1 ๑๑. เกวฏฺฏสตุ ฺตํ – พระสูตรว่าดว้ ยบุตรคหบดชี อ่ื วา่ เกวฏั ฏะ/ เกวฏฺฏคหปตปิ ุตฺตวตฺถุ – เร่ืองบุตรคหบดีชอ่ื วา่ เกวฏั ฏะ/ ๔๘๑. เอวํ – อย่างน้ี/ เม – อันข้าพเจ้า/ สตุ ํ – ได้สดับมาแล้ว/ เอกํ สมยํ – ในสมัยหน่งึ / ภควา – พระผมู้ ีพระภาคเจ้า/ นาฬนฺทายํ – ในเขตเมืองนาลนั ทา/ วิหรติ – ยอ่ มอาศยั อยู่/ ปาวาริกมฺพวเน. – ณ สวนมะมว่ งของปาวาริกเศรษฐี/ อถ โข – ลำดบั นั้นแล/ เกวฏฺโฏ – ชอื่ วา่ เกวัฏฏะ/ คหปตปิ ตุ ฺโต – บตุ รคหบดี/ เยน – ใด/ [ทสิ าภาเคน – ทางทศิ ]/ ภควา – พระผมู้ ีพระภาคเจ้า/ เตนุปสงกฺ มิ; – น้ัน+[ทิสาภาเคน – ทางทิศ]+เข้าไปเฝ้าแลว้ / อปุ สงฺกมิตวฺ า – ครนั้ เข้าไปเฝา้ แลว้ / ภควนฺตํ – ซง่ึ พระผมู้ พี ระภาคเจา้ / อภวิ าเทตฺวา – ถวายอภวิ าทแลว้ / เอกมนฺตํ – ณ ส่วนขา้ งหน่ึง/ นสิ ที ิ. – นง่ั ลงแล้ว/ เอกมนฺตํ – ณ ส่วนข้างหนึ่ง/ นสิ นิ ฺโน โข – ผู้นั่งลงแลว้ แล/ เกวฏฺโฏ – ชอ่ื ว่าเกวัฏฏะ/ คหปติปตุ โฺ ต – บุตรคหบดี/ ภควนตฺ ํ – กบั พระผู้มีพระภาคเจา้ / เอตทโวจ – นั่น+[วจนํ – ซึง่ คำ]+ได้กราบทลู แลว้ / “อยํ – นี้/ ภนฺเต – ขา้ แต่พระองค์ผูเ้ จริญ/ นาฬนทฺ า – เมืองนาลันทา/ อิทฺธา – เปน็ เมืองมงั่ คงั่ / เจว – ด้วย+น่นั แล/ ผตี า – เป็นเมอื งอุดมสมบรู ณ์/ จ – ดว้ ย/ พหุชนา – เป็นเมืองมีประชากรมาก/ อากณิ ณฺ มนสุ ฺสา – เป็นเมืองมพี ลเมืองหนาแนน่ แลว้ / ภควติ – ในพระผมู้ ีพระภาคเจา้ / อภปิ ฺปสนฺนา. – เปน็ เมอื งที่เลื่อมใสแลว้ / สาธุ – ขอประทานวโรกาสเถิด/ ภนฺเต – ข้าแต่พระองค์ผเู้ จรญิ / ภควา – พระผ้มู ีพระภาคเจ้า/ เอกํ – รปู หนง่ึ / ภกิ ขฺ ุํ – ซ่ึงภกิ ษุ/ สมาทสิ ตุ – โปรดมีพระบัญชาสัง่ การ/ โย – รูปใด/ [ภิกขฺ ุ – ภิกษุ]/ อตุ ฺตรมิ นสุ ฺสธมฺมา – โดยอตุ ตริมนสุ สธรรม/ อิทฺธปิ าฏหิ ารยิ ํ – ซึง่ อิทธิปาฏิหาริย์/ กริสฺสติ; – จักแสดง/ เอวายํ – ด้วยประการฉะนี้+น้ี/ นาฬนทฺ า – ชาวเมอื งนาลนั ทา/ ภยิ โฺ ยโส – โดยยงิ่ / มตตฺ าย – โดยประมาณ/ ภควติ – ในพระผมู้ ีพระภาคเจา้ / อภิปปฺ สีทิสสฺ ตี”ติ. – จกั เล่อื มใสโดยย่ิง”ดังน้ี/ เอวํ – อย่างน้ี/ [วจเน – ครน้ั เมอ่ื คำ/ เกวฏฺเฏน – ชอ่ื ว่าเกวฏั ฏะ/ คหปติปุตเฺ ตน – อันบุตรคหบดี]/ วุตฺเต – กราบทูลแลว้ / ภควา – พระผู้มพี ระภาคเจ้า/ เกวฏฏฺ ํ – ช่ือว่าเกวัฏฏะ/ คหปตปิ ตุ ฺตํ – กับบุตรคหบดี/ เอตทโวจ – น่นั +[วจนํ – ซ่งึ พระดำรัส]+ได้ตรสั แล้ว/ “น โข – หามิได้แล/ อหํ – อาตมา/ เกวฏฏฺ – ดกู ่อนเกวัฏฏะ/ ภกิ ฺขนู ํ – แกภ่ กิ ษุทง้ั หลาย/ เอวํ – อย่างนี้/ ธมฺมํ – ซ่ึงธรรม/ เทเสมิ – ยอ่ มแสดง/ เอถ – จงมาเถิด/ ตุมเฺ ห – เธอท้ังหลาย/ ภกิ ขฺ เว – ดกู ่อนภิกษุท้งั หลาย/ คหิ ีนํ – แก่คฤหัสถ์ทง้ั หลาย/ โอทาตวสนานํ – ผูน้ ุ่งห่มผ้าขาว/ อุตฺตริมนุสสฺ ธมฺมา – ดว้ ยอุตตรมิ นสุ สธรรม/ อทิ ธฺ ปิ าฏหิ ารยิ ํ – ซ่ึงอทิ ธิปาฏิหารยิ ์/ กโรถา”ติ. – จงแสดง”ดงั นี้/ ๔๘๒. ทุตยิ มฺปิ โข – แม้ในวาระที่ ๒ แล/ เกวฏโฺ ฏ – ชือ่ วา่ เกวัฏฏะ/ คหปตปิ ตุ ฺโต – บุตรคหบดี/ ภควนตฺ ํ – กบั พระผูม้ ีพระภาคเจา้ / เอตทโวจ – น่ัน+[วจนํ – ซงึ่ คำ]+ได้กราบทลู แลว้ /
