การจัดการฟื้นฟู

การจดั การภัยพิบัติและการฟนื้ ฟบู รู ณะหลงั การเกิดภัย กรณีศกึ ษาประเทศไทยและประเทศอนื่ ๆ สาํ นักงานคณะกรรมการพัฒนาการเศรษฐกจิ และสังคมแห่งชาติ (สศช.) เมษายน ๒๕๕๔

บทสรุปสําหรับผูบรหิ าร บทนาํ สํานักงานคณะกรรมการพฒั นาการเศรษฐกจิ และสงั คมแหง ชาติ (สศช.) ไดทําการศึกษาเบื้องตน (In-House Report) เหตกุ ารณภัยพิบตั ิทางธรรมชาตกิ รณตี า งๆ ในหลายประเทศ เพอ่ื เปรียบเทียบขนั้ ตอนและ แนวทางการจดั การเตอื นภัย การใหความชว ยเหลือผปู ระสบภยั พิบตั ิและการฟนฟบู ูรณะหลังการเกิดภัย เพอื่ นาํ มาใชเ ปนขอเสนอประกอบการพจิ ารณากําหนดนโยบายและทิศทางการพฒั นาของประเทศ รวมท้งั การ ปองกัน บรรเทาทุกขแ ละใหความชว ยเหลือแกผ ปู ระสบภัยในอนาคต โดยศึกษาเปรยี บเทยี บกรณีศึกษาตา งๆ ไดแ ก ๑. การเกิดคลื่นยักษส นึ ามใิ นภมู ิภาคเอเชียตะวนั ออกเฉยี งใต เม่อื ป ๒๕๔๗ ๒. กรณีพายุเฮอรเิ คนแคทรินาทปี่ ระเทศสหรฐั อเมรกิ า ป ๒๕๔๘ ๓. การเกิดพายุหมนุ นารกิสทปี่ ระเทศพมา ป ๒๕๕๑ ๔. การเกิดแผน ดินไหวและคล่ืนยักษสนึ ามใิ นประเทศญป่ี ุน ป ๒๕๕๔ ๕. เหตกุ ารณอทุ กภยั ที่ประเทศไทยเม่อื ปลายป ๒๕๕๓และเดือนมนี าคม ๒๕๕๔ ๑. ภัยพบิ ัติ : สถานการณและแนวโนม ทศวรรษท่ีผา นมาเปนชว งเวลาท่ภี ัยพบิ ตั ขิ นาดใหญเ กิดข้นึ เปนจํานวนมาก สรา งความเสยี หายท้งั ตอ ชวี ติ ทรัพยสิน ระบบเศรษฐกจิ สงั คม และส่ิงแวดลอ มคดิ เปน มลู คามหาศาล สาํ หรบั ประเทศกาํ ลงั พัฒนา ภยั พบิ ตั เิ ปนอุปสรรคสาํ คญั ในการบรรลุถงึ เปาหมายการพฒั นาทจี่ ะทาํ ใหชีวิตความเปน อยูของสังคม มนษุ ยดขี ึ้น นอกจากน้ี หากการจัดการ ภัยพบิ ัติของรฐั บาลไมมปี ระสิทธภิ าพ ไมส ามารถตอบสนอง ความคาดหวังของประชาชนไดแ ลว เสถียรภาพและความมัน่ คงของรฐั บาลยอ มถูกกระทบกระเทอื น ในอนาคต แนวโนม การเกิดภัยพบิ ตั แิ ละผลกระทบตางๆ จะทวีความรุนแรงมากขึน้ เน่อื งจากการ เปล่ียนแปลงสภาพภูมอิ ากาศและภาวะโลกรอ น นอกจากน้นั การขยายตัวของประชากรและการ เตบิ โตของเมืองในชวงทผ่ี านมา เปนการขยายพนื้ ทกี่ ารตัง้ ถนิ่ ทอ่ี ยูอาศัยและพน้ื ที่ประกอบกิจกรรม ทางเศรษฐกจิ เขาไปในเขตพน้ื ท่ีเสย่ี งตอภัยพิบตั ิมากขึน้ ทําใหแ นวโนม ความสญู เสยี และการรบั มือกบั ภยั พบิ ตั มิ ีความซับซอ นยงิ่ ขึน้ อยา งไรกต็ าม ประเทศตางๆ ไดพฒั นาระบบการจัดการภยั พบิ ัติ ทีท่ ันสมยั และการจัดการในภาวะฉกุ เฉิน ซึ่งชวยใหตัวเลขผเู สียชีวิตลดจาํ นวนลง แตระบบการจดั การ ภัยพบิ ตั ใิ นภาพรวม ยงั มคี วามจําเปนตอ งไดรบั การพฒั นาใหม ปี ระสทิ ธภิ าพมากขึ้น สาํ หรบั ประเทศไทย มีประสบการณใ นการเผชญิ กบั ภัยธรรมชาตติ ามฤดกู าลบอ ยคร้ัง แตอยูใน ขอบเขตทจี่ ํากดั และอยูใ นภาวะที่สามารถจัดการได นอกจากนี้ ชุมชนในพื้นทย่ี งั ไดเรียนรแู ละส่งั สม ภูมปิ ญญาเพอ่ื ปรบั วิถีชวี ติ ใหส ามารถอยรู ว มกบั ความแปรปรวนของธรรมชาติตามฤดกู าลไดเ ปน อยาง ดี อยา งไรก็ตาม ในชวง ๑๐ ปท ่ผี า นมา ประเทศไทยตอ งประสบกบั ภยั พบิ ตั ิท่รี ุนแรงบอ ยครัง้ มากข้ึน และสงผลกระทบตอ เศรษฐกิจของประเทศมากขึ้นโดยลาํ ดบั

๒ ๒. แนวคิดการจัดการภัยพิบตั ิ การปองกนั การเกดิ ภยั พิบัตทิ างธรรมชาตสิ มัยใหมเ ปน การวางแผนเพ่ือเผชิญหนา กับสถานการณต ้งั แต กอนเกิดเหตุ ระหวา งเกดิ เหตุ และหลังเกิดเหตุท่ีตอเน่อื งจนครบกระบวนการ เรยี กวา ‘วงจรการ จดั การสาธารณภยั ’ ประกอบดวย ๒.๑ การปอ งกัน ( Prevention) คือ การดาํ เนินการเพ่ือหลกี เลย่ี งหรอื ขดั ขวางมใิ หภ ัยพบิ ัตแิ ละ ความสูญเสียเกดิ ขึ้น ๒.๒ การบรรเทาผลกระทบ (Mitigation) คือ กจิ กรรมท่ีมงุ ในการลดผลกระทบและความรนุ แรง ของภยั พบิ ตั ิท่ีกอใหเกดิ อนั ตรายและความสูญเสียแกชมุ ชนและประเทศชาติ ๒.๓ การเตรยี มพรอ ม (Preparedness) คือ การเตรียมการลว งหนาเพื่อเพิ่มขดี ความสามารถ ใหกับรัฐบาล องคก รปฏิบตั ิ ชุมชน และปจ เจกบคุ คล ในการเผชญิ กับภาวการณเ กิดภัยพิบตั ิ ไดอยางมีประสิทธิภาพมากขึน้ ๒.๔ การรบั สถานการณฉ ุกเฉิน (Emergency Response) คือ การปฏิบตั อิ ยางทันทที นั ใดเม่ือ ภยั พบิ ตั เิ กดิ ขนึ้ ๒.๕ การฟน ฟูบรู ณะ (Recovery) การฟนฟบู รู ณะเปน ขนั้ ตอนทด่ี ําเนินการเมอ่ื เหตุการณ ภัยพบิ ตั ผิ านพน ไปแลว เพ่ือใหพนื้ ทห่ี รือชุมชนที่ไดร ับภยั พบิ ตั กิ ลับคืนสูส ภาพท่ดี ขี นึ้ ๒.๖ การพัฒนา (Development) การพัฒนาภายหลงั เหตกุ ารณภ ยั พบิ ัตคิ รอบคลุมถงึ การ ทบทวน และศกึ ษาประสบการณการจัดการภัยพิบัตทิ ี่เกดิ ขนึ้ แลว ทาํ การปรบั ปรงุ ระบบการ ดาํ เนินงานตางๆ ทมี่ ีอยใู หม ีประสทิ ธภิ าพมากขึ้นเพื่อลดความสญู เสยี ใหนอ ยท่ีสดุ ๓. กรณีศกึ ษา : การจดั การภยั พบิ ตั ขิ นาดใหญแ ละการชวยเหลอื ฟน ฟู ๓.๑ กรณีการเกดิ พายุเฮอริเคนแคทรนิ า เมื่อ ป ๒๕๔๘ (ค.ศ. ๒๐๐๕) เฮอรเิ คนแคทรินา ( Katrina) เกิดขนึ้ ในมหาสมทุ รแอตแลนติกเมอ่ื ป ๒๕๔๘ ถอื เปน ภยั พิบตั ิ ทางธรรมชาตทิ ี่มมี ูลคา ความเสยี หายสูงทส่ี ดุ นบั เปน หน่งึ ในหาของพายเุ ฮอรเิ คนท่ีทําใหมี ผูเ สยี ชีวิตมากทสี่ ดุ ในประวัตศิ าสตรของสหรัฐอเมริกา และเปน พายุที่มคี วามรุนแรงเปน อนั ดบั ๖ ในมหาสมทุ รแอตแลนติกที่มกี ารบันทึกไว มีผไู ดรบั ผลกระทบ ๑.๕ ลานคน มี ผเู สยี ชวี ติ ถึง ๑,๘๓๖ คน ระหวา งการเกดิ พายแุ ละนํา้ ทว ม มีการประเมนิ มูลคา การสูญเสีย ทรพั ยส ินประมาณ ๘๑ พนั ลานเหรยี ญสหรัฐฯ ประชากรราว ๘๐๐,๐๐๐ คนไมม ที ี่อยอู าศัย กลไกการเฝา ระวัง การชวยเหลอื ผปู ระสบภยั และการฟนฟูความเสยี หาย • มหี นวยงานรับผดิ ชอบระดบั ประเทศ คอื Federal Emergency Management Agency (FEMA) โดยประธานาธิบดเี ปน ผมู ีอาํ นาจแตง ต้งั ผูอ ํานวยการ FEMA บทสรุปสาํ หรบั ผบู รหิ าร: การจดั การภยั พบิ ัติและการฟนฟบู ูรณะหลงั การเกดิ ภยั : กรณีศึกษาประเทศไทยและตางประเทศ สํานักงานคณะกรรมการพฒั นาการเศรษฐกจิ และสงั คมแหง ชาติ : เมษายน ๒๕๕๔

๓ • การประสานงานระหวา งหนว ยงานกลางและหนวยงานทอ งถน่ิ เม่อื เกดิ ภาวะ ฉกุ เฉนิ หรือภยั พบิ ัติ หนวยงานทอ งถิ่นของรัฐ (State) จะเขารับผดิ ชอบดําเนินการ เปนอันดบั แรก โดยผวู า การรฐั จะพจิ ารณาประกาศเขตภัยพิบัติ หากหนวยงาน ทองถิน่ ระดับรฐั ไมส ามารถชวยเหลือแกไขปญหาได รฐั บาลกลาง (Federal) จะเขา ควบคุมสถานการณ ประธานาธบิ ดีจะประกาศใหพ ้ืนท่นี นั้ ๆ เปนพืน้ เขตภยั พบิ ัติ และ รฐั บาลกลางจะจัดสรรงบประมาณสนับสนุนเพ่ือแกไ ขปญ หา โดยมรี ะบบการจดั การ เรยี กวา National Incident Management System: NIMS มีผทู รี่ ับผดิ ชอบ สัง่ การอยา งมเี อกภาพ (unified command) เรยี กวา Incident Commander (IC) โดยประสานการสนับสนุนและนโยบายจากหนว ยงานระดับชาตทิ กุ แหง ท่เี กยี่ วขอ ง ไปสหู นวยงานในพื้นท่ตี ามระบบการส่ังการ (Incident Command System) ให สามารถรว มกันปฏิบัตงิ านไดอยางมีประสิทธิภาพ • ศูนยเฮอริเคนแหงชาติ (National Hurricane Center: NHC) จะทาํ หนา ทเี่ ฝา ตดิ ตามพายแุ ละแจงไปยังพ้นื ทท่ี เ่ี ปน เสนทางผานของพายุ หนวยปอ งกันภัยชายฝง ของสหรัฐจะเปนผูเตอื นภยั ตามพืน้ ทที่ ค่ี าดหมายวา จะไดร บั ผลกระทบ หนวยงาน อื่นๆ เชน ศูนยฝ ก อบรมการบนิ จะมกี ารบินเพื่อทาํ การสาํ รวจและชว ยเหลอื • รัฐบาลทองถ่นิ ตง้ั หนว ยปองกนั ภยั ของตนเพอื่ เตรยี มพรอมรบั การขน้ึ ฝง ของเฮอริเคน แคทรนิ า รับผดิ ชอบการปฏิบัติหากมคี าํ สงั่ อพยพ เเละไดเ ตรยี มการโดยสรา งท่ีพกั ช่ัวคราวฉุกเฉนิ ในชมุ ชนแถบชายฝง รวมท้ังมที พ่ี กั ช่ัวคราวทเี่ ตรยี มสาํ รองไว และ เตรียมแผนอพยพไวเพือ่ ใหรัฐบาลทองถนิ่ ทําการอพยพประชาชนออกจากพืน้ ที่ ปญหา อปุ สรรคและขอจาํ กดั ในการใหความชว ยเหลอื ผูป ระสบภัยจากเฮอริเคนแคทรนิ า • การชว ยเหลอื ทห่ี ยดุ ชะงักไปขณะเกิดภัยเมือ่ พายพุ ัดผานพน้ื ที่ประสบภัยแลว ไดเ กิด ภาวะสูญญากาศ โดยความชว ยเหลอื ไดห ยุดชะงักไปชว งเวลาหนึง่ ทําใหเกิดปญ หากับ ผูประสบภยั ในพน้ื ทหี่ ลบภัย • ระ บบการตดิ ตอสือ่ สารไมมีประสิทธภิ าพเพียงพอ เมอ่ื เกิดพิบัตภิ ัยจาก เฮอรเิ คนแคทรินา ระบบการตดิ ตอ สือ่ สารเกดิ ความเสยี หาย ทาํ ใหไ มส ามารถติดตอ ประสานงานใหผ ูประสบภยั ทราบแนวทางทค่ี วรปฏิบัติ ประกอบกับการประเมนิ สถานการณท ีผ่ ิดพลาดของรัฐบาลกลาง ทําใหก ารส่งั การและการใหความชวยเหลอื ผูประสบภยั เปน ไปอยา งลา ชา • การระดมสรรพกาํ ลังและการใชท รัพยากรในภาวะฉกุ เฉินยงั ขาดประสิทธิภาพ ไมม แี ผนระดมสรรพกําลงั เชน ยานพาหนะเพอื่ การอพยพประชาชน การเตรียม เสบียงอาหารอยา งเพยี งพอ หรอื สามารถรวบรวมมาจากแหลงอาหารในพ้ืนท่ี เชน ซุปเปอรมารเ ก็ต นอกจากนัน้ กองกําลังทหารท่รี ัฐสงเขา ไปรกั ษาการในพืน้ ที่ภัยพิบัติ บทสรุปสําหรับผูบ ริหาร: การจัดการภยั พิบัตแิ ละการฟน ฟูบูรณะหลงั การเกดิ ภยั : กรณศี กึ ษาประเทศไทยและตา งประเทศ สาํ นกั งานคณะกรรมการพัฒนาการเศรษฐกิจและสงั คมแหงชาติ : เมษายน ๒๕๕๔

๔ กใ็ หความสาํ คญั กบั การควบคุมความรนุ แรงและการปลนชิงทรพั ย โดยทําหนาทกี่ าร ชวยเหลอื บรรเทาทกุ ขเพยี งเล็กนอ ย การฟนฟูบูรณะหลังภยั พิบัติ • การฟนฟูประเทศหลังภยั พบิ ัติ สําหรบั เหตุการณเ ฮอริเคนแคทรินาไดสรา งปญ หาที่ รอการแกไ ขและฟน ฟทู ั้งระยะสัน้ และระยะยาว ไดแก การฟน ฟวู ิถีการดํารงชีวิต อาชีพ รายได และการจางงาน การบรู ณะซอ มแซม การระบายนํ้าออกจากเมือง การ ซอมถนน เสนทางคมนาคม สาธารณปู โภค การดูแลทรพั ยส นิ ของประชาชนท่ีตอง อพยพออกจาทีพ่ กั การดแู ลเด็กทพ่ี ลัดพรากจากครอบครัว หรือสูญเสยี บิดามารดา การจัดการกับขยะและของเสียตา งๆ • กฎหมายเพ่อื การฟน ฟูหลังการเกิดภัยพิบัติ ในการฟน ฟูความเสียหายรัฐบาล สหรฐั ฯ ไดอ อกกฎหมายเรยี กวา New Orleans and Louisiana: Hurricane Katrina Disaster Relief and Economic Recovery Act โดยมสี าระสําคัญ เกีย่ วขอ งกับดา นความมั่นคงภายในรัฐ ดานการคา ภายในทอ งถิ่น การชว ยเหลอื ดา น สงั คม สาธารณปู โภค และการศึกษา การเตรียมการและชว ยเหลือเรงดวนใน สถานการณฉกุ เฉิน ดานท่ีอยูอาศัย ดานการเกษตร ดา นการฟน ฟพู ื้นท่ีลมุ น้าํ และ ปา ไม และดานการพัฒนาเศรษฐกิจ • การฟนฟชู วยเหลอื ผูไ ดรับผลกระทบจากพายุเฮอริเคนแคทรนิ า มีมาตรการเรง ฟนฟชู ุมชนเพ่ือตอบสนองความตอ งการดา นทอี่ ยูอาศัยในระยะยาว มาตรการ ซอมแซมและเพ่ิมความแข็งแรงของระบบโครงสรา งพนื้ ฐาน มาตรการการฟน ฟู ระบบเศรษฐกจิ และปกปองแรงงาน มาตรการฟน ฟสู ่ิงแวดลอ มและพืน้ ท่ีสเี ขียว มาตรการรกั ษาความตอ เน่อื งของการใชจายภาครัฐ รวมทง้ั ผลประโยชนแ ละการ ใหบ รกิ ารตา งๆ มาตรการใหบ รกิ ารดา นสาธารณสขุ สวสั ดกิ ารสังคม อาหารและ การศกึ ษาอยางตอ เน่อื งและเพยี งพอ • ปญ หาดานการฟนฟูบรู ณะ ไดแก ความลา ชา ของการดําเนินงาน ความยุงยากของ ระเบียบขั้นตอน การบรหิ ารจดั การทไ่ี มมีประสทิ ธิภาพ ๓.๒ กรณีการเกดิ เหตกุ ารณพายหุ มุนนารกสิ ๒๕๕๑ พายหุ มุนนารกิสกอตัวในฤดมู รสมุ เมอื่ ปลายเดือนเมษายนถงึ ตนเดือนพฤษภาคม ๒๕๕๑ สรางความเสียหายในพืน้ ทโ่ี ดยรอบมหาสมทุ รอนิ เดยี ตอนเหนอื โดยเฉพาะในพมา ซงึ่ ผลของ พายุไซโคลนนารก สี ไดก อ ความเสยี หายเปนวงกวาง โดยปรากฏรายงานผเู สียชวี ิตกวา สอง หม่ืนคนและผสู ูญหายกวา สี่หมื่นคน ซ่งึ จากการเกดิ ภัยพบิ ตี คิ รงั้ น้ี รัฐบาลพมา ไมไดใสใ จแกไ ข สถานการณเทา ทีค่ วรท้งั การใหความชวยเหลือผูบาดเจ็บ การคนหาผสู ูญหายและการจัดการ บทสรปุ สาํ หรับผบู รหิ าร: การจัดการภยั พบิ ตั ิและการฟนฟูบรู ณะหลังการเกิดภัย: กรณศี กึ ษาประเทศไทยและตางประเทศ สาํ นักงานคณะกรรมการพฒั นาการเศรษฐกจิ และสงั คมแหงชาติ : เมษายน ๒๕๕๔

๕ ศพผเู สียชวี ิต ทําใหเกดิ เสยี งวิพากษว ิจารณแ ละความพยายามจากหลายฝา ยทจ่ี ะเรียกรอ งให รัฐบาลพมา ยอมรบั ความชว ยเหลือจากนานาชาติ การชว ยเหลอื ผูประสบภัยและการฟน ฟูความเสียหายจากพายุไซโคลนนารกีส • รัฐบาลทหารพมาไดประกาศใหเขตยา งกงุ เขตอริ วดี เขตหงสาวดี ตลอดจนรฐั มอญ และรฐั กะเหร่ียงเปนเขตประสบพบิ ัติภยั • ผูแทนรฐั บาลทหารพมาประจาํ เมืองนวิ ยอรกไดร องขอความชวยเหลือจาก สหประชาชาติอยา งเปนทางการสาํ หรบั ความเสียหายจากพายหุ มนุ นารก ิสใน ประเทศพมา ซง่ึ หลายประเทศใหก ารตอบรับและพรอมใหการชว ยเหลืออยา งเต็มที่ อยา งไรกด็ ี รฐั บาลทหารพมากลบั แสดงความประสงคท ี่จะไมร ับความชว ยเหลอื จาก นานาชาติ ไมอนมุ ตั ิบัตรผานแดนใหแ กบคุ คลตา งดา ว แมว าบุคคลเหลานั้นประสงค จะเดินทางเขา ไปในประเทศเพ่อื ใหค วามชวยเหลือผูประสบภยั กต็ าม ตอมารัฐบาล ทหารพมา ไดย อมรบั ความชวยเหลือจากนานาชาติอยา งเปน ทางการเฉพาะเครอื่ ง อปุ โภค บริโภคและเวชภัณฑตาง ๆ แตไ มอ นญุ าตใหบคุ ลากรตางชาติเขาไปปฏิบัติ หนา ท่ีในประเทศพมา • รฐั มนตรวี าการกระทรวงการตา งประเทศของประเทศสมาชิกอาเซียนไดจัดตั้ง คณะทาํ งานเฉพาะกิจดา นมนษุ ยธรรมอาเซยี น ( ASEAN Humanitarian Task Force) และจดั การประชุมรวม อาเซยี น-สหประชาชาติ เพ่ือรับความชว ยเหลอื จาก ทวั่ โลก (ASEAN-United Nations International Pledging Conference) จากน้ัน ไดจัดตงั้ Tripartite Core Group (TCG) (กลมุ แกนกลางไตรภาค)ี ประกอบดว ย ตัวแทนรฐั บาลพมา ASEAN และองคการสหประชาชาติ TCG ทําหนา ท่ปี ระงานการ ชวยเหลือผปู ระสพภยั จากพายไุ ซโคลนนารกสี ทุกรูปแบบ • TCG ไดผ ลการศึกษาทบทวนและประเมนิ ผลงานการชว ยเหลือชาวพมาผปู ระสพภยั จากพายไุ ซโคลนนารก สี พบวา ดานสาธารณสขุ และสขุ อนามัย ความชว ยเหลอื ดา น อาหาร สขุ อนามัยสวนใหญถ ูกสงถงึ ครอบครัวผูประสบภัย สุขภาพอนามยั ของ ผปู ระสบภัยดีขน้ึ ผปู ระสบภยั สามารถ เขา ถึงโภชนาการทมี่ ีคุณภาพและนํ้าสะอาด ดานคณุ ภาพอาหารและโภชนาการ เดก็ บางพน้ื ท่ีขาดธาตอุ าหารทจ่ี าํ เปน ความ ม่ันคงดานอาหาร ดีหรือดขี นึ้ ในพ้นื ท่สี ว นใหญทีไ่ ดรับ ความชว ยเหลือ การฟน ฟชู วี ติ และความเปน อยู และการฟนฟอู าชพี ในภาพรวม ยงั มคี วามชว ยเหลอื อยาง จํากัด การฟน ฟูที่อยอู าศยั ยงั ประสบปญหาจากการซอมแซมบานเรือนทไี่ มค รอบคลมุ บานเรอื นทีไ่ ดรับความเสยี หายท้ังหมด บทสรปุ สาํ หรับผบู ริหาร: การจดั การภัยพบิ ตั แิ ละการฟน ฟบู ูรณะหลงั การเกิดภยั : กรณีศกึ ษาประเทศไทยและตางประเทศ สาํ นกั งานคณะกรรมการพฒั นาการเศรษฐกจิ และสงั คมแหง ชาติ : เมษายน ๒๕๕๔

