ພາສາລາວ - ວັນນະຄະດີ 2 - ຜ້ຟູ ງັ ບເ່ື ຄີຍໄດຍ້ ິນມາກ່ອນ, ອາດຈະເປັນນິທານ ຫຼ ວັນນະຄະດີຂອງຕາ່ ງປະເທດ. - ຜ້ເູ ລ່ືາົ ຕອ້ ງອ່ານ ແລະ ສຶກສາເລືອ່ ງນໍີ້ ໃຫກ້ າໄດເ້ ນ້ອໍ ໃນທງັ ໝົດ ແລະ ກະໄວ້ວາ່ ເວລາເລ່າົື ແລວ້ ຈະຢຸດເລົື່າ ໃນຕອນໃດ ທ່ືີເຫັນວາ່ ມັນມີຄວາມຕ່ນື ເຕນັໍ້ ແລະ ໜາ້ ສົນໃຈ. + ວທິ ປີ ະຕບິ ດັ - ເລມ່ືີ ເລົາື່ ເລ່ອື ງທີື່ຕນົ ເອງຈະເລົື່າ (ຫ້າມເດັດຂາດບໃ່ື ຫບ້ ອກຊ່ືເລ່ອື ງແກຸ່ຜູ້ຟ້າຮ້ກູ ອ່ ນ) - ເວລາເລົື່າ ແມຸ່ນຕ້ອງເວົ້ໍາສຽງຈະແຈ້ງແລະແຮງ ເພ່ືອໃຫ້ຜູ້ຟັງຕິດຕາມເນໍ້ອໃນໄດ້, ແລ້ວກຢູດເລົື່າເວລາ ຮອດຕອນຕ່ນື ເຕໍນ້ັ ຫຼ ໜ້າສນົ ໃຈທີື່ກະໄວ້ວ່າຈະຢດຸ ເລ່າົື . - ຢາຍເຈຍ້ ໃຫຜ້ ູ້ຟງັ ແຕ່ລຸ ະຄົນ ເພອື່ ຂຽນຕື່ເລ່ືອງທີຟື່ ັງໃຫ້ຈນົ ສຸດ ແລວ້ ຕໍັ້ງຊື່ເລ່ືອງນັ້ໍນ. - ເກັບເຈ້ຍທັງໝົດມາອ່ານ ແລະ ໃຫ້ເລອກເອົາຜູ້ທີຂຽນຕື່ເລື່ອງ ແລະ ຕັ້ໍງຊື່ເລື່ອງທີ່ືຖກຕ້ອງນັໍ້ນໄວ້ຕາງ ຫາກ ແລ້ວສະເຫຼີຍຄາຕອບທີ່ືຖກຕ້ອງໃຫ້ຜູ້ຟັງຮັບຮູ້ (ອາດມີລາງວັນ ຫຼ ໃຫ້ຄະແນນແກຸ່ຜູ້ທີື່ຕ່ືເລ່ືອງ ແລະ ຕັໍ້ງຊື່ ເລ່ອື ງຖກຕ້ອງ). ຕວົ ຢາຸ່ ງ ການເລືົ່ານິທານປິດສະຫນາ “ເລ່ືອງບື່ນສັກສິດ ” ດົນນານມາແລວ້ ຢດູຸ່ ອນນອ້ ຍແຫຸງ່ ໜງຶ່ື ຂອງປະເທດ ຍືີປ່ ຸ່ນ ມີ 2 ຜົວເມຍດາລົງຊີວິດຢຸນູ່ າ ກັນ ແລະ ພວກ ເຂາົ ເຈົໍາ້ ກຮກັ ກັນຫຼາຍ. ມໍ້ໜືງ່ຶ ຜູ້ເປນັ ຜົວຄິດຢາກຈະໄປຊອກຟນຢຸູ່ປຸາ່ ໄກໆ ລາວເລຍີ ບອກເມຍວ່າ ເຖໍາົ້ ເອີຍ! ມໍ້ອື່ນ ຂ້ອຍຈະອອກໄປຫາຟນຢຸູ່ປາຸ່ ໄກໆພ້ນຸ ເດີ ໃຫເ້ ຈ້ົໍາກຽມຫຂື່ ອງກິນໃຫ້ແດ່.ຸ ຕ່ືນມໍ້ໃໝຸ່ມາ ຜົວຈັບເອົາຫື່ຂອງກິນແລ້ວ ກອອກເດີນທາງເພ່ືອຈະໄປຫາຟນ ລາວຍ່າງໄປໄກແສນໄກ. ພຮອດທ່ຽງແລ້ວ ລາວຮູ້ສຶກຫິວເຂົ້ໍາກເລີຍພັກຜ່ອນ ເພ່ືອກິນເຂົ້ໍາ ຫຼັງຈາກກິນເຂົໍ້າອີ່ືມ ແລ້ວຊອກຫານໍ້າກິນບ່ືມີ ລາວກເລີຍໄປຊອກກິນນໍ້າ, ຊອກໄປຊອກມາເລີຍໄປ ເຫັນບື່ນໍ້ານ້ອຍແຫຸ່ງໜຶື່ງ ລາວເອົາມໄປກອບກິນນ້ໍາກນລົງໄປກຶກໆໆໆ. ຫຼັງຈາກກິນແລ້ວ ລາວກກົ້ໍມລົງເບິື່ງບ່ືນ້ໍາ ເພ່ືອຈະກິນອີກ ລາວຕົກໃຈໝົດແຮງພແນມເຫັນເງົາຕນົ ເອງລາວຄິດວ່າ \"ແມຸ່ນໃຜນມາຢນຢູຸທ່ າງຫລັງ\" ລາວແນມ ເບງ່ິື ອີກແຕຸ່ບ່ືມໃີ ຜ, ລາວເຫັນເງົາຢຸູໃ່ ນນ້ໍານໍ້ີ ຄຕອນສະໄໝລາວຍງັ ໜຸມ່ ລາວຄດິ ໃນໃຈ ວາ່ ນໍ້າແຫງຸ່ ນີ້ໍຕ້ອງມີແນວໃດ ແນວໜຶ່ືງຜິດປົກກະຕິ ລາວດີໃຈຫຼາຍ ຟ້າວແລຸ່ນກັບເມອເຮອນ, ຟນກບ່ືເອົາຊ້ໍາ ພໄປຮອດເຮອນລາວກຮ້ອງໃສຸ່ ເມຍ \"ເຖາໍົ້ ເອີຍ\" ໆໆ ຂ້ອຍມາແລວ້ . ລາວເຂໍາ້ົ ໄປຫາເມຍຢໃູຸ່ ນເຮອນ, ແຕຸ່ຜເູ້ ປັນເມຍບືຈ່ ື່ຜົວຕົນເອງເພາະລາວໜຸ່ມ ຂໍ້ຶນ ລາວເລືົ່າເລື່ອງທັງໝົດສູຸ່ເມຍຟັງ ເມຍໄດຟ້ ັງກເກດີ ຄວາມຄດິ ຢາກໜຸ່ມຄຜົວ. ພຮງຸ່ ເຊາ້ໍົ ຂນຶໍ້ ຜເູ້ ປນັ ເມຍກ່ືຟ້າວໄປ ຫາບອ່ ນທືຜ່ີ ົວບອກ ພໄປຮອດກໄປຫາບນ່ື ໍ້ານອ້ ຍແຫຸງ່ ນໍັນ້ ທນັ ທີໂລດ, ລາວຕັກນ້ໍາໃນບືມ່ າກິນ ຕັກກນິ ໆໆໆ ກນິ ຫລາຍກວາ່ ຜວົ ລາວອກີ (ຜູ້ເລົື່າຢຸດເລາ່ືົ ເມອື່ ຮອດຕອນນ້ໍີ) - ຜູ້ເລົາຢາຍເຈ້ຍໃຫ້ຜູ້ຟັງຂຽນ ຕ່ືເລ່ືອງໃຫ້ຈົບໂດຍການຕັໍ້ງຄາຖາມວ່າ ຫຼັງຈາກແມຸ່ເຖໍ້ົາກິນນໍ້າຫຼາຍແລ້ວ ແມຸ່ເຖົ້ໍາຈະກາຍເປັນຫຍັງ? ແລະ ຕັ້ໍງຊ່ື ເລ່ືອງວ່າເລ່ືອງຫຍັງ? ແຕຸ່ຖ້າກລະນີບ່ືມີເວລາຫຼາຍ ກສາມາດຖາມຜູ້ຟັງ ດ້ວຍຄາຖາມຂາ້ ງເທິງນັ້ນໍ ແລະ ໃຫຜ້ ູຟ້ ັງຕອບ. - ໃນກລະນີທບີື່ ື່ມຜີ ູ້ໃດຂຽນຕ່ືເລື່ອງ ຫຼ ຕອບຖກ ແມຸ່ນຜເູ້ ລົ່ືາຕ້ອງເລົາ່ື ເລອື່ ງນໍ້ນັ ຕ່ືໃຫ້ຈົບ ແລະ ບອກຊ່ື ເລືອ່ ງໃຫ້ຜູ້ຟັງຮບັ ຮ.ູ້ - ໃນກລະນີ ທີ່ືຜູ້ຟັງເລົື່າຕື່ເລ່ືອງ ແລະ ຕັ້ໍງຊ່ືເລ່ືອງຖກ ກຊົມເຊີຍຜູ້ຕື່ເລື່ອງນັ້ໍນ, ໃນກລະນີນີ້ໍ ຜູ້ເລົ່ືາບື່ຈາ ເປັນສະເຫຍຼີ ຄາຕອບອີກ. - ໃນເລືອ່ ງ ບ່ືນ້ໍາສັກສິດນຄ້ໍີ າຕອບທີືຖ່ ກຕ້ອງແມຸນ່ ແມຸ່ເຖາົ້ໍ ກຈະກາຍເປນັ ເດກັ ນ້ອຍເພາະກິນນໍ້າຫາຼ ຍ ໂພດ ແລະ ຊື່ເລອ່ື ງແມນຸ່ \"ບື່ນສກັ ສິດ\" ຜຮູ້ ຽບຮຽງ: ປທ ຫຼາ້ ແສງແກ້ວ ພັນລະພາ 45
ພາສາລາວ - ວັນນະຄະດີ 2 ງ. ການສະແດງລະຄອນເຈ້ຍ (ຄະມຊິ ບິ າຍ). ການສະແດງລະຄອນເຈ້ຍ ແມນຸ່ ການເລືາົ່ ນິທານປະເພດໜຶື່ງ ຂອງປະເທດຍື່ປີ ່ນຸ ໂດຍອາ ໄສຮບູ ແຕມ້ ໃນ ແຜນຸ່ ເຈຍ້ ເປັນຕວົ ປະກອບຊອ່ ຍ ແລະ ມຜີ ູ້ເລ່ືາົ ດາເນີນເລ່ືອງ. ສະນ້ນັໍ , ຜູ້ສະແດງ ລະຄອນເຈ້ຍ ຕ້ອງກາເນ້ໍອເລື່ອງ ໃຫ້ໄດດ້ ີ ເວໍົາ້ ຈະແຈ້ງ ແລະ ມທີ ວ່ ງທານອງເປັນຈງັ ຫວະ, ວທິ ີການໜື່ຶງທ່ເືີ ຮັດໃຫກ້ ານເລືາ່ົ ມ່ວນ ແມຸ່ນໃຫ້ເດັກນ້ອຍ ມີສ່ວນຮ່ວມ (ຖາມຕອບຢຸດທວາຍເປັນໄລຍະ), ຜູ້ເລື່ົາ ຕ້ອງອ່ານເນ້ໍອເລ່ືອງໃຫ້ດີກອ່ ນ ຈາກນັໍ້ນ ຈຶື່ງເບິື່ງວ່າ ຜູ້ຮັບ ຟັງເປັນເດັກຮຸ່ນໃດອາຍຸສື່າໃດ, ຢູຸ່ໃນສິື່ງແວດລ້ອມຢຸ່າງໃດ ຜູ້ເລົ່ືາຈຶື່ງເລອກບ່ອນສມົ ຄວນເນັໍ້ນ ຄວນເສີມໃຫ້ເໝາະ ສມົ ກບັ ໄວ ອາຍຂຸ ອງເດັກ ແລະ ສະພາບຕວົ ຈງິ . ລະຄອນເຈ້ຍກາເນີດຂຶ້ໍນໃນໄລຍະປີ 1930 ທີ່ືປະເທດ ຍີື່ປຸ່ນ ເປັນແຫຸ່ງທາອິດ ຊາວຍີື່ປຸ່ນ ເອີ້ໍນລະຄອນ ເຈ້ຍນີໍ້ວ່າ ຄະມີຊິບາຍ (Kamishibai) ແລະ ໄດ້ຮັບຄວາມນິຍົມຢຸ່າງກວ້າງຂວາງໃນໄລຍະ ປີ 1950. ລະຄອນ ເຈ້ຍຍັງໄດ້ແຜຸ່ຂະຫຍາຍໄປໃນຫຼາຍໆປະເທດອີກດ້ວ. ໃນນັ້ໍນ, ລວມມີຜົນກະທົບຈາກອິດທິພົນຂອງສ່ືທາງ ໂທລະພາບ, ວີດີໂອ ແລະ ເກມຕ່າງໆ, ຄ່ານິຍົມຂອງສັງຄົມທີ່ືໄດ້ປຸ່ຽນໄປ ແລະ ອ່ືນໆ. ແຕຸ່ເຖິງຢຸ່າງໃດກຕາມ, ການສະແດງລະຄອນເຈ້ຍ ກື່ຍັງມີຄຸນຄ່າທັງໄດ້ຮັບຄວາມສົນໃຈ ແລະ ຖກຟໍ້ນຟູສົ່ືງເສີມເປັນຢຸ່າງດີ. ລະຄອນ ເຈ້ຍສາມາດເປັນສືີ່ເພື່ອສົ່ືງໃຫ້ເດັກໄດ້ເປັນຢຸ່າງດີ, ສາມາດປະດິດລະຄອນເຈ້ຍ ເພ່ືອເປັນສື່ທາງດ້ານການຮັກສາ ສຂຸ ະພາບ, ສງິື່ ແວດລ້ອມ, ຕາ້ ນຢາເສບຕິດ, ສກື່ ານສຶກສາ ແລະ ອ່ນື ໆ. ປະຈຸບັນ ການນາໃຊລ້ ະຄອນເຈ້ຍ ເຂົ້ໍາໃນການສົ່ືງເສີມການຮກັ ສາສຂຸ ະພາບຂອງເດັກໃນໂຮງຮຽນປະຖມົ ໄດ້ເລີືມ່ ມີຂໍ້ຶນ, ເພາະລະຄອນເຈຍ້ ສາມາດໃຫ້ຄວາມມວ່ ນຊນ່ື ພ້ອມດຽວກນັ ນ້ນໍັ ກໃຫສ້ າລະຫນາ້ ຮຕູ້ າ່ ງໆ ເພອື່ ເຮັດ ໃຫ້ເດັກເກີດຈດິ ສານກຶ ຂໍຶ້ນໄດ້ ແລະ ເຂ້ໍາົ ໃຈເຖິງບັນຫາງາ່ ຍຂຶນໍ້ ຈາກ ການເບິືງ່ ລະຄອນເຈຍ້ . ການສະແດງລະຄອນເຈຍ້ ໃນປະເທດ ຍື່ີປຸ່ນ ແມ່ນຸ ຈະມີຫບີ ນ້ອຍ ແລະ ບ່ອນຕໍັ້ງເພອ່ື ສະແດງ ຢາຸ່ ງຄກັ ແນຸ່, ແຕຸ່ໃນປະເທດເຮົາຍງັ ຂາດເຂນີ ໃນດາ້ ນອຸປະກອນເຫລົືາ່ ນ້ັໍນ. ສະນນ້ັໍ , ສວ່ ນຫລາຍ ແມນຸ່ ຄູຈະໃຊ້ມເພອ່ື ຈບັ ລະຄອນ ເຈ້ຍ ແລ້ວສະແດງໄປເລີຍຮູບພາບລຸ່ມນ້ີໍສະແດງໃຫ້ເຫນັ ເຖງິ ການສະແດງ 2 ແບບ ຄ ແບບ ບ່ືມີຫີບສະແດງ ແລະ ແບບມຫີ ີບ ແລະ ຖ້ານວາງຫບີ ເພອື່ ສະແດງ. • ຂັນໍ້ ຕອນການເລົ່ືາ +ການກະກຽມ - ເລອກເລ່ືອງທຈື່ີ ະມາເລົ່ືາ, ໃຫ້ເໝາະກບັ ເດກັ ໃນແຕລຸ່ ະໄວ. - ກວດກາວ່າເລອ່ື ງນໍ້ັນມຄີ ບົ ທກຸ ແຜຸ່ນບ່.ື - ຜູ້ເລົາຕ້ອງອ່ານ ແລະ ກາເນ້ໍອໃນຂອງເລື່ອງໃຫ້ໄດ້ເປັນຢຸ່າງດີ ຕະຫລອດຮອດບົດສົນທະນາຂອງຕົວ ລະຄອນ ແລະ ເບ່ິືງວາ່ ຈຸດໃດຈະເປັນຈດຸ ເນໍັນ້ ແລະ ຈດຸ ສາລບັ ຖາມຕອບ. - ກ່ອນຈະເລົ່ືາລະຄອນເຈ້ຍຕອ້ ງຮຽງເລກລາດັບຮູບແຕຸ່ແຜນຸ່ ທີ 1, 2, 3, ຈົນຮອດຮູບແຜຸ່ນ ສຸດທ້າຍໃຫ້ ຖກຕອ້ ງ. - ເຝກິ ຊອ້ ມເລົ່ືາເພ່ອື ໃຫ້ການເລົາ່ື ກບັ ການຖອດຮບູ ພາບໄປພ້ອມໆກັນ - ຖາ້ ມີຫີບໃສເຸ່ ວລາສະແດງຍ່ືງິ ເຮັດໃຫ້ເດັກມີຄວາມສນົ ໃຈຍິ່ງື ຂນໍ້ຶ . + ວິທເີ ລ່ືົາ - ເນໍ້ອໃນເລ່ືອງ ຂອງຮບູ ແຜຸນ່ ທີ 1 ອາ່ ນຢດູຸ່ ້ານຫຼັງຂອງຮບູ ແຜຸ່ນສດຸ ທາ້ ຍ. - ເນໍ້ອໃນເລອ່ື ງ ຂອງຮບູ ແຜນຸ່ ທີ 2 ອາ່ ນຢູຸ່ດາ້ ນຫງຼັ ຂອງຮບູ ແຜຸ່ນທີ 1. ຜູ້ຮຽບຮຽງ: ປທ ຫຼາ້ ແສງແກ້ວ ພນັ ລະພາ 46
ພາສາລາວ - ວັນນະຄະດີ 2 - ເນອໍ້ ໃນເລື່ອງ ຂອງຮູບແຜນຸ່ ທີ 3 ອາ່ ນຢດູຸ່ ້ານຫງັຼ ຂອງຮບູ ແຜຸ່ນທີ 2. - ເນອໍ້ ໃນເລ່ອື ງ ຂອງຮບູ ແຜຸ່ນເລກຕື່ໆໄປຈະອ່ານຢຸດູ່ າ້ ນຫຼັງຂອງຮູບທ່ືີດງຶ ອອກມາໄວ້ດາ້ ນຫັຼງສະເໝ.ີ - ເຮົາຄວນຈັບລະຄອນເຈຍ້ ແຕ່ລຸ ະແຜຸ່ນໃຫສ້ ະເໝກີ ນັ , ເພືອ່ ໃຫ້ເດກັ ທກຸ ໆຄນົ ເຫນັ ຮູບທີື່ເຮາົ ຈະເລາົື່ ໃນປະເທດ ຍີື່ປຸ່ນແມຸ່ນເພິ່ນື ໄດ້ມີໂຮງ ຫຼ ຫີບສາລັບສະແດງລະຄອນເຈ້ຍ (ໃນຮູບພາບຕົວຢາຸ່ ງ), ເພາະຈະສາມາດ ດຶງດດູ ເດັກໃຫ້ສົນໃຈຫາຼ ຍຍງື່ິ ຂນ້ໍຶ . - ເນອໍ້ ໃນຮູບ ຕອນໃດຄວນຈະດຶງຮູບອອກຈັກສວ່ ນຂອງຮບູ ເຕມັ ເພື່ອຖາມເດັກໃຫ້ມີສວ່ ນຮ່ວມ. - ເວລາດຶງຮບູ ອອກມາໄວທ້ າງຫຼັງ ໃຫ້ດງຶ ມາທາງຂວາມສະເໝີ. - ຖ້າເຮາົ ສາມາດປ່ຽຸ ນສຽງ ຂອງຕວົ ລະຄອນແຕຸລ່ ະຕົວໄດ້ກຍິືງ່ ດີ, ຈະຊ່ວຍໃຫ້ເລອື່ ງມວ່ ນຂໍນ້ຶ ຕືມ່ . - ການສະແດງ ສາມາດໃຫຜ້ ້ດູ ຽວສະແດງ ຫຼ ສະແດງເປນັ ກມຸ່ ຕາມຕວົ ລະຄອນໃນເລ່ືອງ. • ຂຄ້ໍ ວນລະວງັ - ກ່ອນຈະສະແດງທຸກໆຄັ້ໍງ, ຕອ້ ງກວດກາ ແລະ ຮຽງເລກລາດບັ ຮບູ ແຕແຸ່ ຜຸ່ນ ທີ 1, 2, 3 ຈົນຮອດແຜຸ່ນ ສຸດທາ້ ຍໃຫ້ຖກຕ້ອງ ນ້ໍເີ ປນັ ສິ່ືງສາຄັນທ່ີືສຸດ ເພາະຖ້າຮຽງຮບູ ບຖື່ ກເວລາເລ່ົາື ໄປຈະບ່ືສາມາດເລາ່ືົ ບື່ໄດ້ ເພາະເນ້ໍອໃນ ທີ່ືເຮົາເລາົ່ື ກບັ ຮບູ ພາບບເ່ື ຂົາ້ໍ ກັນ. - ເວລາດງຶ ຮບູ ອອກ ໃຫດ້ ງຶ ມາທາງຂວາມ, ຖ້າດງຶ ມາທາງຊ້າຍມຈະເຮັດໃຫ້ຕວົ ລະຄອນກັບຫຼັງ. ຈ. ການເລາືົ່ ນິທານປະກອບລະຄອນ ແລະ ການສະແດງ ການສະແດງລະຄອນສາມາດແບຸ່ງເປັນ 2 ຮູບແບບຄ ການສະແດງລະຄອນປະກອບການເລ່ືົາ ແລະ ການສະແດງລະຄອນທຜືີ່ ສູ້ ະແດງເອງເວໍ້ົາເອງ. ການເລື່ົານທິ ານປະກອບລະຄອນ ເລົື່ານິທານປະກອບລະຄອນ ແມຸ່ນການເລົື່າໄປພ້ອມກັນກັບການສະແດງລະຄອນ ຫຼ ເຮົາເອໍີ້ ນວ່າເລືົ່າ ປະກອບລະຄອນ, ເຊືງິ່ ເຮດັ ໃຫ້ຜູ້ຊົມມີຄວາມສນົ ໃຈຫາຼ ຍ ແລະ ມ່ວນຊນ່ື ກວ່າການເລົື່າແບບຕາ່ ງໆ. ການເລ່າົື ປະກອບລະຄອນນຈ້ີໍ ະມີຜູ້ໜ່ງຶື ເລົືາ່ ເລອ່ື ງຢນດາ້ ນຫັງຼ ຫຼ ຢູຸ່ແຈໜງ່ຶື ແລະ ມອີ ີກກຸ່ມໜືຶງ່ ສະແດງລະ ຄອນຢູຸ່ເທງິ ເວທໄີ ປພ້ອມໆກບັ ການເລື່າົ , ໂດຍໃຫ້ເລອື່ ງທ່ີືເລົື່າເຂໍົາ້ ກບັ ການສະແດງຢຸູ່ເທງິ ເວທ.ີ • ຂ້ໍນັ ຕອນການເລື່າົ + ການກະກຽມ - ກຽມບົດເລື່ອງທີື່ຈະເລົ່ືາ ໃຫ້ເໝາະກັບເດັກແຕຸ່ລະໄວ, ອາດຈະເປັນເລື່ອງເກົື່າທີ່ືມີແລ້ວ ຫຼ ປະດິດຄິດ ແຕຸງ່ ໃໝຸໄ່ ດ້ຍືິ່ງເປັນການດີ (ຖາ້ ສາມາດແຕຸ່ງ ແຕ່ຕຸ ້ອງໃຫ້ເໝາະສມົ ) - ຜເູ້ ລື່າົ ເອົາບົດເລອື່ ງມາເຝິກຊອ້ ມເລືາ່ົ ໃຫຈ້ ່ຈື າໄດ້ດີ. - ແບຸ່ງບົດບາດຕົວລະຄອນແຕຸ່ລະຕົວ, ຢາຍບົດພ້ອມທັງແບຸ່ງໜ້າທີື່ໃຫ້ແຕຸ່ລະຄົນຮັບຜິດຊອບສະແດງ ຕາມບົດ (ໃຜຖກສະແດງເປັນຕົວລະຄອນໃດ, ບົດບາດໃດໃນເລ່ືອງ ກໃຫ້ເຝິກຊ້ອມບົດບາດ, ທ່າທາງຕົວ ລະຄອນນນັໍ້ ໆ). + ວທິ ເີ ລ່າືົ . - ຜູ້ເລ່ືົາໃຫຢ້ ນຢູຸ່ເບອໍ້ ງຫລັງຜາ້ ສາກ ຫຼ ຫງຼັ ເວທີ, ເມ່ືອເລາ່ືົ ຮອດຕົວລະຄອນໃດ, ຜູ້ທສີ ະແດງເປັນຕົວ ຜູ້ຮຽບຮຽງ: ປທ ຫຼາ້ ແສງແກວ້ ພນັ ລະພາ 47
ພາສາລາວ - ວັນນະຄະດີ 2 ລະຄອນນັ້ໍນ ກອອກມາສະແດງຕາມບົດບາດ ແລະ ທ່າທາງຂອງຕົວລະຄອນໃນຕອນນັ້ໍນໃຫ້ສົມຈິງສົມຈັງຈົນສຸດ ເລອ່ື ງ (ຜູ້ສະແດງຈະເຮດັ ແຕຸທ່ ່າທາງເວາົ້ໍ ບອື່ ອກສຽງ). - ຜູ້ເລົື່າຕອ້ ງໃຊ້ນສຽງແຮງ, ຈະແຈ້ງ ແລະ ສາມາດປຸ່ຽນສຽງໄປຕາມແຕຸ່ລະຕົວລະຄອນໄດ້ຍິື່ງເປນັ ການດີ (ອາດໃສຸດ່ ນົ ຕີປະກອບເປນັ ຕອນໆໄດ)້ . - ສວ່ ນຜູ້ທີ ສະແດງເປັນຕວົ ລະຄອນນໍ້ນັ ຕ້ອງໄດ້ເອົາໃຈໃສຸຟ່ ງັ ຜເູ້ ລາືົ່ , ເມອຜູ້ເລ່ືົາເວົໍາ້ ເຖງິ ຕົວລະຄອນຕວົ ໃດ ກຕ້ອງໄດອ້ ອກມາໃຫທ້ ັນກບັ ການເລ່ືາົ ນັນໍ້ ຈງືຶ່ ຈະເຮດັ ໃຫ້ຜ້ຟູ ງັ ຕ່ນື ເຕັນ້ໍ . - ຖ້າ ແຕຸ່ລະຕົວລະຄອນສາມາດນຸ່ງເຄ່ືອງ ຫຼ ແຕຸ່ງໂຕໃຫ້ຄ້າຍຄກັບ ຕົວລະຄອນທີື່ຕົນເອງເປັນນັໍ້ນກຍ່ືິງ ເປັນການດີ ເຊັ່ືນ: ເປັນກະຕ່າຍ ກແຕ້ມເຈຍ້ ມີຫກູ ະຕ່າຍແລວ້ ໃສຸ່ເທິງຫົວ ໃຫ້ເບິື່ງຄ້າຍຄກັບໂຕກະຕ່າຍ, ຖ້າເປັນພື່ ນາກໃຫນ້ ງຸ່ ເຄືອ່ ງຄພືນ່ າ...ແຮງຸ່ ຈະເຮັດໃຫຜ້ ຟູ້ ງັ ເພມ່ີື ຄວາມສນົ ໃຈຍິ່ືງຂໍນ້ຶ . ການສະແດງລະຄອນ ການສະແດງລະຄອນ ແມຸ່ນການສະແດງຂອງກຸ່ມຄົນທີ່ືໃຊ້ທັງນສຽງທ່າທີ, ການນຸ່ງເຄື່ອງ ທ່ືີໃຫ້ສົມ ບົດບາດຕາມຕົວລະຄອນ ແລະ ບາງຄັ້ໍງຍັງມີການປະກອບດົນຕິ ເພ່ືອເຮັດໃຫ້ມີບນັ ຍາກາດ, ໂດຍການເລອກເລ່ືອງ ໃດເລ່ືອງໜຶ່ືງ ຈາກປຶ້ໍມທີ່ືອ່ານມາສະແດງ ຫຼ ແຕຸ່ງຂຶໍ້ນມາໃໝຸ່ ແຕຸ່ຕ້ອງມີເນ້ໍອໃນດີເໝາະສົມ, ການສະແດງລະຄອນ ແມຸ່ນສ້າງ ໃຫ້ເດັກນ້ອຍຈື່ຈາບົດເລ່ືອງຄາເວົໍ້າ ແລະ ບົດບາດຂອງຕົວລະຄອນທີ່ືຕົນເອງສົມທົບສະແດງເດັກນ້ອຍ ຈະມີຄວາມຕື່ນເຕັ້ໍນ ແລະ ມ່ວນຊື່ນກັບການສະແດງ ແລະ ຍັງສາມາດເຮັດໃຫ້ເດັກມີຄວາມສາມາດກ້າສະແດງ ອອກເປນັ ຢາຸ່ ງດີດ້ວຍ. ການສະແດງລະຄອນ ແມຸ່ນເຮົາສາມາດການົດໄດ້ວາ່ ຈະໃຫ້ ເລ່ອື ງຍາວ ຫຼ ສໍນ້ັ ເພື່ອໃຫ້ ແທດເໝາະກັບກມຸ່ ຄົນ ທຈີ່ື ະເຝິກຊອ້ ມໃນການສະແດງລະຄອນເລືອ່ ງນັ້ໍນ. ຂ້ໍັນຕອນການສະແດງລະຄອນ + ການກະກຽມການສະແດງ - ເລອກເລືອ່ ງທື່ີມີຢູຸ່ແລ້ວ ເພ່ືອຈະນາມາເປັນລະຄອນ ຫຼ ຈະ ແຕຸ່ງເລ່ອື ງຂໍ້ນຶ ໃໝຸ່ໃຫ້ເໝາະສົມກັບເດັກໃນ ແຕລຸ່ ະໄວ. - ຄັດເລອກຜູ້ທີື່ຈະມາສະແດງ ໃຫ້ຄົບຕາມຕົວລະຄອນໃນເລ່ືອງ ແລະ ແບຸ່ງຄົນຕາມຕົວລະຄອນທີື່ມໃີ ນ ເລືອ່ ງ ວ່າໃຜຈະສະ ແດງເປນັ ຕົວລະຄອນໃດ. - ຢາຍບົດເລ່ອື ງໃຫ້ຜສູ້ ະ ແດງທກຸ ໆຄນົ ອາ່ ນ ແລະ ກາເນ້ອໍ ໃນຂອງເລື່ອງໃຫໄ້ ດທງັ ໝົດ. - ກຽມເຄອ່ື ງນຸ່ງ ແລະ ອຸປະກອນອນ່ື ໆ ທືີຈ່ າເປນັ ຈະຕ້ອງໃຊໃ້ ນການສແດງ. - ຈາກນ້ນໍັ ເຝິກຊ້ອມໃຫ້ຄ່ອງແຄວ້ . + ວທິ ີສະແດງ - ຜູ້ເລື່ົາຂໍ້ນຶ ໄປສະເໜເີ ລອ່ື ງ, ຜຂູ້ ຽນ, ຜູ້ແຕມ້ , ເປັນເລອື່ ງຂອງປະເທດໃດ. - ຈາກນ້ນັໍ ຕົວລະຄອນກອອກມາເວາໍ້ົ ພອ້ ມທງັ ສະແດງບດົ ບາດຂອງຕົນຈນົ ສຸດເອງ. - ການສະແດງລະຄອນແບບນ້ີໍ ແຕຸ່ລະຕວົ ລະຄອນຕ້ອງໄດ້ເອາົ ໃຈໃສຸຕ່ ິດຕາມເລືອ່ ງ ແລະ ອອກມາສະ ແດງໃຫທ້ ັນເວລາ ແລະ ຕືເ່ ນືອ່ ງກນັ , ບົດສນົ ທະນາຕ້ອງໂຕ້ຕອບກນັ ໃຫໄ້ ວຕາມເນໍອ້ ເລອື່ ງ ແຕຸຕ່ ອ້ ງເວົໍາ້ ເທອ່ື ລະຄນົ ຜູ້ຮຽບຮຽງ: ປທ ຫຼາ້ ແສງແກວ້ ພນັ ລະພາ 48
ພາສາລາວ - ວັນນະຄະດີ 2 ບື່ສນົ ກັນ ເພອ່ື ເຮັດໃຫໜ້ ້າສົນໃຈເບິງ່ື ຂຶໍນ້ . ໝາຍເຫດ: ໃນການສະແດງລະຄອນທຸກແບບ ແມ່ນຸ ບໃ່ື ຫປ້ ່ືິນຫຼັງໃສຸ່ຜູ້ຊົມ. 2) ການຮ້ອງເພງ ການຮ້ອງເພງແມນຸ່ ການຮອ້ ງທືີ່ໃຊສ້ ຽງເປນັ ທານອງ ແລະ ຈັງຫວະໃຫເ້ ກດີ ຄວາມມວ່ ນຊ່ືນ ແລະ ແມນຸ່ ກດິ ຈະກາໜຶ່ືງທີື່ເຮົາຈະສ້າງໃຫ້ເດັກນ້ອຍ ມີຄວາມເບີກບານມ່ວນຊ່ືນ ການຮ້ອງປະກອບກັບການເລື່ົານິທານ ຈະເປັນ ການສ້າງບັນຍາກາດເພື່ອຂັ້ໍນລາຍການ ບ່ືໃຫ້ເດັກນ້ອຍເກີດຄວາມເບ່ືອໜ່າຍຕື່ການຟັງນິທານ, ພ້ອມນີ້ໍຕ້ອງສ້າງ ບັນຍາກາດໃຫເ້ ດັກນອ້ ຍ ໄດພ້ ັກຜ່ອນສະໝອງ ຫຼ ມອີ າລົມປອດໂປຸງ່ ອກີ . ການຮ້ອງເພງຍັງສາມາດສົື່ງເສີມການອ່ານໄປໃນຕົວ, ຖ້າຄູຫາກເຝິກໃຫ້ເດັກອ່ານບົດເພງກ່ອນແລ້ວຈືຶ່ງ ກ້າວມາສູຸ່ການຮ້ອງ ແລະໃຊ້ທານອງ, ເດັກບາງຄົນບ່ືສົນໃຈຕ່ືການອ່ານ ແຕຸ່ຖ້າວ່າເປັນບົດເພງເດັກນ້ອຍກສົນໃຈ ອາ່ ນ ເພາະຢາກຮອ້ ງເພງເພອ່ື ຄວາມມ່ວນຊນື່ . ການຮ້ອງເພງແມຸ່ນມີສອງຮູບແບບຄ ການຮ້ອງເພງ ແລະ ການຮ້ອງເພງປະກອບທ່າທາງ, ການຮ້ອງເພງ ປະກອບທ່າທາງ ແມຸ່ນໄດ້ສ້າງຄວາມສົນໃຈໃຫ້ແກຸ່ເດັກນ້ອຍຫຼາຍ, ເພາະສ້າງໃຫ້ເດັກໄດ້ມີສ່ວນຮ່ວມ ແລະ ຮັບ ຄວາມມ່ວນຊ່ນື ແລ້ວຍງັ ເປັນການອອກກາລັງກາຍໄປໃນໂຕດ້ວຍ. • ຂ້ໍັນຕອນການຮ້ອງເພງ +ວທິ ີກຽມ - ກຽມບົດເພງທ່ືີຈະຮອ້ ງໃຫ້ເໝາະກບັ ເດກັ ໃນແຕຸ່ລະໄວ. - ຂຽນບົດເພງໃສຸກ່ ະດານ ຫຼ ໂກປເີ ນໍອ້ ເພງ ເພອ່ື ຢາຍໃຫ້ເດັກແຕຸ່ລະຄົນ. - ຄູຕອ້ ງເຝກິ ຊອ້ ມຮ້ອງເພງໃຫຄ້ ່ອງແຄ້ວ. - ຊອກຫາເຄື່ອງດົນຕີ ເຊືັ່ນ ກອງ ຫຼ ໝາກກະແຊກ ແລະ ອື່ນໆ (ຖ້າມີ) + ວທິ ຮີ ້ອງ - ທາອິດ ຄສູ ະເໜີເນ້ໍອເພງພອ້ ມທງັ ຮ້ອງໃຫເ້ ດກັ ຟງັ ກ່ອນ 1 - 2 ເທ່ອື . - ຄສູ ອນເດກັ ຮອ້ ງເທືອ່ ລະວກັ , ລະຕອນ ຕາມຫຼງັ ຄູຫາຼ ຍໆ ເທອ່ື ຈົນໝົດເພງ. - ເມອ່ື ເດກັ ຈ່ືແດຸ່ແລວ້ , ຄກູ ັບເດັກຮ້ອງໄປພອ້ ມກັນ 3 - 4 ເທອ່ື . - ຈາກນນ້ໍັ ໃຫ້ເດກັ ຮ້ອງດວ້ ຍຕນົ ເອງ (ປະກອບສຽງດນົ ຕີໄປນາ). • ເພງປະກອບທາ່ ທາງ + ການກະກຽມ - ເລອກບດົ ເພງ ພ້ອມທ່າປະກອບໃຫ້ເໝາະກບັ ເດກັ ໃນແຕ່ລຸ ະໄວ. - ຄູ ກຽມຮອ້ ງເພງໃຫ້ລຽ່ ນໄຫ.ຼ - ອອກແບບທ່າທາງ ຫຼ ເຝກິ ຊ້ອມທ່າທາງທີມ່ື ແີ ລວ້ ໃຫ້ຄ່ອງແຄ້ວ. - ກຽມກະແຊັດເພງ ຫຼ ດົນຕີ (ຖ້າມ)ີ . + ວິທີປະຕບິ ັດ - ຄູ ຮອ້ ງເພງໃຫ້ເດກັ ຟງັ ກ່ອນ 1 - 2 ເທອ່ື . - ເຝິກຊອ້ ມໃຫ້ເດກັ ຮອ້ ງເພງໃຫໄ້ ດ້. - ຄູ ຮອ້ ງເພງພ້ອມທັງປະກອບທາ່ ທາງໃຫເ້ ດັກເບິືງ່ . ຜູ້ຮຽບຮຽງ: ປທ ຫຼາ້ ແສງແກວ້ ພນັ ລະພາ 49
ພາສາລາວ - ວັນນະຄະດີ 2 - ຄູ ສອນເດັກຮອ້ ງ ທັງປະກອບທາ່ ທາງໄປເທອ່ື ລະວັກຈົນໝດົ ເພງ. - ຄູ ແລະ ເດັກຮ້ອງເພງປະກອບທ່າທາງໄປພອ້ ມກນັ ຈນົ ເດກັ ຈືໄ່ ດ.້ -ໃຫ້ເດັກ1 ຄົນອອກມານາພາເດກັ ທັງໝດົ ເຮັດ. ເພງສະບາຍດີ ( ເພງຕວົ ຢາຸ່ ງ ) ສະບາຍດີ ວັນນ້ີໍມາພບົ ກນັ ແສນສກຸ ສັນ ພບົ ກນັ ຈົນທືວົ່ ໜາ້ ສດຸ ດໃີ ຈ ວັນນີໍ້ທ່ືໄີ ດ້ມາ ພດັ ທະນາ ເດກັ ລາວໃຫ້ກ້າວໄປ ລາ ລາ ລາ ລາ ລາ ລາ ( ຊຶ້ໍ ) ຈົບ ເພງຮກັ ການອາ່ ນ ພວກເຮາົ ເພອ່ື ນຍງິ ແລະ ຊາຍ ມາຮວ່ ມໃຈ ພອ້ ມໃຈຮັກການອາ່ ນ ອະນາຄດົ ຂອງເຮາົ ຈະຊືນ່ ບານ ບລ່ື ຄານ ໃນການໄປການມາ ໃນຫນັງສ ແຕຸ່ລະບ່ອນເພືິນ່ ຂຽນບອກ ຈະບຫ່ື ລອກ ບື່ລວງຕາເຮົາໄດ້ດອກຫນາ ເພາະເຮົານນ້ໍັ ຫມນັ່ື ອາ່ ນແຕຸ່ນອ້ ຍຂໍຶ້ນມາ ນັໍ້ນຄວິຊາ ຂອງເຮາົ ປະຈາຕົວ ເພອ່ື ນເອີຍ ມາເຖດີ ຮີບມາ ຢຸາ່ ຊັກຊາ້ ເສຍເວລາໄປແຕລຸ່ ະວນັ ນບັ ແຕວຸ່ ນັ ຈັນ ຈົນເຖງິ ວັນສຸກນັນ້ໍ ເສົາທິດຄກນັ ເປດີ ບລກິ ານໃຫເ້ ຮາົ ສະເຫມີ ຖາ້ ບ່ຮື ູ້ເຮົານີຈໍ້ ະຂບອກ ເພ່ນືິ ມຕີ ະຫລອດ ປຶໍ້ມອ່ານ ນາໆຊະນດິ ອາ່ ນແລ້ວ ພວກເຮົາຈົືງ່ ນາມາຄິດ ເພອື່ ຊີວິດ ເພ່ືອອະນາຄດົ ຂອງເຮາົ ສດົ ໃສ ຈບົ ຜ້ຮູ ຽບຮຽງ: ປທ ຫຼາ້ ແສງແກວ້ ພນັ ລະພາ 50
ພາສາລາວ - ວັນນະຄະດີ 2 ຕວົ ຢາຸ່ ງ ເພງປະກອບທາ່ ທາງ ເພງຝນົ ຕກົ ລງົ ມາ ຝົນຕກົ ລງົ ມາ ຕກົ ລງົ ມາໆ ໃຫນ້ າເຮົາຫຼົໍ້ງ ນາເຮົາຫໍຼົງ້ ( ຊ້ໍາ ) ໃຫ້ໂສ້ງເຮາົ ປຽກ ໂສ້ງເຮາົ ປຽກ ( ຊ້ໍາ ) ໃຫເ້ ສອໍ້ ເຮາົ ປຽກ ເສ້ອໍ ເຮາົ ປຽກ ( ຊ້ໍາ ) ແມງຕບັ ເຕ່ົາື ອອກລູກທາງຫັຼງ ເປັນແມງອີຫື່ ຍງັ ໂອແມງຈີື່ນນູ ໆ ໆ ຢຕູຸ່ ໍ້ນົ ຫມາກຂາມ ຕໍົ້ນຫມາກຂາມ ຈົບ ກິ່ງື ກ້ານໃບ ເພງກງືິ່ ກາ້ ນໃບ ກືິງ່ ກ້ານໃບ ຊະໆກ່ືິງໃບກາ້ ນກງິື່ ຝົນຕກົ ຊະໆໃບກາ້ ນກງ່ືິ ຊະໆກ່ິືງ ລົງມາລນິ ໆ ( ຊາໍ້ ) ກ້ານໃບ ຈົບ 3) ການຫຼິນໍ້ ເກມສງື່ົ ເສມີ ການອາ່ ນ ການຫຼິໍ້ນເກມ ແມຸ່ນວິທີການຫຼິ້ໍນແບບຫນຶື່ງ ເພ່ືອສ້າງບັນຍາກາດຜ່ອນຄາຍຄວາມເຄັື່ງຕຶງທາງອາລົມ ເຮັດ ໃຫ້ເກີດຄວາມສາມັກຄີ ແລະ ຄວາມຜູກພັນເຊິງ່ື ກັນ ແລະ ກັນ, ການຫຼິ້ໍນເກມເຮັດ ໃຫ້ເດັກນ້ອຍຜອ່ ນຄາຍຄວາມ ເຄັືງ່ ຄຽດ ເປນັ ການເຝກິ ສະໜອງຢາຸ່ ງຫນງື່ຶ . ໃນຄວາມໝາຍຂອງບຸກຄນົ ທວ່ືົ ໆໄປ ເກມໝາຍເຖິງ ການຫຼນໍິ້ ຕ່າງໆ ຕາມແຕ່ລຸ ະໂອກາດ ແລະ ເວລາທ່ືີຈະ ອານວຍໃຫ້ຈາກງານປະຈາ ຫຼ ເປັນກິດຈະກາຂອງເດັກໄດ້ຫຼິໍ້ນຮ່ວມກັນໃນຍາມຫວ່າງ, ກິດຈະກາທືີ່ເອີ້ໍນວ່າເກມ ນັໍ້ນ ຈຶື່ງມີຄວາມໝາຍແຕກຕ່າງກັນໄປຕາມຈຸດປະສົງໃນການໃຊ້ ຕາມໂອກາດ, ເວລາ ຫຼ ສະຖານທີື່. ບັນດາທ່ານ ຄົງປະຕິເສດບ່ືໄດ້ວາ່ ບ່ືເຄີຍໃຊ້ເກມ ຫຼ ການຫຼິ້ໍນ ເຂົໍ້າມາປະກອບໃນກດິ ຈະກາອ່ືນໆເລີຍ, ໃນບາງຄັໍ້ງຂອງຊົ່ືວໂມງ ການສອນ ແລະ ການຮຽນ ຖາ້ ຮສູ້ ຶກວາ່ ນັກຮຽນເລີື່ມເບ່ືອໜາ່ ຍ ຫຼ ເຫງາົ ນອນ ຄູກຈະນກດິ ຈະການອກແບບມາໃຊ້ ຫຼ ນາມາເສີມເນໍ້ອຫາໃນບດົ ຮຽນ ຫຼ ປະເມນີ ຜນົ ການຮຽນ. ດັື່ງນັ້ໍນ, ຈຶື່ງພສະຫຼຸບໄດ້ວ່າ ເກມເປັນກິດຈະກາທີ່ືນາມາໃຊ້ ເພ່ືອຄວາມມ່ວນຊ່ືນ, ຜ່ອນຄາຍອາລົມ ເປັນ ກິດຈະການອກແບບທີ່ືສາມາດນາມາປະຍຸກ ດັດແປງຈັດໃຫ້ຜູ້ເຂົໍ້າຮ່ວມໄດ້ມີການສະແດງອອກທາງກາຍ ມີ ການເຄື່ອນໄຫວໂດຍມຸ່ງໝາຍ ເພືອ່ ໃຫ້ເກດີ ຄວາມເບີກບານມວ່ ນຊື່ນ ສາ້ ງມະນດຸ ສາພັນພ້ໍນຖານອືນ່ ໆທີື່ພວກເຮົາ ແຊກເຂາໍ້ົ ໃນກິດຈະການໍ້ັນ. • ຂັ້ໍນຕອນການຫລໍ້ນິ ຜູຮ້ ຽບຮຽງ: ປທ ຫຼາ້ ແສງແກ້ວ ພັນລະພາ 51
