ออกแบบหน่วยการเรียนรู้เรื่อง กรด-เบส สุกฤษตา กุดวงค์แก้ว (105)

0

ก ออกแบบหนว่ ยการเรียนร้เู รือ่ ง กรด-เบส รายวิชาเคมี รหัสวิชา ว 32221 ชั้นมธั ยมศกึ ษาปที ่ี 5 ภาคเรยี นที่ 1 กลุ่มสาระการเรียนรู้วทิ ยาศาสตร์และเทคโนโลยี จดั ทาโดย นางสาวสุกฤษตา กดุ วงคแ์ ก้ว เสนอ รองศาสตราจารย์ ดร.สาราญ กาจัดภยั งานออกแบบหนว่ ยการเรยี นรนู้ เี้ ปน็ สว่ นหนงึ่ ของรายวิชาการวดั และประเมินการศกึ ษาและการเรยี นรู้ รหสั วิชา 21042103 ภาคเรียนท่ี 1 ปีการศกึ ษา 2563 มหาวทิ ยาลัยราชภัฏสกลนคร

ข คานา การออกแบบหน่วยการเรียนรู้ เรอ่ื งกรด – เบส เป็นการออกแบบหน่วยการเรยี นรแู้ บบ backward design ซง่ึ การออกแบบหน่วยการเรียนรู้น้ี เป็นส่วนหนง่ึ ของรายวิชาการวัดและประเมินการศึกษาและการ เรียนรู้ รหัสวิชา 21042103 โดยเป็นการออกแบบการเรียนรู้ ในกลุ่มสาระการเรียนรู้วิทยาศาสตร์และ เทคโนโลยี วิชา เคมี ชนั้ มัธยมศกึ ษาปที ี่ 5 ภาคเรียนที่ 1 ซึ่งเป็นการออกแบบ 1 หน่วยการเรยี นรูจ้ ากทั้งหมด 2 หนว่ ยการเรยี นรู้ โดยอ้างอิงโครงสร้างรายวิชาจากโรงเรียนกดุ บากพัฒนาศกึ ษา จงั หวดั สกลนคร นางสาวสุกฤษตา กุดวงคแ์ ก้ว ผูจ้ ดั ทา

ค สารบญั หน้า เรื่อง ก ข ออกแบบหนว่ ยการเรยี นรเู้ รื่องกรด-เบส ค คานา 1 สารบัญ 2 คาอธบิ ายรายวชิ าเพ่ิมเติม 3 ผลการเรยี นรู้ 4 โครงสร้างรายวิชา 7 ผลการเรยี นรู้ประจาหน่วยการเรียนรู้ 8 ผงั มโนทศั น์ 14 ตารางการออกแบบหน่วยการเรยี นรู้ 15 หน่วยการเรียนรู้เรือ่ งกรด-เบส 16 17 แบบฝกึ หัดที่ 1.1 ทฤษฎีกรด-เบส 18 เฉลยแบบฝกึ หดั ที่ 1.1 ทฤษฎีกรด-เบส 19 แนวทางการตรวจให้คะแนน แบบฝกึ หัดท่ี 1.1 ทฤษฎีกรด-เบส 20 แบบฝกึ หดั ท1่ี .2 คกู่ รด-เบส 21 เฉลยแบบฝกึ หดั ท1ี่ .2 คู่กรด-เบส 22 แนวทางการตรวจให้คะแนน แบบฝึกหัดท1ี่ .2 คู่กรด-เบส 23 แบบฝกึ หดั ที่ 1.3 เรือ่ งกรด-เบส ใกล้ตวั 24 เฉลยแบบฝกึ หดั ที่ 1.3 เรอ่ื งกรด-เบส ใกลต้ วั 25 แนวทางการตรวจใหค้ ะแนน แบบฝกึ หัดท่ี 1.3 เรือ่ ง กรด-เบส ใกลต้ วั 32 ใบกจิ กรรมเรอ่ื ง ร้อยละการแตกตัวของกรดและเบส 33 เฉลยใบกิจกรรมเรือ่ ง ร้อยละการแตกตัวของกรดและเบส 34 แนวทางการตรวจใหค้ ะแนนใบกจิ กรรมเร่อื ง ร้อยละการแตกตวั ของกรดและเบส 35 แบบฝกึ หดั ที่ 1.4 การแตกตัวของกรด เบส และนา้ 36 เฉลยแบบฝกึ หดั ที่ 1.4 การแตกตวั ของกรด เบส และนา้ 37 แนวทางการตรวจให้คะแนนแบบฝกึ หัดที่ 1.4 การแตกตวั ของกรด เบส และนา้ 38 กจิ กรรมการทดลองสมบตั กิ รด-เบสของสารละลายเกลอื 39 แบบบนั ทึกผลการทดลอง ตวั อย่างผลการทดลอง แนวทางการตรวจใหค้ ะแนนกจิ กรรมการทดลองสมบัตกิ รด-เบสของสารละลายเกลอื

ง สารบัญ (ตอ่ ) เรื่อง หน้า แบบฝกึ หดั ท่ี 1.5 สมบตั กิ รด-เบสของเกลอื 40 เฉลยแบบฝกึ หดั ที่ 1.5 สมบตั ิกรด-เบสของเกลือ 41 แนวทางการตรวจใหค้ ะแนนแบบฝกึ หดั ท่ี 1.5 สมบัตกิ รด-เบสของเกลอื 42 แบบฝกึ หัดที่ 1.6 เรอื่ ง pH ของสารละลายกรดและเบส 43 เฉลยแบบฝกึ หัดที่ 1.6 เร่อื ง pH ของสารละลายกรดและเบส 45 แนวทางการตรวจใหค้ ะแนนแบบฝกึ หัดท่ี 1.6 เรอื่ ง pH ของสารละลายกรดและเบส 47 แบบฝกึ หดั ที่ 1.7 เรอื่ งปฏกิ ริ ิยาเคมีระหวา่ งกรดและเบส 48 เฉลยแบบฝกึ หัดท่ี 1.7 เร่อื งปฏกิ ริ ิยาเคมรี ะหว่างกรดและเบส 49 แนวทางการตรวจให้คะแนนแบบฝกึ หัดท่ี 1.7 เร่ืองปฏิกริ ยิ าเคมีระหว่างกรดและเบส 50 กจิ กรรมการทดลองหาความเขม้ ข้นของสารละลายจากการไทเทรตกรด-เบส โดยใชอ้ นิ ดเิ คเตอรบ์ อกจดุ ยตุ ิ 51 แบบบันทึกผลการทดลอง 52 ตวั อยา่ งผลการทดลอง 53 แนวทางการตรวจใหค้ ะแนนกจิ กรรมการทดลองหาความเขม้ ขน้ ของสารละลาย จากการไทเทรตกรด-เบส โดยใช้อนิ ดเิ คเตอรบ์ อกจดุ ยตุ ิ 55 แบบฝกึ หดั ที่ 1.8 การไทเทรตกรด-เบส 56 เฉลยแบบฝกึ หัดที่ 1.8 การไทเทรตกรด-เบส 57 แนวทางการตรวจใหค้ ะแนนแบบฝกึ หัดท่ี 1.8 การไทเทรตกรด-เบส 58 กิจกรรมการทดลองการเปลี่ยนแปลง pH ของนา้ และสารละลายผสม ระหวา่ งกรดแอซีตกิ และโซเดียมแอซเี ตต 59 ตัวอยา่ งผลการทดลอง 60 แนวการการตรวจให้คะแนนกจิ กรรมการทดลองการเปล่ยี นแปลง pH ของน้าและสารละลายผสม ระหวา่ งกรดแอซตี กิ และโซเดยี มแอซเี ตต 61 แบบฝกึ หัดท่ี 1.9 เรือ่ งสารละลายบัฟเฟอร์ 62 เฉลยแบบฝกึ หดั ที่ 1.9 เรอื่ งสารละลายบฟั เฟอร์ 63 แนวทางการตรวจใหค้ ะแนนแบบฝกึ หดั ท่ี 1.9 เรอ่ื งสารละลายบัฟเฟอร์ 64 กิจกรรมสบื คน้ ข้อมลู การประยกุ ตใ์ ชค้ วามรู้เก่ียวกบั กรด-เบส 65 ตวั อยา่ งการตอบ 66 แนวทางการตรวจใหค้ ะแนนกจิ กรรมสบื ค้นขอ้ มูลการประยกุ ต์ใช้ความรู้เก่ยี วกบั กรด-เบส 67

สารบญั (ต่อ) จ เรื่อง หน้า การวางแผนการออกข้อสอบปรนยั ชนดิ เลือกตอบ 68 ผลการวเิ คราะหค์ ณุ ภาพของแบบทดสอบ 84 แบบทดสอบหนว่ ยการเรยี นรู้ เรอ่ื งกรด-เบส 86

1 คาอธบิ ายรายวิขาเพมิ่ เติม เคมี เลม่ 4 กล่มุ สาระการเรยี นรูว้ ทิ ยาศาสตรแ์ ละเทคโนโลยี (ฉบับปรับปรุง พ.ศ. 2560) ช้นั มัธยมศึกษาปีท่ี 5 ภาคเรยี นท่ี 1 เวลา 60 ชั่วโมง จานวน 1.5 หน่วยกิต ศึกษาทฤษฎีกรด-เบสของอาร์เรเนียส เบรนิ สเตต-ลาวรี และลิวอิส คานวณความสามารถในการแตกตัวหรือ ความแรงของกรดและเบส ค่า pH ความเข้มข้นของไฮโดรเนียมไอออนหรือไฮดรอกไซด์ไอออนของสารละลายกรดและ เบส ศกึ ษาปฏิกริ ิยาสะเทินและปฏิกิริยาไฮโดรไลซสิ ของเกลือ การไทเทรต และการเลอื กใช้อนิ ดเิ คเตอร์ คานวณปริมาณ สารหรอื ความเข้มข้นของสารละลายกรดหรือเบสจากการไทเทรต ศกึ ษาสมบัตแิ ละองคป์ ระกอบของสารละลายบฟั เฟอร์ รวมทง้ั การนาความรู้เกย่ี วกับกรด-เบสไปใชป้ ระโยชน์ ศึกษาเลขออก ซิเดชัน ปฏิกิริยารีดอกซ์ ตัวรีดิวซ์ ตัวออกซิไดส์ ครึ่งปฏิกิริยาออกซิเดชันและ ครึ่งปฏิกิริยารีดักชันของปฏิกิริยารีดอกซ์ เปรียบเทียบความสามารถในการเป็นตัวรีดิวซ์หรือตัวออก ซิไดส์ การเขียนและดุลสมการรีดอกซ์ด้วยการใช้เลขออกชิเดชันและวิธีคร่ึงปฏิกิริยา ศึกษาเซลล์เคมีไฟฟ้าและการเขียน แผนภาพเซลล์ คานวณค่าศักย์ไฟฟ้ามาตรฐานของเซลล์ ศึกษาหลักการทางานของเซลล์ปฐมภูมิและเซลล์ทุติยภูมิ หลักการทางเคมีไฟฟ้าทใ่ี ช้ในการชุบโลหะ การแยกสารเคมดี ว้ ยกระแสไฟฟา้ การทาโลหะให้บรสิ ทุ ธิแ์ ละการปอ้ งกนั การ กดั กร่อนของโลหะ รวมทั้งความก้าวหน้าทางเทคโนโลยที ี่เก่ยี วข้องกับเซลล์เคมีไฟฟา้ ในชวี ติ ประจาวัน โดยใชก้ ระบวนการทางวทิ ยาศาสตร์ การสบื เสาะหาความรู้ การสบื ค้นขอ้ มูล การสังเกต วิเคราะห์ เปรยี บเทยี บ อธิบาย อภิปราย และสรุปเพ่ือให้เกิดความรู้ ความเข้าใจ มีความสามารถในการตัดสินใจ มีทักษะปฏิบัติการทาง วิทยาศาสตร์ รวมท้งั ทักษะแหง่ ศตวรรษท่ี ๒๑ ในด้านการใช้เทคโนโลยีสารสนเทศ ด้านการคิดและการแก้ปญั หา ด้าน การส่ือสาร สามารถสอื่ สารสง่ิ ทเี่ รียนรแู้ ละนาความร้ไู ปใชใ้ นชวี ิตของตนเอง มีจิตวิทยาศาสตร์ จริยธรรม คณุ ธรรม และ ค่านิยมที่เหมาะสม

