ເອກະສານບັນຍາຍວິຊາອັກຂະຫຼະວິທະຍາ

ຌຌະງຸຈ ຽຑໃ ຌິ ແຈກໄ າໍ ຌຈ຺ ຖະຍຼຍແທໄ 5 ງຌັ ຆະຌະຉຌ຺ໄ ຑະງາຄ ຾ຓໃ ຌບກັ ຘບຌ ຼຄຘຌັໄ ເຆແໄ ຈ຾ໄ ຉໃ ແຓຉໄ ີ ຽ຋ໃ າ຺ ຌຌັໄ . ກກັ - ກ໅ກັ ຍ - ກ໅ຍ຺ ະງຌັ ຆະຌະຑະງາຄຉຌ຺ ຾ຓໃ ຌບກັ ຘບຌ ຈ຾ໄ ຉໃ ແຓ຿ໄ ຋ ຽ຋ໃ າ຺ ຌຌັໄ . ຎາຍ - ຎາໄ ຍ ກາຍ - ກາໄ ຍ 50

+ ຘຖູຄະຍນຼຖຍື ຋ບກັີ 3ຘ: ບຑຌະຉງໃ ໍາ຾ຄຉຓໃາຌງເຆຽຆຽໄ ໃ຃ຄິ ໃຑບື ະຄໝງ ຽບກເຌຉທ຺ ຾ຖທໄ .  ຉທ຺ ດໃ າຄ: ຘກັ - ຆກັ ຘຍັ - ຆຍັ + ຖະຍຼຍ຋ີ 4: ຑະງາຄຽຎຌັ ຽຆໃ ຄິ ຑະງ ກາຄ຾ຓໃ ຌຘາຓາຈເຆຽໄ ຃ໃ ບື ຄໝາງທຌັ  ຉທ຺ ດໃ າຄ: ຎາ ຎໃ າ ຎາໄ ຎາໄ ຎໃ າ ຎຄ຺ ຎໃ ຄ຺ ຎຄີໄ ຎຄ຺ ຎໃ ຄ຺ ກບຌ ກໃ ບຌ ກບໄ ຌ ກ ຎ຋ ນົາໄ ຾ຘຄ຾ກທໄ ຑຌັ ຖະຑາ

ງຌັ ຆະຌະຉຌ຺ໄ ຑະງາຄ ຾ຓໃ ຌບກັ ຘບຌ ໝາງທຌັ ຌະງຸຈຍໃແໍ ຈຽໄ ຑາະທໃ າຓຘີ ຼຄ ຘາກ - ຆາກ ຘາຍ - ຆາຍ ງຌັ ຆະຌະຉຌ຺ໄ ຑະງາຄ ຾ຓໃ ຌບກັ ຘບຌ ຌຌະງຸຈ຋ຄັ 4 ປູຍແຈ.ໄ ກບໄ ຌ ກບໍ ຌ 51

+ ຖະຍຼຍ຋ີ 5: ຑະງາຄຽຎຌັ ຽຆໃ ຄິ ຑະງ ຘູຄນຖື ບກັ ຘບຌຉໃ ໍ ຾ຓໃ ຌຘາຓາຈເຆແໄ  ຉທ຺ ດໃ າຄ: ຘາ ຘໃ າ ຘາໄ ຄ ຂາຄ ຂໃ າຄ ຂາໄ ຄ ຆາ ຆໃ າ ຆາໄ ຃າຄ ຃ໃ າຄ ຃າໄ ຄ ເຌ 5 ຖະຍຼຍກາຌທໃ າຈທໄ ງກ ຓາຌ,ີໄ ຽປາ຺ ຘຄັ ຽກຈຽນຌັ ທໃ າ ຖະຍຼຍ ຋ີ 3 ; ເຌ຃ທາຓຽຎຌັ ຅ຄິ ຾ຖທໄ ຑະ ກຍັ ຘະນຖະຘຼຄຘຌັໄ ນຖື ງາທ ກໍ ຽຑາະຘຼຄແຓຉໄ ີ ຽ຋ໃ າ຺ ກຍັ ຘຼຄຽບກຉໃ ຎ຋ ນາົໄ ຾ຘຄ຾ກທໄ ຑຌັ ຖະຑາ

ງຌັ ຆະຌະຉຌ຺ໄ ຑະງາຄ ຾ຓໃ ຌບກັ ຘບຌ ແຈ຾ໄ ຉໃ ແຓຽໄ ບກ ຾ຖະ ແຓ຿ໄ ຋ຽ຋ໃ າ຺ ຌຌັໄ ກາຌເຆຽໄ ຃ໃ ບື ຄໝາງທຌັ ຌະງຸຈ຋ໃ ກີ ໃ າທ ຍ຋ີ 1 ຾ຖະ 2 ຓຂີ ໍຂໄ ຈັ ຾ງໃ ຄກຍັ ຖະຍຼຍ ະງາຄຉາງບກັ ຘບຌກາຄ ຅ະຎະກບຍ ຉາຓຘາຓາຈເຆແໄ ຈ຾ໄ ຉໃ ແຓຈໄ ຽີ ຋ໃ າ຺ ຌຌັໄ , ຉໍາ 52

ຍຈ຺ ຋ີ 5 ຖະຍຍ຺ ຉທ຺ ຘຼຄຑ ຈໃ ຄັ ແ​ ຈຘ​ໄ ະ​ຽໜຓີ າ​ເຌ​ຍຈ຺ ​ຽຎຈີ ​ນທ຺ ໝຈ຺ 33 ຉທ຺ (ຌຍັ ຋​ ຄັ ຑ​ ະງ​ ຌັ ​ຆະຌະ ຌຍັ ​຋ຄັ ຘ​ ະນົະຑຽ​ິ ຘຈ 4 ປູຍ ). ຾ຉໃ (Phonemics) ຓາຽ​ ງບື ຄ​ຽຍໃ ຄິ ​຾ຖທໄ ຘຼຄຑະງຌັ ຆະຌະ​ຑຼຄ຾​ ຉໃ 20 ຉທ຺ ຾ ຎ຋ ນາົໄ ຾ຘຄ຾ກທໄ ຑຌັ ຖະຑາ

ຑາຘາຖາທເຌຎຈັ ຅ຍຸ ຌັ ທ​ຽຖໃ ບື ຄ​຾ຖທໄ ​ທໃ າ ຑະງຌັ ຆະຌະຖ​ າທຓ​ ຋​ີ ຄັ ະ​ຑຽ​ິ ຘຈ ຕ) ຾ຖະ ຘະນົະ 28 ຉທ຺ ( ຉຽ​ ຓໃ ບື ​ບຄີ ເ​ ຘໃ ທຆິ າ ຉທ຺ ​ຘຼຄທ຋ິ ະງາຘາຈ ເຌ​ຑາຘາ​ຖາທຑ​ ທກ​ຽປາ຺ ຎ​ ຈັ ຅ຍຸ ຌັ ຓ​ຉີ ທ຺ ​ ຾ຖະ ຘະນະົ 24 ຉທ຺ ຽ​ ຋ໃ າ຺ ​ຌຌັໄ . 53

