เครื่องดนตรีวงเครื่องสาย

ดนตรีไทยมีเอกลกั ษณต์ า่ งๆกนั ลกั ษณะ วสั ดุในการ สร้างเสียง และองคป์ ระกอบต่างๆของเคร่ืองดนตรี เป็น เครื่องแสดงประเภทของเคร่ืองดนตรีไดเ้ ป็ นอยา่ งดีนอกจาก ประเภท ของเครื่องดนตรีแลว้ การรวมวงในการบรรเลงน้นั เป็นสิ่งสาคญั เช่นกนั การเลือกนาเคร่ืองดนตรีในประเภท ตา่ งๆมารวมวงจงึ ข้ึนอยกู่ บั ลกั ษณะวงและโอกาสในการใช้ หนงั สืออ่านเพม่ิ เติมเร่ืองเครื่องดนตรีในวงเครื่องสาย น้ีจงึ สร้างข้ึนมาเพ่อื ให้ผเู้ รียนในระดบั ช้นั ประถมศึกษาปี ที่ ๔ -ระดบั ช้นั ประถมศึกษาปี ท่ี ๖และผสู้ นใจในการศึกษา เรื่องดนตรีไทย ไดศ้ ึกษาและวเิ คราะห์ลกั ษณะเครื่องดนตรี รูปแบบการประสมวง เพ่ือสามารถเรียนรู้เร่ืองราวของดนตรี ดว้ ยการอ่านและศกึ ษาขอ้ มูลต่างๆทางดนตรี เพ่ือส่งเสริม การรักการอ่านผา่ นดนตรีในอีกแง่มุมหน่ึง ขอ้ มูลจาก หนงั สือ เล่มน้ีคงเป็นประโยชน์ตอ่ ผอู้ ่านและสามารถ นาขอ้ มูลไปใชใ้ นการแสดงเอกลกั ษณ์ไทยดา้ นดนตรีได้ เป็นอยา่ งดี ดวงรัตน์ เอี่ยมประเสริฐ

เรื่อง หนา้ คานา สารบญั ๑ คาช้ีแจงสาหรับครู ๒ คาช้ีแจงสาหรับนกั เรียน ๓ แบบทดสอบก่อนเรียน ๔ ซอดว้ ง ๕ ซออู้ ๖ จะเข้ ๗ ขล่ยุ เพยี งออ ๘ โทน รามะนา ๙ ฉิ่ง ๑๐ ฉาบเลก็ ๑๑ โหม่ง ๑๒ วงเคร่ืองสายวงเลก็ ๑๓ วงเครื่องสายวงใหญ่ คาท่ีควรรู้ แบบทดสอบหลงั เรียน เฉลย บรรณานุกรม

หนงั สือเร่ืองเคร่ืองดนตรีในวงเคร่ืองสาย เป็นหนงั สืออา่ นเพิ่มเติมในกลุ่มสาระการเรียนรู้ ศิลปะ(สาระที่ ๒ ดนตรี)จดั ทาข้ึนเพื่อใหน้ กั เรียน ใชศ้ ึกษาคน้ ควา้ ในชวั่ โมงท่ีเรียนและสามารถใช้ สาหรับศึกษาเพมิ่ เติมเพือ่ ใหน้ กั เรียนไดใ้ ชเ้ ป็น หนงั สือในโครงการรักการอา่ น ซ่ึงเป็นการอา่ น ผา่ นขอ้ มลู เกี่ยวกบั ดนตรี หรือสามารถใช้ ประกอบ การเรียนเพือ่ เป็นสื่อในการเรียนรู้ เก่ียวกบั เคร่ืองดนตรีและวงดนตรีไดต้ าม ความเหมาะสม

