1580459431

หนงั สือเรียนสาระการพัฒนาสังคม รายวิชาสงั คมศึกษา (สค11001) ระดบั ประถมศึกษา หลักสตู รการศกึ ษานอกระบบระดับการศกึ ษาขัน้ พื้นฐาน พุทธศักราช 2551 (ฉบบั ปรบั ปรุง พ.ศ. 2560) หามจาํ หนาย หนงั สือเรยี นเลม น้ี จดั พมิ พด วยเงนิ งบประมาณแผนดนิ เพื่อการศึกษาตลอดชวี ติ สําหรบั ประชาชน ลขิ สทิ ธเ์ิ ปนของ สํานักงาน กศน. สํานักงานปลดั กระทรวงศกึ ษาธกิ าร สาํ นักงานสง เสรมิ การศกึ ษานอกระบบและการศกึ ษาตามอธั ยาศยั สาํ นกั งานปลดั กระทรวงศึกษาธกิ าร กระทรวงศึกษาธิการ

หนังสือเรียนสาระการพัฒนาสงั คม รายวชิ าสังคมศึกษา (สค11001) ระดับประถมศกึ ษา (ฉบบั ปรบั ปรุง พ.ศ. 2560) เอกสารทางวิชาการลําดบั ท่ี 35/2557

คาํ นํา สํานกั งานสงเสริมการศึกษานอกระบบและการศึกษาตามอัธยาศัย ไดด ําเนินการจัดทําหนังสือ เรยี นชุดใหมนขี้ ึ้น เพ่ือสําหรับใชในการเรียนการสอนตามหลักสูตรการศึกษานอกระบบระดับการศึกษา ขั้นพื้นฐานพทุ ธศกั ราช 2551 ที่มีวัตถุประสงคใ นการพัฒนาผูเ รียนใหม ีคุณธรรม จริยธรรม มีสติปญญา และศักยภาพในการประกอบอาชีพการศึกษาตอและสามารถดํารงชีวิตอยูในครอบครัว ชุมชน สังคม ไดอยา งมีความสุขโดยผูเรียนสามารถนําหนังสือเรียนไปใชด วยวิธีการศึกษาคนควาดว ยตนเอง ปฏิบัติ กจิ กรรม รวมทั้งแบบฝกหดั เพอ่ื ทดสอบความรูค วามเขา ใจในสาระเน้อื หา โดยเมื่อศึกษาแลว ยังไมเขาใจ สามารถกลบั ไปศกึ ษาใหมไ ด ผูเ รียนอาจจะสามารถเพิ่มพูนความรูหลังจากศึกษาหนังสือเรียนนี้ โดยนํา ความรูไ ปแลกเปลย่ี นกบั เพอ่ื นในชน้ั เรียน ศกึ ษาจากภูมิปญญาทองถ่ินจากแหลง เรยี นรูและจากส่อื อื่น ๆ ในการดําเนนิ การจัดทําหนงั สอื เรียนตามหลกั สตู รการศึกษานอกระบบระดบั การศึกษาข้นั พนื้ ฐาน พทุ ธศกั ราช 2551 ไดร บั ความรวมมอื ทดี่ ีจากผทู รงคณุ วุฒิและผูเก่ียวขอ งหลายทา นท่ีคน ควาและเรียบเรียง เน้ือหาสาระจากส่ือตาง ๆ เพ่ือใหไ ดส ่ือที่สอดคลอ งกับหลักสูตรและเปน ประโยชนตอผูเ รียนที่อยู นอกระบบอยา งแทจ ริง สํานักงานสง เสริมการศึกษานอกระบบและการศึกษาตามอัธยาศัย ขอขอบคุณ คณะทีป่ รกึ ษา คณะผูเรยี บเรยี ง ตลอดจนคณะผูจัดทาํ ทุกทานทีไ่ ดใ หค วามรว มมอื ดว ยดไี ว ณ โอกาสน้ี สํานักงานสงเสริมการศึกษานอกระบบและการศึกษาตามอัธยาศัย หวังวา หนังสือเรียนชุดน้ี จะเปนประโยชนในการจัดการเรียนการสอนตามสมควร หากมีขอ เสนอแนะประการใด สํานักงาน สงเสรมิ การศกึ ษานอกระบบและการศกึ ษาตามอัธยาศยั ขอนอมรับไวดว ยความขอบคุณย่ิง สํานกั งาน กศน. กันยายน 2557

สารบญั หนา คาํ นาํ 1 โครงสรางรายวิชา 2 บทที่ 1 ภูมิศาสตรก ายภาพประเทศไทย 5 8 เรือ่ งที่ 1 ลกั ษณะภมู ศิ าสตรก ายภาพของชมุ ชน ทอ งถ่ิน 11 เรอื่ งท่ี 2 ลักษณะภูมศิ าสตรกายภาพของประเทศไทย 16 เรอ่ื งที่ 3 การใชขอมูลภูมิศาสตรก ายภาพชุมชนทอ งถิ่นในการดํารงชวี ิต เรื่องที่ 4 ทรพั ยากรธรรมชาติและการอนรุ ักษทรพั ยากรธรรมชาติ เรอื่ งท่ี 5 ศักยภาพของประเทศไทย บทที่ 2 ประวัติศาสตรชาติไทย 21 เรือ่ งที่ 1 ความหมาย ความสําคัญของประวตั ศิ าสตร 22 23 เรื่องท่ี 2 ประวัตคิ วามเปน มาของชนชาตไิ ทย เร่อื งท่ี 3 ประวัติและผลงานของบรรพบรุ ุษไทยทมี่ สี วนปกปอง 44 และสรา งความเจรญิ ใหแ กช าติบานเมือง บทที่ 3 เศรษฐศาสตร 74 เรอื่ งที่ 1 เศรษฐศาสตรในครอบครัวและชุมชน 75 เร่อื งท่ี 2 กจิ กรรมทางเศรษฐกจิ 76 เรือ่ งท่ี 3 คณุ ธรรมของผูผ ลิตและผบู ริโภค 83 เรื่องที่ 4 ทรพั ยากรธรรมชาติ สิง่ แวดลอมในทอ งถนิ่ และชุมชน 85 บทท่ี 4 การเมืองการปกครอง 91 เร่ืองท่ี 1 ความหมายและความสาํ คัญของการเมืองและการปกครอง 92 เร่ืองท่ี 2 โครงสรางการบรหิ ารราชการแผนดิน 95 เรอ่ื งท่ี 3 ความสัมพนั ธร ะหวา งอํานาจนิตบิ ัญญัติ อํานาจบรหิ าร อาํ นาจตุลาการ 98 เร่ืองท่ี 4 การมสี ว นรวมทางการเมอื งการปกครองในระดับทอ งถ่ิน และระดบั ประเทศ 100 บรรณานุกรม 103 คณะผจู ัดทาํ 105

โครงสรา งรายวชิ า สาระสําคญั การไดเ รียนรูเกี่ยวกับตนเอง สภาพแวดลอมทองถิ่น จังหวัด ภาค และประเทศของตนทั้งดาน ประวตั ศิ าสตร ลกั ษณะทางภูมิศาสตร กายภาพ เศรษฐกิจ การเมือง การปกครอง ตลอดจนการไดรับการ พัฒนาความรู ความเขา ใจในศาสนา มีจติ สํานกึ และมีสวนรวมในการอนุรักษวัฒนธรรม ทรัพยากรธรรมชาติ และสิ่งแวดลอ มเพอ่ื การพัฒนาท่ียั่งยนื ผลการเรียนรทู ค่ี าดหวงั 1. อธิบายขอมูลเก่ียวกับภูมิศาสตร ประวัติศาสตร เศรษฐศาสตร การเมือง การปกครอง ทเ่ี ก่ยี วขอ งกบั ตนเอง ชุมชน ทอ งถิ่น และประเทศไทย 2. ระบุสภาพความเปล่ียนแปลงดานภูมิศาสตร ประวัติศาสตร เศรษฐศาสตร การเมือง การปกครอง และกฎหมายทีม่ ผี ลกระทบตอวถิ ชี ุมชนทอ งถน่ิ ชวี ติ คน สงั คม และประเทศ 3. เกิดความตระหนักและสามารถนําความรูทางดานภูมิศาสตร ประวัติศาสตร เศรษฐศาสตร การเมือง การปกครองไปประยกุ ตใชได ขอบขา ยเนื้อหา เร่ืองท่ี 1 ภมู ศิ าสตรทางกายภาพประเทศไทย เรอื่ งที่ 2 ประวตั ศิ าสตรช าตไิ ทย เรื่องที่ 3 เศรษฐศาสตร เรอื่ งที่ 4 การเมืองการปกครอง ส่อื ประกอบการเรยี นรู - เอกสารแบบเรยี น - เอกสารเสริม

1 บทที่ 1 ภมู ศิ าสตรทางกายภาพประเทศไทย สาระสําคญั ลกั ษณะทางกายภาพและสรรพสงิ่ ในโลก มคี วามสัมพันธซงึ่ กันและกนั และมผี ลกระทบตอระบบนิเวศ ธรรมชาติ การนาํ แผนที่และเคร่ืองมือภูมิศาสตรมาใชในการคนหาขอมูล จะชวยใหไดรับขอมูลท่ีชัดเจนและ นาํ ไปสูการใชก ารจัดการไดอ ยา งมีประสิทธิภาพ การปฏิสัมพันธร ะหวา งมนษุ ยกับสภาพแวดลอมทางกายภาพ ทําใหเกดิ สรา งสรรคว ัฒนธรรมและจติ สาํ นึกรวมกนั ในการอนุรกั ษทรัพยากรธรรมชาตแิ ละสงิ่ แวดลอ ม เพอ่ื การ พัฒนาท่ียง่ั ยืน ผลการเรียนรทู ่ีคาดหวงั 1. อธิบายลักษณะภูมิศาสตรท างกายภาพของประเทศไทยได 2. บอกความสมั พนั ธระหวางปรากฏการณท างธรรมชาติกบั การดําเนนิ ชีวิตได 3. ใชแผนทแ่ี ละเครื่องมอื ภมู ศิ าสตรไ ดอ ยางเหมาะสม 4. วิเคราะหส ภาพแวดลอ มทางกายภาพ วฒั นธรรมและกระบวนการเปลยี่ นแปลทาง ลักษณะกายภาพและลกั ษณะวฒั นธรรมทอ งถ่ินได 5. วิเคราะหศ กั ยภาพของชมุ ชนทอ งถนิ่ เพอื่ เช่ือมโยงเขา สูอาชีพ ขอบขายเนอ้ื หา ลักษณะทางภมู ศิ าสตรก ายภาพของชมุ ชน ลกั ษณะทางภูมิศาสตรกายภาพของประเทศไทย เรื่องที่ 1 เรื่องที่ 2 การใชขอ มลู ภูมิศาสตรกายภาพชมุ ชน ทอ งถน่ิ เพอ่ื ใชใ นการดํารงชีวติ ทรพั ยากรธรรมชาติและการอนรุ ักษทรัพยากรธรรมชาติ เร่อื งท่ี 3 ศกั ยภาพของประเทศไทย เรื่องท่ี 4 เร่ืองที่ 5

2 เร่อื งท่ี 1 ลักษณะทางภูมิศาสตรกายภาพของชุมชน ทองถ่ิน ภูมศิ าสตร หมายถงึ วิชาท่ีศกึ ษาเกีย่ วกับพน้ื ผวิ โลกที่เก่ียวกบั ภูมปิ ระเทศ ภมู อิ ากาศ ทรพั ยากรธรรมชาติ ผลิตผล และคน รวมทงั้ การกระจายของส่ิงตา ง ๆ เหลานี้ คือ 6 วิชาทศี่ กึ ษาถงึ ความสัมพนั ธร ะหวา งโลกกบั มนุษย สง่ิ แวดลอ มกับมนษุ ย ภูมิอากาศ หมายถึง การปฏิสัมพันธเกี่ยวกับองคประกอบของอุตุนิยมวิทยา รักษารูปแบบตาง ๆ เชน ภูมอิ ากาศแบบรอนชืน้ ภูมิอากาศแบบอบอนุ ชืน้ ภูมิอากาศแบบรอ นแหงแลง เปนตน ภูมิประเทศ หมายถึง การปฏิสัมพันธเก่ียวกับองคประกอบของแผนดิน จําพวก หิน ดิน ความตาง ระดับ ทําใหเกิดภาพลักษณรูปแบบตาง ๆ เชน พื้นท่ีแบบภูเขา พื้นที่แบบลาดเชิงเขา พื้นที่ราบ พื้นท่ีลุม เปนตน ลกั ษณะภมู ิประเทศไทย ประเทศไทยมีพ้ืนที่ประมาณ 513, 115 ตารางกิโลเมตร มีพ้ืนท่ีใหญเปนอันดับท่ี 3 ของเอเชีย ตะวันออกเฉียงใต ประเทศไทยตั้งอยใู นคาบสมุทรอนิ โดจีน ซึง่ เปน สว นหนึง่ ของภมู ิภาคเอเชียตะวันออกเฉยี งใต ทศิ เหนอื ที่ต้งั ของประเทศไทยจรดประเทศสหภาพเมียนมาร (พมา) และสาธารณรัฐประชาธิปไตย ประชาชนลาว จุดเหนือสดุ ของประเทศอยูท่อี าํ เภอแมสาย จงั หวัดเชียงราย ทศิ ตะวนั ออก จรดประเทศสาธารณรัฐประชาธิปไตยประชาชนลาว และกัมพูชา จดุ ตะวันออกสดุ อยูท่ี อาํ เภอพบิ ลู มังสาหาร จงั หวดั อุบลราชธานี ทิศตะวันตก จรดประเทศสหภาพเมียนมาร (พมา) จุดตะวันตกสุดอยูที่อําเภอแมสะเรียง จังหวัด แมฮอ งสอน ทิศใต จรดประเทศมาเลเซีย จดุ ใตสดุ อยทู ่ีอําเภอเบตง จังหวัดยะลา การแบงภาคภูมิศาสตรข องประเทศไทย ประเทศไทยแบง ตามลักษณะภมู ิศาสตรไ ด 6 ภาค ไดแก ภาคเหนือ ภาคตะวันออกเฉียงเหนือ ภาคกลาง ภาคตะวนั ออก ภาคตะวันตก และภาคใต ภาคเหนือ ลักษณะภูมิประเทศของภาคเหนือ ประกอบดวยจังหวัดตาง ๆ 9 จังหวัด คือ จังหวัดเชียงใหม เชยี งราย แมฮองสอน ลาํ พูน ลําปาง แพร นาน อตุ รดติ ถ และพะเยา มพี น้ื ท่ี 93,690 ตารางกิโลเมตร ลักษณะ ภูมปิ ระเทศเปน เทือกเขาสงู และที่ราบหุบเขา เทอื กเขาที่สําคัญ ไดแก เทือกเขาแดนลาว ถนนธงชัย ผีปนนํ้า และหลวงพระบาง ยอดเขาทีส่ ูงท่สี ดุ ในประเทศไทย คือ ดอยอนิ ทนนท มคี วามสงู 2,595 เมตร และเปนสวนหนึ่ง ของเทือกเขาถนนธงชัยในพนื้ ทีจ่ ังหวัดเชียงใหม

3 ภาคตะวนั ออกเฉียงเหนือ ภาคตะวันออกเฉยี งเหนอื มีพน้ื ท่ี 170,000 ตารางกโิ ลเมตร ประกอบดวยจังหวดั ตา ง ๆ 19 จงั หวดั คอื จังหวัดหนองคาย เลย อุดรธานี นครพนม สกลนคร กาฬสินธุ ขอนแกน มหาสารคาม รอยเอ็ด ชัยภูมิ ยโสธร อบุ ลราชธานี ศรสี ะเกษ บุรรี ัมย นครราชสีมา สุรินทร มกุ ดาหาร อาํ นาจเจรญิ และหนองบัวลําภู ภูมิประเทศ ทว่ั ไปเปนแองคลายแองกระทะ ลาดเอียง ไปทางตะวันออกเฉยี งใตมขี อบเปนภูเขาสูง ทางตะวันตกและทางใต ขอบทางตะวันตก ไดแก เทือกเขาเพชรบูรณ และเทือกเขาดงพญาเย็น สวนทางใตไดแก เทือกเขาสันกําแพง และเทอื กเขาพนมดงรกั พ้นื ทตี่ ะวนั ตกเปนทรี่ าบสูง เรียกวา ทีร่ าบสงู โคราช ภูเขาบริเวณนี้เปนภูเขาหินทราย ทรี่ จู กั กันดีเพราะเปนแหลง ทองเทย่ี ว คือ ภกู ระดึง ภหู ลวง ในจังหวัดเลย แมน้ําท่ีสําคัญของภาคน้ีไดแก แมน้ําชี และแมน ํา้ มลู ซึ่งมแี หลง กําเนิดจากเทอื กเขาทางทศิ ตะวันตก และทางใตแลวไหลลงสูแมน้ําโขง ทําใหสองฝง แมนํ้าเกิดเปนที่ราบ นํ้าทวมถึงเปนตอน ๆ พ้ืนที่ราบในภาคตะวันออกเฉียงเหนือมักมีทะเลสาบรูปแอก เปนจํานวนมากแตทะเลสาบเหลาน้ีจะมีนํ้าเฉพาะฤดูฝนเทาน้ันเม่ือถึงฤดูรอน นํ้าก็จะเหือดแหงไปหมด เพราะดินสวนใหญเ ปนดินทรายไมอุมน้ํา นํ้าจึงซึมผานไดเร็ว ภาคนี้จึงมีปญหาเรื่องการขาดแคลนนํ้าและดิน ขาดความอดุ มสมบูรณ ทาํ ใหพน้ื ทบ่ี างแหง ไมสามารถใชประโยชนใ นการเกษตรไดอยางเต็มท่ี ปจจุบันรัฐบาล ไดพยายามปรับปรุงพื้นทใ่ี หดีข้นึ โดยใชระบบชลประทานสมัยใหม ทาํ ใหส ามารถเปน แหลง เพาะปลกู ขาวหอมมะลิ ที่ดที ่ีสุดแหงหนง่ึ ของประเทศไทย ภาคกลาง ลกั ษณะภูมปิ ระเทศของภาคกลาง ภาคกลางมพี ื้นที่ 91,795 ตารางกิโลเมตร ประกอบดวยจงั หวดั ตาง ๆ 22 จังหวัดคือ จังหวัดสุโขทัย พิจิตร พิษณุโลก กําแพงเพชร เพชรบูรณ นครสวรรค อุทัยธานี ชัยนาท สิงหบุรี ลพบุรี อางทอง สระบุรี สุพรรณบุรี พระนครศรีอยุธยา ปทุมธานี นนทบุรี นครปฐม กรุงเทพมหานคร สมุทรปราการ สมุทรสาคร สมุทรสงคราม และนครนายก ลักษณะภูมิประเทศเปนท่ีราบลุมแมน้ําอันกวางใหญไดแก ที่ราบลุมแมนํ้า เจาพระยาและทาจีน มีเทือกเขาเปนขอบเขตของภาคทั้งดานตะวันตกและตะวันออก แบงเขตภูมิประเทศ ออกเปน 2 สว น ไดแก เขตที่ราบภาคกลางตอนบนและเขตทรี่ าบภาคกลางตอนลาง เขตท่ีราบภาคกลางตอนบน ตัง้ แตพื้นท่ีจังหวดั นครสวรรค ขน้ึ ไปจนจรดตอนเหนือของภาคมีลักษณะ เปน พ้นื ท่ีราบลมุ แมน้ําสลบั กับภูเขา เขตท่รี าบภาคกลางตอนลา ง ตงั้ แตพ ื้นทีจ่ ังหวัดนครสวรรคลงมาจนจรดปากอาวไทยเขตพื้นที่ราบลุม แมน ้าํ อันกวางใหญ ภาคตะวันออก ลกั ษณะภูมปิ ระเทศภาคตะวันออก ภาคตะวันออกมีพื้นท่ี 34,380 ตารางกิโลเมตรเปนภาคท่ีมีพื้นที่เล็กท่ีสุดในบรรดาภาคทั้ง 5 ภาค ของไทย ประกอบดวย 7 จงั หวัด คอื จังหวดั ปราจีนบรุ ี ชลบรุ ี ฉะเชงิ เทรา ระยอง จนั ทบุรี ตราด และสระแกว ลักษณะภมู ิประเทศของภาคตะวันออก แบง เปน 4 ลกั ษณะ ดงั นี้

4 เขตเทือกเขา ไดแก เทอื กเขาสนั กาํ แพงและเทอื กเขาบรรทดั สวนใหญเปนภเู ขาหินทรายและเทอื กเขา จันทบรุ ี สวนใหญเปน ภเู ขาหนิ อคั นหี รือหนิ แกรนิต เขตที่ราบลุมแมน้ํา ไดแก ที่ราบลุมแมน้ําบางปะกง ในพ้ืนที่ ฉะเชิงเทราและปราจีนบุรี บริเวณปากแมนํ้าท่ีไหลลงสูอาวไทยท่ีอําเภอบางปะกง จังหวัดฉะเชิงเทราจะมี ลกั ษณะเปน หาดโคลนเลน เขตท่ีราบชายฝงทะเล นับต้ังแตปากน้ําบางปะกง จังหวัดฉะเชิงเทรา ลงมาจนถึง อําเภอคลองใหญ จังหวัดตราด มีหาดทรายสวยงามและเปนแหลงทองเที่ยวที่สําคัญมีประชากรตั้งถ่ินฐาน หนาแนนมากกวาเขตอื่น ๆ มีแมนํ้าสายส้ัน ๆ หลายสาย เชน แมน้ําระยอง แมน้ําจันทบุรี และแมน้ําตราด เฉพาะบริเวณปากนํ้าจะเปน หาด โคลนเลน และเกาะ เปนแหลง ทอ งเทีย่ วท่ีสําคญั ไดแ ก เกาะลา น เกาะสีชัง (จังหวัดชลบุรี) เกาะชาง (จังหวดั ตราด) และเกาะเสมด็ (จงั หวัดระยอง) เปน ตน ภาคตะวนั ตก ลักษณะภมู ิประเทศภาคตะวันตก ภาคตะวันตกมีพ้ืนท่ีประมาณ 53,679 ตารางกิโลเมตร ประกอบดวย 5 จังหวัด คือ จังหวัดตาก กาญจนบุรี ราชบุรี เพชรบุรี และประจวบคีรีขันธ ลักษณะภูมิประเทศของภาคตะวันตกสวนใหญเปนภูเขา สลับกับหุบเขาที่คอนขางชื้นและแคบกวาหุบเขาของภาคเหนือ เนื่องจากการกัดเซาะของแมนํ้าลําธาร มีภูมิประเทศคลายภาคเหนอื แบงไดด งั นี้ เขตเทอื กเขา ไดแก เทอื กเขาถนนธงชยั เปนแนวแบงเขตระหวา งไทยกับพมา จากจังหวัดแมฮ อ งสอน ถึงจังหวัดตาก, เทือกเขาตะนาวศรี เปนแนวแบงเขตไทยกับพมา มีชองทางติดตอท่ีดานสิงขร จังหวัด ประจวบครี ีขนั ธ และดา นบัดตี้ จงั หวดั กาญจนบุรี, เทอื กเขาหินปนู อยรู ะหวางแมน้ําแควใหญ และแมน้ําแคว นอย สว นใหญเ ปนภูเขาหนิ ปนู มถี ํ้าหินงอกหินยอ ย เขตท่ีราบ อยรู ะหวา งเขตเทอื กเขากับท่ีราบตํา่ ภาคกลางจนถึงอาวไทย เปนท่ีราบลุมแมน้ําปง แมนํ้า แมกลอง ท่ีราบแมน้ําเพชรบุรี และที่ราบชายฝงทะเลท่ีเปนหาดทรายสวยงาม เชน หาดชะอํา หาดวังหิน และอา วมะนาว ภาคใต ลักษณะภมู ิประเทศภาคใต ภาคใตมีพ้ืนท่ี 70,715 ตารางกิโลเมตร ประกอบดวยจังหวัดตาง ๆ 14 จังหวัด คือ จังหวัดชุมพร พัทลุง สุราษฎรธ านี นครศรีธรรมราช สงขลา ปตตานี ยะลา นราธิวาส ระนอง พังงา กระบี่ ภูเก็ต ตรัง และสตูล เปนดินแดนสว นหน่ึงของคาบสมุทรมลายู จึงขนาบดวยทะเลท้ังสองดาน ไดแก อาวไทย มหาสมุทรแปซิฟก และทะเลอันดามัน มหาสมุทรอนิ เดยี ลักษณะภูมิประเทศเปนเขตเทือกเขา ประกอบดวยแนวเทือกเขา 3 แนว ไดแก เทือกเขาภูเก็ต เทือกเขานครศรีธรรมราช และเทอื กเขาสันกาลาคีรี สวนใหญจะวางตัวในแนวเหนือ-ใต มีความอุดมสมบูรณ ของปาไมและแรธ าตุ เขตทรี่ าบชายฝงอา วไทย ไดแก ท่ีราบลุมแมนํ้าตาป ที่ราบลุมแมนํ้าปากพนัง ท่ีราบลุม แมน้ําปตตานี และที่ราบรอบทะเลสาบสงขลา เกิดจากการทับถมของตะกอนดินโคลนและทราย ท่ีน้ําจาก แมน า้ํ และกระแสคล่ืนพัดพามาทับถม จนกลายเปนที่ราบอันกวางใหญ และมีประชากรตั้งถิ่นฐานหนาแนน มากกวา เขตพ้นื ทีอ่ ื่น ๆ ชายฝง ดา นอาวไทยเริ่มตัง้ แตช ายฝง จังหวดั ชุมพรลงไปจนถงึ จังหวดั นราธวิ าส เปนชายฝง