1. ຉທ຺ ຘ​ ຼຄຑະງຌັ ຆະຌະ ຉທ຺ ​ຘຼຄ ( Phoneme ) ຍໃ ໍ​ແຈໝ ໜໃ ທງຘຼຄ ຋ໃ ຓ​ີ ດ​ີ ໃ ູເ​ ຌຑ​ າຘາ​ເຈໜໃ ຄຶ ; ຉທ຺ ​ບ ຍຌັ ຋ກຶ ໜໃ ທງຘຼຄຽ​ ຋ໃ າ຺ ​ຌຌັໄ . ຘະ​ຌຌັໄ , ຎະຖ ຽ຋ໃ ບື ​ຍໃ ໍກຄ຺ ​ກຍັ ​ຎະຖຓິ າຌຂ​ ບຄ​ຉທ຺ ຘ​ ຼຄ. ເຌ ຑະງຌັ ຆະຌະ຋​ ຄັ ໝຈ຺ 33 ຉທ຺ (ຌຍັ ຋​ ຄັ ​ຑ ຉທ຺ ​ຘຼຄຑະງຌັ ຆະຌະ ຓ​ຑີ ຼຄ຾​ ຉໃ 20 ຉທ຺ ຎ຋ ນົາໄ ຾ຘຄ຾ກທໄ ຑຌັ ຖະຑາ

ໝໄ າງ​ຽຊຄິ ​ຉທ຺ ບ​ ກັ ຘບຌ, ຓຌັ ໝາງຽ​ ຊຄິ ບກັ ຘບຌ​ຽຎຌັ ​ຑຼຄ​຾ຉໃ ​ຽ຃ໃ ບື ຄໝາງ ຽຑໃ ບື ​ ຖຓິ າຌຉ​ ທ຺ ​ບກັ ຘບຌດ​ ໃ ູ​ເຌຑ​ າຘາໜໃ ຄຶ ໂ ຍາຄ​ ຌ​ຑາຘາ​ຖາທ​ຂບຄ​ຑທກ​ຽປາ຺ ຅າໍ ຌທຌ​ ຑະງຌັ ຆະຌະຑ​ ຽ​ິ ຘຈ ຕ); ຾​ ຉໃ ​ຎະຖຓິ າຌ​ ທ​ຽ຋ໃ າ຺ ຌ​ ຌັໄ . 54

1.1 ກາຌທແິ ຅ຉທ຺ ຘຼຄຑະງຌັ ຆະຌະ ກາຌທ​ ​ແິ ຅​ຉທ຺ ຘ​ ຼຄຑະງຌັ ຆະຌະ ຽຑໃ ຾ຖະ ຅ຈຸ ​ຏະຖຈິ ຘ​ ຼຄ.  ຿ຈງບ​ ຄີ ຉ​ າຓທ​ ຋ິ ​ຏີ ຌັ ຘ​ ຼຄ ຽ​ ຑໃ ຌິ ແ​ ຈ຾​ໄ ຍ ໝທຈ຃:ື - ໝທຈບຈັ . - ໝທຈຊູ. - ໝທຈຘຼຄຘໃ ຌັ . - ໝທຈ​ຽ຃ໃ ຄິ ຘະນົະ ຾ຖະ ຽ຃ໃ ຄິ ຎ຋ ນົາໄ ຾ຘຄ຾ກທໄ ຑຌັ ຖະຑາ

ຑຌິ ​ຽ຃ງີ ບ​ ຄີ ເ​ ຘໃ 2 ຈາໄ ຌ຃​ :ື ທ຋ິ ຏ​ີ ຌັ ​ຘຼຄ ຍໃ ຄ຿​ ຉ​ຘຼຄຑະງຌັ ຆະຌະບ​ ບກຽ​ ຎຌັ 4 ຄຑະງຌັ ຆະຌະ. 55

ກ. ໝທຈຑະງຌັ ຆະຌະ​ບຈັ : ຌບໄ ງບ​ ເກີຌ຃​ໝ:ື ທ຅ຈ​ບຸ ຑຈັ ະ-ງຏໃ ຌັທິ ຆ, ບະຌຈັ ະ-ຍ​຋ໃ ໃໍຏ​ຓີ ໃ ທິ ​ຘີ + ຅ບ​ຸ ຈັ -ຏໃ ທິ (ຘຼຄຍໃ ໍກບໄ ຄ) ຖທຓຓ kh / (ຂ,຃). + ຅ບ​ຸ ຈັ -ຍໃ ໍຏໃ ທິ : - ບຈັ -ຍໃ ໍຏໃ ທິ (ຘຼຄຍໃ ໍກບໄ ຄ) ຖ ch / ( ຅ ); / k / ( ກ ). - ບຈັ -ຍໃ ໍຏໃ ທິ (ຘຼຄກບໄ ຄ) ຖທ + ຅​ບຸ ຈັ -ຘຼຄບບກ຋​ າຄ​ຈຄັ (ຘຼຄກບໄ ( ໜ,ຌ ); / ny / ( ນງ,ງ ); / ᵑ / ຎ຋ ນາົໄ ຾ຘຄ຾ກທໄ ຑຌັ ຖະຑາ

ຘຼຄບຈັ ​ຌີໄ ຽຑໃ ຌິ ​ແຈ​຾ໄ ງກ​ບບກຽ​ ຎຌັ 3 ຅​ຸ ຾ຖະ ຅​ບຸ ຈັ -ຘຼຄບບກ຋​ າຄຈ​ ຄັ . ຓ:ີ / ph / (ຏ,ຑ); / th / (ຊ,຋); / ຖທຓຓ:ີ / p / ( ຎ ); / t / ( ຉ ); / ທຓຓ:ີ / b / ( ຍ ); / d / ( ຈ ). ບຄ)ຖທຓຓ:ີ / m / ( ໝ,ຓ ); / n / ( ນຄ,ຄ ). 56

ຂ. ໝທຈຑະງຌັ ຆະຌະຘ​ ຼຄຊູ: ເຌໝທຈຌີໄ ຽຑໃ ຌິ ແ​ ຈ຾​ ໄ ຍໃ ຄ​ບບກ ຊູ​ຓ​ຘີ ຼຄກບໄ ຄ ຾ຖະ ຊູຂ​ າໄ ຄ​ຖຌີໄ ຓ​ຘີ ຼຄກ - ຊູ​ຍໃ ໍຓຘ​ີ ຼຄກບໄ ຄ​ ຖທຓຓ:ີ / (ນ,ປ). - ຊູຓ​ ຘ​ີ ຼຄກບໄ ຄ​ ຖທຓຓ:ີ / v - ຊູຂາໄ ຄ​ຖຌີໄ ຓຘ​ີ ຼຄກບໄ ຄ​ ຖທຓ ຎ຋ ນົາໄ ຾ຘຄ຾ກທໄ ຑຌັ ຖະຑາ

