เอกสารประกอบสอนดนตรีไทย

เอกสารประกอบสอน เรือ่ ง เครื่องดนตรไี ทย

คอื สงิ่ ทสี่ รา้ งขนึ้ สําหรบั ทาํ เสยี งใหเ้ ป็ นทํานอง หรอื จังหวะ วธิ ที ที่ ําใหม้ เี สยี งดงั ขน้ึ นัน้ มี อยู่ ๔ วธิ ี คอื • ใชม้ อื หรอื สง่ิ ใดสง่ิ หนงึ่ ดดี ทสี่ าย แลว้ เกดิ เสยี งดังขน้ึ สงิ่ ทม่ี สี ายสาํ หรับดดี เรยี กวา่ \"เครอ่ื งดดี \" • ใชเ้ สน้ หางมา้ หลายๆ เสน้ รวมกันสไี ปมาทส่ี าย แลว้ เกดิ เสยี งดงั ขนึ้ สง่ิ ทมี่ สี ายแลว้ ใชเ้ สน้ หางมา้ สใี หเ้ กดิ เสยี ง เรยี กวา่ \"เครอื่ งส\"ี • ใชม้ อื หรอื ไมต้ ที ส่ี ง่ิ นัน้ แลว้ เกดิ เสยี งดงั ขนึ้ สงิ่ ทใี่ ชไ้ มห้ รอื มอื ตี เรยี กวา่ \"เครอื่ งต\"ี • ใชป้ ากเป่ าลมเขา้ ไปในสง่ิ นนั้ แลว้ เกดิ เสยี งดังขน้ึ สงิ่ ทเ่ี ป่ าลมเขา้ ไปแลว้ เกดิ เสยี งเรยี กวา่ \"เครอ่ื งป่ า\" เครอ่ื งทกุ อยา่ งทก่ี ลา่ วแลว้ รวมเรยี กวา่ เครอ่ื งดดี สี ตี เป่ า เครอ่ื งดดี เครอื่ งดดี ทกุ อยา่ งจะตอ้ งมสี ว่ นทเี่ ป็ นกระพงุ ้ เสยี ง บางทกี ็เรยี กวา่ กะโหลก สาํ หรบั ทําให ้ เสยี งทด่ี ดี นัน้ กอ้ งวานดงั ขนึ้ อกี เครอื่ งดดี ของไทยทใ่ี ชใ้ นวง ดนตรแี ตโ่ บราณเรยี กวา่ \"พณิ \" ซงึ่ มาจากภาษาของชาวอนิ เดยี ทวี่ า่ \"วณี า\" ในสมัยหลังๆ ตอ่ มาจงึ บญั ญตั ชิ อื่ เป็ นอยา่ งอน่ื ตามรปู ร่างบา้ ง ตามภาษาของชาตใิ กลเ้ คยี งบา้ ง เชน่ \"กระจบั ป่ี \" ซง่ึ มกี ระพงุ ้ เสยี งรูปแบน ดา้ นหนา้ และดา้ นหลงั กลมรี คลา้ ยรปู ไข่ มคี ันตอ่ ยาวเรยี วขน้ึ ไป ตอนปลาย บานและงอนโคง้ ไปขา้ งหลงั เรยี กวา่ ทวน มี สายทําดว้ ยเอน็ หรอื ไหม ๔ สาย ขงึ ผา่ นหนา้ กะโหลกตามคันขนึ้ ไปจนถงึ ลกู บดิ ๔ อนั ผูกปลาย สายอนั ละสาย มนี มตดิ ตามคนั ทวนสําหรับกดสายลงไปตดิ สนั นม ใหเ้ กดิ เสยี งสงู ต่าํ ตามประสงค์ ผดู ้ ดี ตอ้ งนั่งพบั เพยี บทางขวา วางตัวกระจับปี่ (กะโหลก) ลง ตรงหนา้ ขาขวา กดนว้ิ ตามสายดว้ ยมอื ซา้ ย ดดี ดว้ ยมอื ขวา รปู กระจับปี่ (หรอื พณิ ) ของไทยมลี ักษณะดงั ในภาพ กระจบั ป่ี เครอื่ งดดี ของไทยทใี่ ชก้ ันอยู่อย่างแพร่หลายในปัจจุบนั กค็ อื \"จะเข\"้ จะเขเ้ ป็ นเครอ่ื งดดี ทว่ี างนอนตามพนื้ ราบ ทํา ดว้ ยไมท้ ่อนขดุ เป็ นโพรงภายใน ไมแ้ กน่ ขนนุ เป็ นดที สี่ ดุ ดา้ นลา่ งมกี ระดานแปะเป็ นพน้ื ทอ้ ง เจาะรูระบายอากาศ พอสมควร มเี ทา้ ตอนหวั ๔ เทา้ ตอนทา้ ย ๑ เทา้ รวม เป็ น ๕ เทา้ มสี าย ๓ สาย สายเอก (เสยี งสงู ) กับสายกลางทาํ ดว้ ยเอ็นหรอื ไหม สายตา่ํ สดุ ทําดว้ ย ลวดทองเหลอื งเรยี กวา่ สายลวด ขงึ จากหลักตอนหัวผา่ นโต๊ะและนม ไปลอด หย่อง แลว้ พนั กบั ลกู บดิ สายละลกู มนี มตัง้ เรยี งลําดบั บนหลัง ๑๑ นม สาํ หรบั กดสายใหแ้ ตะเป็ นเสยี งสงู ตา่ํ ตาม ตอ้ งการ การดดี ตอ้ งใชไ้ มด้ ดี ทาํ ดว้ ยงาชา้ งหรอื กระดกู สตั ว์ เหลากลม เรยี วแหลม ผกู พันตดิ กบั นวิ้ ชี้ มอื ขวา ดดี ปัด สายไปมา สว่ นมอื ซา้ ยใชน้ วิ้ กดสายตรงสนั นมตา่ งๆ ตามตอ้ งการ

เครอ่ื งสี เครอ่ื งดนตรที ตี่ อ้ งใชเ้ สน้ หางมา้ หลายๆ เสน้ รวมกัน สไี ปบนสายซงึ่ ทาํ ดว้ ยไหม หรอื เอน็ นี้ โดยมากเรยี กวา่ \"ซอ\" ทงั้ นัน้ ซอของไทยทมี่ มี าแตโ่ บราณกค็ อื \"ซอ สามสาย\" ใชบ้ รรเลงประกอบ ในพระราชพธี สี มโภชตา่ งๆ ซอสามสายน้ี กะโหลกสาํ หรบั อมุ ้ เสยี ง ทําดว้ ยกะลามะพรา้ วตดั ขวางใหเ้ หลอื พทู งั้ สามอยู่ ดา้ นหลัง ขงึ หนา้ ดว้ ยหนังแพะหรอื หนังลกู ววั มคี นั (ทวน) ตงั้ ตอ่ จากกะโหลก ขน้ึ ไปยาวประมาณ ๑.๒๐ เมตซร อทอําูด้ เปว้ ็ยนงเาคชรอื่า้ งงหสทรี อื มี่ ไสี มาแ้ยก๒น่ กสลายงึ ตทอํานดปว้ ลยาไยหใมหหส้ รวอื ยเงอา็นมเรยี กวา่ สายเอกและสายทมุ ้ เชน่ มลี กู บดิ สอด ขวางคนั ทวน เ๓ดยี อวนั กบัสาํซหอรดับว้ พงนั แปตลก่ าะยโสหาลยกเซรง่ง่ึ เใปห็ นต้ เงึครหอ่ื รงอื อหมุ ้ ยเอ่สนยี ตงทามําดว้ ยกะลามะพรา้ ว ตัดตามยาวใหพ้ ู ตอ้ งการ มที วนลา่ งตอ่ ลงไปอยจู่ขาาก้ งกบะนโหขลงึ กหนกาล้ ดงึ วใ้ หยหเ้ รนยี ังวแเลพ็กะลหงรไอื ปหจนนังแลหกู ลววัม มเลที ยี่ วมน (คนั ) เสยี บยาวขนึ้ ไปกลงึ กลม โลหะตอนปลาย เพอ่ื ใหแ้ ขต็งแลรองดสปาํ ลหารยับปมักลี ลกู งบกดิ บั สพํานห้ื รสบั าพยันทสงั้ าสยาม๒นอัน้ นัทําคดนั ว้ ชยกั ไนหัน้ มรอ้ ยเสน้ หางมา้ ใหอ้ ยู่ภายในระหวา่ ง หรอื เอ็น ขงึ จากทวนลา่ งผา่ สนาหยนทา้ัง้ ซสออซงงึ่ มหี ยอ่ งรองรบั ขนึ้ ไปตามทวน และรอ้ ย เขา้ ในรู ไปพันลกู บดิ สายละอนั สว่ นคนั ชกั หรอื คนั สนี ัน้ ทาํ คลา้ ยคนั กระสนุ ขงึ ดว้ ยเสน้ หางมา้ หลายๆ เสน้ สไี ปมาบนสายทัง้ สามตามตอ้ งการ สงิ่ สาํ คัญของซอ สามสายอยา่ งหนงึ่ คอื \"ถว่ งหนา้ \" ถว่ งหนา้ น้ี ทําดว้ ยโลหะประดษิ ฐใ์ หส้ วยงาม บางทถี งึ แกฝ่ ังเพชรพลอยกม็ ี แตจ่ ะตอ้ งมนี ํ้าหนักไดส้ ว่ นสมั พนั ธก์ ับหนา้ ซอ สาํ หรับตดิ ตรงหนา้ ซอตอนบนดา้ นซา้ ย ถา้ ไมม่ ถี ว่ งหนา้ แลว้ เสยี งจะดงั ออู ้ ไ้ี ม่ ไพเราะ ซออู ้ ซอสามสาย กเสสงาู ยี รกเง็เรสรยี ยี มอซงู กกกยทีอสว็เ่าดวราา่ งนยีวย้ กสงกข(ราวอคะเยปา่บงนั เ็ นเออเ)คอเกกเครกสไอื่ รสมยี เอื่งาคไบด้งยผรกสนทอ่ื ่รทีตทงมะ่ี รมี่ทบาํเี ี สีดทอมี่ ๒ยีวกเงีั้้ สยงเยสคตยไี าารม่ํางวยอื่กตเขเ้ นงร็เ่ําน้ึ รยีดอื้ ไยีกกดแี ปก็เวขรวแา่ ยตีง็ า่ ลหกอสะสวรนาเาอืา่ยคปยงเรลทอทาอ่ื ามุชก้งุม้ยาส้ เแตงปวี ลล็า่ นขะอสง\"ึสดหเเ่ีาอหจยนกนลทา้ \"ย่ีดุมเ้ มควแ้ ยตรลโอ่ืหวั อะงกนน\"ตรงั ไทะทีงปพมุูเ้จ่ี ทหุง้\"ะอลากนงมุอืล้ หี้เมา่เสลรวยียถี ตังงกา้อ่ มเไตไรลมี ายีปม่กูมกนกบีลว้ีกใ็ดา่ักิ อ็ชสษกนห้ําณรุโนหะละับงรมขบัแอเอพพกชงะนัน่ เเหสปพเดรยีลรอืยี างาหวะยสกมนสานัรีงั ายูปลยเทกูค๒มี่วรอื่วัเี สงยี ทงม่ี ี อนั เนอื่ งจากซอดว้ งเป็ นซอเสยี งเลก็ แหลม จงึ ใชส้ ายทท่ี ําดว้ ยไหมหรอื เอน็ เป็ นเสน้ เล็กๆ สว่ นคนั ชกั นัน้ รอ้ ย เสน้ หางมา้ ใหเ้ ขา้ อยใู่ นระหวา่ งสาย ทงั้ สอง เครอ่ื งตี เครอื่ งดนตรที ตี่ แี ลว้ ดังเป็ นเพลงหรอื เป็ นจังหวะมมี ากมาย จะกลา่ วเฉพาะทคี่ วรจะรจู ้ ัก และ ใชก้ ันอยู่ทั่วไป คอื กรบั คแู่ ละกรับพวง กรบั เป็ นเครอ่ื งตที เี่ มอื่ ตแี ลว้ ดัง กรบั - กรับ กรับอย่างหนง่ึ เป็ นไมไ้ ผผ่ า่ ซกี ๒ อัน ถอื มอื ละอัน แลว้ เอาทางผวิ ไมต้ กี ัน เรยี กวา่ \"กรบั ค\"ู่ หรอื \"กรบั ละคร\" เพราะโดยมากใชป้ ระกอบการเลน่ ละคร อกี อย่างหนง่ึ เป็ นกรบั ทท่ี าํ ดว้ ยไมเ้ นอ้ื แข็งหรอื งาชา้ ง เป็ นซกี หนาๆ ประกบ ๒ ขา้ ง แลว้ มแี ผ่นโลหะ หรอื ไม ้ หรอื งา ทาํ เป็ นแผ่นบางๆ หลายๆ อันซอ้ นกนั อย่ขู า้ งใน เจาะรูตอนโคน รอ้ ยเชอื กเหมอื นพัด เรยี กวา่ \"กรบั พวง\"

ระนาดเอก ระนาด เป็ นเครอื่ งตที ท่ี าํ ดว้ ยไมห้ รอื เหลก็ หรอื ทองเหลอื งหลายๆ อัน เรยี งเป็ นลาํ ดบั กนั บางอยา่ งกร็ อ้ ยเชอื กหัวทา้ ยแขวน บางอยา่ งก็วางเรยี งกนั เฉยๆ ระนาดเอก ลกู ระนาดทําดว้ ยไมไ้ ผบ่ ง หรอื ไมช้ งิ ชงั ไมพ้ ะยงู และไมม้ ะหาด ลกู ระนาด ฝานหวั ทา้ ยและทอ้ งตอนกลาง ตัด ใหม้ คี วามยาวลดหล่นั กนั ตามลําดบั ของเสยี ง โดยปกตมิ ี ๒๑ ลกู เรยี งเสยี งต่ําสงู ตามลาํ ดบั ลกู ระนาดทกุ ลกู เจาะรรู อ้ ย เชอื กหวั ทา้ ยแขวนบนรางซง่ึ มรี ปู โคง้ ขนึ้ มเี ทา้ รูปสเี่ หลยี่ ม ตรงกลางสําหรับตัง้ ไมส้ ําหรับตมี ี ๒ อยา่ งคอื ไมแ้ ขง็ (เมอ่ื ตอ้ งการเสยี งดังแกรง่ กรา้ ว) และไมน้ วม (เมอ่ื ตอ้ งการเสยี งเบาและนมุ่ นวล) ระนาดทุม้ ระนาดทุม้ ลกู ระนาดเหมอื นระนาดเอก แตใ่ หญแ่ ละยาวกวา่ มี ๑๗ ลกู รางทแ่ี ขวนนัน้ ดา้ นบนโคง้ ขน้ึ แตด่ า้ นลา่ งตรง ขนานกบั พน้ื ราบ มเี ทา้ เล็กๆ ตรงมมุ ๔ เทา้ ไมต้ ใี ชแ้ ตไ่ มน้ วม การเทยี บเสยี งระนาดเอก และระนาดทมุ ้ เมอ่ื ตอ้ งการใหส้ งู ต่ํา ใชข้ ผี้ ง้ึ ผสมกบั ผงตะกว่ั ตดิ ตรงหวั และทา้ ยดา้ นลา่ ง ถ่วง เสยี งตามตอ้ งการ ระนาดเอกเหล็ก ลกู ระนาดทาํ ดว้ ยเหลก็ วางเรยี งบนราง ไมต่ อ้ งเจาะรู รอ้ ยเชอื กมี ๒๐ ลกู หรอื มากกวา่ นัน้ ถา้ ลกู ระนาดทําดว้ ยทองเหลอื งก็ เรยี กวา่ ระนาดทอง ระนาดเอกเหล็ก ระนาดทมุ ้ เหลก็ เหมอื นระนาดเอกเหลก็ ทกุ ประการ นอกจากลกู ระนาดใหญแ่ ละยาวกวา่ มี ๑๗ ลกู ถา้ ทาํ ดว้ ยท เรยี ก ระนาดทุม้ ทอง ระนาดทุม้ เหลก็

การเทยี บเสยี งระนาดเอกเหลก็ และระนาดทุม้ เหลก็ นี้ ใชต้ ะไบถหู ัวทา้ ยดา้ นลา่ งและทอ้ งลกู ระนาด ไม่ใชข้ ผ้ี งึ้ ผ ตดิ เมอื่ ตอ้ งการใหล้ กู ไหนเสยี งสงู ขน้ึ กต็ ะไบหัวหรอื ทา้ ยใหบ้ าง ถา้ ตอ้ งการใหต้ า่ํ กต็ ะไบทอ้ งใหบ้ าง ฆอ้ ง ทาํ ดว้ ยโลหะ เป็ นแผน่ กลม ตรงกลางมปี ่ มุ กลมนนู ขนึ้ สําหรับตี ขอบนอกหกั มุมลงรอบตวั เป็ นรปู เหมอื นฉัต หลายชนดิ คอื ฆอ้ งโหม่ง เป็ นฆอ้ งขนาดเขอ่ื ง ขนาดตงั้ แตเ่ สน้ ผา่ นศนู ยก์ ลางประมาณ ๓๐ เซนตเิ มตร ถงึ ๔๕ เซนตเิ มตร โดยปกตใิ ชแ้ ขวนไมข้ าหยง่ั ๓ อนั หรอื ทําเป็ นรปู อยา่ งอนื่ ตดี ว้ ยไมซ้ ง่ึ พันดว้ ย ผา้ เป็ นป่ มุ ตอนปลาย เสยี ง ดังโหมง่ - โหม่ง จงึ เรยี กชอื่ ตามเสยี ง ฆอ้ งโหมง่ ฆอ้ งวงใหญม่ ี ๑๖ ลกู ขนาดลดหล่นั กันไปตามลาํ ดับ ลกู ตน้ ขนาดใหญ่ เสยี งตํ่า อยทู่ าง ซา้ ยของผตู ้ ี ลกู ยอดขน เสยี งสงู อยู่ทางขวาของผูต้ ี ทกุ ลกู ผกู บนรา้ นซง่ึ ทาํ เป็ นวงรอบตวั คนตี เวน้ ดา้ นหลงั ไว ้ ผตู ้ นี ่ังในกลางวง ตดี ว้ ย แผน่ หนังหนา ตัดเป็ นวงกลม มดี า้ ม เสยี บตรงรูกลางแผน่ หนัง ฆอ้ งวงเล็ก รูปร่างลกั ษณะเหมอื นฆอ้ งวงใหญ่ แตม่ ขี นาดเลก็ กวา่ เท่านัน้ มจี ํานวนลกู ฆอ้ ง ๑๘ ลกู การเทยี บเสยี งฆอ้ งวงใหญ่และฆอ้ งวงเลก็ น้ี ใชข้ ผี้ ง้ึ ผสมกับผงตะกว่ั ตดิ ตรงดา้ นลา่ งของ ป่ มุ ฆอ้ ง เพอ่ื ใหไ้ ดเ้ สยี ตามตอ้ งการ ฆอ้ งวงเลก็ ฉงิ่ ทาํ ดว้ ยโลหะหลอ่ หนา รปู เหมอื นฝาชี ปากกวา้ งประมาณ ๖ เซนตเิ มตร มรี ตู รงกลาง สาํ หรบั รอ้ ยเชอื ก สาํ รบั อัน เรยี กวา่ คู่ ตใี หท้ างปากเขา้ กระทบประกบกนั ดงั ฉง่ิ - ฉับ

ฉาบ ทําดว้ ยโลหะหลอ่ บางกวา่ ฉง่ิ รูปเหมอื นฉง่ิ แตม่ ชี านตอ่ ออกไป รอบตัว สาํ รบั หนงึ มี ๒ อนั เรยี กวา่ คู่ เหมอื นกัน ฉาบน้มี ี ๒ ขนาด อยา่ ง เลก็ ขนาดเสน้ ผ่านศนู ยก์ ลางประมาณ ๑๓ เซนตเิ มตร เรยี กวา่ \"ฉาบ เล็ก\" อยา่ งใหญข่ นาดเสน้ ผา่ นศนู ยก์ ลางประมาณ ๒๕ เซนตเิ มตร เรยี กวา่ \"ฉาบใหญ\"่ ฉาบเลก็ และใหญ่ กลองทดั เป็ นเครอ่ื งตที ท่ี ําดว้ ยไมท้ อ่ น กลงึ ใหไ้ ดร้ ปู และสดั สว่ น ภายในขดุ เป็ นโพรง ขงึ หนา้ ทงั้ สองขา้ งดว้ ยห หนังควาย ตรงึ ดว้ ยหมุด (เรยี กวา่ แส)้ ขนาดหนา้ กลองเสน้ ผ่านศนู ย์ กลางประมาณ ๔๖ เซนตเิ มตร เท่ากันทงั้ ส กลองยาวประมาณ ๕๑ เซนตเิ มตร มหี ู สาํ หรบั แขวนเรยี กวา่ หรู ะวงิ ๑ หู ชดุ หนง่ึ มี ๒ ลกู ลกู เสยี งสงู เรยี กวา่ ตวั ตํ่าเรยี กวา่ ตัวเมยี กอ่ นจะใชต้ อ้ งตดิ ขา้ วสกุ ผสมกับขเ้ี ถา้ บดใหเ้ ขา้ กนั ตดิ ตรงกลางหนา้ ลา่ งซงึ่ ไม่ไดใ้ ชต้ ี เพอื่ ใ น่มุ นวลขน้ึ ใชต้ ดี ว้ ยไมท้ อ่ นยาวประมาณ ๕๐ เซนตเิ มตร กลองทดั กลองแขก เป็ นกลองทมี่ รี ปู ร่างยาวประมาณ ๕๗ เซนตเิ มตร ขงึ หนา้ ดว้ ยหนังแพะหรอื หนังลกู ววั หนา้ ขา้ งหนงึ่ ประมาณ ๒๐ เซนตเิ มตร เรยี กวา่ \"หนา้ รยุ่ \" หนา้ ขา้ งเลก็ กวา้ ง ประมาณ ๑๗ เซนตเิ มตร เรยี กวา่ \"หนา้ ตา่ น\" ม เร่งเสยี งถงึ กนั ทงั้ สองหนา้ หา่ งๆ ทําดว้ ย หวายผ่าซกี และอกี เสน้ หนง่ึ พันยดึ สายเป็ นคๆู่ รอบกลองเรยี กวา่ รดั อก มี ๒ ลกู ลกู เสยี งสงู เรยี กวา่ ตัวผู ้ ลกู เสยี งตา่ํ เรยี กวา่ ตัวเมยี ใชต้ ดี ว้ ยมอื ทงั้ สองหนา้ โทน เป็ นเครอ่ื งตที ข่ี งึ หนังหนา้ เดยี ว รปู ร่างตอนตน้ โต แลว้ คอ่ ไป ตอนสดุ ผาย ออกนดิ หนอ่ ย มสี ายโยงเรง่ เสยี งจากหนา้ มาถ อยู่ ๒ อยา่ งคอื โทนมโหรกี บั โทนชาตรี รปู รา่ งลกั ษณะตา่ งกัน โทนมโหรี โทนมโหรี สาํ หรบั ใชใ้ นวงมโหรี ในสมัยโบราณเรยี กวา่ \"ทบั \" จงึ ไดเ้ รยี กทงั้ สองชอื่ ตดิ กนั วา่ \"โทนทบั \" ตัวโท ดนิ เผา สายโยงเร่งเสยี งมักใชไ้ หมหรอื เอ็น (อย่างสายซอ) หรอื ดา้ ย ขงึ หนา้ ดว้ ยหนงั แพะหรอื หนังลกู วัว หรอื ห

โทนชาตรี ตวั โทนทําดว้ ยไม ้ สายโยงเร่งเสยี งมักจะใชห้ นัง ขงึ หนังลกู ววั โดยมาก ทางภาคใตม้ ักใชข้ นาดใหญ่ สว่ นภาคกลาง ย่อมกวา่ โทนชาตรี รํามะนา เป็ นเครอื่ งตที ข่ี งึ หนังหนา้ เดยี ว รปู รา่ งแบน (หรอื สนั้ ) มี ๒ อยา่ ง คอื รํามะนา ลาํ ตัด และรํามะนามโหรี นัน้ มขี นาดใหญ่ แตจ่ ะไม่พดู ถงึ เพราะมไิ ดอ้ ยูใ่ นวงดนตรี จงึ กลา่ วแตเ่ ฉพาะรํามะนาทใี่ ชใ้ นวงมโหรเี ทา่ นนั้ รํามะนาในวงมโหรี ขงึ หนา้ ดว้ ยหนังลกู ววั ตรงึ ดว้ ยหมุด ตัวกล ใหท้ างปาก สอบเขา้ มเี สน้ เชอื กควน่ั เป็ นเกลยี ว ยดั หนนุ รมิ หน สําหรบั หมุนใหห้ นา้ ตงึ ขน้ึ เรยี กวา่ \"สนบั \" รํามะนา ตะโพน เป็ นเครอื่ งตที ข่ี งึ หนัง ๒ หนา้ ตวั หนุ่ ทําดว้ ยไม ้ ตรงกลางป่ อง ภายในขดุ เป็ นโพรง หนังทข่ี งึ หนา้ เจาะรูร หนังเล็กๆ ควนั่ เป็ นเกลยี วถกั เรยี กวา่ \"ไสล้ ะมาน\" ใชห้ นังตดั เป็ นแถบเลก็ ๆ เรยี กวา่ \"หนงั เรยี ด\" รอ้ ยไสล้ ะมา สองหนา้ เร่งเสยี งตามตอ้ งการ ตรงกลางมหี นังเรยี ดพันเป็ น \"รดั อก\" วางนอนบนเทา้ ซงึ่ ทําดว้ ยไมเ้ ขา้ รปู กบั ห หนา้ ใหญเ่ รยี กวา่ \"หนา้ เทง่ \" หนา้ เล็กเรยี กวา่ \"หนา้ มดั \" เวลาจะตตี อ้ งตดิ ขา้ วสกุ ผสมกับขเี้ ถา้ ทางหนา้ เทง่ ถว่ พอเหมาะ เครอ่ื งเป่ า เครอื่ งดนตรไี ทยทใี่ ชล้ มเป่ าแลว้ ดงั เป็ นเสยี งนัน้ แบง่ ออกไดเ้ ป็ น ๒ ประเภท ประเภท หนง่ึ ตอ้ งมลี น้ิ ทที่ ําดว้ ยใบ ไผ่ หรอื โลหะ สอดใสเ่ ขา้ ไว ้ เมอื่ เป่ าลมเขา้ ไป ลน้ิ ก็จะเตน้ ไหว ใหเ้ กดิ เสยี ง เรยี กวา่ \"ปี่ \" อกี ประเภทหนงึ่ ไม่มลี บังคับ ทําใหล้ มทเ่ี ป่ าหักมุม แลว้ เกดิ เป็ นเสยี งขนึ้ เรยี กวา่ \"ขลยุ่ \" ทัง้ ป่ีและขลยุ่ ลักษณนามเรยี กวา่ \"เลา\" ซงึ่ ประเภท แตจ่ ะกลา่ วเฉพาะทค่ี วรรูเ้ ทา่ นัน้ คอื

ป่ีใน ทําดว้ ยไมช้ งิ ชงั หรอื ไมพ้ ะยงู กลงึ ใหป้ ่ องกลางและบานปลายทัง้ ๒ ขา้ งเลก็ นอ้ ย เจาะเป็ นรูกลวงภายใน มรี ูสาํ หรบั ปิดเปิดนว้ิ ใหเ้ ป็ นเสยี งสงู ต่าํ เจาะทตี่ วั ปี่ ๖ รู ๔ รูบนเรยี งตาม ลาํ ดับ แลว้ เวน้ หา่ งพอควรจงึ ถงึ ๒ รูลา่ ง ลน้ิ ป่ีทําดว้ ยใบตาลตดั กลมมน ซอ้ น ๔ ชนั้ ผูกตดิ กับ หลอดโลหะท่ี เรยี กวา่ \"กาํ พวด\" สอดกําพวดเขา้ ในรปู ่ีดา้ นบนแลว้ จงึ เป่ า ป่ีใน ป่ีกลาง และปี่นอ ทเี่ รยี กวา่ ปี่ในน้ี มาเรยี กกนั เมอ่ื มปี ่ีรูปรา่ งอยา่ งเดยี วกัน แตข่ นาดตา่ งกนั เกดิ ขนึ้ คอื ป่ีทย่ี อ่ มกวา่ ป่ีใน เลก็ นอ้ ยเรยี กลาง\" และปี่ขนาดเลก็ เรยี กวา่ \"ปี่ นอก\" ป่ีไฉน เป็ นป่ีทมี่ ี ๒ ทอ่ น สวมตอ่ กัน มรี ปู เหมอื นดอกลําโพง ยาวประมาณ ๑๙ เซนตเิ มตร บรรเลงร่วมกบั กลองชนะ ในงานพระบรมศพ พระศพเจา้ นาย หรอื ศพทไ่ี ดร้ บั พระราชทานเกยี รตยิ ศ ป่ีไฉน และป่ีชวา ป่ีชวา รปู ร่างเหมอื นป่ีไฉน แตใ่ หญ่กวา่ ยาวประมาณ ๓๙ เซนตเิ มตร บรรเลงรว่ มในวง เครอ่ื งสายปี่ชวา และปี่พ นางหงส์ ขลยุ่ เป็ นเครอ่ื งเป่ าทไ่ี ม่มลี น้ิ ทาํ ดว้ ยไมร้ วก (ทที่ าํ ดว้ ยไมช้ งิ ชงั หรอื งาชา้ งก็ม)ี มรี ูสเ่ี หลย่ี มผนื ผา้ อยูด่ า้ นใต ้ ซงึ่ ท มุมลง เรยี กวา่ รูปากนกแกว้ รทู ส่ี ําหรบั ปิดเปิดนวิ้ บงั คบั เสยี งสงู ตาํ่ อยูด่ า้ นบน ๗ รู และ ดา้ นลา่ งเรยี กวา่ รนู ว้ิ คํา้ ดา้ นขวามรี ูสาํ หรบั ปิดเยอ่ื (เยอ่ื ในปลอ้ งไมไ้ ผ่หรอื เยอื่ หัวหอม) เพอ่ื ใหเ้ สยี งแตก (เมอื่ ตอ้ งการ) ขลยุ่ รปู รา่ งอย่า มี ๓ ขนาด คอื \"ขลุย่ หลบิ \" ขนาดเลก็ มเี สยี งสงู ยาวประมาณ ๓๖ เซนตเิ มตร \"ขลยุ่ เพยี งออ\" ขนาดกลาง เ ระดับกลาง ยาวประมาณ ๔๕ เซนตเิ มตร และ \"ขลยุ่ อ\"ู้ ขนาดใหญ่ มเี สยี งตา่ํ ยาว ประมาณ ๖๐ เซนตเิ มตร