๖ ปญ หา อปุ สรรคและขอ จาํ กัดในการใหความชว ยเหลอื ผูป ระสบภัยจากไซโคลนนารกสี ปญหาสาํ คัญใน การใหค วามชวยเหลอื ผปู ระสบภัยคือการที่รฐั บาลทหารพมา ไมย ินยอมให หนวยแพทย อาสาสมคั รและบุคลากรตา งชาติเขา ประเทศ กวาที่รัฐบาลทหารพมา จะอนุญาต ใหน านาชาติเขา ไปใหค วามชว ยเหลอื ก็ไดผา นไปแลวกวา ๑๐ วัน ซง่ึ ผูประสบภัยทีร่ อดชีวติ สว นใหญ เปนผูท ไี่ ดร ับบาดเจ็บแตบาดแผลไมไ ดรับการดแู ลอยา งถูกตอ ง ทาํ ใหบาดแผล ติดเชอื้ ลุกลามมากขน้ึ รวมท้งั ตอ งเรง ฟนฟสู ภาพจติ ใจผปู ระสบภัยท่ียังมีความวติ กถึงการ ดําเนินชีวติ ในอนาคตดวย ๓.๓ เหตุการณแผนดินไหวและคลื่นยกั ษส นึ ามิในเขตโทโฮกขุ องเกาะฮอนชู ประเทศญี่ปนุ เมอ่ื วันที่ ๑๑ มนี าคม ๒๕๕๔ ภยั พิบตั ิครง้ั ลาสุดท่ีประเทศญี่ปุนเม่ือวนั ที่ ๑๑ มีนาคม ๒๕๕๔ มีความรนุ แรงถึง ๘.๙ ริกเตอร สรางความเสียหายตอชีวติ และทรพั ยสนิ อยางมหาศาล โดยเกิดแผนดินไหวอยาง รุนแรงหลายคร้ังและทาํ ใหเกดิ คลน่ื ยกั ษส นึ ามิพดั ถลม ชายฝงดานตะวันออกของเกาะฮอนชู ซึง่ เปน เกาะใหญท สี่ ดุ ของประเทศญปี่ ุน ความเสียหาย • สาํ นกั งานตาํ รวจแหง ชาติญปี่ ุน (National Police Agency(Japan): NPA(Japan)) ได ยืนยนั จาํ นวนผเู สยี ชวี ิต โดยยืนยันวา มีผเู สียชีวิต ๑๑.๑๖๘ คน และยังมผี ูส ูญหาย ๑๖,๔๐๗ คน อาคาร ๑๘,๗๘๒ อาคารเสยี หายทั้งหลงั • ประชาชนจาํ นวน ๑๗๕,๐๒๐ ยังพักอยใู นศนู ยชว ยเหลอื ทัว่ ประเทศ โดยรัฐบาลญปี่ นุ ได กาํ หนดใหพนื้ ทใ่ี นรศั มี ๒๐ กิโลเมตรรอบโรงไฟฟา พลังงานนิวเคลยี รฟกุ ุชิมะ ซงึ่ มี ประชากรประมาณ ๑๗๗,๕๐๐ คน เปนเขตอพยพ ซึง่ ประชากรสวนใหญไ ดอพยพแลว สวนผทู ี่ยงั อยใู นพ้นื ที่ดังกลา วไดรับคาํ แนะนาํ ใหอ พยพหรืออยใู นบานเพอื่ หลีกเล่ยี งการ สัมผัสสารกัมมันตภาพรังสี • บานเรือน ๑๘๓,๔๓๑ หลัง ในพน้ื ทีภ่ าคเหนอื ยังประสบปญ หาไมมีไฟฟา และอีก ไมต่ํา กวา ๓๐๐,๐๐๐ หลัง ใน ๘ เขตปกครองไมม ีนา้ํ อุปโภคบรโิ ภค • รัฐบาลญป่ี ุนประกาศวามูลคาความเสียหายจากภัยพบิ ัติแผนดนิ ไหวและคล่นื สนึ ามอิ าจมี มูลคาสงู ถึง ๓๐๙,๐๐๐ ลานเหรยี ญสหรฐั ฯ ซึ่งประมาณการนี้ยงั ไมร วมความเสยี หายใน ภาคผลติ ตางๆ ทไ่ี มสามารถดําเนนิ การผลติ ไดเน่ืองจากขาดแคลนไฟฟา และผลกระทบ จากระบบเศรษฐกจิ ทีถ่ ูกกระทบจากเหตกุ ารณภยั พิบัติ • ถึงปจจุบนั รฐั บาลญี่ปุนไดรับขอเสนอการชวยเหลือจาก ๑๔๒ ประเทศ และ องคก ร อิสระระหวางประเทศ ๓๙ องคก ร บทสรปุ สาํ หรบั ผูบรหิ าร: การจัดการภัยพบิ ตั แิ ละการฟน ฟบู รู ณะหลังการเกดิ ภยั : กรณศี ึกษาประเทศไทยและตา งประเทศ สาํ นักงานคณะกรรมการพัฒนาการเศรษฐกิจและสังคมแหงชาติ : เมษายน ๒๕๕๔

๗ การเตรยี มการปอ งกันภยั พบิ ัตขิ องประเทศญ่ีปนุ • ระบบการปอ งกันและการเตือนภยั หนว ยงานรับผดิ ชอบ ดา นตรวจสอบ ติดตามและแจง เตือนภัยอันเกดิ จากภยั ธรรมชาติ คือศูนยอ ุตุนยิ มวทิ ยาของญป่ี ุน (The Japanese Meteorological Agency: JMA) โดย ในภาวะปกติ JMA จะทาํ หนาทีเ่ ปน ศูนยบริการดา นสภาพอากาศของรฐั บาลญีป่ ุน ทํา หนา ท่ีรวบรวมและรายงานขอ มูลสภาพอากาศ รวมทงั้ พยากรณอากาศสาํ หรับประเทศ ญปี่ ุน มฐี านะเปน หนว ยงานกึง่ อิสระสงั กัดกระทรวงทดี่ ิน สาธารณปู โภคและการขนสง นอกจากนี้ ยังรับผิดชอบการสังเกตการณ การเตือนภยั แผน ดนิ ไหว คลืน่ สึนามิ และการ ปะทุของภเู ขาไฟ การตรวจจบั ภัยพิบัติ ระบบเตือนภยั แผนดินไหวของประเทศญป่ี นุ ทาํ งานอัตโนมตั ิ ภายใน ๓ วนิ าที หลงั เกดิ แรงส่ันสะเทือนทศี่ นู ยกลาง โดยคลื่นแผนดินไหวใชเ วลา ๙๐ วนิ าทใี นการเดินทางถึงกรุงโตเกียว สว นการเตอื นภัยสึนามิใชเวลา ๓ นาทหี ลังเกิด แผน ดนิ ไหว โดยคลื่นสึนามิใชเวลาเดนิ ทาง ๖ นาที กอนพดั ถลม ชายฝงทีอ่ ยูใ กลจ ุด ศนู ยก ลาง แผน ดินไหว ซง่ึ พื้นทีท่ ถี่ ูกทําลายรนุ แรงมากทส่ี ุด ประชาชนมีเวลาราว ๑๕ นาที ในการอพยพไปสทู ่ีปลอดภัย การไดรับสัญญาณเตอื นภัยลว งหนา ระบบแจง เตอื นภยั แผน ดนิ ไหว ลวงหนา ทาํ งานโดยรวบรวมขอ มลู จากหนว ยตรวจจับ สญั ญาณแผนดนิ ไหวท่ีมมี ากกวา ๑,๐๐๐ แหงทว่ั ประเทศ เมอื่ เกดิ แผนดินไหว เคร่อื ง ตรวจจบั สญั ญาณจะเรมิ่ ทาํ งานโดยจะหาจดุ พิกัดของศนู ยก ลางการไหว ความรนุ แรง และประเมินความเส่ียงของพ้ืนทีโ่ ดยรอบจดุ ศูนยก ลาง เมอ่ื เครือ่ งตรวจจับสญั ญาณจะ ประมวลผลตา งๆ แลว สงเขา ไปยังศนู ยข อมูลแผนดนิ ไหวสวนกลาง คือ สาํ นักงาน อุตนุ ยิ มวทิ ยาของญีป่ ุน ภายในเวลาไมกี่วนิ าที กอนท่ีคลน่ื แผน ดนิ ไหวแบบรนุ แรง S wave (Principal Motion) จะแผขยายออกมา เมื่อเกดิ แผนดินไหว ระบบจะสงสัญญาณเตือนภัยอตั โนมัตถิ งึ ประชาชนโดยตรงทาง โทรศัพท เคลือ่ นท่ี และผา นสถานโี ทรทศั น วทิ ยุ รวมทงั้ การแจง เตอื นในสถาน ประกอบการ โรงงาน โรงพยาบาล และโรงเรียน ผานระบบ “Area Mail Disaster Information Service” • โครงสรา งพ้นื ฐานเพ่อื รองรบั แผน ดินไหว ประเทศญป่ี ุน มกี ารปรับปรุงมาตรฐานการ กอสรา ง โครงสรา งอาคาร โรงเรยี น โรงพยาบาล ระบบสาธารณปู โภคพื้นฐาน ทงั้ ระบบ คมนาคม ระบบไฟฟา ระบบประปา โครงขา ยโทรศัพท ส่งิ อํานวยความสะดวกและ อุปกรณตา งๆ เพือ่ ใหสามารถรองรบั เหตภุ ัยพิบตั ิโดยเฉพาะแผน ดินไหวขนาดใหญไ ด โดยเฉพาะอาคารสงู ทุกแหง เอนไปมาไดขณะแผน ดินไหว เทคโนโลยีอัจฉรยิ ะ ทําให ระบบรถไฟฟาท้งั ใตดนิ และบนดนิ จะหยุดวงิ่ ทันทขี ณะเกิดแผน ดินไหว และรัฐบาลไดม ี บทสรปุ สาํ หรบั ผบู รหิ าร: การจัดการภัยพบิ ตั ิและการฟนฟูบูรณะหลังการเกิดภัย: กรณีศึกษาประเทศไทยและตางประเทศ สํานักงานคณะกรรมการพฒั นาการเศรษฐกิจและสังคมแหงชาติ : เมษายน ๒๕๕๔

๘ การเตรยี มการปองกันเหตแุ ผน ดินถลมและการจัดหาเคร่ืองมือและยานพาหนะสําหรับ ระบบการกูภ ยั -กชู พี ในสถานการณฉกุ เฉินดวย • โครงสรา งพื้นฐานเพ่อื ปอ งกันสนึ ามิ การปองกนั สึนามใิ หความสําคัญกบั การวางผัง เมอื งชายฝงท่วั ประเทศ ฝง ตะวันออกของประเทศซึง่ ตองเผชญิ กับภยั จากคล่ืนสนึ ามแิ ละ แผน ดนิ ไหวบอ ยครงั้ จะมกี ารกอสรางสถานทห่ี ลบภยั สถานทีร่ องรับการอพยพ และ กาํ หนดเสนทางการอพยพ สาํ หรับบรเิ วณดานหนาของชายฝงท่มี ปี ระชากรหนาแนน บางแหงไดมกี ารสรางกาํ แพงกนั นํา้ ทว มและทางระบายน้ําเพอ่ื ปรบั เปลย่ี นทิศทาง ของ คล่นื และลดแรงกระแทกของคล่ืน มกี ารสรา งกําแพงปอ งกันสึนามิหรือเขือ่ นก้ันนา้ํ ท่มี ี ความสงู ต้งั แต ๔ - ๑๐ เมตร แมว าคล่ืนสึนามิทเี่ ขา กระทบจะมีความสูงมากกวาเครอ่ื ง กีดขวางทีไ่ ดสรางข้นึ แตก าํ แพงเหลาน้ียงั อาจชวยลดความเรว็ หรือความสูงของคลืน่ ได • การเตรยี มพรอมใหกับประชาชน โรงเรยี นและหนวยงานตา งๆ มกี ารบรรจุหลักสตู ร และกจิ กรรมตา งๆ เกย่ี วกบั ภัยพบิ ัติ และการเตรยี มพรอ ม กาํ หนดวิธีปฏิบัติ และมีการ ฝกซอ มกรณเี กิดภยั พิบตั ิโดยเฉพาะแผนดนิ ไหวเปนประจํา • การจดั การในภาวะฉกุ เฉินและระบบการกูภยั ประเทศญป่ี นุ มรี ะบบจัดการภาวะ ฉุกเฉนิ ทก่ี า วหนามากทส่ี ุดในโลก ในเหตกุ ารณภัยพิบตั ทิ ่ีเกิดขน้ึ รฐั บาลญีป่ ุนรองขอ ความชว ยเหลอื จากตางประเทศเพยี งเลก็ นอยเทา นนั้ ขณะทมี่ ีขอเสนอความชวยเหลือ จาก ๑๔๒ ประเทศทวั่ โลก รัฐบาลญป่ี ุนไดป ระเมนิ ความตองการทจี่ าํ เปนอยา งรอบคอบ และรบั ความชวยเหลอื จาก ๒๔ แหลง จากตา งประเทศและองคกรอิสระ • วัฒนธรรมรับมือภยั พบิ ตั ิ คนญ่ปี ุนมีสาํ นึกของการควบคมุ อารมณ ไมใหเกิดความสับสน และต่ืนตระหนก โดยชวยกนั เพ่ือใหส ังคมสวนรวมอยใู นความเปน ระเบียบ ความสํานกึ ตอ สว นรวม เสียสละ ซ่อื สตั ย และการคาํ นึงถึงผูอน่ื เปนสง่ิ ที่ไดร บั การปลูกฝงตงั้ แตเ ด็ก ผูอพยพแสดงถึงความเขา ใจตอความยากลําบากของรัฐบาลและเจา หนา ที่ และพรอ มท่ี จะรว มมือ หรือชวยกันแกไขสถานการณด ว ยการรวมแรงรว มใจ โดยไมห วงั พึง่ ใคร นอกจากพึง่ กันเอง วฒั นธรรมน้ีเปน วฒั นธรรมทชี่ ว ยใหชาวญ่ีปนุ สามารถผา นชวงวิกฤติ ไดอ ยางรวดเร็ว และสามารถฟนฟู สรางชาตขิ นึ้ ใหม การชวยเหลอื และบรรเทาทุกขแ กผ ูป ระสบภยั • มกี ารจดั ตัง้ ศนู ยฉ ุกเฉินเพ่อื ประสานการตอบสนองของรัฐบาล รฐั บาลญี่ปนุ ไดจ ัดที่พกั พรอมอาหาร นา้ํ ด่ืม ผา หม และส่งิ อาํ นวยความสะดวกใหผปู ระสบภัยทง้ั กรณีบา นเรอื น ถูกทําลายจากคลื่นยักษส นึ ามแิ ละกรณีตอ งอพยพเนื่องจากอยูในพน้ื ทีใ่ กลเคียงโรงไฟฟา นิวเคลยี รท เ่ี สียหาย โดยรฐั บาลญ่ปี นุ ไดก ําหนดใหพน้ื ทใ่ี นรัศมี ๒๐ กโิ ลเมตรรอบ โรงไฟฟาพลังงานนิวเคลียรฟ ุกุชมิ ะ ซ่ึงมีประชากรประมาณ ๑๗๗,๕๐๐ คน เปน เขต บทสรุปสาํ หรบั ผูบ รหิ าร: การจัดการภัยพบิ ัตแิ ละการฟนฟูบูรณะหลังการเกิดภัย: กรณีศกึ ษาประเทศไทยและตา งประเทศ สาํ นกั งานคณะกรรมการพฒั นาการเศรษฐกจิ และสังคมแหง ชาติ : เมษายน ๒๕๕๔

๙ อพยพ ซง่ึ ประชากรสวนใหญไดอพยพแลว สว นผูท ยี่ ังอยใู นพื้นทีด่ ังกลาวไดร ับคาํ แนะนํา ใหอ พยพหรืออยูใ นบานเพือ่ หลกี เลีย่ งการสมั ผสั สารกมั มันตภาพรังสีตอ งยา ยออกจาก บานและอาศัยอยทู อ่ี น่ื • รฐั บาลไดจัดงบประมาณเพ่ือชดเชยตอ ผูไดรบั ผลกระทบจากแผนดนิ ไหวและคลื่นยักษส ึ นามภิ ายในเดือนเมษายน รวมทัง้ จะมกี ารทบทวนนโยบายดา นพลังงานนวิ เคลียร รัฐบาลญป่ี นุ ได มีคําส่งั ให TEPCO จา ยเงนิ คาชดเชยใหกับครอบครวั ที่ตอ งอพยพทิง้ บานเรอื น ในพื้นที่รอบโรงไฟฟา ฟุกุชิมะครอบครวั ละ ๑ ลา นเยน หรือราว ๓ ๖๐,๐๐๐ บาท สวนถา เปน รายบุคคลจะไดคนละ ๗๕๐,๐๐๐ เยน หรือราว ๒๗๐,๐๐๐บาท ๔. การจัดการภัยพิบตั ิขนาดใหญและการชว ยเหลือฟนฟู : กรณีศึกษาในประเทศไทย ๔.๑ กรณกี ารเกดิ คล่ืนยักษส นึ ามใิ นภมู ิภาคเอเชียตะวันออกเฉยี งใต เม่ือ ป ๒๕๔๗ พบิ ัตภิ ยั จากคลนื่ สึนามิเมื่อวันท่ี ๒๖ ธันวาคม ๒๕๔๗ ถอื เปน ภยั ธรรมชาตริ า ยแรงทสี่ ดุ เทา ท่ี ประเทศไทยเคยไดร ับ โดยมผี เู สียชีวิตมากเปนอันดบั ๔ รองจากประเทศอินโดนเี ซยี ศรีลงั กา และอนิ เดยี โดยมผี ูเ สียชวี ิต ๕ ,๓๐๙ คน สรา งความเสยี หายกับทรัพยส ินตางๆ ทงั้ อาคาร โรงแรมขนาดใหญ ท่พี ักนักทองเทยี่ วประเภทบงั กะโลและเกสตเ ฮาส รา นคาและรา นอาหาร บรเิ วณชายหาด บานเรอื นของราษฎรที่มีอาชพี ทางการประมง ทรพั ยส นิ สวนตวั ของ นักทอ งเทย่ี วทป่ี ระสบภัย ยานพาหนะ เรอื ประมง และเรอื ของหนวยงานราชการ ตลอดจน ระบบสาธารณปู โภคของทองถนิ่ เชน ไฟฟา ประปา โทรศัพท และถนน คิดเปนมูลคาหลาย พันลา นบาท นอกจากนยี้ ัง กอใหเ กดิ ความเสยี หายแกร ะบบนิเวศ ทรัพยากรธรรมชาตแิ ละ สิง่ แวดลอ มบนชายฝงเปนวงกวา ง ซ่งึ ความเสียหายของทรพั ยากรธรรมชาติและสงิ่ แวดลอ มท่ี สาํ คญั ไดแ ก ปะการงั ใตน ้าํ ปาชายเลน แนวชายหาด และบรเิ วณปากแมน ้าํ ปจจัยทก่ี อใหเกิดความเสียหายจากพิบัตภิ ัยสึนามิ • ประเทศไทยไมม รี ะบบเตอื นภัยคลื่นสึนามิ และขาดเจา หนาทีซ่ ง่ึ มีความรคู วาม ชํานาญเกย่ี วกับเรือ่ งคลืน่ สึนามโิ ดยตรง • บริเวณที่มผี ูเสียชีวติ และบาดเจ็บจํานวนมาก เปนแหลง ทองเทยี่ วชายฝง ทะเลที่ สาํ คญั เปนทร่ี ูจักทวั่ โลก อยใู นชว งเวลาเทศกาลครสิ ตมาสและใกลว นั ปใหมจึงมี นกั ทอ งเทย่ี วมากเปนพเิ ศษ • นกั ทอ งเที่ยวและคนในทอ งถ่ินสวนใหญขาดความรูแ ละประสบการณเกีย่ วกบั พบิ ตั ิ ภัยสึนามิ จึงขาดการะวังตัวและการหนภี ยั • เนื่องจากเปนพิบัตภิ ยั ทีเ่ กดิ ขึ้นอยางรวดเร็ว มไิ ดม กี ารเตรียมแผนแกไ ขสถานการณไ ว ลวงหนา การชวยเหลือผรู อดชวี ติ และบาดเจ็บจึงเปน ไปอยางขลกุ ขลกั และลาชา บทสรุปสาํ หรับผูบรหิ าร: การจัดการภยั พิบตั แิ ละการฟน ฟบู รู ณะหลงั การเกิดภัย: กรณีศกึ ษาประเทศไทยและตา งประเทศ สาํ นักงานคณะกรรมการพัฒนาการเศรษฐกจิ และสังคมแหงชาติ : เมษายน ๒๕๕๔