ພາສາລາວ - ວັນນະຄະດີ 2 + ການກະກຽມ - ເລອກເກມຫຼນ້ໍິ ໃຫ້ເຫມາະກບັ ເດກັ ແຕຸລ່ ະໄ, ເຝິກຊອ້ ມວທິ ີຫິໍ້ນຼ . - ຖາ້ ເກມຫໍ້ິນຼ ຈະຕ້ອງໃຊອ້ ປຸ ະກອນ ກຕອ້ ງກຽມໃຫຄ້ ບົ . + ວທິ ີຫ້ໍິຼນ - ຄູແນະນາວທິ ຫີ ຼໍ້ນິ , ກະຕກິ າ ໃນການຫນ້ຼິໍ ໃຫ້ເດກັ ຟງັ ກ່ອນ 1 - 2 ເທ່ືອ. - ຄູ ຫນຼິໍ້ ໃຫເ້ ດກັ ເບງືິ່ , ຈາກນນັ້ໍ ຄແູ ບ່ງຸ ເດກັ ຈດັ ຕາມແບບຫຼນ້ໍິ ນ້ໍັນ 2-3 ເທອື່ . - ສຸດທ້າຍ ຄອູ າດສະຫບຼຸ ໃນການຫນິໍຼ້ , ໃຜຫໍ້ຼິນຜດິ ກະຕິກາ ຄວນເອົາມາຮ້ອງເພງໃຫຫ້ ມຸຟູ່ ັງ. - ນັກຮຽນຈັດກຸ່ມເປັນ 4 ກຸ່ມ, ແຕຸ່ລະກຸ່ມໃຫ້ອ່ານຕົວຢຸ່າງເກມຫຼິ້ໍນລຸ່ມນໍ້ີ, ແລ້ວເຝິກນາພາການຫຼິໍນ້ ເກມ ສາ ລບັ ອະນຸບານ 1, 2, 3 ແລະ ປະຖົມ. - ຕາງຫນາ້ ນັກຮຽນ ໃນແຕລຸ່ ະກຸ່ມທົດລອງປະຕິບັດຕົວຈິງໃນຫ້ອງຮຽນ. - ນັກຮຽນແຕຸ່ລະຄົນ ຊອກເກມຫຼິໍ້ນຕ່າງໆທີື່ຕົນເອງຮູ້, ແລ້ວຂຽນຊື່ຂອງເກມພ້ອມບົດແນະນາການຫຼ້ິໍນ ແລະ ສາທດິ ວິທຫີ ນຼິ້ໍ ໃນຫອ້ ງ. - ນກັ ຮຽນໄປນາພານກັ ຮຽນປະຖົມຫໍ້ິນຼ ເກມ (ກິດຈະການອກ ຫຼ ໃນຫ້ອງ) ຕົວຢຸ່າງເກມຫິຼນໍ້ • ສາລັບຊ້ນໍັ ປະຖົມສຶກສາ ເກມປະຕິບັດຕາມຄາສັ່ງື ມີຫຼາຍຮູບແບບຫຼາຍວທິ ີ ເຊັນື່ : ຈບັ ຫູຈັບດງັ , ຈານວນຄົນບື່ຈາ ກັດ, ຜນູ້ າພາຫ້ໍຼນິ ເປັນຜູ້ອອກຄາສ່ືັງວ່າ ຈບັ ຫູ (ແຕຸ່ຜອູ້ ອກຄາສງື່ັ ນນັ້ໍ ບໃື່ ຫ້ຈັບຫູ ໃຫ້ຈັບບ່ອນອນື່ ເຊນື່ັ ຈັບດັງ), ແຕຸ່ ເດັກທີຮື່ ວ່ ມຫໍນິ້ຼ ຕ້ອງຈບັ ຫູ ຖາ້ ບຈ່ື ັບຫູ ຖວ່າຜດິ ແລະ ຜ້ນູ າພາຫິຼ້ນໍ ໃຫ້ເວາ້ໍົ ສະຫຼບັ ກນັ ໄປມາລະຫວາ່ ງ ຈບັ ຫ,ູ ຈບັ ດັງ ແລ້ວສັງເກດເອົາເດັກທືີ່ຈັບຜິດຜູ້ຫຼິ້ນໍ ສັື່ງ ເພ່ືອອກຄາສັ່ງື ຕ່ືໄປ. ເກມນີໍ້ ແມຸ່ນການເຝິກໃນການຟັງ ແລະ ເຮັດຕາມຄາ ສືັ່ງນໍ້ນັ (ບ່ືແມນຸ່ ເຮັດຕາມຕາເຫນັ ). ຄາຖາມຄົໍນ້ ຄວາ້ : 1. ການອ່ານໝາຍເຖງິ ຫຍັງ? 2. ການອາ່ ນມີຄວາມສາຄນັ ຄແນວໃດ? 3. ການອ່ານປະກອບມີຈກັ ປະເພດ? ຄປະເພດໃດແດຸ່? ຈງົື່ ອະທບິ າຍແຕລຸ່ ະປະເພດ? 4. ການອ່ານໃຫ້ຄນຸ ປະໂຫຍດຕື່ຕນົ ເອງ ແລະ ປະເທດຊາດຄແນວໃດ? ຈງ່ົື ອະທບິ າຍ ແລະ ຊອກຕົວຢຸ່າງມາ ປະກອບ? 5. ວິທອີ າ່ ນເພອ່ື ຈັບໃຈຄວາມຄວນປະຕບິ ັດແນວໃດແດ?ຸ່ 6. ຈືົ່ງຊອກອາ່ ນໜັງສປະເພດ ບດົ ຄວາມ, ຂາ່ ວ, ເລື່ອງສ້ນໍັ , ສາລະຄະດ.ີ ..ແລ້ວສັງລວມເນອ້ໍ ໃນໃຈຄວາມ ຂອງເລື່ອງນນັໍ້ ? 7. ກິດຈະກາສືົ່ງເສມີ ການອ່ານແມນຸ່ ຫຍງັ ? 8. ກິດຈະກາສງື່ົ ເສີມການອ່ານມີຈດຸ ປະສງົ ຄແນວໃດແດ?ຸ່ 9. ຮບູ ແບບຂອງກິດຈະກາສງົື່ ເສີມການອາ່ ນມີຈກັ ຮູບແບບ ຄຮູບແບບໃດແດຸ່? ຈ່ົືງອະທິບາຍ ແລະ ຍົກ ຕວົ ຢາຸ່ ງແຕ່ລຸ ະຮບູ ແບບ. 10. ການເລົື່ານິທານປະກອບມຈີ ກັ ຮູບແບບ ຄຮູບແບບໃດແດຸ່? ຜຮູ້ ຽບຮຽງ: ປທ ຫຼາ້ ແສງແກ້ວ ພນັ ລະພາ 52
ພາສາລາວ - ວັນນະຄະດີ 2 ບດົ ທີ 4 ຄວາມຮູ້ກຽ່ ວກບັ ການຂຽນ (ທັກສະການຂຽນ) 1. ຄວາມໝາຍຄວາມສາຄນັ ຂອງການຂຽນ 1.1 ຄວາມໝາຍຂອງການຂຽນ ການຂຽນແມ່ນຸ ທກັ ສະໜ່ືຶງ ທ່ນືີ ອນຢໃຸູ່ ນ 4 ທກັ ສະທາງພາສາໄດແ້ ກຸ່ ທັກສະການຟງັ , ການເວໍາ້ົ , ການອ່ານ ແລະ ການຂຽນ. ໃນຊີວິດປະຈາວັນເຮົາສັງເກດໄດ້ວ່າ ທັກສະການຂຽນແມຸ່ນໃຊ້ໜ້ອຍທີື່ສຸດ. ດັ່ືງນັ້ໍນ, ການຂຽນ ຈິື່ງເປັນທັກສະທີ່ືຂ້ອນຂ້າງຍາກກວ່າທັກສະອ່ືນໆ. ເນ່ືອງຈາກວ່າເຮາົ ບ່ືຄ່ອຍໄດ້ເຝິກຝນົ ຢ່າຸ ງເຕັມທີື່ເຮັດໃຫ້ຫາຼ ຍຄົນ ພຽງແຕຸຂ່ ຽນໄດບ້ ່ືແມນຸ່ ຂຽນເປັນ. ການຂຽນເປນັ ທັກສະໜງ່ຶື ຂອງພາສາໃນຊວີ ິດປະຈາວນັ ຂອງຄົນເຮາົ ຈະສັງເກດໄດ້ວາ່ ທັກສະໃນການຂຽນ ເປັນທັກສະໜຶ່ືງທີ່ືເຮົາໃຊ້ໜ້ອຍທີ່ືສຸດ. ດັ່ືງນັນ, ທັກສະການຂຽນຈຶ່ືງກາຍເປັນທັກສະໜຶ່ືງທີື່ຂ້ອນຂ້າງຍາກກວ່າທັກ ສະອືນ່ ໆ ເນອ່ື ງຈາກພວກເຮາົ ບໄ່ື ດ້ເຝິກຝນົ ຢຸາ່ ງເຕັມເມດັ ເຕັມໜວ່ ຍຈ່ງຶື ເຮດັ ໃຫຫ້ ຼາຍຄນົ ຂຽນໄດແ້ ຕຸ່ຂຽນບ່ເື ປນັ . ການຂຽນເປັນວິທີໜຶ່ືງທ່ີືສະແດງທາງພາສາເປັນລາຍລັກອກັ ສອນ ເພື່ອສະແດງຄວາມຮູ້ ຄວາມຄິດ ຄວາມ ຮູ້ສຶກ ຄວາມສາມາດປະສົບການຕ່າງໆ ຂອງຕົນໃຫ້ຜູ້ອື່ນໄດ້ຮັບຄວາມຮູ້ຄວາມຄິດຕ່າງໆ ທີ່ືສະເໜີດ້ວຍວິທີການ ຂຽນ. ການຂຽນຄການບນັ ຍາຍຄວາມຮສູ້ ຶກ ຫຼ ປະສົບການທ່ືີໄດຮ້ ບັ ຈາກການຟງັ ການອ່ານມາປຸ່ຽນເປັນສັນຍະລັກ ຄ: ຕົວອັກສອນເພອື່ ຖ່າຍທອດຄວາມຮສູ້ ກຶ ນກຶ ຄິດເລ່ືອງລາວຕ່າງໆ ແລະ ຄວາມໃນໃຈຂອງຕົນອອກມາໃຫ້ຜູ້ອ່ືນ ຮູ້ ໂດຍຂຽນເປັນສນັ ຍະລັກແທນຄວາມຮູສ້ ຶກນຶກຄິດ ແລະ ຄວາມໃນໃຈເຫົຼ່າື ນັໍ້ນ. ການຂຽນໝາຍເຖິງການຂີດຂຽນໃຫ້ເປັນຕົວໜັງສ ຫຼ ຕົວເລກ ໃຫ້ເປັນເສັໍ້ນ ຫຼ ເປັນຮູບຕ່າງໆ ເພື່ອຖ່າຍ ທອດຄວາມຮູສ້ ກຶ ນກຶ ຄິດ ການຂຽນມີຄວາມຈາເປັນຢາຸ່ ງຍງືິ່ ຕ່ກື ານສື່ສານໃນຊວີ ິດປະຈາວັນ. ການຂຽນເປັນການໃຊພ້ າສາເພອື່ ການສສ່ື ານໂດຍໃຊ້ຕົວອກັ ສອນ ຫຼ ສັນຍະລກັ ຖ່າຍທອດຄວາມຮສູ້ ກຶ ນຶກ ຄິດ, ຄວາມຮູ້ຄວາມສາມາດ, ຈິນຕະນາການ, ປະສົບການຕ່າງໆ ແທນຄາເວົໍ້າໃຫ້ຄົນອ່ືນໄດ້ເຂົໍ້າໃຈຄວາມໝາຍ ແລະ ເຮັດໃຫ້ຜອູ້ າ່ ນເກີດຄວາມຮູ້ ຄວາມຄດິ ໃນເລ່ອື ງທືີ່ຂຽນສາມາດນາໄປໃຊ້ໃຫ້ເກີດປະໂຫຍດຕຕື່ ົນເອງ ແລະ ຜູ້ ອນ່ື . 1.2 ຄວາມສາຄນັ ຂອງການຂຽນ ການຂຽນ ຄການນາເອົາຕົວພະຍັນຊະນະໄປປະກອບໃສຸ່ສະຫຼະ ໃຫ້ກາຍເປັນຄາເວົ້ໍາໃດໜຶື່ງ ການຂຽນ ແມນຸ່ ທັກສະຢາຸ່ ງໜື່ຶງໃນ 4 ທກັ ສະທາງພາສາ ເຊງິ່ື ໃຊ້ໃນຊີວດິ ປະຈາວນັ ເພື່ອສ່ສື ານຄວາມໝາຍຢ່າຸ ງໜງ່ືຶ ໄປຍັງຜູ້ອ່ານ ໄດ້ຄວາມຮ,ູ້ ຄວາມຄິດ ແລະ ຄວາມຮູ້ສກຶ ຂອງຜຂູ້ ຽນ. ການຂຽນມີຄວາມສາຄັນຕື່ມະນຸດຫຼາຍ ເປນັ ເຄອ່ື ງມສື່ສານທີສື່ າຄນັ ເພາະເປນັ ການສື່ົງສານທືີ່ສາມາດຖ່າຍ ທອດຄວາມຮູ້, ຄວາມຄິດ, ຄວາມຮູ້ສຶກ ແລະ ຄວາມເຂົ້ໍາໃຈຂອງຜູ້ຂຽນຢຸ່າງເປນັ ລາຍລັກອັກສອນ ແລະ ເນັ້ໍນທັກ ສະທີ່ືຊ່ວຍເຕອນການຮຽນຮູ້ຈາກທັກສະຕ່າງໆ. ດັື່ງນັໍ້ນ, ການຂຽນຈິື່ງມີຄວາມສາຄັນຫຼາຍຕື່ນັກຮຽນ - ນັກສຶກສາ ຕະຫອຼ ດຈົນປະຊາຊົນທ່ົວື ໄປ ດ່ັືງນີ:້ໍ - ການຂຽນເປນັ ການຖ່າຍທອດອາລົມ, ຄວາມຮູ້ສກຶ ທີຫື່ ຼາກຫາຼ ຍວິທໃີ ຫ້ຄົນອື່ນໄດ້ຮບັ ຮູ້. - ການຂຽນເປັນການຖາ່ ຍທອດຄວາມຮູ,້ ຂ້ໍຄິດ, ຄວາມເຫັນ, ທດັ ສະນະຜາ່ ນຕົວອັກສອນ. - ການຂຽນເປນັ ການບນັ ທກຶ ເຫດການ ເລອື່ ງລາວທຕືີ່ ົນເອງພບົ ຜາ່ ນມາ. ຜຮູ້ ຽບຮຽງ: ປທ ຫຼາ້ ແສງແກວ້ ພນັ ລະພາ 53
ພາສາລາວ - ວັນນະຄະດີ 2 - ການຂຽນເປນັ ການສະແດງເຖິງພູມປັນຍາ ຄວາມສາມາດຂອງຜູ້ຂຽນ. - ການຂຽນເປນັ ການເກັບຄວາມຮູ້ ຂ້ໍມູນແຕຸລ່ ະຍຸກສະໄໝໄວ້ໃຫກ້ ັບສັງຄມົ . - ການຂຽນເປນັ ການເກັບກຽ່ ວປະສົບການດ້ານພາສາ (ຂຽນ) ໃຫ້ພດັ ທະນາດຂີ ນ້ຶໍ - ການຂຽນເປັນການສະແດງເຖິງນິໄສ ຄວາມຮັບຜດິ ຊອບທີື່ມີຕື່ຕນົ ເອງ ແລະ ສັງຄົມ - ການຂຽນເປັນການແລກປຽຸ່ ນຂໍ້ມນູ ຂາ່ ວສານ ກະຈາຍຄວາມຮູ້ ຂໍ້ຄດິ ສູຸ່ຄົນອື່ນ - ການຂຽນເປນັ ການສະແດງຫັຼກຖານຜ່ານຕວົ ອັກສອນໃຫຄ້ ນົ ອນື່ ຮູ້ - ການຂຽນເປນັ ການຖາ່ ຍທອດສລິ ະປະວັດທະນະທາ, ຄວາມເຊືອ່ ,ຄາ່ ນິຍມົ ທືຍີ່ ນຍາວ ສະນ້ນັໍ , ການຂຽນມຄີ ວາມສາຄນັ ເພາະເປັນເຄ່ືອງມທີ່ືໃຊຕ້ ິດຕື່ສື່ສານລະຫວ່າງຄນົ ໃນສັງຄົມ ເປັນທັກສະທ່ີື ຜູ້ຂຽນໄດ້ຖ່າຍທອດຄວາມຄິດ, ຄວາມຮູ້ສຶກ, ຈິນຕະນາການ ແລະ ຄວາມຕ້ອງການຂອງຕົນເອງ ເປັນສື່ຄວາມ ໝາຍທີ່ືຄົງທົນ ໃຊ້ບັນທຶກແທນຄວາມຈາເພື່ອປ້ອງກັນການລມ ໄດ້ດີກວ່າສື່ອ່ືນໆ ສາມາດໃຊ້ເປັນຫຼັກຖານອາ້ ງອງີ ໄດ້, ການຂຽນເປັນການຖ່າຍທອດຄວາມຮູ້, ອາລົມ, ຄວາມຮູ້ສຶກ, ຂໍ້ຄິດ, ຄວາມເຫັນ, ທັດສະນະຜ່ານຕົວ ອັກສອນເພື່ອໃຫ້ຄົນອ່ືນໄດ້ຮັບຮູ້ ເປັນມລະດົກທາງວັດທະນະທາ, ເປັນພູມປັນຍາຂອງຜູ້ຂຽນ ແລະ ເປັນການ ພັດທະນາຄວາມຄດິ ສາ້ ງສັນທີືເ່ ປັນປະໂຫຍດຕຕ່ື ົນເອງ ແລະ ສັງຄມົ . 2. ລກັ ສະນະ ແລະ ປະເພດຂອງການຂຽນ 2.1 ລກັ ສະນະຂອງການຂຽນ ໂດຍທົ່ືວໄປແລ້ວການຂຽນຈະມີ 2 ລັກສະນະຄ: ການຂຽນຕາມຄ າບອກ ແລະ ການຂຽນຕາມ ຈິນຕະນາການ. 1) ການຂຽນຕາມຄາບອກ ແມຸ່ນການຂຽນຖກຕ້ອງຕາມຈຸດປະສົງຂອງຜູ້ບອກ ເຊິື່ງໃນນັໍ້ນກເປັນການເຝິກແອບຂຽນພາສາລາວ ຫຼ ບດົ ປະເພດຕ່າງໆໃຫ້ຖກຕ້ອງຊດັ ເຈນ ແລ້ວມຄີ ວາມສາຄນັ ດ້ານອືນ່ ໆເຊນ່ືັ : - ຊ່ວຍເຝກິ ການຟງັ ໃຫ້ໄດດ້ ີ ແລະ ສ້າງຄວາມໜໍັ້ນໃຈໃນການຂຽນໃຫຖ້ ກຕ້ອງ. - ເຝິກແອບການໃຊສ້ ະມາທິໃຫຢ້ ຸ່ກູ ັບເລອື່ ງທກີື່ ະທາຢຸູ.່ - ຊ່ວຍໃຫຮ້ ູ້ຂ້ບໍ ກົ ພ່ອງໃນການຂຽນຂອງຕົນ ແລວ້ ນາມາປັບປຸງແກ້ໄຂໃຫດ້ ີຂໍນຶ້ . 2) ການຂຽນຕາມຈນິ ຕະນາການ ແມນຸ່ ການຂຽນເພ່ືອສະແດງຄວາມຄດິ , ຄວາມຮູ້ສຶກຂອງຕນົ ໃນເລອ່ື ງໃດເລືອ່ ງໜືງ່ຶ ເພອື່ ໃຫ້ຜູອ້ ່ານໄດຮ້ ັບ ຮເູ້ ຖິງເລອ່ື ງລາວຕ່າງໆທື່ີຕົນເອງຮູ້. ສະນ້ນັໍ , ການຂຽນຈະຕອ້ ງໃຫຄ້ ວາມຮູ,້ ຄວາມຄດິ ແລະ ຄວາມມ່ວນຊື່ນແກຸ່ຜູ້ ອ່ານອກີ ດ້ວຍ. (1) ຄວາມຮູ້ເບ້ໍອງຕ້ົໍນກ່ຽວກັບການຂຽນຕາມຈນິ ຕະນາການ ເພ່ືອຢາກໃຫ້ຜູ້ອ່ານເຂົໍ້າໃຈຄວາມຮູ້ສຶກຂອງຜູ້ຂຽນນັໍ້ນ ເປັນສິ່ືງທີ່ືຍາກ ແລະ ຈະຕ້ອງໃຊ້ເວລາເຝິກຝົນ ຢຸ່າງສະໝື່າສະເໝີ ໂດຍສະເພາະຜູ້ທີື່ຫາກ່ືເລີ່ືມຂຽນໃໝຸ່ຍັງບື່ທັນມີບົດຮຽນໃນການຂຽນມາກ່ອນ ເຊິ່ືງຈະຕ້ອງໄດ້ ເອົາໃຈໃສຸ່ບາງບັນຫາດັື່ງນີ:້ໍ ກ) ລັກສະນະຂອງຜຂູ້ ຽນທ່ີືດີ - ເປັນຜູທ້ ສ່ືີ ົນໃຈໃນການອ່ານໜງັ ສທຸກປະເພດ ບວ່ື ່າຈະເປັນໜງັ ສປະເພດເອກະສານດ້ານວຊິ າການຕາ່ ງໆ ວາລະສານ, ບົດສອນ, ບົດຄວາມ, ນະວະນຍິ າຍ, ເລື່ອງສນັໍ້ , ກາບກອນ ຫຼ ບດົ ປະເພດຕ່າງໆ. ຜຮູ້ ຽບຮຽງ: ປທ ຫຼາ້ ແສງແກວ້ ພັນລະພາ 54
ພາສາລາວ - ວັນນະຄະດີ 2 - ເປັນຜທູ້ ມ່ືີ ແີ ນວຄວາມຄດິ ລິເລື່ມີ ສ້າງສັນ, ມີຄວາມຄິດແປກໃໝຸ່ທືບີ່ ່ືຊໍາ້ ກັບຄນົ ອື່ນ. - ເປັນຜູ້ທມ່ືີ ຄີ ວາມສາມາດໃຊພ້ າສາຢ່າຸ ງຖກຕ້ອງ ຮູຈ້ ັກໃຊພ້ າສາແບບງາ່ ຍດາຍ, ບືສ່ ບັ ສົນ ແລະ ເປນັ ພາສາ ທືີ່ສພຸ າບສວຍງາມ. - ເປັນຜູ້ທີ່ືມີປະສົບການໃນເລື່ອງຕ່າງໆເປັນຢຸ່າງດີ ແລະ ສາມາດນາເອາົ ເຫດການ ຫຼ ເລ່ືອງທີ່ືເຄີຍພົບເຫນັ ມາປະະກອບການຂຽນໄດ້. - ເປັນຜູ້ທີື່ຍອມຮັບຄວາມຄິດເຫັນຂອງຄົນອື່ນ, ບື່ມີອະຄະຕິຕ່ືຄົນອື່ນ ແລະ ສາມາດສະແດງຄວາມຄິດ ເຫນັ ໄດຢ້ າຸ່ ງມີເຫດຜົນ. - ເປັນຜູ້ທີ່ືຮູ້ຈັກວິທີການຕ່າງໆໃນການຂຽນເຊັື່ນ: ສອດແຊກອາລົມຄວາມມ່ວນຊື່ນ, ໃຊ້ພາສາເປັນກັນ ເອງເໝອນກັບກາລັງເວາໍົ້ ກັບຜູອ້ ນື່ ຢຸູ່ສະເໝີ. - ເປນັ ຜູ້ທຮ່ີື ູຈ້ ັກວິທີການເລືີມ່ ຕໍ້ົນເລື່ອງ, ການດາເນີນເລອື່ ງ ແລະ ການຈົດເລ່ອື ງຢາຸ່ ງປະທັບໃຈ, ເຮັດໃຫ້ຜູ້ ອ່ານຢາກຕິດຕາມບົດຂຽນຕ່ໄື ປ. - ເປນັ ຜູ້ທື່ີດບີ ລື່ ອກແບບການຂຽນຂອງຄົນອນ່ື ແລະ ບ່ືເຮດັ ໃຫ້ຜອູ້ ື່ນໄດ້ຮັບຄວາມເສຍຫາຍ, ເດອດຮ້ອນ ຈາກບດົ ຂຽນຂອງຕົນ. - ເປັນຜທູ້ ີ່ມື ີນິດໄສຢາກສຶກສາຄົນຄວາ້ ຫາຄວາມຮຢູ້ ສຸູ່ ະເໝີ. - ເປັນຜູ້ທີື່ມີຄວາມອົດທົນພະຍາຍາມ, ບ່ືທໍ້ຖ່ອຍຕ່ືອຸປະສັກ ຫຼ ຄາວິພາກວິຈານຕ່າງໆ ໂດຍເຝິກການ ຂຽນຢຸ່າງສະໝາ່ື ສະເໝີ. ຂ) ເລອກເລອື່ ງທີື່ຈະຂຽນ ຄວນເລອກເລ່ືອງທີື່ຕົນສົນໃຈ ແລະ ມີຄວາມຮູ້ກ່ຽວກັບເລື່ອງນັ້ໍນຫຼາຍທີ່ືສຸດ ຄວນເປັນເລ່ືອງໜ້າສົນໃຈ ແລະ ໃໝຸ່ບື່ແມຸ່ນກ່າຍຈາກຜູ້ອ່ືນ ຕ້ອງແມຸ່ນເລື່ອງທີ່ືສາມາດຊອກຂໍ້ມູນໄດ້ຫຼາຍເພ່ອື ປະກອບເຂົໍາ້ ໃນບົດຂຽນໃຫ້ມີ ເເນອໍ້ ໃນດີ ແລະ ມີຄວາມສາພັນກັນຢຸ່າງຕເື່ ນ່ືອງ. ຄ) ຕ້ັໍງຈດຸ ປະສົງໃນການຂຽນ ຜ້ຂູ ຽນຕອ້ ງຕັໍງ້ ຈຸດປະສົງໃນການຂຽນວ່າ ຕ້ອງການໃຫ້ຜູ້ອາ່ ນໄດ້ຮບັ ຮອູ້ ນັ ໃດ ຫຼ ຂຽນເພື່ອຫຍງັ ເຊືນ່ັ : - ເພອື່ ໃຫຄ້ ວາມຮູ້, ຄວາມບນັ ເທີງ. - ເພື່ອໃຫໄ້ ດ້ຮບັ ຮ້ເູ ຫດຜນົ ທ່ືີຖກຕອ້ ງ. - ເພອ່ື ໃຫໄ້ ດ້ຮບັ ຮ້ຂູ ໍປ້ ະຕບິ ດັ ທ່ແີື ທ້ຈງິ . - ຮູ້ວທິ ແີ ກ້ໄຂບນັ ຫາຕາ່ ງໆ. - ຮູ້ຂສ້ໍ ະເໜີແນະຕາ່ ງໆ. - ຮູ້ຂຄໍ້ ິດກ່ຽວກັບເລື່ອງໃດໜຶືງ່ . - ເພື່ອອະທບິ າຍຄວາມໝາຍ, ຫັກຼ ການ ຫຼ ທິດສິດຕີ ່າງໆ. - ເພ່ືອເລ່ືົາເລ່ອື ງໃຫ້ຮ,ູ້ ໂຄສະນາຊວນເຊອື່ . - ເພື່ອປກຸ ລະດມົ ຈິດໃຈ, ປະກາດເຊນີ ຊວນ. - ເພອ່ື ແນະນາ, ສືງ່ັ ສອນ, ອົບຮົມ. - ເພືອ່ ໃຫເ້ ກດີ ຈນິ ຕະນາການ ສະແດງຄວາມຄິດເຫັນ. - ວິເຄາະ, ວິຈານ, ຮອ້ ງຂຄວາມເຫັນໃຈ ແລະ ອື່ນໆ. ຜູ້ຮຽບຮຽງ: ປທ ຫຼາ້ ແສງແກວ້ ພັນລະພາ 55
ພາສາລາວ - ວັນນະຄະດີ 2 ດັື່ງນັ້ໍນ, ເວລາຂຽນເຮົາຄວນຄານຶງເຖິງຄວາມຖກຕ້ອງຕາມຫຼັກພາສາລາວຊັດເຈນ ເປັນສິ່ືງສາຄັນເພື່ອ ສະແດງຄວາມຄດິ , ຄວາມຮສູ້ ຶກຂອງຕົນອອກໃນເລືອ່ ງໃດເລ່ືອງໜ່ງຶື ໃຫ້ຄນົ ອ່ນື ໄດ້ຄວາມຮ,ູ້ ຄວາມຄິດ, ດດູ ດ່ືມ ຄວາມສນົ ໃຈຂອງຜອູ້ າ່ ນອີກດວ້ ຍ. 2.2 ປະເພດຂອງການຂຽນ ການຂຽນແບ່ງຸ ອອກເປັນ 2 ປະເພດໃຫຍຄ່ : ການຂຽນຄາຮ້ອຍກອງ ແລະ ການຂຽນຄາຮ້ອຍແກ້ວ 1) ປະເພດການຂຽນຄາຮອ້ ຍກອງ ແມຸ່ນການຂຽນເປນັ ຄາກອນ, ການຈດັ ວກັ ຕອນມກີ ານການົດຈານວນຄາໃນແຖວ, ມີການ ສາພັດ, ມີການ ເນອງສຽງເອກໂທ. ຮບູ ແບບຂອງຄາຮອ້ ຍກອງແມຸ່ນ ຂຽນເປນັ ກາບ, ກອນ, ໂຄງ, ສານ. ນອກຈາກໃຊ້ຄາເວົໍ້າແລ້ວ ຍງັ ຕອ້ ງນາເອົາຄາເວ້າົໍ ມາຮຽບຮຽງຕາມກດົ ເກນ ຂອງສັນທະກະວແີ ຕຸ່ລະຊະນດິ ອີກດວ້ ຍ. 2) ປະເພດການຂຽນຄາຮອ້ ຍແກວ້ ແມຸ່ນການຂຽນທີ່ືບື່ການົດຄາໃນແຖວເຊິ່ືງການຂຽນມີອິດສະຫຼະ ໃນການເລອກຄາເວົ້ໍາມາຮຽບຮຽງໃຫ້ ເປັນປະໂຫຍກ, ເປນັ ຂຄ້ໍ ວາມ ແລະ ເປັນເລ່ອື ງຕາມຮູບແບບທື່ີການົດ ຫຼ ຕາມຄວາມນິຍມົ . ຮບູ ແບບຂອງຄາຮ້ອຍ ແກ້ວ ແມນຸ່ ບດົ ຄວາມ, ສາລະຄະດີ, ນະວະນຍິ າຍ, ເລື່ອງສນ້ັໍ , ຈົດໝາຍ, ບດົ ບນັ ທຶກ, ບົດລະຄອນ ເຫື່າຼົ ນໍ້ີເປນັ ຕ້ນໍົ . ກ. ຮູບແບບຂອງການຂຽນບົດປະເພດຕາ່ ງໆ • ບົດກະວີ ໝາຍເຖິງບົດຮ້ອຍກອງທີື່ງາມທັງພາສາ ແລະ ຄວາມຄິດມີການສາ້ ງສັນຄວາມງາມດວ້ ຍ ສານວນຄາເວົ້ໍາທີື່ ມີການເກາະກ່າຍ, ມ່ວນອອນຊອນ, ມັນເປັນສັນຍາລັກແທນບາງສິື່ງບາງຢຸ່າງທີ່ືມີຊີວິດຊີວາສາມາດໃຫ້ຜູ້ອ່ານນຶກ ເຫນັ ພາບໄດ້ຢ່າຸ ງສວຍງາມ, ມີຈິນຕະນາການທກືີ່ ວາ້ ງໄກ, ມີຄວາມສະເທອນໃຈຢຸາ່ ງເລກິ ເຊ່ິງື . • ບດົ ບັນເທີງຄະດີ ໝາຍເຖິງການຂຽນທື່ີຜູແ້ ຕຸ່ງມີເຈຕະນາໃຫຄ້ ວາມມ່ວນຊື່ນແກຸຜ່ ູ້ອ່ານໃນເບໍ້ອງຕ້ໍົນ. ແຕ່ກຸ ອາດຈະມເີ ນໍ້ອໃນ ຄວາມຮທູ້ ີື່ມີຄ່າຢຸ່າງຍ່ງິື ຢຸູ່ເບໍ້ອງຫຼັງຄວາມມ່ວນຊ່ືນນັໍນ້ . • ບົດນະວະນິຍາຍ ເປັນບົດວັນນະກາທີ່ືໄດ້ຮັບຮູບແບບມາຈາກຕາເວັນຕົກ ເຊິື່ງມີວິທີດາເນີນເລ່ືອງຫຼາຍແບບ, ເຊິ່ືງຜູ້ແຕຸ່ງ ສາມາດເຮັດໄດ້ຕາມຄວາມຖະໜັດ ແລະ ຄວາມພໃຈຂອງຕນົ , ມີຄວາມມຄີ ວາມແບງຸ່ ແຍກລະຫວາ່ ງການບັນຍາຍ, ການພນັ ລະນາ ແລະ ສນົ ທະນາເຊືງ່ິ ເໝອນກບັ ຊວີ ດິ ຈງິ ໃນສັງຄມົ ນໍັ້ນ. • ເລ່ືອງສນ້ັໍ ເປັນຮູບການຂຽນຊະນິດໜຶ່ືງ ຂອງບັນເທິງຄະດີຄາຮອຍແກ້ວທີື່ມີຂະໜາດສັໍ້ນ, ມີການຍາຍສາກ, ມີຕົວ ລະຄອນສາຄນັ ບ່ືຫຼາຍ ແລະ ມກັ ຈະປ່ອຸ ຍຕວົ ລະຄອນອອກມາໂດຍໄວເພອ່ື ໃຫຜ້ ູ້ອ່ານສາມາດອາ່ ນຈບົ ໄດດ້ ້ວຍເວລາ ອນັ ສ້ັໍນ. • ບດົ ຄວາມ ແມຸ່ນການຮຽງຄວາມຊະນິດໜຶ່ືງທີ່ືມີຄານາ, ເນ້ໍອເລື່ອງ, ສະຫຼຸບເລື່ອງ, ມີຂໍ້ຄວາມຫັຼກຖານເປັນຈິງມີການ ສະເໜີຂ້ໍຄິດເຫັນກ່ຽວກັບເລື່ອງ ຫຼ ເຫດການຕ່າງໆທີ່ືເກີດຂຶ້ໍນ. ເລ່ືອງທີ່ືຂຽນເປັນບົດ ຄວາມຈະຕ້ອງເປັນເລ່ືອງທືີ່ ຄນົ ກາລງັ ສນົ ໃຈ, ທນັ ຕ່ືເຫດການມີເນ້ໍອໃນແຊກທດັ ສະນະທີ່ືຊວນຄດິ , ຊວນອ່ານ. ຜູຮ້ ຽບຮຽງ: ປທ ຫຼາ້ ແສງແກ້ວ ພນັ ລະພາ 56
ພາສາລາວ - ວັນນະຄະດີ 2 2.3 ຈດຸ ປະສງົ ຂອງການຂຽນ ການຂຽນເປັນການສຄ່ື ວາມຮູ້, ຄວາມຈິງ, ຄວາມເຂ້າົໍ ໃຈ, ຈິນຕະນາການ, ອາລມົ ແລະ ຄວາມຄິດເຫນັ ລະຫວ່າງຜູສ້ ົື່ງສານ ແລະ ຜຮູ້ ັບສານ ເປນັ ວທິ ກີ ານທື່ໄີ ດ້ຜນົ ດີ ແລະ ສະດວກ, ໄວເຊ່ນັື :ກນັ ເວາົ້ໍ ເຖງິ ຈດຸ ປະສົງຂອງ ການຂຽນມີດັ່ືງນ:ີໍ້ - ການຂຽນເພອ່ື ເລ່ົາື ເລື່ອງ ຄການການດົ ເລອື່ ງລາວຢາຸ່ ງເປນັ ລາດບັ ແລວ້ ມາຖາ່ ຍທອດເປັນຂໍຂ້ ຽນ ຜູ້ຂຽນ ຕ້ອງໃຊ້ວິທີການເລົ່ືາເລື່ອງລາວທີື່ຊວນໃຫ້ອ່ານ ແລະ ເຫັນພາບເຫດການ ເຮັດໃຫ້ຜູ້ອ່ານຕິດຕາມເລື່ອງໂດຍ ຕະຫຼອດ ເຊັນື່ : ສ້າງຈຸດສນົ ໃຈເມ່ືອເລືີມ່ ຕໍົນ້ ແລະ ຮຽງລາດັບເລອ່ື ງຕາມເຫດການອນັ ໃດກ່ອນອັນໃດຫງັຼ . - ການຂຽນເພືອ່ ອະທິບາຍ ໃຊກ້ ັບການຂຽນປະເພດຕາລາ ຫຼ ວິຊາການເປັນສ່ວນຫຼາຍ ເປັນການອະທບິ າຍ ຂຄ້ໍ ວາມຈງິ , ຄວາມຮ,ູ້ ອະທິບາຍວິທໃີ ຊ້, ແກໄ້ ຂບນັ ຫາ ເພ່ືອໃຫຜ້ ອູ້ າ່ ນເຂົາໍ້ ໃຈ. ການຂຽນປະເພດນຕີໍ້ ອ້ ງຄານຶງເຖິງ ພາສາໃຫຮ້ ັດກຸມ່ ການຈດັ ລາດບັ ຂນ້ໍັ ຕອນກ່ອນຫັຼງ ຫຼ ຈາກເຫດໄປສູ່ຜຸ ົນ, ຈາກໃກ້ໄປສໄູຸ່ ກ ຖ້າການອະທິບາຍເປັນ ຂໍັນ້ ຕອນໂດຍແຍກຫວົ ຂໍ້ເປັນ 1,2,3 ໄດກ້ ຈະຊ່ວຍໃຫ້ຜ້ອູ າ່ ນເຂົ້າໍ ໃຈງ່າຍຂນ້ໍຶ . - ການຂຽນເພື່ອໂຄສະນາຈູງໃຈ ຜູ້ຂຽນຈະໃຊ້ພາສາເພ່ອື ໂຄສະນາໃຫ້ຜູ້ອາ່ ນສົນໃຈ ດ່ງືັ ນນໍັ້ , ຈະຕ້ອງໃຊ້ ພາສາທືຈ່ີ ດົ ຈາງ່າຍ, ສັນໍ້ ກະທັດຮັດ ແຕຸ່ຕອ້ ງສາມາດດງຶ ດດູ ໃຈຜູ້ອ່ານ. - ການຂຽນເພືອ່ ປຸກໃຈ ເປນັ ການຂຽນເພ່ືອໃຫເ້ ກດີ ຄວາມເຂ້ມັໍ ແຂງ, ໃຫຄ້ ົນເກດີ ເປັນອນັ ໜືຶງ່ ອັນດຽວກັນ ເຊັື່ນ: ບົດຄວາມປຸກໃຈໃຫ້ຮັກຊາດ... ອາດມີການເນັ້ໍນຍ້ໍາ, ເປັນປະໂຫຍກສັ້ໍນໆ ແລະ ຍົກຕົວຢຸ່າງປະກອບດ້ວຍ ເພື່ອໃຫເ້ ຫນັ ຄວາມຊດັ ເຈນ. - ການຂຽນເພ່ືອສະແດງຄວາມຄິດເຫັນ, ວິພາກວິຈານ ຫຼ ແນະນາເຊ່ືນັ : ການວິຈານໜງັ ສ,ການສະແດງຂໍ້ ຄິດເຫນັ ຕາ່ ງໆ ເຊ່ນືັ : ຕກ່ື ັບການປົກຄອງ ແລະ ສັງຄົມເປນັ ຕົ້ໍນ. - ການຂຽນເພອ່ື ສ້າງຈິນຕະນາການ ເປັນການຂຽນທີ່ືຜ້ຂູ ຽນ ຕອ້ ງໃຫ້ຜ້ອູ ່ານເກດີ ຈິນຕະນາການຄອ້ ຍຕາມ ຫຼ ເຫັນສິື່ງນັໍ້ນໆ. ດັື່ງນໍ້ັນ, ຈິ່ືງໃຊ້ວິທີການສ້າງພາບ ລັກສະນະເພ່ືອຈູງໃຈ ແລະ ສ້າງພາບໃຫ້ຜູ້ອ່ານໆແລ້ວເກີດ ຈນິ ຕະນາການ. - ການຂຽນເພ່ອື ຕອ້ ງການສຽດສີ ເປນັ ການຂຽນເພືອ່ ຕອ້ ງການສື່ງິ ໃດສື່ງິ ໜື່ງຶ ອາດຈະແມຸ່ນສວ່ ນພກົ ພ່ອງທ່ືີ ສັງຄົມມາກາ່ ວຕານິແຕ່ໃຸ ຊ້ວທິ ີການເວົ້ໍາທີບື່ ຮື່ ຸນແຮງ ເຂົາໍ້ ໃນລັກສະນະເວົໍ້າແທ້ແກມຢອກ. ສະນັໍ້ນ, ການຂຽນເປັນວິທີການສື່ສານທີື່ມີປະສິດທິພາບວິທີໜຶ່ືງ ທີື່ມະນຸດສາມາດຖ່າຍທອດ ຂ້ໍຄວາມ ຈງິ , ຄວາມຄດິ , ຈິນຕະນາການ, ທັດສະນະຄະຕ,ິ ອາລມົ ແລະ ຄວາມຮສູ້ ຶກຕາ່ ງໆໄດ້ເປນັ ຢຸ່າງດີ ນໍ້ີຂໍ້ຶນຢຸູ່ກັບຄວາມ ສາມາດຂອງຜູ້ຂຽນເປນັ ສາຄັນ. 3. ອງົ ປະກອບຂອງການຂຽນ ຢາກຂຽນບດົ ໄດ້ດີເຮາົ ຄວນເອາົ ໃຈໃສບຸ່ າງບນັ ຫາດັື່ງນ:ໍີ້ ກ. ບດົ ຕອ້ ງມຄີ ວາມຊັດເຈນ, ເມອື່ ອ່ານແລວ້ ເຂໍ້ົາໃຈທັນທີ, ບ່ມື ຂີ ສ້ໍ ົງໄສ, ການໃຊ້ພາສາເຂາົໍ້ ໃຈງ່າຍ, ຖກຕ້ອງຕາມ ຄວາມໝາຍກ ຂ. ບດົ ມຈີ ດຸ ປະສງົ ມຸ່ງໝາຍທຊ່ືີ ັດເຈນ, ບມື່ ີເນໍອ້ ໃນສາຮອງຫຼາຍເກີນໄປ, ອ່ານແລ້ວເຂາົໍ້ ໃຈເຈຕະນາຂອງຜູ້ຂຽນໄດ້ ທັນທີ. ຄ. ມຄີ ວາມສາຄນັ , ດາເນນີ ເລືອ່ ງໄປຕາມລາດັບຕເື່ ນອ່ື ງກັນ, ເຮັດໃຫ້ຜ້ອູ ່ານສາມາດຕດິ ຕາມໄດ້ງ່າຍ. ຜູ້ຮຽບຮຽງ: ປທ ຫຼາ້ ແສງແກວ້ ພນັ ລະພາ 57
ພາສາລາວ - ວັນນະຄະດີ 2 ງ. ມີຄວາມກວາ້ ງຂວາງ, ອາ່ ນແລວ້ ໃຫ້ຄວາມຮູ້ ແລະ ຄວາມບັນເທິງ. ຈ. ມີຄວາມປານດີ , ຄເລອກຄາມາສ້າງປະໂຫຍກໃຫ້ຖກຕ້ອງ ແລະ ເໝາະສົມ. ສ. ມີຄວາມເສາະໃສງົດງາມ, ເຮດັ ໃຫ້ຜູ້ອ່ານເຂ້ົາໍ ໃຈພາສາທືີໃ່ ຊ.້ 4. ຫກັຼ ການຂຽນ ການຂຽນທິດສະດຄີ ວນມຂີ ນ້ໍັ ຕອນດືງ່ັ ນ:ໍ້ີ 4.1 ການເລອກເລອື່ ງທື່ີຈະຂຽນ ຜຂູ້ ຽນຄວນເລອກເອາົ ເລ່ືອງທຕື່ີ ົນມີຄວາມຮຄູ້ ວາມເຂົາໍ້ ໃຈ ແລະ ປະສົບການກ່ຽວກບັ ເລ່ອື ງນນ້ໍັ ຢຸ່າງດີທືສ່ີ ຸດ. 4.2 ຕອ້ ງຕງັໍ້ ຈດຸ ປະສງົ ໃນການຂຽນ ຜຂູ້ ຽນຈະຕ້ອງຕ້ງັໍ ຈຸດປະສງົ ໃນການຂຽນໄວວ້ ່າ ຕ້ອງການໃຫ້ຜູ້ອ່ານໄດ້ຮບັ ສງ່ິື ໃດ, ຂຽນເພືອ່ ຫຍັງເຊ່ືັນ: - ໄດຮ້ ັບຄວາມຮູ້. - ໄດຮ້ ບັ ຄວາມບັນເທງິ . - ໄດ້ຮັບເຫດຜນົ ທືີຖ່ ກຕອ້ ງ. - ໄດຮ້ ຂູ້ ໍ້ປະຕບິ ັດທ່ີຖື ກຕອ້ ງ. - ໄດຮ້ ູ້ວທິ ີການແກບ້ ນັ ຫາ. - ໄດຂ້ ້ໍສະເໜີຕາ່ ງໆ. - ໄດຂ້ ໍ້ຄດິ ກຽ່ ວກັບເລື່ອງໃດເລື່ອງໜ່ງືຶ . - ເພອ່ື ອະທບິ າຍຄວາມໝາຍ, ຫຼັກເກນ, ທິດສະດີຕ່າງໆ. - ເພ່ືອເລາ່ືົ ເລື່ອງໃຫ້ຮ.ູ້ - ເພອ່ື ໂຄສະນາ. - ເພອ່ື ປຸກລະດົມຈດິ ໃຈ. - ເພ່ືອປະກາດ - ເພອ່ື ແນະນາສງ່ັື ສອນ ຫຼ ອບົ ຮົມ. - ເພອ່ື ເກດີ ອາລົມຄອ້ ຍຕາມ. - ເພື່ອໃຫເ້ ກດີ ຈນິ ຕະນາການ. - ເພື່ອສະແດງຄວາມຄິດເຫັນ - ເພອ່ື ດາເນີນຕິດຕາມສຽດສີ. - ເພື່ອຂຮອ້ ງຂ້ຄໍ ວາມເຫັນໃຈ. 4.3 ຮວບຮວມຄວາມຄດິ ໂດຍຜາ່ ນການວາງໂຄງເລ່ອື ງ ໂຄງເລ່ືອງແມຸ່ນ ໃຈຄວາມສາຄັນໃນວັກ - ຕອນ ຂອງເລ່ືອງນັໍ້ນໆ, ການຂຽນທີ່ືດີຈະຕ້ອງມີການລາດັບ ຄວາມ, ມີຂອບເຂດ ແລະ ມີຄວາມສາພັນກັບຊ່ືເລ່ືອງ. ໂດຍຈະເລີື່ມຈາກພາກເປີດເລ່ືອງ, ພາກເດີນເລື່ອງ ແລະ ພາກສະຫຼຸບ. ກ. ການຂຽນພາກເປດີ ຫວົ ເລືອ່ ງ ແມນຸ່ ການຂຽນເລອື່ ງເພອ່ື ຈະນາຜອູ້ າ່ ນເຂ້າໍົ ສູຸ່ເລື່ອງເຊ່ງິື ມລີ ັກສະນະດ່ງັື ນ້:ໍີ - ຊໃໍ້ີ ຫເ້ ຫນັ ແນວທາງຂອງເລອື່ ງວາ່ ເນອໍ້ ໃນຂອງເລ່ືອງຈະດາເນີນໄປແນວໃດ? ຜຮູ້ ຽບຮຽງ: ປທ ຫຼາ້ ແສງແກ້ວ ພນັ ລະພາ 58
