจํานวนกล่องทสี ่ง จดั ส่งไป เพือนาํ ส่ง ตวั อย่างนําทังหมดทจี ะสง่ หอ้ ง ติดไว้บริเวณด้านบน ห้องหอ้ งปฏิบัติการ ปฏบิ ัติการในใบส่ง/รับตวั อยา่ ง ของฝากล่องบรรจุ ตามทหี ้องปฏิบตั กิ ารกาํ หนด ตัวอย่าง ให้มองเห็น แลว้ นาํ ขวดตวั อยา่ งทจี ะส่งหอ้ ง ไดอ้ ยา่ งชัดเจน ปฏิบตั ิการบรรจุในกล่องแชเ่ ย็น อุณหภมู ิ 4 ± 2 องศาเซลเซียส หลังจากนันปดฝากล่องให้แนน่ ทีมา : วิธปี ฏบิ ัตสิ ําหรับเก็บตัวอยา่ งจากแหล่งนาํ กรมควบคุมมลพิษ (2553)

วธิ กี ารเกบ็ ตัวอยา่ งจลุ นิ ทรีย์ในอากาศ วิธี Gravity settling onto 2) ระยะเวลาการเก็บ 4-6 ชัวโมง ถา้ เปด agar in plates ไวน้ านมากหนา้ อาหารจะแห้ง พร้อมบนั ทกึ ข้อมูลความชืนสมั พัทธ์ อณุ หภูมิและกจิ กรรม 1) วางจานเพาะเชอื ในจุดเก็บตัวอย่างที ตา่ งๆ ในขณะเกบ็ ตัวอย่าง ต้องการ ควรจะสูงจากพืนประมาณ 1-1.5 เมตร โดยทวั ไปกําหนดไวท้ ี 100 ตารางฟุตตอ่ นาที 3) เกบ็ จานเพาะเชอื ตวั อยา่ งทพี ันด้วย ค่าแนะนําสงู สดุ ทียอมรบั ไดข้ องพารามเิ ตอร์ parafilm ในกลอ่ ง และรบี นาส่งหอ้ ง ด้านจลุ ชีพ ของสํานักอนามัยสงิ แวดล้อม ปฏิบัติการโดยเร็ว กรมอนามัย กระทรวงสาธารณสุข (2559) - แบคทีเรียทงั หมด 500 CFU/cubic meter - เชือราทงั หมด 500 CFU/cubic meter วิธี Impactor onto agar สําหรบั อปุ กรณท์ ีผลิตขึนมาในปจจบุ ันใช้อตั ราการดูดอากาศค่อนขา้ งสูง  อาจมีอตั ราการดูดอากาศสงู ถงึ 100 ลติ รตอ่ นาที เพือลดระยะเวลาในการเก็บตัวอยา่ งให้สนั ทีสดุ ซึงระยะเวลาขึนอยูก่ ับปริมาตรทีตอ้ งการ ดงั นี - Contaminated areas 10-200 litres of air - Normal areas 200-500 litres of air รุ่น SAS SUPER ISO 100 - Sterile or high risk areas 500-1000 litres of air. มีอตั ราการดูดอากาศสงู สดุ 100 ลติ รตอ่ นาที