ກ​ຽຎຌັ 3 ຅​ຌຸ ບໄ ງ​຃:ື ຊູຍ​ ໃ ໍຓ​ຘີ ຼຄກບໄ ຄ, ກບໄ ຄ: f / (ຐ,ຒ); / s / (ຘ,ຆ); / h / v / ( ນທ,ທ ); / y / (ດ). ຓຓ:ີ / l / (ນຖ,ຖ). 57

຃. ໝທຈຘຼຄຘໃ ຌັ : ເຌ​ຑາຘາຖ​ າທຓ​ ຉ​ີ ທ຺ ຘ​ ຼຄ / r / ຿ຉຘ​ ຼຄຌເ​ີໄ ຌຑ​ າຘາຖ​ າທ​ຽຈຓີ ​ຍໃ ໍຓີ ຑທກ ຑະງຌັ ຆະຌະ​ຑຽ​ິ ຘຈ​ຘໍາຖຍັ ຍ​ ຌັ ຋ກຶ ຎ​ ະ (຿ຈງ​ຍໃ ໍຌຍັ ​ຽ຃າ຺ໄ ຘ​ ຍັ ​຋ໃ ຓ​ີ າ຅​ າກຑ​ າຘາ​ຍາ “ ຕ ” ນົື “ ຖ ” ຾​ ຋ຌ຅ະ​ຍໃ ໍປຍັ ຎະກຌ ໝາງ. ຎ຋ ນາົໄ ຾ຘຄ຾ກທໄ ຑຌັ ຖະຑາ

/ ( ຕ ) ຿ຉຈຼທ ຽຆໃ ຄິ ຑທກຽ​ ປາ຺ ຊ​ ທ​ື ໃ າ ກຽ​ ປາ຺ ​ຌາໍ ຽ​ ຂາ຺ໄ ຓ​ າເ​ ຆໄ ເຌຊ​ າຌະຽ​ ຎຌັ ​ ະຓທຌ຃​ ໍາຘ​ ຍັ ຋​ ໃ ​ຓີ າ​຅າກ​ຉໃ າຄຎະຽ​ ຋ຈ າ​ຖີ - ຘຌັ ຘະກຈິ ) ຋ໃ ​ຽີ ນຌັ ​ທໃ າ​ເຆໄ ຌັ ​຃ທາຓຆ​ ຈັ ​ຽ຅ຌ຋​ າຄຈ​ າໄ ຌ​຃ທາຓ 58

ຄ. ໝທຈຽ​ ຃ໃ ຄິ ຘະນະົ ຾ຖະ ຽ຃ໃ ຄິ ຑະງຌັ ຋ໃ ຽ​ີ ຎຌັ ໝ​ຑະາງງຽ​ ຌັ ຊຆຄິ ະ​຿ຉຌບ​ະກັ ຾ຘຉບໃ ​ຍຌາຄ຋​ຽໃ ຋ຽ​ີ ປໃ ບື ຈັ ​ຽ ຑາຘາຖ​ າທຽ​ ປາ຺ ຓ​ ີ 3 ຉທ຺ ​຃:ື “ ງ, ທ, /”ny​ຽ/ທຽຖທາຖ​ຽປາຽ​ ຈັປໜຈັ ໜາໄ ຋າໄໃ ຋​ຽີ ຎໃ -“ ງ ຘາກຌ຺ ຾​ ຓໃ ຌ / i /. - “ ທ ” ​ຽທຖາຽ​ ປຈັ ໜາໄ ຋ໃ ຽ​ີ ຎ ຘາກຌ຺ ຾​ ຓໃ ຌ / v /, ຽທຖາ​ຽປຈັ ໜາໄ ຽຎຌັ ​຿ຉ຃​ ທຍ​຾ຓໃ ຌ / w /. ຘຽທາຖກາຌ຺ ​ຽ-ປ​ຍ“ໃຈັໍ຅ໜໍາບຽ​ າຎໄ ”຋ັຌໃ ​ຽີ ຽ​​ເຎທຆຌັ ຖ​ຽໄຘ​ າ຃​ຽະໃ ບືປນຄຈັ ົະໝໜ຾​ າຓາໄງໃ຋ຌນໃ ​ຽີ ຎ/ງ ຎ຋ ນົາໄ ຾ຘຄ຾ກທໄ ຑຌັ ຖະຑາ

ຌຆະຌະ ຈຽໜປຈັ າໄ ຋ໃ ໜ຋​ີ ຄັ າໄ ​ຘ຋ບໃ ​ຽີ ຎຄດ​ ຌັ ໃ າ​ຘຄ,ະຍນາົະຄ.ຽ​ ຋ໝໃ ບື ທຽ​ ປຈຈັຌໜເ​ີໄ ຌາໄ ​ ບ” ຎຌັ ​ຑະງຌັ ຆະຌະ ຽ຃ໃ ບື ຄໝາງ຅ຈ຺ ​ຘຼຄ ຋​ຽີ ຎຌັ ຘ​ ະນະົ ຾ຖະ ຿ຉ​ຘະກຈ຺ ຾​ ຓໃ ຌ ຎາ຋ຌັ ໃ ​ຽີຑ​ ຎະຌັ ງຘ​ ຌັ ະຆນະົະຌະ/ ຽ຃ໃ ບື ຄໝາງ຅ຈ຺ ​ຘຼຄ u, o/ ຾ຖະ ຽທຖາ​ ຎຌັ ​ຑະງຌັ ຆະຌະ ຽ຃ໃ ບື ຄໝາງ຅ຈ຺ ​ຘຼຄ ງຄັ ນົື ຊາໄ ​ເຆ຾​ໄ ຓໃ ຌເ​ ຆໄ / ʔ / ຾ຖະ / ɔ /. 59

​຿ຈງບ​ ຄີ ຉ​ າຓ​຅ຈຸ ​ຏະຖຈິ ​ຘຼຄ ​ຽຑໃ ຌິ ຾​ ຍໃ ຄ - ໝທຈປຓີ ຘ​ ຍ຺ . - ໝທຈຖຌີໄ . - ໝທຈຍບໄ ຄ຃​ ໍ. ກ. ໝທຈຑະງຌັ ຆະຌະ​ປຓີ ​ຘຍ຺ : - ປຓີ ຘ​ ຍ຺ ຃​ ໃ ູ ຓ:ີ / ph / ( ຏ, / m / ( ໝ, ຓ ). - ປຓີ ຘ​ ຍ຺ - ຾ຂທໄ ຽ​ ຋ຄິ ຓ:ີ / f ຎ຋ ນາົໄ ຾ຘຄ຾ກທໄ ຑຌັ ຖະຑາ