2 “นาหํ – หามิได้+ข้าพระองค์/ ภนฺเต – ขา้ แตพ่ ระองค์ผ้เู จริญ/ ภควนฺตํ – ซงึ่ พระผ้มู พี ระภาคเลย/ ธํเสมิ; – ยอ่ มคาดค้นั / อปิจ – อกี อยา่ งหนึง่ / เอวํ – อย่างนี้/ วทามิ – ยอ่ มกลา่ ว/ ‘อยํ – นี้/ ภนฺเต – ขา้ แต่พระองคผ์ ู้เจรญิ / นาฬนทฺ า – เมืองนาลนั ทา/ อิทธฺ า – เปน็ เมืองมั่งค่ัง/ เจว – ด้วย+นน่ั แล/ ผีตา – เปน็ เมอื งอุดมสมบรู ณ์/ จ – ดว้ ย/ พหุชนา – เปน็ เมืองมีประชากรมาก/ อากณิ ณฺ มนสุ สฺ า – เปน็ เมืองมพี ลเมืองหนาแน่นแลว้ / ภควติ – ในพระผมู้ พี ระภาคเจา้ / อภิปฺปสนนฺ า. – เปน็ เมืองทีเ่ ลื่อมใสแลว้ / สาธุ – ขอประทานวโรกาสเถิด/ ภนฺเต – ข้าแต่พระองค์ผเู้ จริญ/ ภควา – พระผ้มู พี ระภาคเจ้า/ เอกํ – รปู หน่งึ / ภิกฺขุํ – ซึง่ ภิกษุ/ สมาทสิ ตุ – โปรดมพี ระบญั ชาสงั่ การ/ โย – รปู ใด/ [ภกิ ขฺ ุ – ภิกษุ]/ อุตตฺ รมิ นสุ ฺสธมฺมา – โดยอตุ ตรมิ นสุ สธรรม/ อทิ ธฺ ปิ าฏิหารยิ ํ – ซ่ึงอิทธปิ าฏหิ ารยิ ์/ กรสิ ฺสติ; – จักแสดง/ เอวายํ – ดว้ ยประการฉะนี้+น้ี/ นาฬนฺทา – ชาวเมืองนาลันทา/ ภยิ โฺ ยโส – โดยยง่ิ / มตฺตาย – โดยประมาณ/ ภควติ – ในพระผ้มู ีพระภาคเจ้า/ อภิปฺปสที ิสสฺ ตี”ต.ิ – จกั เลอ่ื มใสโดยย่ิง”’ดังน้ี/ ทตุ ยิ มฺปิ โข – แม้ในวาระที่ ๒ แล/ ภควา – พระผมู้ ีพระภาคเจ้า/ เกวฏฏฺ ํ – ชอ่ื ว่าเกวฏั ฏะ/ คหปติปตุ ฺตํ – กบั บตุ รคหบดี/ เอตทโวจ – นั่น+[วจนํ – ซ่ึงพระดำรสั ]+ไดต้ รัสแลว้ / “น โข – หามิไดแ้ ล/ อหํ – อาตมา/ เกวฏฺฏ – ดกู ่อนเกวัฏฏะ/ ภกิ ฺขนู ํ – แกภ่ กิ ษุทั้งหลาย/ เอวํ – อย่างน้ี/ ธมฺมํ – ซ่งึ ธรรม/ เทเสมิ – ย่อมแสดง/ ‘เอถ – จงมาเถดิ / ตมุ เฺ ห – เธอทง้ั หลาย/ ภกิ ขฺ เว – ดูก่อนภกิ ษทุ ั้งหลาย/ คหิ นี ํ – แก่คฤหัสถ์ทง้ั หลาย/ โอทาตวสนานํ – ผนู้ งุ่ หม่ ผ้าขาว/ อตุ ตฺ รมิ นสุ ฺสธมฺมา – ดว้ ยอุตตรมิ นุสสธรรม/ อทิ ธฺ ปิ าฏิหารยิ ํ – ซง่ึ อทิ ธปิ าฏิหารยิ ์/ กโรถา’”ติ. – จงแสดง’”ดังน้ี/ ตติยมปฺ ิ โข – แม้ในวาระที่ ๓ แล/ เกวฏโฺ ฏ – ช่อื วา่ เกวฏั ฏะ/ คหปตปิ ุตโฺ ต – บุตรคหบดี/ ภควนตฺ ํ – กบั พระผมู้ ีพระภาคเจ้า/ เอตทโวจ – น่นั +[วจนํ – ซึ่งคำ]+ได้กราบทูลแลว้ / “นาหํ – หามไิ ด+้ ข้าพระองค์/ ภนฺเต – ขา้ แตพ่ ระองคผ์ ้เู จรญิ / ภควนตฺ ํ – ซ่งึ พระผมู้ พี ระภาคเลย/ ธํเสมิ; – ยอ่ มคาดค้นั / อปจิ – อีกอย่างหนึง่ / เอวํ – อย่างน้ี/ วทามิ – ย่อมกลา่ ว/ ‘อยํ – นี้/ ภนฺเต – ข้าแต่พระองคผ์ ู้เจริญ/ นาฬนฺทา – เมอื งนาลันทา/ อิทฺธา – เป็นเมอื งมง่ั คง่ั / เจว – ดว้ ย+นน่ั แล/ ผตี า – เปน็ เมืองอุดมสมบรู ณ์/ จ – ดว้ ย/ พหชุ นา – เป็นเมืองมีประชากรมาก/ อากณิ ณฺ มนุสฺสา – เป็นเมอื งมีพลเมืองหนาแนน่ แลว้ / ภควติ – ในพระผมู้ ีพระภาคเจ้า/ อภปิ ฺปสนฺนา. – เป็นเมืองที่เลอ่ื มใสแล้ว/ สาธุ – ขอประทานวโรกาสเถิด/ ภนเฺ ต – ข้าแต่พระองค์ผ้เู จรญิ / ภควา – พระผู้มีพระภาคเจา้ / เอกํ – รปู หน่งึ / ภิกฺขํุ – ซ่งึ ภิกษุ/ สมาทิสตุ – โปรดมีพระบัญชาสงั่ การ/ โย – รูปใด/ [ภิกฺขุ – ภิกษุ]/ อุตตฺ รมิ นุสฺสธมฺมา – โดยอตุ ตรมิ นสุ สธรรม/ อิทธฺ ปิ าฏิหาริยํ – ซ่งึ อิทธปิ าฏิหาริย์/ กรสิ ฺสติ; – จกั แสดง/ เอวายํ – ดว้ ยประการฉะนี้+นี้/ นาฬนทฺ า – ชาวเมืองนาลนั ทา/ ภิยฺโยโส – โดยยง่ิ / มตฺตาย – โดยประมาณ/ ภควติ – ในพระผมู้ พี ระภาคเจา้ / อภปิ ปฺ สที ิสฺสตี”ติ. – จกั เลอ่ื มใสโดยย่งิ ”’ดังน้ี/