2 ผลการเรยี นรู้ 1. ระบุและอธบิ ายว่าสารเป็นกรดหรอื เบสโดยใช้ทฤษฎกี รด-เบสของอารเ์ รเนียสเบรนิ สเตด-ลาวรแี ละลิวอสิ 2. ระบคุ ูก่ รด-เบสของสารตามทฤษฎกี รด-เบสของเบรินสเตด-ลาวรี 3. คานวณ และเปรยี บเทยี บความสามารถในการแตกตวั หรือความแรงของกรดและเบส 4. คานวณค่า pH ความเขม้ ข้นของไฮโดรเนียมไอออนหรือไฮดรอกไซด์ไอออนของสารละลายกรดและเบส 5. เขยี นสมการเคมแี สดงปฏิกริ ยิ าสะเทิน และระบุความเป็นกรด-เบสของสารละลายหลงั การสะเทิน 6. เขียนปฏกิ ริ ิยาไฮโดรลซิ สิ ของเกลือ และระบคุ วามเป็นกรด-เบสของสารละลายเกลือ 7. ทดลอง และอธบิ ายหลักการการไทเทรตและเลือกใชอ้ นิ ดิเคเตอร์ท่เี หมาะสมสาหรับการไทเทรต กรด-เบส 8. คานวณปริมาณสารหรือความเขม้ ขน้ ของสารละลายกรดหรอื เบสจากการไทเทรต 9. อธบิ ายสมบตั ิองค์ประกอบ และประโยชนข์ องสารละลายบัฟเฟอร์ 10. สืบคน้ ขอ้ มูลและนาเสนอตัวอย่างการใชป้ ระโยชน์และการแกป้ ญั หาโดยใชค้ วามรเู้ ก่ียวกับกรด-เบส 11. คานวณเลขออกซิเดชันและระบุปฏิกริ ิยาทเ่ี ปน็ ปฏิกริ ยิ ารีดอกซ์ 12. วิเคราะห์การเปลยี่ นแปลงเลขออกซิเดชันและระบุตัวรีดวิ ซแ์ ละตวั ออกซิไดส์ รวมท้งั เขียนคร่ึงปฏิกริ ยิ า ออกซเิ ดชันและครง่ึ ปฏกิ ิริยารดี กั ชันของปฏิกิริยารีดอกซ์ 13. ทดลองและเปรียบเทยี บความสามารถในการเปน็ ตัวรดี ิวซห์ รอื ตัวออกซิไดส์ และเขียนแสดงปฏกิ ริ ยิ ารีดอกซ์ 14. ดุลสมการรีดอกซ์ดว้ ยการใช้เลขออกซเิ ดชัน และวิธีคร่งึ ปฏกิ ริ ยิ า 15. ระบุองค์ประกอบของเซลล์เคมีไฟฟ้าและเขียนสมการเคมขี องปฏิกริ ิยาทแ่ี อโนดและแคโทด ปฏิกริ ิยารวม และ แผนภาพเซลล์ 16. คานวณคา่ ศักย์ไฟฟา้ มาตรฐานของเซลล์ และระบุประเภทของเซลล์เคมไี ฟฟ้า ขวั้ ไฟฟา้ และปฏิกริ ิยา เคมที ี่เกดิ ข้นึ 17. อธบิ ายหลกั การทางานและเขยี นสมการแสดงปฏิกิรยิ าของเซลลป์ ฐมภูมิและเซลลท์ ตุ ยิ ภมู ิ 18. ทดลองชุบโละและแยกสารเคมดี ้วยกระแสไฟฟ้า และอธบิ ายหลักการทางเคมไี ฟฟ้าท่ใี ชใ้ นการชบุ โลหะ การแยกสารเคมีดว้ ยกระแสไฟฟ้า การทาโลหะให้บริสุทธ์ิ และการปอ้ งกันการกัดกรอ่ นของโลหะ 19. สบื ค้นขอ้ มลู และนาเสนอตัวอย่างความกา้ วหน้าทางเทคโนโลยที ่เี กย่ี วข้องกับเซลล์เคมไี ฟฟ้าในชีวติ ประจาวัน รวมท้ังหมด 19 ผลการเรยี นรู้

3 โครสร้างรายวชิ า เคมี เล่ม 4 กลุม่ สาระการเรยี นรวู้ ิทยาศาสตร์และเทคโนโลยี (ฉบบั ปรบั ปรงุ พ.ศ. 2560) ชนั้ มธั ยมศกึ ษาปีท่ี 5 ภาคเรียนที่ 1 เวลา 60 ชัว่ โมง จานวน 1.5 หน่วยกิต หน่วยที่ ชอ่ื หนว่ ยการเรียนรู้ ผลการเรียนรู้ จานวน นา้ หนัก ช่วั โมง คะแนน กรด-เบส 2 3 ทฤษฎีกรด-เบส 1 2 4 5 คู่กรด-เบส 2 3 4 4 การแตกตวั ของกรด เบส และนา้ 2 3 10 8 1 สมบัตกิ รด-เบสของเกลือ ผลการเรียนรู้ 3 4 pH ของสารละลายกรดและเบส ที่ 1-10 2 3 30 35 ปฏิกิริยาเคมีระหว่างกรดและเบส 2 20 การไทเทรตกรด-เบส 6 3 6 3 สารละลายบฟั เฟอร์ 7 4 5 3 การประยุกตใ์ ช้ความรเู้ กย่ี วกับกรด-เบส 2 2 26 15 รวมกอ่ นกลางภาค 2 30 60 100 สอบกลางภาค เคมไี ฟฟา้ เลขออกซเิ ดชนั และปฏกิ ริ ยิ ารีดอกซ์ 2 การดลุ สมการรดี อกซ์ ผลการเรียนรู้ เซลลเ์ คมไี ฟฟ้า ที่ 11-19 ประโยชน์ของเซลล์เคมีไฟฟา้ เทคโนโลยที ่เี กย่ี วขอ้ งกบั เคมไี ฟฟ้า รวมก่อนปลายภาค สอบปลายภาค รวมท้ังสน้ิ ตลอดภาคเรียน

4 หน่วยการเรียนรทู้ ี่ 10 : กรด-เบส รหัสวิชา ว 32221 กลุ่มสาระการเรียนรวู้ ิทยาศาสตรแ์ ละเทคโนโลยี (ฉบับปรบั ปรุง พ.ศ. 2560) ชนั้ มัธยมศึกษาปีที่ 5 ภาคเรยี นท่ี 1 เวลาเรยี น 30 ชัว่ โมง นา้ หนกั คะแนน 35 คะแนน สาระเคมี 2. เข้าใจการเขียนและการดุลสมการเคมี ปริมาณสัมพันธ์ในปฏิกิริยาเคมี อัตราการเกิดปฏิกิริยาเคมี สมดุลในปฏิกิริยาเคมี สมบัติและปฏิกิริยาของกรด-เบส ปฏิกิริยารีดอกซ์และเซลล์เคมีไฟฟ้า รวมทั้งการนาความรู้ไปใช้ ประโยชน์ ผลการเรียนรปู้ ระจาหน่วยการเรยี นรู้และสาระการเรยี นรูเ้ พิม่ เตมิ ผลการเรียนรู้ สาระการเรยี นรูเ้ พ่ิมเติม 1. ระบุและอธิบายว่าสารเป็นกรดหรอื เบสโดยใช้ทฤษฎี • สารในชีวิตประจาวันหลายชนิดมสี มบัตเิ ปน็ กรดหรือเบส กรด-เบสของอาร์เรเนยี สเบรินสเตด-ลาวรีและลิวอิส ซ่ึงพิจารณาได้โดยใช้ทฤษฎีกรด-เบสของอาร์เรเนียส เบรินสเตด-ลาวรีหรือลิวอิส 2. ระบุคู่กรด-เบสของสารตามทฤษฎีกรด-เบสของ • ตามทฤษฎกี รด-เบสของเบรินสเตด–ลาวรีเมื่อกรดหรือ เบรินสเตด-ลาวรี เบสละลายนา้ หรือทาปฏิกิรยิ ากับสารอนื่ จะมกี ารถ่ายโอน โปรตอนระหว่างสารตั้งต้นที่เป็นกรดและเบส เกิดเป็น ผลติ ภณั ฑซ์ ่งึ เป็นโมเลกุลหรอื ไอออนทเี่ ปน็ คู่กรด-เบสของ สารตั้งต้นน้ัน โดยสารท่ีเป็นคู่กรด-เบสกันจะมีโปรตอน ต่างกนั 1 โปรตอน 3. คานวณ และเปรยี บเทยี บความสามารถในการแตก • กรดและเบสแต่ละชนิดสามารถแตกตัวในนา้ ได้แตกต่าง ตัวหรอื ความแรงของกรดและเบส กัน กรดแกห่ รือเบสแกส่ ามารถแตกตัวเปน็ ไอออนในน้าได้ เกือบสมบูรณ์ส่วนกรดอ่อนหรือเบสอ่อนแตกตัวเป็น ไอออนได้น้อยโดยความสามารถในการแตกตัวหรือความ แรงของกรดหรือเบสอาจพิจารณาได้จากคา่ คงที่การแตก ตัวของกรดหรือเบส หรือปริมาณการแตกตัวเป็นร้อยละ ของกรดหรือเบส