๑๐ การชวยเหลอื ผปู ระสบภยั และการฟนฟูความเสยี หายโดยสรุป • นายกรฐั มนตรแี ละผเู ก่ยี วขอ งลงพน้ื ทปี่ ระสานงานและสงั่ การใหทุกภาคสวน ทง้ั ภาครัฐ ภาคเอกชนและองคกรระหวา งประเทศ ระดมสรรพกําลังชว ยเหลือประชาชน ผูประสบภยั อยา งเตม็ ที่ • จดั ตัง้ ศูนยอาํ นวยการรวมชวยเหลือผูป ระสบภยั ภาคใตขึน้ ที่จังหวัดภูเก็ต เพื่อเปน ศูนยก ลางอํานวยการและประสานงานชวยเหลอื แกผ ูประสบภยั ในพื้นท่ี ๖ จงั หวัด ภาคใต ใหทกุ จังหวดั ที่ประสบภยั ตัง้ ศนู ยอาํ นวยการเฉพาะกิจ เพอื่ ชว ยเหลอื ผูประสบภัยและจดั ตั้งศนู ยประสานงานการรบั แจงคนหาและชวยเหลอื ผปู ระสบภยั ทงั้ ชาวไทยและ ชาวตางประเทศ ณ ศาลากลางจงั หวัดทุ กจังหวดั และ จดั ตงั้ ศนู ยอ ํานวยการเฉพาะกจิ เพ่ือชว ยเหลือผปู ระสบภัยสว นหลงั (กรุงเทพมหานคร) • หนวยงานทเ่ี ก่ียวขอ งดาํ เนินการเบื้องตน โดยสง รถสือ่ สารดาวเทียมสนับสนุนการ ติดตอส่ือสารในพ้ืนทีจ่ ังหวัดภเู กต็ แจง เตือนใหประชาชนพกั อาศยั ในจดุ ทห่ี างจาก ชายฝงทะเลเพ่อื ปองกัน AFTER SHOCK ทอ่ี าจเกดิ ขน้ึ กรมปอ งกนั และบรรเทาสา ธารณภยั ประสาน อาสาสมคั รกภู ัย เดนิ ทางไปชวยเหลอื คน หาผรู อดชีวิตและผเู สยี ชวี ติ กองทัพอากาศจัดเคร่อื งบิน สนบั สนุนการเดนิ ทาง และ กองทพั เรอื จัดสง เรือ ลาดตระเวนไปเพม่ิ เติมในการคนหาชวยเหลือผปู ระสบภยั และใชเฮลิคอปเตอรส ง อาหาร น้าํ ด่ืม และอพยพประชาชน นกั ทองเทยี่ วไปอยใู นทีป่ ลอดภัย • ศนู ยอ าํ นวยการเฉพาะกจิ ฯ ไดจดั ทาํ แถลงการณ เพ่อื ใหขอ มูลขาวสารเกยี่ วกบั สถานการณแ กสาธารณชนผานส่อื มวลชนอยา งตอเน่ืองตลอดเวลา • นอกเหนอื จากการใหค วามชว ยเหลือของภาคราชการแลว ยงั มีความรวมมือจาก ภาคเอกชนและอาสาสมคั รตางๆ ท่เี ขารว มทาํ หนาทท่ี ้ังการกูภ ัย การตดิ ตอ ประสานงานกับนักทองเท่ยี วสัญชาตติ างๆ การนาํ ส่ิงของบรรเทาทุกขล งพ้นื ทแ่ี จกจา ย ผปู ระสบภยั ตลอดจนการพิสูจนเ อกลักษณบคุ คล • ภาคราชการไดใหค วามชวยเหลือโดยการจัดงบประมาณสนับสนุนเรงดวน ทั้งการ ชวยเหลือรายบคุ คลและการสนบั สนนุ งบประมาณเพื่อหนวยงานราชการใชในการ ดาํ เนนิ การฟน ฟู ปญหา อปุ สรรคและขอ จํากดั ในการใหค วามชว ยเหลอื ผูประสพบิบตั ภิ ยั คลนื่ สนึ ามิ • การตดิ ตอ สอ่ื สาร โดยเฉพาะเม่ือในระยะ ๓ วันแรกของเหตุการณ ซึง่ ระบบสอ่ื สาร ไมส ามารถใชงานได การรายงานความเสียหาย การตรวจสอบผบู าดเจบ็ หรือเสียชีวิต จงึ ไมส ามารถดําเนินการได บทสรปุ สาํ หรบั ผูบ ริหาร: การจัดการภัยพิบัตแิ ละการฟนฟูบูรณะหลงั การเกดิ ภัย: กรณีศกึ ษาประเทศไทยและตา งประเทศ สํานักงานคณะกรรมการพฒั นาการเศรษฐกิจและสังคมแหง ชาติ : เมษายน ๒๕๕๔

๑๑ • การจัดระเบยี บ ขั้นตอน หรอื ส่ังการในสภาวะฉุกเฉิน เกิดความวุนวายและสบั สน โดยเฉพาะในระยะแรกที่ยังไมส ามารถหาผูรับผิดชอบส่ังการได • การระดมสรรพกาํ ลงั เครอ่ื งจักร เคร่อื งมือ การขนยา ยเครือ่ งจักรกล ระยะแรก เจา หนา ทรี่ ะดับปฏบิ ตั ิการไมสามารถตดั สนิ ใจเคลอื่ นยา ยเครื่องจักรได เนือ่ งจากไมม ี อาํ นาจในสายบังคับบญั ชา นอกจากนี้ เครื่องจักรกลบางประเภทที่มีความตองการใช งานสูง ขณะที่เจา หนาทีค่ วบคมุ เครื่องมจี าํ นวนจํากัด ทาํ ใหบางสว นเกิดความเหน่ือย ลา เมือ่ ตองอยูปฏบิ ัตงิ านภาคสนามเปนระยะเวลานาน • การขาดผูเช่ยี วชาญเฉพาะดา น เม่ือเกิดเหตุระยะแรก มีจาํ นวนเจาหนา ท่กี ูภยั ไม เพียงพอ เนือ่ งจากมผี บู าดเจบ็ และเสยี ชีวติ จํานวนมาก ผูบ าดเจ็บจาํ นวนมากไม สามารถสอื่ สารดว ยภาษาไทยหรือภาษาองั กฤษได ภายหลังเมื่อไดรบั การสนบั สนนุ หนว ยกูภยั จากพ้นื ที่ตา งๆ เขาใหการชว ยเหลือ รวมทัง้ อาสาสมัครจากพื้นทีต่ า งๆ ชว ยทําหนา ท่ลี ามแปลภาษา ทาํ ใหก ารชวยเหลอื สามารถดําเนนิ การไดอ ยา งตอ เน่อื ง • ปญ หาการฟน ฟแู ละพฒั นาในระยะยาว การฟน ฟูระยะยาวยังขาดมิติดานสิทธิของ ชมุ ชน ทาํ ใหก ารจดั ระเบียบชายหาด การปรบั เปลย่ี นภมู ิทัศน การวางผังเมือง และ การจดั หาทอ่ี ยอู าศัยเปน ไปอยางไมม ีระบบและกอใหเกิดปญหาท่ีสําคญั ๒ ประเด็น คอื ปญหาความขัดแยง เรื่องทดี่ นิ และปญหาการจดั หาทีอ่ ยูอาศัย การเตรียมการรับมอื ภยั พบิ ัติคลืน่ ยักษส นึ ามใิ นอนาคต • การสรา งระบบเตือนภัยและเฝาระวงั เพ่อื แจง ใหป ระชาชนทราบลวงหนาและมี เวลาเตรยี มตัวหรอื หลบภัยไดทนั • จัดต้งั ระบบเตอื นภยั ระดบั ภูมภิ าค ศนู ยเตอื นภัยจากคล่ืนสึนามิในภูมภิ าคแปซิฟค และการจดั ต้ังศูนยเตือนภยั สึนามิระดบั ประเทศ • การแลกเปล่ยี น ขอมลู ขา วสารระหวางประเทศ โดยใหมกี ารแจงและแลกเปลี่ยน ขา วสารขอมูลกนั อยา งรวดเรว็ เม่ือเกดิ คลื่นสนึ ามขิ น้ึ • ระบบเตือนภัยสนึ ามขิ องประเทศไทย ระบบเตือนภัยคล่ืนสนึ ามทิ ่ีประเทศไทยได ดําเนินการจัดสราง ประกอบดวยระบบเตือนภยั คลืน่ สึนามิ ประกอบดวยฐานเก็บ บันทกึ ขอ มูลใตทะเลและทุน ลอยสง สญั ญาณผวิ ทะเล ใชคอมพวิ เตอรจาํ ลองรปู แบบ เพ่อื ทํานายแนวโนม ของการเกิดคลนื่ สนึ ามิ แจง ใหศนู ยเ ตือนภัยตามชายฝง ตางๆ ทราบ เพ่อื สง สัญญาณเตอื นภัยใหประชาชนในทองถน่ิ เตรียมตวั อพยพหนภี ยั ได ทนั เวลา มีการ เชื่อมโยงฐานขอ มลู เกี่ยวกบั การเกิดและการตง้ั รบั ภยั คล่นื สนึ ามิ ระหวา งหนวยงานตา งๆ ทีเ่ กยี่ วของ รวมทัง้ ติดตงั้ ระบบเตือนภัยในทอ งถิ่น บทสรปุ สาํ หรับผบู รหิ าร: การจดั การภัยพิบตั แิ ละการฟน ฟบู ูรณะหลังการเกิดภัย: กรณีศกึ ษาประเทศไทยและตางประเทศ สาํ นกั งานคณะกรรมการพัฒนาการเศรษฐกจิ และสังคมแหง ชาติ : เมษายน ๒๕๕๔

๑๒ ๔.๒ สถานการณอ ุทกภัย อนั เนอ่ื งมาจากอทิ ธิพลของรองความกดอากาศต่ํา พาดผานภาคใตต อนบน ภาคกลาง และภาคตะวนั ออก และมรสมุ ตะวนั ตกเฉียงใต ระหวางวันท่ี ๑๐ ตุลาคม - ๕ ธนั วาคม ๒๕๕๓ อทุ กภัยในประเทศไทยเมอื่ ๒๕๕๓ เปน เหตุการณการเกดิ น้ําทวมในประเทศไทยหนักทสี่ ดุ ใน รอบหลายสบิ ป เนอ่ื งจากมีฝนตกหนกั ในหลายพืน้ ที่ ในชวงเดือนตลุ าคม-พฤศจิกายน ๒๕๕๓ กอ ใหเ กดิ ความเสยี หายอยา งหนกั ทั้งชวี ติ และทรัพยสนิ โดยอทุ กภยั ครัง้ นี้เร่มิ ขน้ึ ต้ังแตวนั ท่ี ๑๐ ตุลาคม ๒๕๕๓ จนกระท่งั สถานการณคลีค่ ลายท้ังหมดเมื่อวันท่ี ๑๔ ธันวาคม ๒๕๕๓ การชว ยเหลอื ผูประสบภัยและการฟน ฟคู วามเสียหาย ๑) การชว ยเหลอื ระยะเรง ดว น • หนว ยงานทีเ่ กย่ี วขอ ง ไดจัดสง อปุ กรณก ภู ยั ยานพาหนะ เคร่ืองอปุ โภคบรโิ ภค เวชภณั ฑ และเจา หนา ทสี่ นบั สนนุ เขา ชว ยเหลอื และอพยพผูประสบภัย • วันท่ี ๒๔ ตลุ าคม ๒๕๕๓ นายกรัฐมนตรไี ดล งนามแตง ตัง้ ศนู ยประสานการ ชวยเหลอื เยยี วยาผปู ระสบอุทกภัย (ศชอ.) โดยมคี ณะกรรมการอาํ นวยการ กาํ กับ ตดิ ตามการชวยเหลือผปู ระสบอุทกภยั (คชอ.) ทาํ หนาทีเ่ ปนศูนยกลาง รับมอื สถานการณอ ุทกภัยในแตละพนื้ ท่ี โดยประสานงานกบั หนวยงาน ตา งใน การชว ยเหลือ • คณะรฐั มนตรีอนมุ ัตใิ นหลักการใหใชงบประมาณรายจา ยประจําปงบประมาณ ๒๕๕๔ งบกลางรายการเงินสาํ รองจายเพือ่ กรณฉี กุ เฉนิ หรอื จาํ เปน และมมี ติให ความชว ยเหลือผปู ระสบภัยจากอุทกภยั โดยกําหนดใหการใหค วามชว ยเหลอื ครอบคลมุ ๓ กลุม ไดแ ก ผดู อยโอกาส ผทู ่ีชวยเหลือตนเองไมไ ด เกษตรกร และผูประกอบการ รวมทง้ั ระบบโครงสรางพน้ื ฐาน • ในการชวยเหลือบรรเทาทกุ ขผ ูป ระสบภัยในภาวะเรงดว นนัน้ อาสาสมัครและ ภาคเอกชน ไดร ว มมือกนั ดําเนนิ การโดยไดม ีการเรียกรอ งใหสาธารณะชว ยกัน บรจิ าคและลงพื้นท่ีใหค วามชว ยเหลอื ในขณะท่คี วามชว ยเหลือของภาคราชการ ยงั เขา ไมถ งึ ซึง่ ผูป ระสบภยั ตา งช่นื ชมในความรวดเรว็ และการรว มมือของกลมุ อาสาสมัครตางๆ ๒) การฟนฟูและมาตรการระยะยาว รฐั บาลไดก าํ หนดมาตรการระยะยาวเพอ่ื ปอ งกนั และฟนฟสู ภาพพน้ื ท่ี อันเนอื่ งมาจากปญหาอุทกภัยโดยไดส่ังการใหด ําเนนิ การ ดังนี้ • การจัดทาํ ระบบการเตือนภัยที่มเี อกภาพ • การจดั ทาํ ระบบบริหารจดั การนํา้ บทสรุปสาํ หรับผูบ รหิ าร: การจดั การภัยพิบัติและการฟน ฟูบูรณะหลงั การเกิดภัย: กรณีศกึ ษาประเทศไทยและตา งประเทศ สาํ นักงานคณะกรรมการพฒั นาการเศรษฐกจิ และสังคมแหง ชาติ : เมษายน ๒๕๕๔

๑๓ • การปรบั ปรงุ แผนปอ งกันและบรรเทาสาธารณภยั เพอ่ื นาํ ไปสกู ารปฏบิ ตั ิไดทนั ตอสถานการณ • การพฒั นากลไกประกันความเส่ยี ง ปญ หา อปุ สรรคและขอ จาํ กดั ในการใหค วามชวยเหลือผูป ระสบภัย การไมม ีนโยบายการเตอื นภยั ธรรมชาตทิ ชี่ ดั เจนของภาครัฐ ทําใหห นวยงานตางๆ ขาดการบูรณาการขอ มลู เพ่อื ใหค วามชวยเหลอื ผปู ระสบภัย แมวา กรมอุตุนยิ มวทิ ยาจะออก ประกาศเตอื นภยั เปน ระยะกวา ๒๐ ฉบบั ทั้งรายละเอยี ดของพื้นทแ่ี ละปรมิ าณน้ําฝนท่อี าจ กอ ใหเกิดน้าํ ทว มฉับพลนั แตการขาดการเฝาระวงั และการประเมินสถานการณท่ตี อเนื่องบน พ้นื ฐานของขอ มูลทไ่ี ดร บั ทําใหไมม กี ารปองกนั การเตือนภยั และการเตรยี มการอพยพ ประชาชนในพ้ืนท่ีเสย่ี งภยั เม่ือเกิดอุทกภยั ขึ้นจงึ ไมส ามารถแกไ ขสถานการณไ ดทัน ๔.๓ กรณี อุทกภยั และดินโคลนถลม ในพืน้ ท่ภี าคใตเมือ่ เดือนมนี าคม ๒๕๕๔ ภายหลงั การเกดิ อุทกภยั เม่ือปลายป ๒๕๕๓ หลายพ้นื ทภี่ าคใตข องประเทศไทยกาํ ลงั อยู ระหวา งการฟน ฟูความเสียหาย ก็เกิดภัยธรรมชาตซิ ้ําขนึ้ ในหลายพ้นื ทใ่ี นภาคใต เม่ือวนั ท่ี ๒๓ มีนาคม ๒๕๕๔ โดยเกดิ อุทกภยั และดนิ โคลนถลม อัน เน่อื งมาจากความกดอากาศสูงกําลัง คอ นขางแรงจากประเทศจนี แ ผปกคลมุ ประเทศไทยตอนบน สง ผลใหลมตะวนั ออก ที่พัดปก คลุมอาวไทยและภาคใต มีกําลังแรง ทาํ ใหห ลายพ้ืนทใี่ นจงั หวัดภาคใตม ีนํ้าปาไหลหลาก นํา้ ทว มฉับพลัน และนํา้ ลนตลิง่ กอ ใหเ กดิ ความเสียหายในพนื้ ที่ ๑๐ จงั หวดั ๑๐๐ อาํ เภอ ๖๕๑ ตําบล ประชาชนเดือดรอน ๖๒๘,๙๙๘ ครัวเรือน ๒,๐๙๔,๕๙๕ คน และมีผเู สยี ชีวติ ๖๔ คน การชวยเหลอื และบรรเทาทุกขแกผ ปู ระสบภยั • รฐั มนตรีประจําสํานักนายกรฐั มนตรี ไดลงพื้นทป่ี ระสบภยั จังหวัดนครศรีธรรมราช โดย อนมุ ัตใิ หผูวาราชการจงั หวดั ใชเงนิ ทดรองราชการ ๕๐ ลานบาท ในการชวยเหลือราษฎร ผปู ระสบภัยในเบ้ืองตน • คณะรัฐมนตรมี ีมติท่ีเกยี่ วของกับการชวยเหลือผูประสบอุทกภัยและโคลนถลมในภาคใต ไดแ ก อนมุ ตั กิ รอบวงเงินการชว ยเหลือเกษตรกร เพอื่ นํามาใชกับภยั พิบัตใิ นจงั หวัด ภาคใตท ่เี กดิ ข้ึนไปจนสิน้ สดุ ภยั ทั้งน้เี ฉพาะเกษตรกรรายท่ขี ึ้นทะเบียนไวก อ นเกดิ ภยั พิบัติ อนุมัติในหลกั การการจา ยเงนิ ชว ยเหลือแกผ ปู ระสบอทุ กภยั และดินถลม ในภาคใต ครัวเรือนละ 5,000 บาท รวม 10 จงั หวดั และมอบหมายใหกระทรวงมหาดไทย ประสานขอความรว มมือองคก รปกครองสว นทอ งถิ่นในการใหความชวยเหลอื แก ผูประสบภยั และดินถลมในภาคใตดังกลา วดวย บทสรุปสาํ หรับผูบรหิ าร: การจัดการภัยพิบัติและการฟนฟบู ูรณะหลังการเกดิ ภยั : กรณศี ึกษาประเทศไทยและตา งประเทศ สาํ นักงานคณะกรรมการพฒั นาการเศรษฐกิจและสงั คมแหง ชาติ : เมษายน ๒๕๕๔

๑๔ ๕. บทวิเคราะหและประเดน็ สาํ คัญจากการศึกษา การศกึ ษานี้ ไดว เิ คราะหความสําคญั ขององคป ระกอบตางๆ ทีม่ ีผลตอ การชวยเหลอื ผปู ระสบภยั โดย เปรียบเทยี บการชว ยเหลือผปู ระสบภัยกรณตี า งๆ ดังนี้ ๕.๑ ระบบการวางแผนเตรยี มพรอ ม การตัดสนิ ใจและการตอบสนองท่รี วดเร็วและมี ประสทิ ธิภาพ จะสรางความเชอื่ ม่ันใหกับประชาชนวา ภาครัฐและฝายบริหารมี ความพรอมในการเขาชวยเหลอื หากเกิดพบิ ัติภัยในพนื้ ที่ ซง่ึ จะสามารถลดความสญู เสียชวี ิต และทรัพยสนิ ในพืน้ ท่ีภยั พบิ ตั ไิ ด โดยในหลายประเทศ แมว า จะมีการวางแผนและจดั ต้งั หนว ยงานรับผดิ ชอบโดยเฉพาะเพ่ือเปนกลไกดาํ เนินการตางๆ ในการให ความชว ยเหลอื ผูประสบภยั แตยังคงประสบปญหาการพจิ ารณาตดั สินใจทไ่ี มร วดเรว็ เพยี งพอ ๕.๒ กลไกการจดั การในภาวะฉุกเฉนิ จากกรณีศึกษาทกุ กรณพี บวา มีปญหาการจดั การ ในภาวะฉกุ เฉนิ เนื่องจากในชว งเกิดวกิ ฤตไิ ดเกิดชวงสูญญากาศกอ นทีค่ วามชว ยเหลอื จะเขาสู พืน้ ทป่ี ระสบภัย โดยพนื้ ทท่ี ่ีไดรับความเสียหายรา ยแรง สาธารณปู โภค และเสน ทางคมนาคม สวนใหญจะถกู ทําลายจนไมส ามารถใชก ารได ทาํ ใหเ กดิ ปญ หาการอพยพประชาชนทีต่ ิดอยใู น เหตุการณซ งึ่ กอใหเ กิดการสูญเสยี ชีวิตและทรพั ยสินตามมา ๕.๓ การชว ยเหลอื บรรเทาทุกข เปนเร่อื งของการจัดการบนพน้ื ฐานของขอมูลและทรพั ยากรทีม่ ี อยูจรงิ โดยตอ งทาํ การประเมนิ และรายงานสถานการณทเ่ี กดิ ขึน้ ตอ ผมู อี าํ นาจตดั สินใจโดย จดั ระบบฐานขอ มลู ท้ังทม่ี ีอยูแลว ใหส ามารถเขาถงึ ไดท นั ที และผนวกเขากับขอ มูล สถานการณในเวลาจรงิ ( Real Time Information) ซง่ึ จะมีผลในการพจิ ารณาการสง ความ ชวยเหลือเขา สพู ืน้ ที่ ๕.๔ การฟน ฟูบูรณะหลังเกิดภัยพบิ ัติ ในการฟน ฟบู ูรณะพน้ื ท่ปี ระสบภัยสวนใหญ รัฐบาลจะ จดั ทาํ โครงการเพ่ือฟนฟูข้ึนเปน กรณีพิเศษ ประกอบดวยโครงการปรบั ปรุง ดานโครงสรา ง ( Hard Structure) และโครงการ หรอื มาตรการลดผลกระทบ อืน่ ๆ ( Soft Structure) โดยการปรบั ปรุงหรอื การกอ สรางโครงสรางพืน้ ฐานตางๆ ทีเ่ นนการปอ งกันภยั พบิ ัติ เชน การกอสรา งเขอื่ นกัน้ น้ํา ซึง่ ตอ งมรี ะบบบํารงุ รกั ษาและการบรหิ ารจัดการท่ีมี ประสทิ ธิภาพ เพอื่ ไมใหเกิดปญหาการลงทุนสูญเปลา สว นโ ครงการและมาตรการลด ผลกระทบตางๆ ตองพิจารณาความเหมาะสมของแตละพนื้ ท่ี เชน การสง เสริมการสรางคัน กน้ั น้ําขนาดเลก็ รอบแปลงเพาะปลูก การสรา งท่อี พยพ และการปรับชว งเวลาการเพาะปลกู เปนตน โดยการฟน ฟูบูรณะหลังเกดิ ภัยท่ีเกดิ ข้นึ มคี วามจําเปน ตองพจิ ารณาความเหมาะสม ใหสามารถปองกันและแกไ ขภัยพิบัติทอ่ี าจเกิดขึ้นอกี ไดอ ยางมีประสทิ ธภิ าพ บทสรุปสาํ หรบั ผูบรหิ าร: การจดั การภยั พบิ ตั ิและการฟน ฟบู รู ณะหลังการเกดิ ภยั : กรณีศึกษาประเทศไทยและตางประเทศ สาํ นกั งานคณะกรรมการพฒั นาการเศรษฐกจิ และสงั คมแหง ชาติ : เมษายน ๒๕๕๔