5 แบบเปลอื กโลกยกตวั ขึ้นสูง นาํ้ ทะเลจงึ ตน้ื มหี าดทรายสวยงาม และมีอาวขนาดใหญ เชน อาวบานดอน อาวสวี ฯลฯ บรเิ วณปากแมนาํ้ จะเปน หาดโคลนและมีปาชายเลน ลักษณะภูมิประเทศที่เดนของชายฝงดานอาวไทย คือทะเลสาบสงขลา เปนทะเลสาบเปดหรอื ทะเลสาบน้ําเค็ม (Lagoon) ในอดีตกาลมีกระแสลมและคลื่นพดั พา ตะกอนทรายมาทบั ถมจนเปนแนวสนั ทราย หรือแหลม ปดปากอาวจนกลายเปนทะเลสาบสงขลาในปจจุบัน และทร่ี าบชายฝง ทะเลอนั ดามนั เปน ทรี่ าบแคบ ๆ เนอื่ งจากมีภูเขาต้ังชดิ ตระหงาน ตดิ กบั ชายฝงทะเล ชายฝง ดานอันดามัน จะเร่ิมต้ังแตชายฝงจังหวัดระนองจนไปถึงจังหวัดสตูล มีลักษณะเปนชายฝงแบบเปลือกโลก ยบุ ตวั หรอื จมตัว ทาํ ใหม นี ํา้ ทะเลลึกและมชี ายฝงทเ่ี วาแหวง มาก กจิ กรรมที่ 1 ลกั ษณะภูมิประเทศของประเทศไทยมอี ทิ ธิพลตอ ความเปน อยูของคนไทยอยา งไรบา ง อธิบายและยกตวั อยา งมาใหเ ขาใจ กจิ กรรมที่ 2 ใหผ ูเ รยี นบอกถงึ ลกั ษณะทางภมู ศิ าสตรก ายภาพของจงั หวัดของตนวามลี กั ษณะอยางไรและ สง ผลตอ การประกอบอาชพี ของคนในชมุ ชนอยา งไรบา งพรอ มยกตัวอยา ง เร่ืองท่ี 2 ลักษณะทางภูมศิ าสตรของประเทศไทย ลกั ษณะ ทําเล ทต่ี ้งั ของประเทศไทย ประเทศไทยต้ังอยูในคาบสมุทรอินโดจีน และอยูทางทิศตะวันออกเฉียงใตของทวีปเอเชีย ท่ีต้ังของ ประเทศไทยอยูแถบศูนยส ตู ร จงึ เปน บรเิ วณที่ไดร บั พลังงานความรอ นจากดวงอาทิตยม าก เปน ประเทศทอ่ี ยใู น เขตรอน และมอี ณุ หภมู ขิ องอากาศเฉลีย่ สงู ตลอดทง้ั ป

6 ลกั ษณะภูมิอากาศ ประเทศไทย ประเทศไทยต้ังอยูใกลเสนศูนยสูตรในซีกโลกตอนเหนือ ประเทศไทยจึงมีภูมิอากาศแบบทุงหญา สะวนั นาเปนสวนใหญ ภูมิอากาศของประเทศไทย ไดรับอิทธิพลจากลมมรสุมตะวันตกเฉียงใต และลมมรสุม ตะวนั ออกเฉยี งเหนือ ดงั นี้ ลมมรสุมตะวันตกเฉียงใต ประเทศไทยฤดูฝนเริ่มระหวางเดือนพฤษภาคมถึงกลางเดือนตุลาคม ลมมรสุมตะวันตกเฉียงใตจะพัดจากมหาสมุทรอินเดียมายังทวีปเอเชีย ทําใหเกิดฝนตกชุกท่ัวประเทศไทย ดังนนั้ ชายฝง ดา นตะวันตกในภาคใตจะไดรับปริมาณฝนมากกวาชายฝงตะวันออก เชน จังหวัดระนอง ภูเก็ต จะไดรบั ปริมาณนํ้าฝนมากกวาทุกจังหวัด สวนจังหวัดที่มีปริมาณฝนตกมากที่สุดในประเทศไทย คือ อําเภอ

7 คลองใหญ จังหวัดตราด ซ่ึงอยูทางภาคตะวันออก เพราะเปนจังหวัดท่ีรับลมมรสุมตะวันตกเฉียงใตไดอยาง เต็มที่ ลมมรสุมตะวันออกเฉียงเหนือ ประเทศไทยฤดูหนาวเร่ิมระหวางกลางเดือนตุลาคมถึงกลางเดือน กุมภาพนั ธ ลมมรสุมตะวันออกเฉียงเหนือจะพัดจากตอนเหนือของจีนมายังตอนลางของทวีปเอเชียจึงทําให อากาศหนาวเย็นแตไมม ฝี นตก สว นภาคใตกอใหเ กิดฝนตกได เพราะลมมรสุมตะวันออกเฉียงเหนือจะพัดผาน อาวไทยกอ น จงึ หอบไอน้ํามาจากอา วไทย ทําใหฤดหู นาวของภาคใตมฝี นตกและอากาศไมหนาวจัด ส่งิ แวดลอมทางธรรมชาติมอี ิทธิพลตอ การดาํ เนนิ ชีวติ ของทอ งถิ่น ลักษณะทางธรรมชาตขิ องทองถน่ิ ตาง ๆ จะมอี งคประกอบท่สี ําคัญท่ีไมเ หมือนกันซ่ึงผูเรียนควรจะได เรียนรูถึงลักษณะภูมิประเทศ ลักษณะภูมิอากาศ ทรัพยากรธรรมชาติ องคประกอบแตละชนิดจะมีหนาท่ี เฉพาะ และมีความสัมพันธซึ่งกันและกัน เน่ืองจากลักษณะภูมิประเทศ และภูมิอากาศของแตละภาค ในประเทศไทยมีความแตกตา งกนั ดงั นน้ั จงึ ทําใหการดาํ เนินชวี ติ ของประชากรในทอ งถิน่ จึงแตกตางกนั พอสรปุ ไดด ังน้ี ภาค ลักษณะภูมิประเทศ การประกอบอาชีพและ ประเพณีและการนบั ถอื เหนอื ศาสนา และภูมอิ ากาศ ความเปนอยู กลาง สงกรานต การแหครัวทาน เปนทร่ี าบหบุ เขา ดนิ มี เพาะปลกู พืชผักเมือง ปอยสางลอง (บวชลูกแกว) ตะวันออก นบั ถอื ศาสนาพทุ ธ เฉียงเหนือ ความอุดมสมบูรณอากาศ หนาว และอาชีพ แขงเรือ พืชมงคล วิง่ ควาย ตะวันออก การลงแขก เกย่ี วขา ว นบั ถอื ตะวนั ตก หนาวเยน็ เปน เวลานาน การทองเท่ยี ว ศาสนาพทุ ธ ใต เปนทรี่ าบลมุ และมคี วาม ทาํ นา ทําสวนผลไม แหเทียนพรรษา บุญบง้ั ไฟ คลองชา ง อดุ มสมบรู ณ ตอนบนของ เลย้ี งสัตว ทาํ ประมง นับถือศาสนาพุทธ ภาคในฤดหู นาวอากาศ นา้ํ เคม็ และน้ําจืดรบั จา ง บุญเดือนสบิ ชงิ เปรต หนาวและรอ นในฤดูรอน ในโรงงานอุตสาหกรรม ตอนลางของภาคฤดรู อ น การทองเที่ยวและมี และฤดูหนาวไมแตกตา ง ประชากรหนาแนน กวา กันมากนัก มฝี นตกชุกกวา ภาคอ่นื ๆ ตอนบน เปนทร่ี าบสงู พ้ืนดนิ เปน ทําไร เล้ียงสัตว ประชากร ดินปนทรายอากาศ คอ นขางยากจน และ แหงแลง โยกยายไปอยทู ี่อื่นมาก คลายภาคกลาง คลา ยภาคกลาง เปนทร่ี าบฝง ทะเลอากาศ ทาํ สวนยางพารา ปาลม

8 ภาค ลกั ษณะภมู ปิ ระเทศ การประกอบอาชีพและ ประเพณีและการนบั ถอื และภมู อิ ากาศ ความเปนอยู ศาสนา รอ นชน้ื ฝนตกตลอดทง้ั ป นา้ํ มนั เหมอื งแร ประมง วงิ่ ควาย นับถอื ศาสนาพุทธ นา้ํ เค็มและอาชพี และศาสนาอสิ ลาม การทองเท่ียว กิจกรรมที่ 1 ใหผเู รยี นแบง กลมุ ศกึ ษาคนควา ลกั ษณะภมู ิประเทศภมู อิ ากาศและอาชพี ของประชากรใน แตละภาคแลว นํามาอภิปราย กิจกรรมท่ี 2 ใหนกั เรียนบอกช่ือจงั หวดั ในภาคเหนือ ภาคใต และภาคกลางมาภาคละ 5 จงั หวัด เรื่องที่ 3 การใชข อมลู ภูมิศาสตรกายภาพชุมชน ทองถิน่ ในการดาํ รงชีวิต การใชแผนท่ีและเครอื่ งมือทางภมู ศิ าสตร การเรยี นรคู วามหมาย องคประกอบและชนิดของแผนที่ทําใหสามารถใชแผนที่ชนิดตาง ๆ ไดอยาง เหมาะสม เปนเคร่อื งมอื สําคัญในการจดั ทําแผนท่ีในการสํารวจขอมลู ทอ งถิน่ ได แผนท่ี คือ สง่ิ ท่ีแสดงลักษณะของพ้ืนที่บนผิวโลก ทั้งที่เปนอยูตามธรรมชาติและส่ิงที่มนุษยสรางข้ึน โดยแสดงลงบนแผน แบบราบ มกี ารยอ สวนใหเล็กลงตามตองการ อาศัยสัญลักษณและเครื่องหมายท่ีกําหนด ขนึ้ แสดงลกั ษณะของสิง่ ตา ง ๆ บนโลก แผนทเี่ ปน เครื่องมอื ทส่ี าํ คัญท่ที ําใหเ รารูวา ทะเล มหาสมุทร ทวีป และประเทศตา ง ๆ ต้งั อยูบ ริเวณใด บนพน้ื โลก แตก ารท่เี ราตองการจะไดป ระโยชนอ ยา งแทจริงจากการใชแ ผนท่ีเทา นน้ั เราจําเปน จะตอ งมคี วามรู ความเขา ใจเกี่ยวกับแผนท่เี สยี กอ น เชน ตอ งอา นแผนที่เปน และรจู ักเลอื กชนิดของแผนท่ีตามโอกาสที่จะใช จึงจะสามารถใชแผนทไี่ ดอยา งถูกตอง ความสาํ คัญของแผนท่ี แผนที่เปนเคร่ืองมือทางภูมิศาสตรอยางหนึ่งของมนุษยสรางข้ึนเพ่ือนําไปใชประโยชนในกิจกรรม ตาง ๆ เชน ใชคนหาสถานที่ เสนทางคมนาคมขนสง การทองเท่ียว แหลงเกษตรกรรม และกิจการทหาร เปนตน ผใู ชแ ผนทจ่ี ะทราบขอ มูลบนพื้นทีจ่ รงิ อยางถูกตองชัดเจนและประหยัดเวลา

9 ชนดิ ของแผนที่ 1. แผนที่ทางกายภาพ คอื แผนท่แี สดงถึงลกั ษณะทวั่ ไป ไดแก 1.1 แผนทภ่ี มู ปิ ระเทศ 1.2 แผนทภ่ี ูมิอากาศ 1.3 แผนทร่ี ัฐกจิ 1.4 แผนทเ่ี ศรษฐกจิ 1.5 แผนที่ประวัติศาสตร 2. แผนที่เฉพาะเรื่อง เปนแผนที่ท่ีแสดงขอมูลตามความตองการของผูศึกษา เชน แผนท่ีสรางทาง รถยนต รถไฟ เครือ่ งบิน แผนท่ที างหลวง แผนท่ีทหาร แผนท่กี ารเดนิ เรือ แผนท่ีปาไม แผนทีท่ ่ดี นิ เปน ตน องคป ระกอบของแผนที่ คอื สว นตาง ๆ ในแผนทีท่ ท่ี ําใหเ ขา ใจในการอานแผนทีไ่ ดถ กู ตอ งมากขึ้นซึ่งมี องคป ระกอบทส่ี าํ คัญ ดงั นี้ 1. เสน รงุ -เสน แวง เสน ทผ่ี านขว้ั โลกเหนือไปยังข้ัวโลกใต เรียกวา เสนแวง และเสนท่ีผาน แนวตะวนั ตกไปยังตะวันออก เรียกวา เสนรุง เสนรุงที่ยาวท่ีสุดเรียกวา เสนศูนยสูตร ท้ังเสนรุงและเสนแวง เปนเสนสมมติ 2. มาตราสวนคําพดู 3. มาตราสวนบรรทัด กิจกรรม แบง ใหกลมุ นกั เรยี นชว ยกันคิดหาคาํ ตอบของคาํ ถามทีว่ า “การหาทิศทางในแผนที่ เราจะทราบไดอยางไรวาสว นใดคอื ทิศเหนอื ในกรณที ่ีไมไ ดร ะบทุ ิศไวในแผนท”ี่ สญั ลักษณตาง ๆ ที่ใชในแผนที่ เครือ่ งหมายท่ีใชแ ทนสิ่งตาง ๆ บนผวิ โลกซึ่งมรี ปู รา งคลายของจริงและนยิ มใชสัญลกั ษณ ทเี่ ปน สากล ดังนี้ เครอื่ งมือวดั ระยะในการทําแผนผงั และพน้ื ทีอ่ ยางงา ย ๆ การสรางแผนผัง แผนที่ จะตองยอสวนจากพื้นที่จริงลงแผนแบนราบ เคร่ืองวัดระยะจึงมี ความจําเปน อยา งยิง่ เครอื่ งวัดท่ีนิยมนํามาใช ไดแ ก 1. การนบั กา ว เนน การวดั ระยะที่ใชเ ครือ่ งมืองาย ๆ ท่ที ุกคนมีอยู กอนการเดินตองทําระยะ ใหผ ูวดั หาคาความยาวมาตรฐานของระยะ 1 กา วของตนเองกอ น ถาตองการวดั ระยะ ใหเ ดินนบั กาว ไดจํานวน กา วแลว นํามาคูณกบั กาวมาตรฐานของตน ก็จะไดระยะจริงโดยประมาณ

10 2. โซ เปน เคร่ืองมอื ท่เี ปนโลหะเปนขอ ๆ มีหลายชนิด แตละชนิดมีความยาวขอแตกตางกัน มีทั้งระบบอังกฤษและระบบเมตรกิ 3. เทป เปน เครื่องมอื วดั ที่นิยมใชกันมากท่ีสุดในปจจุบัน เพราะใชงาย สะดวก นํ้าหนักเบา กะทดั รดั พกพาไดสะดวก มีหลายขนาด กิจกรรมที่ 1 ใหน ักเรยี นเขยี นแผนผงั จงั หวัดทผ่ี ูเรียนอาศยั อยู โดยใชเ คร่อื งมอื ทางภูมศิ าสตรอ ยา งงา ย แลว นําเสนอในกลมุ เครื่องมือท่ใี ชในการสาํ รวจทอ งถิน่ เชิงภมู ศิ าสตร การศึกษาเรือ่ งใด ๆ กต็ าม ผเู รียนจะตอ งมเี ครอ่ื งมอื ในการศึกษา ซ่ึงอาจมีอยแู ลว หรอื ผเู รยี นอาจตอง สรางขนึ้ เองแลว แตกรณี และตองเหมาะสมกับเรอื่ งที่จะศึกษา สาํ หรบั เคร่ืองมือในการศึกษาจําแนกได 2 ชนิด คือ 1. เคร่ืองมือสํารวจขอมูลทองถิ่นเชิงภูมิศาสตรเศรษฐกิจและสังคม ไดแก แบบสังเกตการณ แบบสัมภาษณ แบบสอบถาม แผนท่ภี าพถายทางดาวเทยี ม เปน ตน 2. เครอ่ื งมอื สํารวจทองถน่ิ เชงิ ภูมิศาสตรกายภาพ แบง ได ดังน้ี 2.1 เคร่ืองมือศึกษาลักษณะภูมิประเทศ เชน เข็มทิศ เทปวัดระยะแผนท่ี และภาพถา ยทางอากาศ เปนตน 2.2 เครื่องมือศึกษารวมกับแผนที่และภาพถายทางอากาศ เชน เครื่องมือวัดพ้ืนที่ เครื่องมือวัดระยะ เครื่องมือวัดมมุ กลอ งสามมิติ เปนตน 2.3 เครอ่ื งมอื สาํ หรบั แผนที่และแผนผงั ไดแ ก เข็มทิศ โซ เทป การบันทึก 2.4 เครอื่ งมอื สาํ หรับศกึ ษาภมู ศิ าสตร ไดแก เทอรโมมเิ ตอรช นดิ ตาง ๆ เครือ่ งมอื วัดลม เครื่องมอื วดั ปริมาณนาํ้ ฝน เคร่อื งมือวัดความชื้น เคร่อื งมอื วัดความดันอากาศ

11 กิจกรรมท่ี 1 ใหน กั เรียนเขยี นแผนผังจังหวดั ทผ่ี เู รยี นอาศัยอยู โดยใชเ ครื่องมือทางภมู ศิ าสตรอ ยางงายแลวนาํ เสนอในกลมุ กิจกรรมท่ี 2 ใหผ เู รยี นเลือกคาํ ตอบทีถ่ ูกตองทส่ี ุดเพียงคาํ ตอบเดยี ว 1. สิ่งใดทแ่ี สดงลกั ษณะของผวิ โลกโดยแสดงบนพน้ื ราบและใชเ ครอ่ื งหมาย แทนสิง่ ทปี่ รากฏบนพ้นื โลก คอื อะไร ก. แผนที่ ข. ลกู โลก ค. แผนผงั ง. ภาพถา ยอากาศ 2. ขอ ใดเปนแผนทีแ่ สดงปริมาณ ก. แผนทแ่ี สดงฤดูกาล ข. แผนท่ีแสดงชนิดของปา ไม ค. แผนที่แสดงจํานวนประชากร ง. แผนทแี่ สดงลกั ษณะทางธรณี 3. เมือ่ ยนื หันหนาไปทางทิศตะวันตก ทศิ ใต จะอยูทางดา นใด ก. ดานหนา ข. ดา นซาย ค. ดานขวา ง. ดา นหลงั 4. สญั ลกั ษณท ีใ่ ชแ ทนท่ีตง้ั เมอื งในแผนที่ จดั เปนสญั ลกั ษณป ระเภทอะไร ก. สัญลกั ษณท เี่ ปน สี ข. สญั ลกั ษณท ่ีเปน จดุ ค. สัญลักษณทีเ่ ปนเสน ง. สญั ลักษณท ่เี ปน พ้นื ที่ 5. สีเหลืองเปน สญั ลกั ษณแ ทนสิ่งใดในแผนท่ี ก. ปา ไม ข. ทงุ หญา ค. เนนิ เขา ง. ไหลทวีป ใหผ ูเ รยี นศกึ ษาคน ควาหาขอ มูลเกยี่ วกบั หนว ยงาน หรือองคก รตา ง ๆ วา มกี ารนาํ แผนที่มาใชป ระโยชน อยา งไรบา ง (บอกมา 3 หนว ยงาน) เรอ่ื งที่ 4 ทรัพยากรธรรมชาติ และวธิ กี ารอนุรักษทรัพยากรธรรมชาติ ทรัพยากรธรรมชาติและสิ่งแวดลอม เปนส่ิงที่เกิดข้ึนเองตามธรรมชาติที่อยูรอบตัวเรามีท้ังส่ิงมีชีวิต เชน คน สัตว พชื และสง่ิ ไมม ชี ีวติ เชน น้ํา อากาศ หิน ดนิ และสง่ิ ท่ีเกดิ ขึ้นเองตามธรรมชาตเิ หลานี้มีอิทธิพล ซึง่ กันและกัน ทรัพยากรธรรมชาติ หมายถึงสงิ่ ตา ง ๆ ท่ีเกิดขึน้ เองตามธรรมชาตแิ ละมนุษย สามารถนํามาใชใหเกิด ประโยชนต อ การดํารงชีวิต เราสามารถแบง ทรพั ยากรออกเปน 3 ประเภท คอื 1. ประเภทที่ใชแ ลวหมดไป ไดแก แรธาตุ นาํ้ มัน กาซ ธาตุอาหารพชื ในดนิ

12 2. ประเภททใ่ี ชไมห มดแตเ สอ่ื มคณุ ภาพ ไดแ ก ดิน น้ํา อากาศ 3. ประเภทที่ใชแลวหมดไปแตส ามารถหาทดแทนข้ึนมาได ไดแ ก ปา ไม สัตวป า ทรัพยากรธรรมชาติมีความสําคัญตอความเปนอยูของมนุษยมาก ประเทศไทยอุดมสมบูรณดวย ทรัพยากรธรรมชาติหลายชนิด มีปริมาณมากนอยขึ้นอยูกับความแตกตางของสภาพภูมิศาสตรแตละภาค มนุษยใชทรัพยากรบางอยางเพ่ือความอยูรอดของชีวิต เชน นํ้า อากาศ และทรัพยากรบางชนิดนํามาใช อุปโภคหรือบรโิ ภค เชน พืชผกั แรธาตุ ปา ไม เปนตน ประเทศไทยอุดมไปดวยทรพั ยากรธรรมชาติหลายชนิด ปริมาณ และแหลงท่ีปรากฏอาจจะแตกตาง กันท้ังนข้ี ึ้นอยกู ับสภาพภมู ศิ าสตรท ี่แตกตา งกนั ดว ยทรัพยากรธรรมชาตมิ ีความสาํ คญั ตอ ชีวติ ความเปนอยูของ มนุษยมาก มนษุ ยตอ งใชท รพั ยากรบางอยา ง เพ่ือความอยูรอดของชีวิต เชน นํ้า อากาศ ทรัพยากรบางอยาง เพอื่ ความอยูรอดของชวี ิต เชน นํา้ อากาศ ทรพั ยากรบางอยางนํามาใชอปุ โภค หรือบริโภค เชน พชื ผัก แรธาตุ ปาไม เปน ตน ทรพั ยากรธรรมชาตสิ าํ คัญในประเทศไทยทม่ี ีอทิ ธพิ ลตอการดาํ รงชวี ิตของประชากร ไดแ ก 1. ทรพั ยากรดนิ ประเทศไทยไดช ื่อวา เปนเมืองเกษตรกรรม เปนแหลงอูขาว อูน้ําที่สําคัญของโลกทรัพยากรดิน จึงมี ความสําคญั ตอประเทศเปน อยา งยง่ิ ลักษณะของดินในประเทศไทย สรปุ ไดด งั นี้ 1.1 ดินเหนียว พบทั่วไปในบริเวณราบลุมแมน้ําสายตาง ๆ ซ่ึงมีนํ้าทวมถึงทุกภูมิภาค เน้ือดินละเอยี ด เหมาะจะทาํ นาขาว และทาํ ไรป อกระเจา 1.2 ดนิ รว น พบท่วั ไปในพ้ืนท่ลี านตะพักลาํ นํา้ ของแมน ํ้าสายตาง ๆ ซึ่งเปนพ้ืนท่ีที่อยูหางจาก สองฝง แมนํ้าออกไป เปนลกั ษณะที่ราบขั้นบันได และนํ้าทวมไมถึง เนื้อดินเปนสวนประกอบของดินเหนียวและ ดนิ ทราย ใชป ลกู พืชไร ออ ย ขา วโพด มันสาํ ปะหลงั ฯลฯ 1.3 ดินอินทรียวัตถุ เปนดินท่ีเกิดจากการยอยสลายของพืชและซากสัตวที่เนาเปอยทับถม เปนชนั้ ๆ พบทีท่ เี่ คยเปน ปา ชายเลนมากอ น (ในปจจบุ นั คอื ปาพรุ) แตมักจะมธี าตุกํามะถนั ปนอยูมาก 1.4 ดินทราย เปน ดนิ ที่มอี งคประกอบของเนอ้ื ทรายมากที่สดุ มคี วามอดุ มสมบูรณคอ นขา งตํา่ พบมากในภาคตะวนั ออกเฉยี งเหนอื ในบรเิ วณชายฝงแมนา้ํ และเชิงเขาในภาคอ่ืน ๆ จะพบในพืน้ ทีช่ ายฝง ทะเล ใชท ําสวนมะพราว และปลูกปาเพือ่ พฒั นาคุณภาพของดิน 2. ทรัพยากรน้าํ ประเทศไทยมีปริมาณฝนอยูในเกณฑปานกลาง เฉล่ียประมาณปละ 1,675 มิลลิเมตร จัดไดวาเปน ประเทศท่ีมีความอุดมสมบูรณของทรัพยากรน้ํามากพอสมควร ทั้งแหลงน้ําบนพื้นผิวดิน (แมน้ําลําคลอง) และแหลง น้ําใตดิน (นํ้าบาดาล) แตเน่ืองจากพื้นที่สวนใหญของประเทศมีฝนตกไมสม่ําเสมอตลอดป จึงมักประสบปญหาขาดแคลนน้ํา ในชวงฤดูแลง โดยเฉพาะน้ําใชในการเกษตร ซงึ่ ประสบปญหาเกอื บทุกพนื้ ทขี่ องประเทศ

