วันลอยกระทง

ศูนย์การศึกษานอกระบบและการศึกษาตามอธั ยาศัยอาเภอกระสัง

วนั ลอยกระทง ประวตั ิความเป็ นมา ทาไมตอ้ งลอยกระทง ความเช่ือต่างๆ เขา้ เดือนกันยายน ตลุ าคม ก็จะไดค้ วามรสู้ ึกเหมือน วันลอยกระทงจะมาถึงในอีกไม่นาน ปกติในประเทศไทยเรา มักจะลอยกระทงในปลายเดือนตุลาคม หรือไม่ก็เดือน พฤศจิกายน แลว้ แตป่ ี นนั้ ๆ วนั เพ็ญเดือนสบิ สอง

ประวตั ิ วนั ลอยกระทง ลอยกระทง เป็ นประเพณีของไทยที่ปฏิบัติสืบต่อกัน มาแตโ่ บราณ งานลอยกระทงเร่ิมทาตง้ั แต่ กลางเดือน 11 ถึง กลางเดือน 12 ซ่ึงเป็ นฤดนู า้ หลาก นา้ จะเต็มสองฝั่งแม่นา้ ท่ี นิยมมากคือ ช่วงวันเพ็ญเดือน 12 เพราะพระจันทร์เต็มดวง ทาให้แม่น้าใสสะอาด แสงจันทร์ส่องเวลากลางคืน เป็ น บรรยากาศท่สี วยงาม เหมาะแกก่ ารลอยกระทง เดิมพิธีลอยกระทงเรียกวา่ พระราชพิธีจองเปรียง ชกั โคม ลอยโคม ซึ่งเป็ นพิธีของพราหมณ์ เพ่ือบชู าพระเป็ น เจา้ ทั้งสาม คือ พระอิศวร พระนารายณ์ และพระพรหม ครั้น คนไทยรับนับถือพระพทุ ธศาสนา ก็ทาพิธียกโคมเพ่ือบูชาพระ บรมสารีริกธาตุ พระจฬุ ามณี ณ สวรรคช์ นั้ ดาวดึงส์ ลอยโคม บูชาพระพทุ ธบาท ณ หาดทรายแม่น้านัมมทานที ประเทศ อินเดยี

การลอยกระทงตามสายนา้ น้ี นางนพมาศ สนมเอก ของพระรว่ งเจา้ กรงุ สโุ ขทยั คิดทากระทงรปู ดอกบัว และรปู ต่างๆถวาย พระร่วงทรงใหล้ อยกระทงตามสายน้าไหล ใน หนังสือ ตารบั ท้าวศรีจฬุ าลกั ษณ์ พระร่วงตรัสว่า “แต่น่ี สืบไปเบ้ืองหนา้ โดยลาดับกษัตริย์ในสยามประเทศ ถึงกาล กาหนดนักขัตฤกษ์วันเพ็ญเดือน 12 ใหท้ าโคมลอย เป็ นรปู ดอกบัวอทุ ิศสักการบชู าพระพทุ ธบาทนัมฆทานที ตราบเท่า กลั ปาวสาน” ครั้นถึงสมัยรัตนโกสินทร์ มีการทากระทงขนาด ใหญ่และสวยงาม

พระราชพงศาวดารกรงุ รัตนโกสินทร์ … ดังพระราชพงศาวดารกรงุ รัตนโกสินทร์ … ของเจา้ พระยาทิพา ราชวงศ์ กลา่ วไวว้ า่ … “คร้ันมาถึงเดือน 12 ขึ้น 14 ค่า 15 ค่า แรมค่าหน่ึง พิธีจองเปรียงน้ัน เดิมไดโ้ ปรดใหข้ อแรง พระบรมวงศานวุ งศ์ฝ่ าย หนา้ ฝ่ ายใน และขา้ ราชการทมี่ กี าลงั พาหนะมาทากระทงใหญ่ ผถู้ กู เกณฑต์ ่อเป็ นถังบา้ ง ทาเป็ นแพหยวกบา้ ง กวา้ ง 8 ศอกบา้ ง 9 ศอกบา้ ง กระทงสงู ตลอดยอด 10 ศอก 11 ศอก ทาประกวดประ ขันกันต่างๆ ทาอย่างเขาพระสเุ มรทุ วีปท้ัง 4 บา้ ง และทาเป็ น กระจาดชัน้ ๆ บา้ ง วิจิตรไปดว้ ยเครื่องสด คนทาก็นบั รอ้ ย คิดใน การลงทนุ ทากระทงท้ังค่าเล้ียงคนและพระช่าง เบ็ดเสร็จก็ถึง 20 ชงั่ บา้ ง ยอ่ มกวา่ 20 ชงั่ บา้ ง” ปัจจบุ ันประเพณีลอยกระทง มีการจัดงานกันแทบทกุ จงั หวดั ถือเป็ นงานประจาปี ทสี่ าคัญ