ພາສາລາວ - ວັນນະຄະດີ 2 - ຕອ້ ງມີລັກສະນະຊກັ ຊວນໃຈໃຫຕ້ ິດຕາມອ່ານເນອໍ້ ເລ່ືອງຕື່ໄປ. - ຈະຕ້ອງກາ່ ວເຖິງສິືງ່ ທກືີ່ ຽ່ ວຂ້ອງກບັ ເນໍ້ອເລ່ືອງເທາື່ົ ນນັໍ້ . - ໂດຍທື່ວົ ໄປພາກເປີດຫົວເລອ່ື ງຈະມີຄວາມຍາວປະມານ 1 ວັກ. ຕວົ ຢຸ່າງ ຫວົ ບົດ ໜ້າທືຂ່ີ ອງຊາວໜມຸ່ ມຫີ ຍັງແດ?ຸ່ ອາດຈະເລີ່ືມດ້ວຍຄາຈາກັດດ້ວຍຄວາມ (ຄານິຍາມ) ຊາວໜຸ່ມ ໝາຍເຖິງຄົນທີື່ມີອາຍຸຕັ້ໍງແຕຸ່ 15 - 35 ປີ, ເປັນໄວທີ່ືມີການປຸ່ຽນແປງທາງສະລີລະວິທະຍາຂອງຮ່າງກາຍ, ເປັນໄວທີ່ືກາລັງສຶກສາຄວາມຮູ້ ແລະ ປະສົບ ການ, ຊາວໜຸ່ມເປັນ /ຄົນທີ່ືມີຄວາມສຸກ, ສົດຊື່ນເບິື່ງໂລກໃນແງຸ່ດີສະເໝີ, ມີຄວາມຕ້ອງການຢາກທົດລອງ, ຢາກ ເດັື່ນ ເຊິື່ງເປັນໄວຢູຸ່ໃນໄລຍະຫົວລ້ຽວຫົວຕ່ືຂອງຊີວິດ. ປັດຈຸບັນນີ້ໍຊາວໜຸ່ມບ່ືຮູ້ວ່າໜ້າທ່ືີຂອງຕົນເອງແມຸ່ນຫຍັງ ແລະ ມກັ ຈະປະພຶດຕົນໄປໃນທາງທີື່ຜດິ ... ຕົວຢາຸ່ ງ ຫວົ ບດົ ລກູ ຄພແ່ື ມຸ່ ເຮົາອາດຈະເລີື່ມດ້ວຍບົດສົນທະນາ ໂທເອີຍ ! ລູກເຮົາບື່ມັກອ່ານປຶ້ໍມເລື່ອງເມົາມົວນາແຕຸ່ການຫຼິໍ້ນກິລາ ປະເພດຕາ່ ງໆ ເຊັື່ນ: ເຕະກະຕໍ້, ເຕະບານ, ຕີບານ… “ໂອຍ! ສ່ວນລູກເຮົາກົງກັນຂ້າມ, ອ່ານປຶ້ໍມຈົນລມກິນເຂົໍ້າ” ສຽງແມຸ່ສອງຄົນລົມກັນ, ພວກເຮົາໄດ້ຍິນ ສຽງຈະຄິດແນວໃດແດຸ່, ແນນຸ່ ອນຄາຕອບເປນັ ການສະແດງຄວາມກງັ ວົນເຖງິ ລກູ ທ່ຢືີ ຸູ່ໃນຄວາມປກົ ຄອງຂອງຕົນເອງ ເຊິື່ງຢູຸ່ໃນລັກສະນະກົງກັນຂ້າມກັນ. ແມຸ່ຄົນທາອິດມີລູກສົນໃຈກິລາ ຫຼາຍເກີນໄປ, ສ່ວນແມຸ່ຜູ້ທີື່ສອງມີລູກມັກ ອ່ານປຶ້ໍມເລື່ອງເກີນໄປ. ແຕຸ່ພວກແມຸ່ທັງສອງຄິດຄນເບິື່ງ ຄວາມສົນໃຈຂອງຕົນເອງ ແລະ ສະພາບແວດລ້ອມໃນ ບາ້ ນເຮອນຂອງພວກທ່ານວ່າເປັນແນວໃດ, ພ່ືແມຸ່ຄຕວົ ຢາຸ່ ງ ຂອງລູກຈະເຮັດດ້ວຍຄວາມຕ້ັໍງໃຈ ຫຼ ບື່ຕໍ້ັງໃຈກຕາມ, ສື່ິງພແ່ື ມຸ່ປະພຶດປະຕິບັດ ແລະ ສນົ ໃຈຈະເປນັ ທ່າອຽ່ ງສາຄັນທຊືີ່ ັກຈງູ ໃຫລ້ ູກເປັນ ຫຼ ບ່ເື ປນັ ດືງັ່ ທື່ີທາ່ ນຕ້ອງການ. ຂ. ການຂຽນພາກເດນີ ເລ່ອື ງ (ເນ້ອໍ ເລືອ່ ງ) ເນ້ໍອເລື່ອງທີ່ືດີຈະຕ້ອງມີຄວາມຍາວກວ່າ 1 ວັກຂຶ້ໍນໄປ ແລະ ແຕຸ່ລະວັກຈະຕ້ອງມີຄວາມສາພັນກັນ, ມີ ລະດັບຕອນເປນັ ລະບບົ ຈ່ງືຶ ເຮດັ ໃຫຜ້ ູອ້ າ່ ນເຂາ້ໍົ ໃຈງາ່ ຍ. ການຂຽນເນອ້ໍ ເລອື່ ງຄວນຄານຶງເຖງິ ສ່ືິງຕໄື່ ປນໍີ້: - ມກີ ານລາດບັ ໂຄງສາ້ ງຂອງເລືອ່ ງ. - ໃຊຖ້ ອ້ ຍຄາທີຖື່ ກຕ້ອງ, ມີຄວາມໝາຍ. - ໃຊ້ສານວນໂວຫານ ໃຫ້ກງົ ກັບເລອື່ ງ. - ມີການສະແດງຄວາມຮູ້, ຄວາມຄິດທີ່ຖື ກຕອ້ ງ. - ການຂຽນໃຫ້ຖກຕາມຫຼັກພາສາລາວ. - ບດົ ຕອ້ ງມເີ ນອ້ໍ ໃນ, ຂມໍ້ ູນ, ເຫດຜນົ , ສະຖິຕິ ແລະ ການອ້າງອງີ ປະກອບເລອື່ ງ. ຄ. ການຂຽນພາກສະຫຼຸບ ພາກສະຫຼຸບຄການປິດທ້າຍຂອງເລ່ືອງ ເພື່ອເຮັດໃຫ້ຜູ້ອ່ານຮູ້ວ່າເລື່ອງນັ້ໍນຈົບ ແລະ ປະທັບໃຈ ໃນການ ຂຽນເລືອ່ ງນັ້ນໍ ໆ, ການສະຫຼຸບບືແ່ ມຸ່ນການຫຍເ້ໍ ລ່ືອງທັງໝດົ , ໂດຍທ່ືົວໄປພາກສະຫຼຸບຈະມຄີ ວາມຍາວເທ່າົື ກບັ ພາກ ເປດີ ຫົວເລືອ່ ງ. ການຂຽນພາກສະຫຼຸບໃຫ້ໜາ້ ສນົ ໃຈອາດຂຽນດ່ງັື ນໍ້:ີ ຜ້ຮູ ຽບຮຽງ: ປທ ຫຼາ້ ແສງແກວ້ ພັນລະພາ 59
ພາສາລາວ - ວັນນະຄະດີ 2 - ໃຊ້ຄາຄະຕິສອນໃຈ ຫຼ ຄາສພຸ າສິດຕາ່ ງໆອັດຫຍໍ້. - ໃຊວ້ ິທີການຊກັ ຊວນແນະນາ. - ໃຫຂ້ ໍຄ້ ິດ (ສະແດງຄວາມຮສູ້ ຶກ) ຫຼ ແງຄຸ່ ິດປະກອບບາງປະການແກຜຸ່ ູ້ອາ່ ນ. - ກ່າວຄາຍ້ອງຍ ຫຼ ສນັ ລະເສນີ ກຽດຕຄິ ຸນຂອງທກຸ ຄົນສາຄນັ ທືີກ່ ່ຽວຂອ້ ງໃນເລ່ອື ງ. - ຂຽນເລ່ອື ງໃຫ້ເປັນລາດັບຂ້ໍັນຕອນຕາມໂຄງເລ່ອື ງທວີ່ື າງໄວ້ ແລະ ເລອກເຟໍັ້ນຫາສານວນຄາເວໍົ້າໃຫ້ເສາະ ໃສງດົ ງາມ. - ທບົ ທວນດວ້ ຍການອ່ານເລືອ່ ງທຂີື່ ຽນນນັໍ້ ອີກເພ່ືອບື່ໃຫ້ເກີດຄວາມຜດິ ພາດ. 4.4 ການຂຽນວກັ ຕອນ ວັກຕອນໝາຍເຖິງຄາເວົໍ້າທີ່ືນາມາຮຽງກັນເປັນປະໂຫຍກ, ເຊິື່ງມີໃຈຄວາມສາຄັນພຽງເລື່ອງດຽວ. ການ ຂຽນວັກ-ຕອນ ຈະຊ່ວຍໃຫ້ຜູ້ອ່ານສາມາດຕິດຕາມເລື່ອງ, ຈັບໃຈຄວາມຂອງເລື່ອງ ແລະ ເຂົໍ້າໃຈຄວາມຄິດຂອງຜູ້ ຂຽນໄດ້ດີຂຶນໍ້ . ນອກຈາກນີໍ້,ຍັງເຮັດໃຫ້ເກີດຄວາມສວຍງາມ ແລະ ໜ້າອ່ານ. ວັກຕອນທີື່ດີຈະຕອ້ ງມໃີ ຈຄວາມສາ ຄັນພຽງເລື່ອງດຽວຫຼມີໃຈຄວາມສາຄັນພຽງປະໂຫຍກດຽວ ສ່ວນປະໂຫຍກອ່ືນໆນັ້ໍນຈະເປັນສ່ວນປະກອບທີ່ືມາ ຂະຫຍາຍໃຈຄວາມທສີ່ື າຄັນໃຫ້ເຂາົ້ໍ ໃຈໄດ້ດຍິ ື່ິງຂຶໍ້ນແຕຸ່ລະວກັ ຈະຕອ້ ງປະກອບດວ້ ຍລັກສະນະສາຄນັ 3 ປະການຄ: - ມຄີ ວາມສາຄນັ ພຽງຢາຸ່ ງດຽວ ຫຼ ສະຫຼຸບພຽງປະໂຫຍກດຽວ ເຊງ່ືິ ອາດແມຸ່ນສວ່ ນໃດສວ່ ນໜງືຶ່ ຂອງວັກ ຕອນກໄດ.້ - ມສີ າມດັ ຖະພາບແມນຸ່ ມເີ ນອໍ້ ໃນ, ບແ່ື ມຸ່ນມແີ ຕ່ລຸ າຍລະອຽດທ່ືຮີ ຽກວາ່ ເນໍ້ອໃນສາຮອງຈາກລກັ ສະນະສາ ຄນັ . - ບນັ ຫາຂ້າງເທງິ ເຮົາກສາມາດສ້າງວກັ ຕອນໄດ້, ຂ້ໍນັ ທາອິດຈະແມ່ນຸ ສ້າງປະໂຫຍກທີມື່ ີໃຈຄວາມສາຄນັ ກ່ອນ ແລະ ຂໍັ້ນຕ່ືໄປຈືງຶ່ ຂະຫຍາຍປະໂຫຍກຍ່ອຍໆໃຫຊ້ ັດເຈນຂຶ້ໍນ. 4.5. ການຂະຫຍາຍປະໂຫຍກໃຈຄວາມສາຄນັ ການຂະຫຍາຍປະໂຫຍກໃຈຄວາມສາຄັນມີວິທີການດັງ່ື ນໍີ້: - ໃຫຄ້ ານຍິ າມ ຫຼ ອະທິບາຍຄວາມໝາຍຂອງເລອ່ື ງນນ້ໍັ ວາ່ ແນວໃດ? ຕວົ ຢາຸ່ ງ ສາສະໜາ ແມຸ່ນລະບົບຂອງຄາສອນທີ່ືກ່ຽວຂ້ອງກັບຄວາມດີ, ຄວາມຊົ່ືວ, ທີ່ືມີ ຈຸດປະສົງ ໃຫ້ມຸ່ງໄປສຸູ່ ຄວາມດີ. ຄາສອນເຫຼົື່ານີ້ໍມາຈາກສາສະໜາ (ຜູ້ສອນ) ຫຼ ພະຜູ້ເປັນເຈົ້ໍາ. ນອກຈາກນັໍ້ນ, ຍັງປະກອບໄປດ້ວຍເນ້ໍອ ໃນທີ່ືກຽ່ ວກັບວທິ ກີ ານດາເນີນຊວີ ດິ ແລະ ພທິ ກີ າທາງສາສະໜາດວ້ ຍ. - ໃຫລ້ າຍລະອຽດກຽ່ ວກັບເລ່ືອງນນ້ັໍ ແນວໃດ? ຕົວຢຸ່າງ ວດັ ທະນະທາເປັນຜົນງານດ້ານຕາ່ ງໆທີ່ືມະນດຸ ສ້າງຂ້ໍຶນ, ໂດຍຜາ່ ນການຄັດເລອກ ປບັ ປງຸ ແລະ ຢຶດຖສບ ທອດກັນມາຈົນເຖິງປັດຈຸບັນ. ວັດທະນະທານັ້ໍນເປັນທັງລັກສະນະນິໄສຂອງ ຄົນ ຫຼ ກຸ່ມຄົນໃນຊາດ , ລັດທິ, ຄວາມເຊື່ອ, ພາສາ, ຂະນົບທານຽມອາຫານການກິນ, ເຄື່ອງໃຊ້ ສອຍ, ສີລະປະຕ່າງໆ ແລະ ການປະພຶດປະຕິບັດ ສງັ ຄມົ ວດັ ທະນະທາແມ່ນຸ ມລະດົກສງັ ຄມົ ໃນ ຊາດຮັບໄວ້ ແລະ ຈະໃຫ້ວວິ ັດທະນາການຕືໄ່ ປ. -ໃຫຕ້ ວົ ຢຸ່າງເພອ່ື ໃຫເ້ ຂ້ົໍາໃຈເລ່ອື ງນນັໍ້ ດຍີ ິືງ່ ຂນ້ຶໍ ຕວົ ຢາຸ່ ງ ຄວາມເປັນລາວທີ່ືສະແດງອອກທາງດ້ານວັດຖຸ, ສະຖາປັດຕະຍະກາ ແລະ ສິລະປະກາຕ່າງໆ ເຊັ່ືນ: ເຄ່ືອງໃຊ້ສອຍ, ເຄືອ່ ງມ, ເຄ່ືອງຂຽນ, ເຄອື່ ງເຮອນ, ອາຄານສະຖານທ່ີື ບາ້ ນເຮອນ, ວັດວາອາຣາມ, ຮູບຫ,່ືຼ ຮູບປໍ້ັນ, ຜຮູ້ ຽບຮຽງ: ປທ ຫຼາ້ ແສງແກວ້ ພັນລະພາ 60
ພາສາລາວ - ວັນນະຄະດີ 2 ຮູບຄວັດ, ເຄື່ອງແກະສະລັກ, ເຄ່ືອງດົນຕີ, ເຄື່ອງແຕຸ່ງກາຍ, ເຄ່ືອງ ເອ້, ເຄື່ອງກິລາຕະຫຼອດຮອດບົດຂຽນ ແລະ ວນັ ນະກາຕ່າງໆ. - ໃຫກ້ ານປຽບທຽບເພືອ່ ໃຫ້ເຫນັ ພາບຢຸາ່ ງເດັນື່ ຊດັ ຕວົ ຢາຸ່ ງ ການດາເນີນຊີວິດປະຈາວັນຂອງຄົນເຮົາໃນສັງຄົມ ທີື່ມີການປຸ່ຽນແປງຢຸ່າງວ່ອງໄວ, ຖ້າເຮົາ ບື່ມີຫຼັກສີລະ ທາເປັນທີ່ືຢຶດໝັ້ໍນ ແລ້ວກື່ຈະຜິດພາດໄດ້ງ່າຍ, ປຽບເໝອນນ້ໍາໃນຫ້ວຍຮ່ອງຄອງບຶງທີ່ືເລິກ, ເມື່ອຄົນຕົກລົງແລ້ວ ຍ່ອມເປັນອນັ ຕະລາຍແກຸ່ຊວີ ດິ , ເພາະນ້ໍາເລິກ ແລະ ເຕັມໄປດ້ວຍສັດຮາຍຕາ່ ງໆ. ຄົນເຮົາທີມື່ ຊີ ີວິດຢຸູ່ໃນແຕຸ່ລະວນັ ກມີອາການເໝອນກັບວ່າ ລອຍຢູນ, ມີອຸປະສັກ ຕ່າງໆໃນຊີວິດ. ຄົນເຮົາຕ້ອງມີຫຼັກສິລະທາປະຈາໃຈເພື່ອບ່ືໃຫ້ ປະພດຶ ໄປໃນທາງທຜີ່ື ດິ . - ໃຫ້ເຫດຜນົ ກ່ຽວກັບເລືອ່ ງເປັນອັນໃດ? ຕວົ ຢາຸ່ ງ ເຫດຈູງໃຈທີ່ືເຮັດໃຫ້ຄົນເຮົາເຊ່ືອຖຄາສັື່ງສອນຂອງສາສະໜາ, ກເນື່ອງມາຈາກ ການດາເນີນຊີວິດປະຈາ ວັນ, ຖ້າວ່າເຮົາປະພຶດດີກຕ້ອງໄດ້ຮັບຄວາມດີ ເຊັ່ືນ: ດຸໝັ່ືນຂະຫຍັນພຽນກຈະມີຢູຸ່ມີກິນ, ກົງກັນຂ້າມຖ້າເຮົາ ປະພຶດບ່ືດີເສຍຫາຍກຈະສະໜອງ ເຊັື່ນ: ສ້ໍລາດບັງຫຼວງ, ລັກໂລບ ເອົາຂອງສ່ວນລວມມາເປັນຂອງສ່ວນຕົວ, ແນຸນ່ ອນບຸກຄົນດັື່ງກ່າວ ກຈະໄດຮ້ ັບໂທດຕາມກົດໝາຍ, ຕາມຄວາມໜກັ ຫຼ ເບາົ . 4.6. ການໃຊ້ໂວຫານໃນການຂຽນ ບົດຂຽນຈະມີຄຸນຄ່າ, ຖ້າຫາກຜູ້ຂຽນໃຊ້ໂວຫານປະກອບການຂຽນນັໍ້ນໆ; ເລ່ືອງທີື່ຂຽນໂວຫານທີ່ືໃຊ້ໃນ ການຂຽນມີ 5 ໂວຫານດັງ່ື ນີໍ:້ • ບນັ ຍາຍໂວຫານ ໝາຍເຖິງການຂຽນເລ່ືົາເລອ່ື ງ, ອະທິບາຍລາຍລະອຽດຕາ່ ງໆ ໂດຍບສ່ື ອດແຊກຄວາມຮູ້ສຶກຂອງຜູ້ຂຽນລົງ ໄປດ້ວຍ. ບດົ ຂຽນທື່ໃີ ຊໂ້ ວຫານປະເພດນໍີ້ ເຊັື່ນ: ປະຫວັດ, ຈດົ ໝາຍເຫດ, ລາຍງານ, ບດົ ຄວາມ, ນິທານ, ນຍິ າຍ, ຕານານ. • ພັນລະນາໂວຫານ ໝາຍເຖິງການຂຽນເຮັດໃຫຜ້ ູ້ອ່ານເກດີ ອາລມົ ແລະ ຄວາມຮູ້ສຶກໄປກບັ ຜຂູ້ ຽນ. ການໃຊ້ໂວຫານນີໍ້ໃນບົດ ຂຽນດວ້ ຍ. ຜູ້ຂຽນຈະຕອ້ ງສອດແຊກຄວາມຮູ້ສຶກລົງໄປໃນບົດຂຽນດ້ວຍ. ບົດຂຽນທ່ໃີື ຊ້ໂວຫານປະເພດນີໍ້ໄດ້ແກຸ່ ການຂຽນກ່ຽວກບັ ຄວາມສວຍງາມຂອງສະຖານທີື່, ການຍົກຍ້ອງທຸກຄນົ , ການຄ່ືາຄວນໃນໃຈ, ການພັດພາກຈາກ ຄນົ ຮັກເປນັ ຕນໍົ້ . ຕົວຢ່າຸ ງ: ນາ້ໍ ຕາທໄື່ີ ດໄ້ ຫຼອອກມາແມຸ່ນນ້ໍາຕາແຫງຸ່ ຄວາມດໃີ ຈ, ທໄ່ີື ດເ້ ຫັນລກູ ຂອງລາວທກຸ ຄົນຮຈູ້ ກັ ສະພາບຕົນເອງ, ນ້ໍນັ ເປນັ ສິື່ງທ່ືີມຄີ ່າທີສື່ ຸດສາລັບຜູເ້ ປນັ ພື່ - ແມ.ຸ່ • ເທສະໜາໂວຫານ ໝາຍເຖງິ ການຂຽນໃຫຜ້ ້ອູ ່ານເຫັນຄນຸ ແລະ ໂທດ, ເພືອ່ ແນະນາສັື່ງສອນ ແລະ ໃຫ້ປະຕິບັດຕາມ. ບດົ ຂຽນທີື່ໃຊ້ໂວຫານປະເພດນີໍ້ໄດ້ແກຸ່ເລື່ອງຄຸນນະທາຕ່າງໆ ເຊັື່ນ: ຄວາມກະຕັນຍູກະຕະເວທີ, ຄວາມຊ່ືສັດ, ຄວາມພຽນ, ຄວາມມັດທະຍັດ, ຄວາມເມຕາກາລຸນາ ແລະ ເລ່ືອງກ່ຽວກັບ ຄາສັ່ືງສອນທາງສາສະໜາ ເຊັື່ນ: ທາດີ ໄດ້ດີ ທາຊື່ວົ ໄດ້ຊືົ່ວເປັນຕນົໍ້ . ຜຮູ້ ຽບຮຽງ: ປທ ຫຼາ້ ແສງແກ້ວ ພັນລະພາ 61
ພາສາລາວ - ວັນນະຄະດີ 2 • ອຸປະມາໂວຫານ ໝາຍເຖງິ ການຂຽນເພອື່ ປຽບທຽບ ໂດຍສາມາດປຽບທຽບເລອື່ ງທັງເປັນຮູບປະທາ ແລະ ນາມມະທາໄດ້, ເພືອ່ ໃຫ້ຜ້ອູ າ່ ນເຂາົ້ໍ ໃຈເລື່ອງນີ້ໍໄດ້ດຍີ ງ່ືິ ຂ້ຶໍນ, ໂວຫານຊະນິດນ້ໍີ ມັກແຊກຢໃູ ນພັນລະນາໂວຫານ. • ສາທົກໂວຫານ ໝາຍເຖິງການຂຽນເພື່ອຍົກຕົວຢຸ່າງສະໜັບສະໜູນເລ່ືອງທີື່ກ່າວມາ ແລ້ວໃຫເຂົ້ໍາໃຈດີຍິ່ືງຂຶ້ໍນ, ເລ່ືອງທືີ່ ນິຍົມມາຍົກຕົວຢຸ່າງໄດ້ແກຸ່ນິທານຊາດົກ, ເລື່ອງຈາກວັນນະຄະດີ ແລະ ຫວັດສາດເປັນຕົ້ໍນ, ໂວຫານປະເພດນີ້ໍມັກ ແຊກຢຸໃູ່ ນເທສະໜາໂວຫານ. ຕົວຢຸ່າງ: ຄົນທີື່ປະພຶດຕົວດີ, ມີນິໄສດີ, ມີຄວາມຂະຫຍັນພຽນ ແລະ ສຶກສາທິຫາຄວາມຮູ້ຢູຸ່ສະເໝີ, ເຂົາຈະ ກາຍເປັນຄົນດີ, ມັື່ງຄັື່ງສົມບູນ, ມີຄວາມສຸກຄວາມໃຈ, ມີຄົນນັບໜາຖຕາໄດ້. ສະນັ້ໍນ, ທຸກຄົນຈະຕ້ອງສ້າງແຕຸ່ ຄວາມດີ. 4.7 ສ່ງິື ທ່ີືຄວນເອົາໃຈໃສ່ໃຸ ນການຂຽນ ບົດຂຽນທ່ີືໜ້າອ່ານ ແລະ ໜ້າຕິດຕາມນັໍ້ນ, ນອກຈາກຈະມີຫຼັກການຂຽນຕ່າງໆຂ້າງເທິງແລ້ວ, ຜູ້ຂຽນ ຄວນເອາົ ໃຈໃສເຸ່ ຖິງສ່ືິງຕໄື່ ປນ້ີໍ: - ການສະແດງຄວາມຮ້ສູ ກຶ ລງົ ໃນບດົ ຂຽນມຫີ ັກຼ ຖານອ້າງອງີ ໄດ້ ແລະ ເປນັ ຄວາມຮູ້ທ່ືຖີ ກຕອ້ ງ. - ການສະແດງຄວາມຄິດເຫັນຕ້ອງ ແມຸ່ນຄວາມຄິດເຫັນຂອງຕົນເອງ ຖ້າແມຸ່ນຄວາມຄິດເຫັນຂອງຜູ້ອື່ນ ຕ້ອງບອກຊຜ່ື ູນ້ ັ້ໍນໄວ້ນາດວ້ ຍ. - ຖາ້ ໃຊຕ້ ົວສະກົດຕອ້ ງໃຫຖ້ ກຕອ້ ງຕາມຫກັຼ ພາສາ. - ຄວນມວີ ັກຕອນທີ່ຖື ກຕ້ອງເໝາະສມົ . - ການຂຽນຕ້ອງເປນັ ລະບຽບ, ຊດັ ເຈນ, ອ່ານງາ່ ຍ ແລະ ສະອາດຮຽບຮ້ອຍ. 4.8 ຖາ້ ຂຽນບໄື່ ດ້ຄວນເຮັດແນວໃດ ການຂຽນນັ້ໍນ, ຖ້າຜູ້ຂຽນບ່ືໄດ້ເຝິກຝົນຢຸ່າງສະໝ່ືາສະເໝີ ກເປັນການຍາກທີ່ືຈະສາມາດ ຂຽນຂ້ໍຄວາມ ຕາ່ ງໆໃຫ້ເປັນເລ່ອື ງໄດ້. ດັງື່ ນ້ໍນັ , ຜທູ້ ື່ີຈະເລີມື່ ຕ້ໍົນຂຽນເປນັ , ຄວນແບງຸ່ ເວລາສາລບັ ການ ເຝກິ ການຂຽນໃຫ້ເປັນນິໄສ ໂດຍປະຕິບັດດ່ັງື ນ:້ໍີ - ເລອກເລືອ່ ງທີຕື່ ົນສນົ ໃຈ ຫຼ ມຄີ ວາມຮຫູ້ ຼາຍທີື່ສດຸ ໂດຍເລືີ່ມຈາກເລ່ືອງທືຢີ່ ູ່ໃຸ ກຕ້ ວົ ຫຼ ພົບເຫັນປະຈາໃນ ຊວີ ດິ ປະຈາວັນຂອງເຮົາ. - ເລືີ່ມຕ້ນົໍ ຈາກການຂຽນເລື່ອງງາ່ ຍໆ ເຊນັ່ື : ຂຽນບນັ ທຶກປະຈາວນັ , ຂຽນຈົດໝາຍເຖິງໝເູຸ່ ພອ່ື ນ, ຂຽນບົດ ພັນລະນາພາບ, ຫຼ ຂຽນວິຈານກຽ່ ວກບັ ເລື່ອງໃດໜ່ຶງື ທືສ່ີ ນົ ໃຈພິເສດ. - ການຂຽນຄັ້ໍງທາອິດ, ອາດຈະຍັງບ່ືແມຸ່ນວັກແມຸ່ນຕອນ ຫຼ ເລື່ອງຍາວໆກໄດ້ໂດຍເລີ່ືມຂຽນເປັນ ປະໂຫຍກສນໍັ້ ໆກ່ອນ, ເປນັ ການຮວບຮວມຄວາມຄິດກ່ຽວກບັ ເລອື່ ງເຮົາຈະຂຽນທັງໝົດ, ເອ້ນໍີ ຢ່າຸ ງໜງຶື່ ວາ່ ໂຄງເລ່ືອງ ນ້ນໍັ ເອງ. - ເຝກິ ຂະຫຍາຍຂຄ້ໍ ວາມ ຈາກປະໂຫຍກ ຫຼ ໂຄງເລ່ອື ງທ່ຕີື ງັໍ້ ໄວໃ້ ຫ້ເປັນຫຍ້ໍໜາ້ ທື່ໃີ ຊ້ພາສາຢາຸ່ ງເໝາະສມົ . ລງົ ມຂຽນທນັ ທີ, ເມ່ືອພບົ ເຫນັ ສືງ່ິ ໃດ ຫຼ ເກີດຄວາມຄດິ ຂຶ້ໍນມາ, ແຕຸ່ຄິດວາ່ ຂຽນບ່ືໄດ້, ບ່ືຮຈູ້ ະຂຽນແນວໃດ, ເພາະ ຜູຮ້ ຽບຮຽງ: ປທ ຫຼາ້ ແສງແກ້ວ ພັນລະພາ 62
ພາສາລາວ - ວັນນະຄະດີ 2 ວ່າຖ້າຄິດ ເຊັ່ືນ:ນີ້ໍກບ່ືມີທາງທີ່ືຈະມີບົດຂຽນໄດ້, ບ່ືມີນັກຮຽນຜູ້ໃດ ທີ່ືຂຽນຄັ້ໍງທາອິດແລ້ວຈະໄດ້ຜົນງານດີເດັື່ນ, ດ່ງືັ ນນໍັ້ ຈ່ົືງຢຸ່າໄດ້ທຖໍ້ ອຍ ຫຼ ໝດົ ກາລງັ ໃຈຕງ້ັໍ ແຕຸ່ຄັໍ້ງທາອດິ . ຄາຖາມຄ້ໍົນຄວາ້ 1. ການຂຽນມຄີ ວາມໝາຍ ແລະ ຄວາມສາຄັນຄແນວໃດ? 2. ການຂຽນແບຸ່ງອອກເປັນຈັກປະເພດ ຄປະເພດໃດແດ່?ຸ ຈ່ົືງອະທບິ າຍແຕລຸ່ ະປະເພດ? 3. ລັກສະນະຂອງການຂຽນມແີ ນວໃດ? ຈືົ່ງອະທິບາຍແຕຸ່ລະລກັ ສະນະ. 4. ຮບູ ແບບຂອງການຂຽນບົດປະເພດຕາ່ ງໆມແີ ນວໃດ? ຈືົ່ງອະທິບາຍ 5. ອົງປະກອບຂອງການຂຽນມແີ ນວໃດແດ?ຸ່ ຈື່ງົ ອະທິບາຍ. 6. ຫກັຼ ການຂອງການຂຽນປະກອບມຈີ ກັ ຂນໍັ້ ຕອນຄຂໍນ້ັ ຕອນໃດແດ?ຸ່ ຈ່ົງື ອະທບິ າຍ. 7. ໂວຫານທໃ່ືີ ຊ້ເຂໍ້າົ ໃນການຂຽນມີດ້ານໃດແດ່?ຸ ຈົງ່ື ອະທິບາຍ ແລະ ຍກົ ຕົວຢຸ່າງແຕ່ລຸ ະດາ້ ນ ຜູ້ຮຽບຮຽງ: ປທ ຫຼາ້ ແສງແກ້ວ ພັນລະພາ 63
ພາສາລາວ - ວັນນະຄະດີ 2 ບດົ ທີ 5 ການຂຽນຈດົ ໝາຍ 1. ຄວາມໝາຍຂອງຈດົ ໝາຍ ຈົດໝາຍ ແມນຸ່ ເຄ່ືອງມສ່ືສານສາຄັນປະເພດໜຶ່ືງ ສາລັບໃຊຕ້ ດິ ຕພ່ື ວົ ພນັ ລະຫວາ່ ງບກຸ ຄົນກບັ ບຸກຄນົ , ໜ່ວຍງານກບັ ໜວ່ ຍງານ ຫຼ ລະຫວາ່ ງບກຸ ຄນົ ກັບໜວ່ ຍງານ ເຖງິ ວາ່ ໜ່ວຍງານຈະຢຸູ່ຫາ່ ງໄກກນັ ປານໃດກສາມາດໃຊ້ ຈົດໝາຍສົື່ງຂ່າວຄາວ ແລະ ແຈ້ງຄວາມປະສົງໄດ້ຕາມຄວາມຕ້ອງການ. ສະນັໍ້ນ, ການຂຽນຈົດໝາຍຕ້ອງຈະ ແຈ້ງ ແລະ ຊັດເຈນ ເພອ່ື ຈະໄດເ້ ຂາ້ໍົ ໃຈກັນລະຫວ່າງຜູ້ຮັບ ແລະ ຜູ້ຂຽນ. ຈົດໝາຍເປັນສື່ຄວາມຄິດຮອດ ໂດຍການໃຊ້ພາສາຂຽນ, ທີ່ືຜູ້ຂຽນສະແດງຄວາມຕ້ອງການຂອງຕົນເອງ ໄປຫາຜ້ຮູ ບັ ເໝອນກັບວ່າຜຂູ້ ຽນກາລງັ ບອກໃຫ້ຜູ້ອາ່ ນຮັບຊາບເຖິງຄວາມຕ້ອງການຂອງຕນົ ອາດເປັນວຽກສ່ວນຕົວ ຫຼ ເປນັ ວຽກທາງການກແລວ້ ແຕຸ່ກລະນີ. ການຂຽນຈົດໝາຍຈງຶື່ ເປນັ ເຄອື່ ງທ່ໃືີ ຊສ້ ຄ່ື ວາມຄດິ ເຖິງຜູ້ຫ່າງໄກ, ຜູ້ຂຽນບ່ື ມເີ ວລາ ຫຼ ປະຢດັ ຄ່າໃຊ້ຈາ່ ຍໃນການຕິດຕ່ື. ໃນປັດຈຸບັນນີໍ້, ເຖິງວ່າພາຫະນະໃນການຕິດຕ່ືສື່ສານ ຈະທັນສະໄໝປານໃດກຕາມ ເຊັ່ືນ: ໂທລະສັບ, ໂທລະເລກ ແລະ ອນ່ື ໆ ແຕ່ຈຸ ດົ ໝາຍກຍັງມີບົດບາດສາຄັນຢຸູ່ສະເໜີ. 2. ຄວາມສາຄນັ ຂອງຈດົ ໝາຍ ການຂຽນຈົດໝາຍມີຄວາມສາຄັນຕ່ືຄົນເຮົາຢຸ່າງຫຼວງຫຼາຍ, ເປັນພາຫະນະໃນການສ່ືສານຄວາມໝາຍໃນ ການພົວພນັ ເຊ່ງືິ ກນັ ແລະ ກນັ ຢ່ໃູຸ ນຊວີ ດິ ປະຈາວນັ , ນັບແຕ່ກຸ ານຂຽນຈດົ ໝານລາພັກ, ຈົດໝາຍເຖິງເພ່ອື ນ ຫຼ ເຖິງ ພືແ່ ມຸ່, ພນ່ີື ອ້ ງ. ການຂຽນຈົດໝາຍບື່ສະເພາະແຕຸ່ພົວພັນພາຍໃນເທືາ່ົ ນັໍ້ນ. ແຕຸ່ສາມາດສື່ົງໄປຕາ່ ງປະເທດເຖິງບຸກຄົນ ທີ່ືເຮົາຕ້ອງການຂຽນເຖິງ. ສະນັ້ໍນ, ການຂຽນຈົດໝາຍຈິ່ືງມີຄວາມສາຄັນຫຼາຍໃນການຕິດຕື່ເຊິ່ືງກັນ ແລະ ກັນ. ດັ່ືງນັ້ໍນ, ຄູຕ້ອງແນະນານັກຮຽນໃຫ້ຂຽນຖກຕາມແບບ ຫຼ ຕາມຫຼັກການອີກດ້ວຍ. ໃນເວລາຂຽນຈົດໝາຍຕ້ອງ ສະແດງຄວາມຮູ້ສຶກຢຸ່າງເປີດເຜີຍ, ຈິງໃຈ, ມີຄວາມເຄົາລົບນັບຖເຊິື່ງກັນ ແລະ ກັນ, ຈົດໝາຍແຕຸ່ລະສະບັບຕ້ອງ ແນໃສຸ່ບັນຫາໃດບັນຫາໜຶ່ືງເປັນຈຸດໃຈກາງ, ເຮັດແນວນັໍ້ນຜູອ້ ່ານ ຫຼ ຜູ້ຮັບຈົດໝາຍຈຶື່ງເຫັນໄດ້ຈດຸ ປະສົງຕົ້ໍນຕທີຜ່ື ູ້ ຂຽນຢາກເວົ້ໍາເຖິງ. ຈົດໝາຍ ນອກຈາກເປັນເຄ່ືອງມສື່ສານຂອງຄົນແລ້ວມັນຍັງເປັນເຄ່ືອງສະແດງຄວາມຮູ້ສຶກ, ຄວາມເຂົ້ໍາໃຈ, ຄວາມຮູ້ສຶກນຶກຄິດແລ້ວ, ຈົດໝາຍຍັງສະແດງເຖິງອຸປະນິໄສຕ່າງໆໃນການເຮັດວຽກງານຂ ອງຜູ້ ຂຽນຕມ່ື ອີກດ້ວຍ, ເພາະຈດົ ໝາຍເປັນການສະແດງອອກທາງສ່ວນຕົວ. ສະນໍັ້ນ, ຜູ້ຂຽນຕອ້ ງລະມັດລະວັງໃນການ ໃຊ້ພາສາ, ການຮັກສາຄວາມສະອາດຮຽບຮ້ອຍເພື່ອສະແດງເຖິງອຸປະນິໄສຂອງຄົນເຮົາ ແລະ ຍັງເປັນການສະແດງ ເຖິງຄວາມມມີ າລະຍາດທືດີ່ ີຮູຈ້ ັກເຄົາລົບ, ເກງໃຈ ແລະ ໃກ້ກຽດຜູຮ້ ບັ ຈົດໝາຍອີກດວ້ ຍ. 3. ປະເພດຂອງຈດົ ໝາຍ ຈດົ ໝາຍປະກອບມີຫາຼ ຍປະເພດດງື່ັ ນ:້ີໍ ກ. ຈົດໝາຍສວ່ ນຕົວ ແມນຸ່ ຈດົ ໝາຍທຂີື່ ຽນຕດິ ຕເ່ື ຖິງຜູ້ທື່ີເຮົາຮັກແພງ, ສະນດິ ສະໜົມລະຫວາ່ ງພ,ື່ ແມຸ,່ ອາ້ ຍ, ເອ້ໍອຍ, ນ້ອງ ຫຼ ບຸກຄົນອ່ືນໆທີ່ືເຮົາຕ້ອງການຕິດຕ່ື, ສົ່ືງຂ່າວຄາວຖາມສຸຂະພາບສ່ວນຕົວ, ເລົ່ືາເລື່ອງຕ່າງໆທີື່ຄວນໄດ້ຮັບຮ່ວມກັນ, ເປັນການບອກເລົື່າວຽກງານຂອງກັນ ແລະ ກັນ... ພາສາທີ່ືໃຊ້ໃນຈົດໝາຍສ່ວນຕົວອາດຈະແມຸ່ນພາສາເວົໍ້າທື່ີມີ ລັກສະນະເປນັ ກນັ ເອງ ເໝອນທື່ເີ ຄີຍໃຊເ້ ວາໍ້ົ ຈາກັນ. ຄາຂຶ້ນໍ ຕນ້ໍົ ອາດຈະໃຊ້ວ່າ ປາ້ ທ່ເີື ຄົາລົບ, ພືທ່ ີນ່ື ັບຖ, ຈນັ ທເີ ພອ່ື ນ ຜູຮ້ ຽບຮຽງ: ປທ ຫຼາ້ ແສງແກ້ວ ພນັ ລະພາ 64
ພາສາລາວ - ວັນນະຄະດີ 2 ຮກັ , ອາ້ ຍ...ທືີ່ຮກັ ແລະ ຄດິ ເຖິງ ອນ່ື ໆ; ສ່ວນຄາລົງທ້າຍຂອງຈດົ ໝາຍກອາດໃຊ້ຄາທີ່ືວ່າ: ດ້ວຍຄວາມເຄາົ ລົບ, ດວ້ ຍຄວາມນບັ ຖ, ດ້ວຍຄວາມຮກັ ແພງ, ດວ້ ຍຄວາມຄິດເຖິງ, ດວ້ ຍຄວາມປາຖະນາເປັນຕນໍ້ົ , ແລ້ວແຕຸ່ຖານະຂອງ ຜູສ້ ງືົ່ ສານ ແລະ ຜ້ຮູ ັບສານ. ຂ. ຈດົ ໝາຍທຸລະກດິ ແມຸ່ນຈົດໝາຍທີື່ຂຽນຕິດຕ່ືທາງດ້ານການຄ້າຂາຍ, ເປັນເລ່ືອງກ່ຽວກັບທຸລະກິດ ແລະ ຜົນປະໂຫຍດທາງ ການຄ້າຂາຍ ລະຫວ່າງຫ້າງຮ້ານ ແລະ ບລິສັດຕາ່ ງໆທັງທ່ືີເປັນນິຕິບຸກຄົນ ຫຼ ເອກະຊົນ, ການຕິດຕນ່ື ີ້ອໍ າດເປັນການ ຕິດຕື່ລະຫວ່າງບລິສັດກັບບລິສັດ, ບລິສັດກັບຫ້າງຮ້ານ ຫຼ ຫ້າງຮ້ານກັບເອກະຊົນໃນເລື່ອງທຸລະກິດທົື່ວໄປ ເຊັ່ືນ: ການສັ່ືງຊໍ້ເຄື່ອງຂອງ, ການໂຄສະນາສິນຄ້າ, ການທວງໜີໍ້, ສອບຖາມ ແລະ ຕອບຄາສາພາດເລ່ືອງຕ່າງໆ, ການສະ ໝັກງານເປັນຕົ້ໍນ. ການຂຽນຈົດໝາຍປະເພດນ້ີໍຕ້ອງພາສາທີ່ືເປັນທາງການ, ລະບຽບການຂຽນມີກົດເກນແນຸ່ນອນ, ຄາຂຶ້ນໍ ຕໍນົ້ , ຄາລງົ ທ້າຍ ມີການການົດໄວເໍ້ຢຸາ່ ງແນ່ນຸ ອນ, ຂ້ຄໍ ວາມທໃີື່ ຊ້ຕ້ອງກະທດັ ຮັດ, ສໍ້ັນແຕມຸ່ ເີ ນ້ອໍ ໃນໃຈຄວາມ, ສາມາດສ່ສື ານໄດ້ຖກຕ້ອງທັງຜສູ້ ື່ົງສານ ແລະ ຜູຮ້ ັບສານ. ຄ. ຈົດໝາຍທາງການ ຫຼ ໜງັ ສທາງລັດຖະການ ໜັງສທາງລັດຖະການ ແມຸ່ນເອກະສານທີື່ຖເປັນຫັຼກການໃນທາງລດັ ຖະການ ເປັນໜັງສທີື່ຕິດຕ່ືລະຫວ່າງ ສ່ວນລດັ ຖະການດ້ວຍກນັ ເຊ່ືນັ : ປະກາດ, ແຈ້ງການຕາ່ ງໆ. ໜງັ ສທາງລັດຖະການນ້ີໍບຈື່ າເປນັ ຕອ້ ງເປັນລັດຖະການ ໝົດ, ເອກະຊົນ ຫຼ ໜ່ວຍງານອື່ນ, ບຸກຄົນພາຍນອກກສາມາດອອກຈດົ ໝາຍແບບນໍ້ີໄດ້. ໂດຍທົື່ວໄປແລ້ວ, ເມື່ອ ເອກະຊົນ ຫຼ ບຸກຄົນນອກລັດຖະການຈະຕິດຕ່ືກັບທາງລັດຖະການມັກຈະໃຊ້ຈົດໝາຍແຈ້ງຄວາມປະສົງຢຸ່າງໃດ ຢຸ່າງໜຶ່ືງ ຫຼ ໜ່ວຍງາານລັດຖະການຈະຕິດຕື່ກັບປະຊາຊົນກໄດ້ເຮດັ ຕາມແບບລັດຖະການ ເຊິ່ືງລວມມີ: ແຈ້ງການ, ແຈງ້ ຂ່າວ, ໜັງສເຊນີ , ໜັງສແຈງ້ ຕອບ, ບດົ ສະຫບຼຸ , ບດົ ລາຍງານ, ໜງັ ສສະເໜີ... 4. ຮບູ ແບບການຂຽນຈດົ ໝາຍແຕລຸ່ ະປະເພດ ກ. ຮູບແບບຈດົ ໝາຍສວ່ ນຕວົ + ຮບູ ແບບທີ 1: ປະກອບມີ 3 ພາກສວ່ ນດງ່ືັ ນ:້ໍີ ພາກສວ່ ນຕໍນ້ົ 1. ສະຖານທີືຂ່ ຽນຈົດໝາຍ 2. ວັນທີ............ເດອນ..........ປີ............... 3. ຄາຂຶນ້ໍ ຕ້ົນໍ ............................................................ ......................................................................... ພາກສວ່ ນເນ້ອໍ ໃນ 4. ເນໍອ້ ໃນຈົດໝາຍ..................................................... ......................................................................... ......................................................................... ພາກສວ່ ນສດຸ ທ້າຍ 5. ຄາລງົ ທ້າຍ........................................................... 6. ຊືຜ່ ຂູ້ ຽນ.............................................................. ຜຮູ້ ຽບຮຽງ: ປທ ຫຼາ້ ແສງແກວ້ ພນັ ລະພາ 65
