สค21001

42 สอ่ื ประกอบการเรยี นรู สอ่ื ท่ีผเู รยี นสามารถใชในการศึกษาเรยี นรปู ระกอบดวย 1. สื่อแบบเรียน หมวดวชิ าพฒั นาสังคมและชมุ ชน ระดับมธั ยมศึกษาตอนตน 2. หนังสือพิมพ วารสาร เอกสารทางวิชาการตามหองสมุดและแหลงเรียนรูในชุมชนและหองสมุด ประชาชน หอ งสมดุ เฉลิมราชกมุ ารใี นทองถ่นิ 3. เครือขา ยอนิ เทอรเ นต็ การวัดผลการเรยี นรู 1. ศกึ ษาจากหนงั สอื เรียนหมวดวชิ าการพัฒนาสงั คมและชุมชน ระดบั มัธยมศึกษาตอนตน 2. ทํากจิ กรรมทายบทท่กี าํ หนดให 3. ทดสอบปลายภาคเรียน

43 เร่ืองท่ี 1 ประวัตศิ าสตรสังเขปของประเทศในทวีปเอเชยี 1.1 ประวัตศิ าสตรส งั เขปของประเทศสาธารณรัฐประชาชนจนี ประเทศจีนหรอื สาธารณรฐั ประชาชนจีน เปนประเทศท่ีมีความเจริญรุงเรือง และมีอารยธรรมยาวนาน ท่สี ุดประเทศหนึ่งของโลก โดยหลกั ฐานทางประวัติศาสตรท ีส่ ามารถคนควาท่มี กี ารบันทึกเปน ลายลักษณอักษร และมีหลักฐานทางประวัติศาสตร ศิลปวัฒนธรรมที่หลากหลายสวยงาม ไดบงชี้วาอารยธรรมจีนท่ีบงบอกถึง ความเจริญงอกงามของจนี โบราณ ตงั้ แตช ว ง 2,500 - 2,000 ป กอนคริสตศักราช เร่ิมจากสมัยราชวงศตาง ๆ มาจนถึงจนี ยคุ ใหมคอื ยคุ ปจจุบัน ป ค.ศ. 2009 รวมมีอายยุ าวนานถงึ 4,000 - 5,000 ป ประเทศจีน เปนประเทศที่ใหญท่ีสุดในภูมิภาคเอเชียตะวันออก มีประชากรมากท่ีสุดในโลก คือ มีประชากรกวา 1.3 พันลานคน หรือประมาณหน่งึ ในหา ของประชากรโลก โดยประชากรสวนใหญเปนชาวจีน ฮั่น มีพ้ืนที่กวางใหญมีขนาดเปนอันดับ 3 ของโลก เปนรองเพียงรัสเซียและแคนาดา เปนประเทศที่คิดคน เข็มทิศ การผลิตกระดาษ ดินปน ระบบการพมิ พ ระบบชลประทาน การกอสรางกําแพงเมืองจีน และการขุด คลองขนุ ถือเปน โครงการดา นวิศวกรรมอันยิง่ ใหญแตโ บราณกาลทีม่ ีมากวา 2000 ป ดวยเหตุน้ี ประเทศจีน

44 จึงเปนสญั ลกั ษณของความม่ังคง่ั ทางศลิ ปะ วัฒนธรรมทชี่ าวจนี ไดผ า นประวัติศาสตรรูปแบบสังคมแบบตาง ๆ ทัง้ สงั คมแบบยคุ มนุษยห นิ สังคมทาส สงั คมศกั ดินา สังคมก่ึงศักดินา สังคมก่ึงเมืองข้ึน จนเขาสูสังคมนิยมใน ปจ จบุ ัน ประเทศจีนมีพรมแดนติดกับ 15 ประเทศ คือ เวียดนาม ลาว พมา อินเดีย ภูฏาน สิกขิม เนปาล ปากสี ถาน อัฟกานิสถาน ทาจกิ ิสถาน ครี กีซสถาน คาซคั สถาน รัสเซยี มองโกเลีย และเกาหลเี หนอื ตง้ั แตก อตัง้ สาธารณรฐั เม่อื ป พ.ศ. 2492 ประเทศจีนอยูภ ายใตการปกครองของพรรคคอมมิวนิสตจีน ประเทศจนี อางอธปิ ไตยเหนือเกาะไตหวนั เผิงหู เอหมงึ และหมาจู แตไ มไดป กครองโดยที่เกาะเหลาน้ีปกครอง โดยสาธารณรฐั จนี ซงึ่ มเี มืองหลวงอยทู กี่ รงุ ไทเป ฐานะทางการเมอื งของสาธารณรฐั จีนนั้น ยังเปน ทีโ่ ตแยงกันอยู คาํ วา “จนี แผน ดนิ ใหญ” ใชเรยี กสวนของจีน ท่ีอยูภายใตการปกครองของสาธารณรัฐประชาชนจีน (ยกเวนเขตบริหารพิเศษ 2 แหง คือ ฮองกง และมาเกา) นิยมเรียกสาธารณรัฐประชาชนจีนวา “จีนแดง” (Read Chaina) ปจ จุบนั ประเทศสาธารณรัฐประชาชนจีนและประเทศญีป่ นุ เปน มหาอํานาจในภูมภิ าคเอเชยี มีเศรษฐกิจและกําลงั ทางทหารใหญที่สดุ ในภูมภิ าคเอเชยี ในดา นภาษาในการติดตอสอ่ื สารนนั้ จนี ใชภ าษาจีนกลาง หรือภาษาธรรมดา เปน ภาษาประจาํ ชาติ ซึ่งเปนภาษาหนึ่งในหาภาษาทางการท่ีใชในองคการสหประชาชาติ ประเทศจีนมีชนเผาตาง ๆ 56 ชนเผา ซึ่งสว นใหญจะมีภาษาประจําเผาของตัวเอง ภาษากวางตุง เปนหนึ่งในภาษาถ่ินท่ีใชพูดในทางใตของประเทศ สาํ หรับภาษาเขียนนน้ั ภาษาจีนมมี ากวา 6,000 ปแ ลว จากชนเผาท้ังหมด 56 เผา มีชนเผาฮ่ัน เปนชนเผาที่ใหญที่สุด มีจํานวนประชากรถึง 91.02 % ของ ประชากรทง้ั หมด ที่เหลืออกี 8.98 % เปนชนกลมุ นอยซึ่งประกอบไปดวย 55 เผา โดยทุกชนเผามีสิทธิเทาเทียม กนั ภายใตกฎหมาย

45 รากฐานทางอารยธรรมท่สี ําคญั ของจนี คือ การสรา งระบบภาษาเขียน ในยคุ ราชวงศฉิน (ศตวรรษที่ 3 กอน ค.ศ.) และการพฒั นาแนวคิดลทั ธขิ งจ๊อื เมอื่ ประมาณ ศตวรรษที่ 2 กอน ค.ศ. ประวตั ศิ าสตรจนี มที ัง้ ชวงที่เปน ปกแผนและแตกเปนหลายอาณาจักรสลับกันไป ในบางครั้งก็ถูกปกครองโดยชนชาติอื่น วัฒนธรรมของจีน มีอิทธิพลอยางสงู ตอชาติอ่ืน ๆ ในทวีปเอเชีย ซึง่ ถา ยทอดดว ยการอพยพของประชากร การคาและการยึดครอง 1.2 ประวตั ิศาสตรส ังเขปของประเทศอนิ เดีย ประเทศอินเดีย หรือมีช่ือเรียกอยางเปนทางการวา สาธารณรัฐอินเดีย ต้ังอยูในทวีปเอเชียใต เปน พื้นท่สี ว นใหญของอนุทวีปอินเดีย มีประชากรมากเปน อนั ดับทีส่ องของโลก และเปนประเทศประชาธปิ ไตย ทีม่ ีประชากรมากที่สดุ ในโลก โดยมปี ระชากรมากกวาหน่งึ พนั ลานคน มภี าษาพูดประมาณแปดรอยภาษา ในดา นเศรษฐกิจอนิ เดยี มีอาํ นาจการซือ้ มากเปนอันดบั ทส่ี ข่ี องโลก โดย อาณาเขตทางทิศเหนือตดิ กับสาธารณรัฐประชาชนจนี เนปาล และภฏู าน ทศิ ตะวันตกเฉียงเหนือติดปากสี ถาน ทศิ ตะวนั ออกเฉยี งเหนือติดสาธารณรฐั แหง สหภาพพมา ทศิ ตะวนั ออกเฉยี งใตแ ละตะวันตกเฉียงใตจรดมหาสมุทรอนิ เดีย ทศิ ตะวนั ออกตดิ บงั กลาเทศ อนิ เดีย มีพ้นื ท่ี 3,287,590 ตารางกิโลเมตร ซึง่ ใหญกวาไทยประมาณ 6 เทา ประวัติศาสตรอินเดียเริ่มตนเม่ือ 3,000 ปกอนคริสตกาล หลักฐานทางโบราณคดี ท่ีพบในแควน ปญ จาบและแควนคชุ ราตของอนิ เดียบง บอกถึงความรงุ เรืองของสังคมเมืองและอารยธรรมลุมนํ้าสินธุในยุคสมัยนั้น ในศตวรรษที่ 6 กอนคริสตศักราช ชนเผาอินโด-อารยันท่ีปกครองอินเดียอยูในขณะน้ัน ไดต้ังอาณาจักร ท่ีปกครองโดยกษัตริยนักรบขึ้นเปนผูปกครองดินแดนที่ราบลุมแมน้ําคงคา (Ganges plain) มีชนเผาตาง ๆ เปนบริวารอยรู อบ ๆ ตอ มามีการตอตา นความมีอาํ นาจของพวกพราหมณที่มีอิทธิพลตอชีวิตความเปนอยูของ ชาวอินเดยี สว นใหญพ วกท่ีไมเห็นดวยตางพากันแสวงหาศาสดาใหม เปนบอเกิดของศาสนาใหม ๆ ความเชื่อ ใหม ๆ ข้ึน จึงทําใหเกิดศาสนาสําคัญข้ึน 2 ศาสนา คือ ศาสนาพุทธ (Buddhism) กับศาสนาเชน (Jainism) ในขณะทศี่ าสนาฮินดรู ุง เรอื งและมอี ทิ ธิพลอยา งมากอยูในอินเดยี พวกมคธ (Magodh) มีอาํ นาจปกครองอยูใน แถบทรี่ าบตอนเหนอื พระเจาจันทรคปุ ตแ หงราชวงคโมรยิ ะ (Chandragupta Maurya) เปน กษตั ริยอ งคสําคัญ ในประวัติศาสตรของอินเดีย พระเจาจันทรคุปตทรงตั้งเมืองปาฏะลีบุตร (Pataliputra) เปนเมืองหลวงของ อนิ เดยี ซง่ึ กลาวกันวา เมอื งปาฏะลีบุตรเปน เมืองใหญท ี่สุดของโลกในเวลานั้น ตอมาพระเจาจันทรคุปตหันไปนับถือศาสนาเชนและบําเพ็ญทุกกรกิริยา ดวยการอดอาหารตาม ความเชื่อของศาสนาเชนจนกระท่ังสน้ิ พระชนม จากนั้นราชวงคโมริยะซง่ึ เจริญรงุ เรอื งมากท่ีสุด ในยคุ สมยั ของ พระเจา อโศกมหาราช ผูแผอิทธิพลและขยายอาณาจักรอินเดียออกไปไกลจนทิศเหนือจรดแควนกัศมีรหรือ แคชเมียร (Kashmir) ดานทิศใตจรดไมเซอร (Mysore) ทิศตะวันออกจรดโอริสสา(Orissa) เมื่อขึ้นครองราชย ใหม ๆ พระเจา อโศกมหาราชทรงใชว ิธปี ราบปรามผตู อ ตานพระองค อยางโหดเหี้ยม ทรงขยายอาณาจักรดวย กองทัพทเี่ กรียงไกร เขนฆาผคู นลมตายเปนใบไมรวง แตภายหลังเม่ือพระเจาอโศกมหาราชหันมานับถือพุทธ ศาสนา ทรงเปลี่ยนวิธีการขยายอาณาจักรดวยกองทัพธรรมเผยแผศาสนาพุทธโดยสงสมณทูตไปทั่วโลก

46 โดยเฉพาะประเทศในเอเชีย และประเทศไทยนบั เปน อกี ประเทศหนงึ่ ทไี่ ดร บั อิทธิพลพุทธศาสนาเขามาเผยแผ อยางกวา งขวาง ตอมาไดมีการรวมพลังกันตอสูเพื่ออิสรภาพของอินเดีย มีการตั้งพรรคการเมืองชื่อพรรค National Congress ขน้ึ จดุ ประสงคม ิไดเ ลนการเมอื ง แตม ุงไปท่กี ารหาทางปลดปลอยอินเดียใหเปนเอกราช มีการรณรงค ใหความรูและปลกุ ระดมความเปน ชาตนิ ิยมขน้ึ ในอินเดีย นําโดยมหาบรุ ุษ คนสาํ คัญของอนิ เดีย คือ ทา นโมหัน ทาสการามจัน คานธี (Mohandas Karamchand Gandhi) ซึ่งชาวอินเดียเรียกดวยความยกยองวา “มหาตมะ” (Mahatama แปลวา Great Soul) ผูใชวิธีอหิงสา (nonviolence) ตอสูกับ ผูปกครองอังกฤษ อยางเงียบๆ มหาตมะ คานธี เปนผนู าํ ชาวอนิ เดยี ทั้งประเทศทาํ การประทว งอยา งสันติในป ค.ศ. 1922 และได นาํ ชาวอินเดียตอ ตา นกฎหมายเรียกเกบ็ ภาษีเกลือของอังกฤษในป ค.ศ. 1930 และเดนิ ขบวนครั้งใหญเรียกรอง ใหอังกฤษปลดปลอยอินเดีย ในป ค.ศ. 1942 มีการกอการจลาจลกลางเมืองจนถึงข้ันนองเลือดเกิดขึ้นใน หลายเมอื งของอนิ เดีย เหตกุ ารณเ หลานีบ้ บี บงั คบั ใหอังกฤษตองทาํ ความตกลงยอมยกอาํ นาจการปกครองประเทศใหอินเดีย ในวนั ท่ี 15 สงิ หาคม ค.ศ. 1947 ซ่งึ ชาวอินเดียถือวา เปนวนั ประกาศอสิ รภาพ และวนั หยุดราชการของประเทศ ดวย ในป ค.ศ. 1947 อินเดียไดเ อกราชจากอังกฤษแตอ นิ เดียตอ งแบงประเทศออกเปน 2 ประเทศ คือ อินเดีย ท่มี ีประชากรสว นใหญเ ปนประเทศสาธารณรัฐอินเดีย อินเดียสวนนอยที่มีประชาชนเปนมุสลิมแยกตัวไปตั้ง ประเทศใหมเปน รฐั อิสลามชื่อ ปากีสถาน ประชากรอินเดียมีประมาณ 1,000 ลา นคน โดยมีเชื้อชาติอินโด-อารยัน รอยละ 72 ดราวิเดียน รอยละ 25 มองโกลอยด รอยละ 2 และอื่น ๆ รอยละ 1 อัตราการเพิ่มของประชากร รอยละ 1.8 พ.ศ. 2542 (ค.ศ. 1999) และอตั ราการรูห นงั สอื รอยละ 52.1 ประชากรกวา 1,000 ลานคนเหลานี้ มีความแตกตางทางดานชาติพนั ธุ และวัฒนธรรม มีภาษาหลักใช พดู ถึง 16 ภาษา เชน ภาษาฮินดี ภาษาอังกฤษ ภาษาเบงกาลี ภาษาอูรดู เปนตนและมีภาษาถ่ินมากกวา 100 ภาษา ภาษาฮนิ ดี ถือวาเปนภาษาประจาํ ชาติ เพราะคนอนิ เดียกวารอยละ 30 ใชภาษาน้ี คนอินเดียที่อาศัยอยูรัฐ ทางตอนเหนอื และรฐั ทางตอนใต นอกจากจะใชภาษาที่แตกตางกันแลวการแตงกาย การรับประทานอาหาร กแ็ ตกตา งกันออกไปดวย 1.3 ประวัติศาสตรสงั เขปของสาธารณรัฐประชาธปิ ไตยประชาชนลาว ลาวหรือสาธารณรฐั ประชาธิปไตยประชาชนลาว เปน ประเทศหน่ึงท่สี ืบเชือ้ สายบรรพบรุ ุษเดยี วกับ ชาวไทย แตล าวประกอบดวยชนกลมุ นอยมากมายหลายเผา ลาวแท ๆ มีเพยี ง 50 เปอรเซ็นตเทาน้ัน ซ่ึงสวนใหญ อาศัยอยูร ิมนํา้ โขงบนทรี่ าบ สวนชาวเขานิยมอยูบ นเทือกเขา ตามหลกั ฐานทางประวัตศิ าสตรเม่ือประมาณ 4,000 - 5,000 ปกอน กลุมชนท่ีพูดภาษาไต ไดอพยพ เขามาอยใู นประเทศลาวและที่ราบสูงในภาคอีสาน รวมถึงพวกไท-กะได มง -เม่ียนทเ่ี ปน บรรพบุรุษของชาวลาวลุม และพวกมง-เยาท่ีอพยพจากตอนใตของประเทศจีน แรกเร่ิมกลุมชนเหลาน้ีไมมีการต้ังหลักแหลงท่ีแนนอน ตอ มาเมื่อชนเผา ตาง ๆ ท้งั ไทย พมา และเวียดนามอพยพลงมา ในเขตเทือกเขาและหุบเขาของดินแดนเอเชีย

47 อาคเนย ซง่ึ เปนถ่ินทอี่ ยูข องชนชาติมอญ-เขมร ความจําเปนในการสรางบานเรือนก็เริ่มมีขึ้นจนพัฒนาตอมา เปน เมืองเกษตรกรรม และตง้ั ถิ่นฐานอยูบรเิ วณหุบเขาและทรี่ าบลมุ ภายใตอํานาจของอาณาจักรเขมร ตอ มาในป พ.ศ.1896 พระเจาฟา งมุ ทรงทาํ สงครามตเี อานครเวยี งจันทน หลวงพระบางหัวเมืองพวน ทง้ั หมด ตลอดจนหวั เมืองอีกหลายแหงในท่ีราบสงู โคราชเขา รวมเปน อาณาจักรเดียวกันภายใต การชวยเหลือ ของกษตั รยิ เ ขมร กอ ตง้ั เปนอาณาจักรลา นชางข้ึนบนดินแดนทตี่ ั้งอยูกึ่งกลางระหวางลุมแมนํ้าโขงกับเทือกเขา อันหนาํ มศี ูนยก ลางอยทู เี่ มืองเชยี งดง-เชียงทอง เปนอาณาจักรที่รุงเรืองในทุกดาน หลังจากสถาปนาเมืองเชียง ดง-เชยี งทองแลว พระเจาฟางุม ทรงรับพุทธศาสนาลทั ธิลงั กาวงศ จากราชสาํ นกั เขมรมาเปนศาสนาประจําชาติ และไดอ ัญเชิญพระบางเปน พระพทุ ธรูปศิลปะสิงหลจากราชสาํ นกั เขมรมายังลา นชา ง เจาฟางุมทรงเปลี่ยนชื่อ เปน “เมืองหลวงพระบาง” เมือ่ พระเจาฟางุมส้ินพระชนม พระยาสามแสนไทไตรภูวนาถ โอรสของพระเจาฟางุมไดข้ึนครองราชย อาณาจกั รลา นชา งเรมิ่ เสอื่ มลง เพราะสงครามแยง ชงิ อํานาจและเกดิ กบฏตาง ๆ นานนบั รอยป จนถงึ พ.ศ. 2063 พระโพธิสารราชเจาเสด็จขนึ้ ครองราชย และรวบรวมแผน ดินขึน้ ใหมใหเปน ปก แผน ทรงโปรดใหยา ยเมอื งหลวง ของอาณาจกั รลา นชา งไปอยทู ี่เมอื งเวียงจนั ทน เพ่ือใหไกลจากการรกุ รานของสยาม และสรา งความเจริญใหก ับ อาณาจักรลานชา งเปน อยางมากและทรงมีสายพระเนตรยาวไกล ทรงโปรดใหพ ระเจา ไชยเชษฐาธิราชพระราช โอรสไปครองอาณาจักรลานนา เพื่อเปนการคานอํานาจพมา คร้ันเม่ือพระเจาโพธิสารราชเจาเสด็จสวรรคต พระเจาไชยเชษฐาธริ าชเสด็จกลับมาลานชาง และทรงอัญเชิญ พระแกวมรกตจากเชียงใหมไปยังเวียงจันทน ในรัชสมยั ของพระองคพระพทุ ธศาสนาทรงมีความเจริญรุงเรืองมาก ทรงสรางวัดพระธาตุหลวง หรือท่ีเรียกวา “พระธาตเุ จดียโ ลกจฬุ ามณี” และสรางวดั พระแกวข้นึ เพ่ือประดิษฐานพระแกวมรกต หลังแผนดินพระเจาไชยเชษฐาธิราช อาณาจักรลานชางมีกษัตริยปกครองสืบตอกันมาหลายรัชกาล เจริญสูงสุดในรัชกาลพระเจาสุริยวงศาธรรมิกราช ถือวาเปนยุคทองแหงอาณาจักรลานชาง พระองคทรงเปน กษตั ริยทต่ี ง้ั มน่ั อยใู นทศพิธราชธรรมและเปนท่ีนบั ถอื ของประชาชน หลังสมเด็จพระเจาสุริยวงศาธรรมิกราช สวรรคตแลว ลา นชา งแตกออกเปน 3 อาณาจักร คือ อาณาจักรลานชาง หลวงพระบาง อาณาจักรลานชาง เวียงจันทน และอาณาจักรลานชางจาํ ปาศักดิ์ โดยตกอยูภายใตการยึดครองของประเทศเพ่ือนบาน รวมทั้ง จีน เวียดนาม และสยาม กองทัพสยามพิชิตหัวเมืองลาวตอนเหนือลงได จึงไดผนวกหลวงพระบางเขาเปน ดินแดนสวนหนึ่งของตน ราชวงศเหวียนของเวียดนามแผอํานาจยึดครองลาวทางตอนกลางของแมนํ้าโขง รอบ ๆ นครเวยี งจันทน จนถึง พ.ศ. 2322 กองทัพสยามเขายึดครองแผนดินลานชางท่ีแตกแยกออกเปน 3 อาณาจักรไดท้ังหมด คร้ันถึงป พ.ศ. 2365 เจาอนุวงศ แหงเวียงจันทนวางแผนกอกบฏเพื่อกอบกูเอกราช แตไมสําเรจ็ ถูกตดั สินโทษประหารชีวติ กองทพั สยามในรชั กาลที่ 3 ยกมาตนี ครเวยี งจนั ทนไดรอื้ ทาํ ลายกาํ แพงเมอื ง เอาไฟเผาราบท้งั เมอื ง ทรัพยส ินถูกปลนสะดม ผูคนถูกกวาดตอ น วัดในนครเวยี งจนั ทนเ หลอื อยูเพยี งวัดเดยี ว ทไ่ี มถ ูกไฟไหม คือ วัดสสี ะเกด อาจมสี าเหตสุ ําคญั จากสถาปตยกรรมของวัดสีสะเกดแหงนี้สรางตามแบบอยาง ของสถาปตยกรรมไทยในสมยั รตั นโกสนิ ทรต อนตน ตอมาในป พ.ศ. 2428 พวกจีนฮอจากมณฑลยนู นาน ยกทัพมารกุ รานลาวและตีเมอื งตา ง ๆ ไลจ ากทาง ตอนเหนือไลม าถงึ นครเวยี งจนั ทนตอนใต รชั กาลที่ 5 ทรงแตง ตัง้ ใหกรมหมื่นประจกั ษ - ศลิ ปาคม เปน ขา หลวง

48 ใหญม าประจําอยหู วั เมืองลาวฝายเหนือ และยกกองทพั ขามแมน้าํ โขงมาตีฮอที่เวียงจันทน พวกจีนฮอพายแพ หนีขนึ้ ไปเชยี งขวาง ไทยตามตีจนถึงเมอื งเชียงขวาง จนพวกฮอ แตกพายไปหมด จนถงึ ป พ.ศ. 2436 ไทยตอ งเสีย ดินแดนแถบฝง ซายของแมน า้ํ โขงใหแกฝรั่งเศส หลังจากทีไ่ ดปกครองลาวมาถึง 114 ป เมื่อมหาอํานาจตะวันตกเริ่มแผนอิทธิพลเขาสูอินโดจีน ฝร่ังเศสไดใชสนธิสัญญา ท่ีไมเปนธรรม บีบสยามใหยกดินแดนฝง ซายของแมน า้ํ โขงทงั้ หมดใหก ับตน (ประเทศลาวในปจจุบนั ) ฝรัง่ เศสปกครองลาว แตล ะแขวงโดยมีคนฝรงั่ เศสเปน เจา แขวงหรอื ขา หลวง คอยควบคมุ เจาเมืองทีเ่ ปนคนลาวอกี ตอหนง่ึ ซ่ึงตอ งเกบ็ สวยตัวเลขจากชายฉกรรจใหขาหลวงฝร่ังเศส ตลอดเวลาที่ลาวตกเปนเมืองขึ้นน้ัน ฝร่ังเศสไมรักษา โบราณสถาน โบราณวัตถุ โดยรือ้ สรางเปน ถนนไมไ ดสนใจกบั วัฒนธรรมของประเทศลาวเทา ไรนัก เพราะถือวา เปน ดนิ แดนบา นปา ลาหลงั ไมมคี า ในเชงิ เศรษฐกจิ ตอมาในสงครามโลกคร้งั ท่สี อง เยอรมนั นี มชี ยั เหนอื ประเทศฝรง่ั เศสและกอตั้งคณะรัฐบาลขนึ้ ทเี่ มือง วิซี คณะขา หลวงฝรั่งเศสในอนิ โดจนี ใหการหนุนหลงั รฐั บาลวซิ ี และตกลงเปน พนั ธมิตรกบั ญ่ปี ุน ครน้ั ถึงป พ.ศ. 2484 รฐั บาลภายใตก ารนาํ ของพลตรีหลวงพบิ ลู สงครามเรม่ิ ดาํ เนินการตอตานอํานาจของฝร่ังเศสที่เร่ิมเสื่อม ถอย ดวยการยึดแขวงไชยบุรีและจําปาศักด์ิกลับคืนมา ญี่ปุนยุใหลาวประกาศเอกราช แตกองทัพฝรั่งเศส ก็ยอนกลับคืนมาอีกคร้ังหลังสงครามยุติไดไมนาน ลาวหันมาปกครองระบอบสมบูรณาญาสิทธิราช โดยมี รฐั ธรรมนูญเปนกฎหมายสูงสดุ ภายใตการควบคุมดูแลของฝรั่งเศส พ.ศ. 2492 สหรัฐอเมริกาและสหราชอาณาจักรฯ (อังกฤษ) ขบวนการลาวอิสระลมสลาย แนวรัก รว มชาตไิ ดพ ฒั นาเปน ขบวนการคอมมิวนิสตประเทศลาว ในเวลาตอมาโดยไดรับการสนับสนุนจากโฮจิมินห และพรรคคอมมิวนสิ ตข องเวยี ดนาม พ.ศ. 2495 ลาวในหัวเมืองดานตะวันออกเฉียงเหนือเริ่มกอการจลาจลตอตานการปกครองของ ฝรงั่ เศสภายใตการสนับสนุนจากรฐั บาลกรุงฮานอย เม่ือฝรั่งเศสแพส งครามทค่ี า ยเดียนเบยี นฟู ลาวจึงไดร บั เอกราชอยางสมบูรณ ฝร่ังเศสถอนกําลังออก จากประเทศลาวซ่ึงแตกแยกออกเปน 2 ฝา ย คือ ฝา ยสนบั สนุนระบบกษัตรยิ ในเวียงจันทน (ฝายขวา) กับฝาย ขบวนการประเทศลาว (ฝา ยซา ย) พ.ศ. 2498 ลาวไดร ับการยอมรบั ใหเขา เปนสมาชิกขององคการสหประชาชาติ พ.ศ. 2500 เจาสวุ รรณภมู า ขึ้นดํารงตําแหนงนายกรัฐมนตรีเปนผนู ํารฐั บาลผสมในนครเวยี งจันทน พ.ศ. 2506 รัฐบาลคอมมิวนิสตเวียดนามหันมาใชเสนทางโฮจิมินหในภาคตะวันออกของลาว เปน เสน ทางหลกั ในการสงกาํ ลงั พลไปปราบปรามพวกตอตานคอมมิวนสิ ตในเวียดนามใต กองกําลังอเมริกนั เริ่ม เขา มาปฏิบตั กิ ารลับในลาว พ.ศ. 2516 สหรฐั อเมริกาถอนตัวออกจากสงครามเวียดนาม “การทําสงครามหลัง ฉาก” ในประเทศลาวจงึ ตองเลิกราไปดว ย พ.ศ. 2518 หลงั จากรัฐบาลคอมมวิ นสิ ตมชี ัยเหนือเวียดนามทงั้ ประเทศไดไ มน าน โดยยึดกรงุ พนมเปญ เปนแหง แรก ตอ มาไดไซง อ น ขบวนการประเทศลาวยดึ อาํ นาจไดท้ังหมดในเดือนธนั วาคม เจามหาชีวิตศรีสวาง วัฒนาถูกปลดออกจากราชบัลลังก ตามมาดวยการสถาปนาประเทศใหมชื่อวา “สาธารณรัฐประชาธิปไตย ประชาชนลาว” หรอื สปป.ลาว เมอื่ วันที่ 2 ธนั วาคม พ.ศ. 2518