3 อิทฺธิปาฏิหาริยํ – อิทธิปาฏหิ ารยิ ์/ [๓ อย่าง]/ ๔๘๓. “ตีณิ โข – ๓ อย่างแล/ อิมานิ – เหล่าน้ี/ เกวฏฺฏ – ดูก่อนเกวฏั ฏะ/ ปาฏิหารยิ านิ – ปาฏิหารยิ ์ทง้ั หลาย/ มยา – อนั อาตมา/ สยํ – ดว้ ยตนเอง/ อภิญญฺ า – ด้วยความร้ยู ิ่ง/ สจฺฉิกตฺวา – กระทำใหแ้ จง้ แล้ว/ ปเวทติ านิ. – ประกาศให้ร้แู ลว้ / กตมานิ – อะไรบา้ ง/ ตณี ิ? – ๓ อยา่ ง?/ อทิ ธฺ ิปาฏิหารยิ ํ – อิทธปิ าฏิหารยิ ์/ อาเทสนาปาฏิหาริยํ – อาเทสนาปาฏหิ าริย์/ อนุสาสนีปาฏิหาริยํ. – อนสุ าสนปี าฏิหาริย์/ ๔๘๔. “กตมญจฺ – เป็นอย่างไร+ก/็ เกวฏฏฺ – ดูกอ่ นเกวัฏฏะ/ อิทธฺ ปิ าฏหิ ารยิ ?ํ – อิทธิปาฏิหาริย์?/ อธิ – น้ี/ [ธมมฺ วินเย – ในพระธรรมวนิ ยั ]/ เกวฏฺฏ – ดูก่อนเกวัฏฏะ/ ภกิ ขฺ ุ – ภกิ ษุ/ อเนกวิหติ ํ – อนั มีหลายประเภท/ อิทธฺ ิวิธํ – ซึง่ วิธแี ห่งฤทธ์ิ/ ปจจฺ นุโภติ – ยอ่ มแสดง/ ‘เอโกปิ – แม้เปน็ คนเดียว/ หุตวฺ า – เป็นแลว้ / พหธุ า – เปน็ หลายคน/ โหติ – ยอ่ มเป็น/ พหธุ าปิ – แมเ้ ปน็ หลายคน/ หตุ วฺ า – เปน็ แล้ว/ เอโก – เปน็ คนเดียว/ โหติ – ยอ่ มเปน็ / อาวิภาวํ – ซงึ่ ความเปน็ คนปรากฏ/ ติโรภาวํ – ซงึ่ ความเป็นคนหายไป/ ตโิ รกฏุ ฏฺ ํ – ซึ่งความเป็นคนทะลุฝา/ ติโรปาการํ – ซึ่งความเป็นคนอยู่นอกกำแพง/ ติโรปพฺพตํ – ซง่ึ ความเป็นคนอยูน่ อกภูเขา/ อสชฺชมาโน – ไมต่ ดิ ขดั อยู่/ คจฺฉติ – ย่อมดำเนนิ ไป/ เสยยฺ ถาปิ – แม้ฉันใด/ อากาเส – ในอากาศ/ ปถวิยาปิ – แมใ้ นแผน่ ดิน/ อุมฺมชุ ชฺ นิมชุ ฺชํ – ซึ่งการผุดขน้ึ และการดำลง/ กโรติ – ย่อมกระทำ/ เสยยฺ ถาปิ – แม้ฉันใด/ อุทเก – บนน้ำ/ อุทเกปิ – แม้บนน้ำ/ อภิชชฺ มาเน – ไมแ่ ตกแยกอยู่/ คจฉฺ ติ – ยอ่ มเดนิ ไป/ เสยฺยถาปิ – แม้ฉันใด/ ปถวยิ ํ – บนแผน่ ดนิ / อากาเสปิ – แมใ้ นอากาศ/ ปลลฺ งฺเกน – โดยบลั ลงั ก์/ กมติ – ย่อมดำเนินไป/ เสยยฺ ถาปิ – แม้ฉันใด/ ปกฺขี – ผเู้ ป็นชาติปกั ษี/ สกโุ ณ – นก/ อเิ มปิ – แมเ้ หลา่ นี้/ จนฺทิมสูริเย – ซ่ึงดวงจันทร์ดวงอาทิตย์ทงั้ หลาย/ ปาณินา – ด้วยฝ่ามือ/ เอวมํ หทิ ธฺ ิเก – อนั มีฤทธิ์มากอย่างนี้/ เอวํมหานภุ าเว – อันมอี านุภาพมากอยา่ งนี้/ ปรมิ สติ – ย่อมลบู / ปรมิ ชฺชติ – ย่อมคลำ/ ยาว – เพียงไร/ พฺรหฺมโลกาปิ – แม้เแต่พรหมโลก/ กาเยน – ทางกาย/ วสํ – ยังอำนาจ/ วตเฺ ตติ – ยอ่ มให้เป็นไป/ “ตเมนํ – นน้ั +นน่ั / อญฺญตโร – คนใดคนหน่งึ / [ปคุ คฺ โล – บุคคล]/ สทฺโธ – ผมู้ ศี รทั ธา/ ปสนโฺ น – ผเู้ ลอื่ มใสแล้ว/ ปสสฺ ติ – ยอ่ มเห็น/ ตํ – รปู น้ัน/ ภกิ ฺขุํ – ซงึ่ ภิกษ/ุ อเนกวิหิตํ – อนั มีหลายประเภท/ อทิ ฺธิวิธํ – ซ่ึงวธิ แี หง่ ฤทธ์ิ/ ปจฺจนุโภนฺตํ – ผู้แสดงอยู่/ ‘เอโกปิ – แมเ้ ป็นคนเดยี ว/ หุตฺวา – เปน็ แลว้ / พหธุ า – เป็นหลายคน/ โหนฺตํ – ผู้เป็นอย/ู่ พหุธาปิ – แม้เป็นหลายคน/ หตุ ฺวา – เป็นแล้ว/ เอโก – เป็นคนเดียว/ โหนตฺ ํ – ผู้เป็นอย/ู่