ພາສາລາວ - ວັນນະຄະດີ 2 + ຮບູ ແບບທີ 2: ປະກອບມີ 3 ພາກສວ່ ນດງື່ັ ນ:ໍ້ີ - ພາກສວ່ ນຕໍົນ້ 1. ຄາຂໍນ້ຶ ຕນົ້ໍ ............................................................ - ພາກສ່ວນເນ້ອໍ ໃນ 2. ເນໍອ້ ໃນຈົດໝາຍ..................................................... - ພາກສວ່ ນມວ້ ນທາ້ ຍ ....................................................................... ....................................................................... 3. ຄາລົງທາ້ ຍ........................................................... 4. ສະຖານທ່.ີື ..................ວນັ ທີ.......ເດອນ........ປີ........... 5. ຊື່, ທີຢ່ື ູ່ຜຸ ຂູ້ ຽນ....................................................... ຕວົ ຢາຸ່ ງ: ຈດົ ໝາຍສວ່ ນຕວົ ອດຸ ົມໄຊ 25/3/2012 ສມົ ດີທືຮ່ີ ັກແພງ ພວກເຮົາພົບກັນຢູຸ່ທີື່ວຽງຈັນແຕຸ່ປີກາຍພຸ້ນ ເຮົາຍັງບ່ືທັນມີໂອກາດລົງໄປວຽງຈັນເພ່ືອຢ້ຽມຢາມເຈົ້ໍາຈັກ ເທ່ືອ ເພາະຢູຸ່ທາງອຸດົມໄຊພຸ້ນວຽກງານຂອງເຮົາກຫຍຸ້ງຍາກຫຼາຍ ຈິື່ງບື່ມີເວລາຂຽນຈົດໝາຍສົື່ງຂ່າວຄາວຫາໂຕ ແລະ ກບື່ທນັ ມີເວລາລງົ ໄປວຽງຈນັ , ເລອ່ື ງນໂ້ີໍ ຕຄົງຈະຮດູ້ ແີ ລ້ວ. ສົມດ!ີ ເຮົາມເີ ລອ່ື ງຂລົບກວນໂຕບັນຫາໜງ່ືຶ ດ່ງືັ ນີໍ້ ເຮົາມີຫາຼ ນຊາຍຜໜູ້ ືງ່ຶ ຊືວ່ ່າ ທ້າວ ພອນສະຫວັນ ຫາກສາ ເລັດການສຶກສາຝຸ່າຍສ້ອມແປງກົນຈັກ, ມີຄວາມຕ້ອງການຢາກເຝິກງານສ້ອມແປງລົດຍົນດ້ວຍຕົວຈິງເຮົາເຫັນວ່າ ສານກັ ງານອູສຸ່ ອ້ ມແປງກົນຈກັ ຂອງໂຕເໝາະສມົ ຫາຼ ຍກັບວິຊາຊີບ ທາ້ ວ ພອນສະຫວັນ ເພາະອ່ສຸູ ອ້ ມແປງຂອງໂຕມີ ຊືສ່ ຽງດົງດັງໄປຮອດອຸດມົ ໄຊ ແລະ ເປັນສິງື່ ທື່ຮີ ູຈ້ ກັ ກນັ ດຂີ ອງຄົນທືົ່ວໄປ ທາງດາ້ ນຄວາມສາມາດ ແລະ ເຕັກນິກສູງ ກ່ຽວກັບການປະກອບເຄື່ອງລົດ ຫຼ ສ້ອມແປງລົດຕ່າງໆ ຫຼານຊາຍຂອງເຮົາຈິ່ືງຢາກມີໂອກາດຮັບໃຊ້ໂຕ ແລະ ໄດ້ ເຝິກວຊິ າຊີບຕົວຈິງເພື່ອຈະກາຍເປັນນາຍຊ່າງຜູຊ້ ານານງານໃນອະນາຄົດ. ເຮົາຮບັ ຮອງວາ່ ທ້າວ ພອນສະຫວັນ ຫາຼ ານຮກັ ຂອງເຮາົ ເປັນຊາຍໜຸ່ມ ຜູທ້ ີກ່ື ະຕລລ້ົໍນ ແລະ ເຮັດວຽກເອົາ ຈິງເອົາຈັງແທ້ ແລະ ກເປັນຜູ້ສະຫຼາດພິບໄຫວພສົມຄວນ. ຖ້າໂຕຫາກບ່ືປະຕິເສດແລ້ວ ເຮົາພ້ອມດ້ວຍຄອບຄົວ ທ້າວ ພອນສະຫວັນ ຂຂອບໃຈນາໂຕເປັນຢຸ່າງສງູ . ຫວັງວາ່ ໃນບຊື່ າ້ ນເໍ້ີ ຮົາອາດຈະມີໂອກາດພົບກນັ ຢຸນູ່ ະຄອນຫວຼ ງວຽງຈັນຢຸ່າງແນນຸ່ ອນ. ຄິດເຖິງສະເໝີ ສມົ ຊາຍ ຜູ້ຮຽບຮຽງ: ປທ ຫຼາ້ ແສງແກ້ວ ພັນລະພາ 66
ພາສາລາວ - ວັນນະຄະດີ 2 ຂ. ຮບູ ແບບຈດົ ໝາຍທຸລະກດິ + ຮບູ ແບບທີ 1: 1. ຊຂື່ ອງບລິສດັ , ຫ້າງຮາ້ ນ ຫຼ ທີ່ືຢຂູຸ່ ອງຜູຂ້ ຽນ 2. ວັນທ.ີ ......................ເດອນ...........................ປີ........................................... 3. ຄາຂຶນ້ໍ ຕນ້ໍົ ................................................................................................. 4. ເນອໍ້ ໃນ ກ່າວເຖິງເລືອ່ ງທມື່ີ າຕິດຕ່.ື ...................................................................... ................................................................................................................ ................................................................................................................ ................................................................................................................ 5. ກາ່ ວເຖິງຈດຸ ປະສງົ ແລະ ຄວາມຕອ້ ງການ ................................................................................................................ ................................................................................................................ ................................................................................................................ 6. ຄາລງົ ທາ້ ຍ................................................................................................ 7. ຕາແໜງຸ່ (ຖາ້ ມີ)......................................................................................... 8. ລາຍເຊັນ.................................................................................................. + ຮບູ ແບບທີ 2: 1. ຊປ່ື ະເທດ.................................................................................................. 2. ຄາຂວັນ.................................................................................................... 3. ຊບ່ື ລິສັດ ຫຼ ໂຮງຮຽນ..................................................................................... 4. ຄາຂນ້ໍຶ ຕ້ົໍນ.................................................................................................. 5. ເນໍອ້ ໃນທືີພ່ ົວພັນເຖິງທຸລະກດິ ............................................................................ ............................................................................................................. ............................................................................................................. ............................................................................................................. 6. ຈຸດປະສງົ ແລະ ຄວາມຕອ້ ງການ......................................................................... ............................................................................................................. ............................................................................................................. ............................................................................................................. ............................................................................................................. 7. ຄາລົງທາ້ ຍ................................................................................................. 8. ວນັ ທີ.............ເດອນ...............ປີ.................................................................. 9. ຕາແໜ່ງຸ (ຖ້າມ)ີ ........................................................................................... 10. ລາຍເຊັນ............................................................................................... ຜູຮ້ ຽບຮຽງ: ປທ ຫຼາ້ ແສງແກ້ວ ພັນລະພາ 67
ພາສາລາວ - ວັນນະຄະດີ 2 ຄ. ຮບູ ແບບຂຽນຈດົ ໝາຍທາງການ + ຮບູ ແບບທີ 1: 1. ຊ່ືປະເທດ................................................................................................. 2. ຄາຂວັນ................................................................................................... 3. ຊສື່ ານັກງານ.............................................................................................. 4. ເລກທີ.................................................................................................... 5. ລົງວນັ ທ.ີ .................ເດອນ...............................ປີ........................................ 6. ຫົວຂໍຂ້ ອງໜັງສ...................................................................................... 7. ຮຽນ:..................................................................................................... 8. ເລ່ືອງ:..................................................................................................... 9. ບ່ອນອີງ:................................................................................................. 10. ເນ້ໍອໃນ................................................................................................... ............................................................................................................ ............................................................................................................ ............................................................................................................ ............................................................................................................ 11. ສະຫຼຸບ.................................................................................................... 12.ຄາລງົ ທາ້ ຍ............................................................................................... 13.ຕແໜ່ງຸ .................................................................................................... 14.ລາຍເຊນັ .................................................................................................. 15.ຊື່ແຈງ້ ..................................................................................................... + ຮບູ ແບບທີ 2: 1. ກາຊາດ ຫຼ ເຄືອ່ ງໝາຍ................................................................................... 2. ຄາຂວນັ ................................................................................................... 3. ຊສ່ື ານກັ ງານ.............................................................................................. 4. ເລກທີ.................................................................................................... 5. ລົງວນັ ທ.ີ .................ເດອນ...............................ປີ........................................ 6. ຄາຂ້ຶໍນຕໍ້ນົ ................................................................................................. 7. ເນອໍ້ ໃນ................................................................................................... 8. ຄາລົງທາ້ ຍ................................................................................................ 9. ຕາແໜຸງ່ ................................................................................................... 10.ລາຍເຊນັ .................................................................................................. 11.ຊແື່ ຈງ້ .................................................................................................... ຜູ້ຮຽບຮຽງ: ປທ ຫຼາ້ ແສງແກ້ວ ພນັ ລະພາ 68
ພາສາລາວ - ວັນນະຄະດີ 2 ຕວົ ຢາຸ່ ງ: ຮາ່ ງຂຽນໜງັ ສທາງການ 1) ຮ່າງຂຽນແຈງ້ ຂາ່ ວ ສາທາລະນະລັດ ປະຊາທິປະໄຕ ປະຊາຊົນລາວ ສັນຕິພາບ ເອກະລາດ ປະຊາທິປະໄຕ ເອກະພາບ ວັດທະນະຖາວອນ ຊືອ່ ົງການຈັດຕັງ້ໍ ປະກາດໃຊເ້ ອກະສານ ເລກທີ......../.......... ລົງວັນທີ......ເດອນ.......ປີ............. ແຈ້ງຂ່າວ ຮຽນ:...................................................................................................... ເລືອ່ ງ:....................................................................................................... - ອງີ ຕາມ:........................................................................................................ - ອງີ ຕາມ:........................................................................................................ ຊ່ືອງົ ການຈດັ ຕ້ໍັງ....................ຂຖເປນັ ກຽດແຈ້ງຂ່າວມາຍັງ......................................... ........................................................................................................................ ........................................................................................................................ ........................................................................................................................ ........................................................................................................................ ........................................................................................................................ ........................................................................................................................ ........................................................................................................................ ........................................................................................................................ ດງື່ັ ນໍນັ້ , ຈງື່ິ ແຈ້ງມາເພືອ່ ຊາບໂດຍທວືົ່ ເຖິງກນັ ດວ້ ຍ. ຕາແໜງຸ່ ຫົວໜາ້ ອົງການຈດັ ຕ້ງໍັ ລາຍເຊັນ ຊື່ ແລະ ນາມສະກຸນ ຜູ້ຮຽບຮຽງ: ປທ ຫຼາ້ ແສງແກວ້ ພັນລະພາ 69
ພາສາລາວ - ວັນນະຄະດີ 2 2) ຮ່າງຂຽນແຈ້ງການ ສາທາລະນະລັດ ປະຊາທປິ ະໄຕ ປະຊາຊົນລາວ ສັນຕພິ າບ ເອກະລາດ ປະຊາທິປະໄຕ ເອກະພາບ ວດັ ທະນະຖາວອນ ຊ່ືອງົ ການຈັດຕັໍ້ງປະກາດໃຊເ້ ອກະສານ ເລກທີ......../.......... ລົງວັນທີ......ເດອນ.......ປ.ີ ............ ແຈງ້ ການ ເຖງິ :........................................................................................................ ເລື່ອງ:...................................................................................................... - ອງີ ຕາມ:........................................................................................................ - ອີງຕາມ:........................................................................................................ ຊ່ືອົງການຈັດຕັໍງ້ ....................ຂຖເປັນກຽດແຈງ້ ມາຍງັ .............................................. ........................................................................................................................ ........................................................................................................................ ........................................................................................................................ ........................................................................................................................ ........................................................................................................................ ........................................................................................................................ ........................................................................................................................ ........................................................................................................................ ........................................................................................................................ ດ່ງືັ ນັໍ້ນ, ຈື່ິງແຈງ້ ມາເພື່ອຊາບ ແລະ ພອ້ ມກັນຈັດຕໍັ້ງປະຕິບດັ ຕາມເນ້ອໍ ໃນຂ້າງເທິງໃຫໄ້ ດ້ຮັບຜົນດີ. ຕາແໜຸ່ງຫົວໜ້າອງົ ການຈັດຕ້ໍງັ ລາຍເຊນັ ຊື່ ແລະ ນາມສະກນຸ ຜູ້ຮຽບຮຽງ: ປທ ຫຼາ້ ແສງແກວ້ ພັນລະພາ 70
ພາສາລາວ - ວັນນະຄະດີ 2 3) ຮ່າງຂຽນ ໜງັ ສເຊນີ ສາທາລະນະລດັ ປະຊາທປິ ະໄຕ ປະຊາຊນົ ລາວ ສັນຕພິ າບ ເອກະລາດ ປະຊາທປິ ະໄຕ ເອກະພາບ ວດັ ທະນະຖາວອນ ຊອື່ ງົ ການຈັດຕ້ງໍັ ປະກາດໃຊ້ເອກະສານ ເລກທ.ີ ......./.......... ລງົ ວນັ ທີ......ເດອນ.......ປີ............. ໜງັ ສເຊີນ ຮຽນ:........................................................................................................ ເລອ່ື ງ:...................................................................................................... - ອງີ ຕາມ:........................................................................................................ - ອງີ ຕາມ:........................................................................................................ ຊອື່ ງົ ການຈັດຕໍງ້ັ ....................ຂຖເປັນກຽດຮຽນເຊນີ ມາຍັງທາ່ ນ................................... ........................................................................................................................ ........................................................................................................................ ........................................................................................................................ ........................................................................................................................ ........................................................................................................................ ........................................................................................................................ ........................................................................................................................ ........................................................................................................................ ........................................................................................................................ ດ່ງັື ນ້ັໍນ, ຈງ່ືິ ເຊີນມາຍັງທາ່ ນເພ່ືອ..............................................................ດ້ວຍ. ເອກະສານຄດັ ຕດິ : ຕາແໜ່ງຸ ຫົວໜາ້ ອງົ ການຈດັ ຕໍງັ້ 1................... ..... ສະບັບ ລາຍເຊັນ 2................... ..... ສະບບັ 3. ເກັບຮັກສາໄວ້ ..... ສະບັບ ຊື່ ແລະ ນາມສະກນຸ ກາລຸນາແຈ້ງຕອບ: 71 ຊ່.ື .....................ເບໂີ ທ........................... ຜ-ແຮູ້ ຽຟບກັ ຮ.ຽ..ງ.:..ປ..ທ...ຫ..ຼາ້ .ແ..ສ.ງ.ແ..ກ..ວ້ ...ພ..ັນ.ລ..ະ..ພ.າ..................