5 ผลการเรยี นรู้ สาระการเรยี นร้เู พิ่มเตมิ 4. คานวณค่า pH ความเข้มขน้ ของไฮโดรเนียมไอออน • น้าบริสทุ ธิ์ทอ่ี ณุ หภูมิ 25 องศาเซลเซยี สแตกตัวใหไ้ ฮโดร หรือไฮดรอกไซดไ์ อออนของสารละลายกรดและเบส เนียมไอออนและไฮดรอกไซด์ไอออนที่มีความเข้มข้น เท่ากัน คอื 1.0x10-7 โมลตอ่ ลิตรโดยมีค่าคงท่ีการแตกตัว ของน้า เทา่ กับ 1.0 x 10-14 • เม่ือกรดหรือเบสแตกตวั ในนา้ คา่ ความเปน็ กรด-เบสของ สารละลายแสดงไดด้ ้วยคา่ pH ซ่ึงสัมพันธ์กบั ความเข้มข้น ของไฮโดรเนียมไอออนโดยสารละลายกรดมีความเข้มข้น ของไฮโดรเนียมไอออนมากกว่า 1.0 x 10-7 โมลต่อลิตร หรือมีค่า pH น้อยกว่า 7 ส่วนสารละลายเบสมีความ เข้มข้นของไฮโดรเนียมไอออนน้อยกว่า 1.0 x 10-7 โมลตอ่ ลติ ร หรือมคี า่ pH มากกว่า 7 5. เขียนสมการเคมแี สดงปฏิกริ ยิ าสะเทิน และระบคุ วาม • ปฏิกิรยิ าสะเทินระหวา่ งกรดแกแ่ ละเบสแกใ่ ห้สารละลาย เป็นกรด-เบสของสารละลายหลงั การสะเทนิ ทเี่ ป็นกลาง ปฏิกิริยาสะเทินระหว่างกรดแก่และเบสอ่อน 6. เขยี นปฏกิ ิรยิ าไฮโดรไลซิสของเกลอื และระบุความ ให้สารละลายท่ีเปน็ กรด สว่ นปฏกิ ิรยิ าสะเทนิ ระหว่างกรด เปน็ กรด-เบสของสารละลายเกลอื อ่อนและเบสแก่ ให้สารละลายทเ่ี ป็นเบส • เกลือที่ได้จากการสะเทินของกรดแก่ด้วยเบสอ่อนเมื่อ ละลายในน้าจะเกิดปฏิกริ ิยาไฮโดรไลซิสได้สารละลายที่มี สมบัติเป็นกรด สว่ นเกลอื ที่ไดจ้ ากการสะเทนิ ของกรดอ่อน ดว้ ยเบสแก่ เม่ือละลายในน้าจะเกดิ ปฏิกิรยิ าไฮโดรไลซสิ ได้ สารละลายทีม่ สี มบตั เิ ป็นเบส 7. ทดลอง และอธบิ ายหลักการการไทเทรตและเลอื กใช้ • การไทเทรตเป็นเทคนิคในการวิเคราะห์หาปริมาณหรือ อินดิเคเตอร์ท่ีเหมาะสม สาหรับการไทเทรต ความเข้มข้นของสารท่ีทาปฏิกิริยาพอดีกันจุดท่ีสารทา กรด-เบส ปฏกิ ิรยิ าพอดีกนั เรียกวา่ จดุ สมมลู ในทางปฏิบตั จิ ุดสมมูล ของปฏิกริ ิยาอาจไม่สามารถสงั เกตเห็นไดจ้ ึงสังเกตจากการ เปลี่ยนสีของอินดิเคเตอร์เพ่ือบอกจุดยุติของการไทเทรต ดังนัน้ อนิ ดิเคเตอรท์ ่ีเหมาะสมในการไทเทรตกรด-เบสควร เป็นอินดิเคเตอร์ทีเ่ ปล่ียนสีในชว่ ง pH ตรงกบั หรือใกลเ้ คยี ง กบั pH ของสารละลาย ณ จดุ สมมลู

6 ผลการเรยี นรู้ สาระการเรยี นรเู้ พิ่มเติม 8. คานวณปริมาณสารหรือความเข้มข้นของสารละลาย • ปริมาณกรดและเบสท่ีทาปฏิกิริยาพอดีกันจากการ ไทเทรตกรด-เบส สามารถนาไปคานวณความเข้มข้นของ กรดหรือเบสจากการไทเทรต กรดหรอื เบสท่ตี ้องการทราบความเข้มข้นได้ 9. อธิบายสมบัตอิ งคป์ ระกอบ และประโยชน์ของ • สารละลายบัฟเฟอรเ์ ปน็ สารละลายของกรดออ่ นกบั เกลอื ของกรดอ่อนนั้น หรือเบสอ่อนกับเกลือของเบสอ่อนน้ัน สารละลายบฟั เฟอร์ เมื่อเติมกรด เบส หรือน้าจะมีผลต่อการเปลี่ยนแปลงค่า pH น้อยกว่าสารละลายท่ัวไป สมบตั เิ ฉพาะของสารละลาย 10. สืบค้นขอ้ มูลและนาเสนอตวั อย่างการใชป้ ระโยชน์ บัฟเฟอร์เป็นประโยชน์ต่อการควบคุม pH ของระบบใน และการแก้ปญั หาโดยใชค้ วามรเู้ กยี่ วกับกรด-เบส ส่งิ มีชีวติ และสิ่งแวดล้อม • ความรู้เก่ียวกับกรด-เบสสามารถนามาใช้ประโยชนแ์ ละ แก้ปัญหาในชีวิตประจาวัน เกษตรกรรม อุตสาหกรรม และการแพทย์

7 ผงั มโนทัศน์ เรื่อง กรด-เบส ปฏิกิริยาไฮโดรไลซสิ เกลือ นา้ คา่ คงทก่ี ารแตกตัวของนา้ ปฏิกิรยิ าระหวา่ งกรดและเบส กรด-เบส การไทเทรตกรด-เบส pH ทฤษฎกี รด-เบส ลิวอิส ความเข้มขน้ H3O+ เบรนิ สเตด-ลาวรี การแตกตัวของกรด ความเขม้ ข้น OH- คา่ คงท่ีการแตกตวั ของกรด การแตกตวั ของเบส อารเ์ รเนียส ค่าคงทีก่ ารแตกตวั ของเบส คกู่ รด-เบส สารละลายบฟั เฟอร์

ตารางการออกแบบหน่วย ตัวชีว้ ดั และจุดประสงคก์ ารเรียนรู้ หัวขอ้ เนอ้ื หา หลักฐานการเรียนรู้ วิธกี ารวดั ของบทเรียน ผลการเรียนรู้ 1.ระบุและอธิบายว่าสาร เป็นกรดหรอื เบสโดยใช้ทฤษฎีกรด-เบสของ อาร์เรเนียสเบรนิ สเตด-ลาวรีและลิวอิส ผลงานการทา ตรวจแบบฝ แบบฝกึ หดั 1.1 ทฤษฎกี รด จุดประสงคก์ ารเรยี นรู้ ทฤษฎีกรด-เบส ทฤษฎกี รด-เบส 1.ระบุและอธิบายว่าสารเป็นกรดหรือเบส โดยใชท้ ฤษฎกี รด-เบสของอาร์ เรเนียสเบรินสเตด-ลาวรีและลิวอิส ตารางการออกแบบหนว่ ย เวลาเรียน 2 ชว่ั โมง ผลการเรยี นรู้ 2.ระบุคู่กรด-เบสของสาร ตามทฤษฎกี รด-เบสของเบรินสเตด-ลาวรี จุดประสงคก์ ารเรยี นรู้ ผลงานการทา ตรวจแบบฝ 2.ระบุคู่กรด-เบสของสารตามทฤษฎีกรด- คู่กรด-เบส แบบฝกึ หดั 1.2 คกู่ รด-เบส คู่กรด-เบส เบสของเบรนิ สเตด-ลาวรี เวลาเรียน 1ชว่ั โมง

8 ยการเรยี นรู้ที่ 10 กรด-เบส การวดั และประเมนิ ผลระหวา่ งเรียน กจิ กรรมการเรียนรู้ ดและประเมนิ เครื่องมือทใ่ี ช้ เกณฑ์ผา่ น 1.ครูใหน้ ักเรียนยกตัวอยา่ งกรด-เบสที่ รจู้ ัก ฝกึ หดั 1.1 แบบฝกึ หดั 1.1 ไมน่ ้อยกว่า 2.ครใู หค้ วามรเู้ กยี่ วกบั ทฤษฎกี รด-เบส ด-เบส ทฤษฎกี รด-เบส รอ้ ยละ 50 ของ 3.ครูทดสอบความเข้าใจของนักเรียน คะแนนเต็ม จากการทาแบบฝึกหัด 1.1 ทฤษฎีกรด-เบส ยการเรยี นรทู้ ี่ 10 กรด-เบส 4.ครูใช้คาถามกระตนุ้ การเรยี น ฝกึ หดั 1.2 แบบฝึกหดั 1.2 ไม่นอ้ ยกวา่ 1.ครูทบทวนความรู้เรอื่ งทฤษฎีกรด- ส คกู่ รด-เบส รอ้ ยละ 50 เบส จากการถามตอบ ของคะแนนเตม็ 2.ครูใหค้ วามร้เู ก่ียวกบั คู่กรด-เบส 3.ครูยกตวั อยา่ งคู่กรด-เบส 4.ครูทดสอบความเขา้ ใจของนกั เรียน จากการทาแบบฝกึ หัด 1.2 คู่กรด-เบส

ตัวชวี้ ดั และจุดประสงค์การเรยี นรู้ หวั ข้อเนื้อหา หลกั ฐานการเรยี นรู้ วิธกี ารวัด ของบทเรียน ตรวจแบบ ผลการเรียนรู้3.คานวณ และเปรยี บเทียบ ผลงานการทา เรือ่ ง “กรด ความสามารถในการแตกตัวหรือความแรง การแตกตวั ของ แบบฝึกหดั 1.3 เรือ่ ง ตวั ” ของกรดและเบส กรด เบส และนา้ “กรด-เบส ใกลต้ วั ” จดุ ประสงค์การเรยี นรู้ 3. บอกความหมายและระบุว่าสารเป็น กรดแก่ เบสแก่ กรดออ่ น และเบสอ่อน 5. เปรยี บเทยี บความสามารถในการแตก ตวั หรือความแรงของกรดและเบส เวลาเรียน 4 ชั่วโมง ผลการเรยี นรู้ 4.คานวณคา่ pH ความ ผลงานการทา 1.ตรวจใบ 1.ใบกิจกรรมเรื่อง รอ้ ย รอ้ ยละการ เขม้ ข้นของไฮโดรเนยี มไอออนหรือไฮดรอก สมบัตกิ รด-เบส ละการแตกตัวของกรด กรดและเบ ไซดไ์ อออนของสารละลายกรดและเบส ของเกลอื และเบส 2.ตรวจแบ จดุ ประสงค์การเรียนรู้ pH ของ 2.แบบฝึกหดั ท่ี 1.4 การ การแตกตว 4. คานวณความเขม้ ข้นของไฮโดรเนยี ม สารละลายกรด แตกตวั ของกรด เบส และน้า ไอออนหรอื ไฮดรอกไซด์ไอออน ร้อยละการ และเบส และน้า แตกตวั และคา่ คงทกี่ ารแตกตัวของกรด และเบส