4 อาวิภาวํ – ซง่ึ ความเป็นคนปรากฏ/ ตโิ รภาวํ – ซ่ึงความเปน็ คนหายไป/ ติโรกฏุ ฏฺ ํ – ซง่ึ ความเปน็ คนทะลุฝา/ ตโิ รปาการํ – ซึ่งความเป็นคนอยู่นอกกำแพง/ ตโิ รปพพฺ ตํ – ซงึ่ ความเป็นคนอย่นู อกภเู ขา/ อสชฺชมานํ – ผ้ไู มต่ ดิ ขัดอยู่/ คจฺฉนฺตํ – ผดู้ ำเนินไปอยู่/ เสยยฺ ถาปิ – แม้ฉนั ใด/ อากาเส – ในอากาศ/ ปถวิยาปิ – แม้ในแผน่ ดิน/ อุมฺมุชฺชนิมชุ ชฺ ํ – ซึง่ การผดุ ขึ้นและการดำลง/ กโรนตฺ ํ – ผกู้ ระทำอยู่/ เสยยฺ ถาปิ – แม้ฉนั ใด/ อุทเก – บนน้ำ/ อทุ เกปิ – แม้บนน้ำ/ อภิชฺชมาเน – ไมแ่ ตกแยกอยู่/ คจฺฉนฺตํ – ผเู้ ดนิ ไปอย/ู่ เสยยฺ ถาปิ – แม้ฉันใด/ ปถวยิ ํ – บนแผ่นดิน/ อากาเสปิ – แม้ในอากาศ/ ปลฺลงเฺ กน – โดยบลั ลงั ก์/ กมนฺตํ – ผู้ดำเนินไปอยู่/ เสยฺยถาปิ – แม้ฉันใด/ ปกฺขี – ผูเ้ ปน็ ชาตปิ ักษี/ สกุโณ – นก/ อเิ มปิ – แมเ้ หลา่ นี้/ จนทฺ ิมสูริเย – ซ่ึงดวงจันทรด์ วงอาทติ ย์ทง้ั หลาย/ ปาณินา – ด้วยฝา่ มือ/ เอวํมหทิ ธฺ ิเก – อนั มีฤทธิ์มากอย่างนี้/ เอวมํ หานุภาเว – อนั มอี านภุ าพมากอย่างนี้/ ปริมสนฺตํ – ผลู้ บู อย/ู่ ปรมิ ชฺชนฺตํ – ผ้คู ลำอยู่/ ยาว – เพียงไร/ พฺรหฺมโลกาปิ – แมเ้ แต่พรหมโลก/ กาเยน – ทางกาย/ วสํ – ยงั อำนาจ/ วตฺเตนตฺ ํ – ผ้ใู หเ้ ป็นไปอยู่/ “ตเมนํ – น้นั +นั่น/ โส – นนั้ / [ปุคคฺ โล – บคุ คล]/ สทฺโธ – ผมู้ ีศรทั ธา/ ปสนโฺ น – ผู้เลื่อมใสแลว้ / อญฺญตรสฺส – คนใดคนหน่งึ / [ปุคคฺ ลสสฺ – แกบ่ ุคคล]/ อสสฺ ทฺธสสฺ – ผไู้ มม่ ีศรัทธา/ อปฺปสนนฺ สสฺ – ผไู้ มเ่ ล่ือมใสแล้ว/ อาโรเจติ – ย่อมบอก/ ‘อจฺฉรยิ ํ วต – น่าอศั จรรยจ์ ริงหนอ/ [วตฺถุ – เรื่อง]/ โภ – ทา่ นผเู้ จรญิ ทง้ั หลาย/ อพภฺ ตุ ํ วต – ไมเ่ คยปรากฏมาแลว้ หนอ/ [วตฺถุ – เรือ่ ง]/ โภ – ท่านผูเ้ จริญทงั้ หลาย/ สมณสฺส – แห่งสมณะ/ มหิทธฺ ิกตา – ความเปน็ ผูม้ ีฤทธมิ์ าก/ มหานุภาวตา. – ความเป็นผู้มอี านุภาพมาก/ อมาหํ – รปู น้ี+ขา้ พเจ้า/ ภกิ ฺขํุ – ซงึ่ ภิกษ/ุ อทฺทสํ – ได้พบแล้ว/ อเนกวหิ ิตํ – อันมหี ลายประเภท/ อิทธฺ ิวธิ ํ – ซง่ึ วิธแี หง่ ฤทธิ์/ ปจฺจนุโภนตฺ ํ – ผู้แสดงอยู่/ ‘เอโกปิ – แม้เปน็ คนเดียว/ หุตวฺ า – เปน็ แลว้ / พหุธา – เป็นหลายคน/ โหนตฺ ํ – ผ้เู ป็นอย/ู่ พหุธาปิ – แมเ้ ปน็ หลายคน/ หุตวฺ า – เป็นแลว้ / เอโก – เป็นคนเดียว/ โหนฺตํฯเปฯ – ผเู้ ปน็ อยู่ ฯลฯ/ ยาว – เพียงไร/ พรฺ หฺมโลกาปิ – แม้เแตพ่ รหมโลก/ กาเยน – ทางกาย/ วสํ – ยังอำนาจ/ วตฺเตนฺต’นตฺ ิ. – ผใู้ หเ้ ปน็ ไปอยู่’ดังนี้/ “ตเมนํ – นน้ั +นัน่ / โส – นน้ั / [ปุคฺคโล – บคุ คล]/ อสสฺ ทฺโธ – ผไู้ มม่ ีศรัทธา/ อปฺปสนโฺ น – ผูไ้ ม่เล่ือมใสแลว้ / ตํ – นน้ั / [ปคุ คฺ ลํ – ซ่ึงบคุ คล]/ สทฺธํ – ผู้มศี รัทธา/ ปสนฺนํ – ผเู้ ลอ่ื มใสแล้ว/ เอวํ – อยา่ งนี้/ วเทยยฺ – พงึ กล่าว/ ‘อตฺถิ โข – ย่อมมีแล/ โภ – ท่านผูเ้ จรญิ ทง้ั หลาย/ คนฺธารี – คนั ธาริ/ นาม – เรียกวา่ / วิชฺชา. – วชิ า/ ตาย – นน้ั / [คนฺธาริยา – คันธาริ/ นาม – เรยี กวา่ / วชิ ชฺ าย – ด้วยวิชา]/ โส – รูปน้นั / ภิกขฺ ุ – ภิกษุ/ อเนกวิหติ ํ – อันมหี ลายประเภท/ อิทธฺ ิวธิ ํ – ซึง่ วิธแี ห่งฤทธ์ิ/ ปจจฺ นโุ ภติ – ย่อมแสดง/