๑๕ ๕.๕ ขอ สังเกตการจดั การสาธารณภัยของประเทศไทย ในอดีต ประเทศไทยมีประสบการณใ นการจัดการภยั พิบตั คิ อนขา งจาํ กดั ภยั พิบัตทิ เี่ กดิ ขึ้น เปน ประจาํ ไดแ ก ภาวะน้าํ ทว ม พายุฝน และภยั แลงท่เี กดิ ขึน้ ตามฤดกู าล ซึ่งไมม ีความรนุ แรง มากนัก การเตรียมการตางๆ จงึ อยบู นสมมตุ ฐิ านของลักษณะภัยพิบัติดังกลาวภายใน ขอบเขตความรนุ แรงระดบั หน่ึงเทานั้น ระบบการเตรียมพรอม การจดั การในภาวะฉุกเฉิน และการกูภยั จึงไมม ีประสิทธิภาพเพยี งพอในรองรับภยั ขนาดใหญ อยางไรกต็ าม ในชวงสอง ทศวรรษท่ีผา นมา ประเทศไทยตอ งเผชญิ ภยั พิบตั ิขนาดใหญห ลายครัง้ จึงทําใหเ กิดการต่ืนตัว ในเชิงนโยบายของรฐั ความตระหนกั รูข องสาธารณชน และระบบอาสาสมัคร ทาํ ใหร ะบบ การจัดการภยั พบิ ตั ขิ องประเทศไดรบั การพัฒนากาวหนาข้ึนอกี ระดบั หนึง่ โดยมีการปรบั ปรงุ โครงสรางองคก รและกลไกการบรหิ ารจดั การ ดงั น้ี โครงสรางกลไกและองคก ร ไดม กี ารออกพระราชบญั ญตั ปิ องกนั และบรรเทาสาธารณภัย ๒๕๕๐ ขึ้นเพอ่ื เปน กฎหมาย หลกั ในการบรหิ ารจัดการ กําหนดกรอบการบรหิ ารจดั การสาธารณภยั ไวอยางชัดเจน ซง่ึ กาํ หนดใหม กี ารจดั ทาํ แผนการปองกันและบรรเทาสาธารณภัย ๓ ระดับ คือแผนระดบั ชาติ ระดับจังหวดั และแผนของกรงุ เทพมหานคร คณะรฐั มนตรไี ดใ หค วามเห็นชอบ แผนการ ปอ งกันและบรรเทาสาธารณภัยแหง ชาติ ๒๕๕๓-๒๕๕๗ ตัง้ แตว ันที่ ๑๗ พฤศจิกายน ๒๕๕๒ ซึง่ แผนดงั กลา วไดใชเปน กรอบแนวทางการดาํ เนนิ งานเก่ียวกับการจดั การภัยพบิ ัตขิ อง ประเทศ ใหค วามสําคญั กับการบรหิ ารจดั การสาธารณภยั โดยการมีสวนรว มของทุกภาคสว น มุงบูรณาการการทาํ งานของหนวยงานทเี่ ก่ียวของ และการทาํ งานเชงิ รุก ซง่ึ เปนทศิ ทางที่ สอดคลอ งกบั การจัดการสาธารณภยั ตามหลักสากล ปญ หาการบริหารจัดการสาธารณภยั • ปญหาดา นบทบาทและภารกิจของหนว ยงานทเี่ กยี่ วของ มีหนว ยงานเกย่ี วของ หลายหนวยงาน ขาดเอกภาพใน การปฏบิ ัติ และความเปน เอกภาพในการบริหาร จัดการท้งั ในระดบั ประเทศ ระดับจงั หวดั และระดบั ทอ งถิ่น ผูรบั ผิดชอบหลัก มี อาํ นาจสัง่ การไดไมครอบคลมุ ทุกหนวยงาน การจดั ทาํ โครงการดา นสาธารณภยั มี ลกั ษณะตา งฝายตา งดาํ เนนิ การ ซงึ่ สว นใหญเ ปนไปเพือ่ แกไขปญหาเฉพาะหนา และ ไมมกี ารทาํ งานในลักษณะองคร วมเพ่ือประสานการทาํ งานในทิศทางเดยี วกนั และ แกไขปญ หาระยะยาว • ปญหาดานขีดความสามารถของหนว ยงานปฏบิ ตั ิ การขาดแคลนงบประมาณ บคุ ลากร เครื่องจกั ร เครอ่ื งมอื อุปกรณท ี่เหมาะสมและจาํ เปนในเบอ้ื งตน รวมทง้ั เครอื่ งมอื พิเศษท่ีจาํ เปน ตอ งใชใ นกรณีตา งๆ และบุคลากรทมี่ ีความเชี่ยวชาญเฉพาะ ดาน สวนกาํ ลังคนทีม่ ีอยกู ็ยงั ขาดความรูและความชํานาญในเชงิ เทคนิค บทสรปุ สาํ หรบั ผบู รหิ าร: การจดั การภยั พิบัติและการฟน ฟูบรู ณะหลงั การเกิดภยั : กรณศี กึ ษาประเทศไทยและตา งประเทศ สํานกั งานคณะกรรมการพัฒนาการเศรษฐกิจและสังคมแหง ชาติ : เมษายน ๒๕๕๔

๑๖ • ปญ หาดา นองคความรแู ละอาํ นาจการตัดสนิ ใจในขนั้ ตอนการปฏิบัติ ประเทศไทย ยังขาดการวจิ ัยและพฒั นาดานสาธารณภัยอยา งตอ เน่ือง ยังไมม คี วามชดั เจนในการ กําหนดพืน้ ที่เส่ียงภยั และการเผชญิ ปญหา ระเบียบและกฎหมายที่เกย่ี วของกบั การ ปอ งกันสาธารณภัยและผงั เมืองยังไมสามารถบงั คับใชอยางไดผ ล ขณะที่กฎหมาย อนื่ ๆ เปน อปุ สรรคตอ การจัดการสาธารณภัย รวมทง้ั ขาดการใหค วามสาํ คัญในระดับ นโยบายดว ย บทบาทของอาสาสมคั ร ภัยพิบัตทิ ี่เกดิ ขึ้นทุกกรณีแสดงใหเ ห็นวา รฐั บาลและหนว ยงานภาครฐั ไมส ามารถที่จะรบั มอื กบั สถานการณภ ัยพบิ ัตไิ ดเพียงลําพงั ขณะทอ่ี งคกรสาธารณประโยชนและอาสาสมคั รเปน กําลงั สําคญั และมีสวนอยา งมากท่ที าํ ใหการระดมความชวยเหลอื มปี ระสิทธิภาพมากข้ึน เน่อื งจากหนว ยงานของรฐั ซึ่งมีหนาท่โี ดยตรง แมจะมอี ํานาจบังคับบญั ชาชัดเจน แตความเปน ทางการทําใหเกิดความลา ชา • ปจจยั สง เสริมใหเ กดิ ระบบอาสาสมคั ร ไดแ ก เหตกุ ารณภัยพบิ ตั ิที่รนุ แรงและ ระบบสื่อสารโทรคมนาคมท่ที ันสมยั ทําใหป ระชาชนสวนใหญมีความรูสกึ รว มและ ตอ งการมีสว นรว มในการชวยเหลอื ผปู ระสบภยั จนกอ ใหเ กดิ ความตนื่ ตวั ในการ ทาํ งานอาสาสมัครอยา งมาก • ปญหาและอปุ สรรคของงานอาสาสมคั ร ในเหตุการณภยั พิบตั ิ มกั พบวามอี าสาสมคั ร จาํ นวนมากเขา ไปในพื้นที่ประสบภยั โดยไมมรี ะบบการจดั การทมี่ ปี ระสิทธิภาพรองรบั ขาดระบบประสานงาน และ การส่ือสารขอ มลู ไมมผี ูมอบหมายงานหลัก ทาํ ให อาสาสมัครไมท ราบวาควรจะทาํ หนาที่อะไร หรือชว ยเหลอื ใคร ในขณะเดยี วกัน อาสาสมคั รแตละคนอาจไมไ ดรับการฝก ฝนเตรียมตวั มากอ น • นโยบายสง เสรมิ ระบบอาสาสมคั รของไทย มติคณะรฐั มนตรี วนั ที่ ๑๖ ตลุ าคม ๒๕๔๙ เหน็ ชอบปฏญิ ญาอาสาสมัครไทยและนโยบายการพฒั นางานอาสาสมัคร อยางไรก็ตาม แนวโนบายดังกลา วเปน เพยี งการวางพ้นื ฐานและการสง เสรมิ ใหเกดิ ระบบอาสาสมคั รขึ้นในสังคมเทานัน้ • แนวทางการพัฒนาระบบอาสาสมคั รเพอ่ื การจัดการภยั พิบัติ รัฐควรใหการ สนับสนนุ ทงั้ อาสาสมคั รทม่ี กี ารจดั ตง้ั โดยหนวยงานของรัฐ และอาสาสมคั รภาค ประชาชนซึ่งมกี ารขยายตวั เพิม่ ขนึ้ อยา งมาก เพอ่ื ใหอ าสาสมัครสามารถมีบทบาทใน ทุกขน้ั ตอนของการจัดการภัยพิบัติ บทสรปุ สําหรับผูบรหิ าร: การจัดการภยั พิบตั ิและการฟนฟูบูรณะหลงั การเกดิ ภยั : กรณศี ึกษาประเทศไทยและตา งประเทศ สาํ นักงานคณะกรรมการพฒั นาการเศรษฐกิจและสงั คมแหงชาติ : เมษายน ๒๕๕๔

๑๗ ๖. ขอเสนอแนะ รัฐบาลควรสง เสรมิ การดําเนนิ การของภาคสว นตา งๆ โดยเฉพาะกลมุ อาสาสมคั รใหเ ปน ระบบทีม่ ี ประสิทธิภาพ สามารถชวยเหลอื ประชาชนและฟน ฟพู ้ืนท่ปี ระสบภัยใหก ลบั สสู ภาวะปกตโิ ดยเรว็ และ บรู ณาการการจัดการภัยพบิ ัติ โดย ๖.๑ พัฒนากลไกการบริหารจดั การภยั พบิ ัติ โดยเพิ่มบทบาทของกรมปองกนั และบรรเทา สาธารณภยั ใหเปนกลไกระดบั ชาติ เพือ่ ความคลองตวั ในการบริหารจดั การและสั่งการ โดย นายกรฐั มนตรีจะสามารถเขา บัญชาการและสัง่ การไดอยา งทนั ที และกาํ หนดใหเปน ศูนยก ลาง ขอ มูลภยั พิบัตทิ ่ีมกี ารเช่อื มโยงขอมูลกับหนว ยงานท่เี กีย่ วของทุกหนว ยงาน โดยใหสวน ราชการและภาคเอกชน จดั ทําแผนปฏิบตั กิ ารเพือ่ รองรับการดําเนนิ งานภายใต “พระราชบญั ญตั ปิ อ งกนั และบรรเทาสาธารณภัยแหง ชาติ พ.ศ.๒๕๕๐” และแผนการปอ งกัน และบรรเทาสาธารณภัยแหง ชาติ โดยคณะกรรมการปองกันและบรรเทาสาธารณภยั แหงชาติ พิจารณาเพ่อื ใหเ กดิ บรู ณาการในภาพรวม รวมท้งั ใหมกี ารปรบั ปรงุ กฎระเบยี บทเี่ ปน อปุ สรรค ตอการเรงรัดดาํ เนนิ การชว ยเหลอื ฟน ฟผู ปู ระสบภัยในระยะเรงดวน และการดาํ เนินงานตาม แผนระยะยาวดานการชว ยเหลอื ฟน ฟูบูรณะหลังการเกดิ ภยั พิบตั ิ ๖.๑ สงเสรมิ ระบบงานอาสาสมคั รของประเทศอยา งจรงิ จงั เหตกุ ารณพ ิบตั ิภยั ท่ีเกดิ ขึน้ ในประเทศไทยท่ีผา นมา อาสาสมคั รภาคประชาชนรวมท้งั หนวยงานภาคเอกชนตา งๆ มีบทบาททส่ี ําคัญในการกูภยั การชวยเหลอื ในภาวะฉุกเฉนิ การคน หาผรู อดชีวิต และ การชวยเหลอื สงเคราะหผ ูประสบภัย โดยเปน กาํ ลงั หนุนใหก บั หนว ยงานของรฐั ซ่ึงมกี าํ ลงั เจา หนาทีจ่ าํ กัด อยางไรกต็ าม ในภาวะฉกุ เฉินท่ีเกิดความวนุ วาย ขาดการสง่ั การอยางเปน ระบบการใหค วามชว ยเหลอื และประสานงานจงึ เปนไปโดยขาดการบูรณาการ ซ่งึ รฐั บาลควร วางระบบเพอ่ื พฒั นางานอาสาสมคั รใหมศี กั ยภาพอยา งเตม็ ที่ และมีมาตรฐานตามหลกั สากล ๖.๒ ควรจดั การภัยพบิ ตั โิ ดยมุงเนนการรวมพลังของชมุ ชน แมวาภัยพิบัตทิ ่เี กดิ ข้ึนจะเกนิ ขีด ความสามารถในการรบั มอื โดยชมุ ชน แตจากการศึกษา พบวา ชมุ ชนที่มคี วามเขม แขง็ และผู ที่รอดชีวิตจากภยั พิบตั ิจํานวนหน่งึ ไดเ ปล่ียนสถานภาพจากผูประสบภยั มาเปน ผรู ว มกอบกวู ิกฤติ และกลายเปน กําลังสาํ คัญของการคน หาและชวยเหลือผูรอดชีวติ เนื่องจากเปน ผทู รี่ ูจกั บคุ คลในชมุ ชน สภาพทางกายภาพ และส่ิงแวดลอ มของพื้นท่ดี ที ส่ี ดุ นอกจากนัน้ การสรางโอกาสในการจัดการเพ่อื ชว ยเหลอื กนั เองในคายท่ีพกั ชว่ั คราว และการ ฟน ฟบู รู ณะชมุ ชน จะเปนจดุ เร่มิ ตนสําคญั ทท่ี าํ ใหเกิดพลังในการพฒั นาชุมชนตอ ไปในอนาคต ดังนน้ั จงึ ควรมกี ารวางระบบการฝกอบรม เพอื่ สรางองคความรเู ก่ยี วกบั การจัดการภยั พบิ ตั ิ ตางๆ โดยมชี มุ ชนเปนฐานการพัฒนาท่สี าํ คัญ ๖.๓ ควรสงเสริมการผนกึ กาํ ลังของภาคสวนตา งๆ ภัยพิบัติท่เี กิดขน้ึ ในประเทศไทย ทงั้ เหตกุ ารณธ รณีพิบตั ิภัยสึนามิ และอุทกภยั ในป ๒๕๕๓ ทผี่ านมา ทาํ ใหเ กิด การรวมพลังของภาคสวนตางๆ ท้งั ภาครฐั ภาคเอกชน ส่ือมวลชน กองทพั ประชาสงั คม และ บทสรุปสําหรบั ผูบริหาร: การจัดการภยั พบิ ัตแิ ละการฟน ฟูบูรณะหลังการเกิดภยั : กรณศี ึกษาประเทศไทยและตา งประเทศ สาํ นักงานคณะกรรมการพัฒนาการเศรษฐกจิ และสังคมแหงชาติ : เมษายน ๒๕๕๔

๑๘ อาสาสมัครตา งๆ ซึ่งลว นมีลักษณะภารกจิ บทบาทและหนาทีท่ แ่ี ตกตางกนั เชน บุคลากรของ กองทัพมคี วามเขม แข็งและมสี ายการบังคับบญั ชาที่ชัดเจน ภาคเอกชน เชน สอ่ื มวลชน บรษิ ทั ตา งๆ มีงบประมาณชวยเหลือทีส่ ามารถนาํ มาใชไดอยางรวดเร็ว มีการบริหารจดั การทีม่ ี ประสิทธิภาพ สวนภาคประชาสงั คมไมมีระบบจดั ต้งั เปนการรวมตัวกัน ดวยจติ อาสาท่ีมีพลงั และมคี วามยั่งยืน ดังน้ัน การผนกึ กําลังทั้ง ๓ สว นจงึ เปน เรอ่ื งทางยทุ ธศาสตรทจ่ี ําเปน ตอ ง ดาํ เนนิ การอยา งจรงิ จัง โดยรฐั ควรใหก ารสนับสนนุ และชว ยประสานเชื่อมโยงพลงั ของกลมุ ตา งๆ เพื่อทาํ งานรว มกนั ใหบ รรลวุ ัตถุประสงค ท้ังน้ตี องมีการพัฒนาระบบฐานขอ มูลตางๆ ที่ จาํ เปนที่มีการรวบรวมขอมูลโดยหนว ยงานตา งๆ เชน ความเร็วลม ปริมาณน้ํา ปริมาณฝน เพอ่ื นาํ มาบรู ณาการและติดตามเฝาระวัง เพอื่ นํามาประเมินสถานการณท่ีถูกตอง สามารถ พิจารณาการออกประกาศเตอื นภยั ไดท ันเวลา ๖.๔ ควรผนวกมาตรการดา นการจดั การสาธารณภยั ไวเ ปน สว นหนึ่งของกระบวนการพฒั นา มาตรการทช่ี ว ยใหช ุมชนมคี วามเขม แขง็ และมภี มู ิตา นทาน จะชว ยพฒั นาขีดความสามารถใน การปรับตัวและชว ยลดผลกระทบได โครงการทเี่ พิ่มประสิทธิภาพการบรหิ ารจดั การ เชน การ พัฒนาระบบฐานขอ มูล ระบบการสือ่ สาร โครงสรางพื้นฐานที่ออกแบบอยางดีคาํ นึงถงึ ความ เส่ยี งดา นภยั พิบตั ิ รวมทงั้ งานศกึ ษาวจิ ัยตา งๆ ทีเ่ ก่ียวของ จะชวยยกระดับการบรหิ ารจดั การ ภยั พิบัตแิ ละการพฒั นาประเทศไปพรอ มกนั ซึ่งสาํ นกั งานฯ จะประมวลประเด็นตางๆ เพอื่ นาํ เสนอไวในแผนพฒั นาฯ ฉบบั ที่ ๑๑ ตอ ไป บทสรุปสําหรบั ผูบรหิ าร: การจัดการภัยพบิ ตั แิ ละการฟนฟบู ูรณะหลงั การเกดิ ภยั : กรณศี ึกษาประเทศไทยและตางประเทศ สาํ นกั งานคณะกรรมการพัฒนาการเศรษฐกิจและสังคมแหงชาติ : เมษายน ๒๕๕๔

ตารางเปรียบเทยี บกรณภี ัยพิบัติและการฟน้ื ฟูบรู ณะ ธรณีพบิ ตั สิ ึนามิ พายุแคทรินา อุทกภยั ๒๕๕ ไทย สหรฐั อเมริกา ไทย ความเสยี หาย  มูลค่าความเสียหายตอ่  มูลคา่ ความเสยี หาย  มูลค่าความเสีย ภาพรวมยงั ไมม่ ทรัพย์สนิ ท่เี ก่ียวกบั การ ประมาณ ๘๑,๐๐๐ ประเมนิ อย่างเป ประกอบอาชพี ของ ลา้ นเหรยี ญสหรัฐฯ ราษฎรประมาณ หรอื ๓,๓๖๑,๕๐๐ ทางการ เฉพาะ ๑๔,๔๙๑ ล้านบาท ลา้ นบาท * รัฐบาลต้อง เกษตรกรรมมมี ใช้เงนิ กว่า ๑๐๕,๐๐๐ ความเสยี หาย ลา้ นเหรยี ญสหรัฐฯ ประมาณ ๒๐,๖ หรอื ๔,๓๕๗,๕๐๐ ลา้ นบาท ล้านบาท * เพ่อื การ กอ่ สร้างและซ่อมแซม * อตั ราแลกเปลย่ี น ณ ส.ค. ๒๕๔๘ ๑ เหรยี ญ สหรัฐฯ = ๔๑ บาท  ความ เสียหายต่อชีวิต  ความเสยี หายตอ่ ชวี ติ  ความเสียหายต และทรพั ย์สนิ และทรัพย์สิน และทรพั ยส์ ิน มีจังหวดั ท่ปี ระสบภยั ๖ จานวนผ้เู สียชีวติ ๑,๘๓๖ มีจงั หวดั ท่ปี ระสบ จงั หวดั จานวน ผู้เสยี ชวี ิต คน แท่นขดุ เจาะน้ามนั ๗๔ จงั หวดั ภาคก ๕,๓๙๕ คน บาดเจ็บ ๓๐ แห่ง และทาใหม้ กี าร ๒๔ จังหวดั ภาคเ ๘,๔๕๗ คน และสูญหาย ปดิ โรงกลน่ั น้ามัน ๙ แห่ง ๑๗ จังหวดั ภาค ๒,๘๑๗ คนบา้ นเรอื น ส่งผลตอ่ การปิดการผลติ ตะวนั ออกเฉียงเห โรงแรม ร้านคา้ โรงเรยี น นา้ มันในอ่าวเม็กซิโก ๖ จังหวัด ภาคใต้ ๑ อาคาร และสิ่งกอ่ สร้าง เดอื น ผลผลติ น้ามันลดลง จงั หวัด ผู้เสียชีวิต ต่างๆ ของหน่วยงาน รอ้ ยละ ๒๔ ผลผลิตกา๊ ซ ราย ผู้ไดร้ ับผลกร ราชการ รวมทั้งอาคารทา ลดลงรอ้ ยละ ๑๘ ๙.๖ ล้านราย พื้น