เร่ืองนา่ รใู้ นวนั ลอยกระทง คตทิ ี่มาเก่ียวกบั วนั ลอยกระทง คตทิ ่มี าเกยี่ วกบั วันลอยกระทงมอี ย่หู ลายตานาน ดงั นี้ 1. การลอยกระทงเพือ่ ขอขมาแกพ่ ระแมค่ งคา 2. การลอยกระทงเพอ่ื บชู าพระผเู้ ป็ นเจา้ ตามคตพิ ราหมณ์ คือบชู าพระ นารายณซ์ ่ึงบรรทมสนิ ธอ์ุ ย่ใู นมหาสมทุ ร 3. การลอยกระทงเพอ่ื ตอ้ นรบั พระพทุ ธเจา้ ในวนั เสด็จกลบั จากเทวโลก เมอื่ ครั้งเสด็จไปจาพรรษาอย่บู นสวรรคช์ นั้ ดาวดงึ ส์ เพ่อื ทรงเทศนาอภธิ รรมโปรด พระพทุ ธมารดา 4. การลอยกระทงเพอื่ บชู าพระพทุ ธบาท ของพระพทุ ธเจา้ ที่หาดทรายรมิ แมน่ า้ นมั มทานที เมอ่ื คราวเสด็จไปแสดงธรรมโปรดในนาคพภิ พ 5. การลอยกระทงเพอ่ื บชู าพระจฬุ ามณีบนสวรรค์ ซึ่งเป็ นท่บี รรจพุ ระเกศา ของพระพทุ ธเจา้ 6. การลอยกระทงเพอื่ บชู าทา้ วพกาพรหม บนสวรรคช์ น้ั พรหมโลก 7. การลอยกระทงเพอ่ื บชู าพระอปุ คตุ ตะเถระ ซึ่งบาเพ็ญเพียรบริกรรมคาถา อย่ใู นทอ้ งทะเลลกึ หรือสะดอื ทะเล

ประวตั กิ ารลอยกระทงในเมอื งไทย การลอยกระทงในเมืองไทย มีมาต้ังแต่ครั้งสโุ ขทัย เรียกว่า การลอยพระประทีป หรือลอยโคม เป็ นงานนักขัต ฤกษร์ ่ืนเริงของประชาชนทัว่ ไป ต่อมานางนพมาศหรือทา้ วศรี จฬุ าลกั ษณส์ นมเอกของพระร่วง ไดค้ ิดประดิษฐด์ ดั แปลงเป็ นรปู กระทงดอกบวั แทนการลอยโคม การลอยกระทงหรือลอยโคมใน สมยั นางนพมาศ กระทาเพือ่ เป็ นการสกั การะรอยพระพทุ ธบาทท่ี แม่นา้ นัมมทานที ซ่ึงเป็ นแม่นา้ สายหนึ่งอย่ใู นแควน้ ทักขิณาบถ ของประเทศอินเดีย ปัจจบุ นั เรียกวา่ แมน่ า้ เนรพทุ ทา