5 ‘เอโกปิ – แม้เปน็ คนเดียว/ หุตวฺ า – เปน็ แล้ว/ พหธุ า – เป็นหลายคน/ โหติ – ยอ่ มเปน็ / พหุธาปิ – แมเ้ ป็นหลายคน/ หุตวฺ า – เปน็ แลว้ / เอโก – เป็นคนเดียว/ โหตฯิ เปฯ – ยอ่ มเปน็ ฯลฯ/ ยาว – เพยี งไร/ พฺรหมฺ โลกาปิ – แมเ้ แต่พรหมโลก/ กาเยน – ทางกาย/ วสํ – ยังอำนาจ/ วตฺเตตี’ติ. – ยอ่ มให้เป็นไป’ดังนี้/ “ตํ – นัน้ / [วตฺถุํ – ซ่ึงเรื่อง/ ตฺวํ – เธอ]/ กึ – วา่ อยา่ งไร/ มญฺญสิ – ย่อมเข้าใจ/ เกวฏฏฺ – ดูกอ่ นเกวัฏฏะ/ อปิ – แม้บา้ ง/ นุ – หรอื หนอ/ โส – น้นั / [ปคุ คฺ โล – บุคคล]/ อสฺสทฺโธ – ผู้ไมม่ ีศรัทธา/ อปฺปสนฺโน – ผไู้ มเ่ ล่ือมใสแลว้ / ตํ – น้นั / [ปคุ คฺ ลํ – ซึ่งบุคคล]/ สทธฺ ํ – ผู้มศี รัทธา/ ปสนฺนํ – ผูเ้ ล่ือมใสแล้ว/ เอวํ – อยา่ งน้ี/ วเทยยฺ – พึงกลา่ ว/ วเทยฺยา”ต?ิ – พึงกล่าว”ดงั น้ี?/ “วเทยฺย – พึงกลา่ ว/ ภนฺเต”ต.ิ – ข้าแต่พระองคผ์ ้เู จรญิ ”ดังนี้/ “อิมํ โข – นี้แล/ อหํ – อาตมา/ เกวฏฏฺ – ดกู ่อนเกวฏั ฏะ/ อิทฺธปิ าฏหิ ารเิ ย – ในอทิ ธปิ าฏหิ าริย์/ อาทนี วํ – ซงึ่ โทษ/ สมฺปสฺสมาโน – พิจารณาเหน็ อยู่/ อิทฺธปิ าฏหิ ารเิ ยน – ดว้ ยเร่อื งอิทธิปาฏหิ าริย์/ อฏฺฏียามิ – ยอ่ มเหนอื่ ยหน่าย/ หรายามิ – ยอ่ มระอา/ ชคิ ุจฉฺ าม”ิ . – ยอ่ มรังเกยี จ”/ อาเทสนาปาฏิหาริยํ – อาเทสนาปาฏิหาริย์/ ๔๘๕. “กตมญจฺ – เป็นอยา่ งไร+ก/็ เกวฏฺฏ – ดูก่อนเกวฏั ฏะ/ อาเทสนาปาฏหิ ารยิ ํ? – อาเทสนาปาฏิหารยิ ์?/ อธิ – น้ี/ [ธมฺมวินเย – ในพระธรรมวนิ ัย]/ เกวฏฺฏ – ดูก่อนเกวฏั ฏะ/ ภิกฺขุ – ภกิ ษุ/ ปรสตตฺ านํ – ของสัตว์เหลา่ อื่นทง้ั หลาย/ ปรปุคฺคลานํ – ของบคุ คลเหลา่ อ่ืนทัง้ หลาย/ จติ ตฺ มปฺ ิ – ซง่ึ จติ +บา้ ง/ อาทิสติ – ย่อมทาย/ เจตสกิ มปฺ ิ – ซึง่ เจตสิก+บ้าง/ อาทิสติ – ยอ่ มทาย/ วติ กกฺ ติ มฺปิ – ซ่งึ ความวติ ก+บา้ ง/ อาทิสติ – ย่อมทาย/ วจิ ารติ มปฺ ิ – ซง่ึ ความวจิ าร+บา้ ง/ อาทสิ ติ – ย่อมทาย/ ‘เอวมปฺ ิ – เปน็ อย่างนี้+บ้าง/ เต – ของทา่ น/ มโน – ใจ/ อติ ฺถมฺปิ – โดยอาการอยา่ งนี้+บา้ ง/ เต – ของทา่ น/ มโน – ใจ/ อติ ปิ ิ – ดว้ ยประการฉะน้ี+บ้าง/ เต – ของทา่ น/ จิตฺต’นฺติ. – จติ ’ดังนี้/ “ตเมนํ – น้ัน+น่นั / อญฺญตโร – คนใดคนหน่งึ / [ปคุ ฺคโล – บุคคล]/ สทโฺ ธ – ผมู้ ศี รทั ธา/ ปสนโฺ น – ผู้เล่อื มใสแล้ว/ ปสสฺ ติ – ย่อมเหน็ / ตํ – รูปนนั้ / ภกิ ขฺ ุํ – ซึ่งภกิ ษ/ุ ปรสตตฺ านํ – ของสตั ว์เหลา่ อน่ื ทั้งหลาย/ ปรปคุ คฺ ลานํ – ของบุคคลเหล่าอ่นื ทง้ั หลาย/ จติ ตฺ มปฺ ิ – ซ่ึงจติ +บ้าง/ อาทสิ นตฺ ํ – ผู้ทายอยู่/ เจตสกิ มปฺ ิ – ซ่ึงเจตสิก+บา้ ง/ อาทิสนตฺ ํ – ผู้ทายอยู่/ วติ กกฺ ิตมฺปิ – ซงึ่ ความวติ ก+บ้าง/ อาทิสนฺตํ – ผ้ทู ายอย/ู่ วิจารติ มปฺ ิ – ซ่ึงความวจิ าร+บ้าง/ อาทิสนตฺ ํ – ผทู้ ายอย/ู่ ‘เอวมปฺ ิ – เปน็ อย่างนี+้ บา้ ง/ เต – ของท่าน/ มโน – ใจ/ อติ ฺถมฺปิ – โดยอาการอยา่ งนี้+บ้าง/ เต – ของท่าน/ มโน – ใจ/
6 อิตปิ ิ – ด้วยประการฉะน+ี้ บ้าง/ เต – ของทา่ น/ จิตฺต’นฺติ. – จิต’ดังนี้/ ตเมนํ – น้ัน+นนั่ / โส – นน้ั / [ปคุ คฺ โล – บุคคล]/ สทโฺ ธ – ผู้มศี รทั ธา/ ปสนโฺ น – ผู้เลื่อมใสแลว้ / อญญฺ ตรสฺส – คนใดคนหนง่ึ / [ปคุ ฺคลสสฺ – แก่บคุ คล]/ อสสฺ ทธฺ สสฺ – ผไู้ ม่มศี รทั ธา/ อปปฺ สนนฺ สสฺ – ผูไ้ ม่เลื่อมใสแลว้ / อาโรเจติ – ยอ่ มบอก/ ‘อจฺฉรยิ ํ วต – นา่ อัศจรรยจ์ ริงหนอ/ [วตถฺ ุ – เร่ือง]/ โภ – ทา่ นผู้เจรญิ ท้ังหลาย/ อพฺภตุ ํ วต – ไม่เคยปรากฏมาแล้วหนอ/ [วตถฺ ุ – เร่อื ง]/ โภ – ท่านผู้เจรญิ ท้งั หลาย/ สมณสฺส – แหง่ สมณะ/ มหิทธฺ กิ ตา – ความเป็นผมู้ ฤี ทธิม์ าก/ มหานุภาวตา. – ความเปน็ ผมู้ อี านุภาพมาก/ อมาหํ – รปู น้+ี ขา้ พเจ้า/ ภกิ ฺขํุ – ซ่ึงภกิ ษ/ุ อทฺทสํ – ได้พบแลว้ / ปรสตฺตานํ – ของสตั ว์เหลา่ อื่นทั้งหลาย/ ปรปคุ ฺคลานํ – ของบคุ คลเหล่าอ่ืนทั้งหลาย/ จิตตฺ มฺปิ – ซึง่ จิต+บา้ ง/ อาทิสนฺตํ – ผู้ทายอยู่/ เจตสิกมฺปิ – ซง่ึ เจตสิก+บา้ ง/ อาทิสนฺตํ – ผ้ทู ายอยู่/ วติ กฺกติ มปฺ ิ – ซงึ่ ความวิตก+บา้ ง/ อาทิสนตฺ ํ – ผู้ทายอย/ู่ วจิ าริตมฺปิ – ซึ่งความวิจาร+บา้ ง/ อาทสิ นฺตํ – ผู้ทายอย/ู่ ‘เอวมฺปิ – เปน็ อยา่ งน้ี+บ้าง/ เต – ของท่าน/ มโน – ใจ/ อิตถฺ มฺปิ – โดยอาการอยา่ งนี้+บา้ ง/ เต – ของทา่ น/ มโน – ใจ/ อติ ิปิ – ด้วยประการฉะนี้+บา้ ง/ เต – ของท่าน/ จติ ฺต”’นตฺ ิ. – จติ ”’ดงั นี้/ “ตเมนํ – นัน้ +นัน่ / โส – นั้น/ [ปคุ คฺ โล – บุคคล]/ อสสฺ ทฺโธ – ผู้ไม่มีศรัทธา/ อปฺปสนฺโน – ผไู้ มเ่ ลื่อมใสแล้ว/ ตํ – นั้น/ [ปุคคฺ ลํ – ซึง่ บคุ คล]/ สทฺธํ – ผูม้ ีศรทั ธา/ ปสนฺนํ – ผูเ้ ลอื่ มใสแล้ว/ เอวํ – อย่างน้ี/ วเทยฺย – พึงกล่าว/ ‘อตถฺ ิ โข – มีอยแู่ ล/ โภ – ทา่ นผูเ้ จริญทัง้ หลาย/ มณิกา – มณกิ า/ นาม – เรียกวา่ / วชิ ฺชา; – วิชา/ ตาย – นน้ั / [มณกิ าย – มณิกา/ นาม – เรียกว่า/ วชิ ฺชาย – ดว้ ยวิชา]/ โส – รปู นน้ั / ภิกฺขุ – ภิกษุ/ ปรสตตฺ านํ – ของสตั ว์เหลา่ อ่นื ทั้งหลาย/ ปรปุคคฺ ลานํ – ของบุคคลเหล่าอนื่ ทง้ั หลาย/ จิตฺตมปฺ ิ – ซึง่ จิต+บ้าง/ อาทิสติ – ยอ่ มทาย/ เจตสิกมปฺ ิ – ซงึ่ เจตสิก+บา้ ง/ อาทสิ ติ – ยอ่ มทาย/ วิตกฺกิตมฺปิ – ซึ่งความวติ ก+บ้าง/ อาทสิ ติ – ยอ่ มทาย/ วจิ าริตมปฺ ิ – ซึ่งความวจิ าร+บ้าง/ อาทสิ ติ – ยอ่ มทาย/ ‘เอวมฺปิ – เปน็ อยา่ งน+้ี บา้ ง/ เต – ของทา่ น/ มโน – ใจ/ อิตฺถมฺปิ – โดยอาการอยา่ งน้ี+บา้ ง/ เต – ของทา่ น/ มโน – ใจ/ อติ ปิ ิ – ด้วยประการฉะน+้ี บ้าง/ เต – ของท่าน/ จติ ฺต”’นฺติ. – จติ ”’ดงั นี้/ “ตํ – นน้ั / [วตฺถุํ – ซง่ึ เรอื่ ง/ ตวฺ ํ – เธอ]/ กึ – ว่าอย่างไร/ มญฺญสิ – ย่อมเข้าใจ/ เกวฏฏฺ – ดกู ่อนเกวัฏฏะ/ อปิ – แมบ้ า้ ง/ นุ – หรอื หนอ/ โส – นน้ั / [ปคุ คฺ โล – บคุ คล]/ อสสฺ ทฺโธ – ผ้ไู มม่ ีศรทั ธา/ อปฺปสนฺโน – ผูไ้ ม่เลื่อมใสแล้ว/ ตํ – นั้น/ [ปุคคฺ ลํ – ซ่งึ บคุ คล]/ สทฺธํ – ผู้มีศรัทธา/ ปสนนฺ ํ – ผ้เู ลื่อมใสแล้ว/ เอวํ – อยา่ งนี้/ วเทยฺยา”ติ? – พึงกลา่ ว”ดังน้ี?/ “วเทยฺย – พงึ กลา่ ว/ ภนฺเต”ติ. – ขา้ แต่พระองค์ผู้เจรญิ ”ดังน้ี/
7 “อมิ ํ โข – นี้แล/ อหํ – อาตมา/ เกวฏฺฏ – ดกู อ่ นเกวัฏฏะ/ อาเทสนาปาฏิหารเิ ย – ในอาเทสนาปาฏิหาริย์/ อาทีนวํ – ซึง่ โทษ/ สมปฺ สสฺ มาโน – พิจารณาเหน็ อยู่/ อาเทสนาปาฏิหาริเยน – ดว้ ยอาเทสนาปาฏหิ าริย์/ อฏฏฺ ยี ามิ – ย่อมเหนื่อยหนา่ ย/ หรายามิ – ยอ่ มระอา/ ชิคจุ ฺฉาม”ิ . – ย่อมรงั เกยี จ”/ อนุสาสนปี าฏหิ าริยํ – อนสุ าสนปี าฏิหาริย์/ ๔๘๖. “กตมญจฺ – เปน็ อย่างไร+ก/็ เกวฏฏฺ – ดูกอ่ นเกวฏั ฏะ/ อนุสาสนีปาฏหิ าริยํ? – อนุสาสนปี าฏหิ าริย์?