๑. ครูแนะนาให้นกั เรียนศึกษาหนงั สืออา่ นเพ่ิมเติมเร่ือง เคร่ืองดนตรีไทยในวงเครื่องสาย ๒. อธิบายข้นั ตอนและวิธีใชห้ นงั สืออา่ นเพิ่มเติมเรื่อง เคร่ืองดนตรีไทยในวงเคร่ืองสาย ๓. แนะนานกั เรียนให้ทาแบบทดสอบก่อนเรียน (เพ่ือประเมินพ้ืนฐานการเรียนรู้ของนกั เรียน) ๔. แนะนาให้นกั เรียนอา่ นคากลอนแลว้ แปลความหมาย จากคากลอน ๕. อธิบายขอ้ มลู เพ่ิมเติมเก่ียวกบั เคร่ืองดนตรีและวงดนตรี ๖. ให้นกั เรียนศึกษาวิเคราะห์และจาแนกลกั ษณะของ เคร่ืองดนตรี ๗. ใหน้ กั เรียนศึกษาวิเคราะห์และจาแนกลกั ษณะการประสม วงดนตรี ๘. ประเมินพฤติกรรมการเรียนรู้ของนกั เรียน ๙. แนะนานกั เรียนใหท้ าแบบทดสอบหลงั เรียน (เพ่ือประเมินผลการเรียนรู้ของนกั เรียน)

๑. ศึกษาข้นั ตอนและวิธีใชห้ นงั สืออา่ นเพิ่มเติมเร่ือง เคร่ืองดนตรีไทยในวงเคร่ืองสาย ๒. ทาแบบทดสอบก่อนเรียน ๓. อา่ นคากลอนแลว้ แปลความหมายจากคากลอน ๔. ศึกษาขอ้ มลู เพิ่มเติมเกี่ยวกบั เคร่ืองดนตรีและวงดนตรี ๕. ศึกษาวิเคราะห์และจาแนกลกั ษณะต่างๆของเคร่ืองดนตรี ๖. ศึกษาวิเคราะห์และจาแนกลกั ษณะการประสมวงดนตรี ๗. ทาแบบทดสอบหลงั เรียน *หมายเหตุ นกั เรียนสามารถฟังเสียงเครื่องดนตรีแตล่ ะชนิด ไดจ้ าก แผน่ ซีดีในเลม่

๑. เครื่องดนตรีชนิดใดเป็นเคร่ืองดนตรีประเภทเคร่ืองสาย ก. ขลุย่ ข. ซอดว้ ง ค. กรับ ง. ระนาด ๒. เคร่ืองดนตรีประเภทใดเกดิ เสียงไดด้ ว้ ยการดีด ก. ขลุย่ ข. ซอดว้ ง ค. จะเข้ ง. ระนาด ๓. เครื่องดนตรีประเภทใดเกดิ เสียงไดด้ ว้ ยการสี ก. จะเข้ ข. ซอดว้ ง ค. พิณ ง. ระนาด ๔. เครื่องดนตรีชนิดใดไม่ไดอ้ ยใู่ นวงเคร่ืองสาย ก. ขล่ยุ ข. ซอดว้ ง ค. กรับ ง. ตะโพน ๕. เคร่ืองดนตรีชนิดใดที่เพิม่ จานวนทาใหเ้ ครื่องสายวงเลก็ เป็น วงเคร่ืองสายเครื่องคู่ ก. ขลุย่ ซอดว้ ง ระนาด ข. ซอดว้ ง ขล่ยุ กรับ ค. กรับ โหม่ง ฉิ่ง ง. ซอดว้ ง ซออู้ จะเข้