13 ภาคท่มี คี วามอดุ มสมบรู ณของทรัพยากรนา้ํ มากท่สี ดุ คอื ภาคกลางเพราะมแี มน า้ํ สายใหญม คี วามยาว และใหน้ําตลอดปหลายสาย ไดแก แมน้ําเจาพระยา ทาจีน และแมกลอง ตลอดจนแหลงนํ้าใตดินก็นับวามี ความอดุ มสมบูรณมากวาภาคอ่นื ๆ เชน กัน สวนภาคตะวนั ออกเฉยี งเหนือ ประสบปญ หาความไมอดุ มสมบรู ณของแหลง นา้ํ ตามธรรมชาติมากทสี่ ดุ ในฤดแู ลงจะขาดแคลนนาํ้ ใชในการอปุ โภค บรโิ ภค และการเพาะปลูก บางพ้นื ท่ีไดช่ือวาประสบปญหาภัยแลง ซาํ้ ซาก แมจะมีแมน้ําชี และแมน้ํามูล ซึ่งเปนแมน้ําสายใหญและมีความยาวมากของภาค แตปริมาณนํ้า ในฤดแู ลง กลับมนี อ ย ไมส ามารถใชประโยชนไดม ากนัก ย่ิงแหลงน้ําใตดินมีปญหาดานคุณภาพ เน่ืองจากมีแร หนิ เกลือ (เกลอื สินเธาว) แทรกอยใู นช้ันหนิ ทว่ั ไป จึงทาํ ใหแหลงนาํ้ บาดาลสว นใหญ มรี สกรอยเคม็ ใชประโยชน ไดน อ ย ในปจ จบุ นั มกี ารนาํ นา้ํ มาใชกนั มากโดยเฉพาะภาคกลาง กรุงเทพฯ และปริมณฑล เพราะมีการขยายตัว ทางเศรษฐกจิ อยางกวางขวาง เชน บา นจดั สรร โรงงานอตุ สาหกรรม ฯลฯ ในขณะที่การผลิตนํ้าประปาของรัฐ ยังกระจายไมท ั่วถึงดพี อ ดังนัน้ เมื่อมีการขดุ เจาะนํานาํ้ บาดาลมาใชกนั เพ่ิมมากขน้ึ ทาํ ใหเกิดปญ หาแผน ดินทรุด เนอื่ งจากแหลง น้าํ ใตด ินมกั อยใู นชองวา งหรือรอยแตกของช้นั หินใตด ินทงั้ สนิ้ เมือ่ นําน้ํามาใชกันมาก ๆ จึงเกิดเปนโพรงใตดิน และเกิดการทรดุ ตัวลงในที่สดุ 3. ทรัพยากรปา ไม ในปจจุบัน ประเทศไทยมีพ้ืนที่ปาไมเหลืออยูเพียงรอยละ 25 ของพ้ืนที่ประเทศหรือประมาณ 131,485 ตารางกิโลเมตร (พ.ศ. 2547) ลกั ษณะของปาไมในประเทศไทย แบง เปน 2 ประเภทใหญ ๆ ตามสภาพภมู ปิ ระเทศ ดังน้ี 1. ปา ไมไมผลดั ใบ เปนปา ไมท ข่ี ้ึนในเขตอากาศรอนชื้น แบบมรสมุ เขตรอน มฝี นตกชุกเกอื บ ตลอดป มคี วามชืน้ สูง ทําใหมใี บเขียวชอมุ ตลอดปเ หมอื นไมผลัดเปล่ียนใบ โดยมากจะพบในพื้นที่ภาคใตและ ภาคตะวนั ออก ปาไมผ ลัดใบ แบงออกเปน 5 ชนดิ ยอย ๆ ดังนี้ 1.1 ปา ดงดิบ มีตน ไมข น้ึ หนาทบึ ทง้ั ไมยนื ตน ใหญแ ละไมย นื ตน เลก็ 1.2 ปา ดิบเขา พบในพื้นท่ีสูงตงั้ แต 1,000 เมตรข้นึ ไป เกือบทุกภาค เปนปา ทีใ่ หก ําเนดิ ตนนาํ้ ลาํ ธาร 1.3 ปา สนเขา พบในพน้ื ท่สี ูงตัง้ แต 700 เมตรข้นึ ไป เกอื บทกุ ภาคเชน กัน มีไมส นนานาชนดิ 1.4 ปาพรุ เปน ปาท่ีพบบรเิ วณชายฝง ทะเลของภาคใต มที ั้ง ไมย นื ตน ไมพุม ไมเ ลอ้ื ย และพืชลมลกุ

14 1.5 ปาชายเลน เปนปาทขี่ ้ึนบรเิ วณชายทะเลที่เปน โคลนเลนโดยเฉพาะบรเิ วณปากแมน้ํา มีความสําคัญตอระบบนิเวศวิทยา หรือแหลงท่ีอยูอาศัยและแหลงเพาะพันธุของสัตวนํ้า ไมที่สําคัญคือ ไมโกงกาง ลําพู จาก เปนตน 2. ปาไมผลัดใบ พบในเขตภูมิอากาศแบบทุงหญาเมืองรอนท่ีมีฝนตกปละ 4 เดือน ในฤดแู ลง ไมป ระเภทนจ้ี ะผลัดใบพรอมกันเกือบหมดทัง้ ตน พบในพนื้ ท่ีราบและพน้ื ท่สี งู ไมเกิน 1,000 เมตร แบงออกเปน 2 ชนดิ ดงั น้ี 2.1 ปาเบญจพรรณ พบในเกือบทุกภาคของประเทศ ไมสําคัญท่ีมีคาทางเศรษฐกิจ ไดแก ไมสกั ไมป ระดู ไมแดง ไมย าง ฯลฯ 2.2 ปาแดง ปาโคก หรือ ปาแพะ เปนปา โปรง พบมากในบรเิ วณที่ราบหรอื เนนิ เขาเตี้ย ๆ ซ่ึงเปนพื้นที่สีแดง โดยเฉพาะในพื้นท่ีภาคตะวันออกเฉียงเหนือ ไมที่มีคุณคาทางเศรษฐกิจ คือ ไมเต็งรัง ไมพะยอม ฯลฯ 4. ทรัพยากรแรธ าตุ ประเทศไทยมีแหลงแรธาตุอุดมสมบรู ณก ระจายอยูทว่ั ไป โดยเฉพาะบรเิ วณเขตเทือกเขาสงู ในภาคเหนือ ภาคตะวนั ตก และภาคใต ในทีน่ ้ี จาํ แนกแรธาตไุ ดเปน 3 ชนิด ดงั นี้ 4.1 แรโลหะ ไดแ ก ดีบกุ ทงั สเตน ตะก่ัว สงั กะสี ทองแดง เหลก็ พลวง และแมงกานสี 4.2 แรอ โลหะ ไดแก ยปิ ซัม หินปูน ดนิ มารล (ดนิ สอพอง) และรตั นชาติ 4.3 แรเช้อื เพลิง ไดแก นํา้ มันดิบ กา ซธรรมชาติ และถา นหนิ (ลกิ ไนต) 5. ทรัพยากรสตั วป า สตั วป า อาศยั อยูใ นปาตามโพรงไม ซอกหนิ ถ้ํา สัตวเ หลา น้ีตองพ่ึงพาหากินดวยตนเอง ปรับตัวใหเขา กับสง่ิ แวดลอ ม เชน เสอื ชา ง กวาง หมี แรด ลิง คาง เปนตน ปจจุบันสัตวปาถูกคุกคามมากขึ้นทําใหสัตวปา บางชนิดสูญพันธไป ประเทศไทยไดมีพระราชบัญญัติสงวนและคุมครองสัตวปาข้ึน เม่ือวันท่ี 26 ธันวาคม 2530 ดงั น้นั รัฐบาลจึงกาํ หนดใหว ันท่ี 26 ธันวาคม ของทุกปเปน “วันคุมครองสัตวป า แหงชาติ” ทรัพยากรและการแลกเปลย่ี นทรพั ยากร เน่ืองจากประเทศไทยมีความอุดมสมบูรณดวยทรัพยากรธรรมชาติหลายชนิดของแตละทองถิ่น เมื่อมีมากในทอ งถ่ินก็ดเู หมือนวาเปน ของไมม ีประโยชนหรือไมมีคุณคา แตในขณะเดียวกันทองถิ่นอื่นมีความ ตองการจงึ ทาํ ใหม กี ารแลกเปลย่ี นทรพั ยากรระหวางทองถิ่นเกดิ ขึน้ ตวั อยา งขา งลา งนี้เปนทรัพยากรธรรมชาติ ท่มี ีอยใู นแตละภาคและนาํ ไปสกู ารแลกเปลยี่ นทรัพยากรระหวา งทองถนิ่ ภาคเหนอื มีลนิ้ จี่ ลาํ ไย สม เขียวหวาน และผักผลไมเมืองหนาว เชน บร็อคโคล่ี เซเลอรี่ สตรอวเบอรร่ี ลกู ทอ ลกู พลับ สาล่ี เปนตน ภาคใต มที เุ รียน เงาะ ลองกอง มงั คุด และสัตวน้ําเค็ม เชน ปลา กุง หอย ปลาหมึก และอื่น ๆ เชน มะพราว แรธ าตุตา ง ๆ

15 ภาคกลาง ปลูกขา ว ทาํ สวนผกั - ผลไม เชน สมโอ ชมพู มะมว ง ขนุน ขา วโพด ออย ผกั ตา ง ๆ และ เลยี้ งสตั ว เชน สกุ ร เปด ไก ปลานาํ้ จืด เปนตน ภาคตะวันออกเฉียงเหนือ ปลูกถั่ว งา ขาวโพดออน มันสําปะหลัง ปอ ฝาย และสัตวเลี้ยง เชน โค กระบือ สกุ ร เปนตน ผลกระทบท่เี กดิ จากการใชทรพั ยากร ทรัพยากรธรรมชาตเิ มื่อนํามาใชมากเกนิ ไปโดยไมมีการสรางการทดแทนก็จะทําใหเกิดความสูญเสีย หรอื ถกู ทาํ ลายได เชน การตัดถนนเพอ่ื ใชใ นการคมนาคม หรอื การสรางเขื่อนกักเก็บน้ําจะตองใชเนื้อท่ีบริเวณ พน้ื ดินจํานวนมหาศาล ทาํ ใหพ้ืนดินท่ีเปนปาไมถูกโคนทําลายลง ทําใหปาไมลดลง สัตวปาลดลงเพราะพื้นที่ปา ถูกทําลายทาํ ใหสภาพอากาศท่ีชมุ ชน้ื อดุ มสมบูรณ เกดิ ความแหงแลง ฤดูกาลผนั แปรหรือฝนตกไมตองตามฤดูกาล หรือตกนอ ย หรอื มีการใชพ นื้ ดินเพือ่ การเพาะปลูกมากข้นึ มกี ารทําลายปาเพ่ือการเพาะปลูก นอกจากนี้การใช สารเคมีในการเพาะปลูกเกินความจําเปน ทําใหดินที่อุดมสมบูรณเส่ือมสภาพเมื่อทรัพยากรเส่ือมลง สภาพสง่ิ แวดลอมก็เส่ือมไปดว ย ส่ิงแวดลอ ม สง่ิ แวดลอม หมายถงึ ส่งิ ตา ง ๆ ทั้งหลายที่อยรู อบตวั เราทั้งสิ่งท่ีมีชีวิตและส่ิงที่ไมมีชีวิต ส่ิงท่ี เกิดข้ึนเองตามธรรมชาติ สิ่งท่ีมนุษยสรางขึ้น อาจมีประโยชนหรือไมมีประโยชนตอมนุษยก็ได เราแบง สง่ิ แวดลอ มเปน 2 ประเภทคือ 1. สิง่ แวดลอมตามธรรมชาติ คือสงิ่ แวดลอ มทเ่ี กดิ ขึน้ เองตามธรรมชาติ ไดแก คน พืช สัตว ดนิ นา้ํ อากาศ ฯลฯ สง่ิ แวดลอ มนี้แบงเปน 2 ชนดิ ไดแ ก 1.1 สิง่ แวดลอ มทีม่ ีชีวิต เชน คน สัตว พชื ฯลฯ 1.2 ส่งิ แวดลอ มที่ไมมีชีวิต เชน ดนิ น้าํ อากาศ ภูเขา ฯลฯ 2. สิ่งแวดลอมทม่ี นษุ ยส รา งขึน้ แบง เปน 2 ชนิด คอื 2.1 สิ่งแวดลอมทางกายภาพ เปนสิ่งที่มนุษยสรางข้ึนเปนวัตถุ สามารถมองเห็นได ชดั เจน เชน อาคารบา นเรอื น ยานพาหนะ เสื้อผา ฯลฯ 2.2 สิ่งแวดลอมทางสังคม เปนสิ่งแวดลอมท่ีมนุษยสรางข้ึน แตไมใชวัตถุจึงไมอาจ มองเหน็ ได แตเปนส่งิ ทมี่ ผี ลตอ พฤตกิ รรมท่ีแสดงออก เชน ประเพณีวัฒนธรรม กฎหมายขอ บังคับ เปนตน วิธีการอนุรกั ษทรพั ยากรธรรมชาติ เนื่องจากมีการทําลายทรัพยากรธรรมชาติจากการกระทําของมนุษย และการกระทํานั้นมีความ รวดเรว็ และรุนแรงเกินกวา ระบบธรรมชาติจะฟน ฟดู ว ยตวั เอง ดงั นั้นเปน สิง่ จาํ เปนเรง ดวนทต่ี อ งการรณรงค ใหทุกคนในสังคมชวยกันอนุรักษ และมีความสํานึกอยางจริงจังกอนท่ีจะสงผลกระทบเลวรายไปกวาน้ี โดยคํานึงถงึ สิ่งตอ ไปนี้

16 1. ความสญู เปลา อนั เกดิ จากการใชท รัพยากรธรรมชาติ 2. ใชและรักษาทรพั ยากรธรรมชาติดวยความระมัดระวัง และตองใชใหเกิดประโยชนสูงสุด และคุมคาที่สุด 3. ใชแลวตอ งมีการทดแทน 4. ตองควบคุมอัตราการเกดิ และการเปลี่ยนแปลงของประชากรใหสอดคลอ งเหมาะสมกนั 5. ใชทรพั ยากรอยางมปี ระสทิ ธภิ าพและหาสง่ิ ใหม ๆ ใชอยา งพอเพียง 6. ใหการศึกษาใหประชาชนตระหนักและเขาไปมีสวนรวมในการจัดการทรัพยากรและ สิ่งแวดลอม กจิ กรรม 1. ทรพั ยากรธรรมชาติหมายถงึ อะไร อธิบายและยกตัวอยางมา 3 ชนิด 2. ใหผเู รยี นยกตวั อยางวธิ กี ารอนรุ ักษท รัพยากรธรรมชาติ และสงิ่ แวดลอมมา 3 ขอ 3. ใหผเู รยี นแบง กลมุ ศึกษา คนควา ผลกระทบทเี่ กดิ จากการใชและการเปล่ียนแปลง คือ ส่งิ แวดลอม ธรรมชาติ และทรพั ยากรในทอ งถิน่ แลว นํามาแลกเปลย่ี นเรียนรรู ว มกัน 4. ปจ จบุ ัน ประเทศไทยประสบภาวะวิกฤตกิ ารณท รัพยากรธรรมชาติอยางไร บอกมา 3 ขอ เรือ่ งที่ 5 ศักยภาพของประเทศไทย 5.1 ศักยภาพของประเทศไทย ศักยภาพ หมายถงึ อาํ นาจหรอื คุณสมบัตทิ มี่ แี ฝงอยูใ นสิ่งตา ง ๆ อาจทําใหพัฒนา หรือใหปรากฏเห็น เปนสิ่งทป่ี ระจักษได กระทรวงศกึ ษาธิการไดม ีนโยบายในการจัดการศกึ ษาเพอื่ ความเปนอยูท่ดี ีสรา งความมัง่ คงั่ ทางเศรษฐกิจและความม่ันคงทางสังคมใหกับประเทศโดยการนําศักยภาพของประเทศไทยใน 5 ดาน มาใชป ระโยชนไดแก 1) ดา นทรัพยากรธรรมชาติ ประเทศไทยเปนประเทศที่มีทรัพยากรธรรมชาติอยูอยางมากมาย ทรัพยากรธรรมชาติ เปนสิ่งท่ี เกิดขึ้นเองตามธรรมชาติ และมนุษยสามารถนําไปใชประโยชนเพื่อการดํารงชีวิต ประโยชนดานเศรษฐกิจ และการพักผอนหยอนใจ จําแนกทรัพยากรธรรมชาติแบงเปน 4 ชนิด คือ ทรัพยากรดิน ทรัพยากรนํ้า ทรัพยากรปาไม และทรัพยากรแรธ าตุ

17 2) ดานภูมอิ ากาศ ประเทศไทยตั้งอยูในเขตรอน สภาวะอากาศโดยทั่วไปจึงรอนอบอาวเกือบตลอดป อุณหภูมิเฉล่ีย ตลอดปของประเทศไทยมีคาประมาณ 27 องศาเซลเซียส อยางไรก็ตามอุณหภูมิจะมีความแตกตางกันไป ในแตล ะพื้นที่และฤดูกาล พ้ืนท่ีท่ีอยูลึกเขาไปในแผนดินบริเวณตั้งแตภาคกลาง และภาคตะวันออกตอนบน ขึ้นไปจนถึงภาคเหนือจะมีอุณหภูมิแตกตางกันมาก ระหวางฤดูรอนกับฤดูหนาวและระหวางกลางวัน กบั กลางคนื โดยในชว งฤดรู อ นอณุ หภูมสิ งู สุดในตอนบา ย ปกติจะสูงถึงเกือบ 40 องศาเซลเซียส หรือมากกวา นั้นในชวงเดือนมีนาคมถึงพฤษภาคม โดยเฉพาะเดือนเมษายนจะเปนเดือนท่ีมีอากาศรอนจัดที่สุดในรอบป สวนฤดูหนาวอุณหภูมติ ํา่ สุดในตอนเชา มืดจะลดลงอยูในเกณฑหนาวถึงหนาวจัด โดยเฉพาะเดือนธันวาคมถึง มกราคมเปน ชว งท่มี อี ากาศหนาวมากที่สดุ ในรอบป ซงึ่ ในชวงดังกลาวอุณหภูมิอาจลดลงต่ํากวาจุดเยือกแข็งได ในภาคเหนือ และภาคตะวันออกเฉียงเหนอื บรเิ วณพนื้ ทซี่ งึ่ เปน เทอื กเขาหรือบนยอดเขาสูง สําหรับพื้นที่ซึ่งอยู ตดิ ทะเล ไดแ ก ภาคตะวนั ออกตอนลา งและภาคใต ความผนั แปรของอุณหภมู ใิ นชวงวนั และฤดูกาลจะนอยกวา โดยฤดูรอนอากาศไมรอนจัดและฤดูหนาวอากาศไมหนาวจัดเทาพื้นที่ซึ่งอยูลึกเขาไปในแผนดิน ลักษณะ ภมู ิอากาศจําแนกเปน 3 ฤดู คอื ฤดูฝน จะเร่มิ ปลายเดอื นพฤษภาคม และสิ้นสุดปลายเดอื นตลุ าคม ฤดหู นาว จะเริม่ เดอื นตุลาคมไปสิน้ สุดเดอื นกมุ ภาพันธ อากาศหนาวจัด จะมีอุณหภูมิต่ํากวา 8.0 องศาเซลเซยี ส อากาศหนาว มีอณุ หภมู ริ ะหวา ง 8.0 - 15.9 องศาเซลเซยี ส และอากาศเยน็ มีอุณหภูมิระหวาง 16.0 - 22.9 องศาเซลเซียส ฤดูรอน จะเริ่มกลางเดือนกุมภาพันธ ไปส้ินสุดประมาณกลางเดือนพฤษภาคม อากาศรอน จะมี อณุ หภมู ริ ะหวา ง 35 - 39.9 องศาเซลเซยี ส อากาศรอ นจดั มอี ุณหภูมิ 40 องศาเซลเซียสขึน้ ไป 3) ดา นภูมิประเทศ และทาํ เลทต่ี ้ัง ประเทศไทย มีพ้ืนที่ 513,115 ตารางกิโลเมตร (ประมาณ 321 ลานไร) มีลักษณะคลายขวาน โดยภาคใตเ ปน ดามขวาน แนวดานตะวันตกเปนสันขวาน ภาคเหนือเปนหัวขวาน ภาคตะวันออกเฉียงเหนือ และภาคตะวนั ออกเปน คมขวาน จากลักษณะดังกลาว ความยาวจากเหนือสุดถึงใตสุด วัดจากอําเภอแมสาย จังหวดั เชียงรายไปจนถงึ อําเภอเบตง จังหวัดยะลา มีความยาว 1,650 กิโลเมตร สวนท่ีกวางสุดจากตะวันออก ไปตะวนั ตก วัดจากอาํ เภอสริ ินธร จงั หวัดอบุ ลราชธานี ไปยังอําเภอสงั ขละบุรี จงั หวัดกาญจนบรุ ี เปนระยะทาง 800 กิโลเมตร บริเวณแผนดินสวนที่แคบที่สุดของประเทศต้ังอยูระหวางแนวชายแดนกัมพูชากับพ้ืนที่ บานโขดทราย ตําบลหาดเล็ก อําเภอคลองใหญ จังหวัดตราด มีระยะทางเพียง 450 เมตร และสวนพื้นท่ี บา นวงั ดวน ตําบลหวยทราย อําเภอเมือง จังหวัดประจวบคีรีขันธ วัดจากชายแดนประเทศพมาจนถึงทะเล อาวไทย มีระยะทาง 10.6 กิโลเมตร สําหรับสวนท่ีแคบที่สุดของแหลมมลายู (แผนดินระหวางอาวไทยและ ทะเลอันดามัน) อยูในพ้ืนที่ของจังหวัดชุมพรและระนอง มีระยะทางประมาณ 50 กิโลเมตร เรียกสวนนี้วา \"คอคอดกระ\"