/ อธิ – นี้/ [ธมมฺ วนิ เย – ในพระธรรมวินัย]/ เกวฏฏฺ – ดกู อ่ นเกวัฏฏะ/ ภิกขฺ ุ – ภิกษุ/ เอวมนุสาสติ – อยา่ งน+ี้ ยอ่ มพร่ำสอน/ ‘เอวํ – อยา่ งน้ี/ วติ กเฺ กถ – จงตรึกตรอง/ มา – อย่า/ เอวํ – อยา่ งนี้/ วิตกฺกยิตถฺ – ตรกึ ตรองแล้ว/ เอวํ – อย่างนี้/ มนสิกโรถ – จงกระทำไวใ้ นใจ/ มา – อยา่ / เอวํ – อย่างนี้/ มนสากตฺถ – กระทำไว้ในใจแล้ว/ อทิ ํ – น้ี/ [วตถฺ ุํ – ซง่ึ วัตถุ]/ ปชหถ – จงละ/ อิทํ – นี้/ [วตฺถํุ – ซง่ึ วัตถุ]/ อุปสมปฺ ชฺช – เข้าถึงพรอ้ มแล้ว/ วหิ รถา’ติ. – จงอาศัยอยูเ่ ถิด’ดงั นี้/ อทิ มปฺ ิ – แม้นี้/ [ปพฺพํ – ข้อ/ มยา – อนั ข้าพเจ้า]/ วุจจฺ ติ – ย่อมกล่าวเรยี ก/ เกวฏฺฏ – ดกู อ่ นเกวัฏฏะ/ อนสุ าสนีปาฏหิ าริยํ. – อนุสาสนปี าฏหิ ารยิ ์/ “ปนุ – อกี / จปรํ – ก็+อืน่ อีก/ [ปพพฺ ํ – ข้อ]/ เกวฏฺฏ – ดูกอ่ นเกวัฏฏะ/ อิธ – นนั่ +[โลเก – ในโลก]/ ตถาคโต – พระตถาคต/ โลเก – ในโลก/ อปุ ฺปชฺชติ – ย่อมเสด็จอุบตั ขิ ้ึน/ อรหํ – เปน็ พระอรหันต์/ สมฺมาสมพฺ ทุ โฺ ธฯเปฯ – ผู้ตรสั รู้ชอบไดด้ ว้ ยพระองคเ์ อง/ (ยถา – ฉนั ใด/ อนุจฺเฉเทสุ – ในเน้ือหาที่ไมต่ ดั ท้ัง/ เอวํ – ฉันนัน้ / [สามญญฺ ผลสุตตฺ ํ – สามัญญผลสูตร]/ วิตฺถาเรตพพฺ ํ – พงึ ใหพ้ ิสดาร)/ เอวํ โข – อยา่ งนี้แล/ เกวฏฺฏ – ดูกอ่ นเกวฏั ฏะ/ ภกิ ฺขุ – ภกิ ษุ/ สลี สมฺปนโฺ น – ชื่อว่าเปน็ ผสู้ มบูรณ์แล้วด้วยศีล/ โหตฯิ เปฯ – ยอ่ มเปน็ ฯลฯ/ ปฐมํ – ที่ ๑/ ฌานํ – ซง่ึ ฌาน/ อุปสมฺปชฺช – เขา้ ถึงพรอ้ มแลว้ / วหิ รติ – ยอ่ มอาศัยอยู่/ อิทมฺปิ – แม้น้ี/ [ปพฺพํ – ข้อ/ มยา – อันข้าพเจา้ ]/ วจุ ฺจติ – ยอ่ มกล่าวเรียก/ เกวฏฺฏ – ดกู ่อนเกวฏั ฏะ/ อนสุ าสนีปาฏิหารยิ ํฯเปฯ – อนสุ าสนีปาฏหิ ารยิ ์ ฯลฯ/ ทตุ ิยํ – ท่ี ๒/ ฌานฯํ เปฯ – ซึ่งฌาน ฯลฯ/ ตติยํ – ท่ี ๓/ ฌานฯํ เปฯ – ซ่งึ ฌาน ฯลฯ/ จตุตถฺ ํ – ที่ ๔/ ฌานํ – ซง่ึ ฌาน/ อุปสมฺปชชฺ – เข้าถงึ พร้อมแลว้ / วหิ รติ – ย่อมอาศยั อยู่/ อิทมฺปิ – แม้นี้/ [ปพฺพํ – ขอ้ / มยา – อันขา้ พเจ้า]/ วุจฺจติ – ย่อมกล่าวเรยี ก/ เกวฏฏฺ – ดกู อ่ นเกวฏั ฏะ/ อนุสาสนปี าฏหิ าริยํฯเปฯ – อนสุ าสนีปาฏหิ าริย์ ฯลฯ/
8 ญาณทสฺสนาย – เพอ่ื ญาณทัสสนะ/ จิตตฺ ํ – ซ่งึ จิต/ อภินีหรติ – ยอ่ มนำไป/ อภนิ ินนฺ าเมตฯิ เปฯ – ยอ่ มนอ้ มไป ฯลฯ/ อิทมปฺ ิ – แม้นี้/ [ปพฺพํ – ข้อ/ มยา – อนั ขา้ พเจา้ ]/ วุจจฺ ติ – ย่อมกลา่ วเรียก/ เกวฏฺฏ – ดกู อ่ นเกวัฏฏะ/ อนุสาสนปี าฏหิ าริยํฯเปฯ – อนสุ าสนีปาฏหิ าริย์ ฯลฯ/ นาปรํ – ไม่ม+ี อยา่ งอนื่ / [กรณยี ํ – ที่ควรกระทำ/ [กจิ ฺจํ – กจิ ]// อิตถฺ ตฺตายา’ติ – เพอ่ื ความเปน็ อย่างน้ี’ดังน้ี/ ปชานาตฯิ เปฯ – ยอ่ มรู้ชดั ฯลฯ/ อทิ มปฺ ิ – แม้นี้/ [ปพฺพํ – ขอ้ / มยา – อนั ขา้ พเจ้า]/ วจุ ฺจติ – ย่อมกล่าวเรียก/ เกวฏฺฏ – ดกู อ่ นเกวัฏฏะ/ อนสุ าสนีปาฏิหาริยํ. – อนุสาสนปี าฏหิ าริย์/ “อิมานิ โข – เหล่าน้ีแล/ เกวฏฏฺ – ดกู ่อนเกวัฏฏะ/ ตีณิ – ๓ อยา่ ง/ ปาฏิหารยิ านิ – ปาฏิหารยิ ท์ ั้งหลาย/ มยา – อนั อาตมา/ สยํ – ด้วยตนเอง/ อภญิ ฺญา – ด้วยความรยู้ ิ่ง/ สจฺฉกิ ตฺวา – กระทำให้แจ้งแลว้ / ปเวทิตานิ”. – ประกาศให้รู้แล้ว”/ ภูตนิโรเธสกภิกขฺ วุ ตฺถุ – เร่ืองภกิ ษแุ สวงหาความดบั ของมหาภตู รปู / ๔๘๗. “ภูตปพุ พฺ ํ – เคยมีมาแลว้ / [วตถฺ ุ – เร่ือง]/ เกวฏฺฏ – ดกู อ่ นเกวฏั ฏะ/ อิมสฺมิญเฺ ญว – น+้ี นี่แหละ/ ภกิ ฺขสุ งฺเฆ – ในหมู่ภกิ ษุ/ อญฺญตรสสฺ – รูปใดรปู หนงึ่ / ภิกฺขโุ น – แก่ภกิ ษุ/ เอวํ – อย่างน้ี/ เจตโส – แห่งใจ/ ปรวิ ติ กโฺ ก – ความรำพงึ / อุทปาทิ – ได้เกดิ ข้นึ แลว้ / ‘กตฺถ นุ โข – ไหนหนอแล/ [ฐาเน – ในท่ี]/ อเิ ม – เหล่าน้ี/ จตตฺ าโร – ๔ อย่าง/ มหาภูตา – มหาภูตรปู ทงั้ หลาย/ อปริเสสา – โดยไมม่ สี ่วนเหลือ/ นิรชุ ฌฺ นฺติ – ย่อมดบั ลง/ เสยยฺ ถิทํ – อยา่ งไร+น้ี [ปพฺพํ – ขอ้ ] [ได้แก่]/ ปถวธี าตุ – ปฐวธี าตุ/ อาโปธาตุ – อาโปธาตุ/ เตโชธาตุ – เตโชธาตุ/ วาโยธาตู’ต?