ພາສາລາວ - ວັນນະຄະດີ 2 5. ວທິ ຂີ ຽນຈດົ ໝາຍ ຕາມທາມະດາຈົດໝາຍມີ 3 ພາກສວ່ ນຄ: - ພາກສ່ວນຕໍນ້ົ - ພາກສວ່ ນເນ້ໍອໃນ - ພາກສວ່ ນມວ້ ນທາ້ ຍ ກ. ພາກສວ່ ນຕນ້ົໍ ຂຽນສະຖານທີື່ຢູຸ່.............ວັນທີ............ເດອນ...........ປີ ໃນແຖວທາອິດ. ສ່ວນແຖວທີສອງໃຫ້ ຂຽນຄາທັກທາຍຕື່ຜທູ້ ສືີ່ ງ່ືົ ເຖິງ, ສວ່ ນຄາທັກທາຍແນວໃດນັນໍ້ ກແລ້ວແຕກຸ່ ານພວົ ພນັ ລະຫວ່າງຜູຂ້ ຽນກບັ ຜູຮ້ ບັ . ຕົວຢຸ່າງ: ຂຽນເຖິງໝູຸ່ເພື່ອນອາດຈະຂຽນສ່ຽວ, ເພ່ືອນທີ່ືຮັກ, ທີື່ຄິດເຖິງ...ຖ້າຂຽນເຖິງຄູ - ອາຈານອາດຈະ ຂຽນວາ່ ອ້າຍຄູທເືີ່ ຄົາລົບ, ຂຮຽນອາ້ ຍຄູ....ເອໍອ້ ຍຄູທີນ່ື ບັ ຖ....ດື່ງັ ນ້ັໍນເປັນຕ້ໍນົ . ຂ. ພາກສວ່ ນເນໍ້ອໃນ ເນໍ້ອໃນໃຈຄວາມຂອງຈດົ ໝາຍແບງຸ່ ອອກເປັນສອງຕອນຄ: - ເວາ້ົໍ ເຖງິ ເຫດຜນົ ຕ່າງໆຂອງຈດົ ໝາຍ. - ເວົໍ້າເຖິງເນໍ້ອໃນໃຈຄວາມຂອງຈົດໝາຍ ຕວົ ຢາຸ່ ງ: ຕອນໜືຶງ່ ຂອງຈດົ ໝາຍທ່ີຂື ຽນເຖງິ ຄູ. ນອ້ ງດີໃຈຫາຼ ຍ ແລະ ຊາບຊໍງຶ້ ໃນຄວາມກະລຸນາຂອງເອໍອ້ ຍຄ.ູ ..ເພ່ືອເປັນການຕອບບນຸ ແທນຄນຸ ຂອງເອໍ້ອຍ ຄ.ູ ...ນອ້ ງຈ່ືິງຂຈົດຈາ... ຄ. ພາກສ່ວນສດຸ ທາ້ ຍ ຢ່ຕູຸ ອນນ້ໍີເຮົາອາດຈະຂຽນຄາຂອບໃຈ, ຄາສືັ່ງສອນ, ຄາປະຕພິ ານ, ຄາອວຍພອນ ແລ້ວເຊັນຊື່. ຕົວຢຸ່າງ: ຖ້າຂຽນເຖິງໝູຸ່ຄູຸ່ສຸດທ້າຍອາດຈະຂຽນວ່າ: ລາກ່ອນພົບກັນໃໝຸ່ໃນຈົດໝາຍສະບັບໜ້າ ຂໃຫ້ ເພືອ່ ນຈງ່ືົ ໂຊກດ,ີ ເຮົາເອງກເຊນັ ດຽວ ແລ້ວລງົ ແຖວໃໝຸ່ເພ່ືອຂຽນລາຍເຊັນຜ້ຂູ ຽນໄວ້ເບ້ໍອງຂວາຂອງໜາ້ ເຈ້ຍ. ຖ້າຂຽນໃຫ້ຄູ - ອາຈານສດຸ ທ້າຍອາດຈະຂຽນວ່າ ອວຍພອນໃຫຄ້ ູ ແລະ ຄອບຄວົ ຈືົ່ງມສີ ຸຂະພາບແຂງແຮງ ປະສົບຜນົ ສາເລັດໃນໜາ້ ທືີກ່ ານງານທກຸ ປະການ, ມຄີ ວາມຜາສກຸ ໃນຊີວດິ ...ແລ້ວລົງແຖວຂຽນລາຍເຊັນຜູ້ຂຽນໄວ້ ເບໍ້ອງຂວາຂອງໜາ້ ເຈ້ຍ. ຂ້ໍຄວາມສາຄັນທຄືີ່ ວນປະຕິບດັ ໃນການຂຽນຈດົ ໝາຍ - ການວາງຮບູ ຂອງຈດົ ໝາຍ, ຄວນວາງໄລຍະແຖວໃຫເ້ ໝາະສົມ, ບຄ່ື ວນຂຽນສຸດຂອບເຈຍ້ ຄວນປະໄວ້ ທັງສອງຂອງເຈຍ້ , ປະມານ 1-2 ນວ້ໍິ ແລະວາງຮບູ ສວ່ ນອືນ່ ຕາມລາດັບ. - ຂຽນຢ່າຸ ງກົງໄປກົງມາຕາມເລອ່ື ງທຕ່ືີ ອ້ ງການ. - ຂຽນກະທດັ ຮດັ ແຕຸ່ໃຫໄ້ ດໃ້ ຈຄວາມ. - ເລ່ືມີ ຂຽນເຖງິ ເຫດການທີື່ການົດໃຫ້ເກດີ ຄວາມຕອ້ ງການ. ຈາກນນໍ້ັ , ຈ່ືງິ ຂຽນເຖງິ ຈຸດປະສງົ ທື່ຕີ ້ອງການ. - ແບຸ່ງຂ້ໍຄວາມຈດົ ໝາຍນໍັນ້ ອອກເປັນຕອນ, ເມືອ່ ປຸຽ່ ນເຫດການໃໝເຸ່ ລີ່ືມຕ້ົນໍ ຕອນໃໝຸ່ໂດຍຕໍງັ້ ແຄວໃໝຸ່ ຕາມທາມະດາມັກນຍິ ົມແບຸ່ງຂ້ໍຄວາມໃນຈດົ ໝາຍອອກເປນັ 3 ຕອນຄ: 1. ອະລາພະບົດ, ຂຽນບອກເຫດການຂອງຄວາມຕອ້ ງການ ຫຼ ແນະນາຕົວ. ຜຮູ້ ຽບຮຽງ: ປທ ຫຼາ້ ແສງແກ້ວ ພນັ ລະພາ 72
ພາສາລາວ - ວັນນະຄະດີ 2 2. ເນອໍ້ ຄວາມຂຽນເຖງິ ຈດຸ ປະສົງ. 3. ສະຫຼຸບເລອ່ື ງບອກຄວາມມຸ່ງຫວັງໃນອະນາຄດົ . ໃນການນາໃຊ້ໃນຊີວິດປະຈາວັນຕົວຈິງແລ້ວ ປະເພດຂອງຈົດໝາຍບ່ືໄດ້ຈາແນກແຈ້ງປານໃດ, ໂດຍ ສະເພາະແມຸ່ນຈົດໝາຍລະຫວ່າງບຸກຄົນກັບບຸກຄົນ. ໝາຍຄວາມວ່າ ຈົດໝາຍສະບັບດຽວກັນນັ້ໍນອາດຈະຖາມ ຂ່າວເລົ່ືາເລ່ືອງ ຫຼ ຂອບໃຈລວມຢູຸ່ນາກັນ. ການທີ່ືຍົກຂຶໍ້ນມາເປັນຕົວຢຸ່າງ ນີໍ້ມີຈຸດປະສົງຢາກໃຫ້ຮູ້ລັກສະນະ ສະເພາະຂອງແຕລຸ່ ະປະເພດເທືົາ່ ນ້ນັໍ . ສ່ວນຈົດໝາຍທາງການນັ້ໍນ ແມຸ່ນໄດ້ປະຕິບັດຢຸ່າງເຄັື່ງຄັດ, ຈົດໝາຍພົວພັນທາງດ້ານທຸລະກິດບື່ຄວນຈະ ເລົ່ືາເລ່ືອງໄປມາ, ເພາະຈະເຮັດໃຫ້ຈຸດປະສົງບື່ໄດ້ຮັບການປະຕິບດັ ສິື່ງສາຄັນໃນການຂຽນຈົດໝາຍແຕຸ່ລະປະເພດ ແມຸ່ນຂຶໍ້ນຕົ້ໍນທີ່ືເໝາະສົມ ໂດຍສະເພາະແມຸ່ນຄາແທນນາມ, ສ່ວນຄາລົງທ້າຍແມຸ່ນໃຫ້ເໝາະສົມກັບກາລະເທສະ ແລະ ສະຖານະການຕາແໜ່ງຸ ຂອງຜູ້ຮບັ . ຕວົ ຢາຸ່ ງ: ການຈາ່ ໜ້າຊອງຂອງຈດົ ໝາຍທາງການ ຈາກ........................................ ສະແຕມ (ຊື່ ແລະ ນາມສະກຸນ ແລະ ທ່ີຢື ຸ່ຜູ ູຝ້ າກ) ສົື່ງ: ເຖງິ :........................................... (ຊື່ ແລະ ນາມສະກຸນຜູ້ຮັບ) .......................................... (ທ່ີືຢຂຸູ່ ອງຜຮູ້ ັບ) ດ້ານຫງັຼ ຊອງ ຜູ້ຮຽບຮຽງ: ປທ ຫຼາ້ ແສງແກ້ວ ພັນລະພາ 73
ຕວົ ຢາຸ່ ງ: ການຈ່າໜາ້ ຊອງຂອງຈົດໝາຍສວ່ ນຕົວ ພາສາລາວ - ວັນນະຄະດີ 2 ຈາກ........................................ ສະແຕມ (ຊ່ື ແລະ ນາມສະກຸນ ແລະ ທີຢ່ື ຜຸູ່ ູຝ້ າກ) ສ່ືົງ: ເຖິງ:........................................... (ຊື່ ແລະ ນາມສະກນຸ ຜຮູ້ ບັ ) .......................................... (ທຢ່ີື ຂຸູ່ ອງຜູຮ້ ບັ ) ດ້ານຫງຼັ ຊອງ ຄາຖາມຄ້ົໍນຄວາ້ 74 1. ຈດົ ໝາຍມຄີ ວາມໝາຍ ແລະ ຄວາມສາຄັນຄແນວໃດແດ່?ຸ ຈົ່ືງອະທບິ າຍ ແລະ ຍົກຕົວຢຸ່າງ. 2. ຈດົ ໝາຍປະກອບມີຈັກປະເພດຄປະເພດໃດແດ່?ຸ ຈົື່ງອະທິບາຍແຕຸລ່ ະປະເພດ. 3. ຮບູ ແບບການຂຽນຈົດໝາຍແຕຸ່ລະປະເພດມີຄແນວໃດ? 4. ການຂຽນຈດົ ໝາຍແຕລຸ່ ະປະເພດມວີ ິທີການຂຽນຄແນວໃດ? 5. ຈົື່ງເຝິກຂຽນຈດົ ໝາຍສ່ວນຕົວ, ຈົດໝາຍທລຸ ະກດິ ? 6. ຈື່ງົ ເຝກິ ຂຽນຈດົ ໝາຍທາງລດັ ຖະການແຕລຸ່ ະປະເພດ? ຜຮູ້ ຽບຮຽງ: ປທ ຫຼາ້ ແສງແກວ້ ພັນລະພາ
ພາສາລາວ - ວັນນະຄະດີ 2 ບດົ ທີ 6 ການຂຽນບດົ ພນັ ລະນາ 1. ຄວາມໝາຍຄວາມສາຄນັ ຂອງບດົ ພນັ ລະນາ 1.1 ຄວາມໝາຍຂອງບດົ ພັນລະນາ ບດົ ພັນລະນາ ແມຸ່ນບດົ ແຕຸ່ງປະເພດໜ່ງຶື ທ່ືໃີ ຊ້ສານວນຄາເວ້ໍົາ ເພອື່ ວາດພາບທວີ ທັດ, ພາບຄົນ, ພາບຂອງ ສດັ ແລະ ພາບການເຄືອ່ ນໄຫວດລງົ ຊີວິດຕ່າງໆ. ຕົວຢຸ່າງ: ນັກແຕ້ມ, ນັກປະພັນຕ່າງກວາດພາບຂອງເຮອນ, ພາບຂອງທາມະຊາດ ແຕຸ່ວິທີວາດພາບຂອງນັກແຕ້ມ ແລະ ນັກປະພັນຈະແຕກຕາ່ ງກັນ ເຊັ່ືນ: ນັກແຕ້ມວາດພາບດ້ວຍຮອຍແຕ້ມເສ້ັໍນ, ການຂີດເສັໍ້ນ ແລະ ສີສັນຕ່າງໆ. ສ່ວນນັກປະພັນໃຊ້ ຄາເວົໍ້າ, ສານວນ ແລະ ຖ້ອຍຄາປະດິດຄິດແຕຸ່ງວາດພາບ, ແຕຸ່ເມື່ອຄົນເຮາົ ຊົມຮູບແຕ້ມ, ອ່ານ ບົດປະພັນຈະຮູ້ສຶກວ່າ ຕົນພວມຢນຢູຸ່ຕ່ືໜ້າພາບທີື່ນັກປະດິດຄິດແຕຸ່ງທັງສອງນັໍ້ນວາດພາບອອກມາຕາມຄວາມ ຮູ້ສຶກຂອງເຂົາເຈ້າົໍ . 1.2 ຄວາມສາຄນັ ຂອງບດົ ພນັ ລະນາ - ການພັນລະນາສາມາດໝນູ ໃຊ້ເພ່ືອແຕມ້ ແຕງຸ່ ຮູບພາບທີືພ່ ົບເຫັນ ເພ່ືອໃຫ້ຜ້ອູ ່ືນໄດ້ຮູ້ນາ. - ການພນັ ລະນາຊວ່ ຍຊ້ບໍີ ອກໂດຍລະອຽດກ່ຽວກັບຮູບພາບ, ບນັ ຍາກາດ ແລະ ຄວາມເປນັ ຈິງຂອງເຫດ ການທຸກຢາຸ່ ງໄດ.້ ໃນບດົ ອະທິບາຍກໃຊກ້ ານພັນລະນາ, ເພອື່ ເຮັດໃຫກ້ ານອະທບິ າຍສີສັນສິລະປະຂຶໍນ້ ຕ່ືມ. 2. ຫກຼັ ການ ແລະ ວທິ ແີ ຕງຸ່ ບດົ ພນັ ລະນາ 2.1 ຫກັຼ ການແຕງຸ່ ບດົ ພນັ ລະນາ - ຢາກແຕຸ່ງບດົ ພັນລະນາ ກ່ອນອນື່ ໝົດຈະຕອ້ ງມຈີ ດຸ ປະສງົ ແລະ ເປໍ້າົ ໝາຍຄັກແນ່ວຸ າ່ ຈະພັນລະນາອນັ ໃດ ຢຸູ່ໃສ, ເພື່ອໃຫຜ້ ອູ້ ່ານຮບັ ຮວູ້ າ່ ເຂາົໍ້ ເຈໍ້າົ ຈະອ່ານຫຍັງ, ເພືອ່ ຮັບຮູ້ສງ່ິື ໃດຈາກບົດພັນລະນານນໍ້ັ . - ຕ້ອງເອົາໃຈໃສຸ່ຄວາມເປັນລະບຽບ ແລະ ຄວາມແຈຸ່ມແຈ້ງຂອງປະໂຫຍກ, ຄາເວົ້ໍາງ່າຍ ໝາຍຄວາມ ວ່າການທີ່ືຂຽນບົດພັນລະນາບົດໃດບົດໜຶ່ືງນັ້ໍນ. ຜູ້ຂຽນຕ້ອງຮູ້ການປະກອບສ້າງຂອງປະໂຫຍກຢຸ່າງຖກຕ້ອງຕາມ ຫກັຼ ການ. - ບົດພັນລະນາທີ່ືດີເດັື່ນ ຕ້ອງມີຄວາມເປັນເອກະພາບຂອງແຕຸ່ລະພາກສ່ວນ, ຂອງປະໂຫຍກ ແລະ ຄວາມ ເຊິື່ງເກາະກ່າຍກັນຢຸ່າງເປັນລະບົບ, ເນ້ໍອຄວາມຂອງແຕຸ່ລະປະໂຫຍກໃນແຕລຸ່ ະຕອນ ແລະ ບົດຈະຕ້ອງຈັດວາງໃຫ້ ເປັນລະບຽບ ແລະເໝາະສົມ. ລະບຽບໝາຍຄວາມວ່າແມຸ່ນລາດບັ ຂອງກາລະເທສະ, ເຫດ ແລະ ຜົນ ຫຼ ຄວາມສາ ຄັນເຊັ່ືນ: ຄວາມຖກຕ້ອງຂອງປະໂຫຍກ, ບົດພັນລະນາຕ້ອງເປັນບົດທີື່ມີຂ້ໍຄວາມແຈ້ງເຮັດໃຫ້ຜູ້ອ່ານເຂົ້ໍາໃຈງ່າຍ ເຊັື່ນ: ພັນລະນາພາບທາມະຊາດຈະຕ້ອງພັນລະນາໄປຕາມແຕລຸ່ ະຂໍ້ຍ່ອຍທືີ່ປະກອບເຂ້ໍົາກນັ ຢາຸ່ ງເໝາະສົມ, ບົດພັນ ລະນາຕ້ອງມີລາດບັ ເຫດກການເປນັ ລະບົບ. - ກ່ອນຈະຂຽນບົດພັນລະນາຕ້ອງມີໂຄງຮ່າງ. ໃນບົດພັນລະນາໜຶື່ງ ຈະຕ້ອງປະກອບດວ້ ຍ 3 ພາກສ່ວນຄ: ເປີດຫວົ ເລອ່ື ງ, ເນອ້ໍ ໃນເລອື່ ງ ແລະ ສະຫຼຸບເລອື່ ງ. ກ. ເປີດຫວົ ເລ່ອື ງ ເປີດຫົວເລອ່ື ງເປນັ ການສະເໜີ ໂດຍສັງລວມເຊ່ືິງນາໃຊ້ຄາເວໍາົ້ ທ່ີືສໍນ້ັ , ມຄີ ວາມໝາຍສັງລວມເຖງິ ສືິງ່ ທ່ເືີ ປນັ ຈຸດໃຈກາງຂອງເລອ່ື ງທີື່ຕົນເອງພນັ ລະນາໃນບດົ ນນ້ໍັ ໆ ເພ່ືອໃຫ້ຜອູ້ າ່ ນເຂາົ້ໍ ໃຈເປາໍ້ົ ໝາຍສືິ່ງທຕືີ່ ົນຈະພນັ ລະນາ. ຜຮູ້ ຽບຮຽງ: ປທ ຫຼາ້ ແສງແກວ້ ພັນລະພາ 75
ພາສາລາວ - ວັນນະຄະດີ 2 ຂ. ເນໍອ້ ໃນເລ່ອື ງ ພາກນີ້ໍເປັນພາກສ່ວນທີື່ສາຄັນ ແລະ ຕົ້ໍນຕຂອງບົດພັນລະນາ, ເພາະວ່າ ຜູ້ແຕຸ່ງຈະໄດ້ະພັນລະນາໂດຍ ລະອຽດເຖິງສິື່ງທີ່ືຕົນຢາກສະແດງໃຫ້ຜູ້ອ່ານໄດ້ມີຄວາມຮູ້ ແລະ ຄວາມເຂ້ໍົາໃຈນາ. ກ່ອນຈະເຮັດໄດ້ແນວນັ້ໍນ ຜູ້ ຂຽນຈະຕອ້ ງກະກຽມໂຄງຮາ່ ງຂອງບົດພັນລະນາຄດັ ກແນຸ່ວາ່ ຄວນເລ່ັືງໃສເປົໍ້າໝາຍອັນໃດເພື່ອພັນລະນາ ແລະ ສ່ືິງ ທີື່ຈະພັນລະນານັ້ໍນມີຄຸນປະໂຫຍດຮັບໃຊ້ແກຸ່ອັນໃດ. ຫຼັງຈາກນັໍ້ນ, ຈິື່ງເຂົ້ໍາສູຸ່ການຂຽນບົດພັຮລະນາ ແລະ ພ້ອມ ກັນນັ້ໍນກຕ້ອງຊື່ຕົງຕື່ກັບໂຄງຮ່າງ ທີື່ໄດ້ກຽມໄວ້ເພ່ືອໃຫ້ເນໍ້ອເລ່ືອງ ໄປຕາມລາດັບຂອງກາລະເທສະຄັກແນຸ່; ຖ້າບ່ື ດັື່ງນນ້ໍັ , ຈະພາໃຫບ້ ົດຂຽນມຄີ ວາມສບັ ສົນ ແລະ ລໍ້ມໄປລໍມ້ ມາ. ຄ. ພາກສວ່ ນສະຫຼຸບ ພາກສ່ວນສະຫຼຸບເລ່ືອງຂຽນແບບກະທັດຮັດ ແຕຸ່ຕ້ອງສະແດງເຖິງຄວາມຮູ້ສຶກນຶກຄິດຂອງຜູ້ຂຽນຕື່ ທັດສະນະຍະພາບ ຫຼ ຕົວລະຄອນທີ່ືເຮົາພັນລະນາ. ການສະແດງຄວາມຮູ້ສຶກຂອງຕົນອາດກ່າວໂດຍທາງກົງ ຫຼ ທາງອ້ອມເພື່ອໃຫຜ້ ູ້ອ່ານ ຫຼ ຜ້ຟູ ັງມຄີ ວາມປະທບັ ໃຈກັບເລອ່ື ງທີືເ່ ຮົາພນັ ລະນານໍ້ັນ. 2.2 ວທິ ແີ ຕງຸ່ ບດົ ພນັ ລະນາ ຢາກແຕຸ່ງບົດພັນລະນາໄດດ້ ີ ຈະຕອ້ ງໄດ້ຊອກຮູ້ ແລະ ສງັ ເກດດວ້ ຍອະໄວຍະວະຂອງຕນົ ເຊັືນ່ : ຫ,ູ ຕາ, ດັງ...ໃນການຊອກຮູ້ ແລະ ສັງເກດ, ຕ້ອງໃຊ້ການເບິື່ງດ້ວຍຕາ, ຕາເບິ່ືງຫຍັງ? ເບິ່ືງຮູບຮ່າງ, ສີສັນ, ແສງ ແລະ ກິລິຍາອາການ. ຫູຟັງຫຍັງ? ຟັງສຽງ, ສານຽງຕ່າງໆ ແລະ ການສາພັດອ່ືນໆ. ພາບທີື່ເຫັນນັໍ້ນໄດ້ກ່ືໃຫ້ເກີດຄວາມ ຮສູ້ ຶກແນວໃດ? (ມ່ວນຊື,່ ໂສກເສໍົາ້ , ຮກັ , ຊັງ...) 3. ປະເພດຂອງບດົ ພນັ ລະນາ ບົດພັນລະນາປະກອບມີຫຼາຍປະເພດເຊ່ັືນ: ພັນລະນາຄົນ, ພັນລະນາສັດ, ພນັ ລະນາພາບ ແລະ ພນັ ລະນາ ວດັ ຖຸສ່ງືິ ຂອງ. 3.1 ພນັ ລະນາຄນົ ບດົ ພັນລະນາຄົນ ແມຸ່ນບົດພນັ ລະນາປະເພດໜ່ຶງື ເຊິື່ງເອົາຄົນເປນັ ເປໍົ້າໝາຍໃນການພນັ ລະນາ, ຖ້າຈະທຽບ ໃສຸ່ບົດພັນລະນາປະເພດອື່ນ ກເຫັນວ່າການພັນລະນາຄົນຍາກກວ່າ ເພາະວ່າຄົນມີການເຄື່ອນໄຫວທີື່ສັບສົນກວ່າ, ການພັນລະນາຄົນຈະຊ່ວຍໃຫ້ເຮົາຮູ້ຈາແນກໄດ້ວ່າຄົນຜູ້ນີໍ້ຕ່າງກັບຄົນຜູ້ອື່ນ, ຊ່ວຍໃຫ້ເປົ້ໍາໝາຍຂອງບົດຈະແຈ້ງ ແລະ ຊັດເຈນຂຶ້ໍນ, ການພັນລະນາຄົນຖກນາໃຊ້ເຂົ້ໍາຫຼາຍຢູຸ່ໃນການແຕຸ່ງເລື່ອງປະເພດຕ່າງໆ ຍ້ອນວ່າຄົນເປັນຈຸດ ໃຈກາງຂອງການພັນລະນາ. ວທິ ີແຕຸງ່ ບົດພັນລະນາຄົນ ເລີມ່ື ຈາກການພນັ ລະນາຮບູ ຮ່າງ, ລກັ ສະນະ, ນດິ ໄສໃຈຄ, ຄວາມຮູ້ສກຶ ນຶກຄດິ ແລະ ການກະທາ ເຊິ່ືງສາມພາກສ່ວນນີໍ້ ມີການພົວພັນກັນຢຸ່າງສະໜິດແໜ້ນນາກັນ ເພາະວ່ານິດ ໄສໃຈຄ ແລະ ຄວາມຮູ້ສຶກນຶກຄິດ ສະແດງອອກໂດຍຜ່ານຮູບຮ່າງ ແລະ ການກະທາ, ແຕຸ່ສ່ວນຫຼາບຈະສະແດງອອກໂດຍຜ່ານ ການກະທາເປນັ ຕົນ້ໍ ຕ. ການພັນລະນາຄນົ ມີ 3 ປະເພດຄ: - ພນັ ລະນາຮູບຮ່າງພາຍນອກ. - ພນັ ລະນານດິ ໄສໃຈຄ ແລະ ຄວາມຮູ້ສກຶ ນກຶ ຄິດ. - ພນັ ລະນາການເຄື່ອນໄຫວ. 3.2 ພັນລະນາສັດ ຢາກພນັ ລະນາສັດໄດ້ດຄີ ວນເອົາໃຈໃສຸ່ຄ: ຜຮູ້ ຽບຮຽງ: ປທ ຫຼາ້ ແສງແກ້ວ ພັນລະພາ 76
ພາສາລາວ - ວັນນະຄະດີ 2 - ການພັນລະນາສັດຮູບຮາ່ ງສັດ ຕ້ອງເລມື່ີ ແຕຮຸ່ ູບຊົງທືວົ່ ໄປກອ່ ນ ຫງັຼ ຈາກນນ້ໍັ ອນັ ໃດເປັນຈຸດເດ່ືັນເຫນັ ໄດ້ງາ່ ຍ ຫຼ ເປັນຈດຸ ພເິ ສດຈງິື່ ເວົາໍ້ ໃຫ້ລະອຽດ. - ການພັນລະນານິໄສ, ອາຈີນ ແລະ ການເຄອ່ື ນໄຫວຂອງສັດ ຄວນຍກົ ໃຫເ້ ຫັນຈດຸ ແຕກຕາ່ ງຂອງສັດ ແຕຸລ່ ະຈາພວກ ແລະ ແຕຸ່ລະໂຕ. - ໃນການພັນລະນາຄວນນາໃຊ້ຄາສັບ ທືີ່ພາໃຫເ້ ກີດຄວາມອອນຊອນ ແລະ ຮູ້ປຽບທຽບດ້ວຍ. ຕວົ ຢ່າຸ ງ: - ຄາສັບທ່ພີື າໃຫມ້ ວ່ ນ ແລະ ອອນຊອນ ເຊ່ັນື : ຊາບງາບ, ໂຈ້ໂກ,້ ຊກົ ງກົ , ພຽງລິດ, ດາປໆໍ້ີ , ໜາ້ ເວດ ທະນາ. - ຄາປຽບທຽບ ເຊ່ືນັ : ກ່ົືງດືງ່ັ ຂາທະນູ, ຂາວມາ້ ນປານໄຂປຸ່ ອກ, ດາປໍ້ໆີ ຄຕກາງໄຮຸ່, ບາງປານເຈຍ້ , ແຂງ ປານຂາງ, ໄວປານຟາ້ ແມບ... 3.3 ພນັ ລະນາພາບ ແມຸ່ນບົດພນັ ລະນາປະເພດໜືຶງ່ ເຊິ່ືງເອົາພາບທິວທັດເປັນເປ້າໍົ ໝາຍຕ້ນົໍ ຕໃນການສ່ອງແສງ ທວິ ທັດແມຸນ່ ພາບອັນໜືງ່ຶ ເຊງ່ືິ ອາດຈະເປັນພາບທາມະຊາດ ຫຼ ພາບທ່ືຄີ ນົ ສ້າງຂຶ້ນໍ . ວິທພີ ນັ ລະນາພາບມີດືງ່ັ ນີໍ້: - ກອ່ ນຈະພັນລະນາພາບຕອ້ ງການດົ ເນອໍ້ ໃນໃຈຄວາມ ແລະ ຄວາມຮສູ້ ກຶ ລວມຂອງບົດ ເຊນ່ັື : ພາບ ນ້ນັໍ ມ່ວນ ຫຼ ໂສກເສໍົ້າ ມນັ ມີການເຄ່ືອນໄຫວ ຫຼ ງຽບສະຫງັດ, ເວລາແຕຸງ່ ຕ້ອງໃຊ້ຮູບພາບໃຫ້ເໝາະສົມກັບຄວາມ ຮສູ້ ກຶ ລວມ. - ຕອ້ ງແຕງຸ່ ພາບໃຫຖ້ ກຕາມກາລະ, ຕາມລະດູການ ເພາະຮບູ ພາບມີການປຸ່ຽນແປງຕາມກາລະ ແລະ ລະດູການ ເຊນ່ືັ : ນາມຝນົ , ຍາມແດດ, ຍາມເຊໍາົ້ , ຍາມແລງ... - ຕອ້ ງໃຊ້ຮບູ ພາບຕົວຈງິ ບດົ ພັນະນາຈະດຶງດດູ ໃຈຄນົ ໄດ້ ກຍອ້ ນວ່າເນ້ອໍ ໃນຂອງບດົ ໄດຜ້ ່ານຮູບພາບທີ່ື ເປນັ ຈງິ ແລະ ມຊີ ີວິດຊີວາ, ໃນບດົ ແຕງຸ່ ພນັ ລະນາພາບນັໍ້ນ ຜ້ແູ ຕຸ່ງຕອ້ ງຮຈູ້ ກັ ໃຊ້ຄາສບັ ທສ່ືີ າມາດສະແດງອອກດ້ວຍ ຮບູ , ສຽງ, ຮູຈກັ ປຽບທຽບ ແລະ ປຸ່ຽນແປງພາບຄ: ສດັ , ສືິ່ງຂອງ...ມຊີ ວີ ິດຄກນັ . ຖ້າຢາກຮຽນຮູ້ຄດັື່ງກ່າວມານັນ້ໍ ຮັກຮຽນຕ້ອງດຸໝັືນ່ ອ່ານປຶມ້ໍ , ຟັງຜູ້ອື່ນເລົ່ືາເລ່ືອງ ແລະ ຊອກຮູ້ນາຊີວິດຕວົ ຈິງອີກດວ້ ຍ. ການພນັ ລະນາພາບລວມມີ 3 ປະເພດຄ: - ການພນັ ລະນາທັດສະນີຍະພາບ - ການພັນລະນາພາບຊວີ ດິ ປະຈາວັນ - ການພັນລະນາປາກົດການທາມະຊາດ 3.4 ພັນລະນາວດັ ຖສຸ ງ່ິື ຂອງ ການພັນລະນາວດັ ຖຸສື່ິງຂອງຕ້ອງເລມີື່ ຈາກການພັນລະນາຮບູ ຮ່າງພາຍນອກຂອງວດັ ຖຸສງື່ິ ຂອງນນໍ້ັ ກ່ອນ ແລ້ວຈິ່ືງພັນລະນາລະອຽດເຖິງຈຸດລັກສະນະພິເສດສະເພາະຂອງວັດຖຸສິື່ງຂອງດັື່ງກ່າວນັໍ້ນ. ຢາກພັນລະນາໄດ້ດີ ຄວນປະຕິບັດດັງື່ ນໍີ້: - ການພັນລະນາຮບູ ຮາ່ ງວດັ ຖສຸ ິື່ງຂອງຕາ່ ງໆກເລ່ີືມແຕຮຸ່ ບູ ຊົງທວືົ່ ໄປເສຍກ່ອນ, ຫັຼງຈາກນໍນ້ັ ຈິືງ່ ພນັ ລະ ນາລະອຽດເຖງິ ຈດຸ ເດື່ນັ ພເິ ສດເຫັນໄດງ້ າ່ ຍ. - ການພັນລະນາຈຸດພິເສດຂອງວດັ ຖຸສ່ິືງຂອງດືງ່ັ ກ່າວຄວນຍກົ ໃຫ້ເຫັນວ່າ ມນັ ມຄີ ວາມແຕກຕ່າງກບັ ວັດ ຜຮູ້ ຽບຮຽງ: ປທ ຫຼາ້ ແສງແກວ້ ພນັ ລະພາ 77
ພາສາລາວ - ວັນນະຄະດີ 2 ຖສຸ ິືງ່ ຂອງອ່ືນໆແນວໃດ. - ໃຊຄ້ າສັບ, ພາສາໃຫຖ້ ກຕ້ອງ, ຊດັ ເຈນ, ເໝາະສົມກບັ ປະເພດ, ລັກສະນະພເິ ສດຂອງວດັ ຖຸສງິ ຂອງ ນໍັນ້ . 4. ໂຄງຮາ່ ງການຂຽນບດົ ພນັ ລະນາແຕລຸ່ ະປະເພດ ກ່ອນຈະຂຽນບດົ ພນັ ລະນາ ແຕລຸ່ ະປະເພດຕ້ອງມີໂຄງຮ່າງ ເຊິງ່ື ໃນບດົ ພັນລະນາໜຶືງ່ ໃນແຕຸ່ລະປະເພດຈະ ຕອ້ ງປະກອບມີ 3 ພາກສວ່ ນຄ: ເປດີ ຫວົ ເລື່ອງ, ເນ້ໍອໃນເລ່ອື ງ ແລະ ສະຫຼຸບເລອື່ ງ. 4.1 ໂຄງຮາ່ ງບດົ ພນັ ລະນາຄນົ ກ. ເປດີ ຫວົ ເລອື່ ງ ແນະນາຄົນຜນູ້ ້ັນໍ ລາວຢຸູ່ໃສ? ເປນັ ຄນົ ແນວໃດ? ກ່າວໂດຍສງັ ລວມ ຂ. ເນ້ອໍ ໃນເລອື່ ງ - ພັນລະນາໂດຍທື່ົວໄປ ອາຍເຸ ທາ່ືົ ໃດ? ໃຫຍ່ປານໃດ? (ກາ່ ວເຖງິ ລັກສະນະພິເສດຂອງຄນົ ຜູ້ນ້ັໍນ ເຊນ່ືັ : ສງູ ໂຢກເຢກ, ຕືາ່ ອ້ປໍ ໍ້ ຫຼ ບື່ສງູ ບຕ່ື າ, ຮ່າງກາຍແຂງແຮງ...) - ຮູບຊົງຜມົ ,ດັງ, ເລົ າຄງີ , ແຂນຂາເປນັ ແນວໃດ? (ກາ່ ວເຖງິ ຈຸດຕ່າງໝຸູ່ ເຊ່ັືນ: ຜີວສີໝາກຫວ້າ, ແຂນຂາ ສ້ວຍ...) - ການນງຸ່ ຖງາ່ ຍດາຍ, ສພຸ າບ, ສະອາດ, ຕາມປົກກະຕິມກັ ນຸ່ງເຄອ່ື ງສ.ີ ..) - ກລິຍາ, ທ່າທ,ີ ການໄປມາ, ການຍ່າງ, ໜ້າຊນື່ ບານ, ສຸພາບອ່ອນໂຍນ ຫຼ ເຄງ່ັື ຂມ, ບດູ ບງ້ໍຶ ເຫາຼື່ົ ນເໍີ້ ປັນຕນົ້ໍ ຄ. ສະຫບຼຸ ເລອ່ື ງ - ຄວາມຮູສ້ ຶກຂອງຕົນຕຜື່ ູ້ນ້ໍນັ . - ບົດຮຽນທໄີ່ື ດມ້ າຈາກຄນົ ຜ້ນູ ໍນັ້ . ຕວົ ຢາຸ່ ງ: ແບບໂຄງຮ່າງບົດພນັ ລະນາຄົນ ຫົວບົດ: “ພັນລະນາເພ່ືອນຜູ້ໜ່ືງຶ ທື່ຮີ ຽນຢຸູ່ຫ້ອງດຽວກນັ ” ກ. ເປີດຫົວເລອ່ື ງ - ແນະນາເພືອ່ ນຜນູ້ ້ັໍນ (ຮຽນຢຸູ່ຫ້ອງດຽວ) ຮຽນນາກັນທຸກມໍດ້ ່ງັື ອ້າຍນ້ອງເກດີ ຮ່ວມອຸທອນ. ຂ. ເນອ້ໍ ໃນເລອ່ື ງ - ພັນລະນາໂດຍທວ່ືົ ໄປ, ອາຍເຸ ທ່ົາື ໃດ? ໃຫຍ່ນອ້ ຍປານໃດ? (ກ່າວເຖິງລັກສະນະພິເສດຂອງຄນົ ຜູ້ນັ້ໍນ ເຊັນື່ : ສູງໂຢກເຢກ, ຕາ່ື ອປ້ໍ ໍ້ ຫຼ ບສ່ື ງູ ບື່ຕາ, ຮາ່ ງກາຍແຂງແຮງ...) - ຮບູ ຊົງ, ຜົມ, ດງັ , ເລາົ ຄີງ, ແຂນຂາເປັນແນວໃດ? (ກາ່ ວເຖງິ ຈດຸ ຕາ່ ງໝຸູ່ ເຊນັ່ື : ຜີວສໝີ າກຫວ້າ, ແຂນຂາສວ້ ຍ...) - ການນ່ງຸ ຖແບບເບາົ ບາງບຍ່ື ຸ່ມຍາມສະອາດດ,ີ ຕາມປົກກະຕິ ເມືອ່ ໄປຮຽນລາວເຄຍີ ນຸ່ງໂສງ້ ເສ້ໍອສໃີ ດ? - ການເວ້າໍົ ຈາທ່າທີ, ການເຄ່ືອນໄຫວໄປມາ, ກລິ ິຍາທາ່ ທາງ, ເມື່ອນືັງ່ ໃນຫອ້ ງຮຽນ ແລະ ການອອກຫ້ນຼິໍ ເຫັນລາວເປັນແນວໃດ? ໃບໜ້າຊື່ບານ, ສພຸ າບອ່ອນໂຍນ, ຊ່ືສດັ ... ຄ. ສະຫບຼຸ ເລອື່ ງ ຮກັ ແພງເພ່ືອນຫາຼ ຍ, ຖາ້ ຫາ່ ງເຫນີ ຈກັ ໜອ້ ຍແມຸ່ນຄິດຮອດ, ຢາກໃກສ້ ດິ ເພ່ອື ນເລອໍ້ ຍໆ. ໄດ້ບົດຮຽນຫຍັງ ແດຈຸ່ າກເພ່ືອນ. ຜູຮ້ ຽບຮຽງ: ປທ ຫຼາ້ ແສງແກ້ວ ພັນລະພາ 78