18 สภาวิจัยแหงชาติไดแบงประเทศไทยออกเปน 6 ภูมิภาค ตามลักษณะธรรมชาติ รวมไปถึงธรณี สันนิษฐานและทางนํ้า รวมไปถึงรูปแบบวัฒนธรรมมนุษย โดยภูมิภาคตาง ๆ ไดแก ภาคเหนือ ภาคตะวนั ออกเฉียงเหนือ ภาคกลาง ภาคตะวนั ออก ภาคตะวันตก และภาคใต 4) ดา นศิลปวัฒนธรรมและประเพณี ประเทศไทย เปนสังคมท่ีไมเหมือนท่ีใดในโลก ผูคนมีความเอื้อเฟอเผ่ือแผ มีจิตใจโอบออมอารี มีความสามัคคีในหมูคนทุกเช้ือชาติ ทุกศาสนา ศิลปวัฒนธรรมและประเพณีไทย เปนเอกลักษณของชาติ ท่คี นไทยทกุ คนภาคภมู ใิ จ เปนความงดงามท่ีสืบทอดอันยาวนาน ศลิ ปะ เชน ภาพฝาผนังตามวัดวาอาราม พระราชวัง เครอื่ งประดบั และเครอ่ื งใชท ว่ั ไป การแสดงแบบไทย ลิเก โขน ราํ วง ดนตรีไทย เพลงไทย ฯลฯ วัฒนธรรม เชน การแตงกาย ภาษาไทย อักษรไทย อาหารไทย สมุนไพรไทย มารยาทไทย การไหว การเคารพผูอาวโุ ส ฯลฯ ประเพณี เชน ประเพณีสงกรานต ประเพณีลอยกระทง ประเพณีชักพระ ประเพณีแหเทียน เขา พรรษา ฯลฯ 5) ดานทรพั ยากรมนุษย คนไทยนบั เปนทรัพยากรท่ีมีคา ทส่ี ุดของประเทศ มศี ักยภาพท่ีแตกตา ง หลากหลาย มีความรู ความเชี่ยวชาญในทุกสาขาอาชีพ มีความคิดริเร่ิมสรางสรรค เชน ดานการแพทย วิศวกรรม การเกษตร นักออกแบบ ตลอดจนภูมิปญญาตาง ๆ ฯลฯ ประกอบกับ บุคลิกลักษณะนิสัยของคนไทยท่ีมีความสุภาพ ออนนอ มถอ มตน ยม้ิ แยมแจม ใส มคี วามสามารถในการปรบั ตัวไดดี รัฐบาลไดต ระหนักถึงคุณคาที่มีอยูของศักยภาพท้ัง 5 ดาน ดังกลาวจึงไดสงเสริมใหประชาชนไดนํา ศักยภาพดงั กลาว ไปใชป ระโยชนเ พ่อื การมรี ายไดและสรางอาชีพทมี่ ่ันคง 5.2 กระบวนการวเิ คราะหศกั ยภาพชมุ ชนทองถ่ิน 1. สํารวจรวบรวมขอมูลชุมชน 1.1 ขอ มลู ทีส่ าํ รวจ ประกอบดวย 1) ขอมูลประชากร เชน จํานวนประชากร ครอบครัว ระดับการศึกษาของคนใน ชุมชน ภูมปิ ญ ญาทองถ่นิ 2) ขอมูลดานเศรษฐกิจ เชน อาชีพหลัก อาชีพเสริม รายรับ รายจาย ของครอบครัว ชมุ ชน รานคา ในชมุ ชน การบรโิ ภคสินคา สถานประกอบการ การใชป ระโยชนจากท่ีดิน 3) ขอมูลดานประเพณีและวัฒนธรรม เชน ความเช่ือ ศาสนา ประเพณีทองถิ่น การละเลน กฬี าพน้ื เมือง โบราณสถาน โบราณวัตถุ 4) ขอมลู ดา นการเมอื งการปกครอง เชน บทบาทผูนํา โครงสรางอํานาจการปกครอง การมสี ว นรวมของคนในชุมชน

19 5) ขอมูลดานสังคม เชน โรงเรียน สถานีอนามัย แหลงเรียนรูในชุมชน กลุมตาง ๆ ในชมุ ชน ความสมั พนั ธข องคนในชมุ ชน 6) ขอมูลดานระบบนิเวศและสิ่งแวดลอม เชน ทรัพยากรธรรมชาติในทองถิ่น สภาพดิน แหลงน้ํา สภาพอากาศ วตั ถุดิบ แหลงทอ งเทยี่ วในชุมชน ทองถิ่น 1.2 วิธีการสาํ รวจขอมลู การไดมาของขอมูลดังกลาวขางตน สามารถดําเนินการไดหลายวิธี ข้ึนอยูกับวัตถุประสงค ของการสํารวจ ลักษณะของขอมูลที่ตองการ เชน การสังเกต การสัมภาษณ การใชแบบสอบถาม การสนทนากลุม การศกึ ษาจากเอกสาร โดยมีเทคนคิ วธิ ีการดังนี้ 1) การสังเกต เปนวิธีการเก็บรวบรวมขอมูลโดยผูสังเกตเฝาดูพฤติกรรมจริงหรือ เหตกุ ารณจ ริงโดยผูสังเกตอาจเขาไปทํากิจกรรมรวมในเหตุการณ หรือไมมีสวนรวมโดยเฝาดูอยูหาง ๆ ก็ได การสังเกตมที ั้งแบบมโี ครงสรางกับแบบไมมโี ครงสรา ง การสังเกตแบบมีโครงสรางตองเตรียมหัวขอ ประเด็น ทต่ี อ งใชใ นการสังเกตลวงหนา แลว บนั ทกึ รายละเอียดสิ่งทสี่ ังเกตตามประเด็นท่กี ําหนด สว นการสังเกตแบบ ไมม ีโครงสรางเปนการสงั เกตไปเรือ่ ย ๆ ตามสิ่งที่พบเหน็ 2) การสัมภาษณ เปนวิธีเก็บขอมูลโดยผูสัมภาษณกับผูใหสัมภาษณพบปะกัน การสมั ภาษณม ที ั้งแบบมีโครงสรางและแบบไมม โี ครงสรา ง การสัมภาษณแ บบมโี ครงสรา งผูส ัมภาษณจะเตรยี ม คําถาม เตรยี มลําดบั คาํ ถามไวลว งหนา สวนการสมั ภาษณแ บบไมมีโครงสรา งเปนการพูดคุยไปเรื่อย ๆ จะถาม คําถามใดกอนหลงั กไ็ ด 3) การใชแบบสอบถาม ผูเก็บขอมูลจะตองเตรียมแบบสอบถามไวลวงหนา โดยมี คําช้แี จง รายการขอ มลู ท่ตี องการ 4) การสนทนากลุม เปนการเกบ็ รวบรวมขอมูลจากวงสนทนา โดยผูรวมวงสนทนา เลือกมาจากผูที่มีความรูในเร่ืองน้ัน ๆ เพื่อใหไดขอมูลตรงตามประเด็นท่ีตองการ และมีผูจดบันทึกขอมูล จากการสนทนาพรอมปฏิกิริยาของผูรวมสนทนาและบรรยากาศของการสนทนา แลวสรุปเปนขอสรุปของ การสนทนาแตล ะครง้ั 5) การศึกษาจากเอกสาร เปน การเก็บรวบรวมขอมูลท่ีมีผูรวบรวมเรียบเรียงไวแลว ในลักษณะของเอกสาร โดยพิจารณาเลอื กใชใ หเหมาะสม 2. วิเคราะหศ ักยภาพของชุมชน ทอ งถ่ิน เมื่อดําเนินการสํารวจขอมูลแลว นําขอมูลที่ไดจากการสํารวจ มาชวยกันวิเคราะห โดยนํา ขอมูลท่ีไดม าจดั หมวดหมู เรยี งลาํ ดับ (เชงิ คุณภาพ) คํานวณคา ตัวเลข (เชิงปรมิ าณ) ตีความ สรปุ และนําเสนอ ในรปู แบบตา ง ๆ ทส่ี ามารถสอ่ื ความหมายได เชน ขอความ ตาราง แผนภูมิ แผนภาพ ฯลฯ และทส่ี ําคญั ในการ วิเคราะหขอ มูลชุมชน คือ ประชาชนในชมุ ชนตองมีสว นรวมในการวิเคราะห ใหขอคิดเห็น แลกเปล่ียนเรียนรู รว มกนั ตวั อยาง ผลการวิเคราะหศักยภาพชุมชน บานปาเหมี้ยง โดยการพิจารณา จุดเดน จุดดอย (ปจจัยจากภายในชุมชน ทองถิน่ ) โอกาส และอปุ สรรค (ปจจัยจากภายนอกชมุ ชน ทอ งถิ่น)

20 จุดเดนของชุมชน มดี งั น้ี ดานทรัพยากรธรรมชาติ มีปาไมอุดมสมบูรณ เปนแหลงตนนํ้าลําธาร มีลําธารไหลผานหมูบาน เหมาะสาํ หรับการปลูกเหมย้ี ง (ชาพันธุอ สั สมั ) จงึ มีวิถชี วี ิตที่เปน เอกลกั ษณ สบื เนอื่ งกันมานาน 200 ป ดวยการ ประกอบอาชีพทาํ สวนเหมี้ยง ดา นภมู ิอากาศ มีอากาศหนาวเย็นเกือบตลอดป อณุ ภมู สิ ูงสดุ 25 องศา ดานภมู ปิ ระเทศ และทําเลทต่ี ัง้ เปนหมบู า นขนาดเล็ก หางจากจังหวัดลําปาง ประมาณ 81 กิโลเมตร เปน หมบู านรอยตอ ระหวา งจงั หวดั ลําปาง และจงั หวัดเชียงใหม ต้ังอยบู นภเู ขา อยูใ นเขตพนื้ ทค่ี วามรบั ผิดชอบ ของอทุ ยานแหง ชาติแจซอน มีทวิ ทัศนส วยงาม ดานศิลปวัฒนธรรม และประเพณี เปนชุมชนเกาแกมีอายุกวา 200 ป วิถีชีวิตอาชีพของคนในชุมชน ผกู พนั กับการเกบ็ เหม้ยี ง หยุดเก็บเหมี้ยงทุกวันพระ มีตํารายาโบราณท่ีบันทึกบนกระดาษพับสาท่ีเขียนเปน ภาษาลา นนา ประเพณีแหโคมสาย การฟอนเจงิ เทศกาลดอกเสี้ยวบาน ดานทรัพยากรมนุษย คนในชุมชนมีอัธยาศัยไมตรี แกนนําชุมชนเขมแข็ง มีภูมิปญญาทองถิ่นดาน หมอเมือง (สมุนไพร) กลุมตาง ๆ มคี วามเขมแข็ง เชน กลุมแมบ า น กลมุ เยาวชน กลุมสหกรณผ ูใ ชไฟฟา พลังนา้ํ จุดดอย การประกอบอาชีพทําสวนเหมี้ยง ทําไดเพียง 7 เดือนในรอบป อีก 5 เดือน จะวางงาน สภาพพ้นื ทเ่ี ปนภเู ขาสูงไมสามารถทาํ นาได ตองซื้อขาวจากภายนอก การคมนาคมติดตอกับภายนอกคอนขาง ลาํ บาก รายไดห ลักของชุมชนจากการขายเหมยี้ งอยางเดียว เคร่ืองอปุ โภคบริโภคตอ งซอ้ื จากภายนอกท้งั หมด โอกาส สถานการณปจจุบัน ซึ่งเปนปจจัยภายนอก คือ กระแสการทองเท่ียวเชิงอนุรักษ การจัดกิจกรรม การทอ งเท่ียวในชมุ ชน เพื่อศึกษาวัฒนธรรม วิถีชีวิตของทองถิ่น ตลอดจนพักผอน และการผจญภัย โดยพัก คางคนื กบั ชาวบานหรือทเี่ รียกกันวา โฮมสเตย (Home Stay) ไดร ับความนิยมเพิ่มขึน้ อปุ สรรค การตดิ ตอ สอื่ สารกบั ภายนอกยากลาํ บาก ไมม สี ญั ญาณโทรศัพท 3. นําผลการวิเคราะหศกั ยภาพชุมชนไปใชประโยชนใ นการเชอื่ มโยงสงู านอาชีพ จากตวั อยา งการวเิ คราะหศักยภาพของชุมชนบา นปา เหมย้ี ง สามารถเชอ่ื มโยงเขา สูก ารสรา งอาชพี ใหม คือ อาชีพโฮมสเตย (Home Stay) ซึ่งเปนรูปแบบการทองเที่ยวอีกรูปแบบหนึ่งที่สามารถตอบสนองความ ตองการของนกั ทองเท่ียว และสามารถเสรมิ สรางรายไดใ หกบั คนในชุมชน และเปนอาชพี ทีจ่ ดั อยใู นกลุมอาชีพ ดานการบริหารจัดการและการบริการ ซึ่งเปนหน่ึงใน 5 กลุมอาชีพ ตามนโยบายของรัฐบาล ไดแก 1) เกษตรกรรม 2) อุตสาหกรรม 3) พาณิชยกรรม 4) ความคิดสรางสรรค และ 5) การบริหารจัดการและ การบริการ กจิ กรรมเสริม ใหผเู รียนบอกศักยภาพชุมชนชนของตนเองที่เห็นวาสามารถเชือ่ มโยงไปสูการประกอบอาชีพได แลว นาํ มาแลกเปลย่ี นเรยี นรรู วมกัน …………………………

21 บทท่ี 2 ประวตั ิศาสตรชาติไทย สาระสําคญั ชาติไทยมีบรรพบุรุษท่ีเสียสละเลือดเน้ือเพ่ือสรางอาณาจักรใหคนไทยไดมีท่ีอยูอาศัย มีที่ ทํากนิ อุดมสมบรู ณแ ละมศี กั ดศ์ิ รขี องความเปนชาติไทยถึงปจจบุ ัน นาน 700 ป โดยมีพระมหากษัตริยที่มีความ ปรชี าชาญ ท้งั ดา นการรบ การปกครอง และการพฒั นาดานตาง ๆ ท่ีคนไทยทุกคนตองตระหนัก และรวมกัน รกั ษาประเทศชาตใิ หอ ยอู ยา งม่ันคง รมเยน็ เปนสขุ ตลอดไป ผลการเรียนรทู ่ีคาดหวัง 1. อธิบายขอมลู เก่ียวกับประวัติศาสตรได 2. ระบสุ ภาพความเปลย่ี นแปลงทางประวัตศิ าสตรได 3. เกิดความตระหนกั และสามารถนาํ ความรูเ กย่ี วกบั ประวัตศิ าสตรไ ปประยกุ ตใ หทันกบั สภาพการเปล่ียนแปลงกบั สภาพชมุ ชน สงั คมและความม่นั คงของประเทศชาติได ขอบขา ยเนือ้ หา ความหมายความสาํ คัญของประวัตศิ าสตร ประวัตศิ าสตรค วามเปนมาของชนชาตไิ ทย เรื่องที่ 1 ประวัติและผลงานของบรรพบุรษุ ไทยทม่ี ีสวนปกปองและสรา งความ เร่ืองที่ 2 เจรญิ ใหแ กชาตบิ า นเมอื ง เรือ่ งท่ี 3

22 เร่อื งที่ 1 ความหมาย ความสําคญั ของประวตั ิศาสตร ความหมาย ความสาํ คัญของประวตั ศิ าสตร ความหมาย ประวัติศาสตร หมายถึง เร่ืองราวหรือประสบการณในอดีตที่เกิดข้ึนจากการกระทําของมนุษย ทงั้ เร่ืองราวที่เก่ยี วกบั แนวคดิ พฤติกรรม สิง่ ประดษิ ฐ มีววิ ฒั นาการทม่ี า ซงึ่ มนี กั ประวตั ิศาสตรไดศึกษาคนควา ใหร ูเรื่องราวที่เกิดข้ึนตามวิธกี ารทางประวตั ิศาสตร ตวั อยา ง ประวัติศาสตรท่เี กีย่ วกับแนวความคิดของคนในอดตี เชน การฝงศพของคนจีนที่มีการฝงคน เปนไปพรอ มกับคนตาย เพราะเชอื่ วา ผูต ายจะมีคนคอยรบั ใชหลังการตาย การขดุ คน พบบรเิ วณท่ฝี ง ศพของคน โบราณมกั พบอุปกรณ เครอื่ งใชตาง ๆ ใกลบ ริเวณนน้ั ๆ เพราะเกิดจากความเช่ือวาผตู ายจะไดม ีของใช เปน ตน ตวั อยาง ประวตั ิศาสตรเกยี่ วกับพฤติกรรม เชน ในสมัยยุคดึกดําบรรพท่ีพบวา คนสมัยน้ันยังชีพดวย การลา สัตวเปนอาหาร เพราะพบอาวธุ สาํ หรับลาสัตวในบริเวณที่เปน ทอ่ี ยูอาศัยของคนสมยั น้ัน ตวั อยา ง ประวตั ศิ าสตรท่ีเกี่ยวกับสิ่งประดิษฐ เชน อาวุธโบราณ เคร่ืองถวยชาม ภาพเขียนตามผนัง ทเ่ี ปน การสะทอนเรื่องราว วิถีชวี ติ ของคนสมยั ตาง ๆ ประวตั ศิ าสตร ความสําคัญของประวัตศิ าสตร ประวตั ศิ าสตรม คี วามสําคัญมากกับชีวติ เราคนไทย นอกจากจะใหเราไดเรียนรูเร่ืองราวของตนเองวา ไดมคี วามเปน อยมู าอยางไร และมเี หตกุ ารณใดเกดิ ขน้ึ บางในอดีต มีพัฒนาการ หรือวิวัฒนาการในแตละดาน มาอยางไร ผูศ ึกษาประวัติศาสตรย ังไดร บั ประโยชนดังน้ี 1. เปน ผมู ีเหตุ มีผล เพราะการศกึ ษาประวัตศิ าสตรตองคิด และหาหลกั ฐานเหตุผลประกอบ เพราะอธบิ ายสิ่งทพ่ี บอยางสมเหตสุ มผล 2. เปนผทู ่เี หน็ คณุ คาของประวตั ิศาสตร เขา ใจเร่ืองราวตาง ๆ ทั้งที่เปนของประเทศไทยเรา หรือตางประเทศได 3. เปนคนทีล่ ะเอยี ดรอบคอบ เพราะการศึกษาประวตั ศิ าสตร ตองดูทุกรายละเอียดไมวาจะ เปน หลักฐานรอ งรอยที่เปนวัตถุ สภาพแวดลอ ม หรือขอมลู ทางประวัตศิ าสตรอื่น ๆ กอ นทีจ่ ะสรปุ วา เกิดอะไรข้ึน 4. ทําใหม คี วามเขาใจเพ่ือนมนุษย เพราะจากการศึกษาเรื่องราวของชนชาติตาง ๆ ทําใหรู และเขาใจกนั อยา งลกึ ซงึ้ 5. เปนการถายทอดความรูที่ไดศึกษามาใหกับผูใกลเคียงและคนรุนตอไปได ทําให ประวตั ิศาสตรไ มสูญหายไป

23 ขอ มูลหลกั ฐานทางประวัตศิ าสตร หลกั ฐานทางประวตั ิศาสตรมีการจัดแบงเปนหลายลกั ษณะ ดงั นี้ 1. หลักฐานตามแหลง ขอมลู เชน เอกสาร เทปบนั ทกึ การสมั ภาษณ วรรณกรรม 2. หลักฐานตามลกั ษณะการบันทึกขอ มลู เชน การจารึก พงศาวดาร บันทกึ สว นตัว จดหมายเหตุ สารานกุ รม เงนิ ตรา โบราณสถาน โบราณวัตถุ และอ่ืน ๆ 3. หลักฐานตามยุคสมัย เชน ยุคกอนประวัติศาสตร ไดแก โครงกระดูก ซากโบราณสถาน เคร่อื งมือเครอ่ื งใช ฯลฯ ยคุ ประวัตศิ าสตร เปน สมัยทีม่ ีการบนั ทกึ เรอื่ งราวในหนังสัตว แผน ศิลา ดินเผา รวมถึง เร่อื งราวทม่ี ีการเลาสบื ตอ กันในรปู แบบของตํานาน ศลิ าจารึก พงศาวดาร ฯลฯ 4. หลกั ฐานตามเจตนารมณข องผเู กยี่ วของในเหตกุ ารณ ทงั้ ทโี่ ดยเจตนาที่จะบันทกึ เร่ืองราว ไวแ ละทีไ่ มม ีเจตนาบันทึกไว กิจกรรมท่ี 1 ใหผูเรียน เขยี นเลาประวตั ิศาสตร จงั หวัดท่ผี เู รยี นอาศยั อยมู คี วามยาวครง่ึ หนา (เขยี นตวั บรรจง) เร่อื งท่ี 2 ประวัติความเปนมาของชนชาตไิ ทย ประวตั คิ วามเปนมาของชนชาติไทย สมัยกอนกรุงสโุ ขทัยเปนราชธานี ในการศกึ ษาประวตั ิศาสตรช นชาติไทย มกี ารศกึ ษากนั และมขี อสันนิษฐานที่ใกลเคียงกัน คือ เดิมท่ีไดอพยพมาจากแถบภเู ขาอัลไต และอพยพเร่ือยมาจนถึงแหลมทองในปจจุบัน “ในตอนกลางลุมแมนํ้า แยงซี เปนท่ีตั้งของอาณาจักรฌอ ซึ่งนักประวัติศาสตร ฌอในสมัยน้ันคือชนชาติไทย พระเจาฌอปาออง ซ่ึงครองราชยอยรู ะหวาง พ.ศ. 310 ถึง 343 วาเปน กษตั ริยไ ทย ซึ่งสอดคลองกับผลการศึกษาของนักวิชาการ ท่ีศึกษาเร่ืองราวเก่ียวกับความเปนมาของชนชาติไทย จะทําใหทราบถึงการต้ังถ่ินฐานนับแตเริ่มตน การดําเนินชีวิต และการผสมผสานทางวัฒนธรรมของชาติไทย อยางไรก็ตามไดมีขอสันนิษฐานหรือแนวคิด ตาง ๆ ท่ีมีหลักฐานนาเช่ือถือ มีผลใหการศึกษาประวัติศาสตรความเปนมาของ ชนชาติไทย สามารถสรุป แนวคดิ ทเ่ี ชื่อวาชนชาติไทยอพยพมาจากบริเวณประเทศจีน และทางตอนเหนือของภาคพ้ืนเอเชียตะวันออก เฉยี งใต สามารถแยกออกไดดงั นี้ 1. แนวคิดที่เชื่อวาถ่ินเดิมของคนไทยอยูบริเวณเทือกเขาอัลไต แนวคิดน้ีเกิดจาก ขอ สันนษิ ฐานที่วา ถ่ินกาํ เนดิ ของมนุษยอยูบรเิ วณตอนกลางของทวีปเอเชีย คือ ทางตอนใตของเทือกเขาอัลไต ซึ่งปจจบุ นั อยใู นประเทศมองโกเลีย

24 2. แนวคิดท่ีเชื่อวาถ่ินกําเนิดของชนชาติไทยอยูบริเวณทางตอนใตของจีนทางเหนือของ ภาคพน้ื เอเชียตะวันออกเฉียงใต ตลอดจนรฐั อสั สมั ของอนิ เดีย 3. แนวคิดน้เี ช่ือวาคนไทยอาศัยอยูกระจัดกระจายกันไป ต้ังแตมณฑลกวางตุง เร่ือยไปทาง ตะวันตก ในมณฑลกวางสี ยนู าน กยุ โจว เสฉวน ตลอดจนรัฐอสั สัมของอินเดยี โดยอาศัยความเช่ือวา มผี ูคนท่ีมี ภาษาและวัฒนธรรมคลายกับคนไทย อยูท างตอนใตของจนี เปนจาํ นวนมากรวมทั้งพบหลกั ฐานจากบันทึกของ จนี ทีก่ ลา วถงึ คนไทยสมยั แรก ๆ เปน เวลา 2,000 ปแลว 4. แนวคดิ ทเี่ ชอ่ื วาถน่ิ เดิมของคนไทยอยูในบริเวณมณฑลเสฉวน สมเด็จพระเจาบรมวงศเธอ กรมพระยาดํารงราชานุภาพ ทรงเสนอความเห็นไววาคนไทย นาจะอยูแถบดินแดนทิเบตติดตอกับจีน (มณฑลเสฉวนปจจุบัน) ประมาณ พ.ศ. 500 ถูกจีนรุกรานจึงอพยพมาอยูที่ยูนานทางตอนใตของจีนแลว กระจายไปตงั้ ถนิ่ ฐานของบริเวณเง้ียวฉาน สิบสองจุไท ลา นนา ลา นชาง ในการศึกษาถึงประวัติความเปนมาของชนชาติไทย ยังมีขอสันนิษฐานท่ีตางกันออกไป แตอยางไรก็ตามชนชาติมีการตั้งถิ่นฐานในแหลมมลายูถึงปจจุบัน ซ่ึงเปนดินแดนท่ีเราคนไทยไดใชเปนที่อยู ทํากินสืบตอ กันมาอยา งยาวนาน ท่ีมา ณรงค พวงพิศ (บรรณาธิการ) หนังสือเรียนสังคมศึกษา, ประวัติศาสตรไทย รายวิชา ส 028 ประวัติศาสตรการต้งั ถิ่นฐานในดนิ แดนประเทศไทย กรงุ เทพฯ: กิจกรรมท่ี 1 1. จากขอ สนั นิษฐานเก่ยี วกับความเปนมาของชนชาตไิ ทยทเ่ี ช่อื วา มาจากทางตอนใตของ ประเทศจนี มหี ลกั ฐานทางประวตั ิศาสตรใด ท่จี ะสะทอ นใหเ ชื่อไดบ า ง อธบิ ายมาพอเขา ใจ 2. ผูเรยี นทศ่ี ึกษาความเปนมาของชนชาตไิ ทยมคี วามเหมือน หรอื ตางออกไปใหส รุปมา 1 - 2 หนา เพื่อนาํ มาแลกเปลย่ี นเรียนรรู วมกัน 3. ใหผูเรยี นศกึ ษาความเปนมาของชุมชนท่ีอาศยั อยู พรอ มทงั้ อางองิ แหลงทม่ี าของขอ มลู ดว ย