9 การวัดและประเมินผลระหวา่ งเรียน กิจกรรมการเรยี นรู้ ดและประเมนิ เครื่องมอื ท่ีใช้ เกณฑผ์ า่ น บฝึกหดั 1.3 แบบฝกึ หดั 1.3 เร่ือง 1.ครูทบทวนความร้วู ่ากรดและเบส ด-เบส ใกล้ “กรด-เบส ใกลต้ วั ” แตกตวั ในน้าได้ 2.ครูใหค้ วามรเู้ รื่องการแตกตวั หรอื ไมน่ อ้ ยกว่า ความแรงของกรดและเบส ร้อยละ 50 ของ 3.ครูให้นกั เรียนเขียนสมการการแตก คะแนนเตม็ ตัวของกรดและเบส 4.ครทู ดสอบความเข้าใจโดยใช้ แบบฝกึ หดั 1.3 เรื่อง “กรด-เบส ใกล้ ตวั ” บกจิ กรรมเรื่อง 1.ใบกิจกรรมเรอื่ ง รอ้ ยละ ไม่น้อยกว่า 1.ครูทบทวนความรู้เรอื่ งการแตกตวั รแตกตัวของ การแตกตวั ของกรดและ รอ้ ยละ 50 ของกรด เบส บส เบส ของคะแนนเต็ม 2.ครู บบฝกึ หดั ที่ 1.4 2. แบบฝึกหดั ท่ี 1.4 การ 3.ครูใหน้ กั เรยี นทากจิ กรรมเร่อื ง ร้อย วั ของกรด เบส แตกตวั ของกรด เบส และ ละการแตกตวั ของกรดและเบส นา้ 4.ครูและนกั เรียนร่วมกันสรปุ และ อภปิ รายผลกิจกรรม

7. คานวณคา่ pH ของสารละลายกรดและ 3.แบบฝึกหดั ท่ี 1.6 เร่อื ง 3.ตรวจแบ เบส 8. บอกความเปน็ กรด-เบสของสารละลาย pH ของสารละลายกรด เรอื่ ง pH ข จากชว่ ง pH ของอนิ ดเิ คเตอร์ ผลการเรียนรู้ 5.คานวณ และเปรียบเทียบ และเบส สารละลาย ความสามารถในการแตกตัวหรือความแรง ของกรดและเบส แบบฝึกหดั 1.3 เร่ือง 4. ตรวจแบ จุดประสงค์การเรยี นรู้ “กรด-เบส ใกล้ตวั ” เรือ่ ง “กรด 9. เขียนสมการเคมีแสดงปฏิกิริยา สะเทิน ตัว” 12. ระบุความเป็นกรด - เบสของ สารละลายเกลือ เวลาเรียน 1. สมบัติกรด-เบสของเกลือ 2 ชัว่ โมง 2. pH ของสารละลายกรดและเบส4 ชว่ั โมง ผลการเรียนรู้ 6. เขยี นปฏกิ ิรยิ าไฮโดร กกเ ผลการทากจิ กรรมการ ตรวจกจิ กร ทดลองสมบตั ิกรด-เบส ทดลองสม ไลซสิ ของเกลือ และระบคุ วามเป็นกรด-เบส ของสารละลายเกลอื ของสารละ แบบฝึกหดั ท่ี 1.5 สมบตั ิ แบบฝึกหดั ของสารละลายเกลือ ปฏิกิรยิ าเคมี กรด-เบสของเกลือ กรด-เบสข จุดประสงคก์ ารเรยี นรู้ ระหวา่ งกรดและ เบส

บบฝึกหดั ท่ี 1.6 3.แบบฝกึ หดั ท่ี 1.6 เร่อื ง 10 ของ pH ของสารละลายกรด ยกรดและเบส และเบส 5.ครูอธิบายเพ่มิ เติมเกยี่ วกับการ บบฝกึ หัด 1.3 4. แบบฝึกหดั 1.3 เรื่อง คานวณความเขม้ ข้นของไฮโดรเนยี ม ด-เบส ใกล้ “กรด-เบส ใกล้ตวั ” ไอออนหรือไฮดรอกไซด์ไอออน ร้อยละการแตกตัว และค่าคงทกี่ าร แตกตวั ของกรดและเบส 6.ครยู กตัวอย่างการคานวณค่า pH 7.ครทู ดสอบความเข้าใจของนักเรยี น โดยใชแ้ บบฝึกหัดท่ี 1.4 การแตกตัว ของกรด เบส และนา้ , แบบฝึกหดั ท่ี 1.6 เรื่อง pH ของสารละลายกรดและ เบส , แบบฝึกหดั 1.3 เร่ือง“กรด-เบส ใกล้ตวั ” รรมการ กจิ กรรมการทดลองสมบตั ิ ไม่นอ้ ยกวา่ 1.ครทู บทวนความร้เู รอ่ื งการแตกตัว มบตั กิ รด-เบส กรด-เบสของสารละลาย รอ้ ยละ 50 ของกรดเบส ะลายเกลอื เกลือแบบฝึกหัดท่ี 1.5 ของคะแนนเต็ม 2.ครใู ห้ความรูเ้ กยี่ วกบั ปฏกิ ริ ยิ า ดที่ 1.5 สมบัติ สมบตั กิ รด-เบสของเกลือ ไฮโดรไลซสิ ของเกลือ แบบฝกึ หดั ที่ 1.7 เรอ่ื ง 3.ครูใหน้ กั เรยี นทากิจกรรมการทดลอง ปฏิกริ ิยาเคมรี ะหว่างกรด สมบตั กิ รด-เบสของสารละลายเกลอื และเบส

11. อธบิ ายการเกิดไฮโดรไลซิสของ แบบฝึกหดั ที่ 1.7 เรือ่ ง แบบฝึกหดั เกลอื และเขยี นสมการเคมีแสดงปฏกิ ริ ยิ า ปฏกิ ิริยาเคมรี ะหวา่ ง ปฏกิ ิรยิ าเค ไฮโดรไลซสิ ของเกลือ กรดและเบส กรดและเบ 12. ระบคุ วามเป็นกรด-เบสของ หัวข้อเนอื้ หา หลกั ฐานการเรยี นรู้ วธิ กี ารวดั สารละลายเกลอื ของบทเรียน 1.ตรวจกา การไทเทรตกรด- ผลการทา ความเข้มข เวลาเรียน 2 ช่วั โมง เบส 1.การทดลองหาความ สารละลาย เขม้ ข้นของสารละลาย ไทเทรตกร ตัวชว้ี ัดและจุดประสงคก์ ารเรยี นรู้ จากการไทเทรตกรด- อินเดิเคเต เบสโดยใช้อนิ ดเิ คเตอร์ ผลการเรียนรู้ 7. ทดลอง และอธิบาย บอกจดุ ยตุ ิ หลักการการไทเทรตและเลือกใช้อินดิ เคเตอร์ที่เหมาะสม สาหรับการไทเทรต กรด-เบส จดุ ประสงค์การเรยี นรู้ 13. ทดลองและอธิบายหลกั การการ ไทเทรต 14. เลือกใช้อนิ ดเิ คเตอรท์ ี่เหมาะสม สาหรับการไทเทรตกรด-เบส

ดที่ 1.7 เร่อื ง 11 คมรี ะหวา่ ง บส 4.ครแู ละนักเรยี นร่วมกนั อภิปรายการ ทดลองและสรปุ ผลการทดลอง 5.ครูทดสอบความเขา้ ใจของนกั เรยี น โดยใชแ้ บบฝึกหัดท่ี 1.7 เร่อื ง ปฏกิ ริ ยิ า เคมีระหว่างกรดและเบส การวัดและประเมนิ ผลระหว่างเรยี น กจิ กรรมการเรียนรู้ ดและประเมนิ เคร่ืองมือท่ใี ช้ เกณฑผ์ ่าน ารทดลองหา 1.การทดลองหาความ ไม่นอ้ ยกวา่ 1.ครูทบทวนความรูเ้ กี่ยวกบั ปฏกิ ิรยิ า ข้นของ เข้มขน้ ของสารละลายจาก ร้อยละ 50 ของ สะเทนิ ยจากการ การไทเทรตกรด-เบสโดย คะแนนเตม็ 2.ครูให้ความร้เู กย่ี วกบั ปฏกิ ิรยิ าสะเทนิ รด-เบสโดยใช้ ใชอ้ นิ เดิเคเตอร์บอกจดุ ยตุ ิ กรดเบสโดยการไทเทรต ตอรบ์ อกจุดยตุ ิ 3.ครูอธบิ ายความหมายของการ ไทเทรต จดุ สมมูล และสารละลาย มาตรฐาน 4.ครใู ห้นักเรยี นทากจิ กรรมการทดลอง หาความเข้มขน้ ของสารละลายจากการ ไทเทรตกรด-เบสโดยใชอ้ ินเดเิ คเตอร์ บอกจดุ ยตุ ิและรว่ มกนั อภปิ ราบสรปุ ผล

ผลการเรียนรู้ 8. คานวณปริมาณสารหรือ การไทเทรตกรด- 2.แบบฝกึ หดั ท่ี 1.8 การ ตรวจแบบ ไทเทรตกรด-เบส การไทเทร ความเข้มข้นของสารละลายกรดหรือเบส เบส ผลการทา 1.ตรวจกิจ จากการไทเทรต 1.กิจกรรม การทดลอง ทดลองกา การเปลีย่ นแปลง pH pH ของน้า จดุ ประสงคก์ ารเรยี นรู้ ของน้าและสารละลาย สารละลาย ผสมระหวา่ งกรดแอซีติก กรดแอซตี 15. คานวณปรมิ าณสารหรอื ความเข้มขน้ และโซเดยี มแอซเี ตต แอซีเตต 2.แบบฝึกหดั ที่ 1.9 เรอื่ ง 2.ตรวจแบ ของสารละลายกรดหรอื เบสจากการ สารละลายบฟั เฟอร์ เรื่อง สารล บฟั เฟอร์แ ไทเทรต เวลาเรียน 10 ชั่วโมง ผลการเรียนรู้ 9. อธบิ ายสมบตั ิ สารละลาย องค์ประกอบ และประโยชนข์ อง บัฟเฟอร์ สารละลายบฟั เฟอร์ จดุ ประสงค์การเรยี นรู้ 16. อธิบายสมบตั ิ องคป์ ระกอบ และ ประโยชน์ของสารละลายบัฟเฟอร์ เวลาเรยี น 3 ชั่วโมง