ຄ​ຑະງຌັ ຆະຌະບ​ ບກຽ​ ຎຌັ 3 ໝທຈ຃:ື ຑ ), / p / ( ຎ ), / b / ( ຍ ), f / ( ຐ, ຒ ), / v / ( ນທ, ທ ). 60

ຂ. ໝທຈຑະງຌັ ຆະຌະ​ຖຌີໄ : - ຎາງ​ຖຌີໄ -຾​ ຂທໄ ​ຽ຋ຄິ ຓ:ີ / t - ຎາງ​ຖຌີໄ -​ຽນບື ກ ຓ:ີ / th / / l / (ນຖ, ຖ), / r / (ຕ). - ກາຄ​ຖຌີໄ ຓ:ີ / ch / ( ຅ ), ( ດ ). - ກກ຺ ​ຖຌີໄ ຓ:ີ / kh / ( ຂ,຃ ຃. ໝທຈຍບໄ ຄ​຃ໍ ຓ:ີ / h / ( ນ, ປ ), ຎ຋ ນົາໄ ຾ຘຄ຾ກທໄ ຑຌັ ຖະຑາ

/ ( ຉ ). (ຊ, ຋), / d / (ຈ), / n / (ໜ, ຌ), / ny / (ນງ, ງ), / s / (ຘ, ຆ), / y / ), / k / (ກ), / ᵑ / (ນຄ, ຄ). / ʔ / ( ບ ). 61

2. ຉທ຺ ​ຘຼຄຘະນະົ ຘະນົະຖາທ​ຎຈັ ຅ຍຸ ຌັ ຖ​ ທຓຓີ ຘະນົະຘຼຄຘຌັໄ 12 ຉທ຺ , ຘຼຄງາທ 1 ຾ຉໃ ຽ​ ຓໃ ບື ຓ​ າຘ​ ຄັ ຽ​ ກຈ​ເຌ​຾ຄໃຉ​ ທ຺ ຘ​ ຼຄທ ຑາຘາ​ຖາທ​ຽປາ຺ ​ຓ​ຘີ ຼຄຘະນົະຑຼຄ​຾ຉ ງາທ 12 ຃ໃ ູ​ຽ຋ໃ າ຺ ​ຌຌັໄ . ຘໃ ທຌບ​ ຌັ ​຋ໃ ​ຑີ ທກຽ​ ປາ຺ ​ຽບຌີໄ ທໃ າ ຘ ຘະນົະຎະກບຍ​ກຍັ ຉ​ ທ຺ ​ຘະກຈ຺ ຾ຉໃ ​ນ ຽຆໃ ຌັ : ແx (xິັງ), ເ​ x (xິັງ), ຽ​ xິ ຎ຋ ນາົໄ ຾ຘຄ຾ກທໄ ຑຌັ ຖະຑາ

28 ຉທ຺ ເຌ​ຌແີໄ ຈ຾​ໄ ຍໃ ຄບ​ ບກຽ​ ຎຌັ 12 ຉທ຺ ຾ຖະ ຘະນົະຑຽ​ິ ຘຈ 4 ຉທ຺ . ທ຋ິ ະງາ (phonemics) ຾ຖທໄ ເຌ​ ຉໃ 24 ຉທ຺ ຽຆໃ ຄິ ຎະກບຍ​ຽຎຌັ ຃​ ໃ ູຘ​ ຌັໄ -​ ຘນະາກນຓ​ ົະຑີ ຽຽ​຃ິ ຘໃ ບື ຈຄ​ຌໝຌັໄ າງຽຎຑຌັ ​ຽິ ຘ​ຑຈຼຽ​ຄ຋຾​ ໃ ຉາ຺ ຌ​ໃ ​຾ຌັໄຓໃ ຌ​ ິາ຺ (xິັທ), xິໍາ (xິຓັ ). 62

຅ຈຸ ​ຑ​ຽິ ຘຈຂ​ ບຄ​ຘະນະົ ຽຑໃ ບື ຅​ ຑະງຌັ ຆະຌະ​ຓ​ຈີ ໃ ຄັ ຌ:ີໄ ຋ໃ ​ຉີ ຄັໄ ຂ​ ບຄຖຌີໄ ( ຖະຈຍັ ​ບາໄ ຂ​ ບຄຎ​ າກ ນົື ງຄັ ​ຽບຌີໄ ທໃ າ ຖະ ຎາກ​຅ະ຾​ ຃ຍ​ຖຄ຺ ຾ຖະ ກຄ຺ ກ​ ຌັ ຂ​ າໄ ຓ; ຽປຈັ ​ເນ​ຘໄ ຼຄ​຾ຉກຉ​ ໃ າຄ​ກຌັ ນົາງ. ຌບກ ຽຍໃ ຄິ ຖ​ ະຈຍັ ຽ​ ຃ໃ ຄັ ຂ​ ບຄບ​ ະແ​ ທ​ງະທ​ ະ​ຏະຖ ໜບໄ ງ ຾ຖະ ຓຘ​ີ ຼຄຘຌັໄ ນົື ຘຼຄງາທ ຎ຋ ນາົໄ ຾ຘຄ຾ກທໄ ຑຌັ ຖະຑາ

຅າໍ ຾​ ຌ​ກຘະນົະຉທ຺ ​ບໃ ຌື ໂ ນົື (຾ຊທໜາໄ , ຾​ ຊທກ​ າຄ ນົື ຾ຊທນົຄັ ); ະຈຍັ ​ງກ຺ ​ຂບຄຖຌີໄ , ຊາໄ ຖຌີໄ ງກ຺ ຂ​ ຌຶໄ ຘູຄ ປູຍ​ປໃ າຄ​ຂບຄ​ຘຍ຺ ຘຍ຺ ຓ​ ຌ຺ ນົື ຍໃ ໍຓຌ຺ ​ ກ​ໍ ກ຅າກຘ​ າຓ​຅ຈຸ ຌ​ ​຾ີໄ ຖທໄ ຽຑໃ ຌິ ງ​ ຄັ ຘ​ ຄັ ​ຽກຈ​ ຖຈິ ຘ​ ຼຄຉໃ ຓື ບ​ ກີ ທໃ າ​ຽ຃ໃ ຄັ ນົາງ ນົື ຽ຃ໃ ຄັ ທ. 63

3. ຘຼຄທຌັ ຌະງຸຈ ຘຼຄທຌັ ຌະງຸຈ ໝາງຽ​ ຊຄິ ​຃ທ ຂຌຶໄ , ຖຄ຺ , ຘູຄ, ຉໃ ໍາ ຂບຄ​ຑາຘາເ​ ຈໜໃ ຄຶ . ຑາຘາ຋ໃ ຓ​ີ ​ຘີ ຼຄທຌັ ຌະງຸຈ. ທຌັ ຌະງຸຈ ຃ຌັ ​຋ໃ ຘ​ີ ຸຈຂບຄກ​ າຌຎ​ ະກບຍຘ​ າໄ ຄຂ​ ບຄຑ​ ຽປຈັ ໜາໄ ຋ໃ ຅​ີ າໍ ຾​ ຌ​ກ຃ທາຓໝາງຂບຄ຃​ ຘຌັ ງະຖກັ ຂ​ ບຄ​ຑະງາຄ. ຘຼຄທຌັ ຌະງ ຽຆໃ ຄິ ຽ​ ທຖາເ​ ຈ ກຉ​ໍ ຈິ ຑ​ ຌັ ​ກຍັ ຑ​ ະງາຄ​ຘະຽ​ ຅າກຑ​ ະງາຄ​ແຈ.ໄ ຎ຋ ນົາໄ ຾ຘຄ຾ກທໄ ຑຌັ ຖະຑາ