เอกสารแนบ ๑ ๕๓ พายุหมุนนารก์ สิ แผน่ ดนิ ไหวและสนึ ามิ อุทกภัย ๒๕๕๔ พม่า ญ่ีป่นุ ไทย ยหายใน  มลู คา่ ความเสยี หายใน  มูลคา่ ความเสยี หาย  มูลค่าความเสียหายมี มกี าร ภาพรวมยังไมม่ ีการ ประเมนิ โดยรัฐบาลญี่ปุน ประมาณ ๒ .๑ -๒ .๖ ปน็ ประเมินอยา่ งเป็น ประมาณ ๓๐ ๙,๐๐๐ หม่ืนลา้ นบาท โดยภาค ะภาค ทางการ เฉพาะความ ล้าน เหรียญ สหรฐั ฯ ซึ่ง การคา้ การ ขนสง่ และ มูลค่า เสียหายดา้ นทรพั ย์สินคดิ ประมาณการนีย้ งั ไมร่ วม บริการไดร้ ับผลกระทบ เป็นเงนิ ประมาณ ความเสยี หายในภาค มากท่สี ุดเสยี หายกวา่ ๔- ๖๖๖ ๔,๐๕๗ ลา้ นเหรียญ ผลิตตา่ งๆ ท่ไี ม่สามารถ ๕ พันล้านบาท โดยแยก สหรฐั ฯ (๑๓๔,๖๕๐.๘๗ ดาเนินการผลติ ได้ ความเสยี หายทรพั ยส์ ิน ลา้ นบาท) เนอ่ื งจากขาดแคลน ๒,๘๓๒-๓ ,๔๕๓ ลา้ น ไฟฟาู และผลกระทบต่อ บาท ด้านเกษตร ระบบเศรษฐกิจ ๑๐,๐๔๘-๑๒,๘๘๙ ลา้ น บาท ประมงและปศุสตั ว์ ๘,๘๖๙-๘ ,๙๓๒ ล้าน บาท อนื่ ๆ ๔๒๗-๔๗๕ ลา้ นบาท ตอ่ ชวี ติ  ความเสียหายตอ่ ชวี ิต  ความเสียหายต่อชวี ิต  ความเสยี หายตอ่ ชีวิต และทรพั ยส์ นิ และทรพั ย์สนิ และทรพั ยส์ นิ บภัย ประเทศศรีลงั กา จานวน ผู้เสยี ชวี ิต ประชาชนเดือดรอ้ น กลาง ประชาชนมากกว่า ๑๓ ,๘๕๘ ค น ได้รับ ๖๒๘,๙๙๘ ครัวเรือน เหนอื ๓.๐๐๐ ครัวเรอื น บาดเจ็บ ๔,๙๑๖ คน ๒,๐๙๔,๕๙๕ คน และมี บ้านเรือนจมน้า หรือถกู และ สญู หาย ๑๔,๑๗๕ ผ้เู สียชวี ติ ๖๔ คน หนอื ๑๙ ทาลาย กวา่ ๓๕,๐๐๐ คน พ้นื ทไี่ ด้รบั ก่อให้เกดิ ความเสยี หาย ๑๓ คน ตดิ อยบู่ นเกาะโดยไม่ ผลกระทบ ๑๘ จงั หวดั ในพ้นื ที่ ๑๐ จงั หวดั ต ๒๕๘ สามารถชว่ ยเหลือได้ อาคารบา้ นเรอื นถูก ๑๐๐ อาเภอ ๖๕๑ตาบล ระทบ ประเทศพมา่ ไดร้ ายงาน ทาลายหรือได้รับความ ด้านการเกษตร มี นที่ วา่ มีผเู้ สียชวี ิตประมาณ เสียหายกวา่ ๑๒๕,๐๐๐ เกษตรกรเดือดร้อน

ธรณพี ิบัติสึนามิ พายุแคทรินา อทุ กภัย ๒๕๕ ไทย สหรัฐอเมรกิ า ไทย การอุทยานแห่งชาติ อุตสาหกรรมปุาไมใ้ นมิส เพาะปลูกคาดว่าจ อาคารเอนกประสงค์ ซิสซปิ ปไี้ ด้รับผลกระทบ เสยี หาย ๑๑.๓๒ อาคารศาลาประจาหมูบ่ ้าน โดย พืน้ ทป่ี าุ ๕,๓๐๐ ตร. และบ้านเรอื นเสีย สะพาน ถนน ท่าเทียบเรอื กม.ถกู ทาลาย เกดิ หมด ๒๑,๒๑๐ ห เรอื ประมง กระชงั ปลา บ่อ ภาวะการว่างงานเกดิ ข้ึน เสยี หายบางส่วน กงุ้ อปุ กรณ์ประมง บอ่ น้า หลังเหตุการณน์ าไปสกู่ าร ๒๓๔,๔๓๔ หลงั ระบบประปาหม่บู ้าน และ เกบ็ ภาษีได้นอ้ ยลงสาหรบั โครงสรา้ งพ้ืนฐาน แหลง่ นา้ จดื ตลอดจน รฐั บาลทอ้ งถนิ่ ความเสยี หาย ไดแ้ สภาพภูมิทศั น์ริมชายหาด โรงเรียน ๑,๑๕๙ และสวนสาธารณะ สถานทรี่ าชการ ๔ แห่ง โครงข่ายคม ทางถนน ๒๖,๗๒ สะพาน ๑,๓๐๓ แ  ความเสยี หายดา้ น  ความ เ สยี หายดา้ น ทรพั ยากรธรรมชาติ ทรัพยากรธรรมชาติ และสิง่ แวดล้อม และสงิ่ แวดลอ้ ม - แนวปะการงั (สารวจ - มีการกดั เซาะชายฝง่ั ๑๗๔ สถาน)ี ร้อยละ อยา่ งรุนแรง เกาะบาง ๑๓.๒๒ ไดร้ บั ความ แหง่ ที่อยใู่ กลแ้ ผน่ ดนิ ใหญ่ เสียหายมาก ร้อยละ กก็ ลับเชือ่ มตอ่ กับ ๒๖.๔๔ ได้รับความ แผน่ ดนิ ใหญจ่ ากการพดั เสยี หายเลก็ นอ้ ยถึงปาน พาของตะกอน กลาง และรอ้ ยละ ๖๐.๓๔ - แหลง่ อาหารสาหรับ ไมไ่ ด้รบั ผลกระทบ สตั ว์น้าเปลย่ี นแปลง สัตว์ - แหล่งหญา้ ทะเลได้รบั หลายชนดิ สูญเสยี ท่อี ยู่ ผลกระทบร้อยละ ๕ อาศัย มีการอพยพของ - ปุาชายเลน เสยี หาย สตั ว์ชนดิ ตา่ งๆ ประมาณ ๒,๐๑๐ ไร่ นอกจากนนั้ พืน้ ทชี่ ุม่ น้า

๒ ๕๓ พายุหมุนนารก์ สิ แผน่ ดนิ ไหวและสนึ ามิ อุทกภัย ๒๕๕๔ พมา่ ญี่ปนุ่ ไทย จะ ๕๐,๐๐๐ คน และผู้คน หลงั นอกจากนี้ ถนน ๑๘๙,๖๔๙ ราย พ้นื ที่ รางรถไฟ ท่าเรอื เข่อื น การเกษตรประสบภยั ล้านไร่ หลายล้านคนสูญเสียที่ และระบบโครงสร้าง ๑,๑๐๖,๑๕๐ ไร่ ดา้ นปศุ ยหาย อยอู่ าศัย ราคาสนิ ค้า พนื้ ฐาน รวมทั้งเครือขา่ ย สตั ว์ มีเกษตรกร หลงั ตา่ งๆในพม่าปรับตัว โทรคมนาคมยังไดร้ บั เดือดรอ้ น ๑๑๘,๘๗๗ สงู ข้นึ ๒ -๓ เทา่ ตัวการ ความเสยี หายอย่างหนัก ราย สตั วไ์ ด้รับผลกระทบ นที่ได้รับ ประเมนิ ความเสยี หาย อีกดว้ ย ๕,๗๘๘,๔๘๒ ตวั ด้าน แก่ ด้านทรัพยส์ นิ คิดเป็นเงิน ประมง มีเกษตรกร ประมาณ ๔ ,๐๕๗ ลา้ น เดอื ดร้อน ๒๒,๑๘๓ ราย พืน้ ที่เพาะเลี้ยงประสบ แห่ง เหรียญสหรฐั ฯ ภยั ๕๘,๑๖๐ ไร่ ๔๙๙ (๑๓๔ ,๖๕๐.๘๗ ล้าน มนาคม บาท) ๒๙ สาย แหง่  ความ เ สียหายดา้ น ทรัพยากรธรรมชาติ และสิง่ แวดล้อม ผลกระทบจากการพัด ถลม่ ของพายไุ ซโคลน นาร์กสี คอื การเรง่ ฟ้ืนฟู สภาพแวดล้อมทีเ่ สียหาย เน่อื งจากเกิดภาวะนา้ เนา่ ท่วม (waste flood) ซ่งึ เกิดจากนา้ ขงั ท่ีปนดว้ ย สิ่งปฏกิ ลู และสง่ิ เนา่ เสีย ตา่ งๆ ส่งผลใหน้ าข้าว เสียหายหลายแห่ง

ธรณีพิบัตสิ นึ ามิ พายุแคทรนิ า อุทกภยั ๒๕๕ ไทย ไทย สหรัฐอเมริกา - ทรัพยากรดิน และการใช้ รอ้ ยละ ๒๐ ถูกนา้ ทว่ ม ประโยชนท์ ดี่ นิ ดา้ นเกษตร อยา่ งถาวร ได้รับความเสยี หายสน้ิ เชิง - มกี ารรัว่ ไหลของน้ามัน ทั้งผลผลติ และพ้ืนที่ท่ไี ม่ จากคลงั นา้ มนั ๔๔ แห่ง สามารถนามาใชป้ ระโยชน์ ทัว่ ตะวันออกเฉยี งใตข้ อง ได้ หลยุ ส์เซยี นา่ ทาให้ - ความเสียหายทาง สญู เสียนา้ มนั เปน็ จานวน กายภาพชายฝ่งั ได้แก่ การ กว่า ๒๖ ล้านลติ ร นา้ มนั กัดเซาะชายฝั่ง การ บางสว่ นไหลเข้าสู่ระบบ เปลย่ี นแปลงร่องน้า ปาก นเิ วศและปนเปือ้ นลงใน แมน่ ้า การเปลี่ยนแปลง นา้ ทที่ ่วมบางเมอื ง สภาพธรณีสัณฐานวิทยา ชายฝงั่ การปนเปือ้ นจาก ความเคม็ ในแหลง่ น้าผวิ ดนิ และน้าใตด้ นิ การเกดิ ดิน ถล่ม และหลุมยุบรวม ๕๓ แหง่ และการเกดิ ภาวะ มลพิษจากน้าท่วมขงั น้า เสีย ขยะ และสิ่งปฏกิ ลู ใน พื้นท่ีต่างๆ กลไกบริหาร  มศี ูนย์อานวยการ  มี  มคี ณะกรรมการ จดั การ ชว่ ยเหลือผู้ประสบภยั อานวยการกาก แผน่ ดินไหวและคล่ืน ตดิ ตามการช่วย ยักษ์ โดยรฐั มนตรวี ่าการ ผู้ประสบอทุ กภ กระทรวงมหาดไทยเป็น รฐั มนตรีประจา ประธาน นายกรฐั มนตรีเ ประธาน ทาหน  มีคณะกรรมการท่ี  มคี ณะกรรมการที่

๓ ๕๓ พายหุ มนุ นาร์กิส แผ่นดนิ ไหวและสึนามิ อุทกภยั ๒๕๕๔ พมา่ ญีป่ ่นุ ไทย ร  จดั ต้ัง Tripartite Core  มีสภาการจัดการภยั  มีคณะกรรมการ อานวยการกากบั ตดิ ตาม กบั Group (TCG) (กลุ่ม พบิ ัติแห่งชาติ ซึ่งมี การช่วยเหลอื ผปู้ ระสบ อทุ กภัย โดยรฐั มนตรี ยเหลอื แกนกลางไตรภาคี) นายกรฐั มนตรเี ป็น ประจาสานกั นายกรฐั มนตรเี ป็น ภยั โดย ประกอบดว้ ยตัวแทน ประธาน ประธาน ทาหนา้ ที่เป็น าสานัก รัฐบาลพม่า ASEAN  มีเคร่อื งมอื เชน่ ระบบ เป็น และองคก์ าร ขอ้ มลู สารสนเทศเพื่อ นา้ ที่ สหประชาชาติ ทาหน้าที่ การจดั การภยั พบิ ตั ิ

ธรณพี บิ ัตสิ ึนามิ พายแุ คทรนิ า อุทกภยั ๒๕๕ ไทย สหรัฐอเมริกา ไทย เกยี่ วข้อง ๕ ชุด ได้แก่ ปรึกษาแหง่ ชาติ เปน็ ศูนย์กลางจ -คณะกรรมการ ช่วยเหลอื และแก้ไข (National Advisory สถานการณ์อทุ ปัญหาจากธรณพี บิ ตั ใิ น ๖ จงั หวดั ภาคใต้ Council) คอยให้ ดาเนนิ มาตรกา -คณะกรรมการฟื้นฟูการ ท่องเทีย่ วชายฝั่งทะเล คาปรึกษาทกุ ด้านกบั ประสานไปยงั อันดามัน -คณะกรรมการศึกษา หน่วยงานและ หน่วยงานในพ้ืน ข้อเทจ็ จริงกรณี เหตกุ ารณธ์ รณพี ิบัติ คณะกรรมการชุดตา่ งๆ เพอื่ ร่วมกันแก้ไ จากคลืน่ ใต้น้า -คณะกรรมการบริหาร ของ FEMA ซงึ่ อยู่ ปัญหา จัดการฟ้ืนฟูและพฒั นา ทรัพยากรฯ ภายใต้กระทรวงความ  มีศูนย์ประสานก ส่ิงแวดล้อมและชุมชน มน่ั คงภายในประเทศ ชว่ ยเหลือเยียวย พน้ื ทีป่ ระสบธรณพี ิบัติ สหรัฐอเมรกิ า ภัย ผปู้ ระสบภัย โด -คณะกรรมการสร้างงาน และฟื้นฟูอาชพี ปรึกษานายกรัฐ เปน็ ผู้อานวยกา โดยเชญิ หน่วยง เกย่ี วขอ้ งเขา้ ร่ว ประชมุ ประเมนิ สถานการณ์ แล ติดตามสถานกา อย่างตอ่ เนอื่ ง  หน่วยงานหลัก ได้แก่  หนว่ ยงานหลกั ได้แก่  หนว่ ยงานหลัก มท. ทส. กห. - Federal Emergency มท. ทส. กห. ก Management กรมอุตนุ ิยมวิท Agency : FEMA,

๔ ๕๓ พายหุ มนุ นารก์ ิส แผน่ ดนิ ไหวและสนึ ามิ อุทกภยั ๒๕๕๔ พม่า ญีป่ นุ่ ไทย จดั การ ทกภัย ประงานการช่วยเหลอื ผู้ สาหรับสือ่ สารระหว่าง ศนู ย์กลางจัดการ าร และ ประสพภัยจากพายุ รฐั บาลกลาง เมืองใหญ่ สถานการณอ์ ุทกภัย ไซโคลนนาร์กสี ทุก เขตจังหวัด องคก์ ร ดาเนินมาตรการ และ นท่ี รปู แบบ พรอ้ มกับ ท้องถ่ินจนถึงระดบั ประสานไปยังหน่วยงาน ไข ประเมินผลความ หมบู่ ้านและประชาชน ในพื้นที่ เพ่ือร่วมกัน ชว่ ยเหลอื และการฟน้ื ฟู โดยเชอ่ื มตอ่ เขา้ กบั แก้ไขปญั หา โดย การ ชีวติ และชมุ ชนทไ่ี ด้รบั เครอื ข่ายการสอื่ สารเพื่อ GISTDA ไดใ้ ชข้ ้อมูลจาก ยา ผลกระทบจากพายุ การปูองกนั ภัยพิบตั ผิ ่าน ดาวเทียมประเมนิ พื้นท่ี ดยมที ่ี ระบบดาวเทียมและ ไดร้ บั ผลจากอทุ กภยั ฐมนตรี โทรศัพท์เคลือ่ นท่ี เพื่อนามาใชเ้ ปน็ ขอ้ มลู ารศนู ย์ สนบั สนุนในการตดั สินใจ งานท่ี ของรัฐบาล และใช้เปน็ วมการ ข้อมูลพน้ื ฐานสาหรับ น นาไปใชใ้ นการวางแผน ละ ฟืน้ ฟูบรู ณะพน้ื ที่ทไี่ ด้รบั ารณ์ ผลกระทบจากอทุ กภยั ก ไดแ้ ก่  หน่วยงานหลัก ได้แก่  หนว่ ยงานหลกั ไดแ้ ก่ กษ. Fire and Disaster มท. ทส. กห. กษ. กรม ทยา Management Agency อุตนุ ิยมวิทยา : FDMA

ธรณีพบิ ัติสนึ ามิ พายุแคทรินา อุทกภัย ๒๕๕ ไทย สหรัฐอเมรกิ า ไทย  ระบบอาสาสมัคร Joint Task Force  ระบบอาสาสม (JTF) Katrina มีความชว่ ยเหลอื หนว่ ยงานอาสา โดยเฉพาะในระยะเร่งด่วน บรู ณาการความร่วมมอื เปน็ จานวนมาก มากมายจากทกุ ภาคสว่ น ระหวา่ งทหาร หน่วยงาน มูลนิธอิ าสากภู้ ัย ของประเทศ แต่ไม่มีการ ภาครัฐ และอาสาสมคั ร อาสาสมคั ร บันทกึ หรอื จัดทาเป็น จากที่ต่างๆ เอกสารหลกั ฐานทจี่ ะนามา - US Army thaiflood.com กลมุ่ สือ่ มวลชน อ้างอิงได้ ตวั อย่าง กลุ่ม กาชาด องค์กรภาคประชาชน เช่น มูลนธิ ิศภุ นมิ ติ แห่งประเทศ ไทย เครอื ข่ายความรว่ มมือ ฟืน้ ฟชู มุ ชนชายฝ่งั อนั ดา มัน มลู นธิ ิเพือ่ ทะเล Phi Phi Tsunami Dive Camp  ความช่วยเหลอื จาก  ความชว่ ยเหลือ ต่างประเทศ ตา่ งประเทศ ไดแ้ ก่ UNEP FAO IUCN - มีการบรจิ าคเงิน สง่ิ GTZ GEF อานวยความสะดวก และ หนว่ ยงานภาครฐั ของ อาหาร จาก ๗๐ ประเทศ ประเทศต่างๆ รวมท้งั และ NGOs กาชาด องคก์ รเอกชน อเมริกนั Oxfam และ (NGOs)ตา่ งประเทศจาก องคก์ รศาสนา เยอรมนั ฝรั่งเศส - อาสาสมคั รจากกลุ่ม สหรัฐอเมรกิ า เดนมาร์ก วิทยสุ มัครเลน่ สวีเดน และจีน

๕ ๕๓ พายุหมุนนาร์กสิ แผ่นดินไหวและสึนามิ อุทกภัย ๒๕๕๔ พม่า ญปี่ ่นุ ไทย มคั ร มี าสมคั ร  ระบบอาสาสมัคร มี ก เชน่ หนว่ ยงานอาสาสมัคร ย กลุ่ม ช่วยในการระดมทุนและ เข้าชว่ ยเหลอื เป็นจานวน m มาก ท้งั ภาคเอกชน ภาค น สือ่ มวลชน และภาค ประชาชน  ความชว่ ยเหลือ ต่างประเทศ มีขอ้ เสนอท่ีจะใหก้ าร ช่วยเหลอื จาก ๑๓๔ ประเทศ และองค์กรอสิ ระ ระหวา่ งประเทศ ๓๙ องคก์ ร โดยรฐั บาลญปี่ ุนได้ ประเมนิ สง่ิ ท่ตี ้องการความ ชว่ ยเหลอื โดยละเอยี ด และ รบั ความช่วยเหลอื ดา้ นการ ก้ภู ัยและหนว่ ยแพทย์ ฉกุ เฉนิ เปน็ หลัก

ธรณพี บิ ตั ิสนึ ามิ พายแุ คทรนิ า อุทกภัย ๒๕๕ ไทย สหรฐั อเมรกิ า ไทย มาตรการและ แนวทางการฟื้นฟู แนวทางการฟน้ื ฟู แนวทางการฟืน้ ฟ แนวทาง  มาตรการช่วยเหลอื  มาตรการช่วยเหลอื  มาตรการช่วยเ ระยะเร่งดว่ น ระยะเรง่ ด่วน ระยะเรง่ ดว่ น - ปรับปรุงโครงสรา้ ง การค้นหาคนหาย จัดตง้ั ใหก้ ารช่วยเหลอื พ้ืนฐานและทพ่ี ักอาศัย ศูนย์ช่วยเหลอื ผรู้ อดชีวิต คา่ เสียหายของ - การจดั รูปทดี่ นิ จัด การจัดหาท่อี ยู่ชวั่ คราวให้ บ้านเรอื นและทรัพ ระเบียบสงิ่ กอ่ สร้างภูมิ ผู้ประสบภัย รวมทงั้ จาเปน็ เบ้อื งต้น รา ทศั น์ และการฟน้ื ฟทู พ่ี ัก เงินทนุ เพ่อื การก่อสรา้ งที่ ๕๐๐๐ บาท อาศยั อยใู่ หม่ การจัดการเรอ่ื ง มาตรการช่วยเหลอื - การส่งเสริมอาชีพ การบริจาคและรบั สมัคร น้าลด - การฟน้ื ฟกู ารทอ่ งเที่ยว อาสาสมัครทางาน - เงินชว่ ยเหลือ ชายฝงั่ ทะเล ชว่ ยเหลอื การชว่ ยเหลือ ผ้ปู ระสบภยั ๕ อันดามนั ด้านสาธารณสขุ และ บาท/ครวั เรอื น - การช่วยเหลอื ด้าน ความปลอดภยั - ชดเชยพืชผลเส การศกึ ษา ท้งั การเงนิ ๓๐,๐๐๐บาท/ การซ่อมแซมความ ครวั เรือน เสยี หาย - ชดเชยคา่ เครื่อง - การช่วยเหลือดา้ น ประกอบอาชีพ สุขภาพอนามัย ๑๐,๐๐๐ บาท/ - การช่วยเหลือดา้ น ครวั เรอื น การเงนิ - ชว่ ยเหลอื การฟ - การจดั การความ อาชพี ร้อยล ปลอดภัยในการเดินเรอื ของต้นทนุ การผล - การฟื้นฟูสิง่ แวดลอ้ มและ มาตรการดา้ นการ กาจดั มลพษิ ชุมชน การคลัง ให้ค ชว่ ยเหลือสนิ เช่ือ ประกอบอาชพี แ

๖ ๕๓ พายหุ มุนนารก์ สิ แผ่นดินไหวและสึนามิ อุทกภยั ๒๕๕๔ พมา่ ญ่ปี ุ่น ไทย ฟู แนวทางการฟน้ื ฟู แนวทางการฟืน้ ฟู แนวทางการฟืน้ ฟู เหลือ  รัฐบาลพม่าไมม่ แี ผน  มาตรการชว่ ยเหลือ  มาตรการช่วยเหลอื ฟน้ื ฟูทีช่ ดั เจนในการ ระยะเร่งด่วน ระยะเรง่ ดว่ น ช่วยผู้ประสบภยั นาร์ - ระดมกองกาลังปอู งกนั - อนมุ ัตใิ ห้ผวู้ ่าฯ ใช้เงินทด กสิ ตนเองของญีป่ ุนเขา้ พื้นที่ รองราชการ ๕๐ ล้าน พยส์ นิ ประสบภยั พิบัติ และ บาทในการชว่ ยเหลือ ายละ  การดาเนินงานสว่ น จัดตงั้ ศูนย์ฉกุ เฉินเพื่อ ราษฎรผปู้ ระสบภยั ใหญ่เป็นไปโดย ประสานการดาเนนิ มาตรการชว่ ยเหลือหลงั นา้ อหลัง อาสาสมัครชาว มาตรการรฐั บาล ลด ต่างประเทศ - มีการจัดที่พักพรอ้ ม - ให้การช่วยเหลือ อาหาร น้าด่ืม ผ้าห่ม และ ค่าเสยี หายของบ้านเรือน ๕๐๐๐ สงิ่ จาเปน็ ตอ่ การ และทรัพยส์ นิ จาเปน็ ดารงชีวติ ให้แก่ ด้ เบอ้ื งตน้ ครัวเรือน ละ สียหาย ผู้ประสบภยั ซ่ึง ณาวนั ท่ี ๕๐๐๐ บาท รวม ๑๐ ผ๑๒ูป้๙๗ร๕มะ,สนี๐บา๒คภ๐มยั คจ๒าน๕นพ๕วนคนา๔นุ มักใี น จงั หวดั งมอื - ครม. อนุมตั ิให้ กษ. ใช้ กรอบวงเงิน ๑,๖๐๕ ศูนย์ช่วยเหลอื ทั่วปณระเทศ ลา้ นบาท ในการ ๒,๓๖๗ แห่ง ภ ชว่ ยเหลือเกษตรกร  รเพหัฐน้ื ตบทุแา่ีปลผรญ่นะด่ีปสินนุบไกภหายัวหพแนลิบาพดะัตใคจิหลา้ ื่นกสึ - ครม. อนมุ ัติงบกลาง รายการเงนิ สารองจ่าย ฟ้นื ฟู เพื่อกรณีฉุกเฉินหรือ ละ ๕๕ ลิต นามิเป็น“เขตฟืน้ ฟยูุ จาเปน็ เพ่อื ใหค้ วาม รเงิน ชว่ ยเหลือเพิม่ เติม ความ พิเศษ” เพอ่ื อานวยความ จานวนประมาณ อเพื่อ สะดวกในการฟื้นฟู โดยจะ ๑,๖๓๒ ล้านบาท และท่ี มีมาตรการช่วยเหลือตา่ งๆ

ธรณีพบิ ตั สิ ึนามิ พายแุ คทรนิ า อทุ กภัย ๒๕๕ ไทย สหรฐั อเมรกิ า ไทย อยอู่ าศยั งดพกั ช หนี้ ยกเว้นภาษี ความสะดวกการ จา่ ยเงินทดรองรา ฟ้นื ฟูโครงสร้างพ เชน่ โรงเรียน โรงพยาบาล ถนน ไฟฟูา ประปา แล สถานท่รี าชการ  มาตรการระยะยาว  มาตรการระยะยาว  มาตรการระยะ - การสรา้ งระบบเตอื นภยั การออกแบบแนวผนงั ก้ัน - จัดทาระบบกา ลว่ งหน้า น้ารมิ แมน่ ้า ภัยท่ีมเี อกภาพ ระ - การแก้ไขปัญหาดนิ ใหก้ บั ก่อสรา้ งโครงสรา้ งพ้ืนฐาน บรหิ ารจัดการนา้ เกษตรกร ใหม่ ปรับปรงุ แผนปูอง - สผ. ออกประกาศกาหนด และบรรเทาสาธา เขตพืน้ ท่แี ละมาตรการ เพือ่ นาไปสกู่ ารปฏ คมุ้ ครองสิ่งแวดลอ้ มใน ทันต่อสถานการณ บรเิ วณพ้ืนท่ีเกดิ ธรณี พัฒนากลไกประก พิบตั ิ เพ่อื เป็นการ ความเส่ยี ง อนรุ ักษฟ์ ้นื ฟู ทรัพยากรธรรมชาติและ สิ่งแวดลอ้ ม รวมทงั้ สร้าง ความปลอดภัยแก่ ประชาชนในพืน้ ท่ี ประสบภัยในระยะยาว

๗ ๕๓ พายหุ มนุ นาร์กสิ แผน่ ดินไหวและสนึ ามิ อุทกภยั ๒๕๕๔ พมา่ ญปี่ ่นุ ไทย ชาระ อานวย อาทิ การจัดเก็บภาษีอัตรา รเบกิ พเิ ศษ และการยกเว้น าชการ กฎระเบยี บต่างๆ ที่เปน็ พืนฐาน อุปสรรคต่อการฟนื้ ฟู น  มาตรการระยะกลาง-ยาว ละ คาดว่าจะใช้เวลาในการ ะยาว ารเตือน ฟื้นฟคู วามเสียหาย ะบบ การ ประมาณ ๓ ปี งกัน - สรา้ งเครือข่ายชมุ ชนใน ารณภัย ฏบิ ัติได้ การสรา้ งภูมคิ มุ้ กันเพอื่ ณ์ บรรเทาภยั พบิ ตั ิ กัน - สร้างระบบสงั คมทีเ่ ปน็ มติ รตอ่ ส่งิ แวดลอ้ ม - สนับสนุนการวางระบบ สังคมสวสั ดกิ าร

ธรณีพบิ ัติสึนามิ พายุแคทรนิ า อทุ กภยั ๒๕๕ ไทย สหรัฐอเมรกิ า ไทย ๔๓,๘๒๓ ลา้ นบาท งบประมาณ ๔,๕๑๐,๐๐๐ ลา้ นบาท* ๒๑,๙๑๓ ลา้ นบา (หรือ ๑๑๐ พันล้าน (อยูร่ ะหว่างการ เหรียญสหรัฐฯ) พิจารณาขออนุมตั * อัตราแลกเปล่ยี น ณ ตวั เลข ณ วันท่ี ๑ สิงหา คม ๒๕๔๘ ๑ มกราคม ๒๕๕๔ เหรียญสหรฐั ฯ = ๔๑ บาท ผลการฟื้นฟู ดา้ นทรพั ยากรธรรมชาติ การจดั สรรท่ีอยอู่ าศัย แผนฟืน้ ฟู - มกี ารปลูกปาุ ทดแทนใน -มกี ารจัดสรรทอ่ี ย่ใู ห้ - คชอ. ไดจ้ ดั ทา พืน้ ท่ปี าุ ชายเลนและปาุ รวมทง้ั สนับสนุนเงินทนุ แผนปฏบิ ตั ิการฟ ชายหาด และการ เพอ่ื การกอ่ สร้างที่อยใู่ ห้ สภาพความเสยี สง่ เสรมิ การท่องเท่ียวเชิง ผู้ประสบภัยมากกวา่ ๗ จากอุทกภยั โดย อนุรักษ์ แสนราย กระจายใน ความร่วมมือระ - ปะการงั ท่ลี ม้ ควา่ หรือ ๕๐ มลรัฐ ยงั มีอกี ๒๖๐ คชอ. ภาครัฐ ม แตกหกั ไดร้ ับการพลกิ ครอบครวั ท่ยี ังอยู่ในท่ี อาสาเพือ่ นพึ่งพ หรือฟน้ื ฟู พกั ชว่ั คราว ฯ) ยามยาก แล - มีการฟ้ืนฟูบรู ณะ การซ่อมแซมและ หนว่ ยงานเอกช ทรพั ย์สินของราชการ เสริมสร้างโครงสรา้ ง ๑๘ หน่วยงาน และโครงสรา้ งพนื้ ฐาน พืนฐาน การจ่ายเงินช่วย สาธารณะ - มีการซ่อมและเสริมผนงั เยยี วยาและฟื้น - มกี ารกาจัดขยะซาก กั้นนา้ ความยาว ๒๒๐ บริการสาธารณ ปรกั หกั พัง และจดั การ ไมล์ และสรา้ งระบบ ให้ชมุ ชนเป็นแก ปญั หานา้ เสยี ส่ิงปฏิกลู ปูองกนั การกัดเซาะ ฟ้นื ฟูและสารวจ

๘ ๕๓ พายุหมนุ นาร์กิส แผน่ ดนิ ไหวและสึนามิ อุทกภยั ๒๕๕๔ พมา่ ญีป่ ุ่น ไทย าท ไมม่ ขี อ้ มูลชดั เจน จากการคาดการณเ์ ม่อื ๑๔ คาดการณ์เบื้องตน้ มีนาคม ๒๕๕๔ รฐั บาล ประมาณ ๖,๑๓๓ ลา้ น ติ) ญีป่ นุ คาดว่าจะต้องใช้ บาท ๑๓ งบประมาณในการ ซ่อมแซมบูรณะความ เสียหาย โดย อดั ฉดี เงินเขา้ สูร่ ะบบอย่างน้อยประมาณ ๕.๕๕ ล้านล้านบาท* (หรอื ๑๕ ลา้ นล้านเยน) * อัตราแลกเปล่ยี น ณ เมษายน ๒๕๕๔ ๓๗ บาท = ๑๐๐ เยน ฟน้ื ฟู การฟน้ื ฟชู วี ติ และความ ขณะนย้ี ังไม่มรี ายงาน ขณะนีย้ ังไมม่ ีรายงาน ยหาย การสรุปผลการฟนื้ ฟู การสรุปผลการฟน้ื ฟู ยเป็น เป็นอยู่ อยา่ งเป็นทางการ อย่างเปน็ ทางการ ะหวา่ ง มูลนิธิ - หลังเหตุการณพ์ ายุนาร์ พา (ภา กสี แลว้ ๑๘ เดอื น ชวี ิต ละ ความเปน็ อยู่ของผคู้ น ชนต่างๆ ในพ้นื ทก่ี ็ยงั ไมก่ ลับสู่ เรง่ รดั ภาวะปกติ ชาวบา้ น ยเหลอื ส่วนใหญต่ ้องขาย นฟู ทรพั ย์สนิ ที่เหลอื เพ่อื ยัง ณะ โดย ชพี การซ่อมแซมถนน กนนา และสะพานท่เี ชือ่ มตอ่ จความ ชมุ ชน หมู่บ้านทไ่ี ด้รบั ผลกระทบยังเปน็ ไป อย่างล่าชา้ ทาใหก้ าร ดารงชพี ยงั คงลาบาก

ธรณพี บิ ตั สิ นึ ามิ พายแุ คทรนิ า อทุ กภยั ๒๕๕ ไทย สหรัฐอเมรกิ า ไทย และขยะมลู ฝอย รวมท้ังระบบปูองกนั ตอ้ งการ รัฐบาล - แหลง่ หญ้าทะเลสว่ นใหญ่ พายุใหก้ ับสถานสี บู น้า เอกชนใหก้ าร สามารถฟ้ืนตัวและขยาย รวมท้ังสรา้ งประตูน้า สนบั สนนุ พน้ื ท่ี ขณะท่ตี น้ ไมส้ ่วน และระบบระบายนา้ ใน การฟนื้ ฟูระยะยา ใหญ่ในปาุ ชายหาดและ คลอง การลงนามในบ ปุาพรเุ สมด็ ยงั ต้องอาศัย - มีการก่อสรา้ งถนน ขอ้ ตกลงความร เวลาและการปลกู เพ่อื สะพาน โรงเรียน ระบบ การปูองกนั และ ซ่อมแซมเพมิ่ เตมิ นา้ อาคารและส่ิง ปัญหาอุทกภัยแ - หลายพนื้ ทย่ี ังไม่สามารถ อานวยความสะดวก แลง้ ด้วยวิทยาศ เขา้ ไปดาเนนิ การฟน้ื ฟูได้ รวมทัง้ ก่อสร้างทา่ เรอื และเทคโนโลยี การสนบั สนนุ ช่วยเหลือ ใหม่ -จัดทา TOR เร ของภาครัฐยงั ครอบคลุม - การใหท้ นุ กบั แก้ไขปญั หานา้ อ ไม่ทัว่ ถึง ผปู้ ระสบภัยเจา้ ของบ้าน เป็นระบบ คาดว ดา้ นสิ่งแวดล้อม ผูเ้ ชา่ และเจา้ ของ แล้วเสร็จเดือน - ระบบบาบัดน้าเสยี และ กิจการ ทาไดร้ อ้ ยละ ธนั วาคม ระบบกาจดั ขยะทีไ่ ดร้ บั ๙๙ มกี ารฝึกอาชพี ใหม่ มาตรการอนื่ ความเสยี หายจากคล่ืนสึ ใหก้ ับแรงงาน ๒ หมน่ื สารวจผูป้ ระกอ นามิ ไดร้ บั การซอ่ มแซม คน ท่ปี ระสบภัยกาห ฟน้ื ฟจู นกลับมาใช้งานได้ - มกี ารกาจดั ซาก กู้ยืมเงิน ดังเดิม ปรกั หกั พังกวา่ ๑๐๐ -จดั ทาโครงการมีง - มลภาวะจากน้าที่เนา่ ขงั ลา้ นลกู บาศกห์ ลา มีการ นาชมุ ชนเข้มแข็ง ในขุมเหมือง สระนา้ ทาความสะอาดรอ่ งนา้ -จดั จาหน่ายปยุ๋ ธง แอง่ นา้ และแหล่งนา้ ดิบ กวา่ ๑,๔๕๐ ไมล์ ราคาพิเศษ ต่างๆ และมลภาวะจาก -สารวจเกษตรกรท ขยะมูลฝอย ซากตน้ ไม้ ประสบภยั พบิ ัต ไดร้ บั การกาจัดออกจาก รุนแรง ๘,๙๓๙ พ้นื ทท่ี ่ไี ด้รบั ผลกระทบ เป็นหนี้ ธกส. ๑,๔๓๘.๕ ลา้ น

๕๓ พายหุ มนุ นารก์ สิ แผ่นดนิ ไหวและสนึ ามิ ๙ ญปี่ ุ่น พมา่ อุทกภยั ๒๕๕๔ ไทย ลและ การฟื้นฟูอาชพี - ในภาพรวม ยังมคี วาม าว มี ช่วยเหลืออยา่ งจากัด บนั ทกึ ทัง้ ดา้ นการจัดหาพันธ์ุ ร่วมมอื พชื เคร่อื งมอื ะแก้ไข การเกษตร ปศุสัตว์ และภัย และการสนบั สนุน ศาสตร์ เงินทุน โดยเฉพาะ อาชพี ประมงและ รื่องการ การเกษตร สาหรบั อยา่ ง ชาวประมงมีการ ว่าจะ ชว่ ยเหลอื ในการจัดหา เรือหาปลาจานวนหนง่ึ แต่ไมพ่ อเพียงท่จี ะฟ้ืนฟู มีการ ชีวิตชาวประมงให้กลับ อบการ สสู่ ภาพปกตไิ ด้ หนดให้ การฟ้นื ฟทู ่อี ยูอ่ าศยั - ยังประสบปัญหาจาก งานทา การซอ่ มแซมบา้ นเรือน ท่ไี มค่ รอบคลุม งฟูา บา้ นเรือนทไ่ี ด้รับความ เสียหายทั้งหมด ท่ี นอกจากนี้ ยงั มเี รอื่ ง ตอิ ย่าง คณุ ภาพการซอ่ มแซม ๙ ราย และไม่สามารถรองรับ จานวนสมาชิกใน นบาท ครอบครัวทีอ่ าศัยอยไู่ ด้

ธรณพี บิ ตั สิ ึนามิ พายแุ คทรินา อุทกภยั ๒๕๕ ไทย สหรัฐอเมริกา ไทย ได้รบั การยกเวน้ ชาระหน้เี ปน็ เวล ปี

๕๓ พายุหมุนนารก์ ิส แผ่นดินไหวและสนึ ามิ ๑๐ พม่า ญป่ี ่นุ อทุ กภยั ๒๕๕๔ ไทย นการ อย่างเพียงพอ โดยที่อยู่ ลา ๓ อาศยั หลงั การเกิดพายุ มสี ภาพแยก่ วา่ และตอ้ ง อยอู่ ยา่ งแออดั มากกวา่ ช่วงก่อนพายุ

๑ การจดั การภยั พบิ ัตแิ ละการฟนฟบู รู ณะหลงั การเกดิ ภยั กรณีศึกษาประเทศไทยและตา งประเทศ บทนาํ ในชวงหลายปทผี่ า นมา หลายประเทศในโลกรวมท้ังประเทศไทยไดประสบกบั ภยั พิบัติทางธรรมชาตริ ุนแรง บอยครง้ั ข้นึ และมีแนวโนม ความสูญเสียเพิ่มมากขึน้ เปน ลําดับ ทง้ั จากเหตกุ ารณแผน ดินไหว อทุ กภัย และวาตภยั ซงึ่ ภยั ธรรมชาตเิ หลา นีก้ อใหเ กิดการเสียชวี ติ และบาดเจบ็ เปนจํานวนมาก รวมทัง้ ไดสรา งความเสยี หายทาง เศรษฐกจิ สังคม สงิ่ แวดลอมและการดาํ เนนิ ชวี ิตอยางมหาศาล แมวา แตละประเทศจะมี การเฝา ระวังและตดิ ตามการเปลี่ยนแปลงทางธรรมชาติอยา งตอ เนื่อง โดยสามารถเตรยี มการรับมอื พบิ ตั ิภัย ท่ีเกิดข้นึ ไดอยางมีประสิทธิภาพ แตหลายประเทศยังประสบปญ หาการบรหิ ารจัดการ การเตอื นภยั การชวยเหลอื บรรเทาทกุ ขทงั้ ในระยะเกิดภยั และระยะฟน ฟู ซ่ึงทาํ ใหความสญู เสียท้งั ชีวิตและทรัพยส ินกระจาย เปนวงกวาง รวมทง้ั หนว ยงานภาครฐั ถกู วพิ ากษว ิจารณถึงความสามารถในการเขาแกไ ขปญหาใหประชาชน สาํ นักงานคณะกรรมการพัฒนาการเศรษฐกิจและสังคมแหงชาติ (สศช.) จงึ ไดทําการศกึ ษาเบื้องตน (In-House Report) เพื่อเปรียบเทียบขน้ั ตอนและแนวทางการจัดการเพือ่ เตือนภัยและใหค วามชว ยเหลือผูประสบภยั พิบัติ และการฟนฟูบรู ณะหลังการเกิดภยั จากเหตุการณภัยพบิ ตั ทิ างธรรมชาติกรณีตางๆ ในหลายประเทศ เพ่ือ นาํ มาใชเปน ขอเสนอประกอบการพิจารณากําหนดนโยบายและทิศทางการพฒั นาของประเทศ รวมท้ัง การปองกัน บรรเทาทกุ ขแ ละใหความชว ยเหลือแกผปู ระสบภัยในอนาคต โดยศกึ ษาเปรียบเทียบกรณีศกึ ษา ตา งๆ ไดแก ๑. เหตุการณภยั พิบัติทางธรรมชาตใิ นตา งประเทศ • กรณพี ายุเฮอรร ิเคนแคทรินาท่ปี ระเทศสหรฐั อเมริกา ป ๒๕๔๘ • การเกดิ พายุหมนุ นารกสิ ทป่ี ระเทศพมา ป ๒๕๕๑ • เหตกุ ารณแผนดนิ ไหวและคลน่ื ยักษส ึนามิในเขตโทโฮกขุ องเกาะฮอนชู ประเทศ ญีป่ ุน เม่ือวันที่ ๑๑ มีนาคม ๒๕๕๔ ๒. เหตุการณภ ัยพิบัติทางธรรมชาติในประเทศไทย • การเกิดคลนื่ ยกั ษส นึ ามิในภูมภิ าคเอเชยี ตะวันออกเฉยี งใต เมอื่ ป ๒๕๔๗ • เหตุการณอุทกภยั ทีป่ ระเทศไทยเม่อื ปลายป ๒๕๕๓ • เหตุการณอทุ กภยั ในพืน้ ท่ีภาคใตข องประเทศไทยเมือ่ เดือนมนี าคม ๒๕๕๔ การจดั การภัยพิบัติและการฟน ฟบู ูรณะหลังการเกดิ ภยั : กรณีศึกษาประเทศไทยและตางประเทศ สํานกั งานคณะกรรมการพัฒนาการเศรษฐกิจและสงั คมแหงชาติ : เมษายน ๒๕๕๔

