สมุนไพรพื้นบ้าน อ.พิมลบรรยาย 24 มค62

สมุนไพรพืน้ บ้าน

ตะไคร้ สรรพคุณและส่วนทน่ี ามาใช้เป็ นยา นา้ มนั จากใบและต้น – แต่งกลน่ิ อาหาร เคร่ืองด่ืม ลาต้นแก่หรือเหง้า – แก้อาการ ท้องอืด ท้องเฟ้อ ขับปัสสาวะ ขบั ประจาเดือน

ขิง สรรพคุณ เหง้าแก่ท้งั สดและแห้งใช้เป็ นยาขบั ลม ช่วยให้เจริญอาหาร แก้อาเจียน แก้ไอ ขบั เสมหะ และ ขบั เหง่ือ ผงขงิ แห้งมฤี ทธ์ิขบั นา้ ดี ช่วยย่อยไขมนั ลดการบีบตัวของลาไส้ บรรเทาอาการปวดท้องเกร็ง

บวั บก สรรพคุณ ใบสด - ใช้เป็ นยาภายนอกรักษาแผลเป่ื อย แผลไฟไหม้นา้ ร้อนลวก โดยใช้ใบสด 1 กามอื ล้างให้สะอาด ตาละเอียด คนั้ เอานา้ ทา บริเวณแผลบ่อย ๆ ใช้กากพอกด้วยก็ได้ แผลจะสนิทและเกิดแผลเป็ น ชนิดนูน (keloid) น้อยลง นา้ ต้มใบสด - ด่มื ลดไข้ รักษาโรคปาก เป่ื อย ปากเหม็น เจบ็ คอ ร้อนใน กระหายนา้ ขบั ปัสสาวะ

ข่า สรรพคุณ เหง้าสดตาผสมกบั เหล้าโรง ใช้ทารักษาโรค ผวิ หนังท่เี กดิ จากเชื้อรา เช่น กลาก เกลื้อน เหง้าอ่อนต้ม เอานา้ ด่ืม บรรเทาอาการท้องอืด ท้องเฟ้อ และขับลม

กระชาย สรรพคุณ เหง้าสดตาผสมกบั เหล้าโรง ใช้ทารักษาโรค ผวิ หนังที่ เกดิ จากเชื้อรา เช่น กลาก เกลือ้ น เหง้าอ่อน ต้มเอาน้าดื่ม บรรเทาอาการ ท้องอืด ท้องเฟ้อ และขับลม

มะกรูด สรรพคุณ • ผวิ ผลสดและผลแห้ง สรรพคุณ แก้ลมหน้ามืด แก้วงิ เวยี น บารุงหัวใจ ขับลมลาไส้ ขับระดู • ผล รสเปรี้ยว มีสรรพคุณ เป็ นยาขบั เสมหะ แก้ไอ ใช้สระผมทาให้ผมดกดา ขจดั รังแค • ราก แก้เสมหะ แก้ลมจุกเสียด • นา้ มะกรูด รสเปรี้ยว กดั เสมหะ ใช้ดองยามสี รรพคุณเป็ นยาฟอกโลหิต สาหรับสตรี • ใบ รสปร่าหอม แก้ไอ แก้อาเจยี นเป็ นโลหิต และดบั กลน่ิ คาว

ว่านห่างจรเข้ สรรพคุณ วุ้นสดภายในใบทฝ่ี านออกใช้ปิ ดพอกรักษาแผลสด แผลเรื้อรัง แผลไฟไหม้นา้ ร้อนลวก แผลไหม้เกรียม กนิ รักษาแผล ในกระเพาะอาหาร และใช้เป็ นส่วนผสมในเครื่องสาอาง นา้ ยางสี เหลืองจากใบเคย่ี วให้แห้ง เรียกว่า ยาดา เป็ นยาระบาย

กานพลู ประโยชน์ : ใช้ดอกตูมแห้งแก้ปวดฟัน โดยใช้ดอกแช่เหล้าเอา สาลชี ุบอุดรูฟัน และใช้ขนาด 5-8 ดอก ชงนา้ เดือด ดื่มเฉพาะ ส่วนนา้ หรือใช้เคยี้ ว แก้ท้องเสีย ขบั ลม แก้ท้องอืดเฟ้อ นอกจากนีใ้ ช้ผสมในยาอมบ้วนปากดบั กลนิ่ ปาก