มีการกล่าวถึงเครื่องดนตรีประเภทเคร่ืองสายใน สมยั อยธุ ยาตอนตน้ ซ่ึงระบไุ วใ้ นกฎมนเทียรบาลวา่ “ร้อง (เพลง) เรือ เป่ าขลุ่ย เป่ าป่ี ตีทบั ขบั ราโห่ร้อง นี่นนั ” และกล่าวถึงวา่ “ร้องเพลงเรือ เป่ าป่ี เป่ าขลุ่ย สีซอ ดีดจะเข้ กระจบั ปี่ ตีโทนทบั ” จงึ สนั นิษฐานไดว้ า่ วงเคร่ืองสายมีววิ ฒั นาการมาอยา่ งนอ้ ยก็ในสมยั กรุงศรี อยธุ ยาลกั ษณะการบรรเลงคงไม่มีการประสมวง เหมือนกบั ปัจจุบนั วงเคร่ืองสาย ประกอบดว้ ยเคร่ืองสี ไดแ้ ก่ซอดว้ งและซออู้ และเครื่องดีด ไดแ้ ก่จะเข้ มีเคร่ืองดนตรีประเภทเคร่ืองเป่ า ไดแ้ ก่ขลุ่ย ใชโ้ ทน รามะนาบรรเลงจงั หวะหนา้ ทบั และใชฉ้ ่ิง ฉาบ กรับ โหม่ง เป็นเครื่องประกอบจงั หวะ ใชบ้ รรเลงขบั กล่อม ในงานมงคล เช่น พธิ ีมงคลสมรสและงานเล้ียงสงั สรรค์ เป็ นตน้

สีซอด้วงอ่อออ๋ี อคลอสายเอก ซอด้วงมี 2 สาย กะโหลกซอ สมัยก่อน แว่ววเิ วกสายท้มุ นุ่มสดใส ทาจากกระบอกไม้ไผ่ ปัจจุบนั นยิ มใช้ ท้งั สองสายร้อยลูกบิดสนิทใจ ไม้เนือ้ แข็งกลงึ กลวงท้งั สองด้าน ใช้หนังงู กะโหลกขงึ หนงั งูดูงามดี ขงึ บนหน้าซอ มีคนั ทวนด้านบนปาดปลาย มือซ้ายจบั คนั ทวนไว้ให้ต้งั ตรง ลกั ษณะคล้ายโขนเสียบลงไปในรูกะโหลก คนั ชักลงตรงแนวตามวถิ ี ซอทเี่ จาะทะลไุ ว้ มีลูกบิด 2 อนั คนั ชักสอด มือขวาสีซ้ายขวาว่ากเ็ ข้าที ระหว่างกลางสายซอ ท้งั 2 เส้น ใช้บรรเลง ซอด้วงนเี้ ขาเป็ นผู้นาวง เดย่ี วและประสมวง ในวงเคร่ืองสาย ทาหน้าที่เป็ นผู้นาในวงเครื่องสาย

อกี ซอหน่งึ พงึ เรียกว่าซออู้ ซออู้ มี 2 สาย กะโหลกทาจากกะลามะพร้าว บรรเลงอยู่วงเครื่องสายไม่ใหลหลง ปาดข้างด้านหนึง่ อกี ด้านหนึง่ แกะสลกั ลาย มสี องสายอย่างซอด้วงอย่าพะวง เพื่อให้มีช่องระบายเสียง หุ้มหน้าซอด้วย หนังแพะ หรือหนังลูกววั คนั ทวนต้งั ตรง เสียงทุ้มลงไพเราะเสนาะเพลนิ มลี กั ษณะเด่นคือ เสียงทุ้ม กงั วาน ดาเนนิ การ กะโหลกซอเขาทาจากกะลามะพร้าว บรรเลงให้มีท่วงทานองอ่อนหวาน บางคร้ัง กะลาเขาแกะลายไม่เคอะเขิน เศร้าโศก ใช้บรรเลงเดย่ี ว และประสมอย่ใู นวง เครื่องสาย และวงอื่นๆตามความเหมาะสม ขงึ หนังววั ตงึ ไว้ไม่ให้เกนิ ใครใครเพลนิ เสียงซอไพเราะดี