๒ ๑. ภยั พบิ ตั ิ : สถานการณและแนวโนม ทศวรรษทผ่ี า นมาเปนชว งเวลาทภี่ ยั พิบัติขนาดใหญเกดิ ขึ้นเปน จาํ นวนมาก สรา งความเสียหายท้งั ตอชวี ิต ทรัพยสิน ระบบเศรษฐกจิ สงั คม และสงิ่ แวดลอมคดิ เปน มลู คามหาศาล ประชากรที่ไดร บั ผลกระทบ �ประชากร จากภยั พิบตั ทิ ่ัวโลกมจี ํานวนถงึ ๔,๐๐๐ ลา นคน จาํ นวนผเู สยี ชวี ิตประมาณ ๒ ลานคน 0 จํานวนมากตองกลายเปนผูอพยพไรท ่ีอยูอาศัยและทําใหช ุมชนลม สลาย สาํ หรบั ประเทศกาํ ลงั พัฒนา ภยั พบิ ตั ิเปน อุปสรรคสําคัญในการบรรลถุ งึ เปา หมายการพฒั นาที่จะทําใหช ีวติ ความเปน อยขู องสงั คม มนษุ ยดีขน้ึ เน่อื งจากตองนําทรพั ยากรทม่ี อี ยอู ยางจาํ กดั มาใชเพื่อการฟนฟูบรู ณะความเสียหายที่ เกดิ ขนึ้ แทนท่ีจะนาํ มาใชเ พ่ือการลงทุนในการพัฒนาประเทศ ทําใหประเทศมรี ายจา ยเพิม่ ขนึ้ ในขณะ ทรี่ ายได ผลผลติ และขีดความสามารถทางเศรษฐกิจของประเทศลดลง โดยธนาคารโลกประเมนิ วา �นอกจากน้ี ภยั พบิ ัติสง ผลกระทบตอ รายไดประชาชาติของประเทศตา งๆ ระหวางรอยละ ๑-๑๕ 1 ภัยพบิ ตั ิยังสง ผลกระทบตอ เสถยี รภาพของรฐั บาลอีกดว ย เพราะเม่ือเกิดภยั พิบตั ิ รัฐบาลจะถูก เรียกรองใหแ กไขสถานการณ หากการจดั การของรัฐบาลไมม ีประสทิ ธภิ าพ ไมส ามารถตอบสนอง ความคาดหวงั ของประชาชนไดแ ลว เสถียรภาพและความมน่ั คงของรฐั บาลยอมถกู กระทบกระเทือน ในอนาคต แนวโนม การเกิดภยั พบิ ัตแิ ละผลกระทบตา งๆ จะทวีความรุนแรงมากขนึ้ เนือ่ งจากการ เปลย่ี นแปลงสภาพภูมอิ ากาศและภาวะโลกรอ น ซ่ึงมสี วนทาํ ใหเ กดิ พายุ คลนื่ ลมในทะเล ภาวะนาํ้ ทว ม และความแหง แลงขน้ึ ในทกุ ภูมิภาคของโลก ดว ยความถ่ี ลกั ษณะ ขนาด และความรนุ แรงทีเ่ พม่ิ ข้นึ นอกจากนนั้ การขยายตัวของประชากรและการเติบโตของเมอื งในชวงทผ่ี านมา เปนการขยายพ้ืนท่ี การตง้ั ถิน่ ที่อยอู าศัยและพนื้ ท่ีประกอบกจิ กรรมทางเศรษฐกจิ เขา ไปในเขตพืน้ ท่ีเสี่ยงตอภยั พบิ ัตมิ าก ขึ้น ทาํ ใหแ นวโนม ความสูญเสยี และการรบั มอื กบั ภยั พบิ ัติมคี วามซับซอนย่ิงขนึ้ อยา งไรก็ตาม ประเทศ ตางๆ ไดพ ัฒนาระบบการจดั การภัยพบิ ตั ิท่ที ันสมัย ท้งั ระบบการเตรียมพรอม การเตือนภัย การสอ่ื สาร และการจัดการในภาวะฉกุ เฉิน ซ่ึงชว ยใหตัวเลขผเู สยี ชีวติ ลดจํานวนลง แตร ะบบ การจัดการภยั พบิ ตั ิในภาพรวม ยังมคี วามจาํ เปน ตองไดรบั การพฒั นาใหม ปี ระสิทธิภาพมากข้ึน ภัยพิบัตขิ นาดใหญท ีเ่ กดิ ขึ้นในชว งทศวรรษที่ผา นมา เชน พายเุ ฮอรริเคนแคทรินา ประเทศ สหรัฐอเมริกา เมอ่ื ป ๒๕๔๘ ซง่ึ มผี ูเ สียชวี ติ จํานวน ๑,๘๓๖ คน มูลคาความเสียหาย ๘๑,๐๐๐ ลา น เหรียญสหรัฐฯ�การเกดิ คล่ืนยกั ษส ึนามใิ นประเทศชายฝง มหาสมุทรอนิ เดยี เมอ่ื ป ๒๕๔๗ มีผูเสียชีวติ 2 จํานวน ๒๕๐,๐๐๐ คน มลู คาความเสียหายประมาณ ๑๐,๐๐๐ ลานเหรยี ญ 3�โดยตอ งใชงบประมาณ Ò International Federation of Red Cross and Red Crescent Societies. ๒๐๐๙. World Disaster Report ๒๐๐๙: Focus on Early Warning, Early Action. ATAR Roto Presse: Switzerland. p ๑๖๓-๑๖๕. Ó แหลงที่มา: http://web.worldbank.org/WBSITE/EXTERNAL/NEWS/๐,,contentMDK:๒๐๑๖๙๘๖๑~menuPK:๓๔๔๕๗~pagePK: ๓๔๓๗๐~piPK:๓๔๔๒๔~theSitePK:๔๖๐๗,๐๐.html Ô แหลง ทม่ี า: http://en.wikipedia.org/wiki/Hurricane_Katrina Õ แหลงท่มี า: http://www.rms.com/publications/indianoceantsunamireport.pdf การจัดการภยั พบิ ตั ิและการฟนฟบู รู ณะหลงั การเกิดภัย: กรณศี กึ ษาประเทศไทยและตางประเทศ สาํ นักงานคณะกรรมการพัฒนาการเศรษฐกจิ และสังคมแหง ชาติ : เมษายน ๒๕๕๔

๓ เพือ่ การชวยเหลือฟน ฟูจากทว่ั โลกเปนวงเงนิ ราว ๑๔,๐๐๐ ลา นเหรียญสหรัฐฯ �พายไุ ซโคลนนารกิส 4 ประเทศพมา เมอื่ ป ๒๕๕๑ มผี ูเ สียชีวิตเปน จํานวนถงึ ๑๓๘,๓๖๖ คน มลู คาความเสียหายราว ๔,๐๐๐ ลา นเหรียญสหรฐั ฯ �และเหตุการณแผน ดินไหวและคลนื่ ยกั ษส ึนามิในเขตโทโฮกขุ อง 5 เกาะฮอนชู ประเทศญป่ี นุ เมอ่ื วันท่ี ๑๑ มีนาคม ๒๕๕๔ ซึง่ มีผูเสยี ชีวติ และสญู หายจํานวนมาก รวมทงั้ สงผลตอโรงไฟฟา พลงั งานนวิ เคลยี รท เ่ี สยี หายจนเกิดการแพรกระจายของกมั มันตภาพรงั สี และสงผล กระทบตอการผลิตในภาคอุตสาหกรรมและการดาํ เนินชีวิตของประชาชน อนั เนื่องมาจากการขาด กระแสไฟฟา สาํ หรับประเทศไทย คงไมอ าจกลาวไดวา ประเทศไทยอยูในกลุม ประเทศที่ตองเผชญิ กบั ภยั พบิ ตั ิอยา ง รุนแรงเม่อื เปรียบเทยี บกบั ประเทศอน่ื ในอดตี ประเทศไทยมปี ระสบการณใ นการเผชิญกับภัย ธรรมชาติตามฤดูกาล อาทิ น้าํ ทวม พายุ และภยั แลง ซงึ่ เกิดข้นึ บอ ยครง้ั แตอยใู นขอบเขตทจี่ าํ กัดและ อยใู นภาวะทสี่ ามารถจัดการได นอกจากน้ี ชุมชนในพืน้ ท่ยี ังไดเ รยี นรแู ละสั่งสมภูมปิ ญญาเพอื่ ปรับวิถี ชวี ิตใหส ามารถอยูรว มกับความแปรปรวนของธรรมชาตติ ามฤดูกาลไดเปน อยางดี เชน ลักษณะบานใต ถนุ สงู รูปแบบการเพาะปลกู ของเกษตรกรในลมุ นาํ้ และการเลือกใชและปรบั ปรุงพนั ธุขา วท่ีเหมาะสม กับสภาพพ้นื ท่แี ละปริมาณน้าํ ซง่ึ เปน การแสดงถงึ วิวฒั นาการในการปรบั ตวั เมอื่ เผชิญกับภัยธรรมชาติ ทไ่ี มรุนแรงนักของประชาชน อยา งไรกต็ าม ในชวง ๑๐ ปที่ผา นมา ประเทศไทยตองประสบกับภยั พบิ ตั ิทรี่ ุนแรงบอ ยครง้ั มากขนึ้ และสง ผลกระทบตอเศรษฐกจิ ของประเทศมากข้นึ โดยลําดบั เชน การเกิดคล่ืนยักษสึนามิ เม่ือป ๒๕๔๗ รวมทั้งการเกิดอทุ กภยั เมอ่ื ปลายป ๒๕๕๓ และตอเนื่องถงึ อทุ กภยั ทางภาคใตเ มือ่ เดอื นมนี าคม ๒๕๕๔ ซึง่ นบั เปน เหตกุ ารณท่ีมีความรนุ แรงมากทส่ี ุดครงั้ หนึ่ง ของประเทศ Ö แหลง ทีม่ า: http://en.wikipedia.org/wiki/Tsunami × แหลง ที่มา: http://en.wikipedia.org/wiki/Cyclone_Nargis การจัดการภัยพิบตั แิ ละการฟน ฟบู ูรณะหลงั การเกดิ ภัย: กรณศี กึ ษาประเทศไทยและตา งประเทศ สาํ นกั งานคณะกรรมการพัฒนาการเศรษฐกิจและสงั คมแหง ชาติ : เมษายน ๒๕๕๔

๔ ๒. แนวคิดการจดั การภยั พิบัติ การปอ งกนั การเกิดภยั พบิ ตั ิทางธรรมชาติเปน เรอ่ื งยาก แตก ารวางระบบบริหารจัดการท่ีดีจะทาํ ใหล ด ความสญู เสยี ไดม าก การจัดการภัยพิบตั เิ ปน กระบวนการท่ตี อ เนือ่ ง ตั้งแตการเตรยี มการกอ นเกดิ เหตุ การรับมอื ในภาวะฉุกเฉิน การบรรเทาทกุ ขชวยชวี ติ และการฟน ฟูบรู ณะหลงั เหตกุ ารณ ในอดีต การจดั การภัยพบิ ัตมิ ักเนนเรอื่ งการชวยเหลอื บรรเทาทุกขเ ปน หลกั แตแ นวโนมของการจดั การ ภัยพบิ ตั ิสมัยใหมจะมีลักษณะของการเตรยี มการเชงิ รกุ มากขน้ึ โดยดําเนนิ การดว ยวิธีการตางๆ เพื่อ หลกี เล่ยี งการสูญเสยี ชวี ติ และทรัพยส ินท่ีจะเกดิ ขึ้นจากภยั พิบตั ิ รวมทงั้ มาตรการท่ีครอบคลุม การแกไ ขปญหาทง้ั ระยะสั้นและระยะยาว ซง่ึ เปน การวางแผนเพ่ือเผชญิ หนากับสถานการณต ัง้ แตกอ น เกิดเหตุ ระหวา งเกิดเหตุ และหลงั เกดิ เหตทุ ี่ตอเนื่องจนครบกระบวนการ เรยี กวา ‘วงจรการจัดการ สาธารณภยั ’ ประกอบดว ย ๒.๑ การปองกัน ( Prevention) คอื การดาํ เนินการเพื่อหลีกเลยี่ งหรอื ขัดขวางมใิ หภ ัยพิบตั ิและ ความสญู เสียเกิดขน้ึ แกชวี ติ ทรพั ยสินและชุมชน เชน การสรางเข่อื นเพอื่ ปอ งกนั นํ้าทวม การควบคมุ ไฟปา การออกกฎหมายหามใชท ดี่ นิ ในพ้นื ทีเ่ ส่ยี งภยั และการกําหนดมาตรฐาน ความปลอดภัยของสิง่ กอ สรา ง เปน ตน ๒.๒ การบรรเทาผลกระทบ (Mitigation) คือ กจิ กรรมทมี่ ุงในการลดผลกระทบและความรุนแรง ของภยั พบิ ัตทิ ก่ี อใหเกดิ อันตรายและความสญู เสียแกช ุมชนและประเทศชาติ เนอ่ื งจาก การปอ งกนั และการบรรเทาผลกระทบมคี วามหมายใกลเคยี งกัน ในหลายประเทศจึงใช มาตรการท้งั ๒ ดา นควบคูก ัน การบรรเทาความสญู เสยี จากภยั พบิ ตั ิเปนเรอื่ งกวา งขวางและ ครอบคลมุ การดําเนนิ งานหลายดาน จึงตอ งการการประสานงานทด่ี ี มาตรการทส่ี ําคัญ ไดแก การกําหนดมาตรฐานความปลอดภัยของกจิ กรรมตา งๆ การปรับปรุงระบบแจงเตอื นภัย การวางแผนควบคมุ การใชที่ดนิ การปรับแผนการเกษตรเพ่อื กระจายความเสย่ี ง รวมถงึ การสรางความตระหนกั รขู องสาธารณชนผา นการใหก ารศึกษาและฝก อบรม ๒.๓ การเตรยี มพรอม (Preparedness) คอื การเตรียมการลว งหนา เพ่ือเพิ่มขดี ความสามารถ ใหก ับรัฐบาล องคกรปฏิบัติ ชุมชน และปจ เจกบคุ คล ในการเผชิญกับภาวการณเ กดิ ภัยพิบัติ ไดอยา งมปี ระสิทธิภาพมากขน้ึ โดยการปองกันและบรรเทาตองการการผลกั ดนั ในเชิง นโยบาย ขณะทก่ี ารเตรียมพรอมเปนบทบาทหนาที่ของหนว ยปฏบิ ัติจํานวนมากทีต่ อง ประสานงานกัน มาตรการที่สําคญั ไดแ ก การจดั ทาํ แผนรองรบั ภาวะฉกุ เฉนิ การเตรียมการ อพยพประชากร การวางระบบแจง เตอื น และระบบการสอ่ื สารในภาวะฉุกเฉนิ รวมถงึ การฝกซอมและอบรมใหค วามรูแ กสาธารณชนดวย เนอื่ งจากในกรณที ีก่ ารเตรยี มพรอมของ รัฐมขี อจาํ กัด การเตรยี มพรอ มในระดบั บุคคลและครวั เรือนจะสามารถชวยรกั ษาชีวิตและ ทรัพยสนิ ไวไดเชนกนั การจดั การภัยพิบตั แิ ละการฟนฟบู รู ณะหลงั การเกดิ ภัย: กรณศี กึ ษาประเทศไทยและตา งประเทศ สํานกั งานคณะกรรมการพัฒนาการเศรษฐกจิ และสงั คมแหง ชาติ : เมษายน ๒๕๕๔

๕ ๒.๔ การรบั สถานการณฉ ุกเฉิน (Emergency Response) คอื การปฏบิ ัติอยา งทันทีทันใดเมื่อ ภัยพบิ ัติเกิดขึน้ โดยมีมาตรการตางๆ เพอื่ ชว ยชีวิต ปอ งกนั อนั ตรายและความสญู เสียตางๆ เชน การคน หาชว ยชีวิต การกูภยั การอพยพ การผจญเพลงิ การแจกจายอาหาร และยา การจดั ทาํ ทพ่ี ักชั่วคราว การปฐมพยาบาลเบ้ืองตน และการนําสง โรงพยาบาล เปน ตน ๒.๕ การฟนฟบู รู ณะ (Recovery) การฟน ฟบู ูรณะเปน ขนั้ ตอนท่ดี ําเนินการเม่ือเหตกุ ารณ ภยั พิบัตผิ า นพน ไปแลว เพือ่ ใหพื้นทห่ี รอื ชุมชนทไ่ี ดร ับภยั พิบตั กิ ลับคืนสสู ภาพท่ีดขี ึ้นระดับ หน่งึ ซ่งึ อาจจะตอ งใชร ะยะเวลา ๕-๑๐ ป มาตรการท่สี ําคญั ไดแ ก การซอมแซมโครงสรา ง พืน้ ฐาน สิ่งกอสราง ท่ีอยูอ าศยั การจดั ตั้งชุมชนใหม การใหความชว ยเหลือฟน ฟชู ีวติ ความ เปนอยูข องประชาชนทีป่ ระสบภัยสําหรับมาตรการฟนฟูบูรณะในระยะยาวจะนําไปสเู ร่อื ง ของการพัฒนาตอ ไป ๒.๖ การพฒั นา (Development) ขัน้ ตอนการพฒั นาภายหลังเหตกุ ารณภ ยั พิบตั ิเปน เรอ่ื งทม่ี ี ขอบเขตกวา งกวาการพฒั นาเฉพาะพื้นทที่ ี่ไดรบั ความเสียหายเทา นัน้ โดยครอบคลุมถึง การทบทวน และศกึ ษาประสบการณก ารจดั การภัยพบิ ัติที่เกิดข้ึน แลว ทาํ การปรบั ปรุงระบบ การดาํ เนนิ งานตางๆ ท่มี ีอยใู หม ีประสทิ ธภิ าพมากข้นึ เพอื่ ลดความสูญเสียใหน อ ยที่สดุ เปน ทต่ี ระหนกั วา ภยั พบิ ัติกับการพฒั นาประเทศมคี วามเชือ่ มโยงกันหลายมิติ ภัยพบิ ตั ิขนาดใหญ ทาํ ใหก ระบวนการพัฒนาตอ งหยุดชะงกั ลง ประชาชนและเศรษฐกจิ ไดร ับความเสยี หาย สําหรับ ประเทศดอยพัฒนาและกลุมคนยากจน มกั จะไดรบั ผลกระทบจากภัยพบิ ัตบิ อยครัง้ เกดิ ความสญู เสยี มากกวา และฟนตวั ยากกวา เพราะความยากจนและดอ ยพัฒนากอใหเ กิดจุดออนดา นตางๆ ทัง้ ทาง กายภาย ชวี ภาพ เศรษฐกจิ และสังคม ทีง่ ายตอ การถูกทาํ ลาย อยางไรกต็ าม ในหลายกรณี การเกิดภัย พิบัตไิ ดก อ ใหการเปล่ยี นแปลงในทางทีด่ ขี น้ึ ยง่ิ ความเสยี หายรุนแรง กย็ ิง่ สรางความสนใจและ ความตระหนักของสาธารณชนไดม ากข้นึ ทําใหเกิดการปรับปรุงมาตรฐานการกอ สรา ง การพัฒนา รูปแบบการเพาะปลูกเพ่ือลดความเส่ยี งตอ ความเสยี หายจากภยั ธรรมชาติ ซ่งึ รูปแบบการพฒั นา เหลา นส้ี ง ผลดีตอ ระบบเศรษฐกจิ โดยตรง การปรบั กิจกรรม การสรางความรูความเขา ใจตอภยั พิบัติ รวมถึงการผนวกมาตรการเพ่ือบรรเทาภัยพบิ ตั ิไวในการพฒั นาสาขาตา งๆ เชน การวางแผนพฒั นา การเกษตร อตุ สาหกรรม การกอสราง การศึกษาและการพฒั นาวทิ ยาศาสตรเทคโนโลยี เปนตน ดวยเหตนุ ้ี การเชอ่ื มโยงเร่ืองภัยพบิ ตั ิกบั กระบวนการพัฒนาประเทศอยางเหมาะสม จะสงผลโดยตรง ตอ ประสิทธภิ าพในการรบั มือและการสรางความเขม แข็งใหก ับประชาชน การจัดการภัยพิบัติและการฟน ฟบู รู ณะหลงั การเกดิ ภัย: กรณศี กึ ษาประเทศไทยและตางประเทศ สาํ นักงานคณะกรรมการพัฒนาการเศรษฐกจิ และสงั คมแหงชาติ : เมษายน ๒๕๕๔

๖ ๓. การจัดการภยั พบิ ัตขิ นาดใหญและการชว ยเหลอื ฟนฟู : กรณศี ึกษาในตางประเทศ ๓.๑ กรณกี ารเกิดพายุเฮอรร เิ คนแคทรินา เมือ่ ป ๒๕๔๘ (ค.ศ. ๒๐๐๕) เฮอรร เิ คนแคทรนิ า (Katrina) เกดิ ขนึ้ ในมหาสมุทรแอตแลนตกิ เมอื่ ป ๒๕๔๘ ถอื เปน ภยั พบิ ตั ิ ทางธรรมชาตทิ ่ีมมี ลู คา ความเสยี หายสูงท่สี ุด และนบั เปน หนงึ่ ในหาของพายุเฮอรร ิเคนทีท่ ําให มผี ูเสยี ชีวิตมากทีส่ ุดในประวตั ิศาสตรข องสหรฐั อเมริกา และเปน พายุทม่ี ีความรุนแรงเปน อนั ดับ ๖ ในมหาสมุทรแอตแลนติกที่มีการบนั ทกึ ไว มีผไู ดรับผลกระทบ ๑.๕ ลานคน มี ผูเสยี ชวี ติ ถึง ๑,๘๓๖ คน ระหวางการเกิดพายุและนา้ํ ทว ม มกี ารประเมินมลู คา การสูญเสีย ทรัพยส ินประมาณ ๘๑ พันลาน เหรยี ญสหรัฐฯ ประชากรราว ๘๐๐,๐๐๐ คนไมม ีทอ่ี ยอู าศยั ซงึ่ มจี าํ นวนมากทส่ี ุดใน ประวัติศาสตรอเมริกานับแต กรณี Dust BowlĨ โดยเม่ือเกดิ พายเุ ฮอรร เิ คนแคทรินาทาํ ให เกดิ ปรากฎการณ คล่นื พายหุ มนุ ยกซดั ฝง (storm surge) คือ คล่นื ทีเ่ กดิ จากการยกตวั ข้นึ ของ นํา้ ทะเลนอกชายฝงดวยอิทธิพล ของความกดอากาศและอิทธพิ ล ของพายหุ มุนเขตรอ น คล่ืนพายุ หมนุ ยกซดั ฝง ขณะเกิดเฮอรริ เคนแคทรินาสามารถวัดความสูงของยอดคลื่นไดถึง ๗.๖ เมตร ๓.๑.๑ ลักษณะของภัยธรรมชาติ พายเุ ฮอรร เิ คนมลี ักษณะเปน พายหุ มุน มีแหลงกาํ เนดิ ในมหาสมทุ รบรเิ วณ เสน Tropicsĩ โดยเมอ่ื อากาศเหนือผิวน้ําในมหาสมุทรใกลเ สน ศูนยสูตรมอี ุณหภมู ิ สูงขึ้นและลอยตวั ข้นึ สทู อ งฟา จะเคลือ่ นทมี่ าปะทะมวลอากาศเยน็ จากบริเวณเสน รงุ กอใหเกดิ Warm Front (มวลอากาศรอนดันมวลอากาศเยน็ ให เคลื่อนท)่ี และ Cold Front (มวลอากาศเย็นดันมวลอากาศรอ นใหเ คล่อื นที)่ หมุนรอบ แกนกลาง (Low-Pressure Center) แลวเคล่อื นที่เขาสแู ผน ดนิ ซ่งึ ปกติพายหุ มนุ ประเภทนีม้ ขี นาดใหญ บางลกู มเี สนผา นศูนยกลางหลายรอยกิโลเมตร และอาจมี Ĩ Dust Bowl: ชว งป ค.ศ. ๑๙๓๐ เกิดพายุฝุนที่เกิดจากความแหงแลง สรา งความเสยี หายใหกบั สหรฐั ฯ โดยเฉพาะภาคการเกษตร และสรา งความ เจบ็ ปว ยใหกับประชาชนจํานวนมาก โดยคาดวาในชว งเวลาประชากรสหรัฐฯ กวา ๓ ลา นคนตองอพยพทง้ิ ที่อยูโ ดยเฉพาะในมลรฐั แคลิฟอรเนีย โอคลาโฮมา และอารคนั ซัส ĩ บรเิ วณทีอ่ ยรู ะหวา งเสนเขตรอ นของโลก, บรเิ วณเขตรอ นของโลก การจัดการภยั พิบัติและการฟน ฟบู ูรณะหลังการเกดิ ภยั : กรณีศกึ ษาประเทศไทยและตา งประเทศ สาํ นกั งานคณะกรรมการพัฒนาการเศรษฐกิจและสังคมแหง ชาติ : เมษายน ๒๕๕๔