ທາຓບ​ າຈ​ຘາຓາຈ​ເຌກ​ າຌ​ຏຌັ ​ຘຼຄ ຑາຘາ​ຖາທຽ​ ປາ຺ ​ຌບຌ​ດໃ ູ​ເຌ​ຎະຽ​ ຑຈ​ ​຾ຓໃ ຌ​ຑາກຘໃ ທຌໜໃ ຄຶ ຋ໃ ​ຓີ ​຃ີ ທາຓ​ຘໍາ ຑະງາຄ. ເຌຑ​ າຘາຖ​ າທ ທຌັ ຌະງຸຈ ຃ໍາ​ຘຍັ ນົື ຑະ​ງາຄ ຾ຖະ ກ຋​ໍ ຄັ ຽ​ ຎຌັ ງຸຈ ຓຑ​ີ າຖະກ​ າໍ ຽ​ ຋ໃ າ຺ ກ​ ຍັ ​ຉທ຺ ຘ​ ຼຄໜໃ ຄຶ ໂ ະຽໝີ ຾ຖະ ຍໃ ໍຘາຓາຈຉ​ ຈັ ​຾ງກ​ບບກ​ 64

ຑາຘາຖ​ າທ ຓຽ​ີ ຃ໃ ບື ຄໝາງທຌັ ຌ ຿຋ ( xິໄ ), ​ແຓຉໄ ີ ( xິ໅ ) ຾ຖະ ແຓ຅ ຅າໍ ຌທຌຘ​ ຼຄທຌັ ຌະງຸຈ​ຓຽ​ີ ຋ໃ າ຺ ເ​ ຈ​ຘຼຄຌ ຽບກະຑ​ າຍ​ກຌັ ​ຽ຋ໃ ບື . ຎ຋ ນາົໄ ຾ຘຄ຾ກທໄ ຑຌັ ຖະຑາ

ຌະງຸຈ 4 ປູຍ​຃ື ແຓ​ຽໄ ບກ ( xິໃ ), ແ​ ຓ​ ໄ ຅ໄ ຈັ ຉະທາ ( xິໆ ). ຾ຉໃ ​ຎະຖຓິ າຌ ນົື ຌຌັໄ ງຄັ ຓ​ ນີ າົ ງ຋ຈັ ຘະຌະ​຋ໃ ​ງີ ຄັ ຍ​ ໃ ໍຽ​ ຎຌັ ​ 65

​຿ຈແງທບ​ ​ທໄ ຄີໃ າຉ​ າຑຓາຘຎ​ າຓຶໄ ​ຖາ“ທ​ແທຽ​ ປງາ຺ າຓ​ ກີ ບ6ຌຘ”ຼຂຄ຃ບ:ືຄ​຋ໃ າຌ 1. ຘຼຄຘູຄ ແຈ​຾ໄ ກໃ ​ຑະງາຄ​຋ໃ ຓ​ີ ​ບີ ກັ ຘບຌ ຘາ, ຂາຌ, ຂບຄ... 2. ຘຼຄຘູຄ​ຽບກ ແຈ​຾ໄ ກໃ ຑ​ ະງາຄ຋​ ໃ ​ຓີ ບ​ີ ກັ ຽຆໃ ຌັ : ຘໃ າ, ກໃ າ,​ ​ແຂໃ , ແ​ ກໃ ... 3. ຘຼຄຘູຄ຿​ ຋ ແຈ​຾ໄ ກໃ ຑ​ ະງາຄ​ບກັ ຘບຌ ຘາໄ ຄ, ໝຼໄ ຄ... 4. ຘຼຄຉໃ ໍາ ແຈ຾​ໄ ກໃ ຑ​ ະງາຄ​ບກັ ຘບຌ​ຉໃ ໍາ ຌາ, ຌາຌ, ກາຌ... 5. ຘຼຄຉໃ ໍາ​ຽບກ ແຈ຾​ໄ ກໃ ​ຑະງາຄ​ບກັ ຘບ ຽຖໃ ບື ຄ, ຆໃ ບຌ... 6. ຘຼຄຉໃ ໍາ​຿຋ ແຈ​຾ໄ ກໃ ​ຑະງາຄ​ບກັ ຘບຌ ຎບໄ ຄ... ຎ຋ ນົາໄ ຾ຘຄ຾ກທໄ ຑຌັ ຖະຑາ

ຌ ຑູຓີ ທຄ຺ ທ​ ຅ິ ຈິ (ຑຓິ ​ຎີ 1967) ແຈ​ຂໄ ຼຌ​ ຌ​ຘູຄ​ຽຎຌັ ຿​ ຉ​຾ກຌ ຍໃ ໍ​ເຘໃ ແ​ ຓນ​ ໄ ງຄັ ຽ​ ຆໃ ຌັ : ກຘບຌ​ຘູຄ-ກາຄ ຽຎຌັ ຿​ ຉ​຾ກຌເ​ ຘໃ ແ​ ຓຽ​ ໄ ບກ ຌຘ​ ູຄຽ​ ຎຌັ ​຿ຉ​຾ກຌ​ຓແ​ີ ຓ຿​ ໄ ຋ ຽຆໃ ຌັ : ຘາໄ , າ-ກາຄ ຽຎຌັ ຉ​ ທ຺ ​຾ກຌ​ຍໃ ໍຓ​ແີ ຓ​ນໄ ງຄັ ຽຆໃ ຌັ : ບຌ​ຉໃ ໍາ​ຽຎຌັ ​຿ຉ຾​ ກຌ ຓແ​ີ ຓ​ຽໄ ບກ ຽຆໃ ຌັ : ຃ໃ າ, ​ ຌຉ​ ໃ ໍາ-ກາຄ ຓ​ແີ ຓ຿​ ໄ ຋ຽ​ ຆໃ ຌັ : ຆາໄ , ກາໄ , ຆາໄ ຄ, 66

ດໃ ູ​ເຌຎ​ ຓຶໄ ​ “ແທງາກບຌ​ຖາທ” ຆະບ​ າຌາ຅ກັ ​ຖາທ (1972) ຑາກບ​ ກັ ຂ ຘຼຄ຃:ື ຑະງາຄ​ຉາງຓ​ ີ 2 ຘຼຄ ຾ຖະ  ຉທ຺ ດໃ າຄ: ຑະງາຄຉ​ າງ ​ຽຍາະ ຽ​ ຍ໅າະ ຍໍ ​ຽຘາະ ​ຽຆາະ ຆໍ ຆໃ ໍ ຆໍໄ ຎ຋ ນົາໄ ຾ຘຄ຾ກທໄ ຑຌັ ຖະຑາ

ຘະຍຍັ ຖ​ າຆະຍຌັ ຈຈິ ຘ​ ະຑາຖ​ າທ, ຕາ ຂະນົະທ຋ິ ​ຽີ ທາ຺ໄ ທ​ ໃ າ ຑາຘາ​ຖາທຓ​ ີ 7 ຑະງາຄ​ຽຎຌັ ຓ​ ີ 5 ຘຼຄ. ຑະງາຄ​ຽຎຌັ ຍ໅ໍ ຍໆ ໍ ຍໃ ໍ ຍໍໄ ຘໍ ໄ ຘໍ ຘໃ ໍ 67

ຌບກ​ຌີໄ ງັຄຓ​ ີນົາງ຋ັຈຘະຌ ທຌັ ຌະງຸ ຈ​ເຌຑ​ າຘາ​ຖາທ ຿ຈງ​ຘ ຋ຈັ ຘະຌະຂ​ ບຄ ຈຕ. ຒາໄ ​ຓ-ຈກຶ -ຽດ ນທຼຈຌາຓ ) ຽທາ຺ໄ ທ​ ໃ າ ຘຼຄທຼຄ຅ຌັ ບາງ ຽຖຌ ຾຃ ( Allen D. Kerr English Dictionary ” ທໃ າ ຘຼ ຋ໃ າຌ ຕຸຈ຾​ ຆຌ຃​ ຸຈ (Russell Ma 6 ຘຼຄ຃ກ​ື ຌັ ; ຋ຈັ ຘະຌະຂ​ ບຄ Chamberlian - ຃ຌ຺ ບ​ າ​ຽຓຕກິ າ) ຑາຘາ ບຘີ າຌ-ແ຋-ບຄັ ກຈິ ຽທາ຺ໄ ທ​ ໃ າ ຘ ນົາງ຋ຈັ ຘະຌະບ​ ກີ ຽ​ ຆໃ ຄິ ຍໃ ໍຘາຓາຈຌ​ ໍາ ຎ຋ ນົາໄ ຾ຘຄ຾ກທໄ ຑຌັ ຖະຑາ

ຌະ ຋ໃ ີຽ​ ທ຺າໄ ​ຽຊິຄຎ​ ະຖິຓາຌ​ຘຼຄຂບຄ​ ຘະ​ຽຑາະ​຾ຓໃ ຌ​ຘໍາຌຼຄທຼຄ຅ຌັ ຽຆໃ ຌັ : ດບື ຄ ( pham Duc Duong - ຃ຌ຺ ​ ຌ​ຓີ 5 ຘຼຄ; ຋ຈັ ຘະຌະຂ​ ບຄ​຋ໃ າຌ r - ຃ຌ຺ ​ບາຽ​ ຓຕກິ າ ) ດໃ ູ​ເຌ “ Lao - ຼຄທຼຄ຅ຌັ ຓ​ ີ 6 ຘຼຄ; ຋ຈັ ​ຘະຌ​ ະຂ​ ບຄ​ arcus - ຃ຌ຺ ບ​ າຽ​ ຓຕກິ າ ) ກໍຽ​ ທາ຺ໄ ທ​ ໃ າຓ​ ີ ຄ​຋ໃ າຌ ຽ຅​ຓຆໍາ​ຽຍຽ​ີ ຖຌ (James R. ) ຽທາ຺ໄ ​ທໃ າ​ຓີ 7 ຘຼຄ; ດໃ ູ​ເຌ​ຘາຖາຌຸກຓ຺ ​ ຘຼຄທຼຄ຅ຌັ ກ​ ໍ​ຓີ 7 ຘຼຄ຃ກ​ື ຌັ . ງຄັ ຓ​ ີ າ​ຓາບ​ າໄ ຄບ​ ຄີ ແ​ ຈໝໄ ຈ຺ . 68

ຽຑໃ ບື ຃​ ທາຓ​ຽຎຌັ ​ຽບກະຑ​ າຍ ຾ ຃ຄັໄ ຉ​ ໃ ໍແ​ ຎ, ຃ະຌະບ​ າ຅າຌ​ເຌໜໃ ທງຄາຌ ຑາຘາ​ຘາຈ ບະຈ​ ຈິ ຓ.ຘ.຃ ທຼຄ຅ຌັ ຅ ຑາງເ​ ຉ​ນໄ ທ຺ ຂ​ ໍ​຋ໄ ໃ ​ທີ ໃ າ “ ຘຼຄທຌັ ຌະ​ງຸຈ 31/1/1996 - 2/2/1996. ຏໃ າຌ​ກບຄຎ​ ຽບກະຘຌັ ຾ຖະ ປຍັ ປບຄ​ຽບາ຺ ​ຓະຉຂ​ິ ບ ຅ຌັ ​ຓີ 8 ຘຼຄ ” ຖາງ​ຖະບຼຈຈໃ ຄັ ຌ:ີໄ ຎ຋ ນົາໄ ຾ຘຄ຾ກທໄ ຑຌັ ຖະຑາ

຾ຖະ ຽຎຌັ ຾​ ຌທ຋າຄເ​ ຌກ​ າຌ຃​ ຌ຺ໄ ຃ທາໄ ​ ຌ​ຑາຘາ​ຘາຈ, ຑະ​຾ຌ​ກທຌັ ຌະ຃ະຈ​ີ ຅ໃ ຄຶ ​ແຈ​຅ໄ ຈັ ກ​ ບຄ​ຎະຆຸຓ​ຘໍາຓ​ ະ​ຌາ຿​ ຈງ​ ຋ບໄ ຄ​ຊໃ ຌິ ທ​ ຼຄ຅ຌັ ” ຂຌຶໄ ​ເຌ​ທຌັ ຋​ ີ ຎະຆຸຓ​ຘໍາ​ຓະຌ​ າ​຃ຄັໄ ຌ​ ີໄ ແຈ​ຽໄ ຎຌັ ​ ບຄກ​ ບຄຎ​ ະຆຸຓ​຋ໃ ​ທີ ໃ າ “ ຑາຘາຊ​ ໃ ຌິ ທ​ ຼຄ 69

ຽ1ຎ. ຌັຘຼຄກາຄ: ແຈ຾​ໄ ກໃ ບ​ ກັ ຘບຌກ​ າຄ ຋ໃ ​ຓີ ຽຆໃ ຌັ : ກາ, ຎ,ີ ​ແຎ, ດາຓ, ຉບຌ, ກຌັ ... ຘ2.ະຘກຼຈ຺ ຄ​ ​ຽບກ: ແຈ​຾ໄ ກໃ ​ຘຼຄບກັ ຘບຌ​ຘູຄ, ຽຎຌັ ຾ຖທໄ ເ​ ຘໃ ແ​ ຓ​ຽໄ ບກ xິໃ ຽຆໃ ຌັ : ຃ໃ າ, ກໃ າ 3. ຘຼຄຉໃ າໍ : ແຈ຾​ໄ ກໃ ບ​ ກັ ຘບຌ​ຉໃ ໍາ ຓຘ​ີ ະນ ຾ຖະ ຍໃ ໍເ​ ຘໃ ແ​ ຓນ​ ໄ ງຄັ ຽຆໃ ຌັ : ຌາ, ຓ,ີ ຌາຌ, ຄາຓ, ເ4ຘ.ໃ ​ແຘຓຼຄ​ ໄ ຘູຄ: ແຈ​຾ໄ ກໃ ​ບກັ ຘບຌ​ຘູຄ ຓຘ​ີ ະນ ນງຄັ ຾ຖະ ບກັ ຘບຌກ​ າຄເ​ ຘໃ ​ແຓ຅ໄ ຈັ ຉະທ ຅ໆບຓ, ຎໆຸຓ, ຘຌັ . ຎ຋ ນົາໄ ຾ຘຄ຾ກທໄ ຑຌັ ຖະຑາ

ຓ​ຘີ ະນະົ ຘຼຄງາທ, ຘຌັໄ ນົື ຉທ຺ ​ຘະກຈ຺ ​ , ກາຄ, ຉໃ ໍາ ຓ​ຘີ ະນົະຘຼຄງາທ ນົື ຉທ຺ ​ າຌ... ນະົ ຘຼຄງາທ, ຘຌັໄ ນົື ຉທ຺ ​ຘະກຈ຺ ຽ​ ຎຌັ ຌຌັ . ນະົ ຘຼຄງາທ, ຘຌັໄ ນົື ຉທ຺ ຘ​ ະກຈ຺ ຽ​ ຎຌັ ຍໃ ໍ​ ທາ (xິໆ) ​ຽຆໃ ຌັ : ຘາ, ໝ,ີ ນາຌ, ຐຌ຺ , 70

5. ຘຼຄ​຿຋​ຉໃ ໍາ: ແ​ ຈ​຾ໄ ກໃ ​ບກັ ຘບຌຉ​ ໃ ໍາຓຘ​ີ ບກັ ຘບຌ​ຉໃ ໍາຓ​ແີ ຓ​຿ໄ ຋, ບກັ ຘບຌກ​ າຄ​ເຘໃ ແ​ ຓ ງາທ, ຓຉ​ີ ທ຺ ​ຘະກຈ຺ ຉ​ າງ​ເຘໃ ແ​ ຓຉໄ ີ (xິ)໅ ຽຆ 6. ຘຼຄ຿​ ຋ຘ​ ູຄ: ແຈ຾​ໄ ກໃ ​ບກັ ຘບຌກ​ າຄ-ຘ ຾ຖະບກັ ຘບຌ​ຘູຄຓ​ ​ແີ ຓ​຿ໄ ຋ ຽຆໃ ຌັ : ກາຈ, ຂ 7. ຘຼຄຘູຄບ​ ຈັ : ແຈ​຾ໄ ກໃ ບ​ ກັ ຘບຌກ​ າຄ-ຘ ຘຌັໄ +ຉທ຺ ​ຘະກຈ຺ ​ຉາງ​ຽຆໃ ຌັ : ກະ, ກຈັ , ຘະ 8. ຘຼຄຉໃ ໍາບຈັ : ​ແຈ຾​ໄ ກໃ ​ບກັ ຘບຌຉ​ ໃ ໍາ ຓ ຘຼຄຘຌັໄ +ຉ​ ທ຺ ຘ​ ະກຈ຺ ຉ​ າງ ຾ຖະ ບກັ ຘບຌ ຘະກຈ຺ ຉ​ າງ ຾ຖະ ເຘໃ ​ແຓຉໄ ີ xິ໅ ຽຆໃ ຌັ : ຃ະ ຎ຋ ນາົໄ ຾ຘຄ຾ກທໄ ຑຌັ ຖະຑາ

ຘະນົະຘຼຄງາທ+ຉທ຺ ​ຘະກຈ຺ ​ຉາງ ຾ຖະ ຓ຿​ ໄ ຋ ນົື ບກັ ຘບຌ​ກາຄຓ​ ​ຘີ ະນະົ ຘຼຄ ຆໃ ຌັ : ຃າຈ, ຃າໄ , ກາໄ , ກ໅າຍ. ຘູຄ ຓຘ​ີ ະນົະຘຼຄງາທ+ຉທ຺ ​ຘະກຈ຺ ຉ​ າງ ຂາຈ, ຘາໄ , ຘາໄ ຄ. ຘູຄ ຓຘ​ີ ະນະົ ຘຼຄຘຌັໄ ນົື ຘະນົະຘຼຄ ະ, ຘຈັ . ຓ​ຘີ ະນະົ ຘຼຄຘຌັໄ ນົື ຘະນະົ ຌກາຄ ຓຘີ ະນະົ ຘຼຄຘຌັໄ +ຉທ຺ ​ ະ, ຃ຈັ , ກ໅ຈັ , ຎ໅ຈັ . 71

# ​ເຘໃ ເ​ ຅: ກາຌ​ເຆຽ​ໄ ຃ໃ ບື ຄໝາງທຌັ ຌະງ ເຆ​ແໄ ຈກ​ໄ ຍັ ຾ຉໃ ຑ​ ະງາຄ​ບກັ ຘບຌ​ກາ ຽຆໃ ຌັ : ກ໅ຍັ , ກ໅າຍ, ກ໅າຄ, ຎ໅າຄ, ຿​ ຉ​຿ ເຆແ​ໄ ຈ​ກໄ ຍັ ​຾ຉໃ ​ຑະງາຄບ​ ກັ ຘບຌ​ກາຄ ຌຌັໄ , ຘໃ ທຌ​ຑະງາຄ​ຉາງເ​ ຆ​ຍໄ ໃ ໍ​ແຈໄ ຽຆ ຽຆໃ ຄິ ຓຘ​ີ ຼຄຽ​ ຋ໃ າ຺ ກ​ ຍັ ຑ​ ະງາຄ​ບກັ ຘບຌ​ຘ ຎ຋ ນົາໄ ຾ຘຄ຾ກທໄ ຑຌັ ຖະຑາ

ງຸ ຈ (xິ໅) ຾ຖະ (xິໆ). ແຓຉໄ ີ (xິ໅) າຄ​຋ຄັ ຑ​ ະງາຄ​ຽຎຌັ ຾ຖະ ຑະງາຄຉ​ າງ ຿ດຉ໅າ... ຘໃ ທຌ​ແຓ຅ໄ ຈັ ຉະທາ (xິໆ) ກໍ​ ຄ​຃​ກື ຌັ ຾ຉໃ ຽ​ ຎຌັ ​ຑຼຄຑະງາຄ​ຽຎຌັ ຽ​ ຋ໃ າ຺ ​ ຆໃ ຌັ : ຅ໆິຸຓ, ຅ໆບຓ (ຘຼຄ຿​ ຉຌຌ​ ໍາໄ )... ຘູຄຍ​ ໃ ໍຓຽ​ີ ຃ໃ ບື ຄໝາງນງຄັ . 72

ຍຈ຺ ຋ີ 6 ຑະງາຄເຌຑາຘ ເຂກງຽຓຑຆະບໍຌນັ າຽທໄຄະບທົາຘະຘາງາ຺ໄຽຑໍາຈຏ຅ະຑຌ຃ະ຅ໃຌັຌາຌິທັກງຄໄະຘຌັໄຎຌ;ຌຓາັຼະ຃ຄ຃ຄຘ.຃ີຈດໍາໍາ(ກທຼໃຽໜຈິູSເທາຄາຉyຌໃຌຓາ຺ຄ຋ໄຶ ແlທ຺ໂຽໃໝlຽຖີທຽຆບaຎບໃງາ຺ໄbາຄກິັໃ ຅ັງາກຄະlຘຈາບຽeຄ຺ ກທນບຓກ)ບຖຌຌັົໜືຍີັ ຾ກຍາຌຂເກໃໃ ຓໍຓຄຶຓຌຌັຶຈໄໄ າໃ ຃ຌນີຌຽາໜຍຑທນ຃ຽົືໃໃາ຃ນບືຄຶາ - ຿ປຄປຼຌ (2 ຑະງາຄ) - ຍາໄ ຌຂບຄຂບໄ ງ (3ຑະງາຄ) - ຘຄັ ຃ຓ຺ ຌງິ ຓ຺ (4 ຑະງາຄ) - ຖຈັ ຊະ຋າໍ ຓະຌຌູ (5 ຑະງາຄ - ຓະນາທ຋ິ ະງາແຖ (6 ຑະງາຄ ຎ຋ ນົາໄ ຾ຘຄ຾ກທໄ ຑຌັ ຖະຑາ

ຘາຖາທ ນ຃າທ຺ໃ ຓຄັ ຂໜໝຌຶໄໃ ທາງນງ,ົຏື ງຓັຌາຌັຌຘ຾ຖຼຓຄຄ຺ ໃ ຂຌຌບບທໄ ຄງກັ ກໜຘາໄຸ ຈໃຓຄຶ ຂຆນບຌີໄ ົື ເຄຉຌ຃ບໍບາຌຽະທໜແາ຺ໄທໃ ຄຶ, ຃ານບຄັຄໄຄ຾ເົາຽໜ຋ຌງຆໃໃໃ ຌຑບຶຂືຄໄ ບໂະກຼງຌຌຌໍຽຎາ຾.ັຌໄໃຄຄັ຋ຉຘໃ ຌຽາຼຑຄ຃ຄກໃ ິຌບໍາຌັ ບປນກຽຼົືຆຊ຃ກໃ ຌັ ບຄັໄໄທ:ຈໃງາຼ຃ທ“ໍາຑ຋ຍໃ ະ຃ີາຄງຌ຺ ຽ຋ຽາປໃຄບື າ຺” ຄ) ຄ) 73

2. ຅ຈຸ ຑຽິ ຘຈຂບຄຑະງ ຉາຓ຋ໍາຓະຈາ ເຌ຋ຸກຑາຘາ ຌ຃ທບໄ າງຓ຋ຽໃ ທີຘຸາ຺ໄຈບຂບບກຄຽ຃ຎທຌັ າຑຓະຽງທາາ຺ໄຄ., ຽຌໃ ບື ກາຌ ຃ຌ຺ໄ ຃ທາໄ ກາຌປທຓຉທ຺ ຂບຄໝໃ ຉູ ທ຺ ຘ ຖາທຽປາ຺ ຽຎຌັ ຑາຘາ຃ໍາ຿ຈຈ, ຘະຌ ຃ກື ຍັ ຑະງາຄເຌຑາຘາ ບຌິ ຈູ-ດູຕ຺ຍ ຖະນທໃ າຄຑະງາຄ, ຉທ຺ ຃ໍາ ຾ຖະ ຃ ຘໃ ທຌນົທຄນາົ ງ ຑະງາຄ, ຉທ຺ ຃ໍາ ຾ຖ ຎ຋ ນົາໄ ຾ຘຄ຾ກທໄ ຑຌັ ຖະຑາ

ງາຄ າຽທຖາ຃ຌ຺ໄ ຃ທາໄ ຽຑໃ ຌິ ຽ຃ງີ ຉຈັ ຘໍາຌທຌ ບຄ຅າກທໃ າ ຑະງາຄຽຎຌັ ໜໃ ທງຏຌັ ຘຼຄ ຌ຃ຌ຺ໄ ຃ທາໄ ຑະງາຄ ກໍໝາງຽຊິຄ ກາຌ ຘຼຄ ດໃ ູເຌຘໍາຌທຌ຃ທາຓຽທາ຺ໄ . ຑາຘາ ຌຌັໄ ຅ຈຸ ຑຽິ ຘຈຂບຄຑາຘາຖາທຽປາ຺ ກຍໍ ໃ ໍ ຍ ຋ໃ ຓີ ກີ າຌ຅ໍາ຾ຌກກຌັ ດໃ າຄ຅ະ຾຅ຄໄ ຃ໍາຘຍັ . ຘໃ ທຌຑາຘາຖາທຽປາ຺ ຑຈັ ຉໃ າຄ ຖະ ຃ໍາຘຍັ ຾ຓໃ ຌບຌັ ຈຼທກຌັ . 74

ຉທ຺ ດໃ າຄ: “ ຑທກຽປາ຺ ຾ຓໃ ຌ຃ຌ຺ ຖາທ” ( ຏຌັ ຘຼຄຌບໄ ງຘຸຈ ຾ຖະ ກຓໍ ີ 5 ຉທ຺ ຃ໍາ  “຿ປຄປຼຌກຌິ ຌບຌ” (ຓີ 4 ຑະງາ ກຍັ ຘຍັ ນຌໃ ຄຶ .  “PyKa” (ຑາຘາຖຈັ ຽຆງ: ຓ)ື ຓຘີ ບ /ru-ka/  “trawaiker” (ຑາຘາຐຕໃ ຄັ : ຽປຈັ ທ ຾ຖະ ຓຘີ າຓຑະງາຄ /tra-va-je/. “f ນົາງ຃ຌ຺ ) ຓຘີ ບຄຉທ຺ ຃ໍາ /friend – ຎ຋ ນົາໄ ຾ຘຄ຾ກທໄ ຑຌັ ຖະຑາ