ิ – วาโยธาตุ’ดงั น้ี?/ ๔๘๘. “อถ โข – ลำดับนัน้ แล/ โส – รปู นนั้ / เกวฏฏฺ – ดูกอ่ นเกวฏั ฏะ/ ภกิ ขฺ ุ – ภิกษ/ุ ตถารูปํ – อนั มรี ูปอย่างนน้ั / สมาธึ – ซึ่งสมาธิ/ สมาปชฺชิ – เข้าแล้ว/ ยถาสมาหิเต – ต้ังมั่นแล้วอยา่ งใด/ จติ ฺเต – ครัน้ เม่ือจติ / เทวยานโิ ย – อันไปสู่เทวโลก/ มคฺโค – มรรค [ทาง]/ ปาตุรโหส.ิ – ปรากฏแล้ว/ อถ โข – ลำดับนน้ั แล/ โส – รูปน้นั / เกวฏฏฺ – ดกู ่อนเกวัฏฏะ/ ภิกฺขุ – ภกิ ษุ/ เยน – ใด/ [ทสิ าภาเคน – ทางทศิ ]/ จาตมุ หาราชิกา – ช้นั จาตุมหาราชกิ า/ เทวา – เทวดาทงั้ หลาย/ เตนปุ สงฺกมิ; – นั้น+[ทสิ าภาเคน – ทางทศิ ]+เขา้ ไปหาแลว้ / อุปสงฺกมิตฺวา – ครน้ั เข้าไปหาแล้ว/ จาตมุ หาราชิเก – ชน้ั จาตุมหาราชกิ า/ เทเว – กับเทวดาทงั้ หลาย/ เอตทโวจ – น่นั +[วจนํ – ซ่งึ คำ]+ได้กลา่ วแลว้ / ‘กตฺถ นุ โข – ไหนหนอแล/ [ฐาเน – ในท่]ี / อาวุโส – ดูก่อนทา่ นผู้มีอายุทงั้ หลาย/ อิเม – เหลา่ น้ี/ จตตฺ าโร – ๔ อยา่ ง/ มหาภตู า – มหาภูตรูปทงั้ หลาย/ อปริเสสา – โดยไมม่ ีสว่ นเหลอื / นิรชุ ฌฺ นฺติ – ย่อมดบั ลง/ เสยยฺ ถิทํ – อย่างไร+นี้ [ปพฺพํ – ขอ้ ] [ไดแ้ ก่]/ ปถวธี าตุ – ปฐวีธาตุ/ อาโปธาตุ – อาโปธาตุ/ เตโชธาตุ – เตโชธาตุ/ วาโยธาตู’ติ? – วาโยธาตุ’ดังน้ี?/
9 “เอวํ – อย่างน้ี/ [วจเน – คร้ันเม่ือคำ/ ภิกขฺ ุนา – อนั ภกิ ษุ]/ วตุ เฺ ต – กล่าวแล้ว/ เกวฏฏฺ – ดูกอ่ นเกวัฏฏะ/ จาตุมหาราชิกา – ชน้ั จาตุมหาราชกิ า/ เทวา – เทวดาทัง้ หลาย/ ตํ – รูปน้ัน/ ภิกฺขํุ – กบั ภกิ ษ/ุ เอตทโวจํุ – นัน่ +[วจนํ – ซึง่ คำ]+ไดก้ ลา่ วแล้ว/ ‘มยมฺปิ โข – แม้ข้าพเจ้าท้ังหลายแล/ ภกิ ฺขุ – ข้าแต่ภิกษ/ุ น – ไม/่ ชานาม – ย่อมทราบ/ ยตฺถเิ ม – ใด+[ฐาเน – ในที]่ +เหล่าน้ี/ จตตฺ าโร – ๔ อย่าง/ มหาภูตา – มหาภูตรูปทัง้ หลาย/ อปริเสสา – โดยไม่มสี ่วนเหลอื / นิรชุ ฌฺ นตฺ ิ – ยอ่ มดบั ลง/ เสยยฺ ถิทํ – อยา่ งไร+นี้ [ปพฺพํ – ข้อ] [ได้แก่]/ ปถวธี าตุ – ปฐวธี าตุ/ อาโปธาตุ – อาโปธาตุ/ เตโชธาตุ – เตโชธาตุ/ วาโยธาตูติ. – วาโยธาต+ุ ดังนี้/ อตฺถิ โข – มีอยูแ่ ล/ ภกิ ขฺ ุ – ขา้ แตภ่ กิ ษุ/ จตตฺ าโร – ๔ พระองค/์ มหาราชาโน – ทา้ วมหาราชทั้งหลาย/ อมฺเหหิ – กวา่ ขา้ พเจ้าท้งั หลาย/ อภกิ กฺ นตฺ ตรา – เป็นผูย้ ่งิ ใหญก่ ว่า/ จ – ดว้ ย/ ปณีตตรา – เป็นผปู้ ระณีตกว่า/ จ. – ดว้ ย/ เต โข – เหลา่ นัน้ แล/ [จตตฺ าโร – ๔ พระองค์/ มหาราชาโน – ท้าวมหาราชท้ังหลาย]/ เอตํ – นน่ั / [ฐานํ – ซ่ึงที]่ / ชาเนยยฺ ุํ – พงึ รู้/ ยตฺถเิ ม – ใด+[ฐาเน – ในท]ี่ +เหล่าน้ี/ จตตฺ าโร – ๔ อยา่ ง/ มหาภตู า – มหาภูตรูปทั้งหลาย/ อปริเสสา – โดยไมม่ ีสว่ นเหลือ/ นิรุชฌฺ นตฺ ิ – ยอ่ มดบั ลง/ เสยฺยถทิ ํ – อย่างไร+นี้ [ปพฺพํ – ขอ้ ] [ไดแ้ ก่]/ ปถวธี าตุ – ปฐวีธาตุ/ อาโปธาตุ – อาโปธาตุ/ เตโชธาตุ – เตโชธาตุ/ วาโยธาตู’ต.ิ – วาโยธาตุ’ดงั นี้/ ๔๘๙. “อถ โข – ลำดบั นนั้ แล/ โส – รปู น้ัน/ เกวฏฏฺ – ดูก่อนเกวฏั ