โครงงานการสำรวจลายผ้าไหมในท้องถิ่นอำเภอนาโพธิ์

ข โครงงานการสารวจลายผา้ ไหมในท้องถ่ินอาเภอนาโพธ์ิ

ข โครงงานการสารวจลายผ้าไหมในท้องถิน่ อาเภอนาโพธิ์ ชอื่ เรอ่ื งโครงงาน : การสารวจลายผา้ ไหมในท้องถิน่ อาเภอนาโพธ์ิ ประเภทของโครงงาน :  การทดลอง  สิง่ ประดิษฐ์  สารวจ  อน่ื ๆ ผูจ้ ดั ทาโครงงาน : 1. นางสาวอภชิ ญา นาคุณ 2. นางสาวกนกวรรณ ศรคี ุณ 3. นางสาวปภาวรินทร์ พรมนอก ทป่ี รกึ ษาโครงงาน : นางสาวธุมาวดี กลบั โก นางสาวอรุณี พวงไธสง นางสาวสมพร วงษอ์ นิ ทร์จนั ทร์ นางสาวนิตยา ศาลากลาง นางสาวดวงดาว ติดใจดี ปกี ารศกึ ษา : 2565 บทคัดยอ่ การจดั ทาโรงงานในคร้ังน้ีมีวตั ถปุ ระสงค์เพื่อศึกษาลายผ้าไหมในท้องถ่นิ อาเภอนาโพธิ์ ใน 3 ประเด็น คือ 1) กลุ่มทอผ้าไหมในพ้ืนที่อาเภอนาโพธิ์ 2) ลายผ้าไหมในพ้ืนท่ีอาเภอนาโพธ์ิ 3) วิถีสืบทอดภูมิปัญญาและ การสรา้ งชา่ งคนรุ่นใหม่ ดาเนินการโดยใช้แบบสอบถามในการลงพื้นที่สารวจกลุ่มทอผ้าไหม ท่ีเป็นกลุ่มตัวอย่างจานวน 3 กลุ่ม ได้แก่ กลุ่มที่ 1 กลุ่มทอผ้าไหมบ้านโคกกุง กลุ่มที่ 2 กลุ่มทอผ้าไหมศูนย์การเรยี นรู้การจัดการสีธรรมชาติ และสเี คมบี ้านโนนตะคร้อ กลมุ่ ท่ี 3 กลุ่มทอผ้าไหมศูนย์หตั ถกรรมพน้ื บ้าน อาเภอนาโพธ์ิ ผลการศกึ ษาและจัดทาโครงงานพบว่า กลมุ่ ทอผ้าไหมในพื้นท่ีอาเภอนาโพธิม์ ที ง้ั หมด 10 กลุ่ม จาก การศึกษาจานวน 3 กลุ่มพบว่า ลายผ้าไหมทน่ี ยิ มทอในพื้นท่ีอาเภอนาโพธิ์ และสามารถเป็นแหลง่ เรยี นรูใ้ ห้กับ ผูท้ ่ีสนใจศกึ ษาในการทอผา้ ไหม จาแนกตามกลมุ่ ดังนี้ กลมุ่ ท่ี 1 กลุ่มทอผา้ ไหมบา้ นโคกกุง ลายที่นิยมทอได้แก่ ลายขอประยุกต,์ ลายขอสิรวิ ัณณวรฯี , ลายคลน่ื น้า, ลายดาวลอ้ มเดอื น, ลายดาวล้อมเดือนประยุกต์ นพเกล้า, ลายนกยงู , ลายนางเอก, ลายบนั ไดสวรรค์, ลายแปป, ลายส่ภี าค กล่มุ ท่ี 2 กลมุ่ ทอผา้ ไหมศูนย์การเรยี นรู้การ จัดการสธี รรมชาตแิ ละสเี คมบี ้านโนนตะครอ้ ลายท่นี ยิ มทอได้แก่ ลายนกยูงราแพน, ลายปราสาทพนมรุ้ง, ลาย นพเก้าขอองั กาบ, ลายนาคต้นสน, ลายกวางทอง, ลายประตูวัง, ลายนกยูงเกาะก่ิงไมอ้ วดโฉมงามสรุ ยิ า, ลาย ขอพบั สลับใจ, ลายหมี่รอ็ คตน้ สน, ลายหม่นี ้ันเคร่ือง, ลายหมร่ี ่ายดอกลีลาวดีผสมขาเปีย, ลายดอกขิก, ลายเรือ หงส,์ กล่มุ ที่ 3 กลมุ่ ทอผ้าไหมศูนยห์ ัตถกรรมพนื้ บา้ นอาเภอนาโพธิ์ ลายทน่ี ยิ มทอได้แก่ ลายขอนารี ลายปูไต่ ลายหวั ใจบว่ ่าง ลายขอพับ 4, ลายดอกฮัง, ลายขันหมาก, ลายกระจบั , ลายขนมตาล, ลายก,ี้ และลายไพลนิ ปิน่ แกว้

ค โครงงานการสารวจลายผ้าไหมในท้องถิน่ อาเภอนาโพธ์ิ กิตติกรรมประกาศ การศกึ ษาคน้ คว้าโครงงานการสารวจลายผา้ ไหมในทอ้ งถ่นิ อาเภอนาโพธ์ิ ฉบบั นี้ สาเร็จสมบรู ณไ์ ด้ ด้วยความกรุณาและความชว่ ยเหลืออยา่ งย่งิ จาก นายศิริชาต คุม้ สุวรรณ ผู้อานวยการศูนย์การศึกษา นอกระบบและการศกึ ษาตามอัธยาศัยอาเภอนาโพธ์ิ นางธมุ าวดี กลับโก ครอู าสาสมคั ร กศน. นางสาวอรณุ ี พวงไธสง นางสาวสมพร วงษ์อินทรจ์ ันทร์ นางสาวนติ ยา ศาลากลาง และนางสาวดวงดาวติดใจ ดี ครู กศน.ตาบล ครูที่ปรึกษา ที่ได้กรุณาให้คาแนะนา เสนอแนะข้อบกพร่อง ต้ังแต่ต้นจนสมบูรณ์ ผู้ศึกษา ค้นคว้าขอขอบพระคุณไว้ ณ ท่นี ดี้ ว้ ย ขอขอบคณุ นางประคอง ภาสะฐิติ นางหนูเจน ทองใบ และนางบุญมา ปะการะเน ประธานกลุ่ม ทอผา้ ไหมอาเภอนาโพธิ์ คณะคณุ ครู และสมาชกิ กล่มุ ทอผา้ ไหม ทุกท่านที่กรุณาใหค้ วามรว่ มมอื ในการสารวจ ขอ้ มลู ลายผ้าไหมในท้องถน่ิ อาเภอนาโพธ์ิ เกบ็ รวบรวมขอ้ มลู และเป็นกลุ่มตวั อย่างในการทาการศึกษาค้นคว้า ในคร้งั นี้ คณุ ค่าและประโยชน์จากการศึกษาค้นควา้ ฉบบั น้ี ผู้ศึกษาค้นคว้าขอบูชาพระคุณบดิ า มารดา ครู และผ้มู พี ระคณุ ทกุ ทา่ นทไี่ ด้อบรมสัง่ สอนใหผ้ ู้ศกึ ษาคน้ คว้าเปน็ คนดมี ีคณุ ธรรม กศน.อาเภอนาโพธ์ิ

ข โครงงานการสารวจลายผ้าไหมในทอ้ งถ่นิ อาเภอนาโพธ์ิ สารบญั เรอ่ื ง หน้า บทคดั ย่อ ก กติ ติกรรมประกาศ ข บทท่ี 1 บทนา 1 ทีม่ าและความสาคัญของโครงงาน 1 วตั ถปุ ระสงค์ 1 ขอบเขตการศกึ ษาคน้ ควา้ 1 ระยะเวลาดาเนนิ งาน 2 ประโยชน์ท่ีคาดว่าจะได้รบั 2 บทที่ 2 แนวคดิ ท่เี กี่ยวข้อง 3 บทท่ี 3 วิธีดาเนินงาน 14 ขน้ั ตอนการดาเนินงาน หรือวธิ ีการทดลอง 14 บทที่ 4 ผลการดาเนินงาน 16 บทที่ 5 สรปุ และข้อเสนอแนะ 18 บรรณานกุ รม 20 ภาคผนวก 21

ข โครงงานการสารวจลายผ้าไหมในทอ้ งถน่ิ อาเภอนาโพธ์ิ สารบัญตาราง ตารางท่ี หน้า 1 แสดงลายผ้าไหมในทอ้ งถิน่ อาเภอนาโพธ์ิ 11 2 แสดงลายผ้าไหมแต่ละกลุ่ม 16

ข โครงงานการสารวจลายผ้าไหมในทอ้ งถ่นิ อาเภอนาโพธ์ิ สารบญั ภาพ ภาพที่ หน้า 1 แสดงการเตรียมเส้นไหม 5 2 แสดงการลอกกาวเส้นไหมทง้ั เสน้ พงุ่ เสน้ ยืน โดยวิธกี ารใช้สารธรรมชาติ 5 3 แสดงการเตรยี มฟมื ทอผา้ 6 4 แสดงการย้อมเสน้ ไหมยืน 6 5 แสดงการเตรยี มเสน้ ยืน 7 6 แสดงการต่อเสน้ ยนื 7 7 แสดงการเตรยี มเส้นพ่งุ ท่ีทาการยอ้ มสีต่างๆ 9 8 แสดงการกรอเสน้ พุ่งเขา้ หลอด 9 9 แสดงการเก็บเขาลาย/การเก็บตะกอลายขัด 10 10 แสดงการทอผ้าไหม 11

1 โครงงานการสารวจลายผา้ ไหมในทอ้ งถ่ินอาเภอนาโพธิ์ บทที่ 1 บทนา ท่ีมาและความสาคญั ของโครงงาน โครงงานการสารวจลายผ้าไหมในท้องถิ่นอาเภอนาโพธิ์ เป็นโครงงานสารวจเพื่อพัฒนา แหล่งเรียนรู้ในชุมชน ท่ีสามารถให้ความรู้ได้ตรงตามวัตถุประสงค์ในเร่ืองของลายผ้าไหม ซ่ึงผู้ที่สนใจ ศึกษาในลวดลายการทอผ้าไหมหรือต้องการดูผ้าไหมลายต่างๆ เพื่อที่จะได้รับความรู้ตรงตามความ ต้องการและวัตถุประสงค์ของการศึกษา โดยการสารวจในคร้ังน้ีได้ทาการสารวจ กลุ่มทอผ้าไหม จานวน 3 กลุ่มตัวอย่าง ได้แก่ กลุ่มที่ 1 กลุ่มทอผ้าไหมบ้านโคกกุง บ้านเลขที่ 11/2 หมู่ 7 ตาบลดอน กอก อาเภอนาโพธิ์ จังหวัดบุรีรัมย์ โดยมี นางหนูเจน ทองใบ เป็นประธานกลุ่ม กลุ่มท่ี 2 กลุ่มทอผ้า ไหมศูนย์การเรียนรู้การจัดการสีธรรมชาติและสเี คมีบ้านโนนตะคร้อ บา้ นเลขท่ี 58 หมู่ 12 ตาบลบ้าน คู อาเภอนาโพธ์ิ จงั หวัดบรุ ีรัมย์ โดยมี นางบญุ มา ประการะเน เป็นประธานกลมุ่ กล่มุ ท่ี 3 กลมุ่ ทอผ้า ไหมศนู ยห์ ัตถกรรมพ้ืน บ้านอาเภอนาโพธิ์ ตาบลนาโพธิ์ อาเภอนาโพธ์ิ จังหวัดบรุ ีรมั ย์ โดยมี นางประคอง ภาสะฐิติ เป็นประธานกลมุ่ วตั ถุประสงค์ 1) เพอ่ื ศกึ ษาแหลง่ เรยี นร้กู ลมุ่ ทอผ้าไหมในพื้นทีอ่ าเภอนาโพธิ์ 2) เพ่ือศึกษาลายผา้ ไหมทนี่ ยิ มทอในพืน้ ที่อาเภอนาโพธิ์ 3) เพือ่ อนรุ ักษ์ สบื ทอดภูมปิ ญั ญาและการถา่ ยทอดสู่คนรุน่ ใหม่ 4) เพ่ือส่งเสรมิ และประชาสมั พันธแ์ หล่งเรียนรู้การทอผา้ ไหมลายตา่ งๆ ขอบเขตของการศกึ ษาคน้ คว้า กลุ่มที่ 1 กลุ่มทอผ้าไหมบ้านโคกกุง บ้านเลขท่ี 11/2 หมู่ 7 ตาบลดอนกอก อาเภอนาโพธ์ิ จังหวัดบรุ ีรมั ย์ โดยมี นางหนเู จน ทองใบ เปน็ ประธานกลมุ่ กลุ่มที่ 2 กลุ่มทอผ้าไหมศูนย์การเรียนรู้การจัดการสีธรรมชาติและสีเคมีบ้านโนนตะคร้อ บ้านเลขท่ี 58 หมู่ 12 ตาบลบ้านคู อาเภอนาโพธิ์ จังหวัดบุรีรัมย์ โดยมี นางบุญมา ประการะเน เป็น ประธานกลมุ่ กลุ่มที่ 3 กลุม่ ทอผ้าไหมศนู ย์หัตถกรรมพ้นื บา้ น อาเภอนาโพธิ์ ตาบลนาโพธิ์ อาเภอนาโพธ์ิ จังหวดั บุรรี ัมย์ โดยมี นางประคอง ภาสะฐติ ิ เปน็ ประธานกลมุ่ ระยะเวลาในการทาโครงงาน ตงั้ แต่วันที่ 15 มถิ นุ ายน 2565 ถึง วันที่ 15 กรกฎาคม 2565

2 โครงงานการสารวจลายผา้ ไหมในท้องถ่ินอาเภอนาโพธิ์ ประโยชน์ท่คี าดวา่ จะได้รับ 1. ไดท้ ราบถึงแหล่งเรียนรกู้ ารทอผา้ ไหมลายตา่ งๆ ในพื้นที่อาเภอนาโพธ์ิ 2. อนุรักษ์วัฒนธรรมประเพณี การทอผ้าไหมไว้ให้อนชุ นคนรุ่นหลังไดศ้ กึ ษาคน้ คว้า 3. มผี ู้สนใจงานศิลปหตั ถกรรมพ้ืนบ้านลายผ้าไหมนาโพธ์ิ จากถิน่ ต่างๆ มาศึกษามากขนึ้

3 โครงงานการสารวจลายผ้าไหมในท้องถ่ินอาเภอนาโพธ์ิ บทที่ 2 แนวคดิ ท่เี ก่ียวขอ้ ง ในการจัดทาโครงงาน เร่อื ง การสารวจลายผา้ ไหมในทอ้ งถ่ินอาเภอนาโพธ์ิ คณะผจู้ ัดทาได้ นาเสนอแนวคดิ ที่เกย่ี วข้องตามลาดบั ดังน้ี 1. ความรู้เกี่ยวการทอผา้ ไหม 2. ความรเู้ ก่ยี วกับลายผ้าไหมอาเภอนาโพธิ์ ความหมายและความสาคัญของการทอผา้ ไหม ผ้าไหมมถี ิ่นกาเนดิ ในประเทศจีนและประเทศอินเดยี การทอผ้าไหมมขี ึน้ ราว 2,640 ปี กอ่ น ครสิ ตกาล พ่อค้าชาวจนี ได้เผยแพร่ผ้าไหมส่พู น้ื ท่ีอ่ืนในแถบเอเชีย สาหรบั ประเทศไทยนักโบราณคดี พบหลกั ฐานทีแ่ หลง่ โบราณคดบี า้ นเชียงซ่งึ บ่งชีว้ า่ มีการใชผ้ า้ ไหมเมื่อ 3,000 ปีก่อน การทอผ้าไหมใน ประเทศไทยในอดีตมกี ารทากันในครวั เรอื นเพ่อื ใชเ้ อง หรอื ทาข้นึ เพื่อใช้ในงานพิธี เช่น งานบญุ งาน แต่งงาน ตอ่ มาในรัชสมัยของพระบาทสมเดจ็ พระจุลจอมเกลา้ เจา้ อยู่หัว(รัชกาลท่ี 5) ไดส้ ่งเสริมให้ใช้ ผ้าไหม สว่ นการปลกู หม่อนเพ่ือเลย้ี งไหมได้รับการสนบั สนุนจากประเทศญี่ปุน่ แต่การดาเนินงานของ โครงการก็ทาได้เพยี งระยะหน่ึงมอี ันต้องหยุดไป เน่อื งจากเกษตรกรไทยยงั คงทาในลักษณะแบบเดิม เพราะความเคยชิน ไมต่ อบรบั ตอ่ การเปล่ียนแปลงไปสู่แบบใหมท่ ีไ่ ด้รับการพฒั นาขึน้ จากความ ช่วยเหลือของญี่ปุ่น หลังสงครามโลกคร้ังทีส่ อง ได้เกดิ การเปล่ียนแปลงครง้ั สาคัญของผ้าไหมไทยขนึ้ โดย เจมส์ แฮร์ริสนั วสิ สนั ทอมปส์ นั ชาวสหรัฐอเมรกิ าหรือท่ีคนไทยรู้จักในนามวา่ จมิ ทอมป์สัน ซึ่งเป็นผู้ท่ใี ห้ ความสนใจผลงานด้านศิลปะ ในแถบภาคตะวนั ออกเฉียงเหนอื ของไทย รวมท้ังลาว และเขมร จิม ทอมป์สัน ได้ซื้อผา้ ไหมไทยลวดลายต่างๆ เกบ็ สะสมไว้ และทาการศึกษาลวดลายผา้ ไหมในหมบู่ า้ นที่ เปน็ แหลง่ การผลิตผา้ ไหม พร้อมกบั เสาะแสวงหาช่างทอผา้ ไหมฝีมือดี ในทส่ี ดุ ไดพ้ บช่างมีฝมี อื ถูกใจที่ กรงุ เทพมหานคร บรเิ วณชุมชนบา้ นครวั (หลงั โรงแรมเอเชีย เขตราชเทวีในปัจจบุ นั ) ชุมชนแห่งน้เี ดิมเป็นชาวมสุ ลิมเช้ือสายเขมร อพยพเข้ามาอาศยั อยู่ต้งั แต่ตอนต้นกรงุ รัตนโกสินทร์ มี ความชานาญในการทอผ้าไหม ซึง่ จมิ ทอมปส์ ัน ไดเ้ ขา้ มาสนับสนนุ ใหช้ าวบา้ นในชุมชนทอผ้าไหม สามารถสรา้ งรายให้ชาวบ้านมากข้ึน หลังจากน้นั ได้มีการปรับปรงุ ผ้าไหมไทยโดยใช้หลกั การตลาด การผลติ เพอ่ื ขยายตลาด และทาการบุกเบิกผ้าไหมของไทยไปสตู่ ลาดต่างประเทศ โดยเฉพาะ สหรฐั อเมรกิ า และแพร่เข้าส่วู งการภาพยนตร์ของชาติตะวันตก และ ละครบรอดเวย์

4 โครงงานการสารวจลายผ้าไหมในท้องถน่ิ อาเภอนาโพธ์ิ ในปี พ.ศ. 2502 นกั ออกแบบชาวฝรั่งเศสได้ใชผ้ ้าไหมไทยทาการออกแบบและตดั เยบ็ ฉลองพระองค์ ของสมเดจ็ พระนางเจา้ สิริกติ ์ิ พระบรมราชินนี าถ ครง้ั เสดจ็ เยอื นประเทศสหรฐั อเมริกาอย่างเปน็ ทางการ ถือได้ว่าเป็นการเปิดโอกาสผ้าไหมของไทยสตู่ ลาดต่างประเทศ คณุ สมบตั ิอันมีค่าของผา้ ไหมไทย คุณสมบตั ิอันมีค่าของผา้ ไหมไทยท่มี ชี ่ือขจรขจายไปสทู่ กุ ภูมิภาคของโลก (จากการมอง) มี สองลกั ษณะคอื 1. การมองในลกั ษณะภายนอก คือผา้ ไหมไทยน้นั เม่ือมองแลว้ จะมคี วามงามเปน็ ประกาย มีความตรึงใจ และทาใหห้ ลงใหลในสสี ันอันงดงาม และดูภูมิฐานเม่ือใครได้สวมใสผ่ า้ ไหมไทยจะแสดง ถึงความมีรสนิยมสงู 2. การมองในลักษณะของการได้สวมใสห่ รือสัมผัส เม่ือได้สวมใส่ผา้ ไหมแล้วทาให้เกิด ความสขุ และความภมู ิใจ คุณสมบตั ทิ ี่เบาตัวของผา้ ไหม ทาให้มีความรู้สกึ สบาย ผา้ ไหมไทยได้รบั การยอมรบั วา่ เป็นราชนิ ขี องเส้นใยทั้งหมดท่มี อี ยู่ในโลกปจั จบุ ัน ผ้าไหม หรือผลติ ภัณฑจ์ ากไหมน้ันบอบบาง จึงต้องปฏิบตั ริ ักษาอยา่ งพิถีพถิ ันอย่างน้อยทุกคนก็ทราบดีอยแู่ ลว้ วา่ คณุ สมบตั ติ า่ ง ๆ ท่จี ะต้องปฏิบัตริ ักษา เคลื่อนยา้ ยอยา่ งระมัดระวัง ความสขุ ความเบาสบาย ความภูมิใจ จะไมเ่ กิดขนึ้ เลย ถ้าเราจะไม่ทาการรักษาคุณภาพอนั ดีเลิศของผลติ ภัณฑ์ จากไหมทกุ ชนิด ใหอ้ ยู่ในสภาพท่ีนา่ หยิบ น่าเป็นเจา้ ของและนา่ สวมใส่ การทอผา้ ไหม เปน็ อตุ สาหกรรมของคนไทย ภาคอีสาน มานานแล้ว สตรีชาวอีสานเมอื่ หมด หนา้ ทานา จะมานงั่ ลอ้ มวง สาวไหม ป่ันและย้อมเส้นไหม ทอเป็นผนื เพ่อื เก็บไว้ใชห้ รือขาย ต่อสรา้ ง ผลงานสืบสานศลิ ปะไทยและเสรมิ สร้างสขุ ภาพใหแ้ ข็งแรงไปพรอ้ มกนั มาต้ังแตค่ ร้ังโบราณ 1. ความรู้เกีย่ วการทอผา้ ไหม ข้นั ตอนการทอผา้ ไหม 1. การเตรียมเสน้ ไหม จะต้องนาเสน้ มาคัดเส้นไหมที่มีขนาดเส้นสม่าเสมอ และมีการตกแต่งไจไหมที่ เรยี บรอ้ ย คอื เสน้ ไหมจดั เรยี งแบบสานกนั เปน็ ตาขา่ ยหรือเรียกชือ่ ทางวชิ าการวา่ ไดมอนด์ครอส มกี าร ทาไพประมาณ 4-6 ตาแหน่ง ขนาดน้าหนกั ไหมต่อไจโดยประมาณ 80-100 กรัม ท้งั นเี้ พื่อเปน็ การ เพิม่ ประสทิ ธภิ าพของการปฏบิ ัติงานในขนั้ ตอนการลอกกาว ย้อมสี และการกรอเสน้ ไหม

5 โครงงานการสารวจลายผ้าไหมในท้องถิ่นอาเภอนาโพธ์ิ ตารางภาพท่ี 1 แสดงการเตรียมเสน้ ไหม 2. การลอกกาวเส้นไหมทั้งเส้นพุ่งเส้นยืน โดยวธิ กี ารใช้สารธรรมชาติ การเตรียมสารลอกกาวธรรมชาติ นากาบตน้ กล้วยมาทาการเผาไฟจนกระท่ังเป็น ข้ีเถา้ นาข้ีเถา้ ไปแชน่ ้าใช้ไม้คนให้ทั่ว ปลอ่ ยทิ้งไวใ้ หข้ ี้เถ้าตกตะกอนแบ่งช้ันน้าและตะกอน ทาการ กรองน้าใสที่อยสู่ ว่ นบนชัน้ ตะกอนดว้ ยผ้าบาง สารท่ีได้ คือสารลอกกาวธรรมชาติ นาเส้นไหมที่ได้ เตรยี มไว้แล้วมาทาการตม้ ลอกกาวด้วยสารลอกกาวธรรมชาติดงั กลา่ วโดยใชใ้ นสดั ส่วนของสารลอก กาวต่อเส้นไหมโดยประมาณ30:1 ในระหว่างการต้มลอกกาวจะมีการควบคุมอณุ หภูมิให้อย่ใู นระดับ 90-95 องศาเซลเซยี ส เปน็ เวลาประมาณ 90 นาที ในระหวา่ งการตม้ ลาวกาว ให้ทาการกลบั เส้นไหม ในหมอ้ ต้มลาวอย่างสมา่ เสมอ เพอื่ ให้กระบวนการลอกกาวเสน้ ไหมสมบรู ณ์ นาเสน้ ไหมท่ีทาการลอก กาวเสรจ็ เรียบรอ้ ยออกจากหมอ้ ต้ม นาไปล้างนา้ ร้อนน้าอนุ่ แล้วบีบนา้ ออกจากเสน้ ไหม นาเสน้ ไหมไป ตากผง่ึ แห้งทีร่ าวตาก ท้ังนี้ให้ทาการกระตุกเส้นไหมเพื่อให้มกี ารเรยี งเสน้ ไหมในแตล่ ะไจ อย่าง เรียบร้อย นน่ั คือการลอกกาวเส้นไหม เราก็จะไดเ้ ส้นไหมท่ีพร้อมจะย้อมสี เพ่ือนาไปทอผา้ ตอ่ ไป ตารางภาพที่ 2 แสดงการลอกกาวเสน้ ไหมทัง้ เส้นพุ่งเส้นยืน โดยวธิ ีการใช้สารธรรมชาติ

6 โครงงานการสารวจลายผา้ ไหมในทอ้ งถนิ่ อาเภอนาโพธิ์ 3. การเตรียมฟืมทอผ้า ทาการคน้ เสน้ ด้ายลกั ษณะเดียวกบั การค้นเสน้ ยนื จากนัน้ นาเส้นด้ายมาร้อยเข้ากับ ฟมื โดยการร้อยผา่ นช่องฟนั หวแี ต่ละชอ่ งทุกช่องๆละ2เส้น แลว้ ใชท้ ่อนไม้ไผ่เล็กๆสอดเข้าในห่วง เส้นด้ายที่ร้อยเขา้ ช่องฟนั หวีเพอื่ ทาการขงึ เสน้ ดา้ ยใหต้ รงึ และจดั เรียงเสน้ ด้ายใหเ้ รยี บร้อย สว่ น ดา้ นหนา้ ของฟืมก็จะมีท่อนไม้ไผ่เช่นเดียวกับดา้ นหลงั เพื่อทาการขงึ เส้นดา้ ยใหต้ รึงเช่นเดียวกบั ดา้ นหลงั ของฟืมทกี่ ล่าวมาแล้ว จากน้ันใหท้ าการเกบ็ ตะกอฟืมแบบ2ตะกอ เราก็จะไดช้ ุดฟืมทอผา้ ที่ พร้อมสาหรบั การทอผ้า ตารางภาพที่ 3 แสดงการเตรียมฟมื ทอผ้า 4. การย้อมเส้นไหมยนื เตรียมน้ายอ้ มสเี ส้นไหม โดยทว่ั ไปผ้าแพรวาในสมยั โบราณเส้นยืนจะใชส้ ีแดง ท่ีมา จากคร่งั นาครั่งมาตาใหล้ ะเอียด จากนัน้ นาไปแช่น้านานประมาณ 1 คนื ทาการกรองน้าย้อมสดี ้วยผ้า บาง ปรมิ าณคร่ังทใ่ี ชใ้ นการเตรยี มน้ายอ้ มประมาณ 5 กิโลกรมั ต่อนา้ 20 ลติ รต่อเส้นไหม 1 กโิ ลกรมั นาเสน้ ไหมที่เตรยี มไวม้ าทาการย้อม โดยเรม่ิ จากการการย้อมเย็นเพ่ือใหน้ ้าย้อมสสี ามารถซมึ เขา้ ไปใน เสน้ ไหมได้อย่างทั่วถึง และสม่าเสมอ ปอ้ งกนั การเกิดสีดา่ งบนเส้นไหม เมอ่ื น้าย้อมได้ซึมเข้าเส้นไหม จนท่วั แลว้ ก็ให้ยกหม้อต้มย้อมขนึ้ ต้ังบนเตาเพ่ือเพ่ิมความร้อนจนกระทง่ั อุณหภูมิอยูท่ ร่ี ะดบั 90 องศา เซลเซยี ส ใชเ้ วลาประมาณ 30 นาที หรอื สังเกตได้จากการทน่ี ้ายอ้ มจะใส จากนน้ั ใหน้ าเสน้ ไหมท่ยี ้อม สีเรยี บร้อยแล้วไปล้างน้าสะอาด 2-3 คร้ัง แลว้ ทาการบบี น้าให้แหง้ ทาการตากผ่ึงใหแ้ ห้ง ตารางภาพที่ 4 แสดงการย้อมเสน้ ไหมยืน