49 ระยะ 5 ป หลังการเปลี่ยนแปลงการปกครอง ลาวใชนโยบายคอมมิวนิสตปกครองอยางเขมงวด ควบคมุ พุทธศาสนา ตัดสัมพนั ธก ับประเทศไทย ปราบปรามชนกลุม นอ ย ราษฎรหลายหมื่นคนถูกจับ สงผลให ปญ ญาชนและชนช้นั กลางจาํ นวนมากหลบหนีออกนอกประเทศ เจาสวา งวฒั นาและพระญาติวงศสิ้นพระชนม อยใู นคายกกั กนั ชาวบา นยากจนลง พ.ศ. 2535 นายไกสอน พมวิหาร ประธานประเทศผูเชื่อม่ันในระบอบคอมมิวนิสตถึงแกอสัญกรรม นายหนูฮัก พูมสะหวัน ข้ึนดํารงตําแหนงแทน การจํากัดเสรีภาพคอย ๆ ถูกยกเลิกไป ชาวลาวที่อพยพไปอยู ตา งประเทศไดรับการเช้ือเชิญใหกลับคืนสูบานเกิดเมืองนอน ลาวเร่ิมเปดประเทศตอนรับนักทองเที่ยวและ ฟนฟคู วามสมั พันธก ับประเทศไทย พ.ศ. 2537 มีพิธีเปด “สะพานมิตรภาพ” ขามแมน้ําโขงเชื่อมลาว-ไทย เขาดวยกัน สงผลใหไทย มีอทิ ธพิ ลตอลาวมากข้ึน ทั้งในดา นวัฒนธรรมและเศรษฐกจิ และการท่ปี ระธานหนฮู ัก พูมสะหวัน ไดเ ดนิ ทางมา เยือนไทยอยางเปนทางการและเขาเฝาพระบาทสมเด็จพระปรมินทรมหาภูมิพลอดุลยเดช (รัชกาลท่ี 9) การปฏิรูปเหลา น้ี ทําใหลาวไดร บั การยอมรบั เขา เปนสมาชกิ อาเซยี นในป พ.ศ. 2540 พ.ศ. 2548 ลาวครบรอบ 30 ป การสถาปนาประเทศใหมเปนสาธารณรัฐประชาธิปไตยประชาชน ลาว (สปป.ลาว) และในปเ ดียวกันน้ีเอง สะพานมติ รภาพไทย - ลาว กไ็ ดเปดใชอีกเปน แหงท่ีสองที่จังหวดั เลย 1.4 ประวัตศิ าสตรสงั เขปของประเทศพมาหรือสาธารณรฐั แหง สหภาพเมยี นมาร

50 ประวตั ิศาสตรของพมาน้ันยาวนาน มีประชาชนหลายเผาพันธุเคยอาศัยอยูในดินแดนแหงน้ี เผาพันธุ เกา แกท ส่ี ดุ ที่ปรากฏไดแ ก มอญ ตอ มาราวศตวรรษที่ 13 ชาวพมา ไดอ พยพลงมาจากบรเิ วณพรมแดนระหวา งจนี และทเิ บต เขา สทู ี่ราบลมุ แมน ้ําอิระวดี และกลายเปนชนเผา สว นใหญท ป่ี กครองประเทศในเวลาตอ มา ประวตั ศิ าสตรข องสาธารณรฐั แหงสหภาพพมา มีความเกี่ยวขอ งกบั ชนชาตติ าง ๆ หลายเช้ือชาติ ไดแก มอญ พยู รวมถงึ มีการเกย่ี วพันธก บั อาณาจกั รและราชวงศต าง ๆ เชน มอญ เปน ชนเผาแรกทสี่ ามารถสรา งอารยธรรมขนึ้ เปน เอกลกั ษณของตนได ชาวมอญไดอพยพเขามา อาศัยอยูในดินแดนแหงน้ีเมื่อราว 2400 ปกอนพุทธกาล และไดสถาปนาอาณาจักรสุวรรณภูมิ ขึ้นเปน อาณาจกั รแหงแรกในราวพุทธศตวรรษที่ 2 ณ บริเวณใกลเมืองทาตอน (Thaton) ชาวมอญไดรับอิทธิพลของ ศาสนาพทุ ธผา นทางอนิ เดยี ในราว พุทธศตวรรษท่ี 2 ซ่ึงเชื่อวามาจากการเผยแพรพระพุทธศาสนาในรัชสมัย ของพระเจาอโศกมหาราช บันทกึ ของชาวมอญสว นใหญถกู ทาํ ลายในระหวางสงคราม วฒั นธรรมของชาวมอญ เกิดขนึ้ จากการผสมผสานกับวฒั นธรรมจากอนิ เดีย จนกลายเปนเอกลกั ษณข องตนเองเปนวัฒนธรรมลักษณะ ลูกผสม ในราวพุทธศตวรรษท่ี 14 ชาวมอญไดเขาครอบครองและมีอิทธิพลในดินแดนตอนใตของพมาและได เกิดอาณาจกั รใหมข ึ้น เรยี กวา อาณาจกั รสธุ รรมวดี ท่เี มืองพะโค (หงสาวด)ี ปยุ : พยู : เพียว ชาวปยุหรือพยูหรือเพียว คือ กลุมชนที่เขามาอาศัยอยูในดินแดนประเทศสาธารณรัฐแหง สหภาพพมา ตั้งแตพทุ ธศตวรรษท่ี 4 และไดสถาปนานครรัฐขนึ้ หลายแหง เชน ที่ พนิ นาคา (Binnaka) มองกะโม (Mongamo) ศรีเกษตร (Sri Ksetra) เปยทะโนมโย (Peikthanomyo) และหะลินยี (Halingyi) ในชว งเวลา ดงั กลาว ดนิ แดนพมาเปน สว นหนง่ึ ของเสนทางการคาระหวา งจีนและอินเดียจากเอกสารของจีนพบวามีเมือง อยูภายใตอ ํานาจปกครองของชาวพยู 18 เมอื ง และชาวพยเู ปน ชนเผาท่ีรักสงบ ไมปรากฏวามีสงครามเกิดขึ้น ระหวางชนเผาพยู ขอขัดแยงมักยุติดวยการคัดเลือกตัวแทนใหเขาประลองความสามารถกัน ชาวพยูสวมใส เคร่ืองแตงกายท่ีทําจากฝาย อาชญากรมักถูกลงโทษดวยการโบยหรือจําขัง เวนแตไดกระทําความผิด อนั รา ยแรงจงึ ตองโทษประหารชีวติ ชาวพยูนับถือพระพุทธศาสนานิกายเถรวาท เด็ก ๆ ไดรับการศึกษาที่วัด ตั้งแตอ ายุ 7 ขวบจนถึง 20 ป นครรฐั ของชาวพยไู มเ คยรวมตวั เปน อันหนึ่งอันเดียวกนั แตน ครรัฐขนาดใหญมกั มอี ทิ ธิพลเหนอื นครรฐั ขนาดเล็ก ซ่ึงแสดงออกโดยการสงเคร่ืองบรรณาการใหนครรัฐท่ีมีอิทธิพลมากท่ีสุด ไดแก ศรีเกษตร ซ่ึงมี หลกั ฐานเช่อื ไดว า เปนเมืองโบราณที่มีขนาดใหญท่ีสุดในสาธารณรัฐแหงสหภาพพมา ไมปรากฏหลักฐานวา อาณาจกั รศรเี กษตรถกู สถาปนาขน้ึ เม่ือใด แตมีการกลาวถึงในพงศาวดารวามีการเปล่ียนราชวงศเกิดขึ้นในป พุทธศกั ราช 637 ซ่งึ แสดงใหเหน็ วา อาณาจกั รศรีเกษตรตอ งไดรบั การสถาปนาขึ้นกอนหนานั้น มีความชัดเจน วา อาณาจกั รศรีเกษตรถูกละท้ิงไปในปพุทธศักราช 1199 เพ่ืออพยพยายข้ึนไปสถาปนาเมืองหลวงใหมทาง ตอนเหนือ แตยังไมทราบอยางแนชัดวาเมืองดังกลาวคือเมืองใด นักประวัติศาสตรบางทานเชื่อวาเมือง ดังกลาวคือเมืองหะลินคยี อยางไรก็ตามเมืองดังกลาว ถูกรุกรานจากอาณาจักรนานเจาในราวพุทธศตวรรษ ท่ี 15จากน้ันกไ็ มปรากฏหลักฐานกลาวถงึ ชาวพยูอกี เลย

51 อาณาจกั รพกุ าม ชาวพมาเปนชนเผาจากทางตอนเหนือที่คอย ๆ อพยพแทรกซึมเขามาสั่งสมอิทธิพลในดินแดน สาธารณรัฐแหง สหภาพพมา ทีละนอย กระทั่งปพุทธศักราช 1392 จึงมีหลักฐานถึงอาณาจักรอันทรงอํานาจ ซ่งึ มีศนู ยก ลางอยูทีเ่ มอื ง “พุกาม” (Bagan) โดยไดเ ขามาแทนที่ภาวะสูญญากาศทางอํานาจภายหลังจากการ เส่ือมสลายไปของอาณาจักรชาวพยู อาณาจักรของชาวพุกามแตแรกนั้นมิไดเติบโตข้ึนอยางเปนอันหน่ึง อันเดียวกัน กระทงั่ ในรัชสมัยของพระเจาอโนรธา (พ.ศ. 1587 - 1620) พระองคจึงสามารถรวบรวมแผนดิน พมาใหเปนอันหน่ึงอันเดียวกันสําเร็จ และเม่ือพระองคทรงตีเมืองทาตอนของชาวมอญไดในปพุทธศักราช 1600 อาณาจักรพุกามก็กลายเปนอาณาจักรที่เขมแข็งที่สุดในดินแดนพมา อาณาจักรพุกาม มีความเขมแข็งเพิ่มมากขึ้นในรัชสมัยของพระเจากยันสิทธา (พ.ศ. 1624 - 1655) พระเจาอลองสิทธู (พ.ศ. 1655 - 1710) ทําใหในชวงปลายพุทธศตวรรษที่ 17 ดินแดนในสุวรรณภูมิเกือบทั้งหมด ถูกครอบครอง โดยอาณาจักรเพียงสองแหง คือ เขมร (เมืองพระนคร) และพุกาม อาํ นาจของอาณาจักรพุกามคอย ๆ เส่ือมลง ดวยเหตุผลหลักสองประการ สวนหนึ่งจากการถูกเขา ครอบงาํ โดยคณะสงฆผูมอี าํ นาจ และอกี สว นหน่ึงจากการรุกรานของจกั รวรรดิมองโกล ท่เี ขา มาทางตอนเหนือ พระเจานราธิหบดี (ครองราชย พ.ศ. 1779 - 1830) ไดทรงนาํ ทัพสูยนู นานเพอื่ ยบั ยั้งการขยายอํานาจของมอง โกล แตเม่ือพระองคแพสงครามในปพุทธศักราช 1820 ทัพของอาณาจักรพุกามก็ระส่ําระสายเกือบท้ังหมด พระเจา นราธหิ บดถี กู พระราชโอรสปลงพระชนมใ นปพทุ ธศกั ราช 1830 กลายเปน ตวั เรงที่ทําใหอาณาจักรมอง โกลตดั สนิ ใจรุกรานอาณาจักรพุกามในปเดียวกันนั้น ภายหลังสงครามครั้งนี้ อาณาจักรมองโกลก็สามารถ เขาครอบครองดินแดนของอาณาจักรพุกามไดทั้งหมด ราชวงศพุกามสิ้นสุดลงเมื่อมองโกลไดแตงตั้ง รัฐบาลหุนข้ึนบริหารดินแดนพมาในปพุทธศักราช 1832 องั วะและหงสาวดี หลังจากการลมสลายของอาณาจกั รพกุ าม พมา ไดแ ตกแยกออกจากกนั อีกครั้ง ราชวงศอังวะ ซึง่ ไดรับ อิทธิพลทางวัฒนธรรมจากอาณาจักรพุกามไดถูกสถาปนาขึ้นที่เมืองอังวะในปพุทธศักราช 1907 ศิลปะและ วรรณกรรมของพกุ ามไดถกู ฟน ฟจู นยุคนี้กลายเปนยุคทองแหงวรรณกรรมของพมา แตเนื่องดวยอาณาเขต ที่ยากตอการปองกันการรุกรานจากศัตรู เมืองอังวะจึงถูกชาวไทใหญเขาครอบครองไดในปพุทธศักราช 2070 สาํ หรับดินแดนทางใต ชาวมอญไดสถาปนาอาณาจักรของพวกตนขึ้นใหมอีกครั้งท่ีเมืองหงสาวดี โดยกษัตรยิ ธรรมเจดยี  (ครองราชย พ.ศ. 1970 - 2035) เปน จดุ เร่ิมตน ยุคทองของมอญ ซ่ึงเปนศูนยกลางของ พุทธศาสนานิกายเถรวาทและศูนยก ลางทางการคา ขนาดใหญใ นเวลาตอ มา อาณาจักรตองอู หลงั จากอาณาจักรพกุ ามถกู รุกรานจากไทใหญ ชาวอังวะไดอพยพลงมาสถาปนาอาณาจักรแหงใหม โดยมีศูนยกลางที่เมืองตองอูภายใตการนําของพระเจามิงคยินโย ในปพุทธศักราช 2074 พระเจาตะเบง ชะเวตี้ (ครองราชย พ.ศ. 2074 - 2093) ซ่ึงสามารถรวบรวมพมาเกือบท้ังหมดใหเปนอันหน่ึงอันเดียวกันได อีกคร้งั

52 ในชวงระยะเวลาน้ี ไดมีการเปลี่ยนแปลงขนาดใหญเกิดขึ้นในภูมิภาค ชาวไทใหญมีกําลังเขมแข็ง เปน อยางมากทางตอนเหนือ การเมอื งภายในอาณาจกั รอยุธยาเกดิ ความไมม่ันคง ในขณะทีโ่ ปรตุเกสไดเริ่มมี อิทธิพลในเอเชียตะวันออกเฉียงใตและสามารถเขาครอบครองมะละกาได ในการเขามาของบรรดา พอ คาชาวยุโรป พมากลายเปนศนู ยกลางทางการคา ทส่ี าํ คัญอกี ครง้ั หนง่ึ การทพี่ ระเจา ตะเบงชะเวต้ีไดยา ยเมือง หลวงมาอยูที่เมืองหงสาวดี เหตุผลสวนหนึ่งก็เน่ืองดวยทําเลทางการคา พระเจาบุเรงนอง (ทรงครองราชย พ.ศ. 2094 - 2124) ซ่ึงเปนพระเทวัน (พ่ีเขย) ของพระเจาตะเบงชะเวตี้ ไดเสด็จข้ึนครองราชยสืบตอจาก พระเจาตะเบงชะเวตี้ และสามารถเขาครอบครองอาณาจักรตางๆ รายรอบได อาทิ มณีปุระ (พ.ศ. 2103) อยุธยา (พ.ศ. 2112) การทําสงครามของพระองคทําใหพมามีอาณาเขตกวางใหญไพศาลท่ีสุด อยางไรก็ตาม ทั้งมณีปุระและอยุธยาตา งกส็ ามารถประกาศตนเปนอสิ ระไดภ ายในเวลาตอ มาไมน าน เมือ่ ตอ งเผชญิ กบั การกอกบฏจากเมอื งขึ้นหลายแหง ประกอบกบั การรกุ รานของโปรตเุ กส กษตั ริยแหง ราชวงศตองอูจําเปน ตองถอนตัวจากการครอบครองดนิ แดนทางตอนใต โดยยายเมืองหลวงไปอยูที่เมืองอังวะ พระเจา อะนอกะเพตลนุ (Anaukpetlun) พระนัดดาของพระเจา บเุ รงนอง สามารถรวบรวมแผนดินพมาใหเ ปน อันหน่งึ อนั เดยี วกันอีกครั้งในพุทธศักราช 2156 พระองคตัดสินใจ ที่จะใชกําลังเขาตอตานการรุกรานของ โปรตุเกส พระเจาธารุน (Thalun) ผูสืบทอดราชบัลลังกไดฟนฟูหลักธรรมศาสตรของอาณาจักรพุกามเกา แตพระองคทรงใชเวลากับเร่ืองศาสนามากเกินไป จนละเลยท่ีจะใสใจตออาณาเขตทางตอนใต ทายที่สุด หงสาวดีท่ไี ดร บั การสนับสนุนจากฝรัง่ เศสซ่ึงตง้ั มน่ั อยใู นอินเดยี ก็ไดทาํ การประกาศเอกราชจากอังวะ จากนั้น อาณาจักรของชาวพมากค็ อยๆ ออนแอลงและลมสลายไปในปพทุ ธศักราช 2259 จากการรุกรานของชาวมอญ ราชวงศอ ลองพญา ราชวงศอลองพญา ไดร ับการสถาปนาขึ้นและสรางความเขมแข็งจนถึงขีดสุดไดภายในเวลาอันรวดเร็ว อลองพญาซ่งึ เปน ผูนาํ ทไี่ ดรบั ความนยิ มจากชาวพมา ไดขับไลช าวมอญทีเ่ ขามาครอบครองดนิ แดนของชาวพมา ไดในป พ.ศ. 2296 จากน้นั ก็สามารถเขา ยึดครองอาณาจักรมอญได อกี คร้ังในป พ.ศ. 2302 ทั้งยังสามารถกลบั เขา ยดึ ครองกรงุ มณีปรุ ะ ไดใ นชว งเวลาเดยี วกนั พระองคสถาปนาใหเ มืองยา งกงุ เปน เมอื งหลวงในป พ.ศ. 2303 หลังจากเขา ยดึ ครองตะนาวศรี (Tenasserim) พระองคไดยาตราทัพเขารุกรานอยุธยา แตตองประสบความ ลมเหลวเม่ือพระองคทรงสวรรคตในระหวางสงคราม พระเจาสินบูหชิน (Hsinbyushin , ครองราชย พ.ศ. 2306 - 2319) พระราชโอรส ไดนําทัพเขารุกรานอาณาจักรอยุธยาอีกคร้ังในป พ.ศ. 2309 และประสบ ความสําเร็จในปถ ดั มา ในรัชสมัยนี้ แมจ ีนจะพยายามขยายอํานาจเขาสูด นิ แดนพมา แตพระองคก็สามารถยับย้ัง การรุกรานของจีนไดทั้งสี่ครั้ง (ในชวงป พ.ศ. 2309 - 2312) ทําการขยายพรมแดนของจีนทางดานน้ี ถูกยุติลง ในรัชสมัยของพระเจาโบดอ-พญา (Bodawpaya ครองราชย พ.ศ. 2324 - 2362) พระโอรส อีกพระองคของพระเจา อลองพญา พมาตอ งสูญเสียอํานาจทีม่ ีเหนืออยธุ ยาไป แตก ส็ ามารถผนวกดนิ แดนยะไข (Arakan) และตะนาวศรี (Tenasserim) เขา มาไวได ในชวงเดอื นมกราคมของป พ.ศ. 2366 ซ่ึงอยูในรัชสมัย ของพระเจาบาคยีดอว (Bagyidaw) ขนุ นางชอื่ มหาพันธุละ (Maha Bandula) เขารกุ รานแควนอสั สมั ไดส ําเร็จ ทาํ ใหพมาตอ งเผชิญหนา โดยตรงกับอังกฤษท่คี รอบครองอินเดียอยูในขณะน้นั

53 สงครามกับองั กฤษและการลมสลายของราชอาณาจักรพมา สงครามระหวางพมาและอังกฤษครั้งท่ีหน่ึง (พ.ศ. 2367 2369) ยุติลงโดยอังกฤษเปนฝายไดรับ ชยั ชนะ ฝายพมาจาํ ตองทาํ สนธสิ ัญญายนั ดาโบ (Yandaboo) กับอังกฤษ ทาํ ใหพ มาตองสูญเสียดินแดนอัสสัม มณีปุระ ยะไข และตะนาวศรีไป ซึ่งอังกฤษก็เริ่มตนตักตวงทรัพยากรตาง ๆ ของพมา นับแตน้ัน เพื่อเปน หลักประกันสําหรับวัตถุดิบทจี่ ะปอ นสูสงิ คโปร สรางความแคนเคืองใหก ับทางพมาเปนอยางมาก กษัตริยองค ตอมาจึงทรงยกเลิกสนธิสัญญายันดาโบ และทําการโจมตีผลประโยชนของฝายอังกฤษ เปนตนเหตุใหเกิด สงครามระหวางพมา และอังกฤษคร้งั ท่สี อง ซ่ึงก็จบลงโดยชัยชนะเปนของอังกฤษอีกคร้ัง หลังสิ้นสุดสงคราม คร้ังนี้ อังกฤษไดผนวกหงสาวดีและพ้ืนท่ีใกลเคียงเขาไวกับตน โดยไดเรียกดินแดนดังกลาวเสียใหมวาพมา ตอนใต สงครามครั้งนี้กอใหเกิดการปฏิวัติคร้ังใหญในพมา เร่ิมตนดวยการเขายึดอํานาจโดยพระเจามินดง (Mindon Min) จากพระเจา ปะกนั (Pagin Min) ซงึ่ เปนพระเชษฐาตางพระชนนี พระเจา มินดงพยายามพฒั นา ประเทศพมาเพือ่ ตอตา นการรุกรานของอังกฤษ พระองคไ ดส ถาปนากรุงมัณฑะเลย ซึ่งยากตอการรุกรานจาก ภายนอก ข้ึนเปน เมอื งหลวงแหงใหม แตกย็ งั ไมเ พียงพอทจี่ ะหยุดยั้งการรกุ รานจากองั กฤษได รัชสมัยตอมา พระเจาธีบอ (Thibow) ซึ่งเปนพระโอรสของพระเจามินดง ทรงมีบารมีไมพ อท่จี ะ ควบคุมพระราชอาณาจักรได จึงทําใหเกิดความวุนวายไปทั่วในบริเวณชายแดน ในท่ีสุดพระองคไดตัดสิน พระทยั ยกเลกิ สนธสิ ญั ญากับองั กฤษท่พี ระเจามินดงไดทรงกระทําไว และไดประกาศสงครามกับอังกฤษเปน ครง้ั ทส่ี ามในปพ ุทธศักราช 2428 ผลของสงครามครง้ั นท้ี ําใหอ ังกฤษสามารถเขา ครอบครองดินแดนสาธารณรัฐ แหง สหภาพพมาสว นทเี่ หลอื เอาไวไ ด พมา ตกเปนอาณานคิ มขององั กฤษในป พ.ศ. 2429 และระยะกอนการเกิดสงครามโลกคร้ังท่ี 2 เล็กนอย ญ่ีปุนไดเขามามีบทบาทในเอเชียตะวันออกเฉียงใต ตะขิ่นเปนกลุมนักศึกษาหนุมที่หัวรุนแรงมีอองซาน นกั ชาตนิ ยิ ม และเปนผูนําของนักศึกษาในมหาวิทยาลัยยางกุง พวกเขาคิดวาญ่ีปุนจะสนับสนุนการประกาศ อิสรภาพของพมา จากอังกฤษ แตเม่ือญ่ีปุนยึดครองพมาไดแลว กลับพยายามหนวงเหน่ียวมิใหพมาประกาศ เอกราช ดังน้ันอองซานไดกอต้ัง องคการสันนิบาตเสรีภาพแหงประชาชนตอตานฟาสซิสต (Anti-Fascist Peoples Freedom League : AFPEL) เพอ่ื ตอตานญีป่ ุนอยางลบั ๆ และไดกลายเปน พรรคการเมอื งชื่อพรรค AFPEL เม่อื ญปี่ นุ แพส งครามโลกครง้ั ท่ี 2 แลว พรรค AFPEL ไดเ จรจากบั องั กฤษโดยองั กฤษยืนยันท่ีจะใหพมา มีอิสรภาพปกครองตนเองภายใตเครือจักรภพ และมีขาหลวงใหญอังกฤษประจําพมาชวยใหคําปรึกษา แตพรรคการเมือง AFPEL ตอ งการเอกราชอยางสมบูรณ อังกฤษไดพยายามสนับบสนุนพรรคการเมืองอ่ืน ๆ ขึ้นแขง อํานาจพรรค AFPEL ของอองซานแตไ มเปนผลสําเรจ็ จึงยนิ ยอมใหพ รรค AFPEL ขึน้ บรหิ ารประเทศ

54 อองซานมนี โยบายสรางความมน่ั คงทางเศรษฐกิจ และตองการเจรจากับรัฐบาลองั กฤษโดยสนั ตวิ ิธี จึงทําใหเกดิ ความขัดแยงกับฝา ยนยิ มคอมมวิ นิสตในพรรค AFPEL อองซานและคณะรัฐมนตรอี กี 6 คน จึงถูกลอบสังหาร เม่ือวันท่ี 19 กรกฎาคม พ.ศ. 2490 ขณะเดินทางออกจากทป่ี ระชมุ สภา ตอมาตะขิ้นนุหรืออูนุ ไดข้ึนเปนนายกรัฐมนตรีแทนและมีการประกาศใช รัฐธรรมนูญเม่ือวันที่ 17 ตุลาคม 2490 โดยอังกฤษได มอบเอกราชใหแกพมาแตยังรักษาสิทธิทางการทหารไว จนกระท่ังในวันที่ 4 มกราคม พ.ศ. 2491 อังกฤษจึงได มอบเอกราชใหแ กพ มาอยา งสมบรู ณ ปจ จุบนั ประเทศพมา ปกครองในคณะรฐั บาลทหารทีม่ าจากการเลอื กตั้ง และยงั มปี ญ หาการสูรบกนั ใน ชนเผา นอยอยูตลอดเวลา 1.5 ประวตั ศิ าสตรสังเขปของประเทศอนิ โดนเี ซยี อินโดนีเซีย (Indonesia) หรือชื่อทางการคือ สาธารณรัฐอินโดนีเซีย (Requblic of Indonesia) เปนหมูเกาะที่ใหญที่สุดในโลก ตั้งอยูระหวางคาบสมุทรเอเชียตะวันออกเฉียงใตและทวีปออสเตรเลียและ ระหวา งมหาสมุทรอินเดีย และแปซิฟก มีพรมแดนติดกับประเทศมาเลเซียบนเกาะบอรเนียว (อินโดนีเซีย : กาลิมนั ตนั ), ประเทศปาปวนวิ กนิ ีบนเกาะนิวกนิ ี (อนิ โดนีเซีย : อเิ รียน) และประเทศติมอรตะวันออกบนเกาะ ตมิ อร อินโดนีเซยี ประกอบดว ยหมูเ กาะที่มีความเจริญรุง เรอื งมาชานาน แตตอมาตองตกอยูภายใตการ ปกครองของเนเธอรแลนดอยูนานประมาณ 300 ป ในเดอื นมกราคม พ.ศ. 2485 ซึง่ เปน ชว งสงครามโลกครั้งท่ี 2 ญป่ี นุ บกุ อนิ โดนีเซยี และทาํ การขบั ไลเนเธอรแ ลนดเ จาอาณานิคมของอินโดนีเซียออกไปไดสําเร็จ จึงทําให ผูนําอินโดนีเซียคนสําคัญ ๆ ในสมัยนั้นใหความรวมมือกับญี่ปุน แตไมไดใหความไววางใจกับญ่ีปุนมากนัก เพราะมเี หตุเคลอื บแคลง คอื เมอ่ื มีผูร ักชาติชาวอินโดนีเซียจัดต้ังขบวนการตาง ๆ ขึ้นมา ญี่ปุนจะขอเขารวม ควบคุมและดาํ เนินงานดวย เมื่อญี่ปนุ แพสงครามและประกาศยอมจํานนตอฝายพันธมิตร อินโดนีเซียไดถือโอกาสประกาศ เอกราชในวันท่ี 17 สิงหาคม พ.ศ. 2488 แตเนเธอรแลนดเจาอาณานิคมเดิมไมยอมรับการประกาศเอกราช ของอนิ โดนเี ซยี จึงยกกองทพั เขาปราบปราม ผลจากการสูรบปรากฏวาเนเธอรแลนด ไมสามารถปราบปราม กองทัพของชาวอินโดนีเซียได อังกฤษซ่ึงเปนพันธมิตรกับเนเธอรแลนดจึงเขามาชวยไกลเกล่ีย เพื่อใหยุติ ความขัดแยงกนั โดยใหท้ังสองฝายลงนามในขอตกลงลิงกัดยาติ (Linggadjati Agreement) เมื่อ พ.ศ. 2489 โดยเนเธอรแ ลนดยอมรับอาํ นาจของรัฐบาลอินโดนเี ซียในเกาะชวาและ สุมาตรา ตอ มาภายหลังเนเธอรแลนด ไดล ะเมิดขอ ตกลง โดยไดนาํ ทหารเขา โจมตอี ินโดนเี ซยี ทาํ ใหประเทศอ่ืนๆ เชน ออสเตรเลียและอินเดีย ไดยื่น เรื่องใหคณะมนตรีความมั่นคงแหงสหประชาชาติ เขาจัดการ สหประชาชาติไดเขาระงับขอพิพาท โดยต้ัง