เสียงจะเข้บรรเลงเพลงไพเราะ จะเข้ เป็ นเคร่ืองดดี ทีม่ เี สียงกงั วาน ไพเราะ แสนเสนาะวงเคร่ืองสายได้พอที่ บ้างว่ามวี วิ ฒั นาการมาจากพณิ แต่เพื่อให้น่ัง ท้งั สายเอกสายท้มุ เสียงนุ่มดี ดดี ได้สะดวกสบายจึงได้ทาจะเข้ออกมาใน ฟังอกี ทเี สียงลวดอวดบรรเลง แนวนอน แต่ก่อนจะเข้ทาด้วยไม้ขนุนท่อน ทงิ นอยทงิ นอยคอยจงั หวะ เดยี วขุดด้านใน แต่ปัจจุบันจะเหน็ รอยต่อของ ช่วงระยะทานองต้องไม่เร่ง ไม้ค่อนข้างมาก จะเข้ มีเท้ารองด้านหวั 4 อนั เสียงเอื้อนเอ่ยไม่อดิ ออดตลอดเพลง ด้านปลายหาง อกี 1 อนั มี 3 สาย ไม้ดดี กลม ปลายแหลม ใช้ดดี ไปบนสายท่ีพาดผ่านบนนม ใครอยากเก่งฝึ กให้ได้ไม่เป็ นรอง จะเข้ นมจะเข้ มี 11 อนั เคร่ืองดนตรีชนิดนี้ สามารถใช้บรรเลงเดย่ี วหรือประสมอยู่ใน วงเครื่องสายและวงมโหรี

ขล่ยุ เพยี งออคลอครวญรัญจวนอยู่ ขลุ่ย เป็ นเครื่องเป่ าด้งั เดมิ ของไทย เหตุท่ี ใครใครรู้สาเนียงไม่เป็ นสอง เรียกว่า “ขล่ยุ ” สันนษิ ฐานว่าเรียกตามเสียง ต้องปิ ดรูพรมนิว้ ตามทานอง ทไ่ี ด้ยนิ ปกติ ขล่ยุ จะทาด้วยไม้รวกปล้องยาวๆ ใครฟังต้องมนต์เพลงวงั เวงใจ ไว้ข้อทางส่วนปลาย วสั ดอุ ื่นทน่ี ามาแทน เลาขลุ่ยทาจากต้นไผ่ผ้ใู หญ่เล่า มงี าช้าง ไม้จริง ท่อเอสลอน ขลุ่ยเลาหนึ่งมรี ู ตดั ข้อเอายาวพอดที เ่ี สียงใส สาหรับนวิ้ ปิ ดเปิ ดเพ่ือเปลย่ี นเสียง 7 รู มีดาก เจาะรูเป่ าท่อนไม้สอดด้านบนไว้ ปิ ดส่วนบนสาหรับเป่ าลมตอนล่างมีรู ลืมไม่ได้ปากนกแก้วเปิ ดทางลม ปากนกแก้ว และนิว้ คา้ ขลุ่ยมี 4 ชนดิ

โทนลานาเคยี งคู่รามะนา โทนเป็ นกลองที่ขงึ ด้วยหนงั หน้าเดยี ว จานรรจาเข้าทดี เี หมาะสม ลาตัวทาด้วยทาด้วยดนิ เผามีลักษณะป่ อง โจงจ๊ะทงั่ ตงิ ทง่ั ดงั ภิรมย์ เหมือนนา้ เต้าขงึ หน้าให้ตึงด้วยเชือกเส้นเลก็ ใช้ประสมจงั หวะหน้าทบั ดี เรียกว่า โทนมโหรี ใช้บรรเลงในวงเคร่ืองสาย รามะนาดงั โจ๊งจ๊ะจงั หวะแน่น และวงมโหรี ใช้ตีกากบั จังหวะคู่กับ รามะนา โทนรับแทนตงิ ทง่ั ดงั ถูกท่ี ซึ่งเป็ นเครื่องดนตรีทีข่ งึ ด้วยหนังหน้าเดยี ว สอดประสานทานองเพลงบรรเลงดี เช่นกนั แต่รามะนาใช้วธิ กี ารขึงหน้ากลอง โดยการใช้หมุดตรึงท่ีขอบรูปร่างแบนด้านหลงั ไม่เร็วรี่พร้อมเพรียงสาเนียงเพลง เปิ ดกว้างเพื่อให้เสียงไม่ก้องต่างกบั โทนทีม่ ี เสียงก้องกว่า ท้งั สองจงึ เป็ นเหมือนเพื่อนสนิท กนั เพราะเวลาทบ่ี รรเลงจะต้องบรรเลง ค่กู นั เสมอ