กล้วยนา้ ว้า ประโยชน์: ใช้ผลดบิ ซ่ึงมสี ารแทนนินมาก รักษาอาการ ท้องเสียและบิด โดยกนิ คร้ังละคร่ึงหรือหนึ่งผล ใช้รักษาโรค กระเพาะ โดยใช้กล้วยดบิ หั่นเป็ นแว่น ตากแห้ง บดเป็ นผง กนิ วนั ละ 4 คร้ังๆ ละ 1-2 ช้อนแกง ก่อนอาหารและก่อนนอน

ขเี้ หลก็ ประโยชน์ : ดอกเป็ นยานอนหลบั ลดความดนั โลหิต ดอกตูมและ ใบอ่อน เป็ นยาระบาย ทาให้นอนหลบั เป็ นยาระบาย ใช้ใบอ่อนคร้ังละ 2-3 กามือ ต้มกบั นา้ 1-1.5 ถ้วย เตมิ เกลือเลก็ น้อย ดื่มก่อนอาหารเช้า คร้ังเดยี ว นอกจากนีใ้ นใบอ่อนและดอกตูมยงั พบสารซึ่งมฤี ทธ์ิกด ประสาทส่ วนกลางทาให้ นอนหลบั

คูน ประโยชน์ : ใช้เนื้อหุ้มเมลด็ แก้ท้องผูก ขบั เสมหะ ดอก แก้ไข้ เป็ นยา ระบาย พบว่าเนื้อหุ้มเมลด็ มสี ารกล่มุ แอนทราควโิ นน จงึ มี สรรพคุณเป็ นยาระบาย โดยนาเนื้อหุ้มเมลด็ ซ่ึงมสี ีดาเหนียว ขนาด ก้อนเท่าหัวแม่มือ (ประมาณ 4 กรัม) ต้มกบั นา้ ใส่เกลือเล็กน้อย ด่ืมก่อนนอน

ชุมเห็ดเทศ ประโยชน์ : ใบตาทาแก้กลากเกลือ้ น โรคผวิ หนัง ดอกและใบ ต้ม รับประทาน แก้อาการท้องผูก ใช้เป็ นยาระบายกระตุ้นลาไส้ใหญ่ ให้บีบตวั

มะขาม ประโยชน์ : • เป็ นยาระบาย แก้อาการท้องผูก ใช้มะขามเปี ยกรสเปรี้ยว 10–20 ฝัก (หนัก 70–150 กรัม) จมิ้ เกลือรับประทาน แล้วด่ืมนา้ ตามมากๆ หรือต้มนา้ ใส่เกลือเลก็ น้อยด่ืมเป็ นนา้ มะขาม • ขบั พยาธิไส้เดือน นาเอาเมลด็ แก่มาควั่ แล้วกะเทาะเปลือกออก เอาเนื้อในเมลด็ ไปแช่นา้ เกลือจนนุ่ม รับประทานคร้ังละ 20-30 เมด็ • ขบั เสมหะ ใช้เนื้อในฝักแก่หรือมะขามเปี ยกจมิ้ เกลือรับประทาน พอสมควร

แมงลัก ประโยชน์ : มกั เรียกผลแมงลกั ว่าเม็ดแมงลกั ใช้เป็ นยาระบายชนิดเพ่ิมกาก เพราะเปลือกผลมีสารเมือกซ่ึงสามารถพองตัวในนา้ ได้ 4-5 เท่า เหมาะสาหรับ ผู้ ทไี่ ม่ชอบกนิ อาหารทมี่ กี ากเช่น ผกั ผลไม้ ใช้ผลแมงลกั 1-2 ช้อนชา แช่นา้ 1 แก้ว จนพองตวั เตม็ ท่ี กนิ ก่อนนอน ถ้าผลแมงลกั พองตัวไม่เต็มทจ่ี ะทาให้ท้องอืดและ อจุ จาระแข็ง

ไพล ประโยชน์ : ใช้เหง้า เป็ นยาขบั ลม ขบั ประจาเดือน มฤี ทธ์ิระบายอ่อน ๆ แก้บิด สมานลาไส้ ยาภายนอก ใช้เหง้าสด ฝนทาแก้เคลด็ ยอก ฟกบวม เส้นตึง เมื่อยขบ เหน็บชา

กะเพรา ประโยชน์ : ใช้ใบหรือท้งั ต้นเป็ นยาขบั ลมแก้ปวดท้อง ท้องเสีย และคลื่นไส้อาเจยี น นิยมใช้กะเพราแดงมากกว่า กะเพราขาว โดยใช้ยอดสด 1 กามือ ต้มพอเดือด ด่ืมเฉพาะ ส่ วนน้า

ยอ ประโยชน์ : ใช้ผลสดดบิ หรือห่าม ฝานเป็ นชิ้นบาง ย่างหรือ ควั่ ไฟอ่อน ๆ ให้เหลือง ต้มหรือชงกบั นา้ ดื่มแก้ คล่ืนไส้อาเจียน

ฟักทอง ประโยชน์ : ฟักทองสามารถกระตุ้นการหลง่ั อนิ ซูลนิ ซึ่ง ช่วยป้องกนั โรคเบาหวาน ความดนั โลหิต ควบคุมระดบั นา้ ตาล ในเลือด บารุงนัยน์ตา ตบั และไต เมลด็ ใช้เป็ นยาขบั พยาธิตวั ตืด

มะเกลือ ประโยชน์ : ผลดิบสด-ใช้เป็ นยาถ่ายพยาธิได้หลายชนิด ถ่ายพยาธิปากขอได้ดี ทส่ี ุด เด็กอายุ 10 ปี ใช้ 10 ผล ผู้ทอี่ ายุมากกว่า 10 ปี ให้เพมิ่ จานวนขึน้ 1 ผลต่อ 1 ปี แต่สูงสุดไม่เกนิ 25 ผล คือผู้ทอ่ี ายุ 25 ปี ขนึ้ ไปกนิ 25 ผลเท่าน้ัน ล้างให้สะอาด ตาพอแหลก กรองเอาเฉพาะนา้ ผสมหัวกะทิ 2 ช้อนชาต่อมะเกลือ 1 ผล กนิ คร้ังเดยี วให้หมดตอนเช้ามืด ก่อนอาหาร 3 ชั่วโมง ข้อควรระวงั : ผู้ทห่ี ้ามใช้มะเกลือ ได้แก่ เดก็ อายุตา่ กว่า 10 ปี หญงิ มีครรภ์ หรือ หลงั คลอดไม่เกนิ 6 สัปดาห์ ผู้ทเ่ี ป็ นโรคกระเพาะอาหาร และผู้ทก่ี าลงั เป็ นไข้ ในการเตรียมยาต้องใช้ผลดบิ สด เตรียมแล้วกนิ ทนั ที ไม่ควรเตรียมยาคร้ังละ มากๆ ใช้เครื่องบดไฟฟ้า จะทาให้ละเอยี ดมาก มีตวั ยาออกมามากเกนิ ไป

เล็บมือนาง ประโยชน์ : ใช้เนื้อในเมลด็ แห้งเป็ นยาขบั พยาธิไส้เดือน สาหรับเดก็ กนิ คร้ังละ2-3 เมลด็ และผู้ใหญ่คร้ังละ4-5 เมลด็ โดยนามาป่ นเป็ นผง ผสมกบั นา้ ผงึ้ ป้ันเป็ นยาลูกกลอน หรือต้ม เอานา้ ดื่ม หรือทอดกบั ไข่กนิ กไ็ ด้

ฟ้าทะลายโจร ประโยชน์ : ชาวจีนใช้ฟ้าทะลายโจรเป็ นยามาแต่โบราณ และมาเป็ นทน่ี ิยมใช้ในประเทศไทยเมื่อไม่นานมานี้ โดย ใช้เฉพาะใบหรือท้งั ต้นบนดนิ ซึ่งเกบ็ ก่อนทจี่ ะมดี อกเป็ น ยาแก้เจบ็ คอ แก้ท้องเสีย แก้ไข้ เป็ นยาขมเจริญอาหาร

กระเจยี๊ บแดง ประโยชน์ : ใช้ใบและยอดอ่อนซึ่งมรี สเปรี้ยว แก้ไอ ขบั ปัสสาวะ มรี ายงานการทดลองในผู้ป่ วยโรคนิ่วในท่อไต ซ่ึงด่ืมยาชงกลบี เลยี้ ง แห้งของผล 3 กรัมในนา้ 300 ซีซี วนั ละ 3 คร้ัง ทาให้ถ่ายปัสสาวะ สะดวกขนึ้ บางรายนิ่วหลดุ ได้เอง นอกจากนที้ าให้ผู้ป่ วยกระเพาะ ปัสสาวะอกั เสบมีอาการปวดแสบเวลาปัสสาวะน้อยลง

อ้อยแดง ประโยชน์ : ใช้ลาต้นเป็ นยาขับปัสสาวะ โดยใช้ลาต้นสด 70-90 กรัม หรือแห้ง 30-40 กรัม ห่ันเป็ นชิ้น ต้มนา้ แบ่งดื่ม วนั ละ 2 คร้ัง ก่อนอาหาร ขบั นิ่ว ขับเสมหะ ขบั ปัสสาวะ

ขลู่ ประโยชน์ : ใช้ท้งั ต้นต้มกนิ เป็ นยาขับปัสสาวะ แก้เบาหวาน ต้มนา้ อาบแก้ ผ่ืนคนั

พลู ประโยชน์ : ใช้นา้ ค้นั ใบสดกนิ เป็ นยาขบั ลม และทาแก้ลมพษิ โดยใช้ 3-4 ใบ ขยหี้ รือตาให้ละเอยี ด ผสมเหล้าโรงเลก็ น้อย าบริเวณทเ่ี ป็ น แก้อาการคนั และฆ่าเชื้อโรคบางชนิดด้วย

ทองพันช่ัง ประโยชน์ : ใช้ใบสด และรากโขลกละเอยี ด แช่ เหล้าโรง 1 สัปดาห์ เอานา้ ทาแก้กลากเกลือ้ น

มะนาว ประโยชน์: ใช้นา้ มะนาวและผลดองแห้งเป็ นยาขบั เสมหะ แก้ไอ แก้โรคเลือดออกตามไรฟัน เพราะมีวติ ามินซี น้ามะนาวเป็ นนา้ กระสายยา สาหรับสมุนไพรทใ่ี ช้ขบั เสมหะ

มะแว้งเครือ ประโยชน์ : ใช้ผลสดแก้ไอ ขบั เสมหะ โดยใช้ขนาด 4-10 ผล โขลกพอแหลกค้นั เอานา้ ใส่เกลือเลก็ น้อย จบิ บ่อยๆ หรือ เคยี้ ว นอกจากนีใ้ ช้ขบั ปัสสาวะแก้ไข้ และเป็ นยาขม เจริญอาหาร ด้วย

ดีปลี ประโยชน์: ใช้ผลแก่จัดแต่ยงั ไม่สุก ตากแห้งเป็ นยาขับลม บารุงธาตุ แก้ท้องเสีย โดยใช้ผล 1 กามือ (ประมาณ 10-15 ผล) ต้มเอานา้ ดื่ม นอกจากนีใ้ ช้เป็ นยาแก้ไอ โดยเอาผลแห้งครึ่งผลฝน กบั มะนาวแทรกเกลือใช้กวาดคอหรือจิบบ่อยๆ มฤี ทธ์ิขบั ลมและ แก้ไอ

น้อยหน่า ประโยชน์ : ใช้ใบสดและเมลด็ ฆ่าเหา โดยใช้เมลด็ ประมาณ 10 เมลด็ หรือใบสดประมาณ 1 กามือ (15 กรัม) ตาให้ละเอยี ด ผสมกบั นา้ มนั มะพร้าวพอแฉะ ขยใี้ ห้ทว่ั ศีรษะ ใช้ผ้าคลมุ โพกไว้ ประมาณ 10 นาทถี ึงคร่ึงชั่วโมง ใช้หวสี างเหาออก สระผมให้ สะอาด (ระวงั อย่าให้เข้าตา เพราะจะทาให้ตาอกั เสบและแสบได้)

ย่านาง ประโยชน์ : ใช้ใบหรือรากต้มกบั นา้ ด่ืมเป็ นยาแก้ไข้ทุกชนิด แก้โรคเบาหวาน

บอระเพด็ ประโยชน์ : ใช้เถาเป็ นยาแก้ไข้ ขบั เหงื่อ แก้กระหายนา้ แก้ร้อนใน โดยนาเถาสดขนาดยาว 2 คืบครึ่ง (30-40 กรัม) ต้ม ค้นั เอานา้ ด่ืม หรือต้มเคยี่ วกบั นา้ 3 ส่วนจนเหลือ 1 ส่วน ดื่ม ก่อนอาหารวนั ละ 2 คร้ังเช้าเยน็ หรือเม่ือมีไข้

กระวาน มีกลน่ิ หอมและรสเผด็ ประโยชน์ : ใช้ผลเป็ นยาขับลม รักษาโรคท้องอืด เฟ้อ แน่นจุกเสียด โดยใช้ขนาด 1-2 กรัม ชงน้าดื่มและใช้เป็ น เครื่องเทศแต่งกลน่ิ อาหาร