25 อาณาจักรตา ง ๆ ของไทย สมยั กอนกรงุ สุโขทัย รัชญา ไชยา (http://sukhothai.go.th/history/hist_01.htm) ไดเ รยี บเรียงเกย่ี วกบั ประวตั ศิ าสตรช าติไทย สมยั กอนตง้ั กรงุ สโุ ขทยั ไว ดงั น้ี คําวาไทย เปนชื่อรวมของชนเผามองโกล ซึ่งแบงแยกออกเปนหลายสาขา เชน ไทยอาหมในแควน อสั สมั ไทยใหญ ไทยนอย ไทยโท ในแควน ตัง้ เก๋ยี อปุ นสิ ัยปกตมิ กั เอ้อื เฟอ เผ่อื แผ รักสนั ตแิ ละความเปนอิสระ ความเจรญิ ของชนชาติไทยน้ี สันนษิ ฐานวา มอี ายุไลเลีย่ กันมากับความเจรญิ ของชาวอียปิ ต บาบโิ ลเนยี และอสั สิเรยี โบราณ ไทยเปน ชาติท่มี คี วามเจรญิ มากอนจีนและกอนชาวยโุ รป ซ่งึ ขณะนัน้ ยังเปน พวกอนารยชน อยเู ปนระยะเวลา ประมาณ 5,000-6,000 ปท แ่ี ลว ทช่ี นชาตไิ ทยไดเคยมีที่ทํากินเปนหลักฐาน มีการปกครอง เปนปก แผน และมรี ะเบียบแบบแผนอยู ณ ดินแดนซึ่งเปน ประเทศจนี ในปจ จบุ นั เม่ือประมาณ 3,500 ป กอนพุทธศักราช ชนชาติไทยไดอพยพขามเทือกเขาเทียนชาน เดินทางมา จนถงึ ทร่ี าบลุมอนั อดุ มสมบูรณ ณ บรเิ วณตนแมนาํ้ ฮวงโห และแมน ํ้าแยงซเี กยี งและไดตง้ั ถนิ่ ฐานอยู ณ บริเวณ ท่ีแหงนั้นแลวเลิกอาชีพเลี้ยงสัตวแตเดิม เปลี่ยนมาเปนทําการกสิกรรม ความเจริญ ก็ยิ่งทวีมากข้ึน มีการปกครองเปนปกแผนและไดข ยายทที่ าํ กนิ ออกไปทางทิศตะวนั ออกตามลาํ ดับ ในขณะทชี่ นชาตไิ ทยมคี วามเปน ปกแผนอยู ณ ดนิ แดนและมคี วามเจริญดงั กลา ว ชนชาติจีนยังคงเปน พวกเล้ียงสตั ว ที่เรร อ นพเนจรอยูตามแถบทะเลสาบแคสเปยน ตอมาเม่ือประมาณกวาหนึ่งพันปท่ีไทยอพยพ เขามาอยใู นทีร่ าบลมุ แมน าํ้ เรียบรอยแลว ชนชาติจีนจงึ ไดอ พยพเขามาอยูในลุมนํ้าดังกลาวน้ีบาง และไดพบวา

26 ชนชาติไทยไดครอบครองและมคี วามเจริญอยูก อ นแลว ในระหวางระยะเวลาน้นั เราเรยี กวา อายลาว หรือพวก มงุ ประกอบกนั ขนึ้ เปน อาณาจกั รใหญถ ึง 3 อาณาจักร คือ อาณาจกั รลงุ ตงั้ อยูทางตอนเหนอื บรเิ วณตนแมน้ําเหลอื ง (หวงโห) อาณาจกั รปา ตั้งอยูทางใตลงมาบริเวณพ้ืนท่ีทางเหลือของมณฑลเสฉวน อาณาจักรปา จดั วา เปนอาณาจกั รท่สี าํ คัญกวา อาณาจักรอื่น อาณาจกั รเงย้ี ว ตงั้ อยทู างตอนกลางของลมุ แมนา้ํ แยงซีเกยี ง ทัง้ สามอาณาจกั รนี้ มีความเจรญิ รงุ เรอื งขึ้นตามลําดับ ประชากรกเ็ พ่ิมมากขนึ้ จึงไดแผขยาย อาณาเขตออกมาทางทศิ ตะวันออก โดยมีแมน้าํ แยงซเี กียงเปน แกนหลกั จากความอุดมสมบูรณในพื้นที่ถ่ินท่ีอยูใหม มีอิทธิพลทําใหเปล่ียนแปลงอุปนิสัยเดิมต้ังแต ครงั้ ยังทาํ การเล้ยี งสัตวท โ่ี หดเห้ียม และชอบรกุ ราน มาเปน ชนชาติที่มีใจกวา งขวาง รกั สงบพอใจความสันติ อนั เปน อุปนิสยั ที่เปน มรดกตกทอดมาถึงไทยรุน หลังตอ มา เหตทุ ี่ชนชาตจิ ีนเขา มารูจักชนชาตไิ ทยเปน ครงั้ แรก เมื่อแหลงทํามาหากนิ ทางแถวทะเลสาบแคสเปยน เกดิ อัตคัด ขาดแคลน ทําใหชนชาติจีนตองอพยพ เคล่อื นยายมาทางทิศตะวันออก เมื่อประมาณ 2,500 ป กอนพุทธศักราช ชนชาติจีนไดอพยพขามเทือกเขา เทียนชาน ท่ีราบสูงโกบี จนมาถึงลุมแมน้ําไหว จึงไดตั้งถิ่นฐานอยู ณ ที่น้ัน และมีความเจริญข้ึนตามลําดับ ปรากฏมีปฐมกษัตริยของจีนช่ือ ฟูฮี ไดมีการสืบวงศกษัตริยกันตอมา แตขณะน้ันจีนกับไทยยังไมรูจักกัน ลว งมาจนถงึ สมยั พระเจา ยู จนี กบั ไทยจงึ ไดรูจักกันครั้งแรก โดยมีสาเหตุมาจากที่พระเจายู ไดมีรับสั่งใหมีการ สํารวจพระราชอาณาเขตขึ้น ชาวจีนจึงไดมารูจักชาวไทย ไดเห็นความเจริญรุงเรืองของอาณาจักรอายลาว จึงยกยองนับถือถึงกับใหสมญาอาณาจักรอายลาววา อาณาจักรไต ซึ่งมีความหมายวาอาณาจักรใหญ สันนษิ ฐานวา เปน สมยั แรกที่จีนกับไทยไดแลกเปลีย่ นสัมพันธไมตรตี อกนั อาณาจักรอา ยลาวถูกรกุ ราน เมื่อประมาณ 390 ป กอนพุทธศักราช พวกจีนไดถูกชนชาติตาดรุกราน พวกตาดไดลวงเลยเขามา รุกรานถึงอาณาจกั รอายลาวดว ย อาณาจกั รลุงซึ่งอยูทางเหนือ ตองประสบภัยสงครามอยางรายแรง ในที่สุด ก็ตองทิ้งถิ่นฐานเดิม อพยพลงมาทางนครปา ซ่ึงอยูทางใต ปลอยใหพวกตาดเขาครอบครองนครลุง ซึ่งมี อาณาจักรเขตประชิดตดิ แดนจีน ฝา ยอาณาจกั รจนี ในเวลาตอมาเกิดการจลาจล พวกราษฎรพากันอพยพหนี ภยั สงคราม เขา มาในนครปาเปนครั้งแรก เมื่ออพยพมาอยูกันมากเขา กม็ าเบียดเบียนชนชาติไทยในการครอง ชีพ ชนชาติไทยทนการเบยี ดเบยี นไมไ ด จึงไดอ พยพจากนครปามาหาท่ที ํากนิ ใหมทางใตคร้ังใหญเมื่อประมาณ 50 ป กอ นพุทธศักราช แตอาณาจักรอายลาวก็ยังคงอยูจนถึงประมาณ พ.ศ. 175 อาณาจักรจีนเกิดมีแควน หน่ึง คอื แควน จ๋นิ มอี าํ นาจขึ้นแลว ใชแ สนยานุภาพเขารกุ รานอาณาจักรอายลาว นับเปนคร้ังแรกท่ีไทยกับจีน ไดรบพุงกัน ในที่สุดชนชาติไทยก็เสียนครปาใหแกจีน เม่ือ พ.ศ.205 ผลของสงครามทําใหชาวนครปาท่ียัง ตกคางอยูในถิ่นเดิม อพยพเขามาหาพวกเดียวกันท่ีอาณาจักรเงี้ยว ซ่ึงขณะนั้นยังเปนอิสระอยูไมไดอยูใน

27 อํานาจของจนี แตฝายจีนยังคงรกุ รานลงทางใตสูอาณาจักรเงย้ี วตอไป ในท่สี ุดชนชาตไิ ทยกเ็ สียอาณาจักรเงี้ยว ใหแ กพระเจา จน๋ิ ซีฮอ งเต เมอ่ื ป พ.ศ. 328 อาณาจักรเพงาย ต้ังแต พ.ศ. 400 – 621 เมื่ออาณาจักรอายลาวถูกรุกรานจากจีน ท้ังวิธีรุกเงียบและรุกรานแบบ เปดเผยโดยใชแสนยานุภาพ จนชนชาติไทยอายลาวส้ินอิสรภาพ จึงไดอพยพอีกครั้งใหญ แยกยายกันไป หลายทิศหลายทาง เพื่อหาถ่ินอยูใหม ไดเขามาในแถบลุมแมน้ําสาละวิน ลุมแมน้ําอิรวดี บางพวกก็ไปถึง แควน อัสสมั บางพวกไปยงั แควนตังเก๋ีย เรียกวา ไทยแกว บางพวกเขาไปอยูที่แควนฮุนหนํา พวกนี้มีจํานวน คอนขา งมาก ในท่ีสดุ ไดต ง้ั อาณาจักรขนึ้ เมื่อ พ.ศ. 400 เรยี กวา อาณาจักรเพงาย ในสมยั พระเจา ขุนเมืองไดมีการรบระหวางไทยกับจนี หลายครง้ั ผลดั กนั แพผ ลดั กันชนะ สาเหตุทีร่ บกนั เนื่องจากวา ทางอาณาจักรจีน พระเจาวูต่ี เล่ือมใสในพระพุทธศาสนาและไดจัดสมณทูตใหไปสืบสวน พระพุทธศาสนาท่ปี ระเทศอนิ เดยี แตการเดนิ ทางของสมณทตู ตองผานเขามาในอาณาจักรเพงาย พอขุนเมือง ไมไวใ จจึงขดั ขวาง ทําใหก ษตั ริยจีนขัดเคอื งจงึ สงกองทพั มารบ ผลที่สุดชาวเพงายตอ งพา ยแพ เม่ือ พ.ศ. 456 ตอมาอาณาจกั รจีนเกดิ การจลาจล ชาวนครเพงายจงึ ไดโ อกาสแขง็ เมือง ตงั้ ตนเปน อิสระ จนถึง พ.ศ. 621 ฝายจีนไดรวมกันเปนปกแผนและมีกําลังเขมแข็ง ไดยกกองทัพมารุกรานไทย สาเหตุของสงคราม เน่อื งจากพระเจา ม่ิงต่ี กษตั ริยจ ีนไดวางแผนการขยายอาณาเขต โดยใชศาสนาเปนเคร่อื งมอื โดยไดสงสมณทูต ไปเผยแพรพระพทุ ธศาสนายังประเทศใกลเคียง สาํ หรับนครเพงายนั้น เมื่อพระพุทธศาสนาแผไปถึงพอขุนลิวเมา ซง่ึ เปนหวั หนากเ็ ลอ่ื มใส ชาวนครเพงายโดยท่ัวไปก็ยอมรับนับถือเปนศาสนาประจําชาติ ดวยตางก็ประจักษ ในคุณคาของพระธรรมอันวิเศษยอดเย่ียม นับวาสมัยน้ีเปนสมัยสําคัญท่ีพระพุทธศาสนาไดแผเขามาถึง อาณาจักรไทย คือ เม่อื ประมาณ พ.ศ. 612 เม่ือเปนเชนน้ันฝายจีนจึงถือวาไทยตองเปนเมืองขึ้นของจีนดวย จงึ ไดส งขนุ นางเขามาควบคุมการปกครองนครเพงาย เม่ือทางไทยไมยอมจึงเกิดผิดใจกัน ฝายจีนไดกรีฑาทัพ ใหญเขา โจมตนี ครเพงาย นครเพงายจงึ เสียอิสรภาพ เม่ือ พ.ศ. 621 อาณาจกั รนานเจา (พ.ศ. 1193 – 1823) หลังจากนครเพงายเสยี แกจ นี แลว ก็ไดม กี ารอพยพครัง้ ใหญก นั อกี คร้ังหนงึ่ ลงมาทางทิศใตแ ละทางทิศ ตะวนั ตก สว นใหญมักเขามาตัง้ อยตู ามลุม แมน ้าํ ในเวลาตอมาไดเ กดิ มีเมืองใหญข ึ้นถึง 6 เมือง ท้ัง 6 เมืองตาง เปนอสิ ระแกก ัน ประกอบกบั ในหว งเวลาน้ันกษตั รยิ จีนกําลังเส่ือมโทรม แตกแยกออกเปนสามกก กกของเลาป อนั มขี งเบง เปน ผนู ํา ไดเ คยยกมาปราบปรามนครอิสระของไทย ซึ่งมเี บง เฮกเปน หัวหนา ไดสาํ เร็จ ชาวไทยกลมุ นี้ จงึ ตอ งอพยพหนภี ัยจากจนี ตอ มาเมื่อ พ.ศ. 850 พวกตาดไดยกกาํ ลังเขารุกราน อาณาจกั รจีนทางตอนเหนือ เม่ือตีไดแลวก็ตั้งตนข้ึน เปนกษัตริยทางเหนือมีปกกิ่งเปนเมืองหลวง สวนอาณาจักรทางใต กษัตริยเช้ือสายจีนก็ครองอยูท่ีเมืองนํ่ากิง ท้ังสองพวกไดรบพุงกันเพื่อแยงชิงความเปนใหญ ทําใหเกิดการจลาจลไปทั่วอาณาจักร ผลแหงการจลาจล ครง้ั น้นั ทาํ ใหนครอิสระทั้ง 6 ของไทย คือ ซลี ง มง เส ลางกง มงุ ซยุ เอีย้ แซ และเทง เซยี้ ง กลับคืนเปน เอกราช

28 นครมง เส นับวา เปนนครสาํ คัญ เปนนครทใี่ หญก วานครอ่ืน ๆ และตั้งอยูต่ํากวานครอื่น ๆ จึงมีฐานะ มัน่ คงกวา นครอื่น ๆ ประกอบกับมีกษัตริยท่ีมีพระปรีชาสามารถและเขมแข็ง คือ พระเจาสินุโล พระองคได รวบรวมนครรฐั ทัง้ 6 เขา เปนอนั หนงึ่ อนั เดียวกนั รวมเรยี กวา อาณาจกั รมง เส หรือหนองแส จากนน้ั พระองคไ ด วางระเบียบการปกครองอาณาจักรอยางแนนแฟน พระองคไดดําเนินนโยบายผูกมิตรกับจีน เพ่ือปองกัน การรกุ ราน เนอ่ื งจากในระยะนั้นไทยกาํ ลังอยใู นหวงเวลาสรา งตัวจนมีอํานาจ เปนอาณาจกั รใหญท ม่ี ีอาณาเขต ประชดิ ตดิ กบั จนี ทางฝา ยจีนเรยี กอาณาจกั รน้วี า อาณาจกั รนา นเจา แมวาอาณาจักรนานเจาจะส้ินรัชสมัย พระเจาสินุโลไปแลวก็ตาม พระราชโอรสของพระองค ซ่งึ สบื ราชสมบตั ิ ตอ มากท็ รงพระปรีชาสามารถ น่นั คอื พระเจาพีลอโกะ พระองค ไดทําใหอาณาจักรนานเจา เจริญรงุ เรืองย่งิ ข้ึนไปกวา เดมิ อาณาเขตก็กวา งขวางมากข้นึ กวาเกา งานช้ินสําคัญของพระองคอยางหนึ่งก็คือ การรวบรวมนครไทยอิสระ 5 นคร เขาดว ยกันและการเปน สมั พนั ธไมตรีกับจนี ในสมัยน้ีอาณาจักรนานเจา ทิศเหนือจรดมณฑลฮุนหนํา ทิศใตจรดมณฑลยูนาน ทิศตะวันตกจรด ทิเบต และพมา และทิศตะวนั ออกจรดมณฑลกวางไส บรรดาอาณาจักรใกลเคยี งตางพากนั หวน่ั เกรง และยอม ออนนอมตออาณาจักรนานเจาโดยท่ัวหนากัน พระเจาพีลอโกะ มีอุปนิสัยเปนนักรบ จึงโปรดการสงคราม ปรากฏวา คร้งั หนึง่ พระองคเ สด็จเปน จอมทพั ไปชว ยจีนรบกบั ชาวอาหรับ ท่มี ณฑลซินเกยี ง และพระองคไ ดร ับ ชยั ชนะอยางงดงาม ทางกษตั ริยจ นี ถึงกบั ยกยองใหสมญานามพระองควา ยูนานออง พระองคเ ปนกษตั ริยท ี่เห็น การณไกล มีนโยบายในการแผอาณาเขตท่ีฉลาดสุขุมคัมภีรภาพ วิธีการของพระองค คือ สงพระราชโอรสให แยกยา ยกันไปต้งั บานเมอื งข้นึ ใหมทางทศิ ใตแ ละทางทิศตะวันออกเฉยี งใต ไดแ ก บรเิ วณหลวงพระบาง ตังเก๋ีย สิบสองปน นา สบิ สองจไุ ทย (เจาไทย) หัวพันทั้งหาท้ังหก กาลตอมาปรากฏวาโอรสองคหนึ่งไดไปสรางเมือง ช่อื วา โยนกนคร ข้นึ ทางใต เมืองตาง ๆ ของโอรสเหลาน้ีตางก็เปนอิสระแกกัน เม่ือสิ้นสมัยพระเจาพีลอโกะ (พ.ศ. 1289) พระเจาโกะลอฝง ผูเปนราชโอรสไดค รองราชยส ืบตอมา และไดดําเนินนโยบายเปนไมตรีกับจีน ตลอดมา จนถึง พ.ศ.1293 จึงมีสาเหตุขัดเคืองใจกันขึ้น มูลเหตุเนื่องจากวา เจาเมืองฮุนหนําไดแสดงความ ประพฤตดิ หู มิ่นพระองค พระองคจึงขัดเคืองพระทัย ถึงข้ันยกกองทัพไปตีไดเมืองฮุนหนํา และหัวเมืองใหญ นอยอ่ืน ๆ อีก 32 หัวเมือง แมวาทางฝายจีนจะพยายามโจมตีกลับคืนหลายคร้ังก็ไมสําเร็จ ในที่สุดฝายจีน ก็เขด็ ขยาด และเลกิ รบไปเอง ในขณะที่ไทยทําสงครามกบั จนี ไทยกไ็ ดทําการผกู มติ รกบั ทิเบต เพือ่ หวังกําลงั รบ และเปนการปองกนั อนั ตรายจากดา นทเิ บต เม่อื สิน้ สมัยพระเจาโกะ ลอ ฝง ราชนดั ดา คือ เจาอา ยเมอื งสูง (อเี หมาซนุ ) ไดขน้ึ ครองราชยส บื ตอมา มีเหตกุ ารณใ นตอนตน รัชกาล คือ ไทยกับทเิ บตเปน ไมตรกี นั และไดร วมกาํ ลังกนั ไปตีแควนเสฉวนของจนี แตไม เปนผลสําเร็จ ในเวลาตอมา ทิเบตถูกรุกรานและไดขอกําลังจากไทยไปชวยหลายครั้ง จนฝายไทย ไมพอใจ ประจวบกันในเวลาตอ มา ทางจนี ไดแ ตงทตู มาขอเปน ไมตรกี ับไทย เจาอา ยเมอื งสงู จงึ คิดที่จะเปน ไมตรี กบั จีน เม่ือทางทเิ บตทราบระแคะระคายเขากไ็ มพ อใจ จึงคดิ อบุ ายหกั หลงั ไทย แตฝายไทยไหวทัน จึงสวมรอย เขา โจมตีทิเบตยอยยับ ตไี ดห ัวเมอื งทเิ บต 16 แหง ทําใหทิเบตเข็ดขยาดฝม ือของไทยนบั ตั้งแตน ้ันมา ในเวลาตอ มากษัตริยน า นเจาในสมยั หลงั ออ นแอ และไมม ีนิสยั เปน นักรบ ดงั ปรากฏในตามบันทึกของ ฝายจีนวา ในสมัยที่พระเจาฟา ขึ้นครองราชย เมื่อป พ.ศ. 1420 นั้น ไดมีพระราชสาสนไปถึงอาณาจักรจีน

29 ชวนใหเ ปนไมตรกี นั ทางฝายจนี ก็ตกลง เพราะยงั เกรงในฝม ือ และความเขม แข็งของไทยอยู แตกระน้ันก็ไมละ ความพยายามทจ่ี ะหาโอกาสรุกรานอาณาจักรนา นเจา ปรากฏวา พระเจา แผนดินจนี ไดส ง ราชธดิ า หงางฝา ใหมาอภิเษกสมรสกับพระเจาฟา เพอื่ หาโอกาสรุกเงยี บในเวลาตอมา โดยไดพยายามผันแปรขนบธรรมเนียม ประเพณใี นราชสํานกั ใหม ีแบบแผนไปทางจีนทีละนอย ๆ ดังน้ัน ราษฎรนานเจาก็พากันนิยมตาม จนในที่สุด อาณาจักรนา นเจากม็ ลี กั ษณะคลายกับอาณาจกั รจีน แมว าสน้ิ สมัยพระเจาฟา กษตั รยิ น านเจาองคหลัง ๆ ก็คง ปฏิบัตติ ามรอยเดมิ ประชาชนชาวจนี กเ็ ขา มาปะปนอยดู วยมาก แมกษัตริยเองก็มีสายโลหิตจากทางจีนปะปน อยูดวยแทนทุกองค จึงกอใหเกิดความเสื่อม ความออนแอข้ึนภายในมีการแยงชิงราชสมบัติกันในบางครั้ง จนในที่สุดเกิดการแตกแยกในอาณาจักรนานเจา ความเสื่อมไดดําเนินตอไปตามลําดับจนถึงป พ.ศ. 1823 กส็ น้ิ สุดลงดว ยการโจมตีของกุบไลขาน กษตั รยิ แ หงราชอาณาจกั รจีน อาณาจกั รนานเจาดับลงในครงั้ น้นั ชนชาติตาง ๆ ในแหลมสุวรรณภูมกิ อ นทไ่ี ทยจะอพยพมาอยู ชนชาตดิ ั้งเดมิ และมีความเจริญนอยท่ีสุดก็คือพวก นิโกรอิด ซ่ึงเปนบรรพบุรุษของพวกเงาะ เชน เซมงั ซาไก ปจจุบันชนชาตเิ หลาน้มี ีเหลืออยูนอ ยเต็มที แถวปก ษใตอาจมเี หลืออยบู าง ในเวลาตอมาชนชาติ ทมี่ อี ารยธรรมสูงกวา เชน มอญ ขอม ละวา ไดเ ขา มาตงั้ ถน่ิ ฐาน ขอม มีถิ่นฐานทางทิศตะวันออกเฉียงใตของแหลมสุวรรณภูมิ ในบริเวณแมนํ้าโขงตอนใตและ ทะเลสาบเขมร ลาวหรอื ละวา มถี น่ิ ฐานอยูบริเวณลุมแมน ํา้ เจาพระยา เปน ดินแดนตอนกลางระหวา งขอมและมอญ มอญ มีถิ่นฐานอยบู ริเวณลุมแมนาํ้ สาละวนิ และแมน ้าํ อริ วดี ทั้งสามชาตินี้มีความละมายคลายคลึงกันมาก ตั้งแตรูปราง หนาตา ภาษา และขนบธรรมเนียม ประเพณีสันนษิ ฐานไดว า นา จะเปน ชนชาติเดียวกันมาแตเ ดมิ อาณาจักรละวา เมื่อประมาณ พ.ศ. 700 ชนชาติละวา ซึ่งเขาครอบครองถ่ินเจาพระยา ไดต้ัง อาณาจกั รใหญขน้ึ สามอาณาจกั ร คอื อาณาจักรทวาราวดี มีอาณาเขตประมาณตั้งแตร าชบรุ ี ถงึ พิษณโุ ลก มีนครปฐมเปนเมืองหลวง อาณาจกั รโยนกหรอื ยาง เปนอาณาจักรทางเหนือในเขตพืน้ ทเี่ ชยี งราย และเชยี งแสนมีเงนิ ยาง เปนเมืองหลวง อาณาจกั รโคตรบรู ณ มอี าณาเขตตั้งแตน ครราชสมี าถึงอุดรธานี มนี ครพนมเปน เมอื งหลวง อาณาจักรทนี่ ํามาเผยแพร แหลมสุวรรณภมู ไิ ดเ ปน ศนู ยกลางการคาของจีน และอินเดียมาเปนเวลา ชานาน จนกลายเปนดินแดนแหงอารยธรรมผสม ดวยความอุดมสมบูรณของบริเวณน้ี เปนเหตุดึงดูดให ชาวตางชาติเขามาอาศัย และติดตอคาขาย นับต้ังแต พ.ศ. 300 เปนตนมา ไดมีชาวอินเดียมาอยูในดินแดน สุวรรณภูมิเปนจํานวนมากขึ้นตามลําดับ รวมท้ังพวกท่ีหนีภัยสงครามทางอินเดียตอนใต ซึ่งพระเจาอโศก มหาราช กษัตริยแหงแควนโกศลไดก รีฑาทัพไปตีแควน กลงิ คราษฎร ชาวพ้ืนเมืองอินเดียตอนใต จึงอพยพเขา มาอยูท่ีพมา ตลอดถึงพ้ืนท่ีทั่วไปในแหลมมลายูและอินโดจีน อาศัยท่ีพวกเหลานี้มีความเจริญอยูแลว จึงได นาํ เอาวชิ าความรูและความเจริญตา ง ๆ มาเผยแพร คือ

30 ศาสนาพทุ ธ พระพุทธศาสนา ซ่ึงเหมาะสมในทางอบรมจิตใจ ใหความสวางกระจางในเรื่อง บาป คุณ โทษ สันนิษฐานวา พุทธศาสนาเขามาเผยแผเปนคร้ังแรกโดยพระโสณะและพระอุตระในสมัย พระเจาอโศกมหาราชแหงอนิ เดยี ศาสนาพราหมณ มีความเหมาะสมในดานการปกครอง ซึ่งตองการความศักด์ิสิทธ์ิและ เด็ดขาด ศาสนาน้สี อนใหเ คารพในเทพเจา ทงั้ สาม คอื พระอิศวร พระพรหม และพระนารายณ นิติศาสตร ไดแก การปกครอง ไดวางแผนการปกครองหัวเมืองตลอดจนการต้ังมงคลนาม ถวายแกพระมหากษัตรยิ แ ละตัง้ ชอ่ื อกั ษรศาสตร พวกอนิ เดียตอนใตไดนําเอาตัวอักษรคฤณฑเขามาเผยแพร ตอมาภายหลังได ดัดแปลงเปนอักษรขอม และอักษรมอญ พอขนุ รามคําแหงมหาราชไดทรงประดษิ ฐอกั ษรไทย โดยดดั แปลงจาก อักษรขอม เม่ือป พ.ศ. 1823 ศลิ ปะศาสตร ไดแก ฝม ือในการกอสราง แกะสลกั กอพระสถปู เจดีย และหลอ พระพุทธรปู การแผอ าํ นาจของขอมและพมา ประมาณป พ.ศ. 601 โกณทัญญะ ซ่ึงเปนชาวอินเดียไดสมรสกับนางพญาขอม และตอมาไดข้ึนเปน กษัตรยิ ครอบครองดนิ แดนของนางพญาขอม จดั การปกครองบา นเมืองดว ย ความเรียบรอย ทํานุบํารุงกิจการ ทหาร ทําใหข อมเจริญขึ้นตามลําดับ มีอาณาเขตแผขยายออกไปมากขึ้น ในท่ีสุดก็ไดยกกําลังไปตีอาณาจักร โคตรบูรณ ซึ่งเปน อาณาจักรที่อยูทางเหนอื ของละวาไวได แลวถือโอกาสเขาตอี าณาจกั รทวาราวดี ตอมาเมื่อประมาณป พ.ศ. 1600 กษัตริยพมาผูมีความสามารถองคหนึ่ง คือ พระเจาอโนธรามังชอ ไดยกกองทพั มาตีอาณาจกั รมอญ เม่ือตอี าณาจกั รมอญไวในอํานาจไดแ ลว กย็ กทพั ลวงเลยเขา มาตอี าณาจักร ทวาราวดี และมอี าํ นาจครอบครองตลอดไปทัง้ สองฝง แมนาํ้ เจาพระยา อํานาจของขอมก็สูญสิ้นไป แตเมื่อสิ้น สมยั พระเจา อโนธรามงั ชอ อํานาจของพมาในลมุ นํ้าเจา พระยากพ็ ลอยเสื่อมโทรมดับสญู ไปดวย เพราะกษัตริย พมาสมยั หลังเสื่อมความสามารถและมักแยงชงิ อํานาจซงึ่ กนั และกนั เปดโอกาสใหแวน แควน ตา ง ๆ ทีเ่ คยเปน เมืองข้ึน ตั้งตัวเปนอิสระไดอีก ในระหวางน้ี พวกไทยจากนานเจา ไดอพยพเขามาอยูในดินแดนสุวรรณภูมิ เปนจํานวนมากขน้ึ เมือ่ พมา เสือ่ มอํานาจลง คนไทยเหลาน้ีก็เริ่มจัดการปกครองกันเองในลุมนํ้าเจาพระยา ฝายขอมน้ันเมื่อเห็นพมาทอดท้ิงแดนละวาเสียแลว ก็หวนกลับมาจัดการปกครองในลุมแมนํ้าเจาพระยา อีกวาระหน่งึ โดยอา งสทิ ธิแหง การเปน เจา ของเดิม อยางไรกต็ ามอํานาจของขอมในเวลาน้นั กซ็ วดเซลงมาแลว แตเนอ่ื งจากชาวไทยทอ่ี พยพเขา มาอยูย งั ไมมอี ํานาจเต็มที่ ขอมจงึ บงั คบั ใหช าวไทยสงสวยใหขอม พวกคนไทย ทอี่ ยูในเขตลมุ แมน า้ํ เจา พระยาตอนใต ไมก ลาขัดขืน ยอมสงสวยใหแกขอมโดยดี จึงทําใหขอมไดใจและเริ่ม ขยายอํานาจข้นึ ไปทางเหนือ ในการนี้เขาใจวาบางคร้ังอาจตองใชกําลังกองทัพเขาปราบปราม บรรดาเมือง ที่ขดั ขืนไมยอมสงสว ย ขอมจงึ สามารถแผอ ํานาจข้ึนไปจนถงึ แควนโยนก สวนแควนโยนกน้ัน ถือตนวาไมเคยเปนเมืองขึ้นของขอมมากอน จึงไมยอมสงสวย ใหตามที่ขอม บังคับ ขอมจึงใชกําลังเขาปราบปรามนครโยนกไดสําเร็จ พระเจาพังคราช กษัตริยแหงโยนก ลําดับท่ี 43 ไดถกู เนรเทศไปอยูทเี่ มืองเวยี งสที อง

31 แควน โยนกเชียงแสน (พ.ศ. 1661 – 1731) ดังไดท ราบแลว วาโอรสของพระเจา พลี อโกะ องคหนงึ่ ชื่อพระเจา สิงหนวตั ิ ไดม าสรางเมืองใหมขึน้ ทาง ใต ช่ือเมืองโยนกนาคนคร เมืองดังกลาวน้ีอยูในเขตละวา หรือในแควนโยนก เมื่อประมาณป พ.ศ. 1111 เปน เมอื งที่สงางามของยานน้ัน ในเวลาตอมาก็ไดร วบรวมเมืองท่อี อนนอ ม ตัง้ ขึน้ เปนแควนช่ือโยนกเชียงแสน มอี าณาเขตทางทิศเหนือตลอดสิบสองปนนา ทางใตจรดแควนหริภุญชัย มีกษัตริยสืบเชื้อสายตอเน่ืองกันมา จนถึงสมัยพระเจา พงั คราชจงึ ไดเ สียทีแกข อมดังกลา วแลว อยา งไรก็ตาม พระเจา พงั คราชตกอับอยูไ ดไมน านนัก ก็กลับเปนเอกราชอีกคร้ังหน่ึง ดวยพระปรีชา สามารถของพระโอรสองคนอย คือ พระเจาพรหม ซ่ึงมีอุปนิสัยเปนนักรบ และมีความกลาหาญไดสรางสม กําลังผูคน ฝกหัดทหารจนชํานิชํานาญ แลวคิดตอสูกับขอม ไมยอมสงสวยใหขอม เมื่อขอมยกกองทัพมา ปราบปราม ก็ตกี องทพั ขอมแตกพายกลบั ไป และยังไมแผอ าณาเขตเลยเขามาในดินแดนขอมไดถึงเมืองเชลียง และตลอดถงึ ลานนา ลานชาง แลวอญั เชญิ พระราชบิดากลับไปครองโยนกนาคนครเดิม แลวเปล่ียนชื่อเมือง เสียใหมวาชัยบุรี สวนพระองคเองน้ัน ลงมาสรางเมืองใหมทางใตชื่อเมืองชัยปราการ ใหพระเชษฐา คือ เจาทุกขิตราช ดํารงตําแหนงอุปราช นอกจากนั้นก็สรางเมืองอื่น ๆ เชน เมืองชัยนารายณ นครพางคํา ใหเจานายองคอ่นื ๆ ปกครอง เมื่อส้ินรัชสมัยพระเจาพังคราช พระเจาทุกขิตราช ก็ไดข้ึนครองเมืองชัยบุรี สวนพระเจาพรหม และโอรสของพระองคก็ไดครองเมืองชัยปราการ ตอมาในสมัยนั้นขอมกําลังเสื่อมอํานาจจึงมิไดยกกําลังมา ปราบปราม ฝา ยไทยน้นั แมก าํ ลังเปนฝายไดเปรยี บ แตก ค็ งยงั ไมมีกําลังมากพอที่จะแผขยาย อาณาเขตลงมา ทางใตอ ีกได ดังนั้นอาณาเขตของไทยและขอมจึงประชิดกันเฉยอยู เม่ือส้ินรัชสมัยพระเจาพรหม กษัตริยองคตอ ๆ มาออนแอและหยอนความสามารถ ซึ่งมิใชแตท่ี นครชยั ปราการเทานัน้ ความเสอ่ื มไดเ ปนไปอยา งทั่วถงึ กันยังนครอ่ืน ๆ เชน ชัยบุรี ชัยนารายณ และนครพางคํา ดังนั้น ในป พ.ศ. 1731 เมือ่ มอญกรฑี าทพั ใหญมารกุ รานอาณาจักรขอมไดชยั ชนะแลว ก็ลวงเลยเขามารุกราน อาณาจักรไทยเชียงแสน ขณะน้ันโอรสของพระเจาพรหม คือ พระเจาชัยศิริ ปกครองเมืองชัยปราการ ไมส ามารถตา นทานศึกมอญได จึงจาํ เปนตอ งเผาเมือง เพ่ือมิใหพวกขาศึกเขาอาศยั แลว พากนั อพยพลงมาทาง ใตของดินแดนสุวรรณภูมิ จนกระทั่งมาถึงเมืองรางแหงหน่ึงในแขวงเมืองกําแพงเพชร ช่ือเมืองแปป ไดอาศัยอยูที่เมืองแปปอยูหวงระยะเวลาหน่ึง เห็นวาชัยภูมิไมสูเหมาะเพราะอยูใกลขอม จึงไดอพยพลงมา ทางใตจนถึงเมอื งนครปฐมจงึ ไดพ ักอาศัยอยู ณ ทีน่ ้นั สวนกองทัพมอญ หลังจากรุกรานเมืองชัยปราการแลว ก็ไดยกลวงเลยตลอดไปถึงเมืองอื่น ๆ ในแควนโยนกเชียงแสน จึงทําใหพระญาติของพระเจาชัยศิริ ซ่ึงครองเมืองชัยบุรี ตองอพยพหลบหนีขาศึก เชนกัน ปรากฏวาเมืองชัยบุรีนั้นเกิดน้ําทวม บรรดาเมืองในแควนโยนกตางก็ถูกทําลายลงหมดแลว พวกมอญเห็นวาหากเขา ไปตั้งอยูก็อาจเสียแรง เสียเวลา และทรัพยสินเงินทอง เพ่ือท่ีจะสถาปนาข้ึนมาใหม ดังนั้นพวกมอญจงึ ยกกองทพั กลับ เปน เหตใุ หแ วน แควนน้ีวางเปลาขาดผูปกครองอยูหว งระยะเวลาหนึง่ ในระหวางที่ฝายไทย กําลังระส่ําระสายอยูนี้ เปนโอกาสใหขอมซ่ึงมีราชธานีอุปราชอยูท่ีเมืองละโว ถอื สทิ ธิ์เขาครองแควนโยนก แลวบังคับใหคนไทยที่ตกคางอยูน้ันใหสงสวยใหแกขอม ความพินาศของแควน

32 โยนกคร้งั น้ี ทาํ ใหช าวไทยตองอพยพแยกยายกนั ลงมาเปนสองสายคือ สายของพระเจาชัยศิริ อพยพลงมาทางใต และไดอ าศัยอยชู ัว่ คราวทเ่ี มืองแปปดังกลาวแลว สวนสายพวกชัยบุรีไดแยกออกไปทางตะวันออกของสุโขทัย จนมาถงึ เมอื งนครไทยจึงไดเขาไปต้ังอยู ณ เมืองนั้นดวยเห็นวาเปนเมืองท่ีมีชัยภูมิเหมาะสมเพราะเปนเมือง ใหญ และตั้งอยสู ดุ เขตของขอมทางเหนือ ผคู นในเมืองนัน้ สว นใหญก็เปนชาวไทย อยางไรก็ตามในชน้ั แรกที่เขา มาต้งั อยูนน้ั กค็ งตองยอมขึ้นอยูกบั ขอม ซงึ่ ขณะนั้นยงั มอี ํานาจอยู ในเวลาตอ มา เมอื่ คนไทยอพยพลงมาจากนานเจา เปนจาํ นวนมาก ทาํ ใหนครไทยมีกาํ ลังผูคนมากข้ึน ขางฝายอาณาจักรลานนาหรอื โยนกนน้ั เมื่อพระเจา ชัยศิรทิ ิง้ เมืองลงมาทางใต แลว ก็เปนเหตใุ หดินแดนแถบน้นั วางผูปกครองอยูระยะหนึ่ง แตในระยะตอมาชาวไทยก็คางการอพยพอยูในเขตน้ันก็ไดรวมตัวกัน ตั้งเปน บานเมอื งข้นึ หลายแหง ตั้งเปนอิสระแกกัน บรรดาหัวเมอื งตาง ๆ ทเี่ กิดข้นึ ในคร้ังนั้นก็นับวาสําคัญ มีอยูสามเมือง ดวยกัน คือ นครเงินยาง อยูทางเหนือ นครพะเยาอยูตอนกลาง และเมืองหริภุญไชย อยูลงมาทางใต สวนเมืองนครไทยน้ันดวยเหตุท่ีวามีที่ตั้งอยูปลายทางการอพยพ และอาศัยที่มีราชวงศเชื้อสายโยนกอพยพ มาอยูทเ่ี มืองน้ี จึงเปนทน่ี ยิ มของชาวไทยมากกวา พวกอ่ืน จึงไดรับยกยองขึ้นเปนพอเมืองท่ีตั้งของเมืองนคร ไทยนนั้ สนั นิษฐานวานา จะเปนเมืองเดียวกันกับเมอื งบางยาง ซงึ่ เปนเมืองใหญมีเมืองข้ึน และเจาเมืองมีฐานะ เปนพอขนุ เมื่อบรรดาชาวไทยเกิดความคิดท่ีจะสลัดแอกของขอมคร้ังนี้ บุคคลสําคัญในการนี้ก็คือ พอขุนบาง กลางหาว ซ่ึงเปนเจาเมืองบางยาง และพอขุนผาเมือง เจาเมืองราดไดรวมกําลังกันยกข้ึนไปโจมตีขอม จนไดเมอื งสุโขทยั อนั เปนเมืองหนา ดา นของขอมไวได เมื่อป พ.ศ. 1800 การมีชัยชนะของฝายไทยในคร้ังนั้น นบั วา เปนนมิ ิตหมายเบอ้ื งตน แหง ความเจริญรุง เรืองของชนชาติไทยและเปน ลางรา ยแหง ความเสือ่ มโทรมของ ขอม เพราะนับแตว าระนั้นเปนตนมา ขอมก็เส่ือมอํานาจลงทุกที จนในที่สุดก็ส้ินอํานาจไปจากดินแดนละวา แตยงั คงมีอาํ นาจปกครองเหนือลมุ นาํ้ เจา พระยาตอนใต อาณาจกั รสโุ ขทัย กรงุ สโุ ขทัย ตามตํานานกลาววาพระยาพาลีราชเปนผูต้ังเมืองสุโขทัยเม่ือ พ.ศ. 1043 และมีกษัตริย ปกครองตอ กันมาหลายองค ถึงสมัยพระยาอภยั ขอมลาํ พูนมารุกราน พระยาอภัยจึงหนีขอมไปจําศีลอยูที่เขา หลวงและไปไดสาวชาวปา ช่ือนางนาคเปนชายา ตอมาพระยาอภัยก็กลับสโุ ขทยั เพื่อครองเมอื งตามเดิมและได มอบผากําพลกบั พระธาํ มรงคไ วใ หนางนาคเปน ท่ีระลกึ เมื่อพระยาอภัยกลับไปแลว นางนาคก็ไดก าํ เนิดบุตรชาย แตไ มร ูจ ะเก็บลกู ไวท่ีไหน จงึ ท้ิงลูกไวท่ีเขาหลวงพรอมผา กําพลและพระธํามรงค พรานปา คนหน่ึงไปพบจึงเก็บ มาเลยี้ ง ตอมาพระยาอภัยเมื่อกลับไปครองเมืองดังเดิมแลวก็ไดเกณฑชาวบานไปชวยกันสรางปราสาท นายพรานถูกเกณฑไปดวย ระหวางการกอสรางปราสาทนายพรานไดวางเด็กนอยไวขางปราสาทนั้น เม่อื แสงแดดสองถูกเด็กนอ ยยอดปราสาทกโ็ อนเอนมาบงั รม ใหเด็กอยางอศั จรรย พระอภัยมาดพู ระกมุ ารพรอ ม ผากําพลและพระธาํ มรงคจึงไดขอเด็กไปเปนบุตร ต้ังชื่อใหวาอรุณกุมาร พระยาอภัยมีโอรสอีกองคหน่ึงกับ มเหสใี หมชอ่ื วา ฤทธกิ ุมาร ตอมาภายหลงั ไดไ ปครองเมืองนครสวรรคแ ละมนี ามใหมวาพระลือ สวนอรุณกุมาร

33 ไปไดธิดาเมืองศรีสชั นาลยั เปน ชายาจึงไปครองศรีสัชนาลยั มีนามใหมว า พระรวงโรจนฤทธ์ิ พรอมท้ังยายเมือง หลวงจากสโุ ขทยั ไปศรสี ชั นาลยั พระรว งโรจนฤทธไ์ิ ดเ สดจ็ ไปเมืองจีนและไดพระสทุ ธเิ ทวีราชธดิ ากรงุ จนี มาเปน ชายาอีกองคหน่ึง พรอมท้ังไดนําชางชาวจีนกลับมาต้ังเตาทําถวยชามท่ีศรีสัชนาลัย ซึ่งเรียกวาเตาทุเรียง คร้งั ถงึ ป พ.ศ. 1560 ขอมมารุกรานศรีสัชนาลัย มีขอมดําดินมาจะจับพระรวงโรจนฤทธ์ิ พระรวงจึงสาบให ขอมกลายเปนหินอยตู รงนน้ั เมือ่ ขนึ้ ครองเมอื ง พระรวงไดยายเมืองหลวงจากศรีสัชนาลัยมาท่ีสุโขทัย เมื่อสิ้นรัชกาลแลว พอขุน นาวนําถม ไดป กครองสโุ ขทัยตอมา และสุโขทยั ก็ตกเปนเมอื งข้นึ ของขอม พอขนุ นาวนําถมและพอ ขนุ ศรีเมือง มานพยายามชวยกนั ขบั ไลขอมจากสุโขทัยแตไมสําเรจ็ ป พ.ศ. 1800 พอ ขนุ บางกลางหาวกับพอขนุ ผาเมืองสามารถขบั ไลข อมไดสําเร็จ พอขุนบางกลางหาว ข้ึนเปนกษัตริยสุโขทัยทรงพระนามวา พอขุนศรีอินทราทิตย สุโขทัยเจริญรุงเรืองมากที่สุดในสมัย พอขุนรามคําแหงและสมัยพระยาลิไทย สมัยพอขุนรามคําแหงนี้มีการเชิญพระสงฆจากนครศรีธรรมราช มาชวยกนั ประดษิ ฐล ายสือไทยเปนเอกลักษณข องสุโขทัยเอง ซึง่ พฒั นาตอ มาเปน หนังสอื ไทยในปจจบุ นั พ.ศ. 1893 พระเจาอูทองทรงสถาปนาอยุธยาเปนราชธานีอีกแหงหนึ่งของคนไทย แตอยุธยากับ สโุ ขทัยกไ็ มไดเปนศัตรกู ัน ในสมัยพระยาลิไทยน้ันขุนหลวงพะงั่วแหงอยุธยาไดมารวมมือกัน เพ่ือเผยแผพุทธศาสนา ใหเจริญรงุ เรอื งมีการนิมนตพ ระสงฆม าชว ยรวบรวมพระธรรมวินัยที่กระจัดกระจายเพราะศึกสงครามและให คณะสงฆรว มกันรางไตรภูมิพระรวงเพื่อใชสอนพุทธบริษัทใหทําความดี ในสมัยพระยาลิไทยน้ีไดมีการสราง พระพทุ ธรปู สาํ คญั ของไทยสามองค คอื พระพุทธชินราช พระพทุ ธชนิ สหี  และพระศากยมนุ ี ยุคหลงั พระยาลิไท อาณาจักรสโุ ขทัยออ นแอลง ในทีส่ ุดจงึ ถูกผนวกรวมเปน อาณาจกั รเดียวกับอยุธยา เมื่ออยธุ ยาเสยี กรุงแกพมา ครัง้ ที่ 2 เมืองสโุ ขทัยกย็ ิ่งเสอ่ื มลง พลเมอื งสโุ ขทัยสว นใหญอ พยพหนสี งคราม เมอ่ื ต้ังกรงุ ธนบุรี สุโขทัยก็ถกู ฟนฟูขึน้ ใหมด วย โดยไปตงั้ เมอื งอยูทบ่ี านธานีริมแมนํ้ายม ตอมาก็ถูกยก ฐานะเปนอาํ เภอธานีขึน้ อยูกบั จังหวดั สวรรคโลก พ.ศ. 2475 เปลี่ยนช่ืออําเภอธานีเปนอําเภอสุโขทัยธานีและ พ.ศ. 2482 ยุบจงั หวดั สวรรคโลกเปน อาํ เภอ และยกฐานะอําเภอสุโขทยั ธานขี น้ึ เปน จงั หวดั สโุ ขทยั แทน การกอ ตงั้ อาณาจกั รสโุ ขทัย การกอตั้งอาณาจักรสุโขทัยเทาท่ีปรากฏหลักฐานแวนแควน สุโขทัยไดกอตั้งข้ึนในชวงกลางพุทธ ศตวรรษที่ 18 โดยศูนยกลางอํานาจของสุโขทัยอยูบริเวณลุมแมน้ํานาน ตอมาจึงไดขยายตัวไปทางดาน ตะวนั ตกบริเวณลมุ แมนํ้าปง และทิศตะวนั ออกบรเิ วณลุมแมน ํา้ ปา สกั จากศลิ าจารกึ หลักท่ี 2 ศิลาจารึกวัดศรีชมุ จงั หวัดสุโขทัย ไดกลาวถึงการขยายอํานาจทางเศรษฐกิจ และการเมอื งของชมุ ชนเมอื งในลุมแมนํ้ายม และลุมแมน้ํานาน ในรัชสมัยของพอขุนศรีนาวนําถมขุนในเมือง เชลียง (ศรสี ัชนาลยั ) เปนเจาเมืองปกครองในฐานะเมืองขึ้น ขอมไดครอบครองเมืองศรีสัชนาลัย และสุโขทัย เม่ือประมาณกลางพุทธศตวรรษที่ 18 ซ่ึงสันนิษฐานวา เปนการขยายเมือง โดยการรวบรวมเมืองเปนเมืองคู

34 ดังปรากฏเรียกในศิลาจารึกวา “นครสองอัน” การรวมเมืองเปนเมืองคูน้ีเปนการรวมทรัพยากรสําหรับ การขยายเมอื งใหเ ปน แวนแควน ใหญโตขนึ้ พระองคมโี อรส 2 พระองค คอื พอขนุ ผาเมอื ง เจาเมืองราด และพระยาคาํ แหงพระราม เจาเมืองสระหลวงสองแคว (เมอื งพษิ ณุโลก) พอขุนผาเมอื งนํ้า ปรากฏความในจารกึ วา กษตั ริยขอมในสมัยนั้น ซ่ึงสันนิษฐานวา คือ พระเจาชัยวรมัน ที่ 7 (พ.ศ. 1724 – 1761) ไดยกราชธิดา คือ “นางสุขรมหาเทวี” ให เพื่อสรางสัมพันธไมตรี พรอมท้ัง พระราชทานเครอ่ื งราชูปโภค คอื พระขรรคชยั ศรีและพระนามเฉลิมพระเกยี รตวิ า “ศรอี ินทราทติ ย หรอื ศรีอินทราบดินทราทิตย” อาณาเขตของกรุงสุโขทัยในสมัยพอขุนศรีนาวนําถม คงไมกวางขวางเทาใดนัก สันนษิ ฐานวา ครอบคลมุ ถงึ เมอื งฉอด (เมอื งสอด) ลําพูน พษิ ณุโลกและอาํ นาจในสมัยขอมในการควบคุมเมือง ในอาณาเขตในสมัยของพอขุนศรีนาวนําถมคงไมมั่นคงนัก แตละเมืองคงเปนอิสระในการปกครองตนเอง เมืองหลายเมืองคงเปน เมืองในระบบเครอื ญาติ หรือเมอื งที่มีสมั พันธไมตรตี อกัน ภายหลังเมื่อพอขุนศรีนาวนําถม สน้ิ พระชนม คงเกดิ ความวุนวายในเมอื งสโุ ขทยั ขอมสบาดโขลญลาํ พง ซึง่ สนั นษิ ฐานวา อาจเปน เจาเมืองลําพง ซ่ึงเปนเมืองที่ปรากฏช่ือในศิลาจารึก หรืออาจเปนขุนนางขอมที่กษัตริยขอมสงมากํากับดูแลอยูท่ีสุโขทัย ไดน าํ กําลังเขายึดเมืองสโุ ขทัย ศรีสัชนาลยั และเมืองใกลเ คียงไวได พอขนุ ผาเมอื ง เจา เมืองราดและพระสหาย คือพอขนุ บางกลางหาว เจาเมืองบางยาง ไดร วมกําลงั กันปราบปรามจนไดชัยชนะ พอขนุ บางกลางหาวจงึ ไดขึ้น ครองราชย ณ เมืองสุโขทัย มีพระนามวา “พอขุนศรีอินทราทิตย” เปนปฐมกษัตริยราชวงศพระรวง สว นพอขุนผาเมืองไดก ลับไปครองเมืองราดดังเดมิ หลักฐานในศิลาจารึกกลาววา หลังสมัยพอขุนรามคําแหงมหาราช เมืองตาง ๆ ในอาณาเขตของ สุโขทัยไดแยกตัวเปนอสิ ระ ไมย อมรบั ศนู ยอ าํ นาจที่เมอื งสุโขทยั เหมือนดังเชน สมยั ท่พี อ ขนุ รามคําแหงมหาราช ดํารงพระชนมช พี อยู ปรากฏขอความในศิลาจารกึ หลกั ที่ 3 ศิลาจารึกนครชมุ จังหวัดกาํ แพงเพชรวา “บานเมือง ขาด....หลายบ้ัน หลายทอนแซว หลายบั้นหลายทอน ด้ังเมืองพ... นกเปนขุนหน่ึงเมืองคนที พระบาง หาเปนขุนหนง่ึ เมืองเชียงทองหาเปน ขุนหนึ่ง...” ความแตกแยกของเมืองตาง ๆ ในอาณาจักรสุโขทัย หลงั สมัยพอ ขนุ รามคําแหงมหาราชน้ัน อาจเน่ืองมาจากศนู ยก ลางอาํ นาจปราศจากความเขมแข็ง บานพ่ีเมืองนอง ในอาณาจักรสุโขทัยไดแตกแยกออกถืออํานาจปกครองตนเองโดยไมข้ึนแกกันเมืองประเทศราชที่มีกําลัง กลา แข็งพากนั แยกตวั เปนอิสระ เชน เมืองนครศรีธรรมราช และเมืองหงสาวดี เปน ตน อาณาจักรสุโขทยั มคี วามเจรญิ รงุ เรืองสบื มาประมาณ 200 ปเศษ (พ.ศ. 1762 – 1981) ภายหลังจงึ ตก อยใู ตอ ํานาจของกรุงศรีอยธุ ยา และถกู รวมเปน อันหนึง่ อนั เดียวกับกรุงศรอี ยุธยาในสมยั พระบรมราชาธริ าชที่ 2 (เจา สามพระยา) กิจกรรมที่ 2 1) จากการประวัตศิ าสตรส มยั สโุ ขทัย กรงุ สโุ ขทัยเสอ่ื มอาํ นาจลง เพราะสาเหตุใด อธบิ ายมาพอเขา ใจ 2) หลักฐานสําคัญใดทท่ี ําใหเ ราทราบประวตั ศิ าสตรส มัยสโุ ขทยั อธิบายมาพอเขา ใจ

35 อาณาจักรกรุงศรอี ยธุ ยา อาณาจักรอยุธยาถือกําเนิดขึ้นมาจากการรวมตัวของแวนแควนสุพรรณบุรีและลพบุรี พระเจาอูทอง ไดสถาปนาอยธุ ยาขึน้ เมอ่ื วันศกุ รท ี่ 4 มีนาคม พ.ศ. 1893 (ค.ศ. 1351) โดยตง้ั ข้นึ ในเมืองเกา “อโยธยา” ท่ีมี มากอน ในบริเวณทีเ่ รยี กวา หนองโสน ซ่ึงมีแมน้ํา 3 สาย คือ แมนํ้าเจาพระยา แมนํ้าลพบุรี และแมน้ําปาสัก มาบรรจบกัน แลวต้งั นามพระนครนี้วา “กรุงเทพมหานคร บวรทวาราวดี ศรอี ยธุ ยา มหาดลิ กบวรรตั นราชธานี บรุ ีรมย” คนท่วั ไปเรียกตวั เมืองอยธุ ยาวา “เกาะเมอื ง” มีรูปลกั ษณะคลา ยเรือสําเภา โดยมีหัวเรืออยูทางดาน ทิศตะวันออก ชาวตางประเทศในสมัยนั้น กลาวถึง กรุงศรีอยุธยาวาเปนเวนิสตะวันออก เนื่องจากกรุงศรี- อยธุ ยามกี ารขดุ คูคลองเช่ือมโยงสัมพันธกันกับแมนํ้าใหญรอบเมือง จึงทําใหอยุธยามีสภาพเปนเกาะมีแมนํ้า ลอมรอบ การสถาปนากรงุ ศรอี ยุธยา ชาวไทยเร่มิ ต้งั ถ่นิ ฐานบรเิ วณตอนกลาง และตอนลางของลุมแมนํ้าเจาพระยามาตั้งแตพุทธศตวรรษท่ี 18 แลว มีเมืองสําคัญหลายเมือง อาทิ ละโว อโยธยา สุพรรณบุรี นครชัยศรี เปนตน ตอมาราวปลาย พุทธศตวรรษท่ี 19 อาณาจักรขอม และสุโขทัยเรมิ่ เสื่อมอาํ นาจลง พระเจาอทู อง เจา เมืองอทู อง ซ่ึงขณะนนั้ เกดิ โรคหาระบาดและขาดแคลนนํ้า จงึ ทรงดาํ รจิ ะยา ยเมืองและพจิ ารณาชัยภูมิ เพือ่ ตง้ั อาณาจกั รใหม พรอมกันน้ันตองเปนเมอื งทมี่ นี าํ้ ไหลเวียนอยตู ลอด ครัง้ แรกพระองคท รงประทบั ทตี่ ําบล- เวียงเหล็ก เพื่อดูช้ันเชิงเปนเวลากวา 3 ป และตัดสินพระทัยสรางราชธานีแหงใหมบริเวณตําบลหนองโสน (บึงพระราม) และสถาปนากรุงศรีอยุธยาขึ้นเปนราชธานี เมื่อวันศุกรท่ี 4 มีนาคม พ.ศ. 1893 มีช่ือตาม พงศาวดารวา กรงุ เทพทวารวดีศรีอยธุ ยา มหินทรายุธยา มหาดิลกภพนพรัตน ราชธานีบุรีรมย ดวยบริเวณนั้น มแี มน ํ้าลอมรอบถึง 3 สาย อันไดแก แมนํ้าลพบุรีทางทิศเหนือ แมนํ้าเจาพระยาทางทิศตะวันตก และทิศใต แมน ้าํ ปาสัก ทางทิศตะวนั ออก เดมิ ทีบรเิ วณน้ไี มไ ดม สี ภาพเปนเกาะ ตอมาพระองคท รงดาํ ริใหขดุ คูเช่ือมแมน้ํา ทั้ง 3 สาย กรุงศรีอยุธยาจึงมีน้ําเปนปราการธรรมชาติใหปลอดภัยจากขาศึก นอกจากน้ีที่ต้ังกรุงศรีอยุธยา ยังหา งจากปากแมนํ้าไมมาก เมื่อเทยี บกับเมืองใหญ ๆ อีกหลายเมืองในบริเวณเดียวกัน ทําใหกรุงศรีอยุธยา เปนศนู ยกลางการกระจายสนิ คาสูภ มู ิภาคอืน่ ๆ ในอาณาจักร รวมทัง้ อาณาจกั รใกลเคียงอกี ดว ย ขยายตวั ของอาณาจกั ร กรุงศรอี ยุธยาดําเนนิ นโยบายขยายอาณาจักรดวย 2 วิธีคอื ใชก าํ ลงั ปราบปราม ซ่ึงเห็นไดจากชัยชนะ ในการยดึ ครองเมอื งนครธม (พระนคร) ไดอยางเดด็ ขาดในสมัยสมเด็จพระบรมราชาธิราชท่ี 2 และอีกวิธีหน่ึง คือ การสรา งความสมั พันธแ บบเครือญาติ อนั เห็นไดจ ากการผนวกกรุงสุโขทัยเขา เปนสวนหนง่ึ ของอาณาจักร ชว งสมัยรชั กาลของสมเดจ็ พระเจาอยูหัวบรมโกศ พระองคมีโอรสอยู 5 พระองค ซ่ึงท้ัง 5 พระองค ก็หมายอยากไดใ นราชสมบัติ เมอื่ พระเจาเอกทัศน (โอรสองคโ ต) และพระเจา อทุ ุมพร (โอรสองครอง) ไดม สี ิทธิ ในราชสมบัติเทากัน โดยพระเจาเอกทัศนเปนโอรสองคโตยอมไดในราชสมบัติ สวนพระเจาอุทุมพรก็ทรงมี สติปญญาเปนเลิศ สามารถควบคุมกองกําลังได น้ันเปนการจุดชนวนใหท้ัง 2 พระองคตองสลับการขึ้น ครองราชยกัน โดยในยามสงบ พระเจาเอกทัศนจะทรงครองราชยในยามสงคราม พระเจาอุทุมพร

36 จะทรงครองราชย ในทางพมา เม่อื กษัตรยิ  พระเจาอลองพญา สวรรคตจากการถูกกระสุนปนใหญ พระโอรส จึงต้ังทัพเขายึดเมืองอยุธยาในป 2309 ในเวลาตอมาเม่ือพระเจาอุทุมพรหมดความมั่นใจในการครองราชย เพราะพระเชษฐา (เอกทศั น) กท็ วงคนื ราชสมบัติตลอดเมื่อไลขาศึกได จึงออกผนวช โดยไมสึก ทําใหพระเจา เอกทศั นครองราชยไ ดน าน 9 ป ที่คา ยบางระจัน ชาวบานบางระจันไดขอกําลังเสริมจากอยุธยา แตพระองค ไมให และในเวลายงิ ปน ใหญกใ็ หใสกระสุนนอย เพราะจะทําใหมเหสีรําคาญเสียง ทําใหพระเจาตากสินผูนํา กองทัพหมดศรัทธาและนําทัพตีคายออกจากกรุงในท่ีสุด กรุงศรีอยุธยาถูกเผาไมเหลือแมนวัดวาอาราม นบั เวลาของราชธานไี ด 417 ป เสยี กรุงใหแ กพมา 2 คร้งั คือ คร้ังแรก ป พ.ศ. 2112 ในสมัยสมเด็จพระมหินทราธิราช (โอรสของสมเด็จพระมหาจักรพรรดิ) ตกเปนเมืองขึ้นของพมาเปนเวลา 15 ป และเม่ือป พ.ศ.2117 พระนเรศวรมหาราช ทรงกูเอกราชกลับคืนมาและเมื่อวันท่ี 7 เมษายน พ.ศ. 2310 กรุงศรีอยุธยาก็ถึงกาล ลม สลาย กรุงศรอี ยุธยามกี ษตั รยิ ปกครองท้ังหมด 33 พระองค จาก 5 ราชวงศ ไดแก ราชวงศอูทอง ราชวงศ สพุ รรณบุรี ราชวงศส ุโขทยั ราชวงศป ราสาททอง ราชวงศบ า นพลูหลวง กิจกรรมที่ 3 1) ลักษณะเดนของการสรา งกรงุ ศรอี ยุธยาเปนเมืองหลวง คอื อะไร 2) สาเหตสุ ําคญั ทที่ ําใหไทยตองการเสยี กรงุ ศรอี ยธุ ยาใหพ มา 2 ครัง้ คอื อะไร อาณาจกั รกรุงธนบรุ ี สมเดจ็ พระเจา ตากสนิ สามารถยดึ ธนบุรีและกรงุ ศรอี ยุธยาคนื มาจากพมา ได ทําใหพ ระองคมีความชอบ ธรรมในการสถาปนาพระองคเปนพระมหากษัตริย แตเน่ืองจากเห็นวา กรุงศรีอยุธยาเสียหายเกินกวาท่ีจะ บูรณะใหคืนไดด ังเดมิ จึงทรงสถาปนากรงุ ธนบรุ ีข้นึ เปนราชธานใี นปเดียวกนั การสถาปนาธนบรุ ีเปน ราชธานี เมอื่ สมเด็จพระเจาตากสนิ มหาราช สามารถกูเอกราชของชาติไทยไดแลว ปญหาของไทยในขณะน้ัน คือ การปองกันตนเองใหพนจากการโจมตีโดยพมาและหาอาหารใหพอเลี้ยงผูคนท่ีมีชีวิตรอดจากสงคราม แตสภาพอยุธยาขณะนัน้ ไมอาจจะฟน ฟบู รู ณะไดอ ยา งรวดเรว็ ดวยกําลังคนเพียงเล็กนอย อีกท้ังพมาไดรูลูทาง และจุดออนของอยุธยาเปนอยางดีแลว ดังนั้น พระองคจําเปนที่จะตองหาชัยภูมิที่เหมาะสมในการสถาปนา ราชธานแี หงใหมและไดร ับพระราชทานนามวา “กรุงธนบรุ ีศรีมหาสมทุ ร” กรุงธนบุรีต้ังอยทู างฝงตะวนั ตกของ แมน ้ําเจาพระยา ซ่งึ เปนพ้ืนทีข่ องเมืองบางกอกเดิมในสมยั อยุธยาเมืองบางกอก มฐี านะเปน “เมอื งทา เดมิ ” คือ เปนที่จอดเรือสินคา และเปน เมืองหนา ดา นทที่ ําหนาที่ปองกนั ขาศึกทจี่ ะยกทพั เขา มาทางปากนาํ้ เจาพระยา รวมท้ังมีหนาท่ีตรวจตราเก็บภาษีเรือและสินคาท่ีข้ึนลองตามลํานํ้าเจาพระยาตอนลางบางกอกซึ่งมีปอม ปราการและมีดานเกบ็ ภาษดี านใหญท ี่เรยี กวา ขนอนบางกอก

37 เมืองบางกอกจึงมีชุมชนคนตางชาติ เชน จีน อินเดีย มุสลิม ที่เดินทางมาติดตอคาขายและ เปนทางผานของนกั เดนิ ทาง เชน นกั การทตู พอคา นักการทหาร และนักบวชท่ีเขามาเผยแผศาสนา รวมทั้ง นักเผชิญโชคท่ีตองการเดินทางไปยังอยุธยา ดังน้ัน โดยพ้ืนฐานท่ีตั้งของกรุงธนบุรีจึงอยูในบริเวณที่ราบลุม อันอุดมสมบรู ณข องปากน้ําเจา พระยา และเปนเมอื งที่มคี วามเจรญิ ทางเศรษฐกจิ มากอน ตลอดจนเปนเมืองทมี่ ี ความปลอดภัย เพราะมีทั้งปอมปราการและแมนาํ้ ลาํ คลองท่ปี องกันไมใหขาศกึ โจมตีไดโดยงา ย เมือ่ สมเด็จพระเจาตากสินมหาราช ไดสถาปนากรุงธนบุรีเปนราชธานี พระองคทรงโปรดเกลาฯ ให สรางพระราชวงั ข้ึนเปนทีป่ ระทับ โดยสรา งพระราชวังชดิ กาํ แพงเมืองทางดา นใต มีอาณาเขตตั้งแตปอมวิไชย- ประสิทธ์ิและวัดทายตลาด (วัดโมลีโลกยาราม) ขึ้นมาจนถึงวัดอรุณราชวราราม วัดทั้งสองจึงเปนวัดในเขต พระราชฐาน สําหรับวัดแจงมีฐานะเปนพระอารามหลวง และเปนท่ีประดิษฐานพระแกวมรกตที่ไดอัญเชิญ มาจากเวยี งจนั ทรเ ม่อื พ.ศ. 2322 การปกครอง หลังจากกรงุ ศรีอยธุ ยาเสียใหแกพมา เม่อื พ.ศ. 2310 บา นเมอื งอยูในสภาพ ไมเ รยี บรอย มกี ารปลน สะดมกนั บอย ผูคนจึงหาผูคุมครองโดยรวมตัวกันเปนกลุมเรียกวา ชุมนุม ชุมนุมใหญ ๆ ไดแก ชุมนุมเจาพระยาพิษณุโลก ชุมนุมเจาพระฝาง ชุมนุมเจาพิมาย ชุมนุมเจานครศรีธรรมราช เปนตน สมเดจ็ พระเจา ตากสนิ ทรงใชเวลาภายใน 3 ป ยกกองทัพไปปราบชุมนุมตาง ๆ ท่ีต้ังตนเปนอิสระจนหมดส้ิน สําหรับระเบียบการปกครองนั้น พระองคทรงยึดถือ และปฏิบัติตามระเบียบการปกครองแบบสมัยกรุงศรี- อยุธยาตอนปลายตามท่ีสมเด็จพระบรมไตรโลกนาถทรงวางระเบียบไว แตรัดกุมและมีความเด็ดขาดกวา คนไทยในสมยั น้นั จงึ นยิ มรบั ราชการทหาร เพราะถาผูใดมีความดีความชอบ ก็จะไดรับการปูนบําเหน็จอยาง รวดเร็ว เศรษฐกิจ ในขณะท่สี มเดจ็ พระเจา ตากสินมหาราชขึ้นครองราชยน ัน้ บานเมืองกาํ ลงั ประสบ ความตกต่ําทางเศรษฐกิจอยางทส่ี ดุ เกิดการขาดแคลนขาวปลาอาหาร และเกิดความอดอยากยากแคน จึงมี การปลนสะดมแยงอาหาร มหิ นําซํา้ ยงั เกิดภัยธรรมชาตขิ ้ึนอีก ทําใหภ าวะเศรษฐกิจที่เลวรายอยูแลวกลับทรุด หนักลงไปอีกถึงกับมีผูคนลมตายเปนจํานวนมาก สมเด็จพระเจาตากสินมหาราชทรงแกไขวิกฤตการณดวย วิธกี ารตาง ๆ เชน ทรงสละทรพั ยส ว นพระองคซอื้ ขา วสารมาแจกจา ยแกร าษฎรหรือขายในราคาถูก พรอมกบั มี การสง เสรมิ ใหม กี ารทาํ นาปล ะ 2 คร้งั เพอ่ื เพ่ิมผลผลิตใหเพยี งพอ การส้นิ สดุ อาํ นาจทางการเมืองของสมเด็จ- พระเจาตากสนิ มหาราช ในตอนปลายรชั กาล สมเดจ็ พระเจาตากสนิ มหาราช เนือ่ งจากพระองคทรงตรากตรํา ทํางานหนักในการสรางความเปนปกแผนแกชาติบานเมือง พระราชพงศาวดารฉบับตาง ๆ ได บันทึกไววา สมเด็จพระเจาตากสนิ ทรงมีพระสตวิ ิปลาส ทาํ ใหบ า นเมอื งเกิดความระสํ่าระสายและไดเกิดกบฏขึ้นท่ีกรุงเกา พวกกบฏไดทําการปลน จวนพระยาอนิ ทรอภัยผูรกั ษากรุงเกา จนถึงหลบหนมี ายังกรุงธนบุรี สมเด็จพระเจา ตากสิน มหาราชโปรดใหพระยาสวรรคไปสืบสวนเอาตัวผูกระทําผิดมาลงโทษ แตพระยาสรรคกลับไปเขาดวยกับ พวกกบฏ และคุมกําลังมาตีกรุงธนบุรี ทําใหสมเด็จเจาพระยามหากษัตริยศึกตองรีบยกทัพกลับจากเขมร เพือ่ เขาแกไขสถานการณใ นกรงุ ธนบุรี และจบั กุมผูกอ การกบฏมาลงโทษ รวมท้งั ใหขาราชการปรึกษาพิจารณา ความที่มีผูฟองรองกลาวโทษสมเด็จพระเจาตากสินมหาราชในฐานะท่ีทรงเปนตนเหตุแหงความยุงยากใน

38 กรุงธนบรุ แี ละมคี วามเห็นใหสําเร็จโทษพระองค เพ่ือมิใหเกิดปญหายุงยากอีกตอไป สมเด็จพระเจาตากสิน- มหาราชจงึ ถูกสาํ เร็จโทษ กจิ กรรมท่ี 4 1) เหตกุ ารณใ นสมัยกรงุ ธนบรุ ีใดทอี่ ยใู นความทรงจําของคนไทยในปจ จบุ นั อธิบายมาพอเขาใจ 2) สาเหตุท่สี มเดจ็ พระเจา ตากสนิ ตอ งเสยี กรุงใหกบั พมา คอื อะไร อธบิ ายมาพอเขา ใจ กรุงรตั นโกสินทร จดุ เร่ิมตน ของรัตนโกสินทร สมเด็จพระเจาตากสินมหาราช เปน พระมหากษัตริยนักรบอีกพระองคหน่ึง ของชาตไิ ทยท่ีมีอจั ฉริยะภาพทางการทหารอยางหาผูใดเทียมมิได สิบหาปตลอดรัชกาลทรงตรากตรําทําศึก ไมเ วน แตละป หัวเมืองใหญนอยและอาณาจักรใกลเคียงตางคร่ันครามในพระบรมเดชานุภาพ กองทหารมา อันเกรียงไกรของพระองคน้ัน เปนตนแบบในการรุกรบยุคตอมาเปนตัวอยางอันดีของทหารในยุคปจจุบัน พระองคก ็อยใู นสภาวะทีม่ ิตา งอะไรจากสมเด็จพระนเรศวรฯ คือ มีกําลังนอยกวาแทบจะทุกคร้ัง แตพระองค ก็สามารถเอาชัยไดจากพระวิริยะอุตสาหะและพระปรีชาสามารถทางการทหาร ทรงกลาท่ีจะเปลี่ยนแปลง ในส่ิงท่ีลาหลัง ที่ศัตรูรู ท่ีใคร ๆ ก็รู ทรงกลาที่จะปฏิวัติความเช่ือใหม ๆ ที่ทหารควรจะใชเพ่ือใหเหมาะกับ สถานการณที่คับขัน การคุมพลยกแหกวงลอมพมาจากคายวัดพิชัยน้ัน ถือไดวาเปนทหารหนีทัพที่คิดกบฏ เปน ทรยศตอ แผนดิน แตพ ระองคก็มิไดลังเลที่จะทรงกระทําเพื่อบานเมืองในวันขางหนา หากพระองคไมคิด เอาบานเมืองเปนหลักชัยแลว ไหนเลยจะยอนกลับมาเพ่ือกูกรุงในอีกแปดเดือนถัดมา ดังนั้น จึงเห็นไดวา ยศศกั ดิ์ตาง ๆ ที่พระองคมีในตําแหนงพระยาวชิรปราการ ผูรั้งเมืองกําแพงเพชรนั้น หาไดมีความสําคัญตอ พระองคไ มแมแ ตน อย ทรงรดู ีวา เมอื่ สนิ้ ชาติ ยศศกั ดใิ์ ด ๆ กไ็ มมคี วามหมาย และในพระนครนั้นกไ็ มมีขนุ ทหาร ผใู หญคนใดทจี่ ะมนี ํา้ ใจและกลาหาญท่พี อจะรกั ษาชาติไวได พระองคจึงกระทาํ การอันท่ียากที่ทหารคนใดผูใด จะกลา ทํา พระเจาตากสินฯ ทรงเปนกษัตริยนักรบที่เร่ิมดวยพระองคเอง จากท่ีมีทหารเพียงแคหารอยคน ทรงกระทาํ การจากเลก็ ๆ เรอื่ ยไปจนถึงการใหญ ซ่ึงนั่นคอื การสถาปนากรงุ ธนบรุ ี ราชธานใี หมทมี่ ีกองทัพกวา สองแสนคน ไวเ ปนทีส่ รางความเปน ปก แผน ใหก ับคนไทย การเมืองการปกครองในกรุงธนบุรีในยุคเริ่มแรกน้ัน รม เย็นเปน สุข เพราะกรงุ ธนบรุ ีมกั จะเปนฝา ยรกุ ในเร่ืองของการทหาร ไพรฟาประชาชนในเมืองจะปลอดภัย จากขาศึก เพราะกองทพั ของพระเจาตากสนิ ฯ จะยกพลไปรบในดนิ แดนขา ศกึ เปนสวนใหญ พระเจาตากสินฯ ทรงมีนโยบายทางการทหารเปนแนวเชิงรุกอาณาจักรใกลเคียงตางยอมอยูใตเศวตฉัตร เพราะกรุงธนบุรี มีกองทัพที่เขมแข็งและยุทธวิธีในการรบก็ไมเหมือนใครเปนแบบใหมท่ีไมอาจมีใครแกทางศึกได พระราชอาณาจักรจงึ กวางขวางยิ่งกวา ในสมัยราชธานีเดิม