7 โครงงานการสารวจลายผ้าไหมในท้องถิ่นอาเภอนาโพธิ์ 5. การเตรียมเส้นยืน นาเสน้ ไหมยนื ท่ีทาการย้อมสีดว้ ยสีแดงเข้มของครั่ง มาทาการค้นเครือหูก หรือท่ี เรยี กวา่ การคน้ เส้นยนื โดยใช้หลักเฝือเปน็ อปุ กรณ์ในการค้นเสน้ ยืน การเตรยี มค้นเสน้ ยืนจะเรม่ิ ต้น โดยการนาเสน้ ไหมไปสวมเข้าในกง เพื่อทาการกรอเสน้ ไหมเขา้ อัก จากนั้นก็ทาการคน้ เส้นยนื โดยมี หลักการนบั คือ รอบละ2เสน้ 2รอบเปน็ 4เส้น เรียกว่า 1 ความ 10ความ เทา่ กับ 1 หลบ การนับ จานวนความจะใช้ซ่ีไมม้ าค่นั เพือ่ ป้องกันความผิดพลาดท่ีอาจจะเกดิ ข้ึนได้ ดงั นน้ั 1 หลบจะมเี ส้นไหม 40 เส้น หลบ คอื หน้ากวา้ ง ในสมัยโบราณนิยมทอผ้าสไบหน้ากวา้ งจะใช้ 8 หลบ ต่อมามีการขยาย หน้ากว้างเพ่ิมเช่น 22 หลบ 34 หลบ เป็นต้น ท้ังนีข้ ึ้นอยู่กบั การออกแบบตงั้ แตเ่ ร่ิมแรก ตารางภาพท่ี 5 แสดงการเตรียมเส้นยนื 6. การตอ่ เสน้ ยนื การต่อเส้นยนื คอื การนาเสน้ ไหมเสน้ ยืนมาผกู ต่อกบั เสน้ ด้ายในซีฟ่ ันหวีโดยทาการ ตอ่ ทลี่ ะเสน้ จนหมดจานวนเสน้ ยนื เช่น หากหนา้ กว้างของผา้ เท่ากบั 22 หลบ ก็จะต้องทาการต่อเสน้ ยนื เท่ากับ 1,760 เส้น เป็นตน้ เม่ือต่อเส้นไหมเข้ากบั เส้นไหมทีอ่ ยใู่ นซฟ่ี ันหว่เี รียบร้อยแลว้ ก็ใหท้ าการ ม้วนเส้นยนื ดว้ ยแผ่นไม้ พร้อมทง้ั การจัดเรียงระเบียบของเส้นไหมตามช่องฟันฟืมให้เปน็ ระเบียบ เรยี บรอ้ ย จากนั้น ก็ทาไปติดตั้งเขา้ กบั หูกทอผา้ หรอื กที่ อผ้า เพ่อื การเก็บเขาลายหรือตะกอต่อไป ก่อน ทาการทอผ้าจะต้องใช้แปรงจุ่มนา้ แปง้ ทาเคลอื บเส้นยืนทอี่ ยใู่ นกก่ี ่อน เพื่อทาใหเ้ ส้นกลม มีความ แขง็ แรง เส้นไหมไม่แตกเปน็ ขนเน่อื งจากกระทบกบั ช่องฟันฟมื เวลาทอผ้า ตารางภาพท่ี 6 แสดงการการตอ่ เส้นยืน 7. การเตรียมเสน้ พงุ่ ที่ทาการย้อมสตี ่างๆ

8 โครงงานการสารวจลายผ้าไหมในท้องถ่ินอาเภอนาโพธ์ิ การเตรยี มนา้ ย้อมสีเสน้ ไหม โดยทั่วไปผา้ แพรวาโบราณจะมีจานวนสีหลากหลายสี ในแต่ละลายหลกั ซ่ึงสีท่นี ิยมใช้กนั มากก็จะเป็นสเี ข้ม เชน่ สีเหลอื ง สนี ้าเงินเข้ม สีเขยี ว สีแดง เปน็ ตน้ ซง่ึ แตล่ ะสีกจ็ ะไดม้ าจากช้ินสว่ นของพชื และสัตว์ ดงั น้ี (1) สีเหลือง เป็นสีทไ่ี ดม้ าจากแกน่ เข วิธกี ารเตรยี ม คอื นาแก่นเขมาทาใหเ้ ป็น ชนิ้ เลก็ ๆก่อนทาการต้มกับนา้ การต้มให้ต้มเดอื ดนานประมาณ 1-1.30 ชว่ั โมง จากนน้ั กใ็ ห้ทาการ กรองด้วยผ้าบางเพ่ือแยกสว่ นของน้าย้อมสีกบั กากเหลือของแกน่ เขออกจากกนั นาเส้นไหมเสน้ พุ่งท่ี ต้องการย้อมสีเหลืองมาทาการย้อม โดยเรมิ่ ตน้ การยอ้ มโดยวธิ ีย้อมเยน็ เพ่ือใหก้ ารซึมเข้าของสี สมา่ เสมอ จากน้ันจึงใช้ความร้อนในการเพมิ่ อุณหภูมปิ ระมาณ 90-95 องศาเซลเซียส ยอ้ มนาน ประมาณ 30 นาที จากนัน้ นาเส้นไหมท่ยี ้อมเสรจ็ แลว้ มาทาการลา้ งดว้ ยน้า 2-3 ครงั้ เพื่อลา้ งสี ส่วนเกินออกใหห้ มด ซึ่งจะทาให้ผ้าไหมไมต่ กสี นาเส้นไหมที่ลา้ งน้าแล้วบีบน้าออกแล้วนาไปผง่ึ ตากให้ แห้ง (2) สนี า้ เงิน เป็นสีที่ไดม้ าจากเน้อื คราม วธิ กี ารเตรียม คือจะตอ้ งมกี ารก่อหมอ้ ครามก่อนเพือ่ ท่ีนาน้าย้อมสีครามนน้ั มาใชใ้ นการเตรียมนา้ ยอ้ มสคี ราม เมอื่ ได้นา้ ย้อมสนี ้าเงินแล้ว นา เส้นพุง่ ท่ีต้องการยอ้ มสีนา้ เงนิ มาทาการยอ้ ม โดยกรรมวิธีการย้อมสีครามจะเปน็ การยอ้ มเย็น โดยการ นาเส้นไหมลงย้อมในนา้ ย้อม แล้วใชม้ อื บีบนวดเสน้ ไหมเพื่อให้สีสามารถซึมเขา้ ไดท้ ว่ั ถงึ การย้อมคราม อาจจะต้องทาการย้อมซ้า 2-3 ครัง้ ข้นึ อยู่การการตดิ สขี องครามและระดับความเข้มของสีท่ตี อ้ งการ (3) สีแดง เป็นสีท่ไี ดจ้ ากครัง่ วธิ ีการเตรียมนา้ ยอ้ มสีแดงที่มาจากครงั่ นาครงั่ มาตาใหล้ ะเอยี ด จากนัน้ นาไปแชน่ ้านานประมาณ 1 คืน ทาการกรองนา้ ย้อมสดี ้วยผา้ บาง ปริมาณ ครัง่ ท่ใี ช้ในการเตรยี มน้าย้อมประมาณ 5 กิโลกรมั ตอ่ น้า 20 ลิตรต่อเส้นไหม 1 กโิ ลกรัม นาเสน้ ไหมท่ี เตรียมไว้มาทาการย้อม โดยเริ่มจากการการย้อมเย็น เพื่อให้น้ายอ้ มสีสามารถซึมเข้าไปในเส้นไหมได้ อยา่ งทัว่ ถึง และสมา่ เสมอ ป้องกันการเกิดสดี ่างบนเส้นไหม เมื่อน้าย้อมได้ซมึ เขา้ เสน้ ไหมจนทั่วแล้ว กใ็ หย้ กหม้อต้มย้อมขึ้นต้ังบนเตาเพื่อเพิ่มความร้อนจนกระทั่งอณุ หภมู ิอยู่ทีร่ ะดับ 90-95 องศา เซลเซยี ส ใช้เวลาประมาณ 30 นาที หรอื สงั เกตไดจ้ ากการที่นา้ ยอ้ มจะใส จากน้ัน ใหน้ าเสน้ ไหมทีย่ ้อม สีเรียบรอ้ ยแลว้ ไปล้างน้าสะอาด 2-3 คร้งั แลว้ ทาการบีบน้าให้แห้ง ทาการตามผึ่งให้แหง้ (4) สเี ขียว เปน็ สีทไี่ ด้จากการใชส้ ี 2 สี คือ สีเหลอื งจากแก่นเข และสีน้าเงิน จากคราม นาเส้นพุ่งทีต่ ้องการจะย้อมสีเขียวมาทาการย้อมสีเหลืองก่อน และลา้ งสสี ่วนเกินออกให้ หมดกจ็ ะไดเ้ ส้นไหมท่ยี ้อมสีเหลือง ใหน้ าเสน้ ไหมสเี หลืองทเี่ ตรียมไวไ้ ปย้อมทบั ดว้ ยสีน้าเงินก็จะทาให้ เส้นทีย่ ้อมเป็นสเี ขียว นาเส้นไหมทีย่ ้อมสีเสรจ็ เรียบรอ้ ยแลว้ มาทาการล้างสีส่วนเกนิ ออกให้หมด โดย ลา้ งน้า 2-3 ครั้ง จากน้นั บีบน้าออก ทาการผ่ึงตากแหง้ ซง่ึ ทุกครัง้ จะตอ้ งทาการกระตุกเส้นไหมใหเ้ รยี ง กนั เรียบร้อย

9 โครงงานการสารวจลายผ้าไหมในทอ้ งถนิ่ อาเภอนาโพธิ์ ตารางภาพท่ี 7 แสดงการเตรียมเส้นพงุ่ ท่ีทาการย้อมสตี า่ งๆ 8. การกรอเสน้ พ่งุ เขา้ หลอด การกรอเส้นพุ่งเขา้ หลอด นาเสน้ ไหมทย่ี ้อมสีต่างๆแลว้ มาเข้ากง แล้วทาการกรอ เสน้ ไหมเข้าหลอด เพ่ือเตรียมเปน็ เส้นพุง่ เพื่อใชใ้ นการเกาะลาย และใสก่ ระสวยในการทอขัด ตารางภาพที่ 8 แสดงการกรอเสน้ พุ่งเข้าหลอด 9. การเก็บเขาลาย / การเก็บตะกอลายขัด เทคนคิ การทอผา้ ไหมแพรวา การทาลายบนผนื ผา้ แพรวา ใชไ้ ม้เกบ็ ขดิ มลี ักษณะแบนกวา้ งประมาณ 7-8 เซนติเมตร ยาว1 เมตร ปลายแหลมในการเกบ็ ขิดลาย ผา้ แพรวาโบราณในแต่ละผืนจะมีจานวนลาย หลักแต่ผืนไมเ่ ทา่ กัน อย่างผา้ แพรวาทกี่ าลงั ทอผืนนจ้ี ะมหี ลายหลกั อยู่ 10 ลายหลัก ประดว้ ยไม้ลาย

10 โครงงานการสารวจลายผ้าไหมในทอ้ งถนิ่ อาเภอนาโพธ์ิ หรอื ตะกอกว่า 1,000 เขา /ตะกอ ซึง่ การทาลายบนผืนผ้าแพรวาโบราณจะทาโดยใชไ้ มเ้ ก็บขิดลาย เกบ็ ลายก่อน แลว้ ใช้ไม้ยกลายหรือไม้เผา่ สอดเข้าจนหมดหนา้ ฟืม โดยให้ยกไมย้ กลายทีส่ อดเขา้ ไปให้ อย่ใู นแนวต้ัง จากนนั้ ใชน้ ิว้ ก้อยในการลว้ งเกาะเส้นไหมสีต่างๆตามลายที่กาหนด ไปจนสุดขอบผา้ แลว้ จึงเหยียบไมเ้ หยียบตะกอฟืมเพอ่ื สอดกระสวย แลว้ ใชฟ้ ืมกระทบเส้นไหมเพื่อให้ผนื ผ้าแน่น ไมห้ นึ่ง เกาะ 2 เท่ยี ว เพอื่ ใหล้ ายนนู เดน่ ในการทอผา้ แพรวาจะต้องมกี ารเกบ็ ลายไปตลอดการทอ การทอผา้ แพรวาลวดลายผ้าจะอยู่ด้านลา่ งของกีท่ อผา้ ซึง่ จะมคี วามแตกตา่ งจากการทอผ้ามัดหม่หี รือผา้ อื่นๆ และด้านล่างของผนื ผา้ แพรวา จะมที ่อนไม้เล็กๆ แบนๆดันยึดริมผ้าทง้ั 2 ด้านให้ตรงและตึงตลอดเวลา เรียกวา่ ไม้คันผัง โดยมหี น้าที่ยึดผา้ ที่ทอให้ขอบผืนผ้าตรงและตงึ ตลอดเวลา ทาใหล้ วดลายบนผ้า สวยงามผา้ แพรวาชนิดนี้ เรยี กวา่ แพรวาเกาะ ซง่ึ เปน็ แพรวาทมี่ ีความสวยงามมาก ค่อนข้างทายาก และใชเ้ วลาในการทอค่อนข้างนาน ส่งผลทาใหต้ ้นทุนการผลิตสูงตามไปดว้ ย ตารางภาพที่ 9 แสดงการเก็บเขาลาย / การเกบ็ ตะกอลายขดั 10. การทอผ้าไหมแพรวา ปจั จุบันการทอผา้ ไหมแพรวาได้มีการประยกุ ต์เพื่อให้เหมาะกับสภาพการของ เศรษฐกิจและความต้องการของตลาด เช่น ผ้าแพรวาชนดิ แพรวาล่วง คอื ใชก้ ระสวยพ่งุ ตามลายท่ีได้ เก็บขิดลายไว้ ส่วนใหญแ่ พรวาชนดิ นจ้ี ะมีสี 2 สี คอื สีพ้ืน สีลวดลายบนผืนผา้ หรอื หากจะมกี ารเพิ่ม สีสันกจ็ ะมกี ารเตมิ ลายเล็กๆหรือลายท่เี ปน็ ลายเกสรเล็กๆ เพอ่ื เพิ่มสีสันให้มีความสวยงาม ทัง้ นเ้ี พ่ือ

11 โครงงานการสารวจลายผา้ ไหมในทอ้ งถิน่ อาเภอนาโพธ์ิ เป็นการประหยดั เวลา ทาได้ง่าย สามารถลดต้นทนุ การผลติ ไดด้ ้วยซึง่ ผา้ แพรวาชนดิ นเี้ รียกว่า แพรวาจก ตารางภาพที่ 10 แสดงการทอผา้ ไหมแพรวา 2. ความรูเ้ กีย่ วกับลายผ้าไหมอาเภอนาโพธ์ิ จากการลงพน้ื ท่ศี ึกษาและสารวจลายผ้าไหมของอาเภอนาโพธิ์ มดี งั น้ี ตารางท่ี 1 แสดงลายผา้ ไหมในทอ้ งถนิ่ อาเภอนาโพธ์ิ ลาดบั ชอ่ื ลายผ้าไหม ภาพลายผ้าไหม 1 ลายกวางทอง 2 ลายพานพุ่ม

12 โครงงานการสารวจลายผา้ ไหมในท้องถิน่ อาเภอนาโพธ์ิ ตารางท่ี 1 แสดงลายผ้าไหมในทอ้ งถิน่ อาเภอนาโพธิ์ (ต่อ) ภาพลายผา้ ไหม ลาดบั ชอื่ ลายผา้ ไหม 3 ลายขอประยกุ ต์ 4 ลายนางเอก 5 ลายนกยงู 6 ลายดาวล้อมเดือนนพเกา้ 7 ลายนกยูงเกาะกิ่งไม้

13 โครงงานการสารวจลายผา้ ไหมในทอ้ งถ่นิ อาเภอนาโพธ์ิ ตารางท่ี 1 แสดงลายผ้าไหมในท้องถนิ่ อาเภอนาโพธ์ิ (ต่อ) ภาพลายผ้าไหม ลาดับ ช่อื ลายผา้ ไหม 8 ลายดาวล้อมเดอื น 9 ลายสภ่ี าค 10 ลายประตวู ัง 11 ลายขอสริ วิ ัณณวรีฯ 12 ลายบันไดสวรรค์

14 โครงงานการสารวจลายผา้ ไหมในทอ้ งถนิ่ อาเภอนาโพธ์ิ บทท่ี 3 วิธีการดาเนินงาน 1. ขน้ั ตอนการดาเนนิ งาน โครงงานการสารวจลายผ้าไหมท้องถน่ิ อาเภอนาโพธิ์ เปน็ การลงพน้ื ท่ศี ึกษาแบบลาย ของผ้าไหมทน่ี ิยมทอกนั อย่างแพร่หลายในพ้ืนท่ีอาเภอนาโพธโ์ิ ดยมกี ระบวนการดาเนนิ โครงงานดงั น้ี 1. ลงพนื้ ทศี่ ึกษา ทาความร้จู ักกับประธานกล่มุ แตล่ ะกลุ่ม กลุม่ ที่ 1 กลุม่ ทอผ้าไหมบา้ นโคกกุง กลมุ่ ที่ 2 กลมุ่ ทอผา้ ไหม ศูนย์การเรยี นรู้การจัดการสธี รรมชาติและสีเคมีบ้านโนนตะคร้อ

15 โครงงานการสารวจลายผา้ ไหมในท้องถน่ิ อาเภอนาโพธ์ิ กลุ่มที่ 3 กลุ่มทอผ้าไหมศนู ย์หัตถกรรมพ้ืนบา้ น อาเภอนาโพธ์ิ 2. นาขอ้ มูลเบ้ืองตน้ กลับมาทาแบบสารวจ 3. เลือกกลุ่มทอผ้าไหมที่จะศึกษา 4. ลงพื้นทส่ี ารวจข้อมลู 5. เกบ็ รวบรวมข้อมูล 6. ทารปู เลม่ และจัดทาบอรด์ 7. นาเสนอผลงานและจัดทา

16 โครงงานการสารวจลายผา้ ไหมในทอ้ งถน่ิ อาเภอนาโพธ์ิ บทท่ี 4 ผลการดาเนินงาน จากการดาเนินโครงงานการสารวจลายผ้าไหมในท้องถิ่นอาเภอนาโพธ์ิ โดยการลงพ้ืนท่ี สารวจกล่มุ ทอผา้ ไหมในอาเภอนาโพธิ์ จานวน 3 กลมุ่ ไดแ้ ก่ กลมุ่ ที่ 1 กลุม่ ทอผา้ ไหมบ้านโคกกุง กลมุ่ ที่ 2 กลุ่มทอผ้าไหมศูนย์การเรียนรู้การจัดการสีธรรมชาติและสีเคมีบ้านโนนตะคร้อ กลุ่มที่ 3 กลุ่มทอ ผ้าไหมศูนยห์ ัตถกรรมพืน้ บ้าน อาเภอนาโพธ์ิ ดังตาราง ตารางท่ี 2 แสดงลายผา้ ไหมแต่ละกลมุ่ ลายผา้ ไหม กลุ่มท่ี ชือ่ กลุ่ม ลายขอประยุกต์ ลายขอสิริวัณณวรีฯ 1 กล่มุ ทอผ้าไหมบ้านโคกกุง ลายคล่นื นา้ ลายดาวลอ้ มเดือน 2 กลมุ่ ทอผ้าไหมศูนยก์ ารเรียนรู้การจัดการสี ลายดาวล้อมเดือนประยุกต์ นพ ธรรมชาติและสเี คมบี ้านโนนตะคร้อ เกลา้ ลายนกยูง ลายนางเอก ลายบนั ไดสวรรค์ ลายแปป ลายสภ่ี าค ลายนกยงู ราแพน ลายปราสาทพนมรงุ้ ลายนพเกา้ ขออังกาบ ลายนาคตน้ สน ลายกวางทอง ลายประตูวัง ลายนกยงู เกาะกิ่งไม้อวดโฉมงามสุริยา ลายขอพับสลับใจ ลายหม่รี อ็ คตน้ สน

17 โครงงานการสารวจลายผ้าไหมในท้องถ่นิ อาเภอนาโพธ์ิ ตารางที่ 2 แสดงลายผา้ ไหมแต่ละกล่มุ (ต่อ) ลายผ้าไหม กลุ่มที่ ช่อื กลุ่ม ลายหม่นี ั้นเครือ่ ง ลายหม่รี า่ ยดอกลลี าวดผี สมขาเปีย 3 กลมุ่ ทอผา้ ไหมศูนยห์ ตั ถกรรมพ้ืนบา้ น อาเภอ ลายดอกขิก นาโพธิ์ ลายเรอื หงส์ ลายขอนารี ลายปไู ต่ ลายหวั ใจบว่ า่ ง ลายขอพบั 4 ลายดอกฮัง ลายขนั หมาก ลายกระจับ ลายขนมตาล ลายกี้ ลายไพลินปิ่นแกว้