การลอยกระทงในปัจจบุ ัน การลอยกระทงในปัจจบุ ัน ยังคงรักษารปู แบบเดิม เอาไวไ้ ดต้ ามสมควร เมอื่ ถึงวนั เพ็ญพระจันทรเ์ ต็มดวงในเดือน 12 ชาวบา้ นจะจัดเตรียมทากระทงจากวัสดทุ ่ีหาง่ายตาม ธรรมชาติ เช่น หยวกกลว้ ยและดอกบัว นามาประดิษฐ์เป็ น กระทงสวยงาม ปักธปู เทียนและดอกไมเ้ ครื่องสกั การบชู า กอ่ นทาการลอยในแมน่ า้ ก็จะอธิษฐานในส่ิงท่ีมงุ่ หวัง พรอ้ มขอขมาตอ่ พระแมค่ งคา ตาม คมุ้ วัดหรือสถานที่จัดงาน หลายแห่ง มีการประกวดกระทง ประกวดนางนพมาศ และมี มหรสพสมโภชในตอนกลางคืน นอกจากน้ันยังมีการจดุ ดอกไมไ้ ฟ พลุ ตะไล ซึ่งในการเล่นตอ้ งระมัดระวังเป็ นพิเศษ วสั ดทุ ่นี ามาใชก้ ระทง ควรเป็ นของที่สามารถยอ่ ยสลายไดง้ า่ ย ตามธรรมชาติ

เหตผุ ลของการลอยกระทง สรปุ เหตผุ ลของการลอยกระทงในประเทศไทยดงั น้ี 1. เพื่อขอขมาแม่คงคา เพราะไดอ้ าศัยนาท่านกินและใช้ และ อีกประการหน่ึงมนษุ ย์มักจะทิ้งและถ่ายสิ่งปฏิกลู ลงไปในนา ดว้ ย 2. เพ่ือสกั การะรอยพระพทุ ธบาทนมั มทานที ซึ่งประพทุ ธ เจา้ ทรงประทบั รอยพระบาทประดิาฐานไวบ้ นหาดทรายที่แม่นา้ นมั มทานที ในประเทศอินเดีย 3. เพ่ือลอยทกุ ขโ์ ศกโรคภยั และสิ่งไม่ดี คลา้ ยกับพิธีลอย บาปของพราหมณ์ 4. เพือ่ บชู าพระอปุ คตุ ชาวไทยภาคเหนือใหค้ วามเคารพแกพระ อปุ คตุ อยา่ งสงู ซ่ึงตามตานานเล่าวา่ เป็ นพระมหาเถระรปู หนึ่ง ท่ีมอี ิทธิฤทธิ์มากสามารถปราบพญามารได้ การลอยกระทง ไม่มีพิธีรีตอง เพียงแต่ขอใหม้ ีกระทงจะทาดว้ ยอะไรก็ ได้ เช่น ใบตอง การกลว้ ย กาบพลับพลึง เปลือกมะพร้าว กระดาษ จุดธูปเทียนปั กที่กระทงแล้วอธิษฐานตามท่ีต น ปรารถนา เสร็จแลว้ จงึ ลอยไปทแ่ี มน่ าลาคลอง หมายเหตุ แตอ่ ย่าลืมช่วยกันรักษาสิ่งแวดลอ้ มของเราดว้ ยนะ คะ ใชว้ สั ดทุ ่มี าจากธรรมชาติ ท่ีสามารถยอ่ ยสลายไดด้ ว้ ยนะคะ เพ่ือเราทกุ คนจะไดม้ อี ากาศทด่ี ี บา้ นเมอื งทสี่ ะอาดไวอ้ ย่คู ่กู ับเรา ไปนานๆ เลยคะ่ เรียบเรียงโดย Campus-Star.com

พระประทปี ในหลวงรัชกาลท่ี 9 (กระทงในหลวง ร.9) •พระประทีป ในหลวงรัชกาลที่ 9 และ สมเด็จพระนางเจา้ ฯ พระบรมราชนิ นี าถ •รวมภาพปี ตา่ งๆ ในหลวงรชั กาลท่ี 9 เสด็จลอยพระประทีป (ลอยกระทง) กระทงสวยๆ ภาพกระทงในวนั ลอยกระทงปี 2559 : https://lifestyle.campus-star.com/scoop/41037.html

ศูนย์การศึกษานอกระบบและการศึกษาตามอธั ยาศัยอาเภอกระสัง