12 บฝึกหดั ที่ 1.8 แบบฝกึ หดั ที่ 1.8 การ ไม่น้อยกวา่ 6.ครใู ห้นกั เรียนทาแบบฝกึ หัดที่ 1.8 รตกรด-เบส ไทเทรตกรด-เบส ร้อยละ 50 ของ การไทเทรตกรด-เบส เพ่ือทดสอบ คะแนนเตม็ ความเขา้ ใจ จกรรม การ 1.กจิ กรรม การทดลอง ไมน่ อ้ ยกวา่ 1.ครูให้นักเรยี นทากจิ กรรม การ ารเปลยี่ นแปลง การเปลย่ี นแปลง pH ของ รอ้ ยละ 50 ของ ทดลองการเปลย่ี นแปลง pH ของน้า าและ น้าและสารละลายผสม คะแนนเต็ม และสารละลายผสมระหว่างกรดแอ ยผสมระหวา่ ง ระหวา่ งกรดแอซีติกและ ซตี ิกและโซเดียมแอซเี ตต เพือ่ เชอ่ื มโยง ติกและโซเดยี ม โซเดยี มแอซีเตต ถงึ องคป์ ระกอบของสารละลาย 2.แบบฝึกหดั ที่ 1.9 เร่ือง บฟั เฟอร์ บบฝกึ หดั ท่ี 1.9 สารละลายบฟั เฟอร์ 2.ครยู กตัวอยา่ งสารละลายบฟั เฟอร์ ละลาย 3.ครูและนักเรียนร่วมอภปิ รายและ แบบฝกึ หดั สรปุ ผลกจิ กรรมการทดลอง และทา แบบฝึกหดั ท่ี 1.9 เร่ือง สารละลาย บัฟเฟอร์ เพ่อื ทดสอบความเขา้ ใจ

ตัวช้วี ดั และจุดประสงค์การเรียนรู้ หัวข้อเนอื้ หา หลักฐานการเรียนรู้ วธิ กี ารวดั ของบทเรยี น ผลการทากิจกรรม ตรวจกิจกร สืบค้นขอ้ มลู การ ข้อมูลการป ผลการเรียนรู้ 10. สืบค้นข้อมูลและ การประยกุ ตใ์ ช้ ประยกุ ต์ใชค้ วามรู้ ความรูเ้ ก่ยี เกีย่ วกับกรด-เบส นาเสนอตัวอย่างการใช้ประโยชน์และการ ความรู้เกย่ี วกบั ทดสอบด้ว ผลการทดสอบประจา เรือ่ ง กรด- แก้ปญั หาโดยใชค้ วามรู้เกี่ยวกบั กรด-เบส กรด-เบส หนว่ ยการเรยี นรู้ จดุ ประสงคก์ ารเรียนรู้ 17. สืบค้นข้อมูลและนาเสนอตวั อย่าง การใช้ประโยชนแ์ ละการแกป้ ญั หาโดยใช้ ความรูเ้ กย่ี วกบั กรด-เบส เวลาเรยี น 2 ชัว่ โมง วัดละประเมินผลสรุปประจาหน่วยการเรยี นรู้ (เพอ่ื เกบ็ คะแนนสาหรบั ใช้ประกอบการตดั สนิ ผลการเรียน)

13 การวดั และประเมินผลระหว่างเรยี น กิจกรรมการเรียนรู้ ดและประเมนิ เครื่องมอื ทีใ่ ช้ เกณฑ์ผา่ น รรม สบื คน้ กิจกรรม สืบค้นข้อมูลการ ไมน่ อ้ ยกวา่ 1.ครูและนักเรยี นร่วมกนั สรุปความรู้ ประยกุ ตใ์ ช้ ประยกุ ตใ์ ชค้ วามรู้เกย่ี วกบั ร้อยละ 50 เรื่องกรดเบส ยวกบั กรด-เบส กรด-เบส ของคะแนนเต็ม 2.ครใู ห้นกั เรียนทากิจกรรม สืบค้น ขอ้ มลู การประยกุ ตใ์ ชค้ วามร้เู กยี่ วกับ กรด-เบส 3.นกั เรยี นนาเสนอผลงานเพือ่ แลกเปลย่ี นความคดิ ในชน้ั เรยี น วยแบบทดสอบวัดผลสัมฤทธท์ิ างการเรียน ไม่น้อยกวา่ -เบส (คะแนนเตม็ 20 คะแนน) ร้อยละ 60 ของ คะแนนเตม็

14 หนว่ ยการเรียนรู้ เรื่อง กรด-เบส

แบบฝกึ หดั 1.1 ทฤษฎีกรด-เบส 15 เบส คาชี้แจง ให้นักเรียนตอบคาถามต่อไปนใ้ี หถ้ กู ตอ้ ง รวม 2 คะแนน 1. จงเติมความหมายของกรด-เบสในตารางใหถ้ กู ต้อง (1.25 คะแนน) ทฤษฎีกรด-เบส กรด ทฤษฎีกรด-เบสของอาร์เรเนยี ส ทฤษฎกี รด-เบสเบรินสเตด-ลาวรี ทฤษฎีกรด-เบสลิวอิส 2. พจิ ารณาปฏิกริ ยิ าทก่ี าหนดให้และตอบคาถามตอ่ ไปน้ี (0.25 คะแนน) 1. สารต้งั ต้นใดเป็นกรดตามทฤษฎีกรด-เบสอารเ์ รเนยี ส HF (aq) + H2O (l)  F- (aq) + H3O+ (aq) HSO4- (aq) + H2O (l)  SO42- (aq) + H3O+ (aq) 2. สารตั้งตน้ ใดเป็นเบสตามทฤษฎกี รด-เบสเบรนิ สเตด-ลาวรี CN- (aq) + H2O (l)  HCN (aq) + OH- (aq) CH3NH2 (aq) + H2O (l)  CH3NH3+ (aq) + OH- (aq) 3. สารตงั้ ตน้ ใดเป็นกรดตามทฤษฎีกรด-เบสลวิ อสิ Ag+(aq) + 2NH3 (aq)  [H3N-Ag-NH3]+ (aq)

16 เฉลยแบบฝึกหัด 1.1 ทฤษฎีกรด-เบส คาช้แี จง ให้นกั เรยี นตอบคาถามตอ่ ไปนใ้ี ห้ถกู ตอ้ ง 1. จงเติมความหมายของกรด-เบสในตารางให้ถูกต้อง ทฤษฎีกรด-เบส กรด เบส ทฤษฎกี รด-เบสของอาร์เรเนียส สารท่ีเมื่อละลายนา้ แลว้ แตกตวั ให้ สารทเ่ี ม่อื ละลายน้าแลว้ แตกตวั ไฮโดรเจนไอออน ให้ไฮดรอกไซดไ์ อออน ทฤษฎกี รด-เบสเบรินสเตด-ลาวรี สารทสี่ ามารถให้โปรตอนกบั สาร สารทส่ี ามารถรบั โปรตอนจากสาร อืน่ ๆ ได้ (Proton donor) อนื่ ได้ (Proton acceptor) ทฤษฎีกรด-เบสลวิ อิส สารทส่ี ามารถรับอเิ ล็กตรอนคู่ สารทส่ี ามารถให้อิเลก็ ตรอนคูใ่ น จากเบส แลว้ เกิดพันธะโคเวเลนต์ การเกดิ พนั ธะโคเวเลนต์ 2. พจิ ารณาปฏิกริ ยิ าทก่ี าหนดใหแ้ ละตอบคาถามตอ่ ไปน้ี ตอบ HF 1. สารต้งั ต้นใดเปน็ กรดตามทฤษฎกี รด-เบสอารเ์ รเนยี ส HF (aq) + H2O (l)  F- (aq) + H3O+ (aq) HSO4- (aq) + H2O (l)  SO42- (aq) + H3O+ (aq) ตอบ HSO4- 2. สารตงั้ ต้นใดเปน็ เบสตามทฤษฎีกรด-เบสเบรินสเตด-ลาวรี ตอบ CN- CN- (aq) + H2O (l)  HCN (aq) + OH- (aq) CH3NH2 (aq) + H2O (l)  CH3NH3+ (aq) + OH- (aq) ตอบ H2O 3. สารตั้งตน้ ใดเป็นกรดตามทฤษฎีกรด-เบสลิวอิส ตอบ Ag+ Ag+ (aq) + 2NH3 (aq)  [H3N-Ag-NH3]+ (aq)

17 ขอ้ คาถาม แนวทางการตรวจใหค้ ะแนน ขอ้ 1 แบบฝกึ หดั 1.1 ทฤษฎกี รด-เบส ข้อ 2 แนวทางการตรวจใหค้ ะแนน ได้ 1.25 คะแนน เขยี นคาตอบถูกตอ้ งทกุ ข้อ ตรงตามทฤษฎี มคี วามชัดเจน ได้ 0.75 คะแนน เขียนคาตอบได้ถูกต้องบางข้อ ได้ 0 คะแนน เขยี นคาตอบไมถ่ ูกต้องเลย ได้ 0.75 คะแนน เขยี นคาตอบถกู ตอ้ งทุกข้อ ครบถว้ น ได้ 0.50 คะแนน เขียนคาตอบถกู 2 ข้อ ได้ 0 คะแนน เขยี นคาตอบไม่ถกู ตอ้ งเลย เกณฑก์ ารประเมนิ ผล คะแนน 2 = ดี คะแนน 0.5 - 1.75 = พอใช้ คะแนน 0 = ควรปรบั ปรุง หมายเหตุ : เกณฑผ์ ่านทย่ี อมรบั ได้ ต้องได้ตงั้ แต่ 0.5 คะแนน ขึน้ ไป

18 แบบฝึกหดั 1.2 คกู่ รด-เบส คาช้แี จง ให้นกั เรยี นตอบคาถามใหถ้ กู ตอ้ ง (ข้อละ 0.25) 1. ระบคุ ูก่ รด-เบสของสารในปฏิกริ ยิ าต่อไปนี้ HNO3 (aq) + H2O (l)  H3O+ (aq) + NO3- (aq) HCOOH (aq) + H2O (l)  HCOO- (aq) + H3O+ (aq) 2. เขยี นคเู่ บสของสารตอ่ ไปนี้ H2SO3 ……………………………………………. HC2O4- ……………………………………………. NH4+ …………………………………………… H2O …………………………………………… 3. จงเขียนคู่กรดของสารต่อไปน้ี SO3 2- ……………………………………………. NH3 ……………………………………………. H2O …………………………………………… CN- …………………………………………… 4. เขียนสมการเคมีแสดงการแตกตัวของนา้ เพ่อื แสดงว่าน้าเป็นสารแอมโฟเทอรกิ พร้อมทงั้ ระบุค่กู รดและคเู่ บส

19 เฉลยแบบฝึกหัด 1.2 คกู่ รด-เบส คาชแ้ี จง ให้นกั เรียนตอบคาถามใหถ้ ูกตอ้ ง 1. ระบคุ ่กู รด-เบสของสารในปฏิกริ ิยาตอ่ ไปน้ี คู่กรด-เบส HNO3 (aq) + H2O (l)  H3O+ (aq) + NO3- (aq) กรด เบส กรด เบส คกู่ รด-เบส คู่กรด-เบส HCOOH (aq) + H2O (l)  HCOO- (aq) + H3O+ (aq) กรด เบส เบส กรด 2. เขยี นคู่เบสของสารตอ่ ไปน้ี H2SO3 คู่เบสคือ HSO3- HC2O4- คเู่ บสคือ C2O42- NH4+ คเู่ บสคอื NH3 H2O คเู่ บสคอื OH- 3. จงเขยี นคกู่ รดของสารตอ่ ไปนี้ SO3 2- คู่กรดคือ HSO3- NH3 ค่กู รดคือ NH4+ H2O คูก่ รดคือ H3O+ CN- คกู่ รดคอื HCN 4. เขียนสมการเคมแี สดงการแตกตัวของน้า เพอ่ื แสดงวา่ น้าเปน็ สารแอมโฟเทอริก พร้อมทง้ั ระบคุ ู่กรดและคเู่ บส H2O (l) + H2O (l)  H3O+ (aq) + OH- (aq) คู่กรด-เบส คูก่ รด-เบส

20 ข้อคาถาม แนวทางการตรวจใหค้ ะแนน ข้อ 1 - 4 แบบฝกึ หดั 1.2 คู่กรด-เบส แนวทางการตรวจใหค้ ะแนน ได้ 0.25 คะแนน เขยี นคาตอบถูกต้องทุกขอ้ ครบถว้ น ได้ 0 คะแนน เขยี นคาตอบไม่ถกู ต้อง รวม 4 ข้อ 2 คะแนน เกณฑก์ ารประเมนิ ผล คะแนน 2 = ดี คะแนน 1 = พอใช้ คะแนน 0 = ควรปรบั ปรงุ หมายเหตุ : เกณฑ์ผ่านท่ียอมรบั ได้ ตอ้ งไดต้ ั้งแต่ 1 คะแนน ข้ึนไป (ร้อยละ 50 ข้นึ ไป)

21 แบบฝกึ หดั 1.3 เรื่อง “กรด-เบส ใกลต้ ัว” ตอนที่ 1 ประเภทคาตอบถูก-ผดิ คาชแ้ี จง จงพิจารณาวา่ ขอ้ ความตอ่ ไปน้ีถกู หรือผิด โดยเติมเครื่องหมาย  หน้าข้อความท่ถี กู และเครือ่ งหมาย × หน้าข้อความทผ่ี ดิ (ขอ้ ละ 0.1 คะแนน) 1. กรดบางชนดิ มรี สเปรี้ยว 2. กรดเปล่ยี นสกี ระดาษลติ มสั จากสีน้าเงินเปน็ สแี ดง 3. สารละลายกรดทุกชนดิ นาไฟฟ้าไดด้ ี 4. กรดทาปฏกิ ริ ิยากบั โลหะได้แก๊สไฮโดรเจนซงึ่ เป็นแก๊สหนกั 5. เบสทกุ ชนิดมรี สฝาดหรอื เฝ่อื น 6. เบสเปล่ียนสกี ระดาษลิตมสั จากสีนา้ เงนิ เป็นสีแดง 7. เบสทาปฏกิ ิรยิ ากบั นา้ มนั พืช หรอื น้ามันหมู จะได้สารละลายทม่ี ีฟองคลา้ ยสบู่ 8. สารละลายโซดาไฟ ทาปฏกิ ิริยากบั กรดเกลอื ไดเ้ กลอื โซเดยี มคลอไรด์ 9. แอมโมเนียมสี มบัติเปน็ กรด 10.โดยปกติเลือดในรา่ งกายมนษุ ยเ์ ปน็ กรด ตอนที่ 2 ประเภทปรนัยชนิดเติมคาและตอบสนั้ คาชีแ้ จง ให้นกั เรยี นตอบคาถามต่อไปนีใ้ ห้ถกู ตอ้ งสมบรู ณ์ (ข้อละ 0.2 คะแนน) 1. กรดแก่ คือ ............................................................................................................................................. 2. กรดอ่อน คอื .......................................................................................................................................... 3. เบสแก่ คือ............................................................................................................................................... 4. เบสออ่ น คอื ............................................................................................................................................ 5. กรด Monoprotic คอื กรดทล่ี ะลายน้าแลว้ แตกตวั ไดค้ รงั้ เดียว เชน่ ………………………………………….. กรด Diprotic คือ กรดทีล่ ะลายนา้ แล้วแตกตัวได้ 2 คร้งั เช่น ……………………………………………………. กรด Polyprotic คอื กรดทล่ี ะลายนา้ แลว้ แตกตัวได้ 3 ครง้ั เชน่ …………………………………………………

22 เฉลยแบบฝึกหดั 1.3 เร่ือง “กรด-เบส ใกลต้ วั ” ตอนท่ี 1 ประเภทคาตอบถูก-ผดิ คาช้ีแจง จงพิจารณาว่าข้อความต่อไปน้ถี ูกหรอื ผิด โดยเตมิ เครอ่ื งหมาย  หน้าข้อความที่ถกู และเคร่ืองหมาย × หน้าข้อความทผี่ ดิ × 1. กรดบางชนิดมรี สเปรี้ยว  2. กรดเปล่ียนสกี ระดาษลติ มสั จากสนี า้ เงินเปน็ สีแดง  3. สารละลายกรดทุกชนิดนาไฟฟ้าได้ดี × 4. กรดทาปฏกิ ริ ยิ ากับโลหะไดแ้ ก๊สไฮโดรเจนซงึ่ เป็นแกส๊ หนกั  5. เบสทกุ ชนิดมรี สฝาดหรอื เฝอ่ื น × 6. เบสเปล่ยี นสกี ระดาษลติ มสั จากสีนา้ เงินเปน็ สีแดง  7. เบสทาปฏิกิริยากับนา้ มนั พืช หรอื นา้ มนั หมู จะไดส้ ารละลายท่มี ีฟองคล้ายสบู่  8. สารละลายโซดาไฟ ทาปฏิกริ ิยากับกรดเกลอื ไดเ้ กลือโซเดยี มคลอไรด์ × 9. แอมโมเนยี มสี มบัตเิ ป็นกรด × 10.โดยปกติเลือดในรา่ งกายมนษุ ยเ์ ปน็ กรด ตอนท่ี 2 ประเภทปรนยั ชนดิ เตมิ คาและตอบสั้น คาชแี้ จง ใหน้ กั เรยี นตอบคาถามตอ่ ไปน้ีให้ถูกตอ้ งสมบรู ณ์ 1. กรดแก่ คือ กรดท่ีละลายในน้าแลว้ แตกตวั ได้ 100% 2. กรดอ่อน คือ กรดทลี่ ะลายในนา้ แลว้ แตกตวั ไดไ้ มห่ มด 3. เบสแก่ คือ เบสทสี่ ามารถแตกตวั ไดด้ มี าก ไมเ่ กดิ สมดลุ ของการแตกตวั 4. เบสออ่ น คือ เบสท่แี ตกตวั ไดน้ อ้ ย เกดิ สมดลุ ของการแตกตัว 5. กรด Monoprotic คือ กรดที่ละลายน้าแล้วแตกตวั ไดค้ รงั้ เดยี ว เชน่ HNO3 , HClO3 , HClO4 , HCN กรด Diprotic คือ กรดทีล่ ะลายนา้ แล้วแตกตวั ได้ 2 คร้ัง เช่น H2SO4 , H2CO3 กรด Polyprotic คอื กรดทลี่ ะลายน้าแลว้ แตกตัวได้ 3 ครัง้ เชน่ H3PO4

23 แนวทางการตรวจใหค้ ะแนน แบบฝกึ หดั 1.3 เรือ่ ง “กรด-เบส ใกลต้ ัว” ขอ้ คาถาม แนวทางการตรวจใหค้ ะแนน ตอนท่ี1 ได้ 0.1 คะแนน ตอบถูกตอ้ ง ได้ 0 คะแนน ตอบไม่ถูกต้อง ตอนท่ี2 รวมตอนท่ี 1 10 ข้อ × 0.1 คะแนน = 1 คะแนน ได้ 0.2 คะแนน เขยี นคาตอบถูกตอ้ ง ชดั เจน ได้ 0 คะแนน เขยี นคาตอบไม่ถูกตอ้ ง รวมตอนท่ี 2 5 ข้อ × 0.2 คะแนน = 1 คะแนน เกณฑก์ ารประเมินผล คะแนน 2 = ดี คะแนน 1 = พอใช้ คะแนน 0 = ควรปรบั ปรงุ หมายเหตุ : เกณฑผ์ ่านที่ยอมรับได้ ต้องได้ตง้ั แต่ 1 คะแนน ขน้ึ ไป (ร้อยละ 50 ขึ้นไป)

24 ใบกจิ กรรมเรอ่ื ง ร้อยละการแตกตัวของกรดและเบส คาชี้แจง : ให้นักเรียนทากิจกรรมเรื่องร้อยละการแตกตวั ของกรดและเบสต่อไปน้ีลงในกระดาษท่คี รูแจกให้ พรอ้ มท้ังแสดงวธิ ีคานวณอยา่ งละเอยี ด (3 คะแนน) จุดประสงคข์ องกิจกรรม 1. คานวณและเปรียบเทยี บรอ้ ยละการแตกตัวของกรดออ่ นหรือเบสออ่ นในสารละลายท่ีมี ความเข้มข้นเทา่ กัน 2. คานวณและเปรียบเทียบรอ้ ยละการแตกตัวของกรดอ่อนหรอื เบสอ่อนในสารละลายทมี่ ี ความเข้มข้นแตกตา่ งกนั วิธที ากิจกรรม ตอนที่ 1 คานวณและเปรียบเทียบร้อยละการแตกตัวของเอทิลเอมีน (C2H5NH2) และแอมโมเนีย (NH3) ในสารละลายทีม่ ีความเขม้ ข้นชนดิ ละ 0.50 mol/L ตอนท่ี 2 คานวณร้อยละการแตกตัวของกรดแอซีติก (CH3COOH) ในสารละลายท่ีมีความเข้มข้น 0.050 0.10 0.5 และ 1.0 mol/L พร้อมท้ังเขียนกราฟแสดงร้อยละการแตกตัวกับความเข้มข้นท่ีได้จากการ คานวณ คาถามทา้ ยกิจกรรม 1. ร้อยละการแตกตวั ของเบสในสารละลายมีแนวโนม้ เดยี วกับค่า Kb หรือไม่ อย่างไร 2. รอ้ ยละการแตกตัวของกรดในสารละลายข้นึ อยกู่ บั ความเข้มข้นของกรดหรอื ไม่ อย่างไร