18 โครงงานการสารวจลายผ้าไหมในท้องถิ่นอาเภอนาโพธ์ิ บทท่ี 5 สรปุ และข้อเสนอแนะ สรุปผลการศกึ ษา จากการจัดทาโครงงาน เรื่อง การสารวจลายผ้าไหมในท้องถ่ินอาเภอนาโพธ์ิ พบว่าใน ท้องถ่ินอาเภอนาโพธ์ิมีกลุ่มทอผ้าไหมท้ังหมด 10 กลุ่ม จึงได้ทาการเลือกกลุ่มตัวอย่างเพ่ือเข้าศึกษา ลายผา้ ไหมของอาเภอนาโพธจ์ิ านวน 3 กลมุ่ ไดแ้ ก่ กลมุ่ ท่ี 1 กลุ่มทอผ้าไหมบา้ นโคกกุง ตงั้ อยบู่ ้านเลขที่ 11/2 หมู่ 7 ตาบลดอนกอก อาเภอนา โพธิ์ จงั หวัดบุรีรัมย์ โดยมี นางหนเู จน ทองใบ เป็นประธานกลมุ่ ลายทน่ี ิยมทอได้แก่ ลายขอประยุกต์, ลายขอสิริวัณณวรีฯ, ลายคล่ืนน้า, ลายดาวล้อมเดือน, ลายดาวล้อมเดือนประยุกต์ นพเกล้า, ลาย นกยงู , ลายนางเอก, ลายบนั ไดสวรรค,์ ลายแปป, ลายสีภ่ าค กลุ่มท่ี 2 กลุ่มทอผ้าไหมศูนย์การเรียนรู้การจัดการสีธรรมชาติ และสีเคมีบ้านโนนตะคร้อ ตั้งอยู่บ้านเลขท่ี 58 หมู่ 12 ตาบลบ้านคู อาเภอนาโพธ์ิ จังหวัดบุรีรัมย์ โดยมี นางบุญมา ประการะเน เป็นประธานกล่มุ ลายท่ีนิยมทอได้แก่ ลายนกยูงราแพน, ลายปราสาทพนมรุ้ง, ลายนพเก้าขออังกาบ, ลายนาคต้นสน, ลายกวางทอง, ลายประตูวัง, ลายนกยูงเกาะก่ิงไม้อวดโฉมงามสุริยา, ลายขอพับสลบั ใจ, ลายหมีร่ ็อคตน้ สน, ลายหมีน่ ัน้ เคร่ือง, ลายหม่รี ่ายดอกลลี าวดีผสมขาเปยี , ลายดอกขกิ , ลายเรอื หงส์ กลุ่มท่ี 3 กลมุ่ ทอผา้ ไหมศูนย์หัตถกรรมพน้ื บ้านอาเภอนาโพธิ์ ตาบลนาโพธิ์ อาเภอนาโพธิ์ จังหวดั บุรีรัมย์ โดยมี นางประคอง ภาสะฐิติ เปน็ ประธานกลุ่ม ลายที่นยิ มทอได้แก่ ลายขอนารี ลายปู ไต่ ลายหัวใจบ่วา่ ง ลายขอพับ 4, ลายดอกฮัง, ลายขันหมาก, ลายกระจับ, ลายขนมตาล, ลายก้ี, และ ลายไพลนิ ป่นิ แก้ว อภปิ รายผลการศกึ ษา จากการจดั ทาโครงงาน เร่ือง การสารวจลายผา้ ไหมในท้องถนิ่ อาเภอนาโพธิ์ จานวน 3 กล่มุ สรุปไดว้ า่ ลายที่นยิ มทอมากทสี่ ุดมีจานวน 12 ลายดงั นี้ 1. ลายขอสริ ิวัณณวรฯี 2. ลายขอประยุกต์ 3. ลายนกยงู 4. ลายดาวลอ้ มเดือน 5. ลายดาวล้อมเดือนนพเกา้ 6. ลายประตูวัง

19 โครงงานการสารวจลายผ้าไหมในท้องถนิ่ อาเภอนาโพธิ์ 7. ลายนางเอก 8. ลายกวางทอง 9. ลายพานพุ่ม 10. ลายส่ภี าค 11. ลายนกยงู เกาะก่ิงไม้ 12. ลายบนั ไดสวรรค์ ขอ้ เสนอแนะ 1. สามารถศกึ ษาลายต่างๆ ได้จากปราชญ์ หรอื ผู้รู้ภายในชุมชนที่เอาอาศัยอยู่เพ่ิมเติมกไ็ ด้ 2. เราสามารถนาไปพฒั นาต่อยอดให้เปน็ ลายท่ีทนั สมยั มากขึ้น 3. สามารถนาสจี ากธรรมชาติ มาย้อมให้ได้สีสนั แตกตา่ งจากต้นแบบเพอื่ สรา้ งมูลค่าเพิ่มขน้ึ

ข โครงงานการสารวจลายผ้าไหมในทอ้ งถน่ิ อาเภอนาโพธ์ิ เอกสารอา้ งอิง แพรวา รุจณิ รงค์ (2559). โครงการพฒั นาลวดลายผา้ ไหมและผลิตภณั ฑ์ไหมไทยปี 2559 กรณศี กึ ษา กลมุ่ ทอผ้าบา้ นโนนสะอาด ต.บา้ นคู อ.หัวสะพาน จ.บรุ ีรมั ย์ _______.ความรเู้ กี่ยวกับการทอผา้ ไหม. (ออนไลน์). แหล่งทีม่ า : https://sites.google.com/site/sermram13511/home/khan-txn-kar-thx-pha-him _______.ลายผา้ ไหมภมู ิปญั ญาท้องถน่ิ (ออนไลน์). แหล่งที่มา : https://docs.google.com/document/preview?hgd=1&id=1jVx0GgKl31CUkxOjrR tmuKr3vqFaHvKWXXTJXpEAScE

ข โครงงานการสารวจลายผา้ ไหมในท้องถนิ่ อาเภอนาโพธ์ิ ภาคผนวก ลงพืน้ ที่สารวจลายผา้ ไหมจากกล่มุ ทอผา้ ไหมในท้องถ่ินอาเภอนาโพธ์ิ จัดบอร์ดเตรียมนาเสนอผลงาน

ข โครงงานการสารวจลายผ้าไหมในท้องถิน่ อาเภอนาโพธ์ิ ลายผา้ ไหมในทอ้ งถ่ินอาเภอนาโพธ์ิ ลายกวางทอง ลายขอประยุกต์ ลายนางเอก ลายนกยูง

11 โครงงานการสารวจลายผา้ ไหมในท้องถิ่นอาเภอนาโพธ์ิ ลายดาวล้อมเดอื นนพเกา้ ลายนกยงู เกาะก่ิงไม้ ลายดาวล้อมเดือน ลายส่ภี าค

ข โครงงานการสารวจลายผ้าไหมในทอ้ งถน่ิ อาเภอนาโพธ์ิ ลายประตูวัง ลายขอสิรวิ ัณณวรีฯ ลายบันไดสวรรค์ ลายพานพ่มุ

ข โครงงานการสารวจลายผา้ ไหมในท้องถ่ินอาเภอนาโพธ์ิ