๗ ความเร็วลมใกลจ ดุ ศูนยกลางถงึ ๑๐๐ - ๑๕๐ กิโลเมตรตอช่วั โมง เม่อื เกดิ ขึ้นจะสราง ความเสียหายจากพายุลมและฝน และการเกดิ อุทกภัยในบริเวณกวาง แตละปพ ายุ หมุนประเภทนี้ (ในฝงมหาสมุทรแปซิฟคเรียกวา ไตฝ นุ : Typhoon ในมหาสมุทร แอตแลนติคเรียกวา เฮอรร ิเคน : Hurricane) เกิดขน้ึ บอ ยครัง้ ขนึ้ และสรา งความ เสยี หายตอชวี ติ และทรพั ยสินมากมาย ซงึ่ ถือเปนภัยจากธรรมชาติที่รา ยแรงทส่ี ุด ๓.๑.๒ ลาํ ดบั การเกิดพายเุ ฮอรรเิ คนแคทรนิ าในสหรฐั อเมรกิ า ๑) เฮอรร เิ คนแคทรินากอตวั เปน พายโุ ซนรอนข้นึ กลางมหาสมทุ ร แอตแลนตกิ สะสมพลงั จากหวงนํา้ อุน และทวี ความรุนแรงเปนเฮอรร เิ คน ระดับ ๕ ซึ่งมีความเร็วลมสงู สุด ๒๘๐ กโิ ลเมตรตอ ชว่ั โมง ๒) ศนู ยเ ฮอรร ิเคนแหงชาติ (National Hurricane Center :NHC) ประกาศ ยกระดับสถานการณเ ตือนจากระดับ การ ‘เฝา ระวงั ’ เปนการ ‘แจงเตอื น ภัย’ โดย ประธานาธบิ ดสี หรฐั ฯ ได ออกประกาศภาวะฉุกเฉนิ ในพื้นท่ี นิวออรลนี ส หลยุ สเ ซยี นา อลาบามา และมิสซสิ ซปิ ป เปน เวลา ๒ วัน กอ นการข้ึนฝงของพายเุ ฮอรริเคนแคทรนิ า โดยประกาศครอบคลมุ พน้ื ท่ี บรเิ วณชายฝง ระหวางนวิ ออรลนี สและหลุยสเ ซียนา ไปจนถึงเขตแดน ระหวาง มลรฐั อลาบามาและฟลอรดิ า ตอมา NHC ไดแ จง เตอื นภัยพายโุ ซนรอน ครอบคลุมพ้นื ทช่ี ายฝง สว นใหญของอาวเม็กซโิ ก และศูนยอตุ นุ ิยมวิทยาของ ทอ งถิน่ ไดป ระกาศพยากรณอากาศในพืน้ ที่ ทอี่ าจจะไมส ามารถอาศัยอยไู ด หลายสัปดาหห ลงั การขึ้นฝง ของเฮอรร เิ คนแคทรินา ๓) วนั ท่ี ๒๘ สงิ หาคม ๒๕๔๘ พายุแคทรินาพัดขึ้นฝง ทม่ี ลรัฐหลุยสเ ซียนาและ สรา งความเสียหายบริเวณฝงตะวนั ออกของสหรัฐอเมริกาเปน พน้ื ท่ีกวาง ๙๐๐,๐๐๐ ตารางไมล โดยมผี ลกระทบจากการเกิดคลืน่ พายซุ ดั ฝง ท่มี ีความ สงู ๕-๙ เมตร โถมเขา สูมลรัฐตางๆ ทีต่ ้ังอยูรมิ อาวเม็กซิโก ความแรงของ คลืน่ สง ผลใหเ ขอ่ื นก้ันนาํ้ ๓ แหงของนวิ ออรลนี สถกู ทําลาย ปรมิ าณนํา้ จํานวนมหาศาลไหลเขาทว มพ้นื ทถี่ ึงรอ ยละ ๘๐ ของนิวออรล นี ส โดยในบาง พน้ื ท่มี ีระดบั นาํ้ ทวมสงู ถึง ๗ เมตร และมีน้ําทวมขงั อยนู านหลายสปั ดาห การจดั การภยั พิบตั แิ ละการฟน ฟบู ูรณะหลังการเกิดภยั : กรณีศกึ ษาประเทศไทยและตา งประเทศ สาํ นักงานคณะกรรมการพฒั นาการเศรษฐกจิ และสังคมแหงชาติ : เมษายน ๒๕๕๔

๘ ๓.๑.๓ ความเสยี หายจากเฮอรร เิ คนแคทรนิ า ๑) ความเสียหายทางเศรษฐกิจ • ผลกระทบทางเศรษฐกจิ เฮอรริเคนแคทรนิ าสรางความเสยี หาย และผลกระทบทางเศรษฐกจิ ตอสหรัฐอเมริกาเกินกวาทีค่ าดหมาย รฐั บาลตอ งใชงบประมาณกวา ๑๐๕ พันลา น เหรยี ญสหรฐั ฯ เพ่ือ ซอ มแซมและกอ สรา งสิ่งปลกู สรางรวมท้ังโครงสรา งพนื้ ฐานตางๆ นอกจากนัน้ ยังสงผลกระทบทางเศรษฐกิจจากการสญู เสยี ศกั ยภาพ การสงน้าํ มัน โครงสรา งพื้นฐานการคมนาคม รวมทั้งผลกระทบ ตอ การสง ออกสินคา อปุ โภคบรโิ ภคเชนพชื ผลตา งๆ โดยเฮอรริเคน แคทรนิ าไดส รา งความเสยี หายใหก ับ แทนขุดเจาะน้าํ มัน ๓๐ แหง ทาํ ใหมกี ารปดโรงกลัน่ น้ํามนั ๙ แหง สงผลใหตอ งปดการผลิต นา้ํ มนั ในอาวเม็กซิโก ๖ เดือน ผลผลิตนา้ํ มันลดลงรอยละ ๒๔ ผลผลติ กา ซลดลงรอยละ ๑๘ • ผลกระทบตอ อตุ สาหกรรม เฮอรร ิเคนแคทรนิ าสงผลกระทบตอ อตุ สาหกรรมการสง ออกสัตวป กของสหรัฐฯ ถึงรอ ยละ ๗๕ อันเปน ผลจากการปด ทาเรอื หลายแหง ท่ีไดรบั ความเสยี หายในครง้ั นี้ ไดแ ก ทา เรอื นิวออรลนี ส กลั ฟพอรท และมิสซิสซปิ ป รวมทั้ง คลงั สนิ คา หอ งเยน็ ทีไ่ ดร บั ความเสยี หายทีน่ ิวออรลีนสแ ละกลั ฟ พอรท นอกจากน้ีโรงผลิตเนอ้ื สตั วป กในมลรัฐมสิ ซสิ ซิปป จํานวน รอยละ ๘๐ ไดรับความเสยี หาย โรงเล้ยี งสตั วปก หลายรอ ยโรงตอง ถกู เฮอรร ิเคนแคทรินาพัดถลมจนสัตวป ก ในโรงเลี้ยงจํานวนมาก สญู หายไปกับพายุ • ผลกระทบตอ ภาค ปา ไม พ้ืนทีป่ าไมใน มลรัฐมิสซสิ ซปิ ป จาํ นวน ประมาณ ๕,๓๐๐ ตารางกิโลเมตร (ประมาณ ๒.๐๔๖ ตารางไมล) ถูกทําลาย คดิ เปนมูลคา ความสูญเสียกวา ๕ พันลา นเหรยี ญสหรฐั ฯ และยังสงผลใหเกดิ ภาวะการวา งงาน ซึง่ ทําใหร ฐั บาลทอ งถนิ่ ตอ ง สูญเสียรายไดจ ากภาษีในเวลาตอ จากนนั้ ซ่งึ กอ นเกิดพายุพ้ืนทที่ ี่ ไดรับผลกระทบมีอตั ราการจา งงานหนงึ่ ลานคน โดยเปนการจา ง งานในนิวออรล นี ส ๖ แสนคน จากการประเมินคาดวา ผลกระทบ ทางเศรษฐกจิ ในมลรัฐหลยุ สเซยี นาและมสิ ซิสซิปปอาจมีมูลคา กวา ๑๕๐ พนั ลา นเหรยี ญสหรฐั ฯ การจดั การภยั พบิ ัติและการฟนฟบู ูรณะหลงั การเกิดภยั : กรณศี กึ ษาประเทศไทยและตา งประเทศ สํานกั งานคณะกรรมการพัฒนาการเศรษฐกจิ และสังคมแหงชาติ : เมษายน ๒๕๕๔

๙ • ผลกระทบตอ ภาคประกันภยั ปญ หาหนึ่งทเ่ี กดิ ข้นึ ภายหลังการเกดิ พิบัติภยั คือ บริษัทประกันภัยบางแหงไดย ุตกิ ารประกนั ที่อยอู าศยั ในพนื้ ท่ี เน่อื งจากมลู คาความสญู เสยี ท่ีสงู มากจากผลของพายุ เฮอรร ิเคน รวมทงั้ บริษทั ประกนั ภยั บางแหง ไดเ พม่ิ เบยี้ ประกัน สูงขน้ึ เปน พเิ ศษสาํ หรบั เจา ของบาน เพ่ือครอบคลุมความเส่ียงที่ อาจเกิดข้ึนอีกในอนาคต ๒) ความเสยี หายทางสงั คม • การอพยพประชากร เฮอรร ิเคนแคทรนิ าสงผลใหเกิดการอพยพ ของประชากรสหรฐั ฯ กวา ๑๐ ลานคน จากพ้นื ท่ีประสบพบิ ตั ภิ ัย ไปสพู ืน้ ทอ่ี ่ืนท่ัวสหรัฐ เกดิ การยา ยถิน่ ของประชากรครง้ั ใหญสดุ ใน ประวัตศิ าสตรสหรฐั อเมริกา โดยหลงั เกิดพายแุ ลวเหลอื ประชากร ทยี่ ังอาศัยอยใู นนวิ ออรลีนสป ระมาณ ๒ แสนคน นอ ยกวา กอ นเกิด พายกุ วา ครง่ึ หนึ่ง • อาชญากรรมและการกระทาํ ผดิ กฎหมาย หลังจากพายุเคล่อื น ผา นไปเม่ือวันท่ี ๓๐ สิงหาคม ๒๕๔๘ ปญหาการขาดแคลนอาหาร และสิง่ ของบรรเทาทุกขทําใหผปู ระสบภยั ทย่ี ังอาศัยอยูในนวิ ออรลีนส บางราย เริม่ ลักทรัพยและขโมยของในรานคา โดยพยายามคน หา อาหารและนา้ํ นอกจากน้ยี งั มีรายงานเกย่ี วกับการขโมยรถ การฆาตกรรม และการขม ขืนดวย ๓) ความเสยี หายดา นสิง่ แวดลอม • การกดั เซาะชายฝง เฮอรร ิเคนแคทรินาสงผลกระทบตอ สง่ิ แวดลอม โดยทาํ ใหเ กดิ การกดั เซาะชายฝงอยางรนุ แรง เกดิ การ เปลีย่ นแปลงระบบนเิ วศนจากการพัดพาตะกอน ทาํ ใหพ ื้นทช่ี าย หา งบางสว นหายไป ในขณะทีเ่ กาะบางแหง ท่อี ยใู กลแผน ดนิ ใหญ เชือ่ มตอกบั แผนดินใหญ สง ผลใหแหลงอาหารและทอี่ ยอู าศยั สําหรับสัตวนํ้าเปลี่ยนแปลง เกดิ การ อพยพยายถ่ินของสตั วตางๆ และทําใหตอ งปด ศูนยอ พยพสตั วปา ๑๖ แหง นอกจากนนั้ พน้ื ที่ชมุ นํ้าประมาณรอ ยละ ๒๐ ถกู น้ําทว มอยางถาวร • การร่วั ไหลของนาํ้ มัน ความรนุ แรงของเฮอรร ิเคนแคทรินาทาํ ให เกดิ การรัว่ ไหลของนาํ้ มนั จากคลงั น้ํามัน ๔๔ แหง ทวั่ พนื้ ท่ี ตะวันออกเฉียงใตของหลยุ สเซียนา ทําใหส ญู เสียนา้ํ มนั เปน จาํ นวน กวา ๒๖ ลานลติ ร และน้าํ มันบางสว นไหลเขาสูระบบนิเวศและ การจดั การภยั พบิ ตั ิและการฟน ฟบู ูรณะหลังการเกิดภัย: กรณีศกึ ษาประเทศไทยและตางประเทศ สาํ นกั งานคณะกรรมการพฒั นาการเศรษฐกิจและสังคมแหง ชาติ : เมษายน ๒๕๕๔

๑๐ ปนเปอ นลงในน้ําทท่ี ว มบางเมือง ซง่ึ รัฐบาลสหรฐั ไดพยายาม จดั การทําความสะอาด โดยระบายน้ําทท่ี ว มนิวออรลีนสเ ขาสู ทะเลสาบ Pontchartrain ซึง่ ใชเวลา ๔๓ วัน อยางไรก็ตาม เน่อื งจากนํ้าทีท่ ว มมที ้งั สาหราย แบคทเี รยี โลหะหนกั ยาฆาแมลง สารเคมเี ปน พิษ และน้ํามันเจือปน ทาํ ใหเกิดความ กังวลวาสง ผลตอปลาในทะเลสาบ Pontchartrain ๓.๑.๔ กลไกการเฝาระวงั การชวยเหลือผูประสบภยั และการฟน ฟูความเสียหาย ๑) การดาํ เนินงานของรัฐบาลกลาง • หนวยงานกลางเพ่อื การจัดการในภาวะฉกุ เฉิน การรบั มือกับ ภาวะฉกุ เฉนิ (Emergency Response) ของสหรัฐอเมริกา มี หนว ยงานรับผดิ ชอบระดับประเทศ คือ Federal Emergency Management Agency ( FEMA) โดยประธานาธิบดีเปน ผูมี อํานาจแตงตัง้ ผอู ํานวยการ FEMA • การประสานงานระหวา งหนว ยงานกลางและหนวยงานทองถ่ิน เม่ือเกิดภาวะฉกุ เฉนิ หรอื ภยั พิบัติ หนวยงานทองถิ่นของรฐั (State) จะเขา รับผดิ ชอบดาํ เนินการเปนอนั ดบั แรก โดยผูว า การรัฐจะ พิจารณาประกาศเขตภยั พบิ ัติ หากหนวยงานทองถิน่ ระดบั รฐั ไม สามารถชวยเหลอื แกไขปญ หาได รัฐบาลกลาง (Federal) จะเขา ควบคมุ สถานการณ ประธานาธบิ ดีจะประกาศใหพ ืน้ ท่ีน้นั ๆ เปน พื้นเขตภัยพบิ ัติ และรฐั บาลกลางจะจัดสรรงบประมาณสนบั สนุน เพอื่ แกไ ขปญ หา โดยมรี ะบบการจัดการเรยี กวา National Incident Management System: NIMS� มผี ทู รี่ ับผดิ ชอบส่งั การอยา งมเี อกภาพ (unified command) เรยี กวา Incident Commander (IC) โดยประสานการสนบั สนนุ และนโยบายจาก หนวยงานระดบั ชาติทุกแหงท่ีเกี่ยวขอ งไปสูหนว ยงานในพืน้ ท่ีตาม ระบบการสั่งการ (Incident Command System) ใหสามารถ รวมกนั ปฏิบัตงิ านไดอยา งมีประสิทธิภาพ • ศูนยเ ฮอรรเิ คนแหงชาติ (National Hurricane Center: NHC) จะทาํ หนา ท่ีเฝาติดตามพายุและแจง ไปยังพ้นื ทท่ี ี่เปน เสน ทางผา น ของพายุ หนว ยปอ งกันภัยชายฝง ของสหรัฐจะเปนผูเตอื นภัยตาม �NIMS เปนระบบการจดั การรวมถงึ การวางแผน การฝก อบรมบคุ ลากร การฝกซอ ม การจัดการทรัพยากร การรบั รองคุณภาพของบคุ ลากรและ เครือ่ งมือ ระบบการสอื่ สารและจัดการขอ มลู การจัดการภัยพบิ ตั ิและการฟน ฟบู รู ณะหลงั การเกิดภยั : กรณศี ึกษาประเทศไทยและตางประเทศ สาํ นกั งานคณะกรรมการพฒั นาการเศรษฐกิจและสงั คมแหง ชาติ : เมษายน ๒๕๕๔

๑๑ พนื้ ทท่ี ี่คาดหมายวา จะไดร ับผลกระทบ หนว ยงานอ่นื ๆ เชน ศนู ย ฝก อบรมการบนิ จะมกี ารบินเพือ่ ทําการสาํ รวจและชวยเหลือ ๑) การดําเนนิ งานของรัฐบาลทองถ่ิน • การจดั ต้งั หนว ยปองกนั ภยั ระดับ ทอ งถุ น่ิ รฐั บาลทอ งถน่ิ ไดต ้ัง หนวยปอ งกนั ภยั ของตนเพ่อื เตรียมพรอมรับการขน้ึ ฝง ของเฮอรร เิ คน แคทรินา และรฐั บาลแหงรัฐไดต ้งั ศนู ยฉกุ เฉินขน้ึ โดยรฐั บาล ทอ งถน่ิ จะรับผดิ ชอบการปฏิบัตหิ ากมีคาํ สง่ั อพยพ เเละได เตรยี มการโดยสรา งทีพ่ กั ชวั่ คราวฉุกเฉินในชมุ ชนแถบชายฝง รวมทัง้ มีทีพ่ กั ชวั่ คราวทีเ่ ตรยี มสํารองไว โดยท่พี ักช่ัวคราวท่เี ตรยี ม ไวไดแกสนามกฬี าซุ ปเปอรโ ดม ซึ่งรองรับคนได ๒๖,๐๐๐ คน และมีการจดั เตรียมนาํ้ และอาหารสาํ รองไว • การอพยพประชาชน ไดเตรยี มแผนอพยพไวเพื่อใหร ฐั บาลทอ งถ่นิ ทาํ การอพยพประชาชนออกจากพื้นที่ โดยแบง เปน ๓ ชวง เริ่ม จาก ๕๐ ชวั่ โมง ๔๐ ชัว่ โมง และ ๓๐ ชัว่ โมงกอนพายเุ ขาฝง ซ่ึง อาสาสมัครและเจาหนา ทีไ่ ดอ พยพประชาชนในพน้ื ที่สว นใหญทาง ตะวันออกเฉยี งใตข องหลุยสเ ซยี นา ชายฝง มิสซิสซิปปและ อลาบามา โดยในแผนฉกุ เฉินของรัฐบาลทองถิน่ ไดกําหนดใหใชรถ ประจําทาง รถโรงเรยี น รถพยาบาล และขนสงสาธารณะอน่ื ๆ เพ่ือ การอพยพ อยา งไรกต็ าม รฐั บาลทอ งถิน่ ไมส ามารถทาํ การอพยพ ประชาชนไดท ัน แมว าจะมียานพาหนะจาํ นวนมากแตก็ไมม ี คนขบั รถทเี่ พียงพอ ๓.๑.๕ ปญ หา อปุ สรรคและขอจาํ กดั ในการใหความชว ยเหลือผูประสบภัยจากเฮอรริเคน แคทรนิ า ๑) การ ชวยเหลอื ท่หี ยุดชะงกั ไปขณะเกิดภยั เมือ่ เฮอรริเคนแคทรินามีความ รนุ แรงขึ้นและพดั เขา สชู ายฝง ไดกอใหเ กดิ ฝนตกหนัก เกดิ คล่ืนลูกใหญโถม ทาํ ลายบานเรอื นบริเวณชายฝง ทําใหเกดิ นาํ้ ทวมเปนบริเวณกวา ง อาคาร บานเรือนเสียหาย เสนทางคมนาคมหลกั ถูกทําลาย ไฟฟาดบั น้ําประปาไมไหล โทรศพั ทเ สยี หายใชก ารไมไ ด เมื่อพายพุ ดั ผา นพนื้ ทีป่ ระสบภยั แลว ไดเกิดภาวะ สูญญากาศ โดยความชว ยเหลอื ไดห ยดุ ชะงกั ไปชว งเวลาหน่งึ ทาํ ใหเ กิดปญหา กบั ผูประสบภัยในพนื้ ที่หลบภยั เชน ในชว งสีว่ นั แรก ผอู พยพในซปุ เปอรโดม นับหม่นื คน ขาดอาหาร และนํ้า เดก็ ทารกขาดนม ผสู งู อายุไมไ ดร บั ยาทจ่ี าํ เปน ไมมกี ารจดั การเรอ่ื งสุขอนามยั น้าํ สะอาด และหอ งน้ําไมเ พียงพอ การจัดการภยั พบิ ตั ิและการฟน ฟบู ูรณะหลังการเกิดภยั : กรณศี ึกษาประเทศไทยและตา งประเทศ สาํ นกั งานคณะกรรมการพัฒนาการเศรษฐกจิ และสังคมแหงชาติ : เมษายน ๒๕๕๔