ພາສາລາວ - ວັນນະຄະດີ 2 4.2 ໂຄງຮ່າງບົດພັນລະນາສດັ ກ. ເປີດຫົວເລືອ່ ງ ແນະນາສດັ ໂຕນ້ັໍນມນັ ຢູໃຸ່ ສ? ຕນົ ໂຕຂອງມນັ ເປນັ ແນວໃດ? ຂ. ເນອ້ໍ ເລ່ືອງ - ພັນລະນາໂດຍທວົື່ ໄປ ສດັ ໂຕນີໍ້ໃຫຍ່ ຫຼ ນ້ອຍປານໃດ? ມີລກັ ສະນະພິເສດເຊິື່ງແຕກຕ່າງຈາກສດັ ອນ່ື ໆທີື່ ແມຸ່ນປະເພດດຽວກັນກບັ ມນັ ແນວໃດ? - ອະໄວຍະວະຕ່າງໆ ຫວົ , ຫາງ, ຂນົ , ຫູ, ຕາ, ດັງ, ເລົາຄງີ ...ເປນັ ແນວໃດ? - ນິດໄສ, ອາຈນີ ແລະ ການເຄ່ອື ນໄຫວ, ວາດຊງົ , ທ່າທາງ, ການໄປມາ. ການນອນ, ການປະພດຶ , ການດາ ລົງຊວີ ດິ ແລະ ການຫາກິນຂອງມັນ. ຄ. ສະຫຼຸບ ເວາ້ົໍ ເຖິງຄນຸ ປະໂຫຍດຂອງສັດທມີື່ ຕີ ືຄ່ ົນເຮາົ , ສະແດງຄວາມຮສູ້ ຶກຂອງຕນົ ທີືມ່ ີຕ່ືສັດ. ຕົວຢາຸ່ ງ: ແບບໂຄງຮ່າງບົດພັນລະນາສັດ ຫົວບດົ : “ພນັ ລະນາໄກຸຜ່ ູໂ້ ຕໜືຶ່ງໃນຝງູ ໄກຸ່” ກ. ເປດີ ຫວົ ເລ່ືອງ - ແນະນາໄກ່ຜຸ ໂູ້ ຕນ້ໍັນຢູຸ່ໃສ? ມີລກັ ສະນະຄແນວໃດ? ຂ. ເນອໍ້ ໃນເລອື່ ງ - ພັນລະນາໂດຍທ່ົືວໄປກ່ຽວກບັ ໄກຸ່ຜູ້ໂອກໂຕນ້ັໍນໃຫຍ່ ຫຼ ນ້ອຍແນວໃດທ່ີືເປັນລັກສະນະພເິ ສດ ເຊິື່ງມັນ ແຕກຕ່າງກັບໄກ່ຜຸ ໂູ້ ອກໂຕອນ່ື . - ພັນລະນາພາກສ່ວນຕ່າງໆ ເຊັື່ນ: ຫົວ, ຫອນ, ຕາ, ຕ້າງ, ສົບ, ຄ, ເລົາຄີງ, ປີກ, ຂາ, ຂົນ, ຫາງ, ຕີນ, ເດອຍ ເປັນແນວໃດ? - ພັນລະນານິໄສໃຈຄ ຫຼ ສັນຊາດຕະຍານການເຄ່ືອນໄຫວ ເປັຍຕົ້ໍນແມຸ່ນຂຶງຂັງ, ອ່ອນນ້ອມ, ສຽງຂັນ, ຕົບປີກ, ການຊອກຫາກິນຂອງມັນເປນັ ແນວໃດ? ຄ. ສະຫຼຸບເລອ່ື ງ - ສະແດງຄວາມຮູ້ສຶກຂອງຕົນຕກ່ື ບັ ໄກຸ່ຜູ້ໂອກໂຕນໍ້ັນເປັນຕົໍ້ນແມຸ່ນຂັນຂ້ອນແຈ້ງເພ່ືອປຸກໃຫ້ຄນົ ຕ່ືນນອນ ຮູ້ຈກັ ເວລາ ແລະ ອືນ່ ໆ. ຕົວຢາຸ່ ງ: ບດົ ພນັ ລະນາ “ແມວສີໝນ່ືົ ” ໃນເຮອນຂອງຂ້ອຍມີແມວເຖິກສີໝົ່ືນໂຕໜຶື່ງ ເຊິ່ືງຂ້ອຍຂເອົານາປ້າມາລ້ຽງຕັ້ໍງແຕຸ່ຄາວມັນຫາກປະນົມ. ແມວໂຕນີ້ໍມັນຄາຮູ້ ແລະ ໜ້າຮັກ, ມັນມີຂົນສີໄໝຂາວ ແລະ ສີຂີ້ໍເທົື່າປົນກັນ ຢຸ່າງລະອຽດອ່ອນເລີຍກາຍເປັນສີ ໝື່ນົ ຄກັບສີຜ້າຂນົ ສດັ , ຍ້ອນແນວນັນໍ້ ມັນຈືງຶ່ ໄດ້ຊວ່ື າ່ “ບກັ ໝນືົ່ ” ຫຼ “ແມວສີຫນນົ ”. ແມວສີໝົື່ນໂຕນີ້ໍ ນອນຢູຸ່ພ້ໍນຫ້ອງຂອງມັນມີສີຂາວຖ້າຫາກເບິື່ງໄກໆ ສີຜົນຄບ່ືສະອາດ ເພາະເປັນສີມດໆ ວາດໃດວາດໜຶ່ືງ, ແຕຸ່ຄວາມຈິງແລ້ວຂົນຂອງມັນອາດ ເມື່ອເຮົາຫາກເອົາມລູບເບິ່ືງຈື່ຶງຮູ້ວາ່ ມັນສະອາດຈົນມ່ືນລດິ ໆ ຄກບັ ເຮົາເອາົ ມລບູ ຜາ້ ໄໝກາມະຍື່ີ ຮູບຮາ່ ງຂອງແມວໂຕນໍ້ີ ກຄກັບແມວທວ່ົື ໄປມັນບ່ມື ຮີ ມິ ສົບແຕວຸ່ ່າມນັ ມດີ ັງແດງໆ ງາມ ເປັນຕາໜ້າຮັກ, ຕາທງັ ຄູຂຸ່ ອງມນັ ມົນມງ້ໍຶ ກຶໍ້ງ ແລະ ມແີ ກ້ວຕາໃສໆ ຄກັບໝາກບີຕອ້ ງແສງຕາເວັນ, ຢູຸ່ກ້ອງຮູດັງ ແລະ ກ້ອງຄາງມີ ໜວດຫ່າງ ແລະ ແຂງ, ຮ່າງຄີງຂອງມັນຕຸ້ຍເລັບຕີນແຫຼມໆ ແລະ ສະອາດ. ຍາມກາງເວັນແມວ ໂຕນ້ໍີມັກນອນສງືົ່ ສຽງຫາຍໃຈດງັ ຫດໆຫາດໆ, ຮອດຍາມກາງຄນມນັ ຊ້ໍາພັດບນ່ື ອນ ເພາະວ່າແມ່ນຸ ຍາມອອກໄປຫາ ຜູ້ຮຽບຮຽງ: ປທ ຫຼາ້ ແສງແກວ້ ພນັ ລະພາ 79
ພາສາລາວ - ວັນນະຄະດີ 2 ກນິ . ແຕ່ລຸ ະມໍ້ຍາມຄື່ມາມັນກຄອ່ ຍໆ ຈອບຢອຸ່ ງແຢ່ງຸ ອອກໄປຕາມເງົາມດເພອ່ື ອອກໄປຈອບຈັບໜມູ າເປັນອາຫານ, ຍ້ອນສີຂອງຂົນແມວໂຕນໍີ້ ມດໆຈງ່ຶື ເຮັດໃຫມ້ ັນປດິ ບັງໂຕບືໃ່ ຫ້ໜູເຫັນມນັ ກ່ອນ. ຕາມປົກກະຕິ ເມ່ືອມັນຫິວມັນຈະຮ້ອງບອກເປັນສຽງຕິດໆກັນວ່າແມວ! ແມວ!...ເພ່ືອໃຫ້ເຈົ້ໍາຂອງເອົາ ເຄ່ືອງກິນໃຫ້ມັນ, ມັນບ່ືຊອກລັກກິນຊີ້ໍນ, ປາ ແບບແມວທີື່ຫິວໂຫຍທົື່ວໄປ. ຍາມມັນກິນກກິນຢຸ່າງງຽບໆ. ບ່ືປີນ ຂຶ້ໍນພາເຂົໍ້າ ແຕຸ່ລະມ້ໍຂ້ອຍມັກເອົາເຂໍ້ົາປົນກບັ ຊໍ້ີນໃຫ້ມັນກິນ ຫຼ ເອົາກະດູກທີື່ມີຊີນຕິດຢູຸ່ໃຫ້ມັນແຫ້ນ, ຫຼັງຈາກກິນ ອມ່ືີ ແລ້ວ ມັນກໃຊ້ຕນີ ທັງສອງເບໍ້ອງປຽຸ່ ນກນັ ລບູ ໆຖໆູ ປາກ ແລະ ໜວດໃຫສ້ ະອາດຢູຸສ່ ະເໝ.ີ ແມວສີໝນື່ົ ຂອງຂ້ອຍມີທາ່ ທາງອາດຫານ ແລະ ໃຈດີ, ຖ້າມີໜມູ າກັດເຄື່ອງ ຫຼ ກັດຖງົ ເຂົໍ້າ ຢູຸ່ບ່ອນໃດມັນ ກຈະອອກໄປຈອບ ແລະ ມໂີ ອກາດມັນກຈະຄບຸ ເອາົ ໜູຈນົ ໄດ້. ສະນໍ້ັນ, ຢູ່ໃຸ ນເຮອນ ແລະ ເລ້ໍາົ ເຂ້ົໍາຂອງພວກຂ້ອຍ ຈຶ່ືງບ່ືມີໜູມາກັດສິ່ືງຂອງຕ່າງໆ, ຍ້ອນແນວນັໍ້ນຄົນໃນເຮອນຂ້ອຍກຄເຮອນໃກ້ຄຽງໃຜໆກຮັກແພງແມວສີໝົື່ນທີື່ ສະຫຼາດ ແລະ ໜ້າຮກັ ໂຕນແ້ໍີ ທ້ໆ. 4.3 ໂຄງຮາ່ ງບົດພັນລະນາພາບ ຫົວບດົ : “ພນັ ລະນາຫາ່ ຝົນຫ່າໜືຶງ່ ” ກ. ເປີດຫວົ ເລອ່ື ງ - ພາບ ແລະ ໄລຍະເວລາເກີດຂອງປາກົດການທາມະຊາດ ຫ່າຝົນຕົກໃນເວລາໃດ? ທຸກຄົນພວມເຮັດ ຫຍັງ? ຂ. ເນອໍ້ ເໃນລອ່ື ງ - ສ່ງືິ ສັນຍານໃຫຮ້ ູ້ປາກດົ ການທາມະຊາດ, ສະພາບທອ້ ງຟາ້ ໃນເວລາຝນົ ໃກ້ຈະິ ຕົກ, ອາກາດອົບເອາໍົ້ , ລົມ ພັດ, ຟ້າເຫອ້ໍຼ ມ... - ການປ່ຽຸ ນແປງຂອງທາມະຊາດ ຝົນເລື່ີມຕກົ , ຝົນຫາ່ ໃຫຍ່, ຝົນຄ່ອຍເອ້ອໍ ນ, ຝົນເຊົາຕົກ... - ຜນົ ສະທອ້ ນຂອງປາກົດການທາມະຊາດ, ຫ່າຝົນມຜີ ົນສະທ້ອນແນວໃດຕ່ສື ິງ່ື ທມີ່ື ຊີ ີວດິ ? ຄ. ສະຫຼຸບ ສະແດງຄວາມຮສູ້ ກຶ , ຫ່າຝົນມຄີ ນຸ ປະໂຫຍດແນວໃດຕຄ່ື ນົ ແລະ ສດັ ຫັງຼ ຈາກທື່ີອາກາດອບົ ເອົາໍ້ , ຢູ່ຍຸ າກ... ຕວົ ຢາຸ່ ງ: ບດົ ພັນລະນາ: “ລະດູໜາວທບືີ່ າ້ ນຜາຮຽງ” ມີມ້ໍໜຶ່ືງໃນຕອນທ້າຍລະດູໜາວເຮົາໄດ້ຂຶນໍ້ ໄປບ້ານຜາຮຽງ ແຂວງຫົວພັນ ເຊິື່ງເປັນບ້ານໜຶງື່ ທື່ີຕ້ັໍງຢຸູ່ຈາ້ ຍພູ. ແຖບນ້ລີໍ ະດໜູ າວມາຮອດໄວ ແລະ ກໜາວຫຼາຍກວາ່ ແຖບທ່ືງົ ພຽງ. ຍາມເຊາໍົ້ ນໝອກຂ້ນຸ ຕົກປົກຫ້ມຸ ຕາມກງື່ິ ໄມ້ ແລະ ທ່ງົື ຫຍ້າຈນົ ຂາວຈ່ານຜາ່ ນ. ລມົ ໜາວພັດມາວີ່ືໆເປັນຮູດ ເປນັ ຮດູ ນາເອົາຄວາມເຢອກເຢັນປວດປານເຂັມສັກເຂັມແທງມາສູ່ຄຸ ົນ ແລະ ສດັ . ເບງິື່ ພຜູ າປ່າຸ ໄມ້ ຫ້ວຍຮ່ອງ ລ້ອງ ພູກຄບ້ານຊອ່ ງຈມົ ຢູຸ່ໃຕ້ເມກໝອກອັນຕຶບໜາ, ກຸ່ມເມກລອຍຕາມ ໜ້າດິນ ແລະ ຫຼັ່ືງໄຫຼເຂົ້ໍາເຮອນເຮັດໃຫຄ້ ວາມ ມດປົກຄຸມໄປທົວື່ ຈນົ ຫຼຽວບື່ເຫນັ ຫຍັງ. ຕ່ືມາໄລຍະໜ່ືຶງ ທ້ອງຟ້າຈິື່ງຄ່ອຍໆສະຫວ່າງເຮັດໃຫ້ພາບທາມະຊາດປາກົດຕົວອອກພມົວໆຄອນໆໄດຍ້ ນິ ສຽງຄົນເອີ້ໍນຫາກັນ ເບິື່ງຄັກໆຈິື່ງເຫັນເງົາຜູ້ຄົນເໜັງຕີງຜ່ານມ່ານໝອກພລຸດໆລ້າຍໆ. ໃນຂະນະນັໍ້ນ, ໄດ້ຍິນສຽງ ໝາກກະດງິ ດັງກືິງ່ ໆ ປະສານກບັ ສຽງບາດຕີນຂອງມາ້ ຕາ່ ງເຄ່ອື ງດັງກອ້ ງມາແຕ່ຕຸ ນີ ພ.ູ ພສວາຍມາເມກໝອກຈິງ່ື ຄອ່ ຍເພກີ ອອກ ທ້ອງຟ້າແຈງ້ ສະຫວາ່ ງ ແລະ ສງູ ຂໍນ້ຶ ເລໍ້ອຍໆ ທິວທັດທາມະຊາດ ຜ້ຮູ ຽບຮຽງ: ປທ ຫຼາ້ ແສງແກວ້ ພນັ ລະພາ 80
ພາສາລາວ - ວັນນະຄະດີ 2 ຄອ່ ຍໆເຜຍີ ຕົວອອກຢາຸ່ ງຈະແຈ້ງ. ຢູຸ່ຕ່ືໜ້າເຮອນແມນຸ່ ຕົ້ນໍ ໝາກຄາຍລຽນຊ້າຍລ້າຍເຫຼອແຕກຸ່ ່ືິງງ່າສ່ວນໃບຂຸລ່ືົນໝົດ ແລ້ວ. ຢູຸ່ເທິງງ່າຮຽວ ພວມມີໜື່ແໜງແຕກອອກເປັນຕຸ່ມ ເປັນຕາ ແລະ ມີດອກສີອອນບານຊອນສະຫຼັບອອກມາ ຊົມ ລະດູບານໃໝຸ່. ກົກແປກເຖົາໍ້ ສູງຮຽວຮູດລດູ ຄບ່ືຫົວຊາຕື່ອາກາດອັນວິກິດໃດໆ. ອາກາດຍິງື່ ໜາວເຢັນເທົາ່ື ໃດ ຕົໍ້ນແປກຍິ່ືງຂຽວງາມເທົື່ານັ້ໍນ. ເມ່ືອມີລົມພັດມາ ສຽງໃບແປກດັງ ວີວວີ່ື ! ວີວວີ່ື ເໝອນສຽງດົນຕີບັນເລງບື່ເຊົາ. ຕາມຫວ່າງຜາຫີນໜາມໜ່ື ມີໃຮຸ່ເຂົ້ໍາ, ສວນໝາກຖົ່ືວຂຽວອຸ່ມທຸ່ມຊອນຢູຸ່ ແນມເບິ່ືງຄຕາຜ້າສະໂລຸ່ງ. ແມຸ່ປ້າ, ນາ້ ສາວລາວສງູ ຕາ່ ງກພາຍເປ້ ແຕລຸ່ ະຄົນພນັ ແຄຸ່ງດ້ວຍຜາ້ ດາຍ້ອມນາໍ້ ນນິ ຍາ່ ງມ່ງຸ ໜ້າໄປໃຮຸ່. ເຖິງວ່າ ອາກາດຈະໜາວສະບັນໍ້ ປານໃດກຕາມ ເຂົາເຈົ້ໍາກ່ືບື່ໄດ້ຫວາດຫວັ່ືນທ້ໍຖອຍ ຍັງພາກັນຕັໍ້ງໜ້າເສຍ ຫຍ້າພູນດິນປກູ ຝງັ ຢາຸ່ ງຫາ້ ວຫັນ. ຊາບື່ໜາຄອນໆໄດ້ຍິນສຽງຂບັ ມົໍງ້ ດັງແວຸ່ວມາຕາມສາຍລົມດວ້ ຍ ສຽງອັນເສາະໃສ ເປັນໜາ້ ອອນຊອນແທ້. 4.4 ພນັ ລະນາວດັ ຖສຸ ງື່ິ ຂອງ ຫວົ ບົດ: “ພັນລະນາໝວກໜ່ວຍໜຶ່ງື ” ກ. ເປດີ ຫົວເລອ່ື ງ - ແນະນາໝວກໜ່ວຍນໍັ້ນ ຊ້ຢໍ ຸູ່ໃສ? ເວລາໃດ? ຂ. ເນອ້ໍ ໃນເລອື່ ງ - ພນັ ລະນາທົວ່ື ໄປກ່ຽວກັບໝວກໜ່ວຍນໍ້ນັ ເປນັ ໝວກແບບໃດ ເຊນ່ືັ : ໝວກແພ, ໝວກໃບລານ ຫຼ ໜວກຊະນິດໃດ? ໝວກແງບັ ... - ພນັ ລະນາພາກສວ່ ນຕ່າງໆພາຍນອກໝວກ ເຊ່ນືັ : ຮູບຮາ່ ງ, ຂະໜາດ, ສ,ີ ຈອມ, ແຂບ, ສາຍ, ແງັບ... (ການພນັ ລະນານ້ໍີຕ້ອງເອົາໃຈໃສ່ເຸ ຖິງຈຸດແຕກຕ່າງລະຫວາ່ ງໝວກໜ່ວຍນໍກີ້ ບັ ໝວກໜວ່ ຍອືນ່ ). ຄ. ສະຫຼຸບເລື່ອງ - ສະເໜີຄວາມຮູ້ສຶກນຶກຄິດຂອງຕົນຕ່ືກັບໝວກໜ່ວຍດ່ືັງກ່າວ ແລະ ຄຸນປະໂຫຍດຂອງມັນມີຫຍັງແດ່?ຸ ຈະປກົ ປກັ ຮກັ ສາ ແລະ ຖະນຖຸ ະໜອມແນວໃດ? ຄາຖາມຄ້ໍນົ ຄວາ້ 1. ຈ່ືົງອະທບິ າຍຄວາມໝາຍ ແລະ ຄວາມສາຄນັ ຂອງບດົ ພັນລະນາ? 2. ຫັຼກການ ແລະ ວທິ ແີ ຕຸງ່ ບົດພັນລະນາມີຄແນວໃດ? ຈົື່ງອະທິບາຍ 3. ໂດຍທວືົ່ ໄປບດົ ພັນລະນາປະກອບມີຈກັ ປະເພດຄປະເພດໃດແດຸ່? ຈົ່ງື ອະທບິ າຍແຕຸ່ລະປະເພດ. 4. ບົດພັນລະນາໃນແຕຸ່ລະປະເພດປະກອບມີຈັກພາກສ່ວນ? ຄພາກສ່ວນໃດແດຸ່? ຈົ່ືງອະທິບາຍແຕຸ່ລະ ພາກສວ່ ນ. 5. ຈືົ່ງສາ້ ງໂຄງຮ່າງການຂຽນບດົ ພັນລະນາ ໃນແຕລຸ່ ະປະເພດໃນຫົວຂທ້ໍ ືີ່ຕົນການົດ ພອ້ ມທັງແຕຸ່ງຕົວຈງິ ? ຜຮູ້ ຽບຮຽງ: ປທ ຫຼາ້ ແສງແກ້ວ ພັນລະພາ 81
ພາສາລາວ - ວັນນະຄະດີ 2 ບດົ ທີ 7 ການຂຽນບດົ ລາຍງານ 1. ຄວາມໝາຍຂອງບດົ ລາຍງານ ບົດລາຍງານ ແມຸ່ນບົດແຕຸ່ງປະເພດໜຶ່ືງທີ່ືອະທິບາຍ, ລາຍງານກ່ຽວກັບເລ່ືອງໃດເລື່ອງໜຶື່ງ, ເຫດການ ຫຼ ບັນຫາໃດໜຶື່ງທີ່ືເກີດຂຶໍ້ນແກຸ່ບຸກຄົນ ຫຼ ໜ່ວຍງານໃດໜຶື່ງ ເຊັ່ືນ: ເລ່ືອງການສຶກສາ, ການຄົ້ໍນຄວ້າ, ການວິໄຈ, ທັດສະນະສຶກສາ ແລະ ວຽກງານອື່ນໆ. ໃນຊວີ ິດປະຈາວັນພວກເຮາົ ເຄຍີ ໃຊ້ລາຍງານຫາຼ ຍຢຸ່າງ ເຊນ່ືັ : ລາຍງານຜົນງານ, ລາຍງານປະຊມຸ , ລາຍງານ ການເມອງ, ລາຍງານປະຈາປີຂອງໜ່ວຍງານ, ຫອ້ ງ ແລະອົງການຈດັ ຕ້ງັໍ , ລາຍງານຜນົ ການຄົໍນ້ ຄວ້າ, ອະພປິ າຍກຸ່ມ, ລາຍງານການຄົ້ໍນຄວ້າກ່ຽວກັບວິຊາໃດໜຶ່ືງ, ພາກໃດໜຶ່ືງ, ຫົວຂໍ້ໃດໜຶື່ງທີື່ຄູມອບໃຫ້, ລາຍງານການໄປທັດສະນະ ສຶກສາໃນສະຖານທີ່ືຕ່າງໆ, ລາຍງານເຫດການທີ່ືເກີດຂຶ້ໍນໃນໂຮງຮຽນ, ລາຍງານເຫດການໄປທັດສະນະສຶກສາໃນ ສະຖານທີື່ຕ່າງໆ, ລາຍງານເຫດການທີ່ືເກີດຂຶໍ້ນໃນໂຮງຮຽນ, ລາຍງານເຫດການທີ່ືເກີດຂຶໍ້ນໃນບ້ານເມອງ ແລະ ອືນ່ ໆ. ຮບູ ແບບຂອງການລາຍງານບາງເທື່ອກອາດຈະສ້ັໍນກະທັດຮັດ ແຕບຸ່ າງເທ່ືອກລາຍງານລະອຽດ ເຊິື່ງຕ້ອງໄດ້ ເຮັດເປັນເຫຼັໍ້ມ ແລະ ມີສ່ວນປະກອບຕ່າງໆ ເຊັື່ນ: ໜ້າປົກ (ນອກໃນ) ຄານາ, ສາລະບານ, ເນໍ້ອໃນ, ບັນຊີຄາສັບ, ບັນຊ,ີ ເອກະສານອ້າງອງີ ເປັນຕໍນ້ົ . 2. ຄວາມສາຄນັ ຂອງບດົ ລາຍງານ ການຂຽນບດົ ລາຍງານມີຄວາມສາຄນັ ແລະ ຈາເປັນຫາຼ ຍໃນຊີວິດປະຈາວັນ ໃນວຽກງານຂອງທກຸ ຂະແໜງ ການລວ້ ນແຕ່ໄຸ ດ້ໃຊກ້ ານລາຍງານ ເພາະການລາຍງານ ຄການຖະແຫງຼ ກ່ຽວກັບພດຶ ຕກິ າ ຫຼ ເຫດການທີື່ເກີດຂ້ຶໍນໃຫ້ ແກຸ່ຜໃູ້ ດຜ້ໜູ ງ່ຶື , ຄະນະໃດໜືຶງ່ ຫຼ ອົງການໃດໜື່ຶງຊາບ. ການລາຍງານອາດຈະຂຽນໄດ້ຫຼາຍຮບູ ແບບແລ້ວແຕຸ່ຄວາມ ຕ້ອງການທີື່ຈະໃຊ້ເພື່ອລາຍງານ ເຊັ່ືນ: ລາຍງານແບບປາກເປົ່ືາ, ແບບບັນທຶກ, ແບບຈົດໝາຍ ແລະ ລາຍງານແບບ ສານວນປະພນັ . ການຂຽນລາຍງານມບີ ດົ ບາດສາຄັນໃນທກຸ ຂະແໜງການ ເນືອ່ ງຈາກວາ່ ການລາຍງານເປນັ ການວັດ ຜົນຈາກການສຶກສາຫາຂມໍ້ ູນໃນການປະຕິບດັ ກິດຈະກາໃດໜຶ່ືງໃນທຸກຂະແໜງການເຮັດໃຫ້ໄດ້ຂໍມ້ ູນຈາກການສກຶ ສາ, ການປະຕິບັດກິດຈະກາ; ເປັນການທົດສອບຄວາມຮູ້ຄວາມສາມາດ, ຊ່ວຍພິຈາລະນາ ປັບປຸງບັນຫາທີ່ືຍັງຄ້າງ ຄາ, ຊ່ວຍໃຫ້ຮູ້ຂ້ໍປະຕິບັດທີ່ືແທ້ຈິງ, ເສີມສ້າງຄວາມຄິດ ແລະ ຈິນຕະນາການໃຫ້ຫຼາຍຂຶໍ້ນ, ພັດທະນາທັກສະການ ຂຽນ, ການໃຊ້ສບັ ສານວນພາສາ ແລະ ການຮຽງລາດັບຄວາມສາຄນັ ຂອງບັນຫາໄດ້ດີຂຶໍນ້ ເລ້ໍອຍໆ. 3. ປະເພດຂອງບດົ ລາຍງານ ບດົ ລາຍງານມຫີ ຼາຍປະເພດ ແຕຸ່ເພ່ອື ໃຫ້ສະດວກໃນການສຶກສາຄໍນ້ົ ຄວາ້ ເພືນິ່ ຈດັ ບດົ ລາຍງານອອກເປນັ 2 ປະເພດໃຫຍຄ່ : ລາຍງານປາກເປ່າົື ແລະ ລາຍດ້ວຍການງານຂຽນ. 3.1 ລາຍງານປາກເປາ່ົື ການລາຍງານດ້ວຍປາກເປົ່ືາ ເປັນການລາຍງານທີື່ບຸກຄົນ ຫຼ ກຸ່ມ ເວົ້ໍາຕ່ືໜ້າຫ້ອງຮຽນກ່ຽວກັບເລ່ືອງທີ່ືໄດ້ ຄົ້ໍນຄວ້າມາ; ການເວົ້ໍາເປັນການສະຫຼຸບຈາກບົດລາຍງານທີື່ຂຽນມາກ່ອນ ຫຼ ເວົ້ໍາລາຍງານໂດຍບື່ມີໂຄງຮ່າງ, ບື່ມີ ເອກະສານປະກອບ ແລະ ແມຸ່ນການເວໍາ້ົ ແບບໜງຶ່ື ທໃ່ືີ ຊ້ໃນຊີວິດປະຈາວັນ ໂດຍມີຫັຼກ ການດືງັ່ ຕື່ໄປນ້:ໍີ ຜູ້ຮຽບຮຽງ: ປທ ຫຼາ້ ແສງແກ້ວ ພນັ ລະພາ 82
ພາສາລາວ - ວັນນະຄະດີ 2 • ການກະກຽມ ຜູ້ລາຍງານຕ້ອງກຽມສິ່ືງທີື່ຈະເອົາໄປລາຍງານນັໍ້ນໃຫ້ຄົບຖ້ວນພດີກັບເວລາ, ຄວນສ້າງໂຄງຮ່າງຂອງການ ລາຍງານໂດຍຫຍ້ໍໄວ້ສາກ່ອນ, ຊອກຂໍ້ມູນທີ່ືຈາເປັນທາງທິດສະດີ ແລະ ພາກປະຕິບັດ ເຊັ່ືນ: ຕົວເລກ, ສະຖິຕິ, ຜົນງານ... ຈດັ ລຽງຫົວຂໍ້ທຈື່ີ ະລາຍງານໃຫເ້ ປັນລາດັບວ່າອນັ ໃດ ຄວນລາຍງານກອ່ ນອນັ ໃດລາຍງານຕາມຫງັຼ . • ເນອ້ໍ ໃນການລາຍງານ ເນໍ້ອໃນການລາຍງານຄວນຮຽບຮຽງໄວ້ຢຸາ່ ງຮອບຄອບຄກັ ແນຸ່, ຕ້ອງລະອຽດ ແລະ ແຈຸ່ມແຈ້ງ, ມີເຫດຜົນ ແຕຸບ່ ່ືຄວນໃຫ້ຢຶດຍາວເກີນໄປ. • ໃຈຄວາມສາຄນັ ຂອງເນ້ອໍ ໃນລາຍງານ ໃຈຄວາມທືີສ່ າຄນັ ຂອງເນໍ້ອໃນລາຍງານຕ້ອງສ້ໍັນກະທັດຮັດ ແລະ ຊັດເຈນ, ຖ້າມີຂມ້ໍ ນູ ຫຼ ຫັຼກຖານຕ່າງໆ ກໃຫ້ນາມາເລືາົ່ . • ເລື່ອງ ແລະ ພາສາ ເລື່ອງ ແລະ ພາສາທີ່ືຈະໃຊ້ໃນການລາຍງານຄວນໃຫ້ເໝາະສົມກັບພໍ້ນຖານຄວາມຮູ້ ຂອງຜູ້ຟັງ, ທັງນີ້ໍກ ເພື່ອໃຫ້ຜ້ຟູ ງັ ສາມາດເຂົ້ໍາໃຈຈດຸ ປະສົງ ແລະ ເນໍ້ອໃນສາຄັນຂອງບົດລາຍງານ. 3.2 ການລາຍງານດວ້ ຍການຂຽນ ການລາຍງານດ້ວຍການຂຽນ, ທີ່ືໃຊ້ຫຼາຍກວ່າໝູຸ່ໃນຊີວິດປະຈາວັນຄ ການລາຍງານປະຊຸມ, ການສະຫຼຸບ ຜົນງານ, ການບັນທຶກ ແລະ ຮູບແບບຈົດໝາຍ. ນອກຈາກນໍີ້, ຍັງມີການຂຽນລາຍວິຊາການ ແລະ ທຸລະກິດ ເຊ່ິືງ ໝາຍເຖິງການນາສະເໜີຜົນການສຶກສາຄໍ້ົນຄວ້າຢຸ່າງມີລະບບົ ໂດຍອ້າງຫຼັກຖານ, ທີື່ມາຢຸ່າງມີລະບຽບແບບແຜນທີ່ື ແນຸ່ນອນ, ອາດຈະເຮັດເປັນບກຸ ຄນົ ຫຼ ຄະນະກໄດ້, ການອາ້ ງຫຼກັ ຖານທມີື່ າເປນັ ສືິ່ງສາຄັນຫາຼ ຍສາລັບການຂຽນລາຍ ງານ. ເພາະສະນັໍນ້ ນກັ ຮຽນຈາເປນັ ຕອ້ ງເຂາ້ໍົ ໃຈຫຼກັ ການປະຕບິ ັດ, ວທິ ຈີ ດົ ບນັ ທກຶ ແລະ ຮບູ ແບບຕ່າງໆ. 4. ຮາ່ ງການຂຽນບດົ ລາຍງານ 4.1 ຮາ່ ງການຂຽນລາຍງານວິຊາການ ການລາຍງານວິຊາການປະກອບດ້ວຍ 3 ພາກສ່ວນຄ: ພາກສ່ວນສະເໜີ, ພາກສ່ວນເນ້ໍອໃນ ແລະ ພາກສວ່ ນສະຫຼຸບ. 1) ພາກສວ່ ນສະເໜີ (ຫຼ ພາກສ່ວນນາ) ກ. ໜາ້ ປກົ ນອກ ແມຸນ່ ໃບເຈຍ້ ນອກສຸດທາ້ ຍຂອງປຶ້ມໍ , ຢດູຸ່ າ້ ນໜາ້ ປກົ ນອກນ້ໍີ ຈະມຊີ ເ່ື ລືອ່ ງຂອງການລາຍງານ ແລະ ຊຂື່ ອງຜູ້ ຂຽນ. ທງັ ສອງຢຸາ່ ງນບີ ຕື່ ້ອງຂຽນໜັງສລວຍລາຍ, ຄວນຂຽນໃຫ້ເບ່ງືິ ສພຸ າບຮຽບຮອ້ ຍເທ່າືົ ທີືຈ່ ະເຮດັ ໄດ້. ຂ. ໜາ້ ປກົ ໃນ ແມຸນ່ ເຈ້ຍໃບທີ 2 ຮອງຈາກປກົ ນອກ, ປກົ ກະຕິຈະໃຫ້ລາຍລະອຽດກ່ຽວກັບລາຍງານຫາຼ ຍຂ້ນໍຶ ເປັນຕໍ້ົນຊ່ື ເລື່ອງ, ຊຜື່ ູ້ແຕຸ່ງ, ຊື່ວິຊາທ່ຂືີ ຽນລາຍງານປະກອບ, ລະຫັດວິຊາ, ພາກຮຽນ, ປີການສຶກສາ, ຊ່ຜື ້ສູ ອນ (ຫຄຼ ຜູ ູ້ນາພາ). ສາລັບຕົວອັກສອນທີື່ໃຊ້ຄວນເປັນຕົວພິມເພ່ືອຄວາມສະດວກແກຸ່ຜູ້ອ່ານ; ເພາະຫຼັງຈາກໃຫ້ຄະແນນແລ້ວ ຄູອາດ ຈະນາໄປໄວຫ້ ້ອສະໝຸດ ເພື່ອໃຫ້ນກັ ສກຶ ສາຄນົ ອ່ືນໆໄດ້ອາ່ ນເປັນບົດຮຽນ ໃນການຮຽນວຊິ ານີໍ້ຕໄ່ື ປ. ຄ. ຄານາ ໃນໜາ້ ຄານາ ຜຂູ້ ຽນຈະກ່າາວເຖິງຈດຸ ປະສງົ ຂອງການລາຍງານ, ຂອບເຂດຂອງການລາຍງານ, ຄາຂອບໃຈ ຕຜື່ ູທ້ ືໃ່ີ ຫຄ້ ວາມຊ່ວຍເຫອຼ ກຽ່ ວກບັ ຂ້ໍມູນ, ການຄ້ົນໍ ຄວ້າຮວບຮວມ ແລະ ຈດັ ພິມ. ຜ້ຮູ ຽບຮຽງ: ປທ ຫຼາ້ ແສງແກ້ວ ພັນລະພາ 83
ພາສາລາວ - ວັນນະຄະດີ 2 ງ. ສາລະບານ ເປນັ ການບອກຫວົ ຂໍ້ສາຄນັ ຂອງການລາຍງານ ໂດຍຮຽງລາດັບຕາມເລ່ືອງ ແລະ ບອກເລກໜາ້ . 2) ພາກສວ່ ນເນອ້ໍ ໃນ ເນໍ້ອໃນເປັນສ່ວນທີ່ືສາຄນທີ່ືສຸດ ຜົນການສຶກສາຄົໍ້ນຄວ້າຈະຖກນາມາຮຽບຮຽງ ແລະ ສະເໜີມາສ່ວນນ,້ໍີ ການສະເໜີຕ້ອງຂຽນຕາມລາດັບໂຄງເລື່ອງທີ່ືຜູ້ຂຽນໄດ້ການົດ ຖ້າບົດລາຍງານຫາກມີເນ້ໍອໃນສັໍ້ນ ເນໍ້ອໃນຈະຕ້ອງ ແບຸ່ງຕາມຫົວຂ້ໍສາຄັນ, ຖ້າບົດລາຍງານມີເນ້ໍອໃນຍາວ ຈະຕ້ອງແບຸ່ງເນໍ້ອໃນອອກເປັນບົດ ແຕຸ່ລະບົດຈະຕ້ອງ ປະກອບດວ້ ຍຫວົ ຂຕ້ໍ າ່ ງໆ. ໃນການຂຽນລາຍງານວຊິ າການ ບາງຄັໍງ້ ຮຽບຮຽງຈາກການຄົນ້ໍ ຄວາ້ ໃນແຫື່ຼງອ່ນື ໆເຊືັ່ນ: ໜັງສ, ວາລະສານ, ສາພາດບຸກຄົນ, ອິນເຕີເນັດ...ຜູ້ຂຽນຄວນບອກວ່າຂ້ໍຄວາມຕອນໃດທື່ີອ້າງມາຈາກແຫືຼ່ງຕ່າງໆດື່ັງກ່າວນັນ ໂດຍໃຫ້ ລາຍລະອຽດຫຍ້ໍໆຂອງແຫຼ່ືງທີື່ໃຊ້ແຊກຊ້ອນໄວ້ໃນເນໍ້ອໃນ ເພື່ອເປັນບ່ອນອີງໃຫ້ແກຸ່ຜູ້ອ່ານທີື່ຕ້ອງການບອກ ຫຼ ສຶກສາເພມີື່ ເຕມີ ທັງເປນັ ການສະແດງມາລະຍາດໃນການຂຽນລາຍງານວິຊາການ. ວທິ ດີ ັື່ງກາ່ ວນ້ໍີໄດ້ຮັບຄວາມນິຍົມ ຫາຼ ຍໃນຖນັ ແຖວການສຶກສາ. 3) ພາກສວ່ ນສະຫບຼຸ ໝາຍເຖງິ ສ່ວນທີື່ປະກອບດວ້ ຍເອກະສານ, ວດັ ຖຸທື່ີໃຊ້ປະກອບການສກຶ ສາ ແລະ ວິໄຈ. ການຂຽນລາຍ ງານນໍ້ັນປົກກະຕພິ າກສ່ວນສະຫຼຸບມີດງ່ືັ ນໍ້ີ: ກ. ເອກະສານອາ້ ງອງີ ຫຼ ບນັ ນານກຸ ມົ ລາຍການອ້າງອີງ ໝາຍເຖິງລາຍຊ່ືເອກະສານທັງໝົດ ທີື່ຜູ້ຂຽນໃຊ້ເປັນແຫຼື່ງຂໍ້ມູນໃນການຄົ້ໍນຄວ້າ ແລະ ໄດອ້ າ້ ງອງີ ໃນບອ່ ນທຂີື່ ຽນເນອໍ້ ຄວາມໄວ້ແລ້ວ, ລາຍການອາ້ ງອີງນີໍ້ຍັງກວມເອົາຕົວບຸກຄົນຜູ້ທືີ່ໃຫ້ສາພາດອີກດ້ວຍ. ບັນນານຸກົມນັໍ້ນໝາຍເຖິງລາຍຊ່ືເອກະສານ, ແຫຼື່ງຂ້ໍມູນທີ່ືຜູ້ຂຽນບື່ໄດ້ອ້າງອີງໄວ້ຕື່ກັບເນໍ້ອໃນທັງໝົດ ແຕຸ່ຜູ້ຂຽນ ເຫັນວາ່ ເປັນແຫງ່ືຼ ຂໍມ້ ູນທືີກ່ ຽ່ ວຂ້ອງອາດເປນັ ປະໂຫຍດຕຜື່ ູ້ອາ່ ນຈງ່ິື ຮວບຮວມໄວຕ້ ອນທາ້ ຍ. ຂ. ພາກຜະໜວກ (ເພືມ່ີ ເຕີມ) ເປັນສວ່ ນທືປີ່ ະກອບເພີື່ມເຕມີ ເພ່ືອໃຫ້ຜອູ້ ່ານເຂາໍ້ົ ໃຈເລອ່ື ງລາວໄດ້ດີຂຶນໍ້ ຫຼ ເປັນປະໂຫຍດຕ່ືຜອູ້ າ່ ນ. ນອກຈາກທ່ຂືີ ຽນໄວໃ້ ນບດົ ລາຍງານລະອຽດ ພາກເພີມື່ ເຕມີ ນໍແ້ີ ມ່ນຸ ບ່ືເໝາະສົມທ່ຈີື ະເອາົ ໄວໃ້ ນສ່ວນເນອ້ໍ ໃນຂອງ ບົດລາຍງານ ເພາະຈະເຮດໃຫ້ມີລາຍລະອຽດຫາຼ ຍເກນີ ໄປ. ຜູຮ້ ຽບຮຽງ: ປທ ຫຼາ້ ແສງແກວ້ ພັນລະພາ 84
ພາສາລາວ - ວັນນະຄະດີ 2 4.2. ຮ່າງລາຍງານທ່ວືົ ໄປທາງລດັ ຖະການ ສາທາລະນະລດັ ປະຊາທປິ ະໄຕ ປະຊາຊນົ ລາວ ສັນຕິພາບ ເອກະລາດ ປະຊາທິປະໄຕ ເອກະພາບ ວດັ ທະນະຖາວອນ ຊອ່ື ົງການຈັດຕໍງ້ັ ປະກາດໃຊ້ເອກະສານ ເລກທ.ີ ......./.......... ລົງວນັ ທີ......ເດອນ.......ປີ............. ບດົ ລາຍງານ ຮຽນ:....................................................................................................... ເລືອ່ ງ:...................................................................................................... - ອີງຕາມ:........................................................................................................ - ອີງຕາມ:........................................................................................................ I. ສະພາບລວມ .............................................................................................................. II. ຈດຸ ປະສງົ ................................................................................................................ III. ເນໍ້ອໃນ .............................................................................................................. IV. ປະເມນີ ຜົນໄດຮ້ ບັ (ສງັ ເກດຕລີ າຄາ, ບດົ ຮຽນທີື່ຖອດຖອນໄດ້...ຖາ້ ມ)ີ ............................................................................................................ V. ຂສ້ໍ ະເໜຂີ ທດິ ຊ້ນໍີ າ .............................................................................................................. ດັືງ່ ນັ້ນໍ , ຈິ່ືງຮຽນລາຍງານມາຍງັ ທາ່ ນເພ່ອື ຮັບຊາບ ແລະ ຂທິດຊໍ້ນີ າໃນການຈັດຕງ້ໍັ ປະຕບິ ດດ້ວຍ. ເອກະສານຄດັ ຕິດ: ຕາແໜງຸ່ ຫົວໜ້າອງົ ການຈດັ ຕ້ໍັງ 1................... ..... ສະບບັ ລາຍເຊັນ 2................... ..... ສະບບັ 3. ເກບັ ຮກັ ສາໄວ້ ..... ສະບັບ ຊ່ື ແລະ ນາມສະກນຸ ຜູ້ຮຽບຮຽງ: ປທ ຫຼາ້ ແສງແກວ້ ພນັ ລະພາ 85
ພາສາລາວ - ວັນນະຄະດີ 2 ຕວົ ຢຸ່າງ: ລາຍງານແບບຈົດໝາຍ ທືີໂ່ ຮງແຮມ ພສູ ີ ຫວຼ ງພະບາງ ວນັ ທີື່ 20/10 1999 ຮຽນທາ່ ນຜອູ້ ານວຍການ ຕາມຄາສັ່ືງຂອງທ່ານໃຫ້ຂາ້ ພະເຈົ້າໍ ໄປສາຫຼວດຊ່ອງທາງ ເພື່ອດາເນີນການຄ້າຜ້າໄໝ ແລະ ຜະລິດຕະພັນໄ ໝມ້ອນລາວ ໃນແຂວງຜົໍ້ງສາລີ, ຫຼວງນ້ໍາທາ, ຫຼວງພະບາງ ແລະ ແຂວງອຸດົມໄຊນັໍ້ນ, ຂ້າພະເຈົ້ໍາຂສະເໜີລາຍງານ ຂັໍ້ນຕົໍ້ນໃຫ້ຊາບດັື່ງນີໍ້ ແຂວງຜົໍ້ງສາລີ ມີຮ້ານຄ້າຜ້າໄໝຢຸູ່, ແຕຸ່ເປັນຮ້ານຄ້ານ້ອຍ, ຄວາມຕ້ອງການສິນຄ້າມີໜ້ອຍ, ເນືອ່ ງຈາກວ່າຊາວເມອງບື່ຄ່ອຍແຕຸ່ງຕົວ, ນກັ ທອ່ ງທ່ຽວບຄ່ື ່ອຍມາ ເພາະອາກາດໜາວແກຸ່ຍາວໂອກາດທືີ່ຈະໃຊ້ຜ້າໄ ໝມໜີ ້ອຍ, ດ່ັງື ນັ້ໍນ, ຈືງ່ຶ ບສ່ື ົມຄວນທີຈ່ື ະດາເນນີ ກດິ ຈະການຢຸ່ບູ ອ່ ນນໍ.ີ້ ແຂວງອຸດົມໄຊເນື່ອງຈາກວ່າເປັນເມອງທີື່ຊາຍແດນຕິດກັບປະເທດຈີນ ເຊິື່ງເປັນທາງຜ່ານ ໄປສູຸ່ບັນດາ ແຂວງທາງພາກເໜອ ແລະ ປະເທດຈີນ, ອາກາດບື່ໜາວປານໃດ, ມີການດາເນີນການ ຄ້າຜ້າໄໝມ້ອນພປະມານ ອາດຈະເໝາະແກຸ່ການລງົ ທຶນ ແຕຸ່ຄາດວາ່ ຈະໃຊເ້ ວລານານຈືຶ່ງຈະໄດ້ ທນຶ ຄນ. ແຂວງຫຼວງພະບາງມີຄົນແຕຸ່ງຕົວຫຼາຍ, ເພາະເປນັ ເມອງອະນຸລັກມລະດົກໂລກ, ນັກທອ່ ງທ່ຽວພາກັນຜ່ານ ມາ ແລະ ພັກຫາຼ ຍ, ອາກາດໃນແຂວງຫຼວງພະບາງເໝາະສົມດີ, ມງີ ານບຸນປະເພນເີ ກອບຕະຫຼອດປໂີ ອກາດທືີ່ຈະນຸ່ງ ຜາ້ ໄໝຈື່ງຶ ມຫີ າຼ ຍ, ນັບວ່າເປນັ ເມອງສົມຄວນແກກຸ່ ານລງົ ທນຶ . ສະຫຼຸບລວມແລ້ວ ແຂວງຫຼວງພະບາງ, ອຸດົມໄຊ ເປັນບ່ອນທີື່ສົມຄວນແກຸ່ການຂະຫຍາຍ ກິດຈະການ, ການຄ້າຜ້າໄໝມ້ອນ. ແຕຸ່ແຂວງຫຼວງພະບາງຄວນພິຈາລະນາດາເນີນການໂດຍໄວ ກ່ອນຜູ້ຄ້າລາຍອື່ນທີື່ຈະເປີດ ກິດຈະການຄາ້ ຜາ້ ໄໝໃນເມອງນໍີ້ ຂສະແດງຄວາມນບັ ຖຢາຸ່ ງສງູ ຜູ້ລາຍງານ ປະທມຸ ພອນ ຄາຖາມຄນົໍ້ ຄວາ້ : 1. ບົດລາຍງານມຄີ ວາມໝາຍຄວາມສາຄັນຄແນວໃດ? 2. ບດົ ລາຍງານປະກອບມຈີ ກັ ປະເພດຄປະເພດໃດແດຸ?່ ຈົື່ງອະທບິ າຍແຕ່ລຸ ະປະເພດ. 3. ສ່ວນປະກອບຂອງງາຍງານວຊິ າການມຫີ ຍັງແດຸ່? 4. ການຂຽນລາຍງານວິຊາການເຮົາຄວນປະຕິບັດຕາມຂນັ້ໍ ຕອນໃດແດ?ຸ່ 5. ຮ່າງການຂຽນລາຍງານທວືົ່ ໄປທາງລດັ ຖະການມີແນວໃດ? ຜູ້ຮຽບຮຽງ: ປທ ຫຼາ້ ແສງແກວ້ ພນັ ລະພາ 86
ພາສາລາວ - ວັນນະຄະດີ 2 ບດົ ທີ 8 ການຂຽນບດົ ບນັ ທກຶ 1. ຄວາມໝາຍຂອງບດົ ບນັ ທກຶ ບົດບັນທຶກແມຸ່ນບົດແຕຸ່ງປະເພດໜຶື່ງ ເຊິື່ງໃຊ້ບັນທຶກວຽກງານ ຫຼ ເຫດການຕ່າງໆໃນຊີວິດປະຈາວັນ, ບັນທຶກການເຄອື່ ນໄຫວຂອງບກຸ ຄົນ ຫຼ ເຫດການທາງປະຫວັດສາດ ແລະ ອື່ນໆ. ການບັນທກຶ ເນ້ອໍ ໃນສາຄນັ ແລະ ບັນທກຶ ຫຍເໍ້ ປນັ ການຂຽນຕວົ ຈງິ ໃນຊວີ ິດປະຈາວນັ ທຈື່ີ າເປັນຕ້ອງໃຊຢ້ ູຸ່ສະເໝີ ເຊັນ: ຈະເປັນການຮຽນ - ການສອນ, ການປະຊຸມສາມະນາ, ການຄົ້ໍນຄວ້າອ້າງອີງ, ການເວົ້ໍາໃນໂອກາດຕ່າງໆ, ການຟັງ, ອະພິປາຍສົນທະນາ, ການອ່ານໜັງສບ່ືວ່າຈະເປັນວິຊາການ ຫຼ ວ່າສາລະຄະດີກຄ ສິລະປະບັນເທິງ. ເຮົາ ຕ້ອງບັນທຶກເນ້ໍອໃນທີ່ືສາຄັນ ແລະ ບັນທຶກຫຍໍ້ສິື່ງທີ່ືໜ້າສົນໃຈເອົາໄວ້ ເພື່ອເປັນການທົບທວນ ແລະ ປ້ອງກັນ ຄວາມຫງົຼ ລມ. 2. ຄວາມສາຄນັ ຂອງບດົ ບນັ ທກຶ ບົດບັນທຶກມີຄວາມສາຄັນຫຼາຍຕື່ການດາລົງຊີວິດຂອງຄົນເຮົາ ເປັນຕົ້ໍນແມຸ່ນຊ່ວຍໃນການກັນຫົຼງລມ, ມີ ຄວາມຊານິຊານານການເຮັດວຽກ, ຮູ້ຂ້ໍມູນປີກຍ່ອຍລະອຽດເມື່ອປະກອບເຂົ້ໍາໃນບົດຂຽນ. ບົດບັນທຶກຍັງສາມາດ ເປັນຂ້ໍມູນຫຼັກຖານຄົບຖ້ວນ, ຊັດເຈນພາວະວິໄສ, ເມື່ອເວລາຕ້ອງການ ກມີບົດບັນທຶກຈິ່ືງຮູ້ໄດ້ວຽກງານນັໍ້ນໄດ້ ເກດີ ຂນຶ້ໍ ແນວໃດ, ບດົ ບັນທກຶ ໃນປັດຈຸບນັ ນີໍຈ້ ະເປນັ ປະຫວັດສາດໃນອະນາຄດົ . 2.1 ວທິ ີ ແລະ ຫກຼັ ການຂຽນບນັ ທກຶ 1) ວທິ ຂີ ຽນບນັ ທກຶ ຢາກຈົດບນັ ທກຶ ໄດດ້ ີ ພວກເຮາົ ຕ້ອງຮູວ້ ທິ ກີ ານຈດົ ບນັ ທກຶ ເຊິ່ືງມີ 3 ວິທີ ຄ: ກ. ບັນທກຶ ຢາຸ່ ງລະອຽດ: ແມຸນ່ ການບັນທກຶ ໃຫຄ້ ົບທຸກຢ່າຸ ງທ່ໄີື ດຮ້ ູ້, ໄດ້ເຫນັ , ໄດຍ້ ິນ ຫຼ ໄດຟ້ ງັ ມາ, ຖ້າວາ່ ເປັນການ ບນັ ທຶກຈາກຄາເວໍົາ້ ກແມຸ່ນການບັນທກຶ ລະອຽດຈາກຄາເວົາ້ໍ ນນ້ໍັ ເອງ. ຂ. ບັນທຶກຫຍໍ້: ແມຸ່ນການບັນທຶກທີື່ບ່ືລະອຽດຈາກທຸກຄາເວົ້ໍາເລອກບັນທຶກສະເພາະໃຈຄວາມສາຄັນຂອງເລື່ອງ ເປັນທານອງດຽວກັນກັບການບນັ ທກຶ ຫຍໍ້ເນ້ອໍ ຄວາມນັໍນ້ ເອງ. ຄ. ບັນທຶກບາງສ່ວນ: ອາດຈະເປັນການຈົດຢຸ່າງລະອຽດ ຫຼ ບັນທຶກຫຍ້ໍກໄດ້, ແຕຸ່ວ່າເລອກຈົດສະເພາະບາງ ຂໍ້ຄວາມ, ບາງເລື່ອງ ຫຼ ບາງຕອນທີື່ເຫັນວ່າສາຄັນຈາເປັນຕ້ອງບັນທຶກໄວ້. ໃນການປະຊຸມອາດບັນທຶກສະເພາະ ມະຕິຂອງກອງປະຊຸມ, ໃນການບັນລະຍາຍອາດບັນທຶກສະເພາະຫົວຂ້ໍຂຶ້ໍນກັບຄວາມສາຄັນຂອງເລື່ອງ ແລະ ການ ຈະນາໄປໃຊສ້ ງືິ່ ທືກ່ີ ່າວມາຂ້າງເທິງ. 2) ຫກັຼ ການຂຽນບັນທຶກ - ເລອກໃຊວ້ ທິ ີການຈົດບນັ ທກຶ ຕາມຄວາມສາຄັນຂອງເລື່ອງ ແລະ ຄວາມມງຸ່ ໝາຍທືີ່ຈະນາໄປໃຊ.້ - ເນ້ອໍ ໃນທ່ຈືີ ະເປນັ ວຊິ າການ, ຂໍຕ້ ກົ ລງົ , (ຈານວນເງນິ , ຈານວນສະຖິຕຕິ າ່ ງໆ) ວນັ ເດອນ ປີ, ສະຖານທ່ືີ ທີ່ືກ່ຽວຂອ້ ງກັບບກຸ ຄົນ, ຄວນຈດົ ໄວໃ້ ຫລ້ ະອຽດ. - ເນອ້ໍ ໃນທ່ີືເປນັ ຄວາມຄດິ ເຫັນ, ເຫດຜນົ ຫຼ ການຍກົ ຕົວຢຸ່າງເປັນເລອື່ ງ ຫຼ ເປັນເຫດການຄວນບນັ ທກຶ ຜ້ຮູ ຽບຮຽງ: ປທ ຫຼາ້ ແສງແກ້ວ ພັນລະພາ 87
ພາສາລາວ - ວັນນະຄະດີ 2 ຫຍເ້ໍ ວໍນ້ັ ແຕມຸ່ ີຄວາມສາຄັນຢ່າຸ ງຍ່ງືິ ຈ່ງິື ຄວນຈດົ ໄວ້ໃຫ້ລະອຽດ. - ຈົດໂດຍໃຊ້ສານວນພາສາທີື່ກະທັດຮັດ ເຖິງແມຸ່ນຈະຈົດຢຸ່າງລະອຽດກຕາມ ຕ້ອງຕັດຄວາມຟູມເຟອຍ ອອກ ເຊັນ່ື : ເອ,ີ ອ້າໆ ກບ່ືຄວນຈົດ. - ການກ່າວທກັ ທາຍຜຟູ້ ັງ ອາລາພະບດົ , ການກ່າວສື່ງົ ທ້າຍຈະບັນທຶກ ຫຼ ບືຈ່ ດິ ກ່ໄື ດ້ ຖ້າວ່າຈົດກຄວນຈົດ ແບບຫຍ້ໍ ເຊັ່ືນ: ປະທານກ່າວເປີດກອງປະຊຸມ ກ່າວປິດກອງປະຊຸມເວັໍ້ນແຕຸ່ກລະນີຖອດຈາກເທັບບັນທຶກສຽງ ແລະ ກລະນທີ ່ີຈື າເປັນ. - ການຈົດບັນທຶກຄັ້ໍງໜຶື່ງໆ ບື່ຈາເປັນໃຊ້ວິທີື່ຈົດບັນທຶກພຽງແບບດຽວສະເໝີໄປຄວນໃຊຫຼາຍແບບຕາມ ລັກສະນະເນ້ໍອໃນ ຄວາມສາຄັນ, ຄວາມຈາເປັນ ແລະ ການຈະນາໄປໃຊ້ ຫຼ ປະເພດຂອງການບັນຍາຍ. ຈາກ ຫຼັກການຂອງການຈົດບັນທຶກດັ່ືງກ່າວມາຂ້າງເທິງຈະເຫັນໄດ້ວ່າ ການບັນທຶກຈະເປັນແບບໃດກຕາມແມຸ່ນໃຊ້ວິທີ ການ ແລະ ຫຼັກການດງ່ືັ ກ່າວມານ້ທໍີ ງັ ໝົດ ເວໍນັ້ ແຕ່ຮຸ ູບແບບການບນັ ທກຶ ເຊືງ່ິ ແຕກຕ່າງກນັ ອອກໄປ. 2.2 ຮບູ ແບບການຂຽນບນັ ທກຶ 1) ຂຽນບັນທກຶ ແບບບເ່ື ປນັ ທາງການ ການຈດົ ບນັ ທຶກແບບນ້ີໍ ຈະຄາ້ ຍຄກບັ ຈົດໝາຍ ເຊືັນ່ : ມຄີ າຂໍຶນ້ ຕ້ໍົນ, ມີເນອ້ໍ ເລື່ອງ, ມຄີ າລົງທ້າຍ ແລະ ມີຊ່ື ຜູຂ້ ຽນ. ເຮາົ ສາມາດໃຊ້ການຂຽນບັນທຶກແບບນໃໍີ້ ນກລະນຕີ ້ອງການແຈ້ງຂ້ໍຄວາມສັນໍ້ ໆໃຫ້ຜູ້ທືີ່ເຮົາຕ້ອງການຕິດຕ່ືຮູ້ ເລ່ືອງໂດຍໄວ ຕົວຢຸ່າງການບັນທຶກແຈ້ງໃຫ້ອາຈານຮູ້, ການບັນທຶກນັດໝາຍກັບໝຸູ່ ຫຼ ການບັນທຶກຂ້ໍຄວາມຈາກ ໂທລະສບັ ເປນັ ຕນົໍ້ . ຕວົ ຢາຸ່ ງ: ການບນັ ທກຶ ແຈງ້ ຂຄ້ໍ ວາມນດັ ໝາຍ. ຮຽນ ອາຈານ............ທືີເ່ ຄາົ ລບົ . ນ້ອງຂລົບກວນເວລາຂອງອາຈານ, ເພ່ືອເປີກສາກ່ຽວກັບການລົງເຝິກຫັດ ໃນວັນທີ 1/2/95 ເວລາ 8 ໂມງ 30 ທ່ືີຫ້ອງພັກຂອງອາຈານເອງ. ດ້ວຍຄວາມເຄົາລົບ ນາງ ເມດຕາ 30/1/2018 ເວລາ 10:00ໂມງ 2) ການຂຽນບນັ ທກຶ ແບບເປນັ ທາງການ ການຂຽນບນັ ທກຶ ຕດິ ຕືກ່ ບັ ພາກສວ່ ນລດັ ຖະການ ເຊ່ງິື ມລີ າຍລະອຽດດ່ັືງຕ່ໄື ປນໍ້:ີ - ພາກສວ່ ນລັດຖະການ ຫຼ ໜ່ວຍງານທືີ່ອອກໜັງສ... - ທີື່, ວນັ ທີ, ເດອນ, ປີ ທືີ່ອອກໜັງສ... - ເລອື່ ງໃຫ້ຫຍ້ໍເປນັ ໃຈຄວາມທສືີ່ ໍ້ນັ ທ່ີືສດຸ . - ຄາຂ້ຶໍນຕົນ້ໍ ໃຊຕ້ າມຖານະຜ້ຮູ ັບໜງັ ສ... - ການລົງທາ້ ຍ ບ່ືຕອ້ ງໃຊ້ຄາລົງທ້າຍໃດໆ ຈະຈົບລົງດ້ວຍການຂຽນຊ່ື ແລະ ຕາແຫນ່ງ. ຕວົ ຢາຸ່ ງ ບັນທກຶ ຂໍຄ້ ວາມ ພາກສວ່ ນລດັ ຖະການ ຄະນະສຶກສາສາດ ທ່ືີ ມຊ, ວນັ ທີ ເຖິງ ອາຈານ, ພະນກັ ງານທກຸ ທາ່ ນ ຜູຮ້ ຽບຮຽງ: ປທ ຫຼາ້ ແສງແກວ້ ພັນລະພາ 88
ພາສາລາວ - ວັນນະຄະດີ 2 ເລອ່ື ງ ເຂາ້ໍົ ຮວ່ ມຟງັ ປະຖະກະຖາສອງວັນປະຫວດັ ສາສາຍພວົ ພັນແບບພເິ ສດສອງ ຊາດລາວ - ວຽດນາມ ເນື່ອງໃນໂອກາດວັນສະເຫີຼມສະຫຼອງສອງວັນປະຫວັດສາດສາຍພວົ ພັນແບບພິເສດຂອງສອງຊາດລາວ - ຫຽດ ຈະມີເຖິງຄ ວັນເຊນັ ສົນທິສັນຍາອາຈານ, ພະນັກງານທມຸ ດິ ຕະພາບລາວ - ຫວຽດຄບົ ຮອບ 30 ປີ 18/7/1977 - 18/7/2007 ແລະ ວນັ ສ້າງຕ້ັງໍ ສາຍພົວພັນການທູດ ລາວ - ຫວຽດ ຄົບຮອບ 45 ປີ “ 5/9/1962 - 5/9/2007 ເຊ່ງືິ ຄະນະສກຶ ສາສາດຈະໄດ້ຈັດຂໍຶນ້ ທສີ່ື ນູ ເຝກິ ອບົ ຮມົ ຜູ້ບລິຫານການສຶກສາໃນວັນທີ 16/6/2007, ເວລາ 13 ໂມງ 30. ດັື່ງນໍ້ັນ, ຈງື່ິ ຂເຊີນອາຈານ, ພະນກັ ງານທກຸ ທາ່ ນເຂົ້ໍາຮ່ວມຕາມວນັ ເວລາແຈ້ງມານໍ້ີ. ຫວົ ໜາ້ ຫອ້ ງການສງັ ລວມ ຈັນຖະນອມ 3. ປະເພດຂອງບດົ ບນັ ທກຶ ບົດບັນທຶກລວມມີຫຼາຍປະເພດ ເຊັ່ືນ: ບົດບັນທຶກເຫດການ, ບົດບັນທຶກຫວນຄນ, ບົດບັນທຶກກອງປະຊຸມ, ບົດບັນທຶກປະຫວັດສາດ, ບດົ ບນັ ທຶກຄວາມຄດິ ເຫັນ, ບດົ ບນັ ທຶກຈາກການຟງັ , ບົດບນັ ທກຶ ຈາກການອາ່ ນ, ບັນທຶກ ຫຍ.້ໍ 3.1 ການບນັ ທກຶ ເຫດການ ເຫດການແມນຸ່ ເລອ່ື ງທີ່ເື ກີດຂຶໍນ້ ກັບຕົນເອງ ກບັ ຜູ້ອ່ືນ ຫຼ ກັບສະພາບແວດລອ້ ມ ແລະ ສັງ ຄມົ ທວືົ່ ໄປ. ໃນ ການບັນທຶກເຫດການນ້ັໍນມີໜ້າທ່ືີສາຄນັ ຢຸູ່ວາ່ ຈະຕ້ອງຕອບຄາຖາມຕົນເອງ ໃຫ້ໄດ້ ຄ ເຫດການນັ້ໍນເປັນແນວໃດ? ເກີດຢູຸ່ໃສ? ເມ່ືອໃດ? ເກີດກັບໃຜ? ມີຜົນຢຸ່າງໃດ? ເຫດການນັ້ໍນ ແນຸ່ນອນວ່າ ຕ້ອງກາຍເປັນປະຫວັດສາດໃນອະ ນາຄດົ . ສະນ້ໍນັ , ຜບູ້ ັນທກຶ ຈະຕ້ອງມີການສັງເກດ ຈດົ ຈາຂໍ້ມູນຢາຸ່ ງຖກຕ້ອງ ທງັ ສະແດງຄວາມຄດິ ຄວາມເຫນັ ທ່ືີເປັນ ປະໂຫຍດຕຜື່ ອູ້ ່ານດ້ວຍ. ບັນທຶກເຫດການອາດແບຸ່ງອອກເປັນ 3 ປະເພດຄ ບັນທຶກປະຈາວັນ, ບັກທຶກຂ່າວສານ ແລະ ບັນທຶກ ຄວາມຄດິ ເຫນັ . ກ. ບັນທຶກປະຈາວັນ ແມຸ່ນບົດບັນທຶກຂອງບກຸ ຄົນທໃີ່ື ຊ້ບນັ ທຶກວຽກງານການເຄ່ອື ນໄຫວຕະຫອຼ ດ ເຖງິ ຄວາມຮູ້ສຶກນຶກຄິດຂອງ ຕົນໃນແຕຸ່ລະມໍ້. ຕາມທາມະດາແລ້ວຢູ່ໃຸ ນການເຄື່ອນໄຫວຕ່າງໆໃນຊວີ ດິ ປະຈາວັນ, ເຮົາຄວນມີການບັນທຶກສວ່ ນ ຕວົ ເຊງ່ືິ ນອກຈາກຈະຊວ່ ຍຄວາມຈື່ຈາເພອື່ ເປັນປະໂຫຍດໃຫ້ແກຕຸ່ ົນເອງແລວ້ ຍັງສ້າງໃຫເ້ ປັນຄນົ ຮູຈ້ ັກເຮດັ ວຽກ ຢ່າຸ ງມລີ ະບຽບແບບແຜນ, ມວີ າດດາລົງຊວີ ດິ ທີຈື່ ບົ ງາມ. ການບັນທກຶ ປະຈາວນັ ເປນັ ການຂຽນຢຸ່າງອິດສະຫະຼ ຕາມທານອງຂອງແຕຸ່ລະຄນົ ບາງຄນົ ອາດຈະພັນລະນາ ແບບປຽບທຽບ ຫຼ ແບບບັນລະຍາຍ, ບາງຄົນອາດສົນໃຈລາຍລະອຽດ ຫຼ ບາງ ຄົນອາດຈະເນັໍນ້ ໃນດາ້ ນຄວາມຄິດ ເຫັນ ແລະ ຄວາມຮູ້ສຶກທີ່ືມີຕື່ສິື່ງທີ່ືໄດ້ພົບເຫັນໃນຊີວິດປະຈາວັນ. ຜູ້ບັນທຶກປະຈາວັນສະໝື່າສະເໝີນ້ັໍນ ນອກຈາກຈະເຝິກທກັ ສະໃນການໃຊ້ພາສາແລ້ວຍັງເປນັ ການເຝກິ ຄວາມຈ່ຈື າຄວາມຄິດ ແລະ ນດິ ໄສອກີ ດ້ວຍ. • ວິທີຂຽນບດົ ບັນທກຶ ປະຈາວັນ ການຂຽນບດົ ບັນທກຶ ປະຈາວັນມີດືັ່ງນໍ້:ີ ຜູຮ້ ຽບຮຽງ: ປທ ຫຼາ້ ແສງແກວ້ ພນັ ລະພາ 89
ພາສາລາວ - ວັນນະຄະດີ 2 - ເລືມ່ີ ຕນ້ໍົ ດ້ວຍການຂຽນວນັ ທີ, ເດອນປີ, ສະຖານທືີ່ບນັ ທກຶ . - ຂຽນຂຄ້ໍ ວາມຕາ່ ງໆທ່ຕືີ ້ອງການຈດົ ຈາໄວ້ ຕາມລາດັບຂອງເວລາ ແລະ ເຫດການເປັນແຕຸ່ລະຫຍໍໜ້ ້າ. - ການຂຽນຫຍໍ້ໜ້າຕ່າງໆຕ້ອງແມຸ່ນເຫດການ ແລະ ການເຄ່ືອນໄຫວທີ່ືເຫັນວ່າສົມຄວນທີ່ືຈະບັນທຶກໄວ້ ຫຼ ອາດຈະເປນັ ປະສບົ ການທ່ີເື ປັນບົດຮຽນອນັ ໃໝຸກ່ ຍງ່ິື ຕອ້ ງການບັນທຶກ. - ການບັນທຶກປະຈາວັນ ບ່ືແມຸ່ນຈະຈົດເອົາທຸກເຫດການເຄື່ອນໄຫວມະຍິກມະຍ່ອຍ ເຊັື່ນ: ວຽກກິດຈະ ວດັ ປະຈາວັນຕາ່ ງໆກບຈ່ື າເປັນບນັ ທກຶ . - ຕ້ອງຂຽນຕາມຄວາມຈິງທີ່ືເກີດຂຶ້ໍນທຸກຢຸ່າງ ບ່ືຄວນແຕ້ມແຕຸ່ງເພີ່ືມຕ່ືມໃຫ້ເກີນຄວາມຈງິ ຫຼ ບ່ືຖກຕ້ອງ ກບັ ຄວາມຮູ້ສກຶ ນກຶ ຄິດຂອງຕນົ ເອງ. - ຕອ້ ງຮວູ້ ິທີໃຊພ້ າສາໃຫ້ກະທັດຮດັ , ເຂ້ໍົາໃຈງາ່ ຍ, ສາມາດຮວບຮວມເອົາເນ້ອໍ ໃນສາຄັນໄດ້. ຕົວຢາຸ່ ງ: ການບັນທຶກປະຈາວນັ ຕອນເຊົ້ໍາຂອງວັນທີ 14/5/1958 ທະຫານຂອງພວກປະຕິການເຄ່ືອນທັບຂະຫຍາຍແຖວປິດລ້ອມ ກອງພັນທີສອງຂອງພວກເຮົາໃນທຸກດາ້ ນ. ເຖິງຍາມຂ້ອນແຈງ້ ຂອງວນັ ທີ 18 ກອງທະຫານຂອງພວກເຂົາໄດ້ເຄ່ືອນ ຍັບເຂົໍ້າມາໃກຄ້ າ້ ຍຂອງພວກເຮົາພຽງ 50 ແມັດ. ພ້ອມກັນນັ້ໍນ ພວກເຂົາກໄດປ້ ະກາດບ່ືເບີກຈ່າຍເຂໍົ້າໃຫ້ພວກເຮາົ ກິນ ແລະ ກເອົາເຮອບິນມາຫວ່ານໃບປິວ, ເອົາໂທລະໂຄຸ່ງມາຫ້ອຍໃສຸ່ຮົ້ໍວຂອງພວກເຮົາ ແລ້ວຮຽກຮ້ອງໃຫ້ພວກ ເຮົາຍອມ. ສະພາບ ໃນມໍ້ນັໍ້ນເຄັື່ງຕຶງທີື່ສຸດ, ພປະມານ 8 ໂມງເຊົ້ໍາ ພວກເຂົາໄດ້ປະກາດວ່າ “ກອງພັນທີສອງ ຈະ ຍອມ ຫຼ ບ່ືຍອມກຕອ້ ງຮູ້ພາຍໃນ 12 ໂມງຂອງມ້ໍນີໍ້ ບື່ດັ່ືງນັ້ໍນຈະໃຊ້ກາລັງດັບສູນໃຫ້ກ້ຽງ”. ເວລານັໍ້ນ ກອງບັນຊາ ການຂອງພວກເຮົາໄດ້ສັື່ງທຸກກົມກອງ ແລະ ໝວດໝູຸ່ ໃຫ້ຢູຸ່ໃນທ່າກຽມພ້ອມ. ພວກເຮົາເຫັນດີໃຫ້ກອງບັນຊາ ການຄນົໍ້ ຄວາ້ ແຜນການສູຮ້ ົບ, ຄະນະກອງບນັ ຊາການສູຮ້ ົບເຫັນດີວາ່ ຕີມ້ໍສວຍຈະບ່ມື ີຜນົ ດີປານໃດເພາະວ່າບລິເວນ ແຫຸ່ງນີ້ໍແມຸ່ນທົື່ງກວ້າງ ແລະ ເປົ່ືາແປນ ພວກເຮົາຈະຫຼົບຫຼີກກາລັງໄຟຂອງສັດຕູຍາກ. ດັ່ືງນັໍ້ນ, ພວກເຮົາຈຶ່ືງຕ້ອງມີ ວິທີເລ່ືອນເວລາໄປຮອດຍາມຄາ ດ້ວຍວິທີເຈລະຈາກັບ ພວກເຂົາ ພວກເຮົາຂປກຶ ສາກັນກ່ອນ. ຮອດເວລາ 3 ໂມງ ແລງ ພວກສັດຕູພັດເວົ້ໍາວ່າ “ໄດ້ຈົດຊື່ ພວກທີ່ືເຫັນດີແລ້ວບ່ື?” ເຂົາຖາມອີກວ່າ “ພວກໃດທີ່ືຍັງຫຍຸ້ງຍາກຢູຸ່ ແລະ ພວກທາ່ ນຕອ້ ງການໃຫຊ້ ່ວຍເຫອຼ ອັນໃດ?” ພວກເຮາົ ໄດ້ຕອບວ່າ: “ຖ້າທ່ານຈິງໃຈແທ້ ກອງທະຫານຂອງທ່ານທມື່ີ າປິດລ້ອມພວກເຮົາ ກຕອ້ ງຖອນອອກຈາກ ບ່ອນນໍີ້ແມ້!” ຫຼັງຈາກນັໍ້ນຜູ້ແທນພວກເຮົາກໄດ້ກັບຄນມາບ່ືທັນຮອດຄ້າຍກປາກົດເຫັນທະຫານຂອງພວກເຂົາໄຊໂຍໂຫຸ່ຮ້ອງ ຖອຍໜີອອກໄປ, ພວກເຮາົ ເຫນັ ດ່ງືັ ນັນໍ້ ພວກເຮາົ ກຮ້ອງໄຊໂຍຢຸ່າງສະໜືັນ່ ຫວັນໄຫວໄປຕາມໆກັນ. ທາງກອງບັນຊາການໄດ້ຮຽກໂຮມປະຊຸມ ບັນດາພະນັກງານໃນທົ່ືວກອງພັນຢຸ່າງຮີບດ່ວນ ເພື່ອປຸ່ຽນແປງ ການຕື່ສູ້. ຂັ້ໍນທາອິດມີພະນັກງານຫຼາຍຄົນ ຍັງບື່ທັນລົງ ແຕຸ່ສຸດທ້າຍທາງກອງບັນຊາການກໄດ້ອອກຄາສັ່ືງວ່າ “ຕ້ອງການອອກຢຸ່າງປິດລັບເພື່ອຮັກສາກາລັງ” ທຸກກົມກອງໄດ້ຈັດຕຽມຢຸ່າງຮຽບຮ້ອຍໃນ 7 ໂມງແລງຂອງມ້ໍນໍັ້ນ ກອງພັນທສີ ອງ ກໄດ້ຖອນຕົວອອກຈາກວງົ ປດິ ລອ້ ມ ຂອງສັດຕູຢາຸ່ ງປອດໄພ. ຂ. ການບນັ ທກຶ ຂາ່ ວສານ ການບນັ ທກຶ ຂາ່ ວສານ ແມຸ່ນການບັນທກຶ ກຽ່ ວກບັ ເຫດການທື່ເີ ກດີ ຂໍຶນ້ ໃນສງັ ຄມົ ເຊງື່ິ ອາດມຜີ ົນກະທົບຕື່ຜູ້ ບນັ ທກຶ ໂດຍກົງ. ຜູ້ຮຽບຮຽງ: ປທ ຫຼາ້ ແສງແກ້ວ ພັນລະພາ 90
ພາສາລາວ - ວັນນະຄະດີ 2 ການບັນທຶກຂ່າວສານມີຫຼາຍຮູບແບບຕ່າງແຕຸ່ຈາແນກອອກເປັນ 4 ຮູບແບບຄ: ໜັງສພິມລາຍວັນ, ຈົດ ໝາຍເຫດ, ປະຫວັດສາດ ແລະ ສື່ເອເລັກໂຕນຼ ກິ (Electronics), • ຈົດໝາຍເຫດ ຈົດໝາຍເຫດ ແມຸ່ນໜັງສບອກຂ່າວຄາວ ເປັນການລາຍງານ ຫຼ ບັນທຶກເຫດການຕ່າງໆ ທີ່ືເກີດຂຶໍ້ນ ຫຼ ເອກະສານຂອງລັດຖະການ, ລັດວິສະຫະກິດ ຫຼ ເອກະຊົນແຕຸ່ງຂຶ້ໍນເພື່ອໃຊ້ເປັນຫຼັກຖານ ແລະ ເຄື່ອງມໃນການ ປະຕິບັດງານ. ການຂຽນຈົດໝາຍເຫດນີໍ້ ຜູ້ຂຽນຈະເນັໍ້ນໜັກສະເພາະເຫດການທີ່ືເປັນຈິງ ບ່ືສະແດງຄວາມຄິດ ຄວາມເຫັນສ່ວນຕົວຫຼາຍ ອາດຖເປັນເອກະສານອ້າງອີງທາງປະຫວັດສາດ, ການເມອງ, ເສດຖະກິດ ແລະ ສັງຄົມ ໄດ້. ຕວົ ຢາຸ່ ງ: ຈດົ ໝາຍເຫດ ກາປູເຈຍ ເຈົໍ້ານະໂຣດົມສີຫານຸ ປະມຸກລັດກາປູເຈຍບອກວ່າ ຫຼັງຈາກໄດ້ຮບັ ສະຖາປານາ ຂຶໍ້ນເປັນກະສດັ ໃນວັນທີ 24 ກັນຍາແລ້ວ ພະອົງຈະບ່ືຮັບເງິນປະຈາຕາແໜຸ່ງເພາະວ່າ ຈີນ ແລະ ຍີື່ປຸ່ນ ໃຫ້ຄວາມຊ່ວຍເຫຼອເລື່ອງ ຄ່າໃຊ້ຈາ່ ຍຢຸ່ແູ ລວ້ . ເຈ້ົາໍ ສຫີ ານຸ ຊົງຖະແຫຼງໃນສານກັ ທື່ີ ປກັ ກ່ງິື ໂດຍເປດີ ເຜຍີ ວ່າ ຫຼາຍປີຜ່ານມາລັດຖະບານຈີນໄດ້ ຈ່າຍເງິນເປັນລາຍປີໃຫ້ຈານວນ 3 ແສນໂດລາ ຂະນະທີື່ ຍີ່ືປຸ່ນໃຫ້ 8 ໝື່ນໂດລາ. (ຈັບກະແສຂ່າວ, ປະຊາຊົນ ສະບັບທີ 6433 ປະຈວັນທີ 24 ກັນຍາ 1993 ໜາ້ 4). • ປະຫວດັ ສາດ ປະຫວັດສາດແມນຸ່ ການບນັ ທຶກເລື່ອງກຽ່ ວກັບຄວາມເປັນໄປຂອງບຸກຄນົ , ສະຖານທີືສ່ ືງ່ິ ໃດສືິ່ງໜືຶ່ງ ລວມ ທງັ ເຫດການທີເື່ ປນັ ມາ ຫຼ ເລອື່ ງຂອງປະເທດຊາດ ເຊງິ່ື ບນັ ທກຶ ໄວເ້ ປນັ ຫຼັກຖານ. ບັນທກຶ ທເື່ີ ປນັ ປະຫວດັ ສາດນ້ີໍ ເປັນເລອື່ ງທືຜ່ີ າ່ ນການພສິ ູດຄວາມຈິງ ມາເປນັ ໄລຍະເວລາໜຶ່ືງ. ການບັນທກຶ ແບບນີໍ້ ໄດ້ມາໂດຍການອາໄສຂ້ໍມູນຫັຼກຖານຕາ່ ງໆ ທີ່ືມີຜູ້ບັນທຶກເອົາໄວ້ໃນຮູບແບບຕ່າງກັນ ແລ້ວກນາມາສະຫຼຸບ ເປັນຂໍ້ຄວາມ ທ່ກືີ ົງກບັ ຄວາມຈິງຫາຼ ຍທືີ່ສຸດ, ບາງໄລຍະເວລາທ່ບືີ ືມ່ ຫີ ກັຼ ຖານອືນ່ ບນັ ທກຶ ເອົາໄວ້, ນກັ ປະຫວດັ ສາດກ ຈະບນັ ທຶກດວ້ ຍການສະແດງຄວາມຄດິ ຄວາມເຫນັ ໂດຍສນັ ນຖິ ານຈາກຫຼັກຖານທາງບຮູ ານຄະດອີ ່ືນໆ. ນອກຈາກການບນັ ທຶກທືີ່ເປັນປະຫວັດສາດໂດຍກົງແລວ້ ຍັງມີບົດບັນທຶກອ່ືນໆທື່ີໜ້າຈະຈົດເຂົໍາ້ ເປັນການ ບັນທຶກປະຫວດັ ສາດ ເຊັ່ືນ: ບັນທຶກການຄົໍ້ນຄວາ້ ເຄື່ອງມ, ເຄ່ືອງໃຊ້ຕາ່ ງໆ, ບັນທຶກເລ່ືອງບຸກຄົນຕ່ືສານ ຫຼ ຕື່ຫຼວດ ໃນຄະດີສາຄນັ ທກີ່ື ່ຽວຂອ້ ງກັບຄນົ ສ່ວນໃຫຍເ່ ປັນຕ້ໍົນ. ຕົວຢຸາ່ ງ ຂຽນສາລະຄະດທີ ່ອງທຽ່ ວ. “ເພື່ອເປນັ ການຂືາ່ ນັບຮັບຕ້ອນ 3 ວັນປະຫວດັ ສາດຂອງຊາດ ແລະ ຈາລກຶ ຄນຸ ງາມຄວາມດີຂອງ ທ່ານ ໄກສອນ ພົມວິຫານ ຜູ້ນາທີ່ືແສນເຄົາລົບຮັກ, ມາໃນວັນທີ 13 ທັນວາ 1994 ແລ້ວນີ້ໍ, ຄະນະຮັບຜິດຊອບສ້າງ ຫພພິ ດິ ທະພັນ ໄກສອນ ພົມວຫິ ານ ຂອງສູນກາງ ໄດ້ໄຂເຂດອະນຸສອນສະຖານ ໄກສອນ ພົມວິຫານ ຢຸາ່ ງເປັນທາງ ການ ເພ່ືອເປີດໃຫ້ແກຸ່ປະຊາຊນົ ບນັ ດາເຜ່ົືາ, ພະນັກງານ, ທະຫານ, ຕາຫວຼ ດຕະຫອຼ ດຮອດແຂກຕ່າງປະເທດໄດ້ເຂ້າົໍ ຊົມ ແລະ ຮຽນຮຊູ້ ີວດິ ການເຄື່ອນໄຫວປະຕິວດັ ອນັ ປີຊາສາມາດຂອງເພນິື່ . ຜູ້ໃດໄດ້ໄປເບງິ່ື ທາງທິດຕາເວັນຕກົ ສ່ຽງໃຕ້ຂອງຄຸ້ມຫັຼກ 6 ກເຫນັ ປະຕໂູ ຂງ ແລະ ທາງເຂໍ້ົາບ່ອນໃໝຸ່ທ່ືີຫາ ກໄດ້ຕັດ ແລະ ໄດ້ຮັບການກ່ືສ້າງສາເລັດຢຸ່າງໜາແໜ້ນ. ຫຼຽວເບິ່ືງກາແພງທັງ 2 ເບ້ໍອງປະຕູໂຂງ ຈະເຫັນແຜຸ່ນຫີນ ສີດາ ແລະ ມີຕົວໜັງສສະຫັຼກໄວ້ຢຸ່າງບັນຈງົ ຢູຸ່ເບໍ້ອງຂວາມ ຂອງຜູ້ທີ່ືຈະເຂໍ້ົາໄປ ເຊິື່ງໄດ້ຂຽນເປນັ ຕົວອັກສອນຂອງ ພາສາລາວ ແລະ ອັງກິດສາມາດອາ່ ນໄດ້ຢາຸ່ ງ ແຈຸ່ມແຈ້ງວາ່ “ເຂດອະນສຸ ອນສະຖານປະທານໄກສອນ ພົມວິຫານ”. ຜ້ຮູ ຽບຮຽງ: ປທ ຫຼາ້ ແສງແກວ້ ພນັ ລະພາ 91
ພາສາລາວ - ວັນນະຄະດີ 2 ສ່ວນຂ້ໍຄວາມສະຫຼັກໄວ້ຝາກາແພງເບ້ໍອງຊ້າຍນ້ໍັນ ແມຸ່ນຕາຕະລາງບອກແຈ້ງກຽ່ ວກບັ ວັນເວລາໃຫ້ຄົນເຂົາ້ໍ ຢ້ຽມຊມົ ອານຸສອນສະຖານ. ຈາກປະຕູໂຂງນັໍ້ນ ເຂົ້ໍາໄປບ່ືຮອດຮ້ອຍແມັດກຈະໄປຮອດ “ເຂດອະນຸສອນສະຖານ ປະທານໄກສອນ ພົມວິຫານ” ພ້ໍນທີ່ືໆໄດ້ການົດໃຫ້ເປນັ ເຂດອະນຸສອນສະຖານນັ້ໍນ ລ້ວນແຕຸ່ ແມຸ່ນບ່ອນທີື່ມີຄວາມໝາຍສາຄັນຕດິ ພັນກັບຊີວິດ ແລະ ການເຄື່ອນໄຫວຂອງປະທານ ໄກສອນ ພົມວິຫານ ມາແຕຸ່ປີ 1975 ຫາປີ 1992. ຕາມຄະນະ ວິຊາການວັດແທກໃຫ້ຮູ້ເນ້ໍອທີ່ືຂອງເຂດອະນຸສອນ ສະຖານທັງໝົດກວມເອົາເຖິງ 39.894 ຕາແມັດ, ໄດ້ແບຸ່ງ ອອກເປັນ 3 ເຂດທີ່ືມີລັກສະນະຕ່າງກັນຄ ສະເພາະເຂດທີື່ໜຶ່ືງ ແມຸ່ນເຂດທີ່ືນອນຢູຸ່ໃນເປົ້ໍາໝາຍອະນຸຮັກ ປະຕິສັງຂອນໃຫ້ຢູຸ່ໃນສະພາບເດີມ ແລະ ເປັນບ່ອນວາງສະແດງຜົນງານການເຄື່ອນໄຫວຂອງ ປະທານ ໄກສອນ ພົມວິຫານ ມີເນໍ້ອທີື່ທງັ ໝົດ 10.051 ຕາແມັດ. ໃນເຂດນີ້ໍມີເຮອນ 8 ຫຼັງທີື່ຈະຕ້ອງອະນຸຮັກ ແລະ ປົກປັກຮກັ ສາ ຄ ເຮອນປະທານເຮັດວຽກປະຈາວັນ ແລະ ຫ້ອງຮັບແຂກ; ເຮອນຢູຸ່ ແລະ ເຮັດວຽກ, ເຮອນປະທານ ພັກຜ່ອນ ປິ່ືນປົວ ແລະ ເຖິງແກຸ່ມລະນະກາ; ເຮອນຫັດແອບກາຍະກາສະໂມສອນເລກໜຶື່ງ ສະໂມສອນເລກສອງ; ເຮອນ ກອງເລຂາ ແລະ ເຮອນພະນັກງານຮັບໃຊ້. ທີື່ຜ່ານມາຄະນະຮັບຜິດຊອບ ສ້າງຫພິພິດທະພັນ ໄກສອນ ພົມວິຫານ ໄດ້ຂຸ້ນຂ້ຽວດາເນີນບູລະນະປະຕິສັງຂອນ, ບັນທຶກເກັບກາບັນດາເອກະສານ, ວັດຖຸມີຄ່າ, ຄົໍ້ນຄ້ວາຫາເນໍ້ອໃນ ອະທິບາຍຢຸ່າງມີຊວີ ິດຊີວາ ແລະ ຈບັ ອກົ ຈັບໃຈ... (ຈາກບົດທ່ຽວຊົມພິພິຕະພັນອະນຸສອນສະຖານ ໄກສອນ ພົມວິຫານ ຂອງທ່ານປະສານສຸກ, ວາລະສານ ກື່ສາ້ ງພັກ ສະບບັ ທ່ີື VI, 3/1995 ໜ້າ 39 - 40). ໜງັ ສພມິ ລາຍວນັ ການຂຽນບັນທຶກຂາ່ ວສານໃນໜັງສພມິ ຕ້ອງຕອບຄາຖາມໃຫ້ໄດ້ 6 ຄາຖາມຄ: ແມຸ່ນໃຜ, ເຮັດອັນໃດ, ຢູຸ່ ໃສ, ເວລາໃດ, ເປັນຫຍັງຈຶ່ືງເຮັດ, ເຮັດຢຸ່າງໃດ. ຖ້າມີຄວາມຄິດເຫັນກັບເລື່ອງນັໍ້ນກນາມາຂຽນໃນຮູບຂອງບົດ ຄວາມ ບົດວຈິ ານກໄດ້. ຕົວຢາຸ່ ງ (ລັດຖະມນົ ຕກີ ະຊວງແຮງງານກບັ ຈາກການຢຽ້ ມຢາມ ສ. ປ. ຈນີ , ວຽງຈັນ ວັນໃໝ,ຸ່ ປີທີ 19 ສະບັບທີ 1008004 ທີ 29 ເມສາ 1995 ໜາ້ 1). ຕອນຄືາ່ ຂອງມ້ວໍ ານນ້ີໍ ທ່ານ ທອງລນຸ ສສີ ຸລດິ ລັດຖະມນົ ຕກີ ະຊວງແຮງງານ ແລະ ສະ ຫວັດດກີ ານສງັ ຄົມ ພ້ອມດ້ວຍຄະນະ ໄດ້ເດີນທາງກັບຄນເຖິງນະຄອນຫຼວງວຽງຈັນ, ພາຍຫຼັງສິໍ້ນສຸດການຢ້ຽມຢາມ ສ. ປ. ຈີນ ຕາມຄາເຊນີ ຂອງລັດຖະມນົ ຕກີ ະຊວງແຮງງານປະເທດດ່ັືງກ່າວລະຫວ່າງ ວນັ ທີ 20 - 25 ເມສາຜາ່ ນມານ້ໍີ. ໃນການຢ້ຽມຢາມຄັໍ້ງນີ້ໍ ຄະນະຜູ້ແທນລາວ ແລະ ຈີນ ຕ່າງກໄດ້ພົບປະແລກປຸ່ຽນຖອດຖອນບົດຮຽນເຊ່ງືິ ກັນ ແລະ ກັນກຽ່ ວກບັ ແຮງງານຂາອອກ - ຂາເຂົ້າໍ . ນອກນໍ້ີ, ຍງັ ໄດ້ເປິກສາຫາລນາກນັ ກຽ່ ວກບັ ວຽກງານສັງຄມົ ສົງ ເຄາະ, ເບ້ຍບານານ, ເສຍອງົ ຄະ, ເດັກກາພ້າ, ກຸ່ມຄົນດອ້ ຍໂອກາດ… ອອກຕອ້ ນຮບັ ຄະນະທີື່ເດ່ນີື ບນິ ວດັ ໄຕ ມີ ທາ່ ນ ນ້ອຍ ອິນດາວງົ ຮອງລດັ ຖະມນົ ຕີກະຊວງ ແຮງງານ ແລະ ສະຫວັດດກີ ານສງັ ຄົມ, ຜ້ຕູ າງໜາ້ ສະຖານທດູ ສ.ປ.ຈນີ ປະຈາລາວ ພອ້ ມດວ້ ຍ ພະນກັ ງານ ຂນ້ໍັ ສງູ ທ່ກືີ ຽ່ ວຂ້ອງອີກ ຫາຼ ຍທ່ານ. • ອເີ ລັກໂຕນຼ ິກ (ELECTRONICS) ການຂຽນບນັ ທກຶ ຈາກ ອເີ ລັກໂຕນຼ ກິ (ELECTRONICS) ແມຸ່ນການບນັ ທຶກຂໍຄ້ ວາມຈາກປກີ ຍ່ອຍ ຜ້ຮູ ຽບຮຽງ: ປທ ຫຼາ້ ແສງແກວ້ ພນັ ລະພາ 92
ພາສາລາວ - ວັນນະຄະດີ 2 ອາດຈະຂຽນບັນທຶກແຕຸ່ສິື່ງສາຄັນກໄດ້. ວິທະຍຸ, ເທບ, ຊີດີ, ໂທລະພາບ ແລະ ອິນເຕີເນັດ ການບັນທຶກແບບນ້ໍີ ບ່ືຈາເປັນຈະຂຽນໝົດທກຸ ຂປ້ໍ ີກຍ່ອຍອາດຈະຂຽນບັນທກຶ ແຕສຸ່ ືງ່ິ ສາຄນັ ກໄດ້. ຄ. ການບັນທຶກຄວາມຄດິ ເຫນັ ການບນັ ທຶກຄວາມຄິດເຫັນຂອງແຕລຸ່ ະບກຸ ຄົນ ອາດສະແດງຮູບແບບໄວ້ຕ່າງກັນ ບາງຄົນຂຽນໃນຮູບແບບ ຈົດໝາຍ ຫຼ ແບບຈົດໝາຍເຫດ, ບາງຄົນກຂຽນໃນຮູບແບບການບັນທຶກປະຈາວັນ ແລະ ບາງຄົນກຂຽນໃນຮູບ ແບບຂອງບດົ ຄວາມ ຫຼ ບົດວຈິ ານຕາ່ ງໆ. ການບັນທກຶ ຄວາມຄິດເຫັນຂອງຜູ້ບນັ ທຶກ ມັກຈະເລີ່ມື ດ້ວຍການເລາ່ືົ ເຖິງເລືອ່ ງລາວ ແລະ ເຫດການທືີ່ເກີດ ຂຶ້ໍນ ແລະ ຂ້ໍມູນອື່ນທືີ່ເປັນເບໍ້ອງຫຼັງຂອງເລື່ອງນໍັ້ນແລ້ວ ສະແດງຄວາມຄິດຄວາມ ເຫັນຂອງຕົນທ່ືີມີຕເ່ື ລ່ືອງດັງ່ື ກ່າວ ລວມທັງການຄາດຄະເນ ຫຼ ພະຍາກອນເຖິງຄວາມທີ່ືອາດເປັນໄປໄດ້ ໃນອະນາຄົດ. ການບັນທຶກໃນລັກສະນະນ້ີໍ ປາກດົ ໃນຮູບຂອງບດົ ຄວາມ, ບົດວຈິ ານຕາມໜ້າໜງັ ສພິມຕ່າງໆ. ສ່ວນຄວາມຄິດເຫັນອ່ືນໆ ກຈະບັນທຶກໄດ້ໃນທານອງດຽວກັນ ເຊັ່ືນ: ຄວາມຄິດເຫັນທີື່ມີຕ່ື ວັດຖຸບູຮານ ທ່ຂີື ດຸ ຄ້ໍົນໄດ້, ຖະໜນົ ຫນົ ທາງ, ຕນົ້ໍ ໄມ້ໃບຫຍາ້ ຫຼ ທ້ອງຟ້າໃນໜາ້ ຝນົ ເປນັ ຕໍ້ົນ. 3.2 ບດົ ບນັ ທກຶ ຫວນຄນ ບດົ ຫວນຄນ ແມນຸ່ ປະເພດບດົ ບນັ ທຶກຂອງບຸກຄົນທີຂື່ ຽນກຽ່ ວກັບຊີວດິ ແລະ ການເຄອ່ື ນໄຫວຂອງຕນົ ເອງໃນໄລຍະຜ່ານມາຕ້ັໍງແຕຸ່ອາດີດຈົນເຖງິ ປັດຈຸບັນ. ບາງເທື່ອກພຽງແຕຸ່ໄດ້ບັນທຶກເອົາເຫດການ ການເຄ່ອື ນໄຫວ ປະສົບການ ຫຼ ບົດຮຽນຊີວິດໃດໜຶ່ືງຂອງຕົນເອງທີື່ໄດ້ປະສົບພົບພໍ້ ແລ້ວມາຂຽນ ຫຼ ບັນທຶກໄວ້ ເຊິ່ືງອາດຈະມີ ຄນຸ ຄາ່ ນາເອົາມາເປນັ ບົດຮຽນໃນປດັ ຈຸບນັ ແລະ ອະນາຄົດໃຫ້ແກຕຸ່ ນົ ເອງ ຫຼ ຜອູ້ ື່ນໆກໄດ້. • ວທິ ີຂຽນບົດບັນທຶກຫວນຄນ - ການຂຽນບົດບັນທຶກຫວນຄນ ກບ່ືແຕກຕ່າງກັບການເລົື່າເລ່ືອງ ການເຄື່ອນໄຫວຂອງຕົນເອງໃນໄລຍະ ຜາ່ ນມາ. ສະນ້ັໍນ, ຈະຕ້ອງຮວູ້ ິທີເລ່ົືາເລ່ອື ງໃຫດ້ .ີ - ວິທີຂຽນບົດບັນທຶກຫວນຄນ ເພິ່ືນຂຽນຕາມລາດັບເຫດການ ຫຼ ການເຄື່ອນໄຫວທີື່ຕົນເອງຕ້ອງການ ບັນທກຶ . - ຕ້ອງຈຈ່ື າເຫດການຕ່າງໆ ນັບທັງສະຖານທີ່ື ແລະ ເວລາອກີ ດວ້ ຍ. - ບບ່ື ດິ ເບອນຄວາມເປນັ ຈງິ ໝາຍຄວາມວາ່ ຕນົ ເອງເຄອື່ ນໄຫວແນວໃດ ຫຼ ຕົນເອງປະສົບພບົ ພ້ແໍ ນວໃດ ກຕ້ອງຂຽນໃຫ້ຖກຕອ້ ງຕາມນນໍ້ັ . - ໃຊພ້ າສາໃຫເ້ ຂໍົາ້ ໃຈງ່າຍ ບ່ໃື ຫ້ສບັ ສົນຈົນສາມາດຈບັ ໃຈຄວາມໄດ.້ ຕວົ ຢາຸ່ ງ “ຄວາມຊົງຈາຂອງຊວີ ດິ ”. (ຕອນໜຶງື່ ໃນບົດບັນທຶກຂອງ ທ່ານ ພູມີ ວງົ ວິຈິດ ຄດັ ຈາດປ້ຶໍມ “ຄວາມຊົງຈາຂອງຊວີ ດິ ເຮາົ ” “…ເຮົາເກີດຢຸ່ບູ ້ານຄາຍ, ຕາແສງຄາຍ (ເຊິ່ງື ດຽວນປີໍ້ ່ຽຸ ນມາເປັນຕາແສງຍອດງ່ມື ), ເມອງແປກ, ແຂວງຊຽງ ຂວາງ, ກົງກບັ ເດອນ 4 ແຮມ 13 ຄາ່ື ປີວອກ ຫຼ ເປກີ ສນັ , ໃນວນັ ທີ 6 ເມສາ 1909 ບ້ານ ຂອງເຮົາຢູຸ່ຫ່າງໄກຈາກ ຕົວເມອງ ຊຽງຂວາງ ປະມານ 50 ກິໂລແມັດໄປທາງທິດເໜອ, ເວລານັ້ໍນເປັນບ່ອນຢູຸ່ຂອງເຈົໍ້າ ເມອງ ເມອງແປກ ແຕຸ່ວ່າມັນຍັງແມຸ່ນໄລຍະຕົ້ໍນແຫຸ່ງການປົກຄອງຂອງລ່າເມອງຂຶໍ້ນຝຣັ່ືງ, ເຈົ້ໍາເມອງຍັງເຮັດການຢູຸ່ເຮອນຂອງເຂົາເອງ ເພາະວ່າຍັງບ່ືທັນມີຫ້ອງການ, ພວກຂ້າລາຊະການ ເຊິື່ງສ່ວນຫຼາຍແມຸ່ນພວກທີ່ືສິກມາຈາກວັດເປັນຊຽງ, ທິດ ຫຼ ຜູ້ຮຽບຮຽງ: ປທ ຫຼາ້ ແສງແກ້ວ ພັນລະພາ 93
ພາສາລາວ - ວັນນະຄະດີ 2 ຈານ, ໄດ້ຮບັ ນາມມະຍົດເປັນອຸປະຮາດ, ລາຊະວງົ , ລາຊະບດຸ , ເມອງແສນ, ເມອງຈນັ ແລະ ສະໝຽນ, ໄດຮ້ ັບເງິນ ເດອນແຕຸ່ 20 ກິບລງົ ຮອດ 7 ກີບຕ່ເື ດອນ…”. 3.3 ບົດບນັ ທກຶ ກອງປະຊມຸ ບົດບັນທຶກກອງປະຊຸມ ແມຸ່ນບົດບັນທຶກປະເພດໜຶ່ືງທີ່ືໃຊ້ບັນທຶກວຽກງານ ຂອງກອງປະຊຸມຕ່າງໆ ເຊືິ່ງ ຂຽນຕາມລາດັບ ແລະ ຖກຕ້ອງກັບຄວາມຈິງຂອງກອງປະຊຸມ. ການບັນທຶກກອງປະຊຸມມີຄວາມສາຄັນ ແລະ ຈາ ເປັນທີື່ສຸດ ເພື່ອຈົດເອົາບັນຫາຂອງວຽກງານກອງປະຊຸມໄວ້ໃຫ້ເປັນປະໂຫຍດຕ່ື ການປະຕິບັດວຽກງານນັ້ໍນໆໃຫ້ ສອດຄ່ອງ ແລະ ໄດ້ຮັບຜົນດີ. ບົດບັນທຶກກອງປະຊມຸ ຊ່ວຍໃຫ້ຜູ້ທີື່ບ່ໄື ດ້ເຂົໍ້າຮ່ວມກອງປະຊຸມເຂົໍ້າໃຈບັນຫາຕ່າງໆ ທີື່ໄດ້ປຶກສາຫາລກັນຢູຸ່ໃນກອງປະຊຸມ. ນອກຈາກນັ້ໍນ, ຍັງຊ່ວຍໃຫ້ຂັ້ໍນເທິງກວດກາວຽກງານຂັ້ໍນລຸ່ມໄດ້ຢຸ່າງຊັດ ເຈນ. • ປະເພດຂອງບດົ ບນັ ທກຶ ກອງປະຊມຸ ບົດບນັ ທກຶ ແບງຸ່ ອອກເປນັ 3 ປະເພດ ຄ ບົດບັນທກຶ ລະອຽດ, ບດົ ບນັ ທກຶ ທາມະດາ ແລະ ບົດບນັ ທກຶ ຫຍ້ໍ. 1) ບົດບັນທຶກກອງປະຊຸມລະອຽດ ແມຸ່ນບົດບັນທຶກທີ່ືຕ້ອງຈົດຄາປາໄສ ຫຼ ຄາຄິດຄາເຫັນຂອງ ແຕຸ່ລະຄົນຢຸ່າງ ລະອຽດ ແລະ ຄົບຖ້ວນເຊືງິ່ ມກັ ໃຊບ້ ນັ ທກຶ ກອງປະຊມຸ ທສ່ືີ າຄນັ . 2) ບົດບນັ ທຶກກອງປະຊມຸ ແບບທາມະດາ ພຽງແຕຸ່ຈົດຄວາມເຫັນສາຄັນ ແລະ ມະຕິຕ່າງໆຂອງກອງປະຊຸມໃຫ້ຄົບ ຖວ້ ນ ແລະ ຖກຕ້ອງບື່ຈາເປນັ ຈະຈດົ ທຸກຄາເຫັນ ຫຼ ຄາປາໄສຂອງທກຸ ຄນົ ກໄດ.້ ໂຄງຮາ່ ງບດົ ບນັ ທກຶ ທາມະດາມີ 4 ພາກສວ່ ນຄກນັ ກບັ ບດົ ບນັ ທຶກລະອຽດ ແລະ ບນັ ທກຶ ຫຍໍ້. ແຕ່ກຸ ານຈົດ ບນັ ທກຶ ທາມະດາບືຈ່ າເປນັ ຈົດທກຸ ຄາເຫນັ ໃສກຸ່ ໄດ.້ 3) ບດົ ບນັ ທກຶ ກອງປະຊມຸ ແບບຫຍໍ້ ເປັນການບັນທຶກຂໍ້ຄວາມ ແລະ ບັນຫາສາຄັນທີື່ກອງປະຊຸມໄດ້ເປິກສາຫາລກັນໂດຍສະເພາະ ແມຸ່ນມະຕິ ຕາ່ ງໆຂອງກອງປະຊຸມ ທ່ືີໄດ້ຕົກລົງກັນຕອ້ ງບນັ ທຶກໃຫກ້ ະທດັ ຫດັ ແລະ ຖກຕອ້ ງ ຕາມຄວາມຈງິ ຂອງກອງປະຊມຸ . • ວທິ ຂີ ຽນບດົ ບນັ ທກຶ ກອງປະຊມຸ ການຂຽນບົດບັນທກຶ ກອງປະຊມຸ ຄວນດາເນີນຕາມພາກສ່ວນຕ່າງໆດືັງ່ ນີ້:ໍ • ພາກພິທີການ - ຄາຂວັນຂອງຊາດ. - ບນັ ທຶກກອງປະຊມຸ ຫຍັງ? - ເວລາ, ວັນທີ, ເດອນ, ປີ ເປີດກອງປະຊມຸ . - ສະຖານທີ່ປື ະຊມຸ . - ຈານວນຜ້ເູ ຂາ້ໍົ ຮວ່ ມທງັ ໝົດ, ຂາດ (ມີເຫດຜົນ, ບມ່ື ີເຫດຜົນ). - ຈດຸ ປະສງົ ຂອງກອງປະຊມຸ . - ຊື່ພທິ ີກອນ. - ລະບຽບວາລະກອງປະຊມຸ (ຖ້າມ)ີ . - ລາຍຊືເ່ ລຂາກອງປະຊມຸ . • ພາກດາເນນີ ກອງປະຊມຸ - ພາກສວ່ ນລາຍງານ: ຈດົ ເນໍ້ອໃນຂອງການລາຍງານ ແລະ ທິດທາງວຽກງານຕື່ໄປ, ຖາ້ ແມຸ່ນບົດບັນທຶກ ຜ້ຮູ ຽບຮຽງ: ປທ ຫຼາ້ ແສງແກວ້ ພັນລະພາ 94
Search
Read the Text Version
- 1
- 2
- 3
- 4
- 5
- 6
- 7
- 8
- 9
- 10
- 11
- 12
- 13
- 14
- 15
- 16
- 17
- 18
- 19
- 20
- 21
- 22
- 23
- 24
- 25
- 26
- 27
- 28
- 29
- 30
- 31
- 32
- 33
- 34
- 35
- 36
- 37
- 38
- 39
- 40
- 41
- 42
- 43
- 44
- 45
- 46
- 47
- 48
- 49
- 50
- 51
- 52
- 53
- 54
- 55
- 56
- 57
- 58
- 59
- 60
- 61
- 62
- 63
- 64
- 65
- 66
- 67
- 68
- 69
- 70
- 71
- 72
- 73
- 74
- 75
- 76
- 77
- 78
- 79
- 80
- 81
- 82
- 83
- 84
- 85
- 86
- 87
- 88
- 89
- 90
- 91
- 92
- 93
- 94
- 95
- 96
- 97
- 98
- 99
- 100
- 101
- 102
- 103
- 104
- 105
- 106
- 107
- 108
- 109
- 110
- 111
- 112
- 113
- 114
- 115
- 116
- 117
- 118
- 119
- 120
- 121
- 122
- 123
- 124
- 125
- 126
- 127
- 128
- 129
- 130
- 131
- 132
- 133
- 134
- 135
- 136
- 137
- 138
- 139
- 140
- 141
- 142
- 143
- 144
- 145
- 146
- 147
- 148
- 149
- 150
- 151
- 152
- 153
- 154
- 155
- 156
- 157
- 158
- 159
- 160
- 161
- 162
- 163
- 164
- 165
- 166
- 167
- 168
- 169
- 170
- 171
- 172
- 173
- 174
- 175
- 176
- 177
- 178
- 179
- 180
- 181
- 182
- 183
- 184
- 185
- 186