ฉ่ิงเสียงใสกงั วานขบั ขานอยู่ ฉิ่ง เป็ นเครื่องตกี ากบั จงั หวะทามาจาก บอกให้รู้จังหวะกะตรงเผง โลหะ หล่อเหมือนรูปถ้วยตะไลหรือคล้าย เครื่องจังหวะบังคบั กากบั เพลง ฝาขนมครก เจาะรูตรงกลางสาหรับ เร่ิมบรรเลงเสียงรับฉ่ิงฉับดงั ร้อยเชือกท้ังสองข้าง เพื่อสะดวก เพลงสามช้ันจังหวะช้าฉ่ิงแล้วฉับ ในการถือหรือจบั ในเวลาบรรเลง สองช้ันรับปานกลางกาลงั ขลงั มือด้านหน่ึงจับฉิ่งหงายขึน้ อกี ข้างหน่ึง ช้ันเดยี วต้องตีเร็วควรระวงั จับคว่าลงให้ฉ่ิงประกบกนั เวลาทาเสียงฉิ่ง เพลงน่าฟังไพเราะเพราะฉิ่งน้อย ให้ใช้ขอบฉิ่งกระทบกนั เลก็ น้อย เวลา ทาเสียงฉับให้ใช้ฉิ่งตปี ระกบกนั ท้งั สองข้าง

เสียงฉาบเลก็ เจือ้ ยแจ้วรับจงั หวะ ฉาบเลก็ เป็ นเครื่องตีประกอบจังหวะ เสียงชะชะแช่วบั รับไม่ถอย ทามาจากโลหะผสม รูปร่างคล้ายจานแบน ตขี ัดกรับรับฉิ่งจงั หวะคอย มีความนูนตรงกลาง เจาะรูร้อยด้วยเชือก เจ้าฉาบน้อยมลี ลี าน่าช่ืนใจ เหมือนกนั กบั ฉิ่ง เรียกว่า ฉาบเลก็ การตี เสียงไพเราะทโี่ ลหะเขากะดี จะตแี บบประกบ และตีแบบเปิ ดให้เสียง ท้งั หล่อตใี ห้แบนกลมดูชมได้ ต่างกนั เสียงที่ได้ยนิ มกั เรียกกนั ว่า แช่วับ ตปี ระกบตเี ปิ ดเพลดิ เพลนิ ใจ ตามลกั ษณะการตี ถนดั ได้เพราะผกู เชือกสีสวยงาม

เสียงโหม่งดงั พร้อมกรับรับจงั หวะ โหม่ง มีรูปร่างเหมือนกบั ฆ้องชัย แต่ขนาด เป็ นระยะห่างห่างอย่างเกรงขาม เลก็ และบางกว่า เส้นศูนย์กลางประมาณ กงั วานก้อง มงมง เหมือนเรียกนาม ๒๐ - ๒๕ ซม.ฆ้องเหม่ง รูปร่างเหมือนกบั เม่ือถงึ ยามโหม่งดงั คอยฟังดู ฆ้องโหม่งแต่มี ขนาดใหญ่กว่า และหนากว่า เขาว่าโหม่งใช้โลหะมาตหี ล่อ ขนาดเส้นผ่าศูนย์กลาง ประมาณ ๑๗ ซม. ให้ลูกพอเหมาะเสียงลงลายหรู จะหนึ่งใบ สามใบ ไม่ต้องชู แขวนให้อยู่ขาหยง่ั ช่างงามตา

จะรวมวงเครื่องสายให้วงเลก็ วงเคร่ืองสายหมายถึงวงดนตรีท่ีประกอบ มเี ครื่องเอกคือจะเข้เท่ห์หนกั หนา ด้วยเคร่ืองดนตรีประเภทเคร่ืองสายเป็ นหลกั ท้งั ซอด้วง ซออู้ประสานนา โดยมีเคร่ืองดนตรีประเภทอ่ืนเช่นเคร่ืองเป่ า เสียงครวญหาเพยี งออคลอเป็ นเพลง และเคร่ืองตีเป็ นส่วนประกอบ วงเคร่ืองสาย อกี เสียงโทนรามะนาจงั หวะแน่น วงเล็กมเี คร่ืองดนตรีเพยี งอย่างละชิน้ ขนาด ไพเราะแสนเพลงลงได้ตรงเผง ของวงพอเหมาะ ใช้สถานทน่ี ้อย มกั บรรเลง ท้งั ฉิ่งกรับรับจงั หวะระยะเพลง กนั ในงานมงคลต่างๆ ไม่รีบเร่งน่าฟังช่างพร้อมเพรียง คาที่ควรรู้ ประสาน หมายถงึ ทาให้เข้ากนั สนิท ,เชื่อม

วงเครื่องสายเคร่ืองคู่ควรเผยแพร่ ขนาดของวงเครื่องสายขนึ้ อย่กู บั จานวน อย่างละสองแน่แท้เป็ นคู่เสียง เคร่ืองดนตรีท่ีใช้ วงเครื่องสายเคร่ืองคู่ จะเข้ ด้วง อู้ สอดส่งสาเนียง ประกอบด้วยเครื่องดนตรีเช่นเดยี วกบั วง รักร้อยเรียงเพยี งออคลอบรรเลง เคร่ืองสายวงเลก็ เพยี งแต่เพมิ่ เครื่องดนตรี เคร่ืองจงั หวะอย่างละหนงึ่ พงึ สดบั ประเภทเครื่องสายอกี อย่างละ ๑ ชิ้น ท้งั ฉิ่งกรับรับลงได้ตรงเผง เรียกเคร่ืองคู่ตามตาราวชิ าเพลง คาท่ีควรรู้ สดับ หมายถงึ ต้งั ใจฟัง ร่วมบรรเลงในพธิ ีมนี านเนา

๑. เครื่องดนตรีประเภทใดเกดิ เสียงไดด้ ว้ ยการดีด ก. ขลยุ่ ข. ซอดว้ ง ค. จะเข้ ง. ระนาด ๒. เครื่องดนตรีประเภทใดเกิดเสียงไดด้ ว้ ยการสี ก. จะเข้ ข. ซอดว้ ง ค. พณิ ง. ระนาด ๓. เคร่ืองดนตรีชนิดใดเป็นเครื่องดนตรีประเภทเครื่องสาย ก. ขลยุ่ ข. ซอดว้ ง ค. กรับ ง. ระนาด ๔. เคร่ืองดนตรีชนิดใดท่ีเพ่ิมจานวนทาใหเ้ ครื่องสายวงเลก็ เป็น วงเคร่ืองสายเคร่ืองคู่ ก. ขลยุ่ ซอดว้ ง ระนาด ข. ซอดว้ ง ขลุ่ย กรับ ค. กรับ โหมง่ ฉิ่ง ง. ซอดว้ ง ซออู้ จะเข้ ๕. เครื่องดนตรีชนิดใดไม่ไดอ้ ยใู่ นวงเครื่องสาย ก. ขล่ยุ ข. ซอดว้ ง ค. กรับ ง. ตะโพน