55 คณะกรรมการประกอบดวย ออสเตรเลีย เบลเยียม และสหรัฐอเมริกา เพือ่ ทาํ หนาที่ไกลเกล่ียประนีประนอม และไดเ รียกรอ งใหม ีการหยดุ ยิง แตเ นเธอรแลนดไดเขาจับกุมผูนําคนสําคัญของอินโดนีเซีย คือ ซูการโนและ ฮตั ตาไปกักขงั ตอ มาทหารอนิ โดนีเซียนาํ ตวั ผูนําทัง้ สองออกมาได ในระยะนี้ทุกประเทศท่ัวโลกตางตําหนิการ กระทําของเนเธอรแลนดอยางยิ่ง และคณะมนตรีความม่ันคงไดกดดันใหเนเธอรแลนดมอบเอกราช แกอนิ โดนเี ซยี ในวันท่ี 27 ธันวาคม พ.ศ. 2492 อินโดนีเซียไดรับเอกราช และปกครองระบบประชาธิปไตยมี ประธานาธิบดีเปนประมุขของประเทศแตความยุงยากยังคงมีอยู เนื่องจากเนเธอรแลนดไมยินยอมใหรวม ดนิ แดนอเิ รียนตะวันตกเขากับอินโดนีเซีย ทั้งสองฝายจึงตางเตรียมการจะสูรบกันอีก ผลท่ีสุดเนเธอรแลนด ก็ยอมโอนอํานาจใหสหประชาชาติควบคุมดูแลดินแดนอิเรียนตะวันตก และใหชาวอิเรียนตะวันตกแสดง ประชามติวา จะรวมกบั อินโดนีเซยี หรอื ไม ผลการออกเสียงประชามติ ปรากฏวาชาวอิเรียนตะวันตกสวนใหญ ตองการรวมกับอินโดนีเซีย สหประชาชาติจึงโอนอิเรียนตะวันตกใหอยูในความปกครองของอินโดนีเซีย เม่อื เดอื นพฤษภาคม พ.ศ. 2506 1.6 ประวตั ศิ าสตรสงั เขปของประเทศฟลปิ ปนส ฟลิปปนส (the Philippines) หรือชื่อทางการคือ สาธารณรัฐฟลิปปนส (Republic of the Philippines) เปนประเทศทป่ี ระกอบดวยเกาะจํานวน 7,107 เกาะต้ังอยูในมหาสมุทรแปซิฟก หางจากเอเชีย แผน ดินใหญทางตะวนั ออกเฉยี งใต ประมาณ 100 กม. และมีลักษณะพเิ ศษคือ เปนประเทศเพียงหนึ่งเดียวที่มี พรมแดนทางทะเลที่ติดตอระหวางกันยาวมากที่สุดในโลก นิวสเปน (พ.ศ. 2064 - 2441) และสหรัฐอเมริกา (พ.ศ. 2441 - 2489) ไดครองฟลิปปนสเปนอาณานิคมเปนเวลา 4 ศตวรรษ และเปนสองอิทธิพลใหญที่สุดตอ วัฒนธรรมของฟลปิ ปน ส ฟลิปปนสเปนชาติเดียวในเอเชียท่ีประชากรสวนใหญนับถือศาสนาคริสต และเปนหนึ่งในชาติ ทไ่ี ดรับอิทธพิ ลจากตะวนั ตกมากทสี่ ดุ เปน การผสมผสานกันระหวางตะวันตกและตะวันออกท่ีเปนเอกลักษณ เฉพาะ อารโ นลด โจเซฟ ทอยนบี (Arnold Joseph Toynbee) นักประวัติศาสตรชาวอังกฤษ ไดกลาวไวในงาน ของเขาวา ประเทศฟลปิ ปน สเ ปนประเทศลาตินอเมรกิ าท่ีถูกพัดพาไปยงั ตะวันออก โดยคล่นื ทะเลยกั ษ หลกั ฐานทางโบราณคดแี ละโบราณชีววทิ ยาบง บอกวามีมนษุ ยโฮโมเซเปยนส เคยอาศยั อยใู นเกาะ ปาลาวันตั้งแตประมาณ 50,000 ปกอน ชนเผาท่ีพูดภาษาในตระกูลออสโตรนีเซียไดเขามาต้ังรกราก ในฟลิปปนส และจัดตั้งเสนทางเครือขายการคากับเอเชียอาคเนยสวนที่เหลือทั้งหมดต้ังแต 5,000 ป กอ นครสิ ตกาลภาษาที่ชาวฟล ปิ ปนสใชพ ูดคอื ภาษาตากาลอ็ ค เฟอรดินันด มาเจลลัน มาถึงหมูเกาะฟลิปปนสในป ค.ศ. 1521 (พ.ศ. 2064) มีเกล โลเปซ เดเลกัสป มาถงึ ฟลปิ ปนสในป ค.ศ. 1565 (พ.ศ. 2108) และต้งั ชมุ ชนชาวสเปนข้นึ ซงึ่ นําไปสูการตง้ั อาณานิคม ในเวลาตอ มา หลงั จากนนั้ นกั บวชศาสนาครสิ ตน ิกายโรมันคาทอลิกไดทําให ชาวเกาะทั้งหมดใหหันมานับถือ ศาสนาคริสต ในชวง 300 ปนับจากน้ัน กองทัพสเปนไดตอสูกับเหตุการณกบฏตาง ๆ มากมาย ทั้งจากชน พื้นเมอื งและจากชาตอิ ่นื ท่พี ยายามเขามาครอบครองอาณานิคม ซงึ่ ไดแก อังกฤษ จนี ฮอลันดา ฝร่ังเศส ญี่ปุน และโปรตุเกส สเปน สูญเสียไปมากท่ีสุดในชวงที่อังกฤษเขาครอบครองเมืองหลวงเปนการช่ัวคราวในชวง

56 สงครามเจ็ดป (Seven Years’ War) หมูเกาะฟลิปปนสอยูใตการปกครองของสเปนในฐานะอาณานิคมของ สเปนใหม (New Spain) นับตั้งแตป ค.ศ. 1565 (พ.ศ. 2108) ถึงป ค.ศ. 1821 (พ.ศ. 2364) และนับจากนั้น ฟลิปปนสก็อยูใตการปกครองของสเปนโดยตรง การเดินเรือมะนิลาแกลเลียน (Manial Galleon) จากฟล ิปปนสไ ปเม็กซิโก เริ่มตนข้ึนในชวงปลายศตวรรษท่ี 16 และหมูเกาะฟลิปปนสเปดตัวเองเขาสูการคา โลกในป ค.ศ. 1834 ปจจุบันประเทศฟลิปปนสปกครองดวยระบบประชาธิปไตยมีประธานาธิบดีเปนผูนํา ประเทศ 1.7 ประวตั ิศาสตรสังเขปของประเทศญี่ปุน ญี่ปุน (Nihon/Nippon นิฮง/นิปปง) มีช่ือทางการคือ ประเทศญี่ปุน (Nihon-koku/Nippon- koku-นิฮงโกะกุ/นิปปงโกะกุ) เปนประเทศหมูเกาะในภูมิภาคเอเชียตะวันออก ตั้งอยูในมหาสมุทรแปซิฟก ทางตะวนั ตกติดกบั คาบสมุทรเกาหลี และสาธารณรฐั ประชาชนจนี โดยมที ะเลญ่ปี ุนก้ัน สวนทางทิศเหนือ ติดกับ ประเทศรสั เซยี มีทะเลโอค็อตสก เปนเสนแบงแดน ตัวอกั ษรคนั จิของช่อื ญีป่ ุน แปลวาถ่ินกาํ เนดิ ของดวงอาทติ ย จงึ ทําใหบ างครง้ั ถกู เรยี กวา ดินแดนแหงอาทิตยอุทยั ญ่ีปนุ มีเนอื้ ทก่ี วา 377,835 ตารางกิโลเมตร นบั เปนอนั ดบั ที่ 62 ของโลกหมูเกาะญีป่ ุน ประกอบ ไปดวยเกาะนอยใหญกวา 3,000 เกาะ เกาะท่ีใหญที่สุดก็คือเกาะฮนชู ฮกไกโด คิวชู และชิโกกุ ตามลําดับ เกาะของญี่ปนุ สว นมากจะเปน หมูเกาะภเู ขา ซงึ่ ในน้นั มจี าํ นวนหน่งึ เปน ภูเขาไฟ เชนภเู ขาไฟฟูจิ ภูเขาที่สูงที่สุด ในประเทศ เปนตน ประชากรของญ่ีปุนนั้นมีมากเปนอันดับท่ี 10 ของโลก คือ ประมาณ 128 ลานคน เมืองหลวงของญี่ปุนคือกรุงโตเกียว ซ่ึงถารวมบริเวณปริมณฑลเขาไปดว ยแลว จะกลายเปน เขตเมืองท่ีใหญ ทสี่ ุดในโลกที่มปี ระชากรอยูอาศัยมากกวา 30 ลา นคน สันนิษฐานวามนุษยมาอาศยั ในญป่ี นุ คร้งั แรกต้งั แตย ุคหนิ เกา การกลา วถงึ ญี่ปุน คร้ังแรกปรากฏขน้ึ ในบันทึกของราชสํานักจีนต้ังแตคริสตศตวรรษท่ี1 ญี่ปุนไดรับอิทธิพลจากจีนในหลายดาน เชน ภาษา การปกครองและวฒั นธรรม แตในขณะเดยี วกันกม็ ีการปรบั เปล่ียนใหเ ปน เอกลักษณของตนเองจึงทําใหญ ่ปี ุน มีวฒั นธรรมที่โดดเดน มาจนปจ จุบัน อกี หลายศตวรรษตอ มา ญีป่ ุน ก็รับเอาเทคโนโลยีตะวนั ตกและนาํ มาพฒั นา ประเทศจนกลายเปนประเทศทก่ี าวหนาและมีอิทธิพลมากท่ีสุดในเอเชียตะวันออก หลังจากแพสงครามโลก ครัง้ ทสี่ อง ญ่ีปุน ก็มีการเปล่ียนแปลงทางการปกครองโดยการใชรฐั ธรรมนูญใหมใ น พ.ศ. 2490 ญ่ปี ุน เปน ประเทศผูนําทางเศรษฐกจิ โดยมีจีดีพีสูงเปนอันดับสองของโลก ญ่ีปุนเปนสมาชิกของ สหประชาชาติ จี 8 โออซี ีดี และเอเปค และมีความต่ืนตัวที่จะมีสวนรวมในการแกไขปญหาของตางประเทศ ญ่ีปุนมีมาตรฐานความเปนอยทู ีด่ ี และยังเปน ผนู าํ ทางเทคโนโลยีเครอ่ื งจกั รและเครอ่ื งยนต ประวตั ศิ าสตรญ ่ปี ุน เรม่ิ ตนดวย ยุคยะโยอิ เริ่มเมื่อประมาณ 300 ปกอน คริสตศักราช เปนยุคท่ี ผูคนเร่ิมเรียนรูวิธีการปลูกขาว การตีโลหะ ซ่ึงไดรับความรูมาจากผูอพยพชาวจีนแผนดินใหญ การกลาวถึง ญปี่ ุน ครง้ั แรกปรากฏขึน้ ในบนั ทึกของราชสาํ นักจีนสมัยราชวงศฮ่ัน โฮวฮั่นชู ในป 57 กอนคริสตกาล ซึ่งเรียก ชาวญ่ปี ุนวา วะ ในชว งพุทธศตวรรษที่ 8 อาณาจกั รที่ทรงอํานาจมากที่สุดในญ่ีปุนคือ ยะมะไทโคะกุ ปกครอง โดยราชินฮี มิ ิโกะ ซงึ่ เคยสง คณะทตู ไปยังประเทศจนี ผานทางเกาหลดี วย

57 ยคุ โดะฮง ซงึ่ ตัง้ ชอ่ื ตามสสุ านทีน่ ยิ มสรา งข้ึนกนั ในยุคดงั กลาวเร่มิ ตนต้ังแตป ระมาณ พุทธศตวรรษ ที่ 9 จนถงึ 12 เปน ยคุ ที่ญ่ีปุนเร่มิ มกี ารปกครองแบบราชวงศ ซ่ึงศูนยกลางการปกครองนั้นอยูบริเวณเขตคันไซ ในยุคนพ้ี ระพุทธศาสนาไดเขามาจากคาบสมุทรเกาหลสี ูหมเู กาะญป่ี ุนไดรับอิทธิพลมาจากจีนเปนหลัก เจาชาย โชโตะกุทรงสง คณะราชทูตไปเจรญิ สัมพันธไมตรกี ับจีน ญป่ี ุนจงึ ไดรบั นวัตกรรมใหม ๆ จากจนี นอกจากน้ยี งั ทรง ตรารฐั ธรรมนญู สบิ เจด็ มาตรา ซง่ึ เปนกฎหมายญ่ีปุนฉบับแรกอีกดวย และในท่ีสุดพระพุทธศาสนาก็ไดรับการ ยอมรับมากขึ้นต้ังแตส มยั อะซกึ ะ ซง่ึ ต้ังช่อื ตามสสุ านที่นยิ มสรา งขึ้นกันในยุคดงั กลาวเริ่มตน ต้ังแตประมาณพุทธ- ศตวรรษท่ี 9 - 12 เปน ยคุ ท่ญี ่ปี นุ เริ่มมีการปกครองแบบราชวงศ ซึ่งศูนยกลางการปกครองน้ันอยูบริเวณเขต คันไซ ในยุคนี้พระพุทธศาสนาไดเขามาจากคาบสมุทรเกาหลสี หู มูเ กาะญีป่ นุ แตพระพุทธรปู และพุทธศาสนา ในประเทศญี่ปุนหลังจากนั้นไดรับอิทธิพลจากจีนเปนหลัก เจาชายโชโตะกุทรงสงคณะราชทูตไปเจริญ สัมพนั ธไมตรกี บั จนี ญป่ี ุน จึงไดร บั นวัตกรรมใหมๆ จากแผนดินใหญมาเปนจํานวนมาก นอกจากนี้ยังทรงตรา รฐั ธรรมนูญสิบเจด็ มาตรา ซึ่งเปน กฎหมายญ่ปี นุ ฉบับแรกอกี ดว ยและในทีส่ ดุ พระพทุ ธศาสนากไ็ ดรบั การยอมรบั มากขึน้ ตง้ั แตสมัยอะซกึ ะ ยุคนะระ (พ.ศ. 1253 - 1337) เปนยุคแรกที่มีการกอตัวเปนอาณาจักรท่ีเขมแข็ง มีการปกครองอยางมี ระบบใหเห็นไดอยางชัดเจน โดยการนําระบอบการปกครองมาจากจีนแผนดินใหญ ศูนยกลางการปกครอง ในขณะน้ันก็คือเฮโจเคียวหรือจังหวัดนะระในปจจุบัน ในยุคนะระเริ่มพบการเขียนวรรณกรรม เชน โคจิกิ (พ.ศ.1255) และนิฮงโชะกิ (พ.ศ. 1263) เมืองหลวงถูกยายไปที่นะงะโอกะเกียว เปนชวงเวลาสั้น ๆ และถูก ยา ยอกี ครั้งไปยงั เฮอังเกียว ซึง่ เปน จดุ เริ่มตน ของยคุ เฮอัง ระหวาง พ.ศ. 1337 จนถึง พ.ศ. 1728 ซึ่งเปนยุคเฮอังน้ัน ถือไดวาเปนยุคทองของญ่ีปุน เน่ืองจากเปนยุคสมัยที่วัฒนธรรมของญ่ีปุนเองเร่ิมพัฒนาข้ึน ส่ิงท่ีเห็นไดอยางชัดมากที่สุด คือการประดิษฐ ตวั อักษร ฮิรางานะ ซึง่ ทาํ ใหเ กดิ วรรณกรรมทแ่ี ตงโดยตวั อกั ษรนีเ้ ปน จาํ นวนมาก เชน ในชวงกลางพุทธศตวรรษที่ 16 ไดมีการแตงนวนิยายเร่ืองนิทานเกนจิขึ้น ซึ่งเปนนิยายที่บรรยายเก่ียวกับการใชชีวิต การปกครองของ ตระกูลฟุจิวาระ และบทกลอนท่ีถูกใชเปนเน้ือเพลงของเพลงชาติญี่ปุน คิมิงะโยะ ก็ถูกแตงข้ึนในชวงน้ี เชนเดียวกัน ยุคศักดินา ญป่ี ุน เรมิ่ ตนจากการที่ผูปกครองทางการทหารเร่ิมมีอํานาจข้ึน พ.ศ.1728 หลังจาก การพา ยแพข องตระกลู ไทระ มนิ ะโมะโตะ โนะ โยะรโิ ตะโมะ ไดแ ตง ตั้งตนเองเปน โชกนุ และสรางรัฐบาลทหาร ในเมืองคะมะกุระ ซ่ึงเปนจุดเริ่มตนของยุคคะมะกุระ ซึ่งมีการปกครองแบบศักดินา แตรัฐบาลคามากุระ กไ็ มส ามารถปกครองท้งั ประเทศได เพราะพวกราชวงศยังคงมีอาํ นาจอยูในเขตตะวันตก หลังจากการเสียชีวิต ของโชกนุ โยรโิ ตโมะ ตระกูลโฮโจ ไดก าวขึน้ มาเปน ผูสาํ เรจ็ ราชการใหโชกุน รัฐบาลคะมะกุระสามารถตอตาน การรกุ รานของจักรวรรดิมองโกลใน พ.ศ. 1817 และ พ.ศ. 1824 โดยไดรับความชวยเหลือจากพายุกามิกาเซ ซ่ึงทําใหก องทัพมองโกลประสบความเสียหายมาก อยา งไรก็ตาม รฐั บาลคะมะกรุ ะกอ็ อนแอลงจากสงครามคร้ังน้ี จนในทีส่ ดุ ตองสญู เสยี อํานาจใหแ ก จกั รพรรดโิ กไดโกะ ผูซึ่งพายแพตออะชิกะงะ ทากาอุจิ ในเวลาตอมาไมนานอาชิกางะ ทากาอุจิ ยายรัฐบาล ไปตั้งไวท่ีมิโรมะจิ จังหวัดเกียวโต จึงไดชื่อวายุคมุโรมะจิ ในชวงกลางพุทธศตวรรษที่ 20 อํานาจของโชกุน

58 เริ่มเสอื่ มลงและเกดิ สงครามกลางเมืองขนึ้ เพราะบรรดาเจาครองแควนตางทําการสูรบเพื่อแยงชิงความเปน ใหญ ซงึ่ ทําใหญ่ปี นุ เขาสยู ุคสงครามทเ่ี รียกวายคุ เซงโงกุ ในระหวางพุทธศตวรรษท่ี 21 มีพอคา และมิชชนั นารีจากโปรตุเกสเดนิ ทางมาถงึ ญปี่ ุนเปน ครง้ั แรก และเร่ิมการคาขายและแลกเปล่ียนวัฒนธรรมระหวา งญปี่ ุน กับโลกตะวนั ตก สงครามดํารงอยูหลายสิบปจนโอะดะ โนบุนากะเอาชนะเจาครองแควนอ่ืนหลายคน โดยใช เทคโนโลยีและอาวุธของยุโรปและเกือบจะรวมประเทศญ่ีปุนใหเปนปกแผนไดแลวเม่ือเขาถูกลอบสังหาร ใน พ.ศ. 2125 โทพโยะโตะมิ ฮิเดะโยะชิ ผูสบื ทอดเจตนารมณตอมาสามารถปราบปรามบานเมอื งใหส งบลงได ใน พ.ศ. 2133 ฮิเดะโยะชิรุกรานคาบสมุทรเกาหลีถึง 2 คร้ัง แตก็ไมประสบความสําเร็จ จนเม่ือเขาเสียชีวิต ลงใน พ.ศ. 2141 ญ่ีปนุ กถ็ อนทพั หลังจากฮิเดะโยะชิเสียชีวิต โทะกุงะวะ อิเอะยะซุ แตงต้ังตนเองขึ้นเปนผูสําเร็จราชการใหแก ลูกชายของฮิเดะโยะชิ โทพโยะโตะมิ ฮิเดะโยะริ เพื่อที่จะไดอํานาจทางการเมืองและการทหาร อิเอะยะซุ เอาชนะไดเมียวตาง ๆ ไดในสงครามเซะกิงะฮะระ ใน พ.ศ. 2143 จึงข้ึนเปนโชกุนใน พ.ศ. 2146 และกอต้ัง รัฐบาลใหมที่เมืองเอะโดะ ยุคเอะโดะจึงเร่ิมตนข้ึน รัฐบาลใชวิธีหลายอยาง เชน บุเกโชฮัตโต เพ่ือควบคุม ไดเมียวทง้ั หลาย ในปพ.ศ. 2182 รฐั บาลเริ่มนโยบายปด ประเทศและใชนโยบายนี้อยางไมเขมงวดนัก ตอเนื่องถึง ประมาณสองรอยหาสิบป ในระหวางน้ีญ่ีปุนศึกษาเทคโนโลยีตะวันตกผานการติดตอกับชาวดัตชที่สามารถ เขามาท่ีเกาะเดจมิ ะ (ในจังหวดั นะงะซะกิ) เทาน้นั ความสงบสขุ จากการปด ประเทศเปนเวลานานทําใหชนท่ีอยู ใตอ ํานาจปกครองอยา งเชน ชาวเมืองไดม โี อกาสทจี่ ะประดิษฐสิ่งใหมๆ ข้ึนมาในทางของตนเอง ในยุคเอะโดะน้ี ยงั มีการเริ่มตน การใหศึกษาประชาชนเกีย่ วกับประเทศญป่ี ุนอีกดวย แตญี่ปุนก็ถูกกดดันจากประเทศตะวันตกใหเปดประเทศอีกครั้ง ในวันที่ 31 มีนาคม พ.ศ. 2394 นาวาเอก (พิเศษ) แมทธวิ เพอรร่ี และเรอื ดําน้าํ ของกองทัพเรือสหรัฐอเมริกาบุกมาถึงญี่ปุน เพ่ือบังคับ ใหเ ปด ประเทศดวยสนธสิ ัญญาสมั พนั ธไมตรีกับประเทศสหรัฐอเมริกา หลังจากน้ันญ่ีปุนก็ตองทําสนธิสัญญา แบบเดียวกนั กับประเทศตะวันตกอ่ืน ๆ ซึ่งสนธิสัญญาเหลานี้ทําใหญี่ปุนประสบปญหาท้ังทางเศรษฐกิจและ การเมือง เพราะการเปด ประเทศและใหส ทิ ธพิ ิเศษกับชาวตางชาตทิ าํ ใหช าวญป่ี ุนจาํ นวนมากไมพอใจตอ รฐั บาล เอะโดะ และเกดิ กระแสเรยี กรองใหค นื อาํ นาจอธิปไตยแกองคจักรพรรดิ (ซ่ึงมักเรียกวาการปฏิรูปเมจิ) จนใน ทส่ี ดุ รัฐบาลเอะโดะก็หมดอํานาจลง ในยุคเมจิ รัฐบาลใหมภายใตการปกครองของสมเด็จพระจักรพรรดิเมจิไดยายฐานอํานาจของ องคจกั รพรรดมิ ายงั เอะโดะ และเปลี่ยนช่ือเมืองหลวงจากเอะโดะเปนโตเกียว มีการเปล่ียนแปลงระบบการ ปกครองตามแบบตะวนั ตก เชน บงั คบั ใชรัฐธรรมนูญใน พ.ศ. 2443 และกอตั้งสภานิติบัญญัติแหงชาติโดยใช ระบบสองสภา นอกจากน้ี จักรวรรดญิ ่ีปนุ ยังสนบั สนุนการรบั เอาวิทยาการจากประเทศตะวันตก และทําใหมี ความกาวหนาทางอุตสาหกรรมเปนอยางมาก จักรวรรดิญี่ปุนเริ่มมีความขัดแยงทางทหารกับประเทศ ขางเคียงเม่ือพยายามขยายอาณาเขต หลังจากที่ไดชัยชนะในสงครามจีน - ญ่ีปุน ครั้งที่หนึ่ง (พ.ศ. 2437 - 2438) และสงครามรัสเซีย - ญ่ีปุน (พ.ศ. 2447 - 2448) ญ่ีปุนก็ไดอ าํ นาจปกครองไตห วนั เกาหลี และตอน ใตของเกาะซาคาลิน

59 ญ่ีปุน ยอมแพส งครามโลกครั้งที่ 2 สงครามโลกครั้งที่หนึ่งทําใหญ ป่ี ุนซึ่งอยูฝา ยไตรภาคี ผูชนะสามารถขยายอํานาจและอาณาเขต ตอไปอีก ญ่ีปุนดําเนินนโยบายขยายดินแดนตอไป โดยการครอบครองแมนจูเรียใน พ.ศ. 2474 และเมื่อ ถูกนานาชาติประณามในการครอบครองดินแดนนี้ ญี่ปุนก็ลาออกจากสันนิบาตชาติในสองปตอมา ในป 1936 ญี่ปุนลงนามในสนธสิ ัญญาตอตานองคการคอมมิวนิสตสากลกับนาซีเยอรมนี และเขารวมกับฝายอักษะในป 1941 ในยคุ สงครามโลกครงั้ ทีส่ อง ญป่ี นุ ไดเ สริมสรางอํานาจทางการทหารใหเขมแข็งย่ิงข้ึน หลังจาก ญป่ี นุ ถูกกีดกันทางการคาจากสหรฐั อเมรกิ า ตอมาจงึ ไดเ ปด ฉากสงครามในแถบเอเชียแปซฟิ ก (ซงึ่ รจู ักกันทั่วไป ในช่ือ สงครามมหาเอเชียบูรพา) ในวันที่ 7 ธันวาคม พ.ศ. 2484 โดยการโจมตีฐานทัพเรือสหรัฐอเมริกา ท่ีอาวเพิรลและการยาตราทัพเขามายังเอเชียตะวันออกเฉียงใต ซึ่งสวนใหญเปนดินแดนอาณานิคมของ สหรัฐอเมริกา สหราชอาณาจกั รและเนเธอรแ ลนด ตลอดสงครามครง้ั น้ัน ญ่ปี ุนสามารถยดึ ครองประเทศตาง ๆ ในเอเชียตะวันออกเฉียงใตไดท้ังหมด แตหลังจากญี่ปุนพายแพใหแกสหรัฐอเมริกาในการรบทางนํ้า ในมหาสมุทรแปซิฟกหลังจากยุทธนาวีแหงมิดเวย (พ.ศ. 2485) ญี่ปุนก็ตกเปนฝายเสียเปรียบมากข้ึนเร่ือย ๆ แตก ย็ งั ไมยอมแพแ กฝา ยสมั พันธมติ รโดยงาย เมื่อตองเผชิญหนากับระเบิดปรมาณูของสหรัฐอเมริกา ซึ่งถูกทิ้ง ทเี่ มืองฮโิ รชมิ าและนางาซากิ (ในวนั ที่ 6 และ 9 สิงหาคม พ.ศ. 2488 ตามลําดบั ) และการรุกรานของสหภาพ โซเวยี ต (วันที่ 8 สงิ หาคม พ.ศ. 2488) ญี่ปนุ จึงประกาศยอมแพอยางไมม ีเงอ่ื นไขในวนั ที่ 15 สิงหาคม ปเ ดียวกัน สงครามทําใหญ ่ปี นุ ตองสูญเสียพลเมืองนับลานคนและทําใหอุตสาหกรรมและโครงสรางพ้ืนฐานของประเทศ เสยี หายอยางหนัก ฝายสัมพันธมติ รซง่ึ นาํ โดยสหรัฐอเมริกาไดสงพลเอกดักลาส แมกอารเธอรเขามาควบคุม ญี่ปุน ตัง้ แตหลงั สงครามจบ ใน ป พ.ศ. 2490 ญ่ีปุนเร่ิมใชรัฐธรรมนูญฉบับใหมซ่ึงเนนเร่ืองประชาธิปไตยอิสระการควบคุม ญ่ปี ุนของฝา ยสัมพันธมติ รส้ินสุดเม่ือมีการลงนามในสนธิสัญญาซานฟรานซิสโกใน พ.ศ. 2499 และญ่ีปุนไดเปน

60 สมาชิกสหประชาชาติในป 1956 หลังจากสงครามญป่ี ุนสามารถพฒั นาทางเศรษฐกจิ ดว ยอตั ราการเจรญิ เติบโต ท่ีสงู มากจนกลายเปนประเทศทม่ี เี ศรษฐกจิ ใหญเปนอนั ดบั สองของโลก บรรยากาศในตอนกลางคืนและ อาคารโตเกยี วทาวเวอร ประเทศญป่ี นุ ประเทศญ่ีปุนปกครองดวยระบอบประชาธิปไตยแบบเสรีภายใตรัฐธรรมนูญ โดยมีสมเด็จ พระจักรพรรดทิ รงเปนประมขุ แตพ ระจกั รพรรดิไมม พี ระราชอาํ นาจในการบรหิ ารประเทศ โดยมีบัญญัติไวใน รฐั ธรรมนญู แหงญ่ปี นุ วา สญั ลกั ษณแหง รฐั และความสามัคคีของชนในรัฐ อํานาจการปกครองสวนใหญต กอยกู ับ นายกรัฐมนตรีและสมาชิกอื่น ๆ ในสภานิติบัญญัติแหงชาติ อํานาจอธิปไตยน้ันเปนของชาวญ่ีปุน พระจกั รพรรดทิ รงทําหนา ทเ่ี ปน ประมขุ แหงรัฐในพธิ ีการทางการทูต พระองคปจจุบันคือ จักรพรรดิอะกิฮิโตะ สว นรชั ทายาทคือมกุฎราชกมุ ารนะรฮุ ิโตะ องคกรนิติบัญญัติของญ่ีปุน คือ สภานิติบัญญัติแหงชาติ หรือท่ีเรียก “ไดเอ็ต” เปนระบบสองสภา ประกอบดวย สภาผูแทนราษฎร (อังกฤษ : House of Representatives) เปนสภาลาง มีสมาชิกสี่รอยแปดสิบ คนซงึ่ มวี าระดาํ รงตําแหนง สป่ี  และ มนตรีสภา (องั กฤษ : House of Councillors) เปน สภาสูง มีสมาชิกสอง รอยสี่สบิ สองคนซ่งึ มีวาระดาํ รงตาํ แหนงหกป โดยมีการเลือกตั้งสมาชิกมนตรีสภาจํานวนคร่ึงหน่ึงสลับกันไป ทกุ สามป สมาชกิ ของสภาท้งั สองมาจากการเลือกตั้งทั่วประเทศ สวนผูมีสิทธิเลือกต้ังน้ันมีอายุยี่สิบปบริบูรณ เปน ตนไป พรรคเสรีประชาธิปไตยเปน พรรครัฐบาลมาโดยตลอดต้งั แตกอต้ังพรรคใน พ.ศ. 2498 ยกเวน ชวงส้ัน ๆ ใน พ.ศ. 2536 ทเี่ กิดรฐั บาลผสมของพรรคฝา ยคาน ทั้งนีแ้ กนนาํ ฝา ยคา นคือพรรคประชาธิปไตยญ่ีปนุ

61 สําหรับอํานาจบริหารนั้น พระจักรพรรดิทรงแตงต้ังนายกรัฐมนตรีจากสมาชิกสภาผูแทนราษฎร ที่ไดรับเลือก โดยสมาชิกดวยกันเองใหเปนหัวหนารัฐบาล นายกรัฐมนตรีมีอํานาจแตงต้ังรัฐมนตรีและให รัฐมนตรีพน จากตาํ แหนง นโยบายตางประเทศและการทหาร ญี่ปุนรักษาความสัมพันธทางเศรษฐกิจและทางทหารกับสหรัฐอเมริกาซ่ึงเปนพันธมิตรหลัก โดยมี ความรวมมอื ทางความมัน่ คงระหวา งสหรัฐอเมรกิ าและญี่ปุนเปนเสาหลักของนโยบายตางประเทศ ญ่ีปุนเปน สมาชกิ ของสหประชาชาติตั้งแตป 1956 ไดเปน สมาชิกไมถาวรของคณะมนตรีความม่ันคงแหงสหประชาชาติ รวม 9 คร้ัง (ลา สุดเม่อื ป 2005 - 2006) และยงั เปนหนึ่งในกลุม G4 ซ่ึงมุงหวงั จะเขาเปนสมาชิกถาวร ในคณะ- มนตรคี วามมัน่ คง ญี่ปนุ ซงึ่ เปนสมาชกิ ของ G8 และเอเปค มคี วามต่ืนตวั ที่จะมสี ว นรวมในการแกไขปญหาของ ตางประเทศและกระชับความสัมพันธทางการทูต กับประเทศคูคาท่ีสําคัญท่ัวโลก นอกจากน้ียังเปนผูท่ีให ความชว ยเหลอื เพอ่ื การพฒั นาอยางเปนทางการ (ODA) รายใหญของโลก โดยบริจาค 7.69 พันลานดอลลาร สหรัฐในป 2007 จากการสํารวจของบีบซี ีพบวานอกจากประเทศจีนและเกาหลีใตแลว ประเทศสวนใหญมอง อิทธพิ ลของญีป่ ุน ทมี่ ีตอโลกเชงิ บวก ญีป่ นุ มปี ญ หาขอ พพิ าทเร่ืองสทิ ธิในดนิ แดนตา ง ๆ กับประเทศเพอ่ื นบา น เชนกบั รัสเซีย เร่อื งเกาะครู ลิ กับเกาหลีใตเร่ืองหินลีอังคอรท (หรือทะเกะชิมะ ในภาษาญี่ปุน) กับจีนและไตหวันเรื่องเกาะเซงกากุกับจีน เรือ่ งเขตเศรษฐกจิ จําเพาะรอบ ๆ โอะกิโนะ โทะริชิมะ เปนตน นอกจากนี้ ญ่ีปุนยังคงมีปญหากับเกาหลีเหนือ กรณีการลักพาตัวชาวญ่ีปุนและเรื่องการครอบครองอาวุธนิวเคลียรและเน่ืองจากขอพิพาทเร่ืองเกาะคูริล ในทางกฎหมายแลว ญี่ปุนยังคงทาํ สงครามอยูกับรัสเซีย เพราะไมเคยมีการลงนามในขอตกลงใด ๆ เกี่ยวกับ ปญหาน้ี

62 เรือ่ งท่ี 2 เหตกุ ารณสําคญั ทางประวัตศิ าสตรท ่ีเกดิ ขนึ้ ในประเทศไทยและประเทศในทวปี เอเชีย 2.1 ยุคลา อาณานคิ ม ยุคลาอาณานิคมเกิดข้ึนเนื่องจากประเทศทางโลกตะวันตก ไดแก อังกฤษ ฝร่ังเศส โปรตุเกส ฮอลันดา ฯลฯ พยายามขยายอาณานิคมของตนเองไปยังประเทศตา ง ๆ ท่วั โลก โดยเฉพาะประเทศในแถบทวปี เอเชีย เปน ประเทศเปาหมายสําคัญที่ประเทศมหาอํานาจเหลาน้ีเดินทางมาเพื่อลาเปนเมืองข้ึน ท้ังประเทศ อินเดยี พมา อินโดนีเซีย ฟล ิปปนส ลาว เวยี ดนาม เปนตน ในบทนี้จะกลาวถึงประเทศที่ถูกยึดเปนอาณานิคม พอเปนสังเขปดงั น้ี ประเทศพมาต้ังอยูในเขตพื้นท่ีเอเชียตะวันออกเฉียงใต มีระบบการปกครองท่ีมอบอาํ นาจใหแ ก กษัตริยและขุนนางซึ่งเปนเพียงกลุมคนจํานวนนอยในสังคม สวนไพรและทาสซึ่งเปนคนสวนใหญและมี หลากหลายชาตพิ ันธจุ ะมหี นา ทใ่ี นการสงสว ยหรอื ใชแ รงงานแกรัฐตามกลไกระบบศักดินา หลังสงครามอังกฤษกับพมาคร้ังที่ 3 สิ้นสุด พระเจาธีบอและมเหสีก็ถูกเนรเทศ อังกฤษก็ได ผนวกพมา เขา กับอนิ เดยี ทาํ ใหระบบการปกครองของพมาลม เหลว ขุนนางขาดแหลงอา งอิง ในการใชอาํ นาจ ทช่ี อบธรรม พระราชวงั มณั ฑะเลยกลายเปนศนู ยกลางรวมกองบญั ชาการทหาร นอกจากนั้นอังกฤษยังทําการ เลกิ ระบบไพรและทาสดวย ขนุ นางของพมาจํานวนมากยอมใหค วามรว มมอื กับองั กฤษและตอมาไมน านกถ็ กู ระบบของอังกฤษ ดูดกลืน หลงั จากนนั้ องั กฤษก็ไดข้ึนมาเปนชนชน้ั ปกครองของพมา พมา ไดถ กู สรา งภาพลักษณใหมใ หซ ึมซาบถงึ ทุกชนชัน้ ซง่ึ นักศกึ ษาสวนใหญเ ชือ่ วาพมา สมัยใหมเ ปนผลผลิตของอังกฤษ ICS เปนกลุมนักบริหารอาณานิคม ท่ีเกิดจากการคัดเลือกซึ่งจะทํางานอยูในอินเดียและพมา เจาหนาท่ี 1 คน ตองรับผิดชอบคนราว 300,000 คน ทําใหคอนขางทํางานหนัก การทํางานของ ICS จําเปน จะตอ งปฏสิ ัมพนั ธกบั คนพื้นเมอื ง เชน ในพมา แตดว ยความท่มี ีอคติมองวา ชาวพมาเปนชนช้นั ที่ตา่ํ ตอ ยจงึ ทําให ICS สว นใหญไ มสนใจท่จี ะเรยี นรเู กยี่ วกับพ้นื เมืองพมา มากนัก ทาํ ให ICS และคนพน้ื เมอื งพมา คอนขางทจ่ี ะเกดิ ความรูสึกแปลกแยกทัง้ จากเชอ้ื ชาตเิ ดยี วกันและตางเชอ้ื ชาติ การปกครองของอังกฤษในดานการเกบ็ ภาษี โดยเฉพาะสว ยท่รี ฐั บาลเรยี กเก็บรายบคุ คลทําใหภาวะ ราคาขา วตกต่าํ จนชาวพมาเกิดความกดดนั และนาํ ไปสกู ารตอตานเกดิ กบฏหยา ซาน แตการเกดิ ความขัดแยงน้ัน อังกฤษมองวา เปนการกระทาํ ที่เกดิ จากไสยศาสตร ความคดิ แบบจารีต ไมไ ดก ลาววา เปนการเกดิ จากปญ หาสงั คม - เศรษฐกจิ คร้ันถึงชวงปลายพุทธศตวรรษท่ี 24 ตอชวงตนพุทธศตวรรษท่ี 25 ประเทศฝร่ังเศสเริ่มให ความสนใจที่จะขยายอํานาจเขามาสูดินแดนในแถบลุมแมนํ้าโขง เพ่ือหาทางเขาถึงดินแดนตอนใตของจีน เพ่ือเปด ตลาดการคาแหงใหมแขงกบั องั กฤษ ซึง่ สามารถยึดพมา ไดกอ นหนานน้ั แลว โดยฝร่งั เศสเริ่มจากการ ยดึ ครองแควนโคชนิ จนี หรอื เวยี ดนามใตกอ นในป พ.ศ. 2402 รกุ คืบเขา มาสดู ินแดนเขมรสว นนอก ซึ่งไทยปกครองในฐานะประเทศราชในป พ.ศ. 2406 (ไทยตกลงยอมสละอํานาจเหนือเขมรสว นนอก อยางเปนทางการในป พ.ศ. 2410) จากน้ันจึงไดขยายดินแดนในเวียดนามตอจนกระท่ังสามารถยึดเวียดนาม

63 ไดท ง้ั ประเทศในป พ.ศ. 2426 พรมแดนของสยามทางดา นประเทศราชลาวจงึ ประชิดกับดินแดนอาณานคิ มของ ฝรง่ั เศสอยางหลีกเลี่ยงไมไ ด ในระยะเวลาเดียวกนั ในประเทศจนี ไดเกดิ เหตุการณกบฏไทผิงตอตานราชวงศชิงกองกําลังกบฏ ชาวจนี ฮอท่ีแตกพายไดถอยรน มาตงั้ กําลงั ซอ งสมุ ผคู นอยูในแถบมนฑลยนู นานของจนี ดินแดนสิบสองจุไทยและ ตามแนวชายแดนประเทศราชลาวตอนเหนอื กองกาํ ลังจีนฮอไดท าํ การปลนสะดมราษฎรตามแนวพนื้ ที่ดังกลาว อยา งตอ เนอ่ื ง สรา งปญ หาตอ การปกครองของท้ังฝายไทยและฝรั่งเศสอยางย่ิง เพราะสงกําลังไปปราบปราม หลายครั้งกย็ ังไมส งบ เฉพาะกับอาณาจกั รหลวงพระบางนั้น ทางกรงุ เทพถึงกบั ตองปลดพระเจามหินทรเทพนภิ าธร เจาผูครองนครหลวงพระบางออกจากตําแหนง เนื่องจากไมสามารถรักษาเมืองและปลอยใหกองทัพฮอ เขาปลนสะดมและเผาเมอื งหลวงพระบางลงและตั้งเจาคําสกุ ขึน้ เปน พระเจาสักรนิ ทรฤทธิ์ปกครองดินแดนแทน ไทย (หรือสยามในเวลาน้นั ) จงึ รวมกับฝรั่งเศสปราบฮอ จนสาํ เรจ็ โดยทง้ั สองฝา ยไลต กี องกําลังจีนฮอ จากอาณาเขตของแตละฝายใหมาบรรจบกันที่เมืองแถง (เดียนเบียนฟูในปจจุบัน) แตก็เกิดปญหาใหม คือ ฝายฝรั่งเศสฉวยโอกาสอา งสทิ ธิปกครองเมอื งแถงและสิบสองจไุ ทย โดยไมยอมถอนกําลังทหารออกจากเมือง แถงเพราะอา งวา เมืองนเี้ คยสง สวยใหเ วยี ดนามมากอ น ปญ หาดังกลา วนีม้ ีทมี่ าจากภาวะการเปนเมอื งสองฝา ยฟา ของเมืองปลายแดน ซึ่งจะสง สว ยใหแกรฐั ใหญทุกรฐั ทม่ี อี ิทธิพลของตนเองเพ่ือความอยูร อด พระยาสุรศักดิ์มนตรี (เจิม แสง-ชูโต) แมทัพฝายไทย เห็นวาถาตกลงกับฝร่ังเศสไมไดจะทําให ปญหาโจรฮอบานปลายแกยาก จงึ ตัดสินใจทําสัญญากับฝรั่งเศสในวันที่ 22 ธันวาคม พ.ศ. 2431 ใหฝายไทย ตัง้ กําลังทหารทเ่ี มอื งพวน (เชยี งขวาง) ฝร่งั เศสต้ังกําลังทหารที่สิบสองจุไทย สวนเมืองแถงเปนเขตกลางใหมี ทหารของทั้งสองฝายดแู ลจนกวา รฐั บาลทง้ั สองชาตจิ ะเจรจาเรื่องปก ปนเขตแดนไดผลจากสนธิสัญญาน้ีแมจะ ทําใหฝ ายไทยรว มมือปราบฮอกับฝรัง่ เศสจนสาํ เรจ็ และสามารถยุตคิ วามขัดแยงเร่ืองแควนสิบสองจไุ ทย เมืองพวน และหวั พนั ทั้งหา ทั้งหกยตุ ลิ งไปชวั่ คราว แตกต็ องเสยี ดินแดนสิบสองจไุ ทยโดยปริยายไป การลา อาณานคิ มขององั กฤษ ในยุคลาอาณานิคมน้ัน กลุมประเทศมหาอํานาจตะวันตกหลายประเทศตางแสวงหาอาณานิคม ของตนเอง เชน ประเทศองั กฤษ โปรตเุ กส ฝร่ังเศส ไดแ ผอ ทิ ธพิ ลเขา มาในทวีปเอเชียหลายประเทศและประเทศ หนึง่ ทต่ี กเปน เมอื งขนึ้ ขององั กฤษคืออินเดียน่นั เอง บริษัทอิสตอินเดยี ขององั กฤษเขามาทําการคา ในประเทศอนิ เดีย เปนประวัติศาสตรท่ีศูนยอํานาจ ชาวอังกฤษที่เขามาสูอินเดียน้ันมาในนามของพอคา ความจริงแลวมีหลายชาติท่ีเขามาทําการคากับอินเดีย ทสี่ าํ คญั เชน ชาวโปรตุเกส ชาวฮอลนั ดา ชาวฝรง่ั เศส เปน ตน โปรตุเกส นับเปนยุโรปชาติแรก ๆ ที่เขามาทําการคาบนแผนดินอินเดีย นับตั้งแตวัสโกดากามา เดนิ ทางมาถึงเมืองกาลกิ ตั ทางตะวันตกของอินเดยี ต้งั แตป ลายคริสตศตวรรษที่ 15 และสามารถสรางเมืองทา ของตัวเองขึ้นเปนผลสําเร็จที่เมืองกัว (Goa) หลังจากชาวโปรตุเกสแลว ก็มีชาวฮอลันดาและชาวฝรั่งเศส สว นองั กฤษนน้ั เขา มาในภายหลงั เม่อื ชาวโปรตเุ กส ฮอลนั ดา และฝรัง่ เศสไดม กี จิ การท่ีอนิ เดียอยกู อนแลว และ นาํ ศาสนาครสิ ตม าเผยแผใ นอนิ เดยี ดว ย

64 บริษัทอิสตอินเดียของอังกฤษ ทําใหเกิดเปนปฏิปกษกับชาวอินเดีย ทั้งท่ีเปนมุสลิมและฮินดู เพราะบทเรียนเชนนี้ พอ คา ชาวองั กฤษจงึ ไมป รารถนาจะใหเ รื่องศาสนามาเปนอปุ สรรคในการทําธุรกิจการคา ที่สําคัญคือ ชาวอังกฤษเองกลับเปนผูสนับสนุนชาวอินเดียไมวาจะเปนมุสลิมหรือฮินดูในการตอสูกับพอคา ตางศาสนา แมจะเขามาสูอินเดียหลังชาติอ่ืน แตอังกฤษกลับประสบความสําเร็จอยางรวดเร็วและมากกวา ชาติอ่นื ภายในเวลาไมนาน บรษิ ัทอิสตอินเดียของอังกฤษ ก็สามารถจัดต้ังศูนยการคาของตัวเองไดตามเมืองทา สําคัญ นบั ตงั้ แตแ ถบตะวนั ตกทเ่ี มอื งสรุ ัต บอมเบย มาจนถงึ แถบตะวนั ออก คอื มัทราส และกลั กตั ตา ท้งั นก้ี ด็ ว ย ความชว ยเหลอื จากเจาผูครองนครตา งๆ เมือ่ มาถึงชวงกลางคริสตศตวรรษที่ 18 เปนชวงที่อํานาจปกครองรวมศูนยโดยกษัตริยมุสลิมเร่ิม เสอ่ื มลง เปนโอกาสใหพ อ คาชาวอังกฤษมีโอกาสเขาไปแทรกแซงดวยการชวยเหลือฝายใดฝายหนึ่งท่ีมีความ ขัดแยงกัน จนในทส่ี ดุ บริษทั อิสตอ นิ เดยี กม็ ีอิทธพิ ลเหนือเจา ผูปกครองเหลา นน้ั และนําไปสูการมีอํานาจเหนือ แผนดินอินเดียในเวลาตอ มา ลว งมาถงึ ศตวรรษท่ี 19 ประเทศอินเดยี ท้งั หมดกต็ กอยภู ายใตอ ทิ ธิพลของอังกฤษ น่ันคอื บางสวน เปน เขตปกครองของอังกฤษโดยตรง เรียกวา บริทชิ ราช (British Raj) เขตปกครองโดยตรงนี้มีประมาณ 3 ใน 5 ของอินเดียท้งั หมด สว นทเ่ี หลือเปนการปกครองโดยมหาราชาผูครองนคร ที่แตกแยกเปนแควนเล็กแควนนอย ทีแ่ มจ ะปกครองตนเองไดแตกต็ กอยภู ายใตอ ํานาจของอังกฤษ กลา วคือ ไมสามารถปฏเิ สธอาํ นาจขององั กฤษได ชวงประมาณ 100 ป ต้งั แตตนศตวรรษที่ 19 ถึงตนศตวรรษที่ 20 เปน รอยปแ หงความเปนไปของ อินเดยี ที่ถกู กาํ หนดทิศทางโดยผปู กครองชาวองั กฤษ อินเดยี ทแ่ี ตกเปน แควนเลก็ แควนนอยมานานหลายรอ ยป ถกู เชื่อมโยงใหตดิ กนั เปน หนึง่ เดียว ดว ยระบบทางรถไฟและการสอื่ สารไปรษณยี ท ีอ่ ังกฤษจัดสรางข้ึนบนแผน ดนิ อินเดยี นับต้ังแตชวงตนศตวรรษที่ 20 มา จนถึงชวงไดรับอิสรภาพในชวงกลางศตวรรษ กระบวนการ เรียกรอ งเอกราชจากการปกครองของอังกฤษก็ทวรี นุ แรงขึน้ เรื่อยๆ จนในทส่ี ดุ อนิ เดยี สามารถประกาศเอกราช ไดส ําเร็จ ผนู ํา คอื มหาตมะคานธีททีต่ อ ตานองั กฤษดวยวิธีการ “อหิงสา” ซึ่งเปนวธิ กี ารสงบสนั ติ พรอ ม ๆ กับ การแตกอนิ เดยี ออกเปนฮนิ ดสู ถาน (เขตประเทศชาวฮินด)ู และปากสี ถาน (เขตประเทศชาวมุสลิม) การทําสนธสิ ญั ญาเบาวริง่ พ.ศ. 2398 (Bowring Treaty, 1855) ในสมยั รัชกาลที่ 4 ในชว ง พ.ศ. 2398 เปนชวงทีภ่ ูมิภาคเอเชียตองเผชิญกับการคุกคามของลัทธิจักรวรรดินิยม โดยชาติ มหาอํานาจตะวันตกไดใชนโยบายเรือปน คือ การใชกองกําลังทหารเรือเขายึดครองประเทศหรือดินแดน ที่ออนแอกวา นโยบายเรือปนเปนที่นิยมใชของมหาอํานาจทางตะวันตก โดยเฉพาะประเทศฝร่ังเศสและ ประเทศองั กฤษ ซึง่ ขณะนน้ั ไดข ยายอาํ นาจมาทางเอเชียใตและเอเชียตะวันออกเฉียงใต โดยไดใชอํานาจทาง ทะเล คือ เรือรบท่ีมีปนใหญทท่ี นั สมยั พรอมกําลงั ทหารประจําเรอื เขายึดครอง โดยองั กฤษยดึ ครองอินเดีย พมา มลายู สวนฝรัง่ เศสเขา ยึดครองเวยี ดนาม ลาว และกมั พูชา และตอมาฝร่ังเศสไดพ ยายามใชนโยบายเรือปนเขา ยึดครองประเทศไทย ทําใหไทยตอ งเสยี ดินแดนบางสวนไปใน รศ. 112 (พ.ศ. 2423) โดยฝรั่งเศสไดสงเรือปน

65 ชื่อลตู เิ ขา มาในแมน า้ํ เจา พระยา ถึงหนาสถานทตู ฝรง่ั เศสในกรงุ เทพมหานคร เพื่อขมขูใหไ ทยยกดินแดนฝง ขวา ของแมนํ้าโขงและดินแดนไทยในกัมพูชาบางสวนใหกับฝรั่งเศส และเพ่ือเขามาบีบบังคับใหประเทศตาง ๆ ทาํ ตามขอเรยี กรอ งของตน ประเทศไทยไดต ระหนักถึงภัยคุกคามดังกลาว ซ่ึงไดเห็นบทเรียนจากการพายแพ ของจักรวรรดจิ ีนอนั ยง่ิ ใหญตอ ประเทศองั กฤษในสงครามฝน ครง้ั ที่ 1 (พ.ศ. 2385) การคุกคามของอังกฤษที่มี ตอประเทศเพอ่ื นบานอยา งพมา และการยึดครองเวียดนามของฝร่ังเศษ ดวยเหตุผลดังกลาวเปนเหตุใหไทย ตองดําเนินนโยบายแบบผอนปรนหรือลูตามลม (Bending with the wind) เพื่อความอยูรอดของชาติและ ยนิ ยอมทที่ าํ สนธิสัญญาทไ่ี มเ สมอภาค เม่ืออังกฤษสงเซอรจอหน เบาวริ่ง (Sir.John Bowring) มาเจรจาทําสนธิสัญญาทางพระราชไมตรี และการคา ในป พ.ศ. 2398 ตรงกับรัชสมัยพระบาทสมเด็จพระจอมเกลาเจาอยูหัว ไทยไดยินยอม ทาํ สนธสิ ญั ญาท่เี รียกวา \"สนธสิ ัญญาเบาวร ง่ิ \" เมือ่ วันท่ี 18 เมษายน พ.ศ. 2398 ซ่ึงเปาหมายของสนธิสัญญา ฉบับน้คี ือชาตมิ หาอํานาจตะวันตกตองการใหไทยเปนตลาดระบายสินคาและการลงทุน ซึ่งสงผลใหไทยตอง สูญเสียรายไดจ ากการคา ตา งประเทศและอํานาจทางการศาลหรือสิทธิสภาพนอกอาณาเขต (Extra territoriality) สรุปสาระสําคญั ของสนธิสญั ญาเบาวร ิง่ ไดด ังนี้ 1. ใหคนในบงั คบั อังกฤษอยภู ายใตก ารควบคุมของกงสุลอังกฤษ ทําใหคนในบังคับอังกฤษไมตองขึ้น ศาลไทย 2. ยกเลิกพระคลังสินคา ใหคนในบังคับของอังกฤษไดรับสิทธิในการคาเสรีในทุกเมืองทา สามารถ ซือ้ ขายสนิ คา ไดโดยตรงกับธรุ กิจเอกชนของไทย 3. กําหนดอัตราภาษีศุลกากรขาเขาของสินคาทุกชนิดในอัตรารอยละ 3 นอกจากภาษีศุลกากร หา มเกบ็ คาธรรมเนยี มและอากรอื่น ๆ จากพอ คา ของประเทศคสู ญั ญา นอกจากไดรับความเหน็ ชอบจากสถาน กงสลุ 4. อังกฤษเปนประเทศท่ีไดรับการอนุเคราะหจากไทย หมายความวา ถาฝายไทยยอมใหส่ิงใด ๆ แกชาติอ่นื ๆ นอกเหนือไปจากสญั ญาน้ี ไทยก็ตอ งยอมมอบใหองั กฤษเชน กนั 5. ขาวเปนสนิ คาหลกั รฐั บาลไทยสงวนสิทธกิ ารสงออกขา ว ปลา และเกลอื ในยามที่ไทยขาดแคลน 6. หามมกี ารเปลยี่ นแปลงสญั ญานี้จนกวาจะใชไปครบ 10 ป และถาตองการแกไขเปล่ียนแปลงตอง แจงใหค ูสญั ญาทราบลวงหนา 1 ป โดยทง้ั สองฝายตองยินยอม ในการนี้พระบาทสมเด็จพระจอมเกลาเจา อยหู วั มพี ระกรุณาโปรดเกลาฯ แตงต้ังเซอรจอหน เบาวร่ิง เปน “พระยาสยามมานกุ ูลกิจสยามมติ รมหายศ” เปน การแสดงถึงพระราชไมตรอี นั ดที ไี่ ทยมีตอรัฐบาลอังกฤษ อีกดวย สนธิสัญญาเบาวร่ิงไดกลายเปนตนแบบของสนธิสัญญาท่ีนานาชาติเขามาเจริญพระราชไมตรีและ การคา กับไทยในชว งเวลาตอมาท่ีไทยตอ งลงนามในสนธิสญั ญาทไี่ มเ ปน ธรรมกับประเทศอ่นื ๆ เชน เดียวกับในป พ.ศ. 2303 ทไี่ ทยไดท ําสนธสิ ัญญากับฮอลันดาและปรัสเซยี (เยอรมนี)

66 ผลกระทบของสนธิสญั ญาเบาวร งิ่ 1. การสญู เสยี สทิ ธสิ ภาพนอกอาณาเขต สงผลใหร ัฐบาลไทยพยายามปรับปรุงแกไขระบบกฎหมายและการศาลไทยที่ตะวันตกไมยอมรับ เพราะขาดความเปนสากล อีกทั้งระเบียบการพิจารณาคดีและวิธีการลงโทษแบบรุนแรงตามจารีตเปนอุปสรรค ตอการพฒั นาบานเมอื งอยา งย่งิ 2. การเปลย่ี นแปลงในระบบเศรษฐกจิ ของไทย การทําสนธสิ ัญญาเบาวร่ิง ทําใหระบบการคา แบบผกู ขาดสน้ิ สุดลง นาํ ไปสกู ารท่ีไทยตองเปดประเทศ สกู ารคาเสรที าํ ใหเ กดิ การเปลยี่ นแปลงในระบบเศรษฐกิจ ดงั นี้ 2.1 การเปล่ียนแปลงโครงสรางสินคาเขา และสินคาออกของไทย กลาวคือ กอนทําสนธิสัญญา เบาวร ิง่ ไทยสงสนิ คาออกหลายชนิด แตเมื่อมีการทําสนธิสัญญาเบาวริ่งแลวไทยมีสินคาสงออกท่ีสําคัญเพียง ไมก่ีชนิด โดยสินคาออกที่สําคัญของไทยหลังสนธิสัญญาเบาวร่ิง ไดแก ขาว ยางพารา และดีบุก สวนสินคา นําเขาจากเดิมมีอยูไมก่ีชนิด สวนใหญเปนประเภทสินคาฟุมเฟอยท่ีตอบสนองความตองการของชนชั้นสูง กเ็ ปลี่ยนเปนสินคาหลากหลายชนิดเพ่อื ใหคนทั่วไปใชอ ปุ โภคบรโิ ภค 2.2 การเปลี่ยนแปลงวิธีการผลิตสินคาทําใหประเทศไทยตองเปล่ียนจากการผลิตเพื่อเลี้ยงชีพ มาทําหนาท่ีผลิตสินคาเฉพาะ ท่ีถูกกําหนดตามความตองการของตลาดโลก ซ่ึงขาวกลายเปนสินคาสําคัญ จงึ เกดิ การขยายพนื้ ทเ่ี พาะปลูก และใชแรงงานคนมากข้ึน ดังนั้น รัฐจึงสนับสนุนใหประชาชนเพาะปลูกขาว มากขน้ึ โดยวธิ กี ารตาง ๆ เชน การขดุ คลอง ลดภาษีคา นา ลดการเกณฑแรงงาน มีการใชแรงงานจีนชวยเสริม กําลงั การผลิต และเกดิ การจา งแรงงานเพ่ือชว ยในการทาํ นา 2.3 การคาระหวางประเทศขยายตัวมากยงิ่ ขน้ึ เศรษฐกิจของไทยพึ่งพงิ ตา งประเทศมากย่ิงข้ึน และ เกดิ ระบบเงนิ ตรา เนื่องจากการคาท่ีขยายตวั เงนิ พดดวงไมเพยี งพอ จึงมกี ารผลิตเหรยี ญกษาปณในสมัยรัชการ ที่ 4 และการผลติ ธนบัตร ในสมยั รชั การที่ 5 ตอ มา 2.4 การลงทุนและพัฒนาการดานอุตสาหกรรม ดว ยการใชเทคโนโลยีจากตะวันตกโดยมีนายทุน จากยุโรปและจีนไดล งทุนอุตสาหกรรม เชน ไมสัก มีการลงทุนทําไมสักทางภาคเหนือ การทําเหมืองแรดีบุก ในภาคใต การทําโรงสไี ฟ อตู อเรือสมยั ใหม 3. การเปล่ียนแปลงทางดา นสงั คม เนื่องจากระบบการคาเสรีสง ผลกระทบตอวถิ ีชีวติ ของผคู นในสงั คม ระบบไพร - ทาส ไมไดเอื้อตอ ระบบเศรษฐกจิ สมยั ใหมนาํ ไปสกู ระบวนการยกเลกิ ทาสและไพรในการตอมาจึงทําใหระบบความสัมพันธของ ผคู นในสังคมเปลยี่ นแปลงไป เมอื่ ขา วกลายเปนสินคาหลกั ชาวนาจงึ ผลิตมุงท่ีจะผลิตขาว โดยละทิ้งกิจกรรม อ่ืนๆ เชน หัตถกรรมพื้นบาน การทอผา เพราะสามารถนําเงินที่ไดจ ากการขายขา วไปซื้อสินคา อน่ื ๆ ไดต ามความ พอใจ ซ่งึ มสี ว นทําใหคานิยมในสงั คมไทยใหความสําคญั กบั เงินทองทรพั ยสนิ ยง่ิ ข้นึ แรงงานและที่ดินกลายเปน สง่ิ ที่มมี ูลคา

67 การปฏิรปู ประเทศในสมัยพระบาทสมเด็จพระจุลจอมเกลาจา อยหู ัว (รชั กาลท่ี 5) ในสมยั พระบาทสมเด็จพระจุลจอมเกลาเจาอยูหัว ประเทศไทยไดมีการเปลี่ยนแปลงประเทศใหมี ความเจริญกาวหนาตามแบบตะวันตก โดยการปรับปรุงระบบการบริหารราชการแผนดินคร้ังใหญ ซึ่งเปน รากฐานทส่ี าํ คญั และสงผลมาถึงปจจุบัน การปฏิรูปประเทศมี 3 ดาน ไดแก 1) การปฏิรูปดานการเมืองการ ปกครอง 2) การปฏิรปู ดา นเศรษฐกิจ และ 3) การปฏริ ปู ดานสงั คม สาเหตขุ องการปฏริ ปู ประเทศ การปกครองตง้ั แตส มัยรัชกาลที่ 5 ในสมยั พระบาทสมเดจ็ พระจุลจอมเกลา เจา อยูหัว ไดทรงปฏิรูป การปกครองแผนดินอยางขนานใหญ ควบคูไปกับการปฏิรูปเศรษฐกิจและสังคม ทั้งนี้ก็เพ่ือใหเหมาะสมกับ สภาพแวดลอมตาง ๆ ทเ่ี ปล่ียนแปลงไป การปฏริ ูปเศรษฐกิจ ไดแ ก การปรบั ปรงุ ระบบบรหิ ารงานคลังและภาษี อากร สวนการปฏริ ปู สังคมไดแ ก การเลกิ ทาส การปฏริ ูปการศึกษา รวมทั้งการปรับปรุงการสื่อสาร และการ คมนาคม เปน ตน สําหรับมลู เหตสุ าํ คญั ทีผ่ ลักดันใหมกี ารปฏิรูปการปกครองมี ดงั นี้ ดา นการเมอื งการปกครอง 1. มูลเหตุภายใน ทรงพจิ ารณาเห็นวา การปกครองแบบเดิมไมเ หมาะสมกบั สภาพทางการปกครอง และทางสงั คมท่เี ปลีย่ นแปลงไป เชน ประเทศไทยมปี ระชากรเพม่ิ ขน้ึ การคมนาคมและการติดตอ ส่อื สาร เริ่มมี ความทันสมัยมากข้ึน การปกครองแบบเดิมจะมีผลทําใหประเทศชาติขาดเอกภาพในการปกครอง ขาดประสทิ ธิภาพในการบรหิ ารราชการแผนดินและพัฒนาไดย าก 2. มูลเหตุภายนอก ทรงพิจารณาเห็นวา หากไมทรงปฏิรูปการปกครองแผนดินยอมจะเปน อนั ตรายตอ เอกราชของชาติ เพราะขณะน้นั จกั รวรรดินยิ มตะวันตก ไดเ ขามาแสวงหาอาณานิคมในแถบเอเชีย ตะวนั ออกเฉยี งใต นอกจากนน้ั แตเ ดิมเราตอ งยนิ ยอมใหป ระเทศตะวันตกหลายประเทศมสี ิทธิภาพนอกอาณา เขต คือ สามารถตั้งศาลกงสุลข้ึนมาพิจารณาความคนในบังคับของตนได โดยไมตองอยูใตการบังคับของ ศาลไทย เพราะอา งวา ศาลไทยลา สมยั ดานเศรษฐกจิ สมัยรัชกาลท่ี 5 พระองคทรงเห็นวาถึงแมรายไดของแผนดินจะเพ่ิมพูนมากขึ้นอันเปนผลมาจาก ระบบเศรษฐกิจเปลยี่ นไป แตก ารที่ระบบการคลังของแผน ดนิ ยังไมรดั กมุ พอ ทาํ ใหเ กดิ การรัว่ ไหลไดง า ย จงึ ทรง จดั การปฏริ ปู การคลงั โดยจดั ตั้งหอรัษฎากรพพิ ฒั นข ้นึ เพอ่ื ปรบั ปรงุ และจดั ระบบภาษใี หท นั สมัย ใน พ.ศ.2416 มกี ารประกาศใชพ ระราชบัญญัตงิ บประมาณ พ.ศ. 2434 เรมิ่ โครงการปฏิรูปเงินตราใหม พ.ศ.2442 จัดการ สง เสริมการเกษตรและการผลติ เพื่อการสง ออกใหม ากขึ้น ปรับปรุงการคมนาคมใหทันสมัยโดยการสรางทาง รถไฟ ตัดถนนสายตาง ๆ ขุดคลอง เพื่อใหเกิดความสะดวกในการคมนาคม การขนสงสินคาและผลผลิต การเกษตร ซ่ึงผลจากการปฏริ ปู เศรษฐกจิ ในสมัยรชั กาลที่ 5 ทาํ ใหรายไดของประเทศเพ่ิมมากข้นึ

68 ดา นสังคม สมัยรัชกาลท่ี 5 ประเทศไทยมีการเปล่ียนแปลงทางสังคม โดยมีสาเหตุของการเปลี่ยนแปลง โครงสรางทางสงั คม ดังน้ี 1. สาเหตุภายนอก - การคุกคามของมหาอํานาจตะวันตกรัชกาลที่ 5 จึงทรงผอนปรนตอการบีบบังคับของ ประเทศตะวนั ตกและเรงปรบั ปรุงภายในประเทศใหเจรญิ กา วหนาข้ึน - การรับอิทธิพลแนวความคิดแบบตะวันตก โดยการเรียนรูและศึกษาศิลปะวิทยาการ ตลอดจนแนวความคิดแบบตะวันตกมากขึ้น - การเสด็จประพาสประเทศใกลเคียง ทําใหเห็นความเจริญของประเทศเหลานี้ จึงไดทรง ปรับปรุงและเปลี่ยนแปลงสังคมไทยใหเ จรญิ ทัดเทียมประเทศเพ่อื นบาน 2. สาเหตภุ ายใน - การมรี ะบบไพรและทาสทําใหเกดิ ความเหลือ่ มลา้ํ และความไมเ ปนธรรมในสงั คม - รัชกาลท่ี 5 ทรงเห็นวาการเกณฑแรงงานของไพรเปนอุปสรรคตอการขยายตัวของระบบ เศรษฐกจิ สมยั ใหม - การมีไพรอ ยใู นความดูแลเปนจํานวนมาก อาจทําใหขุนนางผูใหญใชเปนฐานกําลัง เพื่อแยง ชงิ อํานาจทางการเมือง และลมลางพระราชอํานาจของพระมหากษตั ริยได - การมีระบบทาสทําใหชาติตะวันตกดถู ูกวา เมืองไทยเปนเมืองเถ่อื นและอาจใชเปนขอ อางเขา ยึดครองประเทศได การปฏิรปู ดานการเมืองการปกครอง พระบาทสมเด็จพระจุลจอมเกลา เจาอยูหวั ทรงปฏิรปู การปกครองเพราะทรงเห็นวาเปน หนทางหนึ่ง ท่จี ะรกั ษาเอกราชของบานเมืองไวไดในชวงการขยายลัทธิจักรวรรดินิยมของชาติตะวันตก การปรับปรุงการ ปกครองใหท ันสมัย ทาํ ใหช าวตางชาติเหน็ วาประเทศไทยเปน ประเทศที่เจริญแลว สามารถปกครองดแู ลพัฒนา บา นเมอื งได นอกจากนย้ี ังทาํ ใหประชาชนมีความเปน อยดู ีขน้ึ ประเทศชาติมีรายไดในการทํานุบํารุงบานเมือง มากข้ึน ทําใหสายตาของชาวตางชาติมองประเทศไทยตางจากประเทศเพ่ือนบานอ่ืน ๆ และดวยการวาง วิเทโศบายทางการทูตกับชาติตะวันตกอยางเหมาะสม ยอมรับวาชาวยุโรปเปนชาติท่ีเจริญ ใหเกียรติและ ยกยองพรอมกับเปล่ยี นแปลงวธิ ปี ฏิบัตบิ างอยาง เพ่อื ใหเ ห็นวาไทยไมใ ชช นชาติปา เถอื่ น เชน ใหข า ราชการสวม เสอื้ เวลาเขาเฝา นอกจากนน้ั ยังยอมผอนปรนอยางชาญฉลาดแมจ ะเสียผลประโยชนหรือดินแดนไปบาง แตก็ เปน สว นนอ ยยังสามารถรกั ษาสวนใหญไวได ประเทศไทยจึงคงความเปนชาติท่มี ีเอกราชตลอดมา

69 พระบาทสมเดจ็ พระจลุ จอมเกลาเจาอยหู วั ทรงมแี นวความคิดในการปฏิรปู การปกครอง 3 ประการ คือ 1. การรวมอํานาจเขาสูสวนกลางมากข้ึนทั้งนี้เพ่ือมิใหชาติตะวันตกอางเอาดินแดนไปยึดครองอีก ถาอํานาจของรัฐบาลกลางแผไปถึงอาณาเขตใดก็เปนการยืนยันวาเปนอาณาเขตของประเทศไทย 2. การศาลและกฎหมายที่มีมาตรฐานจากการยอมเสียสิทธิสภาพนอกอาณาเขตในรัชกาลท่ี 4 เปนเพราะประเทศอาณานิคมอางวาศาลไทยไมมีคุณภาพ ไมไดมาตรฐาน ดังนั้น รัชกาลที่ 5 จึงทรง พระราชดาํ รทิ ีจ่ ะปรบั ปรุงการศาลยตุ ิธรรมและกฎหมายไทยใหเ ปน สากลมากขน้ึ 3. การพัฒนาประเทศพระองคทรงริเร่ิมนําสิ่งใหม ๆ เขามาใชเพื่อพัฒนาประเทศในดานตาง ๆ เชน สรา งถนน ขุดคคู ลอง จดั ใหม ีการปกครองไฟฟา ไปรษณีย โทรเลข รถไฟ เปนตน การปฏิรปู การปกครองของพระบาทสมเด็จพระจุลจอมเกลาเจาอยูหัวไดกอใหเกิดการจัดระเบียบ การปกครองท่ีสําคญั จําแนกได 3 สวนคือ 1. การปกครองสวนกลาง พระบาทสมเดจ็ พระจลุ จอมเกลา เจา อยูหวั ยังทรงแตงตง้ั \"สภาทีป่ รึกษาในพระองค\" ซ่ึงตอมาได เปลี่ยนเปน \"รฐั มนตรีสภา\" ประกอบดวย เสนาบดี หรือผูแทนกับผูที่โปรดเกลาฯ แตงตั้ง รวมกันไมนอยกวา 12 คนจดุ ประสงคเพอื่ ใหเ ปนทป่ี รกึ ษาและคอยทดั ทานอํานาจพระมหากษัตริย แตการปฏิบัติหนาท่ีของสภา ดังกลาวไมไดบรรลุจุดประสงคท่ีทรงหวังไวเพราะสมาชิกสวนใหญไมกลาโตแยงพระราชดําริ คณะท่ีปรึกษา สวนใหญมักพอใจที่จะปฏิบัติตามมากกวาที่จะแสดงความคิดเห็น นอกจากน้ีพระบาทสมเด็จพระจุลจอมเกลา เจาอยูหัว ยังทรงแตงต้ัง \"องคมนตรีสภา\" ข้ึนอีก ประกอบดวยสมาชิกเม่ือแรกตั้งถึง 49 คน มีทั้งสามัญชน ต้ังแตช้ันหลวงถึงเจาพระยา และพระราชวงศองคมนตรี สภาน้ีอยูในฐานะรองจากรัฐมนตรีสภา เพราะ ขอ ความที่ปรกึ ษาและตกลงกันในองคมนตรสี ภาแลวจะตองนําเขาที่ประชุมรฐั มนตรีสภากอ น จากน้ันจึงเสนอ ตอเสนาบดีกระทรวงตาง ๆ การปรับปรงุ การบรหิ ารราชการในสว นกลางของพระบาทสมเด็จพระจุลจอมเกลาเจาอยูหัวรัชกาล ที่ 5 คือ ทรงยกเลิกตําแหนงอัครเสนาบดี 2 ตําแหนง คือ สมุหกลาโหม และสมุหนายกรวมท้ังจตุสดมภ โดยแบงการบริหารราชการออกเปนกระทรวงตามแบบอารยประเทศและใหมีเสนาบดีเปนผูวาการแตละ กระทรวง กระทรวงท่ีตั้งขึน้ ทง้ั หมด เมื่อ พ.ศ. 2435 มี 12 กระทรวง คือ 1. กระทรวงมหาดไทย มีอาํ นาจหนาทบี่ ังคบั บัญชาหัวเมอื งฝา ยเหนอื และเมืองลาวทง้ั หมด 2. กระทรวงกลาโหม มอี าํ นาจหนาทบี่ ังคบั บัญชาหัวเมืองฝา ยใต หัวเมืองฝายตะวันออก ตะวนั ตก และหวั เมืองมลายู ประเทศราช ตอ มา พ.ศ. 2437 กระทรวงกลาโหมทาํ หนา ทบี่ งั คบั บญั ชาฝา ยทหารอยา ง เดียว สว นการปกครองหวั เมืองทั้งหมดอยใู นความควบคุมดแู ลของกระทรวงมหาดไทย

70 3. กระทรวงการตา งประเทศ ทําหนา ท่ีวา การตา งประเทศโดยเฉพาะ 4. กระทรวงวัง มีอํานาจหนาที่บังคับบัญชาเกี่ยวกับกิจการพระราชสํานักและงานเก่ียวกับ องคพระมหากษตั ริย 5. กระทรวงเมืองหรือกระทรวงนครบาล มีอํานาจหนาที่บังคับบัญชาตํารวจ ดูแลความสงบ เรียบรอ ยในพระนครและงานเกีย่ วกับนักโทษ 6. กระทรวงเกษตราธกิ าร มอี าํ นาจหนา ที่ควบคุมดูแลเกยี่ วกับงานดา นการเพาะปลกู การคาขาย การปา ไมและเหมอื งแร 7. กระทรวงพระคลังมหาสมบัติ มีอํานาจหนาที่ดูแลรับผิดชอบเก่ียวกับภาษีอากรและ งบประมาณแผน ดนิ 8. กระทรวงยุตธิ รรม มอี าํ นาจและหนา ที่บงั คบั บญั ชาศาลทว่ั ประเทศ 9. กระทรวงยทุ ธนาธกิ าร มอี าํ นาจหนา ทต่ี รวจตราและวางแผนเกยี่ วกับกจิ การทหารบก ทหารเรอื 10. กระทรวงธรรมการ มีอํานาจหนา ท่ีดูแลรบั ผดิ ชอบเกี่ยวกบั การศกึ ษา การสาธารณสขุ วัดและ พระสงฆ 11. กระทรวงโยธาธกิ าร มีอาํ นาจหนาที่รับผิดชอบเก่ียวกบั การกอ สราง ถนน คลอง การชางรถไฟ ไปรษณียแ ละโทรเลข 12. กระทรวงมุรธาธิการ รับผิดชอบเก่ียวกับการรักษาตราแผนดินและงานระเบียบสารบรรณ ภายหลังไดย บุ กระทรวงยุทธนาธิการไปรวมกบั กระทรวงกลาโหมและยบุ กระทรวงมุรธาธิการไปรวม กับกระทรวงวัง คงเหลือเพียง 10 กระทรวงเสนาบดีทุกกระทรวงมีฐานะเทาเทียมกัน และประชุมรวมกัน เปนเสนาบดีสภาทําหนาที่ปรึกษาและชวยบริหารราชการแผนดินตามที่พระมหากษัตริยทรงมอบหมาย เพราะอํานาจสงู สดุ เดด็ ขาดเปนของพระมหากษตั ริยต ามระบอบสมบูรณาญาสทิ ธริ าชย 2. การปกครองสว นภูมภิ าค พระบาทสมเด็จพระจุลจอมเกลาเจาอยูหัวทรงมีพระราชดําริ ใหยกเลิกการปกครองหัวเมือง และใหเปลี่ยนแปลงเปนการปกครองสวนภูมิภาค โดยโปรดเกลาฯใหตราพระราชบัญญัติลักษณะปกครอง ทองที่ ร.ศ. 116 ขึน้ เพือ่ จัดการปกครองเปน มณฑลเมือง อาํ เภอ ตาํ บล และหมบู า น ดงั น้ี 1. ใหจัดระเบียบบริหารราชการหัวเมืองใหม ใหยกเลิกเมืองพระยามหานคร ชั้นเอก โท ตรี จัตวา และหัวเมอื งประเทศราช โดยจัดเปนมณฑลเทศาภิบาล ใหอ ยูใ นความดูแลของกระทรวงมหาดไทยเพียง กระทรวงเดยี ว มณฑลเทศาภบิ าล ประกอบดวยเมอื งตัง้ แต 2 เมืองข้นึ ไป มสี มหุ เทศาภบิ าลที่พระมหากษัตริย ทรงแตง ตั้งไปปกครองดูแลตา งพระเนตรพระกรรณ

71 2. เมอื ง ประกอบดวยอาํ เภอหลายอาํ เภอ มีผวู าราชการเมืองเปนผูรบั ผิดชอบข้ึนตรงตอ ขา หลวง เทศาภิบาล 3. อาํ เภอ ประกอบดว ยทอ งท่หี ลาย ๆ ตาํ บล มีนายอําเภอเปน ผรู ับผิดชอบ 4. ตาํ บล ประกอบดวยทองท่ี 10 - 20 หมบู านมีกาํ นันซง่ึ เลอื กต้งั มาจากผใู หญบ า นเปน ผูรบั ผดิ ชอบ 5. หมบู า น ประกอบดว ยบา นเรอื นประมาณ 10 บา นขึ้นไป มรี าษฎรอาศัยประมาณ 100 คน เปนหนวยปกครองทเี่ ลก็ ทส่ี ดุ มีผใู หญบ า นเปนผรู ับผิดชอบตอ มาในสมัยพระบาทสมเดจ็ พระมงกุฎเกลาเจา อยหู ัว ไดยกเลกิ มณฑลเทศาภบิ าลและเปลี่ยน เมอื ง เปน จงั หวัด การบริหารราชการในระบบใหมประสบปญหาและอุปสรรค เน่ืองจากกลุมบุคคลท่ีเคยมีอํานาจ ในการปกครองประชาชนตามระบอบเกา สญู เสียผลประโยชน จงึ พยายามขัดขวาง พระบาทสมเด็จพระจอม- เกลาเจาอยูหัว ทรงไมตองการใหเกิดความขัดแยงกันอยางรุนแรง ทรงมีพระบรมราโชบายแบบคอยเปน คอยไป จึงใชเวลาหลายปก วา จะปฏิรปู การปกครองไดท ว่ั ประเทศ จนกระท่ังถึง พ.ศ. 2449 จึงมีการปกครอง แบบมณฑล 3. การปกครองสวนทอ งถิน่ การปกครองสวนทองถ่ิน หมายถึง การใหประชาชนในทองท่ีแตละแหงไดมีโอกาสปกครอง และบริหารงานในทองที่ท่ีตนอาศัยอยู เพื่อฝกฝนใหบุคคลในทองท่ีรูจักพ่ึงพาและชวยเหลือตนเองโดยใช ทรพั ยากรทมี่ อี ยู และบางสว นมาจากการใหค วามชวยเหลือของรัฐบาลกลาง เพื่อใหเกิดประสิทธิภาพสูงสุด เปนการวางรากฐานการปกครองตนเองตามระบอบประชาธิปไตยในระดบั ทอ งถนิ่ ใน พ.ศ. 2440 โปรดเกลาใหตรา พ.ร.บ. ลักษณะการปกครองทองท่ี ร.ศ.116 โดยรัฐบาลใหสิทธิ ประโยชนในการเลือกผใู หญบ า นเปน หวั หนา ปกครองประชาชนในหมูบ า น และใหผ ูใหญบ า นมีสิทธเิ ลือกกํานนั เปนหัวหนาปกครองในตําบลของตน การเลือกกํานันผูใหญบานยังเปนระบบการปกครองสวนทองถิ่นที่ใชกัน เร่อื ยมาจนถึงปจจุบนั การจดั สขุ าภิบาล ใน พ.ศ. 2440 เร่ิมจัดต้งั สุขาภิบาลกรุงเทพข้ึนเปนครั้งแรก เพื่อทําหนาที่รักษา ความสะอาด ความเปน ระเบียบเรยี บรอยในชุมชน การปองกันโรคภัยไขเจ็บ เปนตน ตอมาจึงขยายงานเปน กรมสุขาภิบาลสังกดั อยูในกระทรวงนครบาล สําหรับตางจังหวัด เร่ิมจัดต้ังสุขาภิบาลเปนแหงแรกท่ี ตําบล- ทาฉลอม จังหวัดสมุทรสาคร โดยมีคณะกรรมการประกอบดวย กํานัน ผูใหญบาน ทําหนาที่บริหารงาน สขุ าภบิ าล รับผิดชอบงานดา นตา ง ๆ เกย่ี วกบั สวัสดิภาพของประชาชน เชน การรกั ษาความสะอาด การกําจัด ขยะ การสงเสริมสุขภาพอนามัย และการปองกันโรคระบาดที่เกิดกับประชาชน บํารุงรักษาถนนหนทาง เปนตน หนว ยงานราชการสว นทองถิ่น คอื สขุ าภบิ าลและเทศบาลยังปรากฏมาจนถงึ ปจจบุ นั การปฏิรปู ดา นเศรษฐกจิ ในสมัยรัชกาลที่ 5 ประเทศไทยเร่ิมตนพัฒนาทางเศรษฐกิจ เพราะเปนผลมาจากการติดตอกับ ตา งประเทศอยางกวางขวาง โดยมีการปฏริ ปู ทางเศรษฐกิจ มีดังตอไปน้ี

72 1. การปฏริ ูปดา นการคลังรชั กาลที่ 5 โปรดเกลา ฯ ใหจัดตั้งหอรัษฎากรพิพัฒนขึ้นในป พ.ศ. 2416 ในพระบรมมหาราชวังทําหนาท่ีรับผิดชอบรวบรวมเงินภาษีอากรทุกชนิดนําสงพระคลังมหาสมบัติ ทําบัญชี รวบรวมผลประโยชน ตรวจตราการเก็บภาษีอากรของหนวยราชการตาง ๆ ใหเรียบรอยรัดกุมรับผิดชอบ การจายเงินเดอื นในอัตราทแี่ นนอนใหก บั ขา ราชการฝา ยพลเรอื นและทหารเฉพาะในสว นกลางแทนการจา ยเบย้ี หวัดและเงินป 2. การปฏิรูประบบเงินตรา พระบาทสมเดจ็ พระจลุ จอมเกลา เจา อยหู วั ทรงปฏิรปู ระบบเงินตรา ดงั น้ี 2.1 การประกาศกําหนดมาตราเงนิ ใหม ใหมีเพียง 2 หนวย คอื บาทกับสตางค สตางคท ่ี ออกมาใชคร้งั แรก มี 4 ขนาด คือ 20, 10, 5 และ 2 สตางคค รง่ึ และประกาศยกเลิกใชเงินพดดวง 2.2 การออกธนบตั รประกาศใชพระราชบัญญัติธนบัตร จัดตั้งกรมธนบัตรขึ้น เพ่ือทําหนาท่ี ออกธนบตั รใหไดมาตรฐาน ธนบตั รนนั้ เดมิ ประกาศใชมาตง้ั แตร ัชกาลท่ี 4 แลว 2.3 เปรยี บเทียบคาเงินไทยกับมาตรฐานทองคํา ใน พ.ศ. 2451 ประกาศใชพระราชบัญญัติ มาตรฐานทองคาํ กาํ หนดอตั ราแลกเปล่ียน 13 บาท เทากับ 1 ปอนดเ พอื่ ใหส อดคลอ งกบั หลกั สากล 3. การตั้งธนาคารมีบุคคลคณะหน่ึงรวมมือกอตั้งธนาคารของไทยแหงแรกเรียกวาบุคคลัภย (Book Club) ไดร บั พระราชทานพระบรมราชานุญาตจดั ตง้ั ธนาคารจดทะเบยี นถกู ตอ งตามกฎหมายเรยี กชื่อวา แบงคสยามกมั มาจล (Siam Commercial Bank) ตอมาไดเปลีย่ นชอื่ เปน ธนาคารไทยพาณิชย จาํ กดั 4. การทํางบประมาณแผน ดิน ใน พ.ศ. 2439 รัชกาลท่ี 5 โปรดใหม กี ารจดั ทาํ งบประมาณแผนดิน ข้นึ เปน ครงั้ แรกเพอื่ ใหก ารรบั จายของแผนดินมคี วามรัดกมุ โปรดใหแ ยกเงินสวนแผนดินและสวนพระองคออก จากกันอยา งเด็ดขาดโดยใหพระคลงั ขางทเี่ ปน ผูดูแลพระราชทรพั ยส ว นพระองค 5. การปรบั ปรุงทางดา นการเกษตรและการชลประทานมกี ารขดุ คลองเกาบางแหง และขดุ คลองใหม อกี หลายแหง เชน คลองนครเนอ่ื งเขต คลองดําเนินสะดวก คลองประเวศบรุ รี มย คลองเปรมประชา คลองทวี วฒั นา สรางประตรู ะบายนํ้า เพอ่ื ชว ยสงนํ้าใหเ ขา ถึงพนื้ ทีท่ ี่ทาํ การเพาะปลกู ได ดา นการปาไม โปรดใหตง้ั กรม ปา ไม สงเสรมิ ใหป ลกู สวนสกั อกี ทงั้ ไดสง นกั เรยี นไทยไปศึกษาวิชาปา ไม ณ ตา งประเทศ การปฏิรปู ดานสังคม ในสมัยรชั กาลท่ี 5 ทรงสงเสรมิ ใหประชาชนไดร ับสิทธ์ิ เสรภี าพและความเสมอภาคทางสงั คม ดังน้ี 1. ทรงยกเลิกระบบไพร ซึ่งเปนระบบท่ีทางราชการเกณฑประชาชนไปทํางานใหแกขุนนาง โดยไมไ ดรบั คา จางหรือผลประโยชนตอบแทน ทําใหประชาชนขาดอิสระในการประกอบอาชีพ บางคร้งั ถกู กด ข่ีขม เหงจากมลู นายอีกดวย เปนเหตุใหเกิดการแบงชนช้ันในสังคมไทย ราษฎรไทยไมไดรับความเสมอภาค และความยุติธรรมเทา ทีค่ วร พระองคจงึ ทรงโปรดเกลา ใหย กเลกิ แตกระทําแบบคอยเปนคอยไป จนถึง พ.ศ. 2448 จงึ ยกเลิกโดยเดด็ ขาด 2. ทรงเลกิ ทาส พระบาทสมเดจ็ พระจุลจอมเกลา เจา อยหู วั ทรงเห็นวา การมที าสทําใหประเทศชาติ ลา หลงั เปน สังคมท่มี นษุ ยย ังไรศกั ด์ิศรี ขาดความเสมอภาค อิสรภาพและเสรภี าพ ทง้ั อารยประเทศตา ง ๆ

73 กไ็ ดย กเลิกทาสในประเทศของตน จงึ มีพระราชดาํ ริยกเลิกทาสแบบคอ ยเปนคอยไป ซึ่งเริ่มข้ึนเม่ือพ.ศ. 2417 การเลิกทาสดําเนนิ ไปอยางเปน ขน้ั เปนตอนใชเ วลานานถึง 31 ป จึงสาํ เรจ็ เรียบรอยทว่ั ประเทศโดยไมขัดแยง กันถึงข้ันทาํ สงครามกันเองเหมอื นดังเชนทเ่ี กดิ ขึน้ ในระเทศสหรฐั อเมรกิ า ในพ.ศ. 2448 จึงตราพระราชบัญญตั ิ เลกิ ทาส เปน กฎหมายทหี่ า มมใิ หซ ้ือขายเอาคนมาเปน ทาสโดยเด็ดขาด การยกเลกิ ระบบไพรและทาสดังกลา ว นบั เปนการปฏวิ ตั ิสงั คมไทยคร้งั ยง่ิ ใหญท าํ ใหชาวไทยไดร บั อสิ รภาพ เสรภี าพและความเสมอภาค ซ่ึงเปนรากฐานในการพัฒนาสังคมไทยใหกาวหนาไปสสู งั คมทมี่ ีการ ปกครองแบบประชาธปิ ไตยในเวลาตอมา 3. ปฏริ ูปการศกึ ษา การศกึ ษาเปน ส่ิงสาํ คัญในการพฒั นาประเทศ จงึ ทรงมุงพฒั นาการศึกษาของ ไทยใหมคี วามเจรญิ รุง เรอื งและเพอื่ ใหป ระชาชนสามารถดาํ รงชวี ิตในสังคมไดอยา งมีความสุข กาวหนา ในการ สรา งสรรคอารยธรรมและวฒั นธรรม เชน ต้งั โรงเรียนหลวงข้นึ ในวัง พ.ศ. 2414 ตั้งโรงเรียนนายทหาร มหาดเล็กทพ่ี ระตาํ หนักสวนกหุ ลาบ ตง้ั โรงเรียนสาํ หรับราษฏรขน้ึ ครง้ั แรกท่ีวดั มหรรณพาราม เมื่อ พ.ศ. 2427 และขยายการศึกษาออกสหู ัวเมอื งอยางจริงจงั ใน พ.ศ. 2441 โดยใชวดั เปนสถานศึกษาและมพี ระสงฆเ ปน ครผู สู อน 4. ทรงยกเลกิ ประเพณีวัฒนธรรมทลี่ าสมัย ดงั น้ี - การเปล่ียนแปลงประเพณีการสืบสันตติวงศ รัชกาลท่ี 5 โปรดใหยกเลิกตําแหนงวังหนา (พระมหาอุปราช) และทรงสถาปนาตําแหนงสมเด็จพระบรมโอรสาธิราชสยามมกุฎราชกุมาร แทนสมเด็จ- พระบรมโอรสาธิราชสยามมกุฎราชกมุ ารองคแรก คอื เจาฟามหาวชิรุณหิศ แตทรงส้ินพระชนมกอนจึงมีการ สถาปนาสมเดจ็ พระเจา ลูกเธอเจาฟามหาวชริ าวธุ ขน้ึ เปน สยามมกุฎราชกมุ ารแทน - การเปลยี่ นแปลงวฒั นธรรมการแตง กาย ทรงผมโปรดใหชายไทยในราชสํานัก เลิกไวผมทรง มหาดไทยเปลย่ี นเปนไวผมตัดยาวทั้งศรี ษะอยางฝรัง่ ผูห ญิงโปรดใหเ ลิกไวผ มปก ใหไวผมยาวทรงดอกกระทุม โปรดใหชายไทยในราชสํานกั นงุ ผา มว งสตี า ง ๆ สวมเส้อื ราชปะแตน สวมหมวกอยา งยุโรปใหขาราชการทุกกรม กองแตงเครอ่ื งแบบนุงกางเกงอยา งทหารในยุโรปแทนโจงกระเบน การแตง กายสตรเี ร่มิ เปลี่ยนแปลงหลังจาก รัชกาลท่ี 5 กลับจากประพาสยุโรป คร้ังที่ 2 โดยสตรีไทยนิยมสวมเสื้อของอังกฤษ เปนเสื้อคอต้ังแขนยาว ตน แขนพองคลายขาหมูแฮม - การเปลี่ยนแปลงประเพณีการเขาเฝาโปรดเกลา ฯ ใหย กเลิกประเพณกี ารหมอบคลานในเวลา เขา เฝา แตใหใ ชว ิธถี วายคาํ นบั แทนและใหน่งั เกา อี้ ไมต องน่งั กบั พ้ืน - การใชศักราชและวันทางสุริยคติในทางราชการโปรดเกลาฯ ใหใช ร.ศ. (รัตนโกสินทรศก) แทน จ.ศ. (จุลศกั ราช) ซงึ่ ใชม าต้งั แตสมัยอยุธยาโดยเร่มิ ใช ร.ศ. ตั้งแตว ันที่ 28 มนี าคม พ.ศ. 2431 เปนตน ไป เร่ิม ร.ศ. 1 ต้งั แตป 2325 ซง่ึ เปนปที่สถาปนากรุงรัตนโกสนิ ทร

74 ไทยกบั การเขารวมสงครามโลกครงั้ ท่ี 1 ไทยเขาสสู งครามโลกคร้ังที่ 1 ในรชั สมยั ของพระบาทสมเด็จพระมงกุฏเกลา เจาอยูหวั ในชวงแรกของ สงครามไทยไดประกาศตนเปนกลางไมเขาขางฝา ยใดฝา ยหน่งึ เพอื่ รักษาสมั พนั ธภาพท่ดี ีไวทง้ั 2 ฝาย กลาวคือ ไทยยังมคี วามสมั พนั ธอนั ดีกบั อังกฤษมาชา นาน ขณะเดียวกนั เยอรมนแี ละ ฝรง่ั เศส ก็ยงั ถือเปน มิตรทด่ี ขี องฝา ยไทย ตอ มาไทยไดเ ปลย่ี นนโยบายและประกาศสงครามกับฝายเยอรมนั นแี ละออสเตรยี -ฮังการี หรือเรียกวา ฝายมหาอํานาจกลาง (Central Powers) เมื่อวันท่ี 28 กรกฎาคม 2460 เน่ืองจากฝายไทย พิจารณาแลว เหน็ วา ฝา ยเยอรมนีเปน ฝา ยท่ีละเมดิ กฎหมายระหวางประเทศและรุกรานประเทศกอน อีกทั้งสหรัฐอเมริกา ไดประกาศสงครามกับเยอรมนีไปกอนหนานี้ ทําใหไทยมั่นใจวาฝายพันธมิตร (Allied Power) จะเปนฝาย มชี ยั ชนะ ถา ไทยเขา รว มกับฝายพันธมติ รจะสามารถ สรางเกียรตภิ ูมิใหกับประเทศชาติ และจะทําใหประเทศ ไทยเปน ท่ีรูจ ักของประชาคมโลก ซง่ึ จะเปนโอกาสของไทย ท่ีจะเจรจาเรียกรองชาติตะวันตกใหทบทวนแกไข สนธิสญั ญาที่ไมเ ปนธรรมกับฝายไทยท่เี คยทําไว ต้ังแตสมัยรัชกาลท่ี 4 ดังน้ันในการเขารวมสงครามโลกครั้งที่ 1 เปนเหตุการณที่ไทยไดเขาสูประชาคมนานาชาติ พระบาทสมเดจ็ พระมงกฏุ เกลา เจา อยหู วั จงึ ทรงใชสญั ลักษณและสรางสถาบันเพอ่ื เปนเคร่ืองมือ ในการสราง ความเปน ชาติ และเกยี รติภมู ขิ องคนไทยใหป รากฎสูสายตาประชาคมโลก พระองคท รงโปรดเกลาฯใหป ระดิษฐ ธงชาตใิ หม ในป พ.ศ. 2460 ซึง่ มลี ักษณะเปน ธง 3 สี ประกอบดว ย สแี ดง สขี าว สีนํา้ เงนิ เพื่อเปนเครื่องหมาย แทนสถาบันสูงสุดของไทย คือชาติศาสนา และพระมหากษัตริย โดยพระราชทานชื่อวา “ธงไตรรงค” และ นําไปใชในหนวยงาน กรม กอง ตา ง ๆ เพ่อื เปนเครอื่ งเตอื นใจใหคนไทยสํานึกในหนาท่ี รักษาชอื่ เสียงเกียรตยิ ศ ของหมคู ณะ หลังจากสงครามโลกคร้ังที่ 1 สิ้นสุด ประเทศไทยสามารถเรียกรองชาติตะวันตกตาง ๆ ใหทบทวน แกไขสนธิสญั ญากบั ไทยได โดยเฉพาะสนธิสัญญาที่ไมเปน ธรรมระหวา งไทยกับเยอรมนีและออสเตรีย ฮังการี ประเทศไทยไดรับการสนับสนุนจากสหรัฐอเมริกาในสมัยประธานาธิบดี วูดโรว วิลสัน (Woodrow Wilson) ในการแกไขสนธิสัญญากบั สหรัฐอเมรกิ า ในฐานะท่ีเปนประเทศท่ีมีผลประโยชนไมม ากนกั แตเ ปนมหาอํานาจ ที่สําคัญ โดยในป พ.ศ. 2463 รัฐบาลไทยและรัฐบาลสหรัฐอเมริกาไดทําสนธิสัญญา ซ่ึงระบุใหคนในบังคับ สหรฐั อเมรกิ าขึน้ ศาลไทย และยกเลกิ ขอจาํ กดั ทางภาษี โดยใหไทยมีสิทธิ์เต็มที่ในการต้ังพิกัดอัตราภาษีอากร สนธสิ ญั ญาไทย - อเมรกิ ัน จงึ มีความสําคัญเพราะเปน ครั้งแรกท่ไี ทยไดอิสรภาพ ทางภาษีอากร และมีอํานาจ ในทางการศาลเหมือนคนในบังคบั ตางชาติ โดยไมต อ งเสยี สงิ่ ใดเปนการตอบแทน ซ่ึงทําใหฐานะทางการเมือง ระหวางประเทศของไทยดีข้ึนในเวลาตอ มา โดยสนธิสญั ญาฉบับน้ียงั ใชเ ปนแบบอยางในการแกไขสัญญาที่ไมเปนธรรมที่ชาติตะวันตกในป พ.ศ. 2467 และ พ.ศ. 2468 ไทยประสบความสําเร็จในการเจรจาแกไขสัญญาไมเปนธรรมกับฝร่ังเศสและอังกฤษ โดยอาศัยความสามารถของพระวรวงศเธอ พระองคเจาไตรทศประพันธ กรมหม่ืนเทววงศวโรทัย เสนาบดี กระทรวงการตา งประเทศในขณะนน้ั และ ดร. ฟรานซสิ บี แซร ทีป่ รึกษาการตา งประเทศชาวอเมรกิ นั สามารถ แกไขสนธสิ ัญญาได การเขา รว มสงครามโลกครั้งท่ี 1 ของไทย จึงเปน การตัดสินใจครงั้ สําคญั มผี ลทาํ ใหเกดิ การ

75 แกไขสนธิสัญญาอันไมเปนธรรมและทวงคืนอํานาจอธิปไตยทางการศาล และอิสรภาพทางการเมืองไทย กลบั คนื มา การเขา รวมสงครามโลกครง้ั ที่ 2 ของประเทศไทย สงครามโลกคร้ังที่ 2 เกิดขึ้นในยุโรปตั้งแต พ.ศ. 2482 เมื่ออังกฤษและฝรั่งเศสประกาศสงครามกับ เยอรมนี และไดน ําพาประเทศอาณานคิ มของตนเขาสสู งครามจนลุกลาม เปนสงครามโลก ประเทศไทยถึงแม จะไมตกเปนอาณานิคมของชาติใด แตก็ไดรับผลกระทบจากกระแสความคิดแบบชาตินิยม และการขยาย อิทธิพลของญปี่ ุนในเอเชีย จึงไดปรับเปลี่ยนทาทีในการดําเนินความสัมพันธระหวางประเทศของตนในสมัย รัฐบาลจอมพล ป.พิบูลสงคราม เชน การตอตานชาวจีนและชาวยุโรป กรณีพิพาทอินโดจีนใน พ.ศ. 2483 การเขารวมมือกับญ่ีปุนในสงครามโลกคร้ังท่ี 2 ของรัฐบาลไทย ซ่ึงสาระสําคัญของการเขารวมสงครามโลก ครั้งที่ 2 มีดังน้ี 1. ไทยกบั สงครามโลกคร้ังที่ 2 ในขณะทมี่ หาอาํ นาจฝายสัมพนั ธมิตรกําลงั เพลย่ี งพลา้ํ โดยเฉพาะฝรงั่ เศสที่ตองยอมแพต อ เยอรมนี วันที่ 22 มิถุนายน พ.ศ. 2483 จึงเปนโอกาสใหไทยซ่ึงมีแนวคิดชาตินิยมเรียกรองดินแดนคืนจากฝรั่งเศส และไดเ กิดเปนกรณีพิพาทจนเกิดเปนสงครามอินโดจีนระหวางไทยกับฝรั่งเศส โดยฝรั่งเศสเขามาท้ิงระเบิด สนามบิน ท่ีจังหวัดปราจีนบุรี รวมท้ังระดมยิงปนใหญเขามาในฝงไทย ในวันท่ี 28 พฤศจิกายน พ.ศ. 2483 ฝร่ังเศส สง เครอื่ งบินทิ้งระเบดิ จงั หวดั นครพนม และฝา ยไทยกไ็ ดสง เครือ่ งบนิ ท้ิงระเบดิ ทพ่ี กั ทหารฝร่ังเศสในวัน เดียวกัน หลงั จากนนั้ ก็มีการตอ สกู นั เรอ่ื ยมาจนฝายไทยสามารถเขายึดดินแดนบางสวนของกัมพูชา และลาว จากฝรั่งเศสมาได กรณีพิพาทคร้ังนี้ ญี่ปุนเขาแทรกแซงโดยเสนอตนเปนผูไกลเกล่ีย และการลงนามใน อนสุ ญั ญาโตเกียว เม่อื วันท่ี 9 พฤษภาคม พ.ศ.2484 สงผลใหฝ รัง่ เศสตองยอมยกดินแดนบางสว นของอนิ โดจีน รวมทัง้ ดินแดนฝง ขวาแมนํ้าโขงท่ีฝรั่งเศสยดึ ไปตงั้ แตสมัยรัชกาลท่ี 5 คืนแกไทยดว ย วนั ที่ 7 ธนั วาคม พ.ศ. 2484 ญ่ีปุน ประกาศสงครามกบั สมั พันธมติ ร โดยยกกําลงั พลเขามาในภูมิภาค นี้และในวันท่ี 8 ธันวาคม พ.ศ. 2484 กองทหารญ่ีปุนก็เขาเมืองไทยทางสงขลา ปตตานี ประจวบคีรีขันธ นครศรีธรรมราช สุราษฎรธ านี และสมทุ รปราการ และสง ทหารข้ึนบกท่มี ลายู และโจมตสี งิ คโปรทางเคร่อื งบนิ ซง่ึ ญีป่ นุ ไดร อ งขอใหร ฐั บาลไทย ยนิ ยอมใหทหารญปี่ ุน เดนิ ทพั ผา นไทย เพ่อื ไปโจมตีพมา และมลายูของ อังกฤษ และขอใหระงับการตอตานของคนไทย จอมพล ป.พิบูลสงคราม นายกรัฐมนตรีในขณะนั้น ปฏิบัติตาม ความตอ งการของญปี่ นุ เพื่อรักษาชวี ิตและเลือดเนือ้ ของคนไทย วันที่ 21 ธันวาคม พ.ศ. 2484 รัฐบาลไทยไดทํากตกิ าสัมพนั ธไมตรีกับญ่ีปนุ สงครามท่เี กิดขึน้ ในเอเชีย นี้เรียกกันวา สงครามมหาเอเชียบูรพา ญ่ีปุนมีวัตถุประสงค จะสรางวงศไพบูลยมหาเอเชียบูรพา (The Greater East Asia Co-prosperity Sphere) ทั้งในทางวัฒนธรรม การเมือง และเศรษฐกิจ ซึ่งประกอบดวยประเทศตาง ๆ ในเอเชีย โดยมีญ่ีปุนเปนผูนํา ในระยะเริ่มแรกของสงคราม กองทัพญ่ีปุน มีชยั ชนะท้ังทางบก ทางเรือ และทางอากาศ ทาํ ใหร ฐั มนตรบี างคน เห็นควรใหไทยประกาศสงครามกับอังกฤษ และสหรฐั อเมริกา ดวยคิดวาญี่ปุนจะชนะสงคราม ไทยจึงตัดสินใจประกาศสงครามกับอังกฤษและอเมริกา

76 เมื่อวันที่ 25 มกราคม พ.ศ. 2485 ระหวางสงครามน้ัน ญ่ีปุนไดโอนดินแดนบางสวน ที่ยึดไดจากอังกฤษ คืนใหแ กไทย คือ รัฐไทรบุรี กลันตัน ตรังกานู ปะลิส และสองรฐั ในแควนไทยใหญ คอื เชียงตุง และเมืองพาน 2. ขบวนการเสรไี ทย ขบวนการเสรีไทยท่เี กดิ ขึ้นในสงครามหาเอเชียบูรพา และเปนสวนหนึ่งของสงครามโลกครั้งที่ 2 เกิดจากกลุมคนไทยท่ตี อ ตา นการรุกรานของญี่ปุน และไมเห็นดวยกับการท่ีรัฐบาลไทยรวมมือกับญ่ีปุน และ ประกาศสงครามของรฐั บาลไทยตอ ฝายสัมพันธมิตรแบงเปน 3 กลุม กลาวคือ ขบวนการเสรีไทยในประเทศ นาํ โดยนายปรีดี พนมยงค ขบวนการเสรไี ทยในสหรฐั อเมริกา นําโดย ม.ร.ว.เสนยี  ปราโมช เอกอัครราชทตู ไทย ประจํากรงุ วอชงิ ตนั ด.ี ซี. ซึง่ มีบทบาทสาํ คญั ในการไมยอมสงคําประกาศสงครามตอสหรัฐอเมริกา และถือวา การประกาศสงครามน้ันมิใชเจตนาของคนไทย และขบวนการเสรไี ทยในอังกฤษ นาํ โดยนักเรียนไทย ในองั กฤษ ซึ่งไดทาํ หนังสอื เสนอ นายวินสตนั เชอรชลิ นายกรัฐมนตรีอังกฤษ เพอ่ื กอ ต้งั กองทหารไทยสรู บกับญีป่ นุ ในประเทศไทย ท้ัง 3 กลุมไดทํางานประสานความรวมมือกันดวยความยากลําบากในภาวะขอจํากัดของสงคราม ท้ังการจัดตั้งกองกําลังตอตานญ่ีปุน และการสรางความเขาใจกับสหรัฐอเมริกา อังกฤษและชาติพันธมิตร จนกระทั่งในวันที่ 16 สิงหาคม พ.ศ. 2488 นายปรีดี พนมยงค ในฐานะผูสําเร็จราชการแทนพระองค ไดป ระกาศสนั ตภิ าพ มีสาระสําคัญวา การประกาศสงครามตอสหรฐั ฯ และองั กฤษตลอดจนการกระทําอันเปน ปฏปิ กษต อฝา ยสัมพันธมติ รท้ังปวงผิดจากเจตจาํ นงของประชาชนชาวไทยและขดั กับรัฐธรรมนญู และกฎหมาย บานเมือง การประกาศสงครามตอฝายสัมพันธมิตรเปนโมฆะ ไมผูกพันประชาชนชาวไทย ประเทศไทย ไดตดั สินใจท่จี ะใหก ลบั คนื มาซงึ่ สมั พนั ธไมตรอี นั ดีอันเคยมมี ากบั นานาประเทศเหมือนเมอ่ื กอนวันที่ 8 ธันวาคม พ.ศ. 2484 และพรอมทจ่ี ะรว มมือเตม็ ทีท่ กุ ทางกบั สหประชาชาติในการสถาปนาเสถียรภาพในโลกน้ี ดังนั้นขบวนการเสรีไทย เปนขบวนการของประชาชนชาวไทยผูรักชาติท่ีมีเปาหมายชัดเจน คือตอ งการรักษาเอกราชของชาติไทยไมใหตกเปนของตางชาติในสงครามโลกคร้ังท่ี2ไมวาจะเปนฝายอักษะ หรือฝายสัมพันธมติ รกต็ าม โดยมีอดุ มการณที่จะรักษาเอกราชและอธิปไตยของชาติไทยเอาไวใหเปนของคน ไทย ท่ีไมอาจปฏิเสธไดตอบทบาทของเสรีไทยน้ันคือ การตอสูจนไดเอกราชของชาติไทยกลับคืนมาหลัง สงครามโลกครงั้ ที่ 2 จบลง 3. ผลกระทบของสงครามโลกครงั้ ที่ 2 ทมี่ ีตอประเทศไทย 3.1 ผลกระทบดานการเมอื ง ญี่ปุนแพสงครามเมื่อวันท่ี 24 สิงหาคม พ.ศ. 2488 รัฐบาลไทยประกาศวา การประกาศ สงครามกบั สัมพนั ธมติ รเปนโมฆะ เพราะขัดตอรฐั ธรรมนูญ และความประสงคข องประชาชนชาวไทย ไทยตอง ปรับความเขาใจกับสัมพันธมิตร สหรัฐอเมริกามิไดถือไทยเปนศัตรู ตามประกาศของรัฐบาลสหรัฐอเมริกา โดย นาย เจมส เบิรนส (James Byrnes) รฐั มนตรีตางประเทศเปนผูลงนาม แตรัฐมนตรีตางประเทศอังกฤษ นายเออรเ นสต เบวิน (Ernest Bevin) ไมยอมรับทราบการโมฆะของการประกาศสงคราม วันที่ 1 มกราคม พ.ศ. 2489 (เวลาน้ัน ม.ร.ว. เสนีย ปราโมช เปนหัวหนารัฐบาล) ผูแทนไทยไดลงนามกับผูแทนอังกฤษ

77 ท่ีสิงคโปร ความตกลงน้ีเรียกวา \"ความตกลงสมบูรณแบบ เพื่อเลิกสถานะสงคราม ระหวางประเทศไทยกับ บริเตนใหญ และอนิ เดีย\" ซ่ึงมสี าระสําคญั ดังน้ี 1. ไทยจะตอ งจัดการเรอ่ื งทีไ่ ทยประกาศสงครามกบั องั กฤษใหส สู ภาพเดิมกอ นวนั ประกาศ สงคราม 2. การกระทาํ ทไี่ ทยทําตอ องั กฤษหลงั จากญี่ปุนเขา ประเทศไทยถือเปน โมฆะ และไทยตอง จัดการใหส สู ภาพเดิม หากมคี วามเสียหายตอ งจายคาชดเชยใหองั กฤษ 3. ไทยตองยินยอมรับผิดชอบการพิทักษรักษาและคืนในสภาพไมเสื่อมเสีย ซ่ึงบรรดา ทรัพยส ิน สทิ ธิ และผลประโยชนของอังกฤษทกุ ชนดิ ในประเทศไทย 4. ไทยจะรวมมอื อยางเตม็ ที่ในบรรดาขอ ตกลง เพ่อื ความมัน่ คงระหวางประเทศ ซึ่งองคกร สหประชาชาตหิ รือคณะมนตรีความมั่นคงเหน็ ชอบแลว 5. ไทยตองไมตัดคลองขา มอาณาเขตไทย เชือ่ มมหาสมทุ รอนิ เดียกับอาวไทย (คลองคอดกระ) โดยรฐั บาลองั กฤษมไิ ดเ หน็ พอ งดวยกอ น 6. ไทยจะใหขา วสารโดยไมคดิ มูลคา 1.5 ลา นตันแกอ งคก าร ซ่ึงรัฐบาลองั กฤษจะไดร ะบุ 7. โดยสญั ญาฉบับน้อี งั กฤษและอินเดยี จะสนบั สนุนไทยเขา เปน สมาชิกสหประชาชาติ การที่ไทยเอาตัวรอดไดท้ัง ๆ ท่ีอยูในฝายประเทศแพสงครามนี้ ขบวนการเสรีไทยมีสวนชวยเหลือ เปนอยา งมาก ทาํ ใหป ระเทศสัมพนั ธมิตร โดยเฉพาะสหรัฐอเมริกากลับเขาใจเมืองไทย ขณะที่ ม.ร.ว. เสนีย ปราโมช อคั รราชทูตไทยประจําสหรัฐอเมริกา ไดประทว งการประกาศสงครามของรัฐบาลไทย และไดรวบรวม คนไทยในสหรัฐอเมริกาข้ึนเปนขบวนการเสรีไทยตอตานญ่ีปุน ในอังกฤษก็มีขบวนการเสรีไทยเชนเดียวกัน ตดิ ตอ กบั หนว ยพลพรรคใตใ นดินประเทศ ซ่ึงมีนายปรีดี พนมยงค ผูสําเร็จราชการแทนพระองคเปนหัวหนา เสรีไทยทั้งหลายเตรียมท่ีจะจับอาวุธขึ้นตอสูกับญ่ีปุน ตามวันเวลาที่นัดหมาย พรอม ๆ กับกําลังของ สัมพันธมติ รที่จะรกุ เขา มาทางพมา แตญีป่ ุนไดยอมแพ 3.2 ผลกระทบดา นเศรษฐกิจและสังคม การที่ไทยเขารวมสงครามโลกครั้งท่ี 2 สงผลใหเกิดความเสียหายตอเศรษฐกิจไทยเปน อยา งมาก เกดิ ภาวะการขาดแคลนสินคาอุปโภคบรโิ ภค ในดา นสงั คมก็เกิดปญ หาโจรผรู ายชกุ ชุม อกี ท้งั ประสบ ปญหาภาวะเงินเฟอ ในขณะเดียวกันประเทศไทยยังตองแบกรับภาระชดใชคาเสียหายที่เรียกวา คาปฏิกรรมสงคราม หมายถึงของมีคา ทตี่ อ งจา ยเปนคาชดเชยเพอ่ื ใหค รอบคลุมความเสียหายระหวางสงคราม ซ่ึงโดยทั่วไปหมายถึงเงินหรือสินคาเปล่ียนมือ มากกวาการถายโอนกรรมสิทธิ์ ที่สําคัญการแกปญหาและ เยยี วยาความขาดแคลนยากไรใ นชวงสงครามและหลังสงครามไดกลายเปนปญหาใหญท่ีรัฐบาลขณะน้ันตอง แกไ ขฟน ฟอู ยา งเรงดว น เพอ่ื ใหบ านเมืองคนื สภู าวะปกติโดยเร็ว

78 การเปลี่ยนแปลงการปกครองในป พ.ศ. 2475 สภาพการณโ ดยทัว่ ไปของบานเมืองกอ นการเปลยี่ นแปลงการปกครอง การปกครองแบบสมบูรณาญาสิทธิราชย ที่ประเทศไทยใชมาหลายรอยปไดส้ินสุดลงหลังจาก “คณะราษฎร” ไดเขายึดอํานาจการปกครองและนําไปสูการเปล่ียนแปลงการปกครองแบบประชาธิปไตยอันมี พระมหากษตั ริยทรงเปนพระประมขุ เมอื่ วันท่ี 24 มถิ ุนายน พ.ศ. 2475 สาเหตุของการเปลี่ยนแปลงการปกครอง การยึดอํานาจเพ่ือเปล่ียนแปลงการปกครอง เม่ือวันที่ 24 มิถุนายน พ.ศ. 2475 มีสาเหตุสรุปได ดังนี้ 1. การพัฒนาทางดานการศกึ ษาแบบสมัยใหม ต้ังแตสมัยรัชกาลท่ี 5 เปนตนมา ประเทศไทยเร่ิมใช ระบบการศกึ ษาแบบตะวนั ตก เด็กไทยสามัญชนมีโอกาสเลาเรียนในโรงเรียนหลวง ตอมาในสมัยรัชกาลท่ี 6 รัฐบาลประกาศใช พ.ร.บ. การศึกษาภาคบังคับทําใหการศึกษาของชาติแพรหลายไปสวนภูมิภาค การที่ ชาวไทยไดรับการศึกษาสูงข้ึนกวาแตกอน ทําใหชาวไทยมีโอกาสเรียนรูความกาวหนาแบบสมัยใหมและ วทิ ยาการจากประเทศตะวนั ตกรวมไปถึงความคิดสมยั ใหมท างการเมืองการปกครองดวย นอกจากน้ันเจานาย ชนช้ันสูงและสามัญชนไดรับทุนเลาเรียนหลวงเดินทางไปศึกษายังประเทศในทวีปยุโรป จึงประทับใจใน ความเจริญของบานเมืองและระบอบการปกครองของประเทศตะวันตก ผูนําคณะราษฎรหลายคนไดรับ การศกึ ษาจากประเทศตะวันตก อาทิ นายปรีดี พนมยงค นายประยูร ภมรมนตรี รอยโทแปลก ขีตตะสังคะ (ตอมาคือ จอมพล ป.พิบูลสงคราม) นายแนบ พหลโยธิน นายจรูญ สิงหเสนี เปนตน บุคคลเหลาน้ีจึงมี แนวความคิดตองการใหประเทศไทยเจริญรุงเรืองตามแบบอยางประเทศตะวนั ตก 2. การแพรอารยธรรมแบบตะวันตกในประเทศไทย อิทธิพลของอารยธรรมตะวันตกไดแพรเขาสู ประเทศไทย พรอม ๆ กับการขยายตัวทางการคา พอคาและมิชชันนารีไดนําวิทยาการแผนใหมและความรู ทางดานวิทยาศาสตรมาเผยแพรในประเทศไทยซึ่งเริ่มในสมัยรัชกาลท่ี 3 เปนตนมา ชาวไทยเริ่มสนใจอาน หนังสือพมิ พท ีว่ พิ ากษว จิ ารณร ฐั บาลตลอดจนหนังสอื ทีเ่ กี่ยวของกับความคดิ ทางการเมอื งและการเปลยี่ นแปลง ท่ัวโลก เหตกุ ารณท ี่เกดิ ขึ้นในประเทศตาง ๆ ทําใหชาวไทยไดทราบถึงความเจริญกาวหนาแบบตะวันตกเห็น ความสําคัญและความจาํ เปน ทีจ่ ะตอ งปรับตวั เขา สยู ุคใหมใ นฐานะอารยประเทศ 3. การปฏิวัติในประเทศแถบทวีปเอเชีย ดังเชนในประเทศจีน คณะปฏิวัติไดลมราชวงศแมนจู ซ่ึงปกครองประเทศจนี และเปลี่ยนการปกครองมาเปนแบบสาธารณรัฐ การปฏิวัติในตุรกีเพ่ือลมการปกครอง ในระบบสุลตาน การปฏิวัติในรัสเซียเพื่อลมระบบกษัตริย การปฏิวัติประเทศญี่ปุนเพื่อกาวไปสูความ เจริญรงุ เรอื งแบบยุโรปและกลายเปนประเทศมหาอํานาจทางทหาร การปฏิวัติในประเทศตาง ๆ จึงเปนการ กระตุน ความคิดของผนู าํ ชาวไทยรุนใหม ทจ่ี ะทําตามแบบอยา งการปฏิวัติดงั กลาว 4. สภาวะเศรษฐกิจตกต่ําอยางรุนแรงและรัฐบาลไมสามารถแกไขปญหาได จากสถานการณหลัง สงครามโลกครง้ั ที่ 1 เศรษฐกจิ ตกต่าํ ไปทว่ั โลกกอใหเกิดผลกระทบมาถึงประเทศไทย คณะราษฎรมีความเห็น

79 วาเปนเพราะความลมเหลวของระบบการปกครองของไทยจึงตองเปลี่ยนระบบการปกครองใหมเพ่ือแกไข ปญ หาเศรษฐกจิ 5. ระบอบการปกครองแบบสมบูรณาญาสทิ ธริ าชยมขี อบกพรอ งหลายประการ ระบอบการปกครอง ไมเหมาะสมทีจ่ ะนํามาใชในขณะท่ีความคิดและสังคมของชาวไทยเริ่มเปล่ียนแปลงไป เชน พระมหากษัตริย พระราชวงศและขุนนาง ซึ่งเปนชนช้ันท่ีควบคุมอํานาจการปกครองและเศรษฐกิจของประเทศโดยส้ินเชิง ในขณะทรี่ าษฎรทัว่ ไปมฐี านะยากจน ไมมีสิทธิ์มีเสียงในการปกครองประเทศ คณะราษฎรจึงมีความคิดที่จะ สรางความเสมอภาคในสงั คม 6. การท่พี ระมหากษตั ริยไ ทยตงั้ แตร ัชกาลท่ี 4 เปนตนมา ทรงพยายามพัฒนาประเทศเพ่ือกาวไปสู ความเปนสมัยใหมแบบตะวันตกตลอดจนปลุกความคิดของประชาชนใหต่ืนตัวในเร่ืองความคิดชาตินิยม เทา กับเปน การจุดความคิดของประชาชนใหต่นื ตัวในระบอบการปกครองแบบประชาธิปไตยไปดวย แมวาจะมี คณะบุคคลทีไ่ ดรบั การศึกษาจากตะวันตกกราบบังคมทูลเสนอแนะใหเปลี่ยนระบบการปกครองมาเปนแบบ ประชาธิปไตยกต็ าม แตพ ระมหากษัตริยไทยทรงเห็นวาประชาชนชาวไทยในขณะน้ันยังไมพรอมท่ีจะรับการ ปกครองแบบใหม ทรงเหน็ วาควรตระเตรียมประชาชนใหเขาใจเสียกอน ดวยวิธีคอยเปนคอยไปนาจะดีกวา ในท่สี ดุ ก็ไมสามารถหลกี เลีย่ งการเปลีย่ นแปลงการปกครองไปได การดําเนินการเปลย่ี นแปลงการปกครอง การยึดอาํ นาจของคณะราษฎร เชาตรูของวนั ท่ี 24 มิถุนายน พ.ศ. 2475 คณะราษฎร ประกอบดวย ทหารบก ทหารเรือและพลเรือน โดยมี พ.อ. พระยาพหลพลพยุหเสนา เปนหัวหนา รวมดวย พ.อ. พระยา ทรงสรุ เดช พ.อ. พระยาฤทธิอคั เนย พ.ท. พระประศาสนพ ทิ ยายุทธ พ.ต. หลวงพิบูลสงครม (แปลก ขีตตะสังคะ) น.ต. หลวงสนิ ธุสงครามชัย น.ต. หลวงศภุ ชลาศัย หลวงประดิษฐมนูธรรม (นายปรีดี พนมยงค) นายประยูร ภมรมนตรี นายตั้ว ลพานุกรม นายควง อภัยวงศ ฯลฯ ไดนํากําลังทหารและพลเรือนเขายึดอํานาจการ ปกครองไดสาํ เรจ็ โดยเขา ควบคุมเจานายและขุนนางช้ันสูงมิใหคิดตอตาน จากนั้นจึงกราบบังคมทูลอัญเชิญ พระบาทสมเด็จพระปกเกลาเจาอยูหัว (รัชกาลท่ี 7) ซ่ึงประทับอยูท่ีพระราชวังไกลกังวล หัวหิน จังหวัด ประจวบคีรีขนั ธ เสด็จนิวตั พิ ระนครทรงดาํ รงพระประมุขของชาตภิ ายใตรัฐธรรมนญู เม่ือพระบาทสมเดจ็ พระปกเกลาเจา อยูหัว (รัชกาลท่ี 7) ทรงทราบขาวการยึดอํานาจในพระนครแลว พระองค ทรงเชิญเจานายช้ันสูงและแมทัพนายกอง ซึ่งตามเสด็จมายังพระราชวังไกลกังวล เขารวมประชุม ปรึกษาหารือวาจะดาํ เนนิ การอยา งไรกนั ตอ ไป ทีป่ ระชุมเสนอความเห็นตาง ๆ กันไป บางทา นเสนอใหใชกําลัง ทหารในตา งจังหวัดยดึ อาํ นาจคนื บางทานเสนอใหพ ระบาทสมเด็จพระปกเกลา เจา อยหู ัว (รชั กาลที่ 7) เสด็จหนี ไปยงั ประเทศเพื่อนบาน ในท่ีสดุ พระบาทสมเด็จพระปกเกลา เจาอยูหัว (รัชกาลท่ี 7) ทรงตัดสินพระทัยยอมรับ ขอ เสนอของคณะราษฎร เพอื่ เห็นแกความสงบสุขและความเรียบรอยของบานเมือง พระบาทสมเด็จพระปกเกลาเจาอยหู ัว (รชั กาลที่ 7) เสด็จนิวัติถึงพระนคร โดยขบวนรถไฟพระท่ีนั่ง พเิ ศษ เมือ่ ตอนดกึ ของคืนวันที่ 25 มถิ ุนายน ในตอนสายของวันท่ี 26 มิถนุ ายน คณะราษฎรไดสง ผูแทนเขาเฝา ณ วงั ศโุ ขทยั พรอ มกบั ทูลเกลาฯ ถวายรางรัฐธรรมนูญช่ัวคราว วันรุงขึ้นคือวันท่ี 27 มิถุนายน พระบาทสมเด็จ

80 พระปกเกลาเจาอยหู วั (รัชกาลที่ 7) ลงพระปรมาภิไธยในรัฐธรรมนูญฉบับชั่วคราวพระราชทานแกประชาชน ชาวไทย ถือเปนรัฐธรรมนูญฉบับแรกของประเทศไทย เรียกช่ือวา “พระราชบัญญัติธรรมนูญการปกครอง แผนดินสยามช่วั คราว พทุ ธศักราช 2475” ตอมาในวันท่ี 10 ธันวาคม พ.ศ. 2475 พระบาทสมเด็จพระปกเกลาเจาอยูหัว (รัชกาลท่ี 7) พระราชทานรัฐธรรมนูญฉบับถาวรและทรงโปรดเกลา ฯ แตงต้งั คณะรัฐมนตรี โดยมพี ระยามโนปกรณนิติธาดา เปน นายกรฐั มนตรคี นแรกของประเทศไทย ผลกระทบทเี่ กดิ ขึ้นจากการเปลี่ยนแปลงการปกครอง พ.ศ. 2475 1. ผลกระทบทางดานการเมือง การเปลี่ยนแปลงสงผลกระทบตอสถานภาพของสถาบัน พระมหากษตั รยิ เปน อยางมาก เพราะเปนการสิ้นสดุ พระราชอํานาจในระบอบสมบรู ณาญาสิทธริ าชย ถึงแมวา พระบาทสมเด็จพระปกเกลาเจาอยูหัว (รัชกาลที่ 7) จะทรงยอมรับการเปลี่ยนแปลง และทรงยินยอม พระราชทานรัฐธรรมนูญใหกับปวงชนชาวไทยแลวก็ตาม แตพระองคก็ทรงเปนหวงวาประชาชนจะมิไดรับ อํานาจการปกครองที่พระองคทรงพระราชทานใหโดยผานทางคณะราษฎรอยางแทจริง พระองคจึงทรงใช ความพยายามที่จะขอใหราษฎรไดดําเนินการปกครองประเทศดวยหลักการแหงประชาธิปไตยอยางแทจริง แตพระองคก็มิไดรับการสนองตอบจากรัฐบาลของคณะราษฎรแตประการใด จนกระท่ังภายหลังพระองค ตองทรงประกาศสละราชสมบัติใน พ.ศ. 2477 นอกจากนี้ การเปล่ียนแปลงการปกครอง 2475 ยังกอใหเกิดความขัดแยงทางการเมืองระหวาง กลุมผลประโยชนต า ง ๆ ทมี่ สี ว นรวมในการเปล่ียนแปลงการปกครองเม่ือวันที่ 24 มิถุนายน 2475 ท้ังนี้เปน เพราะยังมีผูเห็นวาการท่ีคณะราษฎรยึดอํานาจการปกครองมาจากพระบาทสมเด็จพระปกเกลาเจาอยูหัว (รชั กาลท่ี 7) เพ่ือเปลี่ยนแปลงการปกครองทม่ี ีพระมหากษตั ริยเปน ประมขุ ภายใตร ฐั ธรรมนูญนน้ั ยงั มิไดเปน ไป ตามคําแถลงที่ใหไวกับประชาชนนอกจากน้ีการที่คณะราษฎรไดมอบหมายใหนายปรีดี พนมยงค รางเคา โครงการเศรษฐกิจแหงชาติ เพอ่ื ดาํ เนนิ การปรับปรุงเศรษฐกิจของประเทศตามที่ไดประกาศไวเม่ือครั้งกระทํา การยึดอํานาจเพอื่ เปล่ยี นแปลงการปกครองนั้น หลายฝา ยมองวา เคา โครงการเศรษฐกิจมีลักษณะโนมเอียงไป ในทางหลักเศรษฐกิจแบบคอมมิวนิสต ความขัดแยงจึงเกิดข้ึนในหมูผูที่เกี่ยวของภายหลังการเปล่ียนแปลง การปกครองส้ินสุดลงแลวไมนาน พระยามโนปกรณนิติธาดา นายกรัฐมนตรี เห็นวาการบริหารประเทศ ทา มกลางความขัดแยงในเรื่องเคาโครงเศรษฐกิจไมสามารถจะดําเนินตอไปได จึงประกาศปดสภาและงดใช รฐั ธรรมนูญบางมาตรา สงผลให พ.อ.พระยาพหลพลพยุหเสนา นํากําลังทหารยึดอํานาจรัฐบาลพระยามโน ปกรณนิติธาดาในวันที่ 20 มิถุนายน 2476 และหลังจากนั้น พ.อ.พระยาพหลพลพยุหเสนา ไดเขาดํารง ตาํ แหนงนายกรัฐมนตรีบริหารราชการแผนดินสืบแทน แตรัฐบาลของ พ.อ.พระยาพหลพลพยุหเสนา ไดเขา บริหารประเทศไดไ มน าน กม็ บี คุ คลคณะหน่ึงซ่ึงเรียกตนเองวา คณะกูบานกูเมือง นําโดยพลเอกพระองคเจา- บวรเดช ไดก อ การรฐั ประหารยดึ อาํ นาจรฐั บาลในเดือนตลุ าคม 2476 โดยอา งวารัฐบาลไดทาํ การหมิ่นประมาท องคพระประมุขของชาติ และรับนายปรีดี พนมยงค เขารวมในคณะรัฐบาล พรอมกับเรียกรองใหรัฐบาล ดําเนินการปกครองประเทศในระบอบรัฐธรรมนูญที่เปนประชาธิปไตยอยางแทจริง แตในท่ีสุดรัฐบาล

81 พ.อ.พระยาพหลฯ ก็สามารถปราบรฐั ประหารของคณะกูบานกูเมืองไดสําเร็จ หลังจากน้ันก็มีการจับกุมและ กวาดลางผูตองสงสัยวาจะรวมมือกับคณะกูบานกูเมือง จนดูเหมือนวาประเทศไทยมิไดปกครองในระบอบ ประชาธปิ ไตยอยา งแทจ ริง 2. ผลกระทบทางดานเศรษฐกจิ การเปล่ียนแปลงการปกครอง พ.ศ. 2475 เปนการเปล่ียนแปลง ทางการเมืองทส่ี ําคัญของไทย และมผี ลกระทบทางเศรษฐกจิ เพราะความพยายามที่จะเปลี่ยนแปลงโครงสราง ทางเศรษฐกจิ ทีค่ ณะราษฎรไดมอบหมายใหน ายปรดี ี พนมยงค เปนคนรางเคาโครงการเศรษฐกิจ เพ่ือนําเสนอ น้ัน มิไดรับการยอมรับจากคณะราษฎรสวนใหญ ดังนั้น ระบบเศรษฐกิจภายหลังการเปลี่ยนแปลง การปกครอง จงึ มกี ารเปล่ยี นแปลงเปน ทนุ นิยมโดยรัฐทเ่ี รียกวารัฐวิสาหกิจและโครงสรางทางเศรษฐกิจยังคง เนน ท่กี ารเกษตรกรรมมากกวาอุตสาหกรรม ซึง่ ตา งจากประเทศตะวันตกสวนใหญท่ีมีการปกครองในระบอบ ประชาธิปไตย ไดพฒั นาไปสคู วามเปนประเทศอตุ สาหกรรม 3. ผลกระทบทางดา นสังคม ภายหลงั การเปลีย่ นแปลงการปกครอง สงั คมไทยไดร ับผลกระทบจาก เปลี่ยนแปลงพอสมควร คือ ประชาชนเริ่มไดรับเสรีภาพและมีสิทธิตางๆ ตลอดจนความเสมอภาคภายใต บทบญั ญตั แิ หงรฐั ธรรมนูญ และไดรบั สิทธิในการปกครองตนเอง ในขณะท่ีบรรดาเจาขุนมูลนาย ขุนนาง ซ่ึงมี อํานาจภายใตระบอบการปกครองด้ังเดิมไดสูญเสียอํานาจและสิทธิประโยชนตางๆ ที่เคยมีมากอน โดยที่ คณะราษฎรไดเขาไปมีบทบาทแทนบรรดาเจานายและขุนนางในระบบเกา เนื่องจากคณะราษฎรมีนโยบาย สงเสริมการศึกษาของราษฎรอยางเต็มที่ นอกจากนั้นรัฐบาลไดกระจายอํานาจการปกครองไปสูทองถ่ิน ดว ยการจดั ต้ังเทศบาลตําบล เทศบาลเมือง และเทศบาลนคร มีสภาเทศบาลคอยควบคุมกิจการบริหารของ เทศบาลเฉพาะทอ งถนิ่ น้ันๆ โดยมีเทศมนตรีเปน ผูบริหารตามหนาที่พ.ศ. 2479 รัฐบาลของ พ.อ.พระยาพหล พลพยหุ เสนา ไดประกาศใชแผนการศึกษาแหงชาติ พ.ศ. 2479 โดยกําหนดแบง การศึกษาออกเปน 2 ประเภท คือ สายสามัญศึกษาและสายอาชีวศึกษา ซึ่งเปนการเนนความสําคัญของอาชีวศึกษาอยางแทจริง โดยได กําหนดความมุงหมายเพ่ือสงเสริมใหผูท่ีเรียนจบการศึกษาในสายสามัญ ไดเรียนวิชาอาชีพเพ่ิมเติม นอกเหนือไปจากเรียนวชิ าสามญั ทัง้ นี้ เพ่ือประโยชนท ีจ่ ะออกไปประกอบอาชพี ตอ ไป ดงั นัน้ การเปล่ยี นแปลงการปกครองใน พ.ศ.2475 จึงไดนําไปสกู ารปรบั ปรงุ ใหร าษฎรไดร บั การศกึ ษา และสามารถใชวิชาการความรูท่ีไดรับไปประกอบอาชีพอยางม่ันคงและมีความสุข ขณะเดียวกัน การเปลย่ี นแปลงการปกครองในคร้งั นสี้ งผลใหชนช้ันเจานายและขุนนางในระบบเกาถูกลิดรอนผลประโยชน ทางเศรษฐกจิ ลง

82 เรอ่ื งท่ี 3 พระราชกรณยี กจิ ของพระบาทสมเดจ็ พระปรมินทรมหาภูมพิ ลอดลุ ยเดช และสมเด็จพระนางเจา สิรกิ ติ ิ์ พระบรมราชินนี าถ ท่ีสงผลตอการเปลย่ี นแปลงของ ประเทศไทย พระบาทสมเด็จพระปรมินทรมหาภมู พิ ลอดุลยเดช พระราชประวตั ิพระบาทสมเด็จพระปรมนิ ทรมหาภมู พิ ลอดุลยเดช (รชั กาลท่ี 9) พระบาทสมเด็จพระปรมินทรมหาภูมิพลอดุลยเดช ทรงเสด็จพระราชสมภพ เมื่อวันท่ี 5 ธันวาคม พ.ศ. 2470 ณ โรงพยาบาลเมานทออเบอรน (MOUNT AUBURN) รัฐแมสซาชูเซตต (MASSACHUSETTS) ประเทศสหรฐั อเมริกา พระบาทสมเดจ็ พระปรมนิ ทรมหาภูมพิ ลอดุลยเดช ทรงพระนามเดมิ วา “พระวรวงศเ ธอ พระองคเจาภูมิพลอดุลยเดช” ทรงเปนพระราชโอรสในสมเด็จเจาฟามหิดลอดุลยเดช กรมหลวงสงขลา นครนิ ทร (ตอ มาไดรบั การเฉลมิ พระนามาภไิ ธยเปน สมเด็จพระมหติ ลาธิเบศร อดลุ ยเดชวิกรม พระบรมราชชนก) และหมอมสังวาล มหดิ ล ณ อยุธยา ตอมาไดร บั การเฉลมิ พระนามาภไิ ธยเปน สมเดจ็ พระศรีนครนิ ทราบรมราชชนนี การศกึ ษา เม่ือพระชนมายุได 5 พรรษา ทรงเริ่มเขารับการศึกษาที่โรงเรียนมาแตรเดอี กรุงเทพมหานคร ตอจากน้ันทรงเสด็จไปศึกษาตอ ณ ประเทศสวิตเซอรแลนด จากการศึกษาดังกลาว ทรงรอบรูหลายภาษา ไดแก อังกฤษ ฝรั่งเศส เยอรมัน และ ละติน ในระดับอุดมศึกษา ทรงเขาศึกษาในแผนกวิทยาศาสตร มหาวทิ ยาลยั เมอื งโลซานน ตอ มาในป พ.ศ. 2481 ไดเสด็จนิวัตกลับประเทศไทยพรอมดวยพระบรมเชษฐาธิราช (พระบาทสมเด็จพระปรเมนทรมหาอานันทมหิดล รัชกาลท่ี 8) พระบรมราชชนนี และพระเชษฐภคินี (สมเด็จพระเจาพ่ีนางเธอ เจา ฟา กัลยาณวิ ฒั นา กรมหลวงนราธวิ าสราชนครนิ ทร) การเถลิงถวลั ยราชสมบตั ิ เมื่อพระบาทสมเด็จพระปรเมนทรมหาอานันทมหิดลเสด็จสวรรคต รัฐบาลโดยความเห็นชอบของ รัฐสภาไดอัญเชิญสมเด็จพระเจานองยาเธอ เจาฟาภูมิพลอดุลยเดช พระชนมพรรษา 18 พรรษา เสด็จข้ึน ครองราชยเปนพระมหากษัตริย รัชกาลที่ 9 แหงพระบรมราชจักรีวงศ เม่ือวันที่ 9 มิถุนายน พ.ศ. 2489 ทรงเฉลมิ พระปรมาภไิ ธยวาพระบาทสมเด็จพระเจาอยหู ัวภมู พิ ลอดุลยเดช เนือ่ งจากยังทรงพระเยาวและยังมี พระราชกจิ ดา นการศกึ ษา จึงเสด็จพระราชดําเนินกลับไปศึกษาตอ ณ ประเทศสวิตเซอรแ ลนด โดยทรงเลือก ศึกษาวชิ ากฎหมายและวิชารฐั ศาสตรแ ทน พระราชพิธีราชาภเิ ษกสมรส วนั ท่ี 24 มีนาคม พ.ศ.2493 พระบาทสมเดจ็ พระปรมนิ ทรมหาภมู พิ ลอดลุ ยเดช เสด็จฯนิวตั ิประเทศไทย โปรดเกลาฯ ใหต้ังการพระราชพิธีถวายพระเพลิงพระบรมศพพระบาทสมเด็จพระปรเมนทรมหาอานันทมหิดล เม่ือวันที่ 29 มีนาคม 2493 ตอมาเม่ือวันท่ี 28 เมษายน 2493 ทรงโปรดเกลาฯใหจัดการราชาภิเษกสมรสกับ

83 หมอมราชวงศส ิริกติ ์ิ กติ ยิ ากร ท่ีวังสระปทมุ และไดทรงสถาปนาหมอมราชวงศสริ ิกติ ข์ิ น้ึ เปนสมเดจ็ พระราชินี- สริ กิ ิต์ิ พระบรมราชาภเิ ษก วันที่ 5 พฤษภาคม 2493 พระบาทสมเด็จพระปรมินทรมหาภูมิพลอดุลยเดช ไดทรงประกอบ พระราชพิธีบรมราชาภิเษกตามโบราณขัตติยราชประเพณี ณ พระที่น่ังไพศาลทักษิณ ในพระมหาราชวัง เฉลิมพระปรมาภิไธยตามจารึกในพระสุพรรณบัฏวา “พระบาทสมเด็จพระปรมินทรมหาภูมิพลอดุลยเดช มหิตลาธิเบศร รามาธิบดี จักรีนฤบดินทร สยามินทราธิราช บรมนาถบพิตร” และไดพระราชทานพระปฐม บรมราชโองการวา “เราจะครองแผนดินโดยธรรม เพ่ือประโยชนสุขแหงมหาชนชาวสยาม” ในการน้ีไดทรง พระกรุณาโปรดเกลาฯ สถาปนาเฉลิมพระเกียรติยศ สมเด็จพระราชินีสิริกิต์ิ เปนสมเด็จพระนางเจาสิริกิต์ิ พระบรมราชินีนาถ ตอมาเม่ือวันที่ 5 มิถุนายน 2493 พระบาทสมเด็จพระปรมินทรมหาภูมิพลอดุลยเดช ไดเ สด็จฯพรอมดว ย สมเดจ็ พระนางเจาสริ กิ ิติ์ พระบรมราชินนี าถ ไปยงั ประเทศสวติ เซอรแลนดอ กี ครัง้ เพื่อทรง รกั ษา พระสขุ ภาพ และเสด็จพระราชดําเนนิ นวิ ตั ิพระนคร เม่ือวันที่ 2 ธันวาคม 2494 ประทับ ณ พระตําหนัก จิตรลดารโหฐาน และพระทนี่ งั่ อัมพรสถาน ท้ังสองพระองคมีพระราชธดิ า และพระราชโอรส 4 พระองคด งั น้ี 1. สมเดจ็ พระเจา ลูกเธอ เจา ฟา อุบลรัตนราชกัญญา สิริวัฒนาพรรณวดี ประสูติเมื่อวันที่ 5 เมษายน 2494 ณ โรงพยาบาลมองซวั ชี นครโลซาน ประเทศสวิสเซอรแ ลนด 2. สมเดจ็ พระเจา ลูกยาเธอ เจาฟาวชิราลงกรณฯ ประสูติเม่ือวันที่ 28 กรกฏคม 2495 ณ พระท่ีนั่ง อัมพรสถาน ตอมา ทรงไดรับสถาปนาเปน สมเด็จพระบรมโอรสาธิราช เจาฟามหาวชิราลงกรณฯ สยามมกุฎราชกุมาร เม่อื วนั ที่ 28 กรกฎาคม 2515 3. สมเดจ็ พระเจาลูกเธอเจาฟา สิรินธรเทพรัตนสุดา กิติวัฒนาดลุ โสภาคย ประสตู ิเมอื่ วันที่ 2 เมษายน 2498 ณ พระทีน่ ่งั อัมพรสถาน ภายหลังทรงไดรับสถาปนาเปน สมเด็จพระเทพรัตนราชสุดา เจาฟามหาจักรี สริ ินธร รัฐสีมาคณุ ากรปยชาติ สยามบรมราชกมุ ารี เมอื่ วันที่ 5 ธันวาคม 2520 4. สมเด็จพระเจาลูกเธอ เจาฟาจุฬาภรณวลัยลักษณ อัครราชกุมารี ประสูติเม่ือวันที่ 4 กรกฏคม 2500 ณ พระท่นี ั่งอมั พรสถาน ทรงพระผนวช วันที่ 22 ตุลาคม 2499 พระบาทสมเด็จพระปรมินทรมหาภูมิพลอดุลยเดช ไดทรงพระผนวช ณ วดั พระศรรี ัตนศาสดาราม ทรงจาํ พรรษา ณ วดั บวรนิเวศวิหาร ปฏบิ ตั พิ ระศาสนกจิ เปนเวลา 15 วัน ระหวางนี้ สมเดจ็ พระนางเจา สิรกิ ิติ์ พระบรมราชินี ทรงปฏบิ ตั ิพระราชกรณียกิจแทนพระองค ตอมาจึงทรงพระกรุณา โปรดเกลาฯ สถาปนาเปน สมเดจ็ พระนางเจา สิรกิ ิต์ิ พระบรมราชินีนาถ พระมหากษัตรยิ ผูม ากอัจฉรยิ ภาพ ประชาชนชาวไทยหรือแมแตชาวตางชาติ จะมองพระมหากษัตริยพระองคนี้วามีพระปรีชาชาญ ดานการเกษตรหรือการพัฒนาแหลงนํ้าเปนหลัก เพื่อแกปญหาการอยูดีกินดีของราษฎร ซ่ึงสะทอนผาน

84 โครงการอันเน่ืองมาจากพระราชดําริมากมายท่ัวประเทศ หรือแมแตโครงการหลวงที่ทรงรับสั่งเปนพิเศษ อยเู นือง ๆ จนเร่อื งราวเหลานไ้ี ดบดบงั พระอจั ฉริยภาพดานอื่น ๆ ของพระองค ซ่ึงลวนมีความโดดเดนไมแพกัน ซึง่ หลาย ๆ เรอ่ื งไมใ ชสง่ิ ที่เรนลับปด บัง หรอื แมแตก ารกลา วอา งทเี่ กินจริง เชนในหมูศิลปนไดยกยองพระองคเปน “อัครศิลปน” เนื่องจากพระอัจฉริยภาพอันสูงสง ดานจิตรกรรมที่พระองคทรงปฏิบัติดวยพระราชหฤทัยมานาน เชนเดียวกับงานดานดนตรีท่ีรับรูกันในหมู นักดนตรีระดบั โลก ในหมูน ักอา นกเ็ ชนที่รับรกู ันวา พระองคม ีพระอัจฉริยภาพอันลํ้าลึกดานการประพันธ หรือแมแตงาน พระราชนพิ นธแปล ลว นจดั เปน วรรณกรรมอมตะทีฝ่ ากไวใ นบรรณพภิ พ ดา นการกีฬาก็เปนที่รูก ันวา พระองคท รงเปน นักกฬี าเหรยี ญทองในกฬี าซีเกมส จากการแขงขันเรือใบ ทพี่ ระองคท รงประดษิ ฐเองในชื่อ “ซปุ เปอรมด” ในดานงานชางก็เปนที่ประจักษกันวาพระบาทสมเด็จพระปรมินทรมหาภูมิพลอดุลยเดช ทรงสน พระทัยและทรงมีฝม ือ ไมวา จะเปน งานชา งไม ชา งโลหะ ชางกล ตลอดถงึ การเปน นักประดิษฐค ดิ คน นวัตกรรม ใหม ๆ อยูตลอดเวลา พระราชกรณียกจิ ของพระบาทสมเดจ็ พระปรมินทรมหาภมู พิ ลอดลุ ยเดช นับแตเสด็จข้ึนครองราชยสมบัติ พระบาทสมเด็จพระปรมินทรมหาภูมิพลอดุลยเดช ทรงปฏิบัติ พระราชภารกิจอยางมิทรงเห็นแกความเหน็ดเหน่ือย เพ่ือใหประชาชนของพระองคมีความเปนอยูที่ดีขึ้น คนไทยทุกคนรูสึกและรับรูตลอดมาวาพระบาทสมเด็จพระปรมินทรมหาภูมิพลอดุลยเดช ทรงงานหนัก เพื่อใหประชาชนของพระองคม ีความสุข นอกจากจะทรงสนพระราชหฤทัยในเร่ืองการพัฒนาดานทรัพยากร และส่งิ แวดลอ มตา ง ๆ แลว พระบาทสมเดจ็ พระปรมินทรมหาภูมิพลอดุลยเดช ยังทรงใหความสําคัญตอการ พัฒนาคนทั้งกายและจิตใจเปนอยางมาก ท้ังดานการศึกษา ศาสนา ศิลปวัฒนธรรมและดานสาธารณสุข รวมทั้งการใหค วามเปน ธรรมแกประชาชน พระบาทสมเด็จพระปรมินทรมหาภูมิพลอดุลยเดช ทรงใหความ ชว ยเหลอื ประชาชนของพระองคครอบคลมุ วถิ ีชวี ติ ในทุก ๆ ดาน ดังนี้ 1. ดานการตา งประทศ พระบาทสมเด็จพระปรมนิ ทรมหาภูมิพลอดุลยเดช ไดเสด็จพระราชดําเนินเยือนประเทศตาง ๆ หลายประเทศ ทัง้ ในทวปี เอเชยี ทวีปยโุ รปและทวีปอเมริกาเหนือ เพ่ือเปน การเจริญทางพระราชไมตรีระหวาง ประเทศไทยกบั บรรดามิตรประเทศเหลานั้น ที่มีความสัมพันธอันดีอยูแลวใหมีความสัมพันธแนนแฟนย่ิงขึ้น ทรงนาํ ความปรารถนาดีของประชาชนชาวไทยไปยงั ประเทศตาง ๆ นนั้ ดวยทําใหประเทศไทยเปนท่ีรูจักอยาง กวา งไกลมากย่ิงขนึ้ นบั วาเปน ประโยชนตอประเทศไทยอยางมหาศาล และประเทศตาง ๆ ที่เสด็จพระราช- ดําเนินไปทรงเจรญิ ทางพระราชไมตรี มีทง้ั ประเทศในทวีปยโุ รป ทวีปอเมรกิ า ทวีปออสเตรเลีย และทวปี เอเชีย เมื่อเสรจ็ สนิ้ การเสด็จพระราชดําเนินเยอื นประเทศตา ง ๆ แลว กไ็ ดท รงตอ นรับพระราชอาคันตุกะ ทีเ่ ปนประมุข

85 ของประเทศตาง ๆ ท่ีเสดจ็ ฯ และเดินทางมาเยือนประเทศไทยเปนการตอบแทน และบรรดาพระราชอาคันตุกะ ท้งั หลายตางกป็ ระทับใจในพระราชวงศของไทย 2. ดา นการพัฒนาสังคม พระบาทสมเด็จพระปรมินทรมหาภูมิพลอดุลยเดช ไดทรงพัฒนาสังคมเพ่ือใหประชาชน มีความเปน อยทู ่ดี ใี นหลาย ๆ ดา น ดงั น้ี 3. ดานการศึกษา พระบาทสมเดจ็ พระปรมนิ ทรมหาภมู พิ ลอดุลยเดช ทรงเห็นความสําคญั ของการศกึ ษาวา เปน ปจ จยั ในการสรางและพัฒนาความรู ความคดิ ความประพฤติและคณุ ธรรมของบุคคล การศกึ ษาจึงเปน การพฒั นาคน ซ่ึงจะนําไปสกู ารพัฒนาในทกุ ๆ ดา น ทั้งดานเศรษฐกิจ สังคม จึงพระราชทานความเกื้อหนุนดานการศึกษา ท้งั ในระบบและนอกระบบโรงเรียน ตง้ั แตชัน้ ประถมศกึ ษาไปจนถึงอดุ มศกึ ษา ดังท่มี พี ระราชดาํ รสั วา “การศึกษาเปนปจจัยในการสรางและพัฒนาความรู ความคิด ความประพฤติและคุณธรรมของ บคุ คล สงั คมและบา นเมืองใดใหการศกึ ษาทดี่ ีแกเยาวชนไดอยางครบถวน ลวนพอเหมาะกันทุก ๆ ดานสังคม และบา นเมอื งน้นั จะมีพลเมืองท่ีมีคุณภาพ ซ่ึงสามารถธํารงรักษาความเจริญม่ันคงของประเทศชาติไว และ พัฒนาใหก า วหนาตอ ไปไดโดยตลอด” พระราชดํารัสดังกลาวสะทอนใหเห็นถึงความสําคัญของการศึกษา วาประเทศชาติจะพัฒนา ใหเจริญกา วหนา ได กด็ ว ยการพัฒนาประชาชนในชาตใิ หม ีคณุ ภาพโดยการใหก ารศึกษา พระราชกรณกี ิจดานการศึกษาของพระบาทสมเด็จพระปรมินทรมหาภูมิพลอดุลยเดช เร่ิมตั้งแต พ.ศ. 2498 โปรดเกลาฯ ใหตั้งโรงเรียนสําหรับพระราชโอรสและพระราชธิดา บุตรขาราชบริพาร ตลอดจน บคุ คลทั่วไป ๆ ไดมีโอกาสรวมเรียนดวย คือ โรงเรียน จิตรลดา และเม่ือไดเสด็จพระราชดําเนินเยี่ยมราษฎร และหนวยปฏิบัติการทหารตํารวจตามบริเวณชายแดน ทุรกันดาร ทําใหทรงทราบถึงปญหาการขาดแคลน ที่เรียนของเด็กและเยาวชน พระบาทสมเด็จ พระปรมินทรมหาภูมิพลอดุลยเดช ไดพระราชทาน พระราชทรัพยสวนพระองคเพ่ือพัฒนาดานการศึกษา โ ด ย ก า ร จั ด ตั้ ง โ ร ง เ รี ย น สํ า ห รั บ เ ย า ว ช น ใ น ท อ ง ถ่ิ น ทุรกนั ดารใน พ.ศ. 2499 นอกจากน้ียังไดพระราชทานพระราชทรัพยสวนพระองคในการกอสรางโรงเรียน พระราชทานนามวาโรงเรยี นรม เกลา ซึงเปนโรงเรียนสําหรบั เยาวชนในทอ งถ่ินชนบทหา งไกลที่มีความไมสงบจาก ภยั ตาง ๆ พระราชทานพระราชทรัพยเพื่อรวมสรางโรงเรียนตํารวจตระเวนชายแดน สําหรับชาวไทยภูเขา ทีอ่ าศัยอยูในดินแดนทุรกันดารหา งไกลการคมนาคม ซ่ึงมีช่ือเรียกวา “โรงเรียนเจาพอหลวงอุปถัมภ” จัดตั้ง โรงเรียนราชประชาสมาสัยเพ่ือเปนสถานศึกษาอยูประจําสําหรับเยาวชนที่เปนบุตรธิดาของคนไขโรคเรื้อน จดั ตงั้ โรงเรียนราชประชานเุ คราะหร ว มกบั ประชาชนเมอื่ เกดิ วาตภยั ในภาคใตท ีแ่ หลมตะลุมพกุ อาํ เภอปากพนงั จังหวดั นครศรธี รรมราชและจงั หวดั ใกลเคยี ง

86 นอกจากการศึกษาระดับประถมศึกษา และมธั ยมศึกษาแลว พระบาทสมเดจ็ พระปรมนิ ทร มหาภูมิพลอดุลยเดช ยังทรงสนพระราชหฤทัย ในการศกึ ษาระดบั อดุ มศึกษาดวย โปรดเกลาฯ ใหต้ัง ทุนภูมิพลข้ึน พระราชทานแกผูท่ีมีผลการเรียนดี แตขาดแคลนทุนทรัพย และพระราชกรณียกิจ ท่ีคุนตาคนไทยดี คือ การเสด็จฯพระราชทาน ปริญญาบัตรแกบัณฑิตผูสําเร็จการศึกษาจาก มหาวิทยาลัยของรฐั มาตงั้ แต พ.ศ. 2493 พระบาทสมเด็จพระปรมินทรมหาภูมิพลอดุลยเดช ยังไดพระราชทานพระราชทรัพยสวนพระองค กอ ตัง้ ทุน “อานนั ทมหิดล” ขนึ้ เมอื่ พ.ศ. 2498 และทรงพระกรณุ าโปรดเกลาฯ ใหต งั้ เปนมูลนิธิ อานนั ทมหิดล เม่อื พ.ศ. 2502 เพ่ือสนบั สนุนนกั เรยี นไทยท่มี คี วามสามารถทางวิชาการยอดเย่ยี มและมคี ุณธรรมสงู ใหม โี อกาส ไปศึกษาจนถงึ ช้ันสูงสุดในตา งประเทศ 4. ดานการศาสนา พระบาทสมเด็จพระปรมินทรมหาภูมิพลอดุลยเดช ทรงเลื่อมใสศรัทธาพระพุทธศาสนาเปน อยา งยิ่ง ทรงเปนองคอัครศาสนูปภัมภกของพระพุทธศาสนา ไดทรงประกอบพระราชกรณียกิจนานัปการเพ่ือ สงเสริมพระพุทธศาสนา เชน เสด็จพระราชดําเนิน บําเพ็ญ พระราชกุศลในวันสําคัญทางศาสนาอยาง สมาํ่ เสมอ เชน วันมาฆบูชา วันวิสาขบูชา วันอาสาฬหบูชา รวมทั้งการเสด็จพระราชดําเนินถวายผาพระกฐินตาม พระอารามตาง ๆ และทรงรวมในงานพิธีทางศาสนา ท่ปี ระชาชนกราบบงั คมทลู เชญิ พระราชกรณยี กจิ ทางศาสนาของ พระบาทสมเดจ็ พระปรมนิ ทรมหาภมู พิ ลอดุลยเดช นอกจากทรงทาํ นบุ าํ รุงวัดตามพระราชประเพณมี าแตเดมิ แลว ยังทรงประกอบศาสนพิธไี ดอยางครบถวน ท่สี ําคญั คือ ศาสนธรรม ซงึ่ ทรงปฏิบตั ิและทรงสอนธรรมอยา งหาผใู ดเสมอเหมือนได พระราชดาํ รัสพระบรม- ราโชวาททพ่ี ระราชทานในโอกาสตาง ๆ จงึ มาจากหลักธรรมท้ังสนิ้ บางสวนมาจากทศพธิ ราชธรรม บางสวน มาจากหลักสังคหวตั ถุ จกั วรรดวิ ตั หรือนวโอวาท และหลกั ธรรมทอ่ี า งถงึ ไมวา คนในศาสนาใดกส็ ามารถรับฟง และ เขาใจได นับวาพระบาทสมเด็จพระปรมินทรมหาภูมิพลอดลุ ยเดชทรงเปนธรรมราชาอยา งแทจ รงิ นอกจากนน้ั พระบาทสมเด็จพระปรมินทรมหาภูมิพลอดลุ ยเดช ในฐานะองคอ คั รศาสนูปภัมภกยังได พระราชทาน พระราชูปภมั ภบ ํารงุ ศาสนาอ่นื ๆ ในประเทศไทยที่คนไทยนับถือดวย ท้ังศาสนา คริสต ศาสนา

87 อิสลาม ศาสนาสิกข ในพระราชอาณาจักรอยางทั่วถึง โดยไดพระราชทานพระราชทรัพยอุปภัมภและบํารุง ศาสนาเหลาน้นั ดวย 5. ดานศิลปวัฒนธรรม ศลิ ปวฒั นธรรมเปนสงิ่ ทแ่ี สดงใหเ หน็ ถงึ ความเปน มาของบานเมืองท่ปี ระกอบดว ยคนหลายชาตพิ ันธุ และความเปนชาติ แมว า พระบาทสมเดจ็ พระปรมนิ ทรมหาภูมิพลอดลุ ยเดชจะทรงพระปรีชาสามารถทางดนตรี จิตรกรรม และประติมากรรม แตก็ทรงสนพระราชหฤทัยเรื่องศิลปวัฒนธรรมดานอ่ืน ๆ และการจัดการ ทรัพยากรวัฒนธรรมทกุ แขนง รวมทงั้ ภาษาไทยอันเปน ภาษาประจําชาติดวย วิสัยทัศนของพระบาทสมเด็จพระปรมินทรมหาภูมิพล อดุลยเดช ดานการจัดการวัฒนธรรม อันเปนเอกลักษณและ มีประโยชนอยางยิ่งตอการศึกษา สรางความภาคภูมิใจของคน ในชาติและความกาวหนาทางเศรษฐกิจ ดังจะเห็นไดจากที่เสด็จ ประพาสสถานท่ีสําคัญทางประวัติศาสตรและโบราณคดี แสดงให เห็นความหวงใยสมบัติวัฒนธรรมของชาติ จนมีรับส่ังเตือนสติอยู เนือง ๆ ใหชวยกันอนุรักษและนํามาใชใหเกิดประโยชน คือ การเรียนการสอนใหคนไดรูจักและเขาใจ อัตลักษณของบานเมือง ไมควรปลอยใหซื้อขายสมบัติของชาติกันอยางไมถูกตองตามกฎหมาย ไมเชนน้ัน อาจจะตองไปชมหรือศึกษาของเราท่ีตางประเทศ “...ก็ควรเปนเรื่องเศราและนาอับอายมาก...” และ พระบาทสมเด็จพระปรมินทรมหาภูมิพลอดุลยเดช ทรงยํ้าเสมอวาประเทศเรามีความเปนมายืนยาวนาน “...มเี อกราช มีภาษา ศิลปะและขนบธรรมเนียมเปน ของตนเอง...” เร่ืองภาษาไทย ทรงเตือนใหตระหนักวาเปนภาษาประจําชาติ เปนมรดกและสมบัติอันล้ําคาของ ประเทศชาติควร “...รักษาไว...” และยกตัวอยางบางประการที่ประสบมา เชน การออกเสียงไมถูกตอง สรางประโยคไมถูกตอ ง และบญั ญตั ิศัพทใหมโดยไมจําเปน ดังมีพระกระแสรับสั่งวา ภาษาไทยเปนสิ่งสําคัญ สําหรับบา นเมอื ง พระบาทสมเด็จพระปรมินทรมหาภูมิพลอดุลยเดช ทรงสนพระราชหฤทัยอยางมากในเรื่อง ขนบธรรมเนียมประเพณี ศลิ ปวัฒนธรรมของชาติ และทรงมีบทบาทในการดํารงรักษามรดกไวไมใหสูญหาย พระราชกรณียกจิ ของพระบาทสมเด็จพระปรมนิ ทรมหาภูมพิ ลอดลุ ยเดช ทางดานศลิ ปวฒั นธรรมของชาติ คือ ทรงฟนฟูพระราชพิธีพืชมงคลจรด พระนังคัลแรกนาขวัญ จึงเปนพระราชพิธีโบราณเพราะประเทศของเรา เปนประเทศเกษตรกรรม พระราชพิธีน้ีทําเพื่อความเปนสิริมงคลแดพืชพันธธัญญาหาร และเพ่ือบํารุงขวัญ กําลงั ใจแดเกษตรกร ซงึ่ เปน ประชากรสว นใหญของประเทศ นอกจากน้ี พระบาทสมเด็จพระปรมินทรมหาภูมิพลอดุลยเดช ยังทรงพระกรุณาโปรดเกลาฯ ใหฟนฟูพระราชพิธีเสด็จพระราชดําเนินถวายผาพระกฐิน โดยทรงขบวนพยุหยาตราทางชลมารค พ้ืนฟู

88 พระราชพธิ เี สด็จพระราชดาํ เนินโดยกระบวนพยหุ ยาตราทางชลมารค เพ่ือถวายผาพระกฐินแดพระอารมหลวง ซง่ึ เปนมรดกทางวฒั นธรรมที่แสดงใหเห็นถึงความเจรญิ รงุ เรืองของชาตทิ ี่มสี บื ตอ มาจนปจจบุ ันนี้ พระบาทสมเดจ็ พระปรมินทรมหาภมู ิพลอดลุ ยเดช มีพระราชดาํ รัสอยเู สมอวา โบราณวัตถุ ศลิ ปวัตถุ และโบราณสถานทั้งหลายลว นเปนของมคี า และจาํ เปน แกการศึกษาคนควาในทางประวัติศาสตร ศิลปะและ โบราณคดี เพราะเปนเครือ่ งแสดงถึงความเจรญิ รงุ เรอื งของชาตไิ ทยที่มมี าแตอดตี กาล จึงควรจะสงวนรักษาไว ใหคงทนถาวรเปนสมบัตสิ ว นรวมของชาติไวต ลอดไป พระราชกรณยี กจิ ดานการพฒั นาคณุ ภาพชีวิตของประชาชน พระบาทสมเด็จพระปรมินทรมหาภมู ิพลอดุลยเดช ทรงงานอยางหนักอยางตอเนื่อง เพื่อยกระดับ คุณภาพชีวิตและสภาพความเปนอยขู องประชาชนใหด ีขน้ึ ในทุกดา น โดยเฉพาะผูยากไรในชนบท ในการพฒั นา คณุ ภาพชวี ติ ของราษฎร พระบาทสมเดจ็ พระปรมินทรมหาภมู ิพลอดลุ ยเดช ทรงมงุ เนน เร่อื งการเกษตร ซ่งึ เปน อาชีพหลักของราษฎรท้ังประเทศ โดยทรงใหความสําคัญตอการพัฒนาทรัพยากรและส่ิงแวดลอม เชน แหลงนํ้า ดินและปาไม ทรงตระหนักวา นํ้าเปนปจจัยสําคัญย่ิงและเปนความตองการอยางมากของราษฎร ในชนบท ท้ังการใชอุปโภคและบริโภคและเพ่ือการเกษตร ทรงสนพระราชหฤทัยเรื่องการใชท่ีดินเพ่ือ การเกษตรและทรงเนนการพัฒนาท่ีดิน รวมท้ังปาไมอันเปนทรัพยากรธรรมชาติที่สําคัญของประเทศ พระบาทสมเด็จพระปรมินทรมหาภูมิพลอดุลยเดช ทรงปฏิบัติพระราชกรณียกิจนานัปการดานการใช ทรพั ยากรธรรมชาตแิ ละสง่ิ แวดลอมใหเ กดิ ประโยชนส งู สดุ แกร าษฏร จนเปนท่ีประจักษชัดทั้งภายในประเทศ และตา งประเทศ แนวพระราชดําริเร่ืองทฤษฎีใหม ซึ่งเปนการจัดการทรัพยากรน้ําและที่ดินเพื่อการเกษตร เปน แนวพระราชดาํ ริทีไ่ ดร บั การยอมรบั โดยทว่ั ไป 1. ดานทรพั ยากรธรรมชาติ การจดั การทรัพยากรนํ้า พระราชกรณียกิจดานการพัฒนาของพระบาทสมเด็จพระปรมินทร- มหาภูมิพลอดุลยเดช ที่สําคัญยิ่งคือ งานพัฒนาที่เก่ียวของกับนํ้า ศาสตรทั้งปวงที่เก่ียวกับนํ้าทั้งการพัฒนา การจัดหาแหลง นํา้ การเกบ็ กักน้าํ การระบาย การควบคมุ การทํานํ้าเสยี ใหเ ปนน้ําดี ตลอดจนการแกไขปญหา นํา้ ทวม พระราชกรณียกิจในชวงตน ๆ แหงการเสด็จพระราชดําเนินทรงเยี่ยมราษฎรในภูมิภาคตาง ๆ ของ ประเทศ ทรงเนนเรอ่ื งความสาํ คญั ของแหลง น้ําเพ่อื ใชใ นการอุปโภคและการเกษตรกรรม ดังพระราชดาํ รสั ท่ีวา ...หลกั สําคัญตองมนี า้ํ บริโภค นํ้าใชเพื่อการเพาะปลูก เพราะวาชีวิตอยูที่นั่น ถามีน้ําคนอยูได ไมมี ไฟฟาคนอยูไ ด แตถ า มไี ฟฟา ไมมีนา้ํ คนอยูไมไ ด... พระบาทสมเด็จพระปรมินทรมหาภูมิพลอดุลยเดช ทรงสนพระราชหฤทัยเรื่องนํ้ามาต้ังแตยังทรง พระเยาว จึงสงผลใหมีโครงการอันเนื่องมาจากพระราชดําริจํานวนมากที่เก่ียวกับทรัพยากรน้ํา นอกจากน้ี ความสนพระราชหฤทยั เร่อื งน้าํ ของพระองค มิไดจาํ กัดอยูเฉพาะโครงการพัฒนาแหลงน้ําดวยวิธีการจัดสราง แหลง นา้ํ ถาวร ซึ่งอาจจะเปน อา งเก็บนํ้าหรอื ฝายใหราษฎรในทองถนิ่ ตา ง ๆ ใหมีนํ้าใชโดยไมขาดแคลนเทาน้ัน

89 แตยังทรงหาวธิ กี ารจัดหาน้าํ ชวยเหลือราษฎรในทุกทาง ดวยเหตุน้ีจึงเกิดแนวพระราชดําริเรื่อง “ฝนหลวง” ขนึ้ ดงั มี พระราชดํารสั วา ...แตมาเงยดทู องฟา มเี มฆ ทาํ ไมมเี มฆ อยา งน้ีทาํ ไมจะดงึ เมฆนใี่ หล งมาได ก็เคยไดย ินเรือ่ งทาํ ฝน ก็มา ปรารภกบั คุณเทพฤทธ์ิ ฝนทาํ ได มหี นงั สือ เคยอานหนังสือทาํ ได. .. จากน้ันโครงการ “ฝนหลวง” หรอื “ฝนเทยี ม” จงึ เกดิ ขนึ้ ภายใตก ารพระราชทานคําแนะนาํ ของ พระบาทสมเดจ็ พระปรมนิ ทรมหาภูมพิ ลอดุลยเดชอยางใกลช ดิ โดยเริม่ ตงั้ แตวันที่ 14 พฤศจกิ ายน พ.ศ. 2498 และไดเ รมิ่ ทําฝนเทยี มครง้ั แรกเมอ่ื วนั ท่ี 20 กรกฎาคม พ.ศ. 2512 จากน้นั การคน ควา พัฒนาเกยี่ วกบั พระบาทสมเดจ็ พระปรมนิ ทรมหาภมู พิ ลอดุลยเดช ก็ได กา วหนาขึ้นอยา งตอเน่อื ง พระบาทสมเดจ็ พระปรมินทรมหา- ภมู พิ ลอดลุ ยเดชไดทรงทดลองวจิ ัยดวยพระองคเ อง และ พระราชทานทรัพยส ินสว นพระองครว มเปนคาใชจ า ย ในทีส่ ดุ ดวยพระวริ ิยอตุ สาหะเปนเวลาเกอื บ 30 ป ดว ย พระปรชี าสามารถและพระอจั ฉรยิ ภาพ ทาํ ใหส ามารถกาํ หนดบังคับฝนใหต กลงสูพ้นื ทเี่ ปาหมายได จากฝน หลวงที่มงุ หวงั ชว ยเหลือเกษตรทป่ี ระสบภยั แลง โดยการชว ยแกไขปญหาขาดแคลนนํา้ หรือฝนทง้ิ ชว ง และชวย ดานการอุปโภคบรโิ ภค รวมทง้ั การทาํ ฝนหลวงเพ่ือเพิ่มปรมิ าณนํา้ เหนือเขื่อนภูมพิ ล เมือ่ เกดิ ภาวะวกิ ฤตขิ าด แคลนนํ้าอยางรุนแรงในชวงหนาแลง การแกไ ขปญหานา้ํ เสยี แนวพระราชดาํ ริเก่ยี วกับเรอ่ื งนา้ํ ท่สี าํ คญั มหี ลายโครงการ เชน เรอื่ ง “นาํ้ ดี ไลนาํ้ เสีย” ในการแกไขปญหามลพิษทางนา้ํ โดยทรงใชนํ้าท่มี คี ณุ ภาพดีจากแมนํา้ เจาพระยาใหช วยผลกั ดันและ เจือจางนํ้าเนาเสียใหออกจากแหลงน้ําของชุมชน พระราชดําริบําบัดนํ้าเสียโดยหลักการน้ีเปนวิธีการที่งาย ประหยดั พลังงาน และสามารถปฏิบัติไดตลอดเวลา แสดงใหเห็นถึงพระปรีชาสามารถและพระวิริยอุตสาหะ ที่ทรงปฏิบัติเพ่ือประโยชนของราษฎร และยังโปรดเกลาฯ ใหมีการทดลองใชผักตบชวามาชวยดูดซับความ สกปรก รวมทั้งสารพิษตาง ๆ จากน้ําเนาเสีย ประกอบกับเคร่ืองบําบัดนํ้าเสียแบบตาง ๆ ท่ีไดทรงคิดคน ประดิษฐข ึ้นโดยเนนท่ีวธิ กี ารเรียบงา ย ประหยัด และไมกอ ใหเกิดความเดอื ดรอนราํ คาญแกประชาชนในพนื้ ที่ การแกไขปญหาน้ําทวม พระบาทสมเด็จพระปรมินทรมหาภูมิพลอดุลยเดชไดพระราชทาน แนวทางแกไขปญหาน้ําทวมดวยวิธีการตาง ๆ อยางเหมาะสมในแตละพื้นที่ เชน การกอสรางคันกั้นนํ้า การกอสรางทางผนั นา้ํ การปรับปรงุ ตกแตงสภาพลาํ นา้ํ เพื่อใหน ํ้าทท่ี ว มทะลกั สามารถไหลไปตามลาํ น้ําไดส ะดวก หรือชวยใหก ระแสนาํ้ ไหล เร็วยง่ิ ขึ้น อันเปน การบรรเทาความเสยี หายจากนาํ้ ทว มขังได นอกจากน้ี การกอ สรา ง เขื่อนเก็บกักนํ้าเปนมาตรการการปองกันนํ้าทวมที่สําคัญประการหนึ่งในการกักเก็บน้ําท่ีไหลทวมลนในฤดู นํา้ หลาก โดยเก็บไวทางดานเหนือเขื่อนในลักษณะอางเก็บนํ้า เพ่ือประโยชนในการเพาะปลูกของพ้ืนท่ีดาน ทายเข่ือนในชว งทีฝ่ นไมตกหรือฤดูแลง เข่ือนเหลาน้ีมีประโยชนดานการชลประทานเปนหลักและประโยชน อน่ื ๆ เชน การผลติ ไฟฟา การเพาะเล้ียงปลาและกงุ ในอา งเกบ็ นํ้า และการบรรเทานา้ํ ทว ม

90 นอกจากนี้ แนวพระราชดําริที่สําคัญในการแกไขปญหานํ้าทวมที่สําคัญโครงการหนึ่งของ พระบาทสมเด็จพระปรมินทรมหาภูมิพลอดุลยเดช ซึ่งเปนโครงการแกไขปญหาน้ําทวมพื้นที่ในเขต กรุงเทพมหานครและปริมณฑลตามแนวพระราชดําริคือ “โครงการแกมลิงอันเนื่องมาจากพระราชดําริ” ในพ้นื ทฝี่ ง ตะวนั ออกและฝง ตะวนั ตกของแมน ํา้ เจาพระยา พระบาทสมเด็จพระปรมินทรมหาภมู ิพลอดลุ ยเดช มีพระราชดาํ ริในการพัฒนาทรัพยากรนํ้าซ่ึงเปน เรอื่ งสาํ คญั ทส่ี ุด จนเปนทีย่ อมรับกนั โดยทว่ั ไปในหมปู ระชาชนชาวไทยวา ทรงเปนผูเช่ียวชาญในเรื่องนํ้า และ ถอื วา เปนงานพัฒนาท่สี ําคญั ยง่ิ ของพระองค การพฒั นาเรอ่ื งทรพั ยากรอนั เปน พระราชกรณียกิจท่ีสาํ คัญนน้ั มเี ปน จาํ นวนมาก จนไมอาจกลาวไดอยางครบถวนและดวยพระอัจฉริยภาพดานการบริหารจัดการทรัพยากรน้ําของ พระบาทสมเดจ็ พระปรมินทรมหาภูมิพลอดุลยเดช รัฐบาลไทย จึงไดเทิดพระเกียรติคุณในฐานะที่มีพระมหา- กรุณาธิคุณในการพัฒนาทรัพยากรนํ้า โดยถวายพระราชสมัญญาวา “พระบิดาแหงการจัดการทรัพยากรนํ้า” เม่ือวนั ที่ 21 พฤศจกิ ายน พ.ศ. 2539 ในมหามงคลสมัยที่พระบาทสมเด็จพระปรมินทรมหาภูมิพลอดุลยเดช ทรงครองราชยสมบัตคิ รบ 50 ป ใน พ.ศ. 2539 การจัดการทรัพยากรปา ไม พระบาทสมเด็จพระปรมินทรมหาภูมิพลอดุลยเดช ทรงสนพระราช หฤทัยและทรงตระหนักถึงความสําคัญของปาไมเปนอยางยิ่ง ทรงหวงในเรื่องปริมาณปาไมท่ีลดลง ไดทรง คิดคนวิธีการตาง ๆ ท่ีจะเพิ่มปริมาณปาไมใหมากขึ้น พ ร ะ บ า ท ส ม เ ด็ จ พ ร ะ ป ร มิ น ท ร ม ห า ภู มิ พ ล อ ดุ ล ย เ ด ช มีพระราชดาํ ริที่จะอนุรักษปาไม ดวยการสรางความสํานึก ใ ห รั ก ป า ไ ม ร ว ม กั น ม า ก ก ว า วิ ธี ก า ร ใ ช อํ า น า จ บั ง คั บ ดังพระราชดําริท่ีพระราชทานใหมีการปลูกตนไม 3 ชนิด ท่ีแตกตางกนั คือ ไมผล ไมโตเร็ว และไมเศรษฐกิจ เพ่ือให เกิดปา ไมแ บบผสมผสานและสรางความสมดุลแกธรรมชาติ อยา งยงั่ ยนื สามารถตอบสนองความตองการของรัฐและวิถีประชาในชุมชน พระบาทสมเด็จพระปรมินทรมหา- ภูมพิ ลอดุลยเดชไดพระราชทานพระราชดาํ รเิ รอ่ื งการปลูกปา หลายประการ เชน การปลกู ปาทดแทน การปลูกปา ในท่ีสูง การปลูกปาตนนํ้าท่ีลําธารหรือการปลูกปาธรรมชาติ และการปลูกปา 3 อยาง ไดประโยชน 4 อยาง ดงั พระราชดํารสั วา การปลูกปา 3 อยาง แตใหประโยชน 4 อยาง ซ่ึงไดไมผล ไมสรางบาน และไมฟนนั้น สามารถให ประโยชนไ ดถ งึ 4 อยา งคอื นอกจากประโยชนในตัวเองตามชอื่ แลว ยงั สามารถใหประโยชนอันท่ี 4 ซ่ึงเปนขอ สําคัญคือ สามารถชวยอนรุ กั ษดินและตนนาํ้ ลาํ ธารดว ย และไดม ีพระราชดาํ รัสเพ่ิมเติมถงึ การปลกู ปา 3 อยาง ไดประโยชน 4 อยางวา ...การปลกู ปาถา จะใหร าษฎรมปี ระโยชนใหเขาอยูได ใหใชวิธีปลูกไม 3 อยาง แตมีประโยชน 4 อยาง คือ ไมใชสอย ไมกินได ไมเศรษฐกิจ โดยปลูกรองรับการชลประทาน ปลูกรับซับนํ้า และปลูกอุดชวงไหล ตามรอ งหว ย โดยรบั น้าํ ฝนอยา งเดียว ประโยชนอ ยา งท่ี 4 คือ ไดระบบอนุรักษดนิ และนํ้า...

91 นอกจากน้ี พระบาทสมเดจ็ พระปรมนิ ทรมหาภมู ิพลอดลุ ยเดช ยงั มพี ระราชดําริหลายประการในการ พฒั นาปาไม เชน การสรา งภเู ขาปา การอนุรักษและพัฒนาปาชายเลน ซ่ึงเปนการสรางวงจรของระบบนิเวศ ดวยการอนุรกั ษแ ละขยายพันธไุ มป าชายเลน พระบาทสมเด็จพระปรมินทรมหาภูมพิ ลอดลุ ยเดช มพี ระราชดําริ ใหห าทางปอ งกนั อนรุ กั ษแ ละขยายพนั ธุเพ่ิมขึ้น โดยเฉพาะตนโกงกาง ซ่ึงเปนไมชายเลนท่ีขยายพันธุคอนขาง ยาก นอกจากการอนุรักษและฟนฟูปาชายเลนแลว ยังมีพระราชดําริในการอนุรักษและพัฒนา “ปาพรุ” ซ่ึงเปนปาไมทึบไมผลัดใบประเภทหน่ึง ซึ่งเหลืออยูเพียงผืนเดียวในภาคใตของประเทศไทย โดยมีลักษณะ เดนชัดคือ เปนปาดงดิบที่มีน้ําทวมขังทั่วบริเวณ ประเทศไทยมีพื้นที่ปาพรุที่ใหญที่สุดอยูท่ีจังหวัดนราธิวาส ทําใหมีการจัดตั้งศูนยศึกษาการพัฒนาพิกุลทองขึ้น และใหดําเนินการพัฒนาพ้ืนท่ีพรุใหเกิดประโยชน หลายดาน จนปจ จุบนั ปา พรไุ ดกอ ใหเ กดิ ประโยชนอยางอเนกประสงค และชวยใหเกิดความสมดุลของระบบ นิเวศ ตามพระราชดาํ ริของพระองค การจัดการทรัพยากรดนิ พระบาทสมเด็จพระปรมินทรมหาภูมิพลอดุลยเดช ทรงสนพระราชหฤทัย ในงานพัฒนาแหลงนํ้าเพื่อการเกษตรและปองกันอุทกภัย โดยทรงเริ่มต้ังแตฟนฟูท่ีภูเขาตนนํ้าโดยการ ปลูกปาเพื่อการอนุรกั ษดนิ และเพ่ิมความชุม ชน้ื ใหแกด นิ และปา ไมใ นพ้นื ทตี่ า ง ๆ ทกุ ภูมิภาคของประเทศ ก า ร พั ฒ น า ใ น เ ร่ื อ ง ดิ น ต า ม พ ร ะ ร า ช ดํ า ริ ข อ ง พระบาทสมเด็จพระปรมินทรมหาภูมิพลอดุลยเดช ท่ีมี ความสําคัญโครงการหนึ่ง คือ การปลูกหญาแฝกปองกัน การเส่อื มโทรมและพังทลายของดิน เพราะการชะลางพงั ทลาย ข อ ง ดิ น ก อ ใ ห เ กิ ด ก า ร สู ญ เ สี ย ห น า ดิ น ที่ ป ร ะ ก อ บ ไ ป ด ว ย สารอาหารท่ีสะสมในดิน รวมทั้งความอุดมสมบูรณจาก ธรรมชาติ พระบาทสมเด็จพระปรมินทรมหาภูมิพลอดุลยเดช ทรงตระหนกั ถึงปญหาสภาพปญ หาและสาเหตทุ ี่เกิดขึ้น โดยทรงศกึ ษาถึงศกั ยภาพของหญา แฝกที่มีคุณสมบัติ พเิ ศษในการชวยปองกนั การชะลางการพงั ทลายของหนา ดินและอนรุ กั ษความชุม ช้ืนใตดินไว วธิ กี ารปลกู งาย ๆ เกษตรกรสามารถดําเนนิ ไดเ อง ไมต อ งดแู ลหลงั การปลูกมาก การดําเนนิ การปลูกหญาแฝกตามแนวพระราชดํารขิ องพระบาทสมเดจ็ พระปรมนิ ทรมหาภูมพิ ลอดลุ ยเดช ไดร บั การยอมรับจากธนาคารโลกวา “ประเทศไทยทําไดผลอยางเตม็ ทแี่ ละมีประสิทธิภาพยอดเย่ยี ม” และเมอ่ื วันท่ี 25 กุมภาพันธ 2536 International Erosion Control Association (IECA) ไดมีมติใหถวายรางวัล The International Erosion Control Association’s International Merit Award แดพระบาทสมเด็จ- พระปรมนิ ทรมหาภูมิพลอดลุ ยเดช ในฐานะทท่ี รงเปน แบบอยางในการนําหญา แฝกมาใชในการอนรุ กั ษด นิ และ นํา้ และเม่ือวันที่ 30 ตุลาคม 2536 ผูเชี่ยวชาญเรื่องหญาแฝกเพื่อการอนุรักษดินและนํ้าแหงธนาคารโลก ไดท ูลเกลา ฯ ถวายแผน เกยี รตบิ ตั ร เปน ภาพรากหญาแฝกชุบสําริด เปนรางวัลสดุดีพระเกียรติคุณ (Award 0f Recognition) ในฐานะที่ทรงมุงม่ันในการพัฒนาและสงเสริมการใชหญาแฝกในการอนุรักษดินและนํ้า ผลการดําเนินงานหญา แฝกในประเทศไทยไดร ับการตีพิมพเ ผยแพรไปทั่วโลก นอกจากนี้ประเทศไทยยังไดรับ