39 กรงุ ธนบรุ แี ละพระเจา ตากสนิ ฯ เริ่มมปี ญ หาในทางการปกครองจากการที่รับเอาขุนนางเกา ของอยธุ ยา มารับราชการ มกี ารแบงพรรคแยง พวก ลางรา ยเร่มิ ปรากฏ กองทพั กรุงธนบุรปี ราชัยเปนครั้งแรกท่ีเมืองเขมร เพราะทหารแตละทพั ระแวงกนั เอง ไมเรง เดินทัพเพ่ือสมทบทัพหลวงท่พี ระเจา ตากสินฯ ทรงใหพระโอรสเปน จอมทัพ ทพั ตาง ๆ ไมบรรจบกนั ตามพชิ ยั สงครามดังทเ่ี คยปฏบิ ัติ สุดทา ยเกิดกบฏทีเ่ มืองหลวงนําโดยพระยาสรรค ขุนนางอยุธยาเกาเชื้อสายไทยแท ๆ ท่ีพระเจาตากสินทรงนํามาชุบเลี้ยง จนเจาพระยามหากษัตริยศึกตอง ยกทัพกลับจากเขมรมาปราบปรามและปราบดาภิเษกเปน ปฐมราชวงศจักรี หมดส้นิ ยคุ กรุงธนบรุ ี พระพทุ ธยอดฟาจุฬาโลกฯ ขนึ้ เสวยราชยเปน พระเจาแผนดินไทย ไดทรงทําพิธีต้ังเสาหลักเมืองตาม ประเพณี เสาหลักเมอื งไดส รา งเปนศาลเทพารกั ษเ รยี กกนั สามญั วา “ศาลเจาพอ หลักเมือง” และรับสั่งใหยาย เมืองหลวงมาอยูก รุงเทพฯ ซึ่งเปนสวนหนึ่งของกรุงธนบุรี อยูฟากตะวันออก เรียกเมืองบางกอก ซ่ึงมีคนจีน อาศัยอยูมาก เม่ือยายมาอยูฝงตะวันออกแลว ไดทรงสรางเปนเมืองหลวงข้ึน เรียกวา กรุงเทพมหานคร บวรรัตนโกสินทร ตอมาในรชั กาลท่ี 4 จึงทรงเปลี่ยนเปน กรงุ เทพพระมหานคร อมรรตั นโกสินทร เหตทุ ี่ยายกรงุ เพราะทรงเลง็ เห็นวา 1. กรุงธนบรุ คี บั แคบ อยรู ะหวางวัดเปน การยากทจ่ี ะขยาย 2. อยฝู ง คดของแมน ้ําทาํ ใหนํา้ เซาะตลิง่ พงั อยเู ร่ือย 3. การที่มาตั้งที่กรุงเทพฯ นัน้ ท่ตี ้ังเหมาะสมกวา อาศัยแมน้าํ เปน กาํ แพงเมือง และตัวเมือง อาจขยายได สมเด็จพระพุทธยอดฟาจุฬาโลกมหาราช ทรงเปนผูสามารถ ทรงแกปญหาตาง ๆ คือ เมอ่ื เสวยราชยข ้ึนครองกต็ อ งรบี สรา งเมอื ง สรางพระนครอยู 3 ป จงึ สําเร็จ พ.ศ. 2325 พอสมโภชพระนครแลว ในปน้นั เองพมา ก็ยกกองทัพใหญม าประชิด การต้ังกรุงรตั นโกสนิ ทรเ ปน ราชธานี สมัยกรุงรัตนโกสินทร คือ ระยะเวลาตั้งแตแรกต้ังกรุงเทพมหานคร เมื่อ พ.ศ. 2325 เปนตนมา เหตทุ เี่ รยี กวา สมัยกรุงรัตนโกสินทร ก็เพราะเรียกตามความนิยมท่ีสืบเนื่องมาแตโบราณท่ีนิยมเรียกช่ือตาม เมอื งหลวง เชน สมัยสุโขทัย สมัยอยุธยา เหตุการณสมัยปลายกรุงธนบุรี ในปลายรัชสมัยพระเจากรุงธนบุรี บานเมืองเกิดจลาจล เน่ืองจากพระเจากรุงธนบุรีทรงมีพระสติวิปลาส สมเด็จพระเจากรุงธนบุรีมีพระราช โองการใหพ ระยาสรรคไปปราบกบฏแตพระยาสรรคกบั เขารวมกับพวกกบฏ นําพรรคพวกควบคุมตัวพระเจา- กรุงธนบรุ ีไว ความทราบถงึ สมเด็จเจาพระยามหากษัตริยศึกจึงรีบยกทัพใกลมากรุงธนบุรีเพื่อปราบกบฏและ สามารถจับผูเปนกบฏมาลงโทษได ขาราชการท้ังหลายลงความเห็นวา สมควรสําเร็จโทษพระเจากรุงธนบุรี และไดท ูลเชิญสมเด็จเจา พระยามหากษตั ริยศ กึ ปกครองประเทศตอ ไป พระบาทสมเด็จพระพุทธยอดฟาจุฬาโลกฯ ทรงรับการกราบบังคมทูลเชิญจากประชาชนข้ึนเปน พระมหากษตั ริยจ ากประชาชน โดยทรงทาํ พิธปี ราบดาภิเษกข้ึนเปน ปฐมบรมกษตั ริยแหงราชวงศจักรี เม่ือวันท่ี 6 เมษายน พ.ศ. 2325 และทรงสถาปนาเมืองหลวงใหม มีนามวา “กรุงเทพมหานคร อมรรัตนโกสินทร

40 มหินทรายุธยามหาดิลก ภพนพรัตนราชธานีบุรีรมย อุดมราชนิเวศนมหาสถาน อมรพิมานอวตาลสถิต สักกะทัตติยวษิ นุกรรมประสทิ ธ์ิ” ใชเ วลาในการสราง 7 ป พระองคท รงมพี ระราชปณธิ านวา “ตง้ั ใจอุปถมั ภก ยอยกพระศาสนาจะปกปองขอบขัณฑสีมา รกั ษาประชาชนและมนตรี” สมัยรชั กาลที่ 1 ไทยทาํ สงครามกบั พมา ถงึ 7 คร้ัง ครั้งทีส่ าํ คัญที่สดุ คอื สงคราม 9 ทัพ โดยพระเจาปดุง กษตั รยิ พมารวมพลจํานวนถึง 144,000 คน จัดเปน 9 ทพั เขาตีไทยโดยแบงเปนตีกรุงเทพ 5 ทัพ หัวเมืองฝาย เหนือ 2 ทัพ และฝายใต 2 ทัพ ไทยมีกําลังเพียงครึ่งหนึ่งของพมา แตดวยพระปรีชาสามารถของ พระบาทสมเด็จพระพทุ ธยอดฟาจฬุ าโลกมหาราชและกรมพระราชวังบวรสถานมงคล จงึ ทาํ ใหฝายพมาพายแพ กลับไป ดานการปกครอง มีการปกครองตามแบบกรุงศรีอยุธยาและธนบุรี คือ ยึดแบบที่สมเด็จ พระบรมไตรโลกนาถทรงวางไว แตว างระเบียบใหรัดกุมมากขึ้น โดยมีพระมหากษัตริยเปนพระประมุขสูงสุด ในระบอบสมบูรณาญาสทิ ธริ าชย ดานเศรษฐกิจ จังกอบ คือ การชักสวนจากสินคา หรือเก็บเงินเปนอัตราตามขนาดของ ยานพาหนะทีข่ นสนิ คา อากร คอื การเกบ็ ชกั สวนจากผลประโยชนทีร่ าษฎรทาํ ได เชน การทาํ นา ทําสวน สวย คอื สงิ่ ที่ราษฎรเสยี ใหแกร ฐั แทนการใชแรงงาน ฤชา คือ คาธรรมเนยี มทเี่ รยี กเกบ็ จากบริการตาง ๆ ที่รัฐทําให ราษฎร 1. เงินคาผูกปขอมอื จีน เปนเงนิ คา ธรรมเนียมท่ีเรียกเก็บจากชายชาวจีน เพ่ือทดแทนการ ถูกเกณฑแ รงงาน ซ่ึงเริม่ ในสมยั รชั กาลที่ 2 2. เงนิ คาราชการ เปน เงินท่ีไพรจ ายแทนการเขาเวรราชการ เริ่มในสมัยรัชกาลท่ี 3 อัตรา คนละ 18 บาทตอ ป 3. การเดินสวนเดินนา เริ่มมีข้ึนในสมัยรัชกาลที่ 2 โดยเรียกเก็บเปน ขาวเปลือก เรียกวา หางขา ว 4. ระบบเจา ภาษนี ายอากร เอกชนเปน ผูประมลู เพ่อื เปน ผจู ดั เกบ็ ภาษี ดานสังคม สังคมในสมัยรัตนโกสินทรตอนตนยังคงมีลักษณะคลายสังคมสมัยอยุธยา ตอนปลาย แตมีความสบายมากกวา เพราะไมค อยมสี งคราม เปนสงั คมเกษตรกรรม ครอบครัวมีขนาดใหญ ยึดระบบอาวุโส มีการแบงฐานะของบุคคลออกเปนพระมหากษัตริย พระบรมวงศานุวงศ ขุนนาง ไพร (ประชาชนธรรมดา) ทาส สําหรบั พระสงฆเปนชนั้ พเิ ศษทไี่ ดรบั การเคารพนับถอื จากประชาชน การปฏิรปู ราชการในสมยั รัชกาลท่ี 4 1. เปด โอกาสใหร าษฎรรอ งทกุ ข ถวายฎกี าไดอ ยา งสะดวก ดว ยการตีกลองวนิ ิจฉัยเภรี 2. ปรับปรุงดา นการกฎหมายและการศาล ตั้งโรงพิมพ อกั ษรพิมพก าร เพอื่ พิมพประกาศและ แถลงขาว 3. ขนุ นางขา ราชการสวมเสอื้ เวลาเขาเฝา

41 4. ทรงจางแหมมแอนนา มาเปนครูสอนภาษาอังกฤษใหแกพระราชโอรสและพระราชธิดาใน พระบรมมหาราชวงั 5. ทรงทาํ นบุ าํ รงุ พระศาสนา ทรงใหเ สรภี าพในการนบั ถือศาสนา เหตุการณเกี่ยวกับตางประเทศในสมัยรัชกาลท่ี 4 มีเพื่อนบานของไทย เชน พมา มลายู ตกเปน เมืองขึ้นของอังกฤษ ในป พ.ศ. 2398 สมเด็จพระนางเจาวิคตอเรียแหงอังกฤษ ทรงสงทูตช่ือ เซอร จอหน เบาวร ิง มาขอทําสัญญากับไทย ชือ่ สัญญาเบาวรงิ สัญญานี้มีทั้งขอดีและก็ขอเสีย หลังจากที่ไทยทําสัญญานี้ ไปแลว กม็ ีหลายชาติมาทําสญั ญานี้กันอกี เซอรจอหน เบาวร งิ ไดบ รรดาศกั ดิเ์ ปน “พระยาสยามนุกูล สยามิศร มหายศ” พระบาทสมเด็จพระจอมเกลาเจาอยูหัวไดเปลี่ยนช่ือกรุงเทพ จากคําวา บวร เปน อมร ท่ีแปลวา เทวดา และมีการตัดถนนเจริญกรงุ ซึ่งเปน ถนนสายแรกของไทย การปฏริ ปู ในสมยั รชั กาลที่ 5 1. การเลกิ ทาส แบบคอยเปนคอยไป โดยโปรดใหเลิกการซ้ือขายทาส ลดคาตัวทาส ลูกทาส ในป พ.ศ. 2411 ทรงใชเ วลา 31 ป แผนดินไทยจึงหมดทาส 2. ดา นการศึกษา ไดม ีการตงั้ โรงเรียนมหาดเลก็ หลวงและโรงเรยี นวดั มหรรณพาราม การปรบั ปรงุ ประเพณตี าง ๆ - ยกเลกิ พธิ ีการหมอบคลานเวลาเขา เฝา - ยกเลกิ ทรงผมมหาดไทย - จดั การไฟฟา - จัดการประปา ทส่ี ําคญั คือ ทรงตองการดูแลทุกขสขุ ของราษฎรอยางแทจริง โดยเสด็จประพาสตนจึงไดเสด็จเยือน ราษฎรตามหวั เมอื งตา ง ๆ อยเู สมอ โปรดใหเ ลิกทาส ทําใหพระองคไดรับการถวายพระนามวา “สมเด็จพระปย- มหาราช” เพราะทรงเปนที่รักของประชาชนทุกคน ทรงครองราชยนาน 42 ป วันท่ี 23 ตุลาคม พ.ศ. 2453 เปนวันสวรรคต มีการนาํ พวงมาลาไปถวายสักการบชู า ณ พระบรมรูปทรงมา ทุกป เรยี กวา วันปย มหาราช พระบาทสมเด็จพระมงกฎุ เกลา เจา อยูหัว หรือพระมหาธรี ราชเจา ทรงเปน พระราชโอรสของรัชกาลท่ี 5 พระราชกรณยี กจิ ของพระองคในการปฏิรูปงานดานตาง ๆ คือ 1. การปกครอง ทรงสาํ เรจ็ การศกึ ษาจากประเทศองั กฤษ จึงทรงนาํ การปกครองแบบ ประชาธิปไตยมาทดลองแกขาราชการดวยการต้ังเมืองประชาธิปไตย คือ “ดุสิตธานี” (อยูในบริเวณ โรงพยาบาลพระมงกุฎ) มีการเลือกตั้ง การแสดงความคิดเห็น แตยังไมไดผล เพราะราษฎรไดรับการศึกษา ยงั ไมเพียงพอ มีการออกหนงั สอื พมิ พ “ดสุ ิตสมติ ” ใหป ระชาชนแสดงความคิดเห็น 2. ความสมั พันธกบั ตางประเทศ สงครามโลกคร้ังที่ 1 เกดิ ขนึ้ ในป พ.ศ. 2457 – 2461 ในยุโรป พระองคตัดสินพระทยั เขากับฝา ยสัมพันธมติ ร เยอรมนีเปนฝายรุกรานและแพ ทําใหไทยมีฐานะเทาเทียมกับ ฝา ยสมั พนั ธมิตร ทําใหสามารถแกไ ขสนธสิ ญั ญาเบาวรงิ ท่ที ําในสมัยรชั กาลท่ี 4

42 รัชกาลที่ 6 ทรงไดรับความรวมมือชวยเหลือจาก ดร.ฟรานซิส บี แซร ไดชวยเจรจาเก่ียวกับ สนธิสัญญาเบาวริงกับประเทศตาง ๆ ประเทศแรกที่ยอมแกไข คือ โปรตุเกส จนครบทุกประเทศ ตอมา ดร. ฟรานซิส บแี ซร ไดร บั พระราชทานบรรดาศักดิ์เปน พระยากัลยาณไมตรี เหตุการณกอนการเปลี่ยนแปลง การปกครอง เม่ือพระบาทสมเด็จพระปกเกลาเจาอยูหัวเสด็จข้ึนครองราชย พระองคจัดใหมีการกระทํา ท่ีเกีย่ วกบั ประชาธปิ ไตย ไดแก 1. ทรงตง้ั สภาตาง ๆ ใหม สี ว นในการปกครองแผน ดิน 2. โปรดเกลาฯ ใหรา งรฐั ธรรมนูญ แตไ มไดร ับความเห็นจากสภาท่ปี รึกษาราชการแผน ดิน 3. ทรงเตรยี มการและฝก ทดลองใหป ระชาชน รจู กั ใชสทิ ธิในการปกครองทองถ่ิน 4. คณะราษฎร ประกอบดว ย บรรดาผูท ่ีไปศึกษาจากตา งประเทศเปน นกั เรยี นไทยที่จบจากเมอื งนอกมา ทาํ งานในประเทศไทย พวกน้ีไดรับพระราชทานทุนไปศึกษาท่ีตางประเทศ รวมผูที่เปนขาราชการท่ีถูกปลด จากงานและจากทหาร มหี วั หนา คอื พลเอกพระยาพหลพลพยุหเสนา ตอมาไดเ ลือ่ นเปนพลตรี ไดพาคณะราษฎร เขาเฝารชั กาลที่ 7 ซึง่ ขณะนัน้ ประทับอยูทหี่ วั หนิ เมือ่ พระองคไดขาวการเปลี่ยนแปลงการปกครองก็โปรดให คณะราษฎรเขาเฝาพระบาทสมเด็จพระปกเกลาเจาอยูหัว เม่ือวันที่ 24 มิถุนายน 2475 พระองคไดตรัสวา เตรียมจะพระราชทานรัฐธรรมนูญอยูแลว ไมตองการใหเสียเลือดเน้ือ มีรัฐธรรมนูญฉบับชั่วคราว เม่ือวันท่ี 27 มิถุนายน พ.ศ. 2475 และไดมีการรางรัฐธรรมนูญฉบับถาวร เม่ือวันท่ี 10 ธันวาคม 2475 และวันน้ี เปน วันรัฐธรรมนูญ โดยมีนายกรัฐมนตรีคนแรก คือ พระยามโนปกรณนิติธาดา (กอน หุตะสิงห) ตอมาไดมี นายกรฐั มนตรีคนท่ี 2 คือ พลเอกพระยาพหลพลพยหุ เสนา การปกครองในระบอบประชาธิปไตย ไมค อ ยไดผล สมบูรณ เพราะอํานาจไปอยูในคนบางกลุมเทาน้ัน ทําใหพระบาทสมเด็จพระปกเกลาเจาอยูหัวไดสละ ราชสมบัติ เมื่อวันที่ 12 มีนาคม พ.ศ. 2477 และไดเสด็จไปท่ีประเทศอังกฤษ พระองคไดเสด็จสวรรคตที่ ประเทศอังกฤษ อนสุ าวรียของพระบาทสมเดจ็ พระปกเกลา เจา อยหู ัวอยูที่หนารัฐสภาใกลก ับสวนดสุ ิต นับเปน พระบดิ าแหงประชาธปิ ไตยของไทย ราชวงศจกั รี ชอื่ ของราชวงศจ ักรมี ที ่มี าจากบรรดาศกั ดิ์ “เจาพระยาจักรศี รีองครกั ษ” ตาํ แหนง สมุหนายก ซ่ึงเปน ตาํ แหนงทางราชการที่พระองคเ คยทรงดํารงตําแหนงมากอนในสมัยกรุงธนบุรี คําวา “จักรี” นี้พองเสียงกับ คําวา “จักร” และ “ตร”ี ซ่งึ เปนเทพอาวุธของพระนารายณ พระบาทสมเดจ็ พระพุทธยอดฟา จฬุ าโลกมหาราช จงึ ทรงพระกรณุ าโปรดเกลา ฯ ใหสรางพระแสงจักรและพระแสงตรีไว 1 สํารบั และกําหนดใหใ ชเปนสัญลกั ษณ ประจาํ ราชวงศจักรสี ืบมาจนถึงปจจุบัน

43 พระปฐมบรมมหาชนกแหงราชวงศจ ักรี พระมหากษัตรยิ ไ ทย ราชวงศจักรี : Chakri (พ.ศ. 2325 – ปจ จบุ ัน) * ราชวงศจ กั รี * พระปรมาภิไธย ขึ้นครองราชย ส้นิ สุดการครองราชย หมายเหตุ พระบาทสมเดจ็ พระปรมินทร 6 เมษายน 7 กันยายน มหาจกั รบี รมนาถฯ พระพุทธยอดฟาจฬุ า พ.ศ. 2325 พ.ศ. 2352 โลกมหาราช พระบาทสมเดจ็ พระปรเมนทร 7 กันยายน 21 กรกฎาคม พ.ศ. 2367 มหาอศิ รสนุ ทรฯ พระพทุ ธเลศิ หลา นภาลัย พ.ศ. 2352 พระบาทสมเดจ็ พระปรมนิ ทร 21 กรกฎาคม 2 เมษายน มหาเจษฎาบดนิ ทรฯ พระน่ังเกลา พ.ศ. 2367 พ.ศ. 2394 เจาอยหู ัว พระบาทสมเดจ็ พระปรเมนทร 2 เมษายน 1 ตลุ าคม มหามงกุฎฯ พระจอมเกลาเจาอยูหัว พ.ศ. 2394 พ.ศ. 2411 พระบาทสมเดจ็ พระปรมนิ ทร 1 ตลุ าคม 23 ตลุ าคม มหาจุฬาลงกรณฯ พระจุลจอมเกลา พ.ศ. 2411 พ.ศ. 2453 เจา อยหู วั มหาราช พระบาทสมเดจ็ พระรามาธิบดี 23 ตุลาคม 26 พฤศจิกายน พ.ศ. ศรสี นิ ทรมหาวชริ าวุธฯ พระมงกุฎเกลา พ.ศ. 2453 2468 เจา อยหู ัว พระบาทสมเดจ็ พระปรมนิ ทร 26 พฤศจกิ ายน 2 มีนาคม มหาประชาธปิ กฯ พระปกเกลา เจา อยหู วั พ.ศ. 2468 พ.ศ. 2477 พระบาทสมเดจ็ พระปรเมนทร 2 มนี าคม 9 มิถุนายน มหาอานนั ทมหดิ ลฯ พ.ศ.2477 พ.ศ. 2489 พระอัฐมรามาธบิ ดนิ ทร พระบาทสมเดจ็ พระปรมินทร 9 มถิ นุ ายน 13 ตลุ าคม มหาภมู พิ ลอดุลยเดช มหิตลาธเิ บศร พ.ศ. 2489 พ.ศ.2559 รามาธบิ ดี จกั รีนฤบดนิ ทร สยามนิ ทราธริ าช บรมนาถบพติ ร สมเดจ็ พระเจา อยหู วั มหาวชริ าลงกรณ 1 ธันวาคม ปจ จุบัน บดินทรเทพยวรางกรู พ.ศ. 2559

44 กจิ กรรมที่ 5 1) สมยั รัชกาลใดของราชวงศจ ักรีทม่ี คี วามเจรญิ สูงสดุ ดา นศาสนา ศลิ ปวฒั นธรรม 2) สมัยรัชกาลท่ี 5 การปฏริ ูปการปกครองท่ีมีความสําคัญตอคนไทย คอื เรือ่ งใด 3) ประวัตศิ าสตรไทย ท่ที าํ ใหไทยตอ งเสยี เอกราชไปถึงสามครง้ั มสี าเหตมุ าจากเรอื่ งใด เร่อื งที่ 3 ประวตั ิและผลงานของบรรพบุรษุ ไทยท่ีมีสวนปกปอ ง และสรางความเจริญใหแกช าติบา นเมอื ง สมยั สุโขทัย พอขุนรามคาํ แหงมหาราช พอขุนรามคําแหงไดรับการยกยองวาเปนท้ังนักรบ นักปราชญ ทําใหชาติไทยมีตัวอักษรของตนเอง ทรงประดิษฐห นังสอื ท่เี รียกวา “ลายสอื ไทย” ขึน้ ทรงทํานุบํารงุ บา นเมืองใหเจริญกาวหนาท่ีสุดในทุก ๆ ดาน และทําใหอาณาจักรสุโขทัยมีอาณาเขตกวางขวางท่ีสุดในสมัยพระองค พระบรมราชานสุ าวรียพ อขนุ รามคาํ แหงมหาราช จังหวดั สุโขทัย พระราชประวัติ พอขุนรามคําแหงมหาราช เปนพระราชโอรสองคที่ 3 ของพอขุนศรีอินทราทิตย (ปฐมกษัตริยแหง กรุงสุโขทัย) กับนางเสือง แหงกรุงสุโขทัย มีพระโอรส พระราชธิดา รวมบิดา มารดา 3 พระองค พระองคใหญ สน้ิ พระชนมต งั้ แตยังเยาว พระองคกลางทรงพระนามตามศิลาจารึกวา “ขุนบาลเมือง” องคเล็กทรงพระนามวา