๑. เคร่ืองดนตรีชนิดใดเป็นเคร่ืองดนตรีประเภทเคร่ืองสาย ๑. เครื่องดนตรีประเภทใดเกิดเสียงไดด้ ว้ ยการดีด ก. ขลยุ่ ข. ซอดว้ ง ค. กรับ ง. ระนาด ก. ขลยุ่ ข. ซอดว้ ง ค. จะเข้ ง. ระนาด ๒. เคร่ืองดนตรีประเภทใดเกิดเสียงไดด้ ว้ ยการดีด ๒. เครื่องดนตรีประเภทใดเกดิ เสียงไดด้ ว้ ยการสี ก. ขลุ่ย ข. ซอดว้ ง ค. จะเข้ ง. ระนาด ก. จะเข้ ข. ซอดว้ ง ค. พิณ ง. ระนาด ๓. เคร่ืองดนตรีประเภทใดเกดิ เสียงไดด้ ว้ ยการสี ๓. เคร่ืองดนตรีชนิดใดเป็นเครื่องดนตรีประเภทเคร่ืองสาย ก. จะเข้ ข. ซอดว้ ง ค. พิณ ง. ระนาด ก. ขลุ่ย ข. ซอดว้ ง ค. กรับ ง. ระนาด ๔. เครื่องดนตรีชนิดใดไมไ่ ดอ้ ยใู่ นวงเคร่ืองสาย ๔. เครื่องดนตรีชนิดใดที่เพิ่มจานวนทาใหเ้ คร่ืองสายวงเลก็ เป็น ก. ขลยุ่ ข. ซอดว้ ง ค. กรับ ง. ตะโพน วงเครื่องสายเครื่องคู่ ๕. เคร่ืองดนตรีชนิดใดที่เพิ่มจานวนทาใหเ้ ครื่องสายวงเลก็ เป็น ก. ขลยุ่ ซอดว้ ง ระนาด ข. ซอดว้ ง ขลยุ่ กรับ วงเครื่องสายเครื่องคู่ ค. กรับ โหมง่ ฉิ่ง ง. ซอดว้ ง ซออู้ จะเข้ ก. ขล่ยุ ซอดว้ ง ระนาด ข. ซอดว้ ง ขล่ยุ กรับ ๕. เครื่องดนตรีชนิดใดไม่ไดอ้ ยใู่ นวงเครื่องสาย ค. กรับ โหมง่ ฉ่ิง ง. ซอดว้ ง ซออู้ จะเข้ ก. ขล่ยุ ข. ซอดว้ ง ค. กรับ ง. ตะโพน

กาชยั ทองหล่อ . หลกั ภาษาไทย . กรุงเทพฯ : บริษทั รวมศาสน์จากดั ,2537 เฉลิมศกั ด์ิ พกิ ลุ ศรี . สงั คีตนิยมว่าดว้ ยดนตรีไทย . กรุงเทพฯ : โอเดียน สโตร์,2530 ธนิต อยโู่ พธ์ิ. ประวตั ิเครื่องดนตรีไทย,อนุสรณ์ในงานพระราชทาน เพลิงศพ หลวงไพเราะเสียงซอ (อ่นุ ดุริยชีวิน ).กรุงเทพฯ : ม.ป.ท.,2520 บรรจง ชาครตั พงศ.์ เคลด็ ลบั การแต่งคาประพนั ธ.์ กรุงเทพฯ : สานกั พมิ พด์ อกหญา้ , 2551 ประดิษฐ์ อินทนิล. ดนตรีไทยและนาฏศิลป์ . กรุงเทพ : สุริยสาสน,์ ม.ป.ป. มนตรี ตราโมท.ดนตรีไทยของมนตรี ตราโมท, อนุสรณ์ในงาน พระราชทานเพลิงศพนายมนตรี ตราโมท. กรุงเทพฯ:ธนาคาร กรุงเทพ,2538 วญิ ญู ทรัพยประภา ,ดวงรัตน์ ทรัพยป์ ระดษิ ฐ์ .ดนตรี—นาฏศลิ ป์ ป.6 . กรุงเทพฯ: สานกั พมิ พป์ ระสานมิตร,2547 อษั ฏาวธุ สาคริก ลอานนั ทน์ าคคง . เคร่ืองดนตรีไทย. กรุงเทพฯ: สานกั พมิ พอ์ ทุ ยานการเรียนรู้,2550