25 เฉลยใบกจิ กรรมเรื่อง ร้อยละการแตกตัวของกรดและเบส ตอนที่ 1 ร้อยละการแตกตวั ของเอทลิ เอมีน (C2H5NH2) 1.ค้านวณความเข้มขน้ ของ OH- สมการเคมแี สดงการแตกตวั ของ C2H5NH2 เปน็ ดังนี CH3NH2 (aq) + H2O (l)  CH3NH3+ (aq) + OH- (aq) CH3NH2 (aq) + H2O (l)  CH3NH3+ (aq) + OH- (aq) ความเขม้ ข้น CH3NH2 H2O (l) CH3NH3+ OH- เริม่ ต้น (mol/L) 0.50 - - - เปลี่ยนแปลง (mol/L) -X - +X +X สมดุล(mol/L) 0.50 – X - X X Kb ของ C2H5NH2 เทา่ กบั 4.47 x 10-4 จาก Kb = [CH3NH3+][ OH- ] [CH3NH2] แทนคา่ 4.47 x 10-4 = X2 0.50-X เนื่องจาก =������ ������.������������ = 1.1 x 103 ซึ่งมากกว่า 1000 จงึ ถอื วา่ 0.50 - X  0.50 ������ ������ .������������×������������−������ X2 = 4.47 x 10-4 x 0.50 x = 1.5 x 10-2 ดงั นันสารละลายเอทลิ เอมนี มคี วามเขม้ ข้นของไฮดรอกไซด์ไอออน 1.5 x 10-2 โมลตอ่ ลติ ร 2. คา้ นวณร้อยละการแตกตัวของ CH3NH2 ร้อยละการแตกตวั ของ CH3NH2 = × 1001.5×10−2 mol/L 0.50 mol/L = 3.0 ดงั นนั ร้อยละการแตกตัวของเอทลิ เอมีนเท่ากบั 3.0

26 รอ้ ยละการแตกตัวของแอมโมเนีย (NH3) 1.คา้ นวณความเขม้ ขน้ ของ OH- สมการเคมีแสดงการแตกตัวของ NH3 เป็นดงั นี NH3 (aq) + H2O (l)  NH4+ (aq) + OH- (aq) NH3 (aq) + H2O (l)  NH4+ (aq) + OH- (aq) ความเขม้ ข้น NH3 H2O (l) NH4+ OH- - เรมิ่ ต้น (mol/L) 0.50 - - เปล่ยี นแปลง (mol/L) -X - +X +X สมดุล(mol/L) 0.50 – X - X X Kb ของ NH3 เท่ากับ 1.80 x 10-5 จาก Kb = [NH4+][ OH- ] [NH3] แทนค่า 1.80 x 10-5 = X2 0.50-X เนือ่ งจาก =������ ������.������������ = 2.8 x 104 ซงึ่ มากกว่า 1000 จึงถือวา่ 0.50 - X  0.50 ������ ������ .������������×������������−������ X2 = 1.80 x 10-5 x 0.50 x = 3.0 x 10-3 ดังนนั สารละลายเอทิลเอมนี มคี วามเข้มขน้ ของไฮดรอกไซดไ์ อออน 3.0 x 10-3 โมลตอ่ ลติ ร 2. ค้านวณร้อยละการแตกตวั ของ NH3 ร้อยละการแตกตวั ของ NH3 = × 1003.0×10−3 mol/L 0.50 mol/L = 0.60 ดังนัน ร้อยละการแตกตัวของแอมโมเนียเท่ากบั 0.60

27 ตอนที่ 2 สมการเคมีแสดงการแตกตัวของ CH3COOH เปน็ ดงั นี CH3COOH (aq) + H2O (l)  CH3COO- (aq) + H3O+(aq) ค่า Ka ของ CH3COOH เท่ากับ 1.80 x 10-5 รอ้ ยละการแตกตวั ของ CH3COOH ในสารละลายเข้มข้น 0.050 mol/L 1.คา้ นวณความเขม้ ข้นของ H3O+ CH3COOH (aq) + H2O (l)  CH3COO- (aq) + H3O+(aq) ความเข้มขน้ CH3COOH H2O (l) CH3COO- H3O+ เรมิ่ ต้น (mol/L) 0.050 - - - เปล่ียนแปลง (mol/L) -X - +X +X สมดุล(mol/L) 0.050 – X - X X จาก Ka = [CH3COO-][ H3O+ ] [CH3COOH] แทนคา่ 1.80 x 10-5 = X2 0.050-X เน่ืองจาก =������ ������.������������������ = 2.8 x 103 ซง่ึ มากกว่า 1000 จงึ ถอื วา่ 0.50 - X  0.50 ������ ������ .������������×������������−������ X2 = 1.80 x 10-5 x 0.050 x = 9.50 x 10-4 ดังนันสารละลายเอทิลเอมนี มคี วามเขม้ ข้นของไฮดรอกไซดไ์ อออน 9.50 x 10-4 โมลตอ่ ลติ ร 2. คา้ นวณรอ้ ยละการแตกตัวของ CH3COOH รอ้ ยละการแตกตวั ของ CH3COOH = × 1009.5×10−4 mol/L 0.050 mol/L = 1.9ดงั นัน ร้อยละการแตกตัวของกรดแอซีติกในใน สารละลายเขม้ ข้น 0.050 โมลตอ่ ลิตรเท่ากบั 1.9 ร้อยละการแตกตวั ของ CH3COOH ในสารละลายเข้มข้น 0.10 mol/L

28 1.ค้านวณความเขม้ ข้นของ H3O+ CH3COOH (aq) + H2O (l)  CH3COO- (aq) + H3O+(aq) ความเขม้ ข้น CH3COOH H2O (l) CH3COO- H3O+ เรมิ่ ต้น (mol/L) 0.050 --- เปล่ยี นแปลง (mol/L) -X - +X +X สมดุล(mol/L) 0.10 – X -XX จาก Ka = [CH3COO-][ H3O+ ] [CH3COOH] แทนคา่ 1.80 x 10-5 = X2 0.10-X เนอ่ื งจาก =������ ������.������������ = 5.6 x 103 ซึง่ มากกวา่ 1000 จงึ ถอื ว่า 0.50 - X  0.10 ������ ������ .������������×������������−������ X2 = 1.80 x 10-5 x 0.10 x = 1.3 x 10-3 ดังนันสารละลายเอทิลเอมนี มคี วามเขม้ ขน้ ของไฮดรอกไซด์ไอออน 1.3 x 10-3 โมลต่อลติ ร 2. คา้ นวณร้อยละการแตกตัวของ CH3COOH รอ้ ยละการแตกตัวของ CH3COOH = × 1001.3×10−3 mol/L 0.10 mol/L = 1.3 ดงั นัน ร้อยละการแตกตวั ของกรดแอซีตกิ ในในสารละลายเขม้ ข้น 0.10 โมลต่อลิตรเท่ากบั 1.3

29 ร้อยละการแตกตัวของ CH3COOH ในสารละลายเขม้ ข้น 0.50 mol/L 1.คา้ นวณความเขม้ ขน้ ของ H3O+ CH3COOH (aq) + H2O (l)  CH3COO- (aq) + H3O+(aq) ความเขม้ ข้น CH3COOH H2O (l) CH3COO- H3O+ เริม่ ต้น (mol/L) 0.50 - - - เปลยี่ นแปลง (mol/L) -X - +X +X สมดุล(mol/L) 0.50 – X - X X จาก Ka = [CH3COO-][ H3O+ ] [CH3COOH] แทนค่า 1.80 x 10-5 = X2 0.50-X เน่ืองจาก =������ ������.������������ = 2.8 x 104 ซ่ึงมากกว่า 1000 จงึ ถอื ว่า 0.50 - X  0.50 ������ ������ .������������×������������−������ X2 = 1.80 x 10-5 x 0.50 x = 3.0 x 10-3 ดงั นันสารละลายเอทลิ เอมีนมีความเข้มขน้ ของไฮดรอกไซด์ไอออน 3.0 x 10-3 โมลตอ่ ลิตร 2. คา้ นวณร้อยละการแตกตวั ของ CH3COOH รอ้ ยละการแตกตวั ของ CH3COOH = × 1003.0×10−3 mol/L 0.50 mol/L = 0.60 ดงั นนั รอ้ ยละการแตกตวั ของกรดแอซีตกิ ในในสารละลายเข้มขน้ 0.50 โมลตอ่ ลติ รเทา่ กับ 0.60

30 รอ้ ยละการแตกตัวของ CH3COOH ในสารละลายเขม้ ขน้ 1.0 mol/L 1.ค้านวณความเขม้ ข้นของ H3O+ CH3COOH (aq) + H2O (l)  CH3COO- (aq) + H3O+(aq) ความเข้มขน้ CH3COOH H2O (l) CH3COO- H3O+ เรม่ิ ต้น (mol/L) 1.0 - - - เปลยี่ นแปลง (mol/L) -X - +X +X สมดุล(mol/L) 1.0 – X - X X จาก Ka = [CH3COO-][ H3O+ ] [CH3COOH] แทนคา่ 1.80 x 10-5 = X2 1.0-X เนอื่ งจาก =������ ������.������ = 5.6 x 104 ซ่งึ มากกวา่ 1000 จงึ ถือว่า 0.50 - X  1.0 ������ ������ .������������×������������−������ X2 = 1.80 x 10-5 x 1.0 x = 4.2 x 10-3 ดงั นนั สารละลายเอทิลเอมีนมีความเขม้ ขน้ ของไฮดรอกไซดไ์ อออน 4.2 x 10-3 โมลต่อลิตร 2. คา้ นวณร้อยละการแตกตวั ของ CH3COOH รอ้ ยละการแตกตัวของ CH3COOH = × 1004.2×10−3 mol/L 1.0 mol/L = 0.42 ดงั นนั รอ้ ยละการแตกตวั ของกรดแอซีตกิ ในในสารละลายเข้มขน้ 0.10 โมลต่อลติ รเทา่ กับ 0.42

31 ผลการท้ากจิ กรรมตอนท่ี 2 จากการค้านวณรอ้ ยละการแตกตวั ของกรดแอซีตกิ (CH3COOH) ในสารละลายท่ีมีความเข้มขน้ 0.050 0.10 0.5 และ 1.0 mol/L ไดเ้ ทา่ กับรอ้ ยละ 1.9, 1.3, 0.60 และ 0.42 ตามล้าดบั ซึ่ง นา้ มาเขยี นกราฟแสดงร้อยละการแตกตัวกับความเขม้ ขน้ ได้ดังนี อภปิ รายผลการท้ากิจกรรม จากผลการค้านวณตอนท่ี 1 พบว่าเม่ือเปรียบเทียบสารละลายเบสท่ีมีความเข้มข้นเท่ากัน ร้อยละการแตกตัวของเบสในสารละลายมีแนวโน้มไปในทิศทางเดียวกับคา่ Kb คอื เบสท่ีมีค่า Kb สูง มีร้อยละการแตกตัวสูงกว่าเบสท่ีมีค่า Kb ต้่าและจากผลการค้านวณและกราฟในตอนที่ 2 พบว่า ร้อยละการแตกตวั ของกรดลดลงเมื่อความเข้มข้นของกรดเพิม่ ขึน สรปุ ผลการท้ากจิ กกรม ร้อยละการแตกตัวของเบสมีแนวโน้มไปในทิศทางเดียวกนั กับคา่ คงท่กี ารแตกตัวของเบสใน ขณะทีร่ ้อยละการแตกตัวของกรดลดลงเมอ่ื ความเขม้ ขน้ ของสารละลายกรดเพ่ิมขนึ

32 แนวทางการตรวจให้คะแนน กจิ กรรม เรอ่ื ง รอ้ ยละการแตกตัวของกรดและเบส แนวทางการตรวจให้คะแนน ได้ 3 คะแนน คาตอบถกู ตอ้ งและแสดงวิธีหาคาตอบไดถ้ กู ตอ้ ง มีขัน้ ตอนการทา กจิ กรรมทช่ี ดั เจน มกี ารอภิปรายผลและสรปุ ผลกจิ กรรม เขยี นกราฟได้ถกู ต้อง ได้ 2 คะแนน คาตอบถูกต้องและแสดงวิธหี าคาตอบถูกตอ้ ง มขี ้ันตอนการทากิจกรรม แต่ไม่ชดั เจน มกี ารอภปิ รายผลและสรปุ ผลกจิ กรรม เขียนกราฟไม่ถูกตอ้ ง ได้ 1 คะแนน คาตอบไม่ถูกตอ้ งและแสดงวธิ หี าคาตอบไมถ่ ูกตอ้ ง

33 แบบฝึกหดั ท่ี 1.4 การแตกตัวของกรด เบส และนา้ คาช้แี จง : ให้นักเรยี นแสดงวิธีหาคาตอบใหถ้ กู ตอ้ ง (รวม 2 คะแนน) 1. คานวณคา่ คงท่ีการแตกตวั ของกรด HA 0.80 โมลตอ่ ลติ ร ซ่ึงมรี อ้ ยละการแตกตวั เท่ากับ 0.42 (1 คะแนน) 2. สารละลายกรด HY มีค่า Ka = 2.0 × 10-6 จงระบุค่เู บสของกรดและคา่ Kb ของเบสน้ีเป็นเทา่ ใด (0.5 คะแนน) 3.สารละลายเบสออ่ นชนิดหน่ึงมีคา่ Kb =5.0 × 10-10 จงคานวณคา่ Ka ของค่กู รด (0.5 คะแนน)

34 เฉลยแบบฝึกหัดที่ 1.4 การแตกตัวของกรด เบส และน้า คาชี้แจง : ใหน้ ักเรียนแสดงวิธีหาคาตอบให้ถูกตอ้ ง 1. คานวณค่าคงทก่ี ารแตกตัวของกรด HA 0.80 โมลตอ่ ลติ ร ซง่ึ มีรอ้ ยละการแตกตวั เทา่ กบั 0.42 สารละลายกรด HA แตกตัวในน้าได้ดงั สมการ HA (aq) + H2O (l)  A- (aq) + H3O+(aq) 1. คา้ นวณความเขม้ ขน้ ของ H3O+ และ A- ในสารละลาย HA จาก ร้อยละการแตกตวั ของ HA = [������������������+] × ������������������ [������������] 0.42 = [������������������+] × ������������������ ������.������������ ������������������/������ [H3O+] = ������.������������×������.������������ ������������������/������ = 3.4 x 10-3 mol/L ������������������ ท่สี มดุล H3O+ มีความเข้มขน้ เทา่ กบั A- ดงั นนั ในสารละลาย HA มีความเขม้ ข้นของ H3O+ และ A- เทา่ กับ 3.4 x 10-3 โมลตอ่ ลติ ร 2. ค้านวณค่า Ka ของกรด จาก K =a [������−][������������������+] [������������] แทนคา่ จะได้ = 1.5 x 10K = [������.������×������������−������][������.������×������������−������] -5 a (������.������������−(������.������×������������−������)) ดงั นัน ค่าคงทีก่ ารแตกตวั ของกรด HA เท่ากบั 1.5 x 10-5 2. สารละลายกรด HY มีคา่ Ka = 2.0 × 10-6 จงระบุคูเ่ บสของกรดและค่า Kb ของเบสนีเ้ ป็นเท่าใด สารละลายกรดอ่อน HY มคี เู่ บสคือ Y จาก Kb = ������������ ������������ แทนคา่ จะได้ Kb = ������.������ ×������������−������������ = 5.0 x 10-9 ������.������×������������−������ ดงั นัน คเู่ บสของกรด HY คือ Y และมีค่าคงที่การแตกตวั ของเบสเทา่ กบั 5.0 x 10-9 3.สารละลายเบสอ่อนชนดิ หนง่ึ มคี า่ Kb =5.0 × 10-10 จงคานวณคา่ Ka ของค่กู รด จาก Kb = ������������แทนคา่ จะได้ Ka = ������.������ ×������������−������������ = 2.0 x 10-5 ������.������×������������−������������ ������������ ดงั นัน คกู่ รดของเบสอ่อนนีมคี ่า Ka เท่ากบั 2.0 x 10-5

35 ข้อคาถาม แนวทางการตรวจใหค้ ะแนน ข้อ 1 แบบฝึกหดั ที่ 1.4 การแตกตัวของกรด เบส และน้า ขอ้ 2-3 แนวทางการตรวจใหค้ ะแนน ได้ 1 คะแนน คาตอบถูกต้องและแสดงวธิ หี าคาตอบไดถ้ ูกตอ้ ง ได้ 0 คะแนน คาตอบไมถ่ กู ต้องและแสดงวธิ หี าคาตอบไม่ถกู ตอ้ ง ได้ 0.5 คะแนน คาตอบถูกต้องและแสดงวิธหี าคาตอบได้ถกู ตอ้ ง ได้ 0 คะแนน เขียนคาตอบไมถ่ ูกตอ้ งและแสดงวธิ ีหาคาตอบไม่ถกู ตอ้ ง

36 กจิ กรรมการทดลองสมบตั กิ รด-เบสของสารละลายเกลือ คาช้แี จง : ให้นกั เรียนทาการทดลองตอ่ ไปน้ี พรอ้ มทั้งบันทึกผลการทดลองและสรปุ ผลการทดลอง ให้สมบูรณ์ (คะแนน 3 คะแนน) วัสดุ อุปกรณ์ สารเคมี 1. โซเดยี มคลอไรด์ (NaCl) 6. หลอดทดลองขนาดกลาง 2. แอมโมเนยี มคลอไรด์ (NH4Cl) 7. แท่งแกว้ คน 3. โซเดียมแอซเี ตต (CH3COONa) 8. กระบอกตวงขนาด 10 ml 4. ยูนเิ วอรซ์ ัลอนิ ดิเคเตอร์ 9. หลอดหยด 5. ช้อนตักสาร วิธีการทดลอง 1.นา NaCl , NH4Cl และCH3COONa ใส่ลงในหลอดทดลอง หลอดละ 1 ชนิด ปริมาณ 1ช้อน จากน้ันเติมน้าปริมาตร 5 mL ลงในแต่ละหลอด คนสารด้วยแท่งแก้วคนสารจนได้เป็น สารละลายเนอื้ เดียวกัน 2. หยดยูนิเวอร์ซัลอินดิเคเตอร์ลงไปหลอดละ 1 หยด เขย่า สังเกตสีของสารละลายแล้ว เปรียบเทียบกับแถบสีของยูนิเวอร์ซัลอินดิเคเตอร์ท่ี pH ต่างๆ ดังรูป พร้อมบันทึก pH ของ สารละลายเกลือแต่ละชนดิ

37 แบบบนั ทกึ ผลการทดลอง การทดลองเร่อื งทดลองสมบัตกิ รด-เบสของสารละลายเกลือ สมาชิก 1) .…………………………………… เลขท่ี…… 2) ……………………………………….. เลขท่ี …… 3) .…………………………………… เลขท…่ี … 4) ……………………………………….. เลขที่ …… จดุ ประสงคก์ ารทดลอง ………………………………………………………………………………………………………………………………………… ………………………………………………………………………………………………………………………………………… ………………………………………………………………………………………………………………………………………… ………………………………………………………………………………………………………………………………………… ผลการทดลอง อภิปรายผลและสรุปผลการทดลอง ………………………………………………………………………………………………………………………………………… ………………………………………………………………………………………………………………………………………… ………………………………………………………………………………………………………………………………………… ………………………………………………………………………………………………………………………………………… ………………………………………………………………………………………………………………………………………… ………………………………………………………………………………………………………………………………………… …………………………………………………………………………………………………………………………………………

38 ตัวอย่างผลการทดลอง การทดลองเรอ่ื งทดลองสมบัตกิ รด-เบสของสารละลายเกลอื จดุ ประสงคก์ ารทดลอง 1. ทดลองเพอ่ื ศกึ ษาสมบัตกิ รด-เบสของสารละลายเกลอื 2. ระบสุ มบัตกิ รด-เบสของสารละลายเกลอื จากอนิ ดิเคเตอร์ 3. ระบชุ นดิ ของไออนท่ีส่งผลตอ่ สมบตั กิ รด-เบสของสารละลายเกลอื ผลการทดลอง อภิปรายผลและสรุปผลการทดลอง จากการเปรียบเทียบสีของยูนิเวอร์ซัลอินดิเคเตอร์ของสารละลาย NaCl และ NH4CI พบว่า สารละลาย NaCl ซง่ึ แตกตัวให้ Na+ และ CI- มีสมบัตเิ ป็นกลาง ในขณะท่ีสารละลาย NH4Cl แตกตวั ให้ NH4+ และ CI- มีสมบัติเป็นกรด เนื่องจากสารละลายทังสองชนิดมี CI- เหมือนกัน แสดงว่า Na+ และ NH4+ เปน็ ไอออนทท่ี า้ ใหส้ มบตั กิ รด-เบสของสารละลายเกลอื ตา่ งกนั จากการเปรยี บเทียบสีของยนู ิเวอร์ซลั อนิ ดเิ คเตอร์ของสารละลาย NaCl และ CH3COONa พบว่า สารละลาย NaCl ซ่ึงแตกตัวให้ Na+ และ CI- มีสมบตั ิเป็นกลาง ในขณะทส่ี ารละลาย CH3COONa แตกตัวให้ Na+ และ CH3COO- มีสมบัติเป็นเบส เน่ืองจากสารละลายทังสองชนิดมี Na+ เหมอื นกัน แสดงวา่ CI- และ CH3COO- เป็นไอออนทท่ี า้ ใหส้ มบตั กิ รด-เบสของสารละลายเกลอื ตา่ งกัน จากผลการทดลองสารละลาย NaCl มีสมบตั เิ ปน็ กลางแสดงว่า Na+ และ CI- ไมส่ ง่ ผลตอ่ ความเป็น กรด-เบสของสารละลาย ดงั นันไอออนท่สี ง่ ผลต่อความเปน็ กรด-เบสของสารละลาย NH4CI และ CH3COONa คอื NH4+ และ CH3COO- ตามลา้ ดบั สรปุ ผลการทดลอง เกลืออาจมีสมบัติเป็นกลาง กรด หรือ เบส โดยสารละลายเกลือ NaCl เป็นกลาง สารละลาย NH4CI เป็นกรด สว่ นสารละลาย CH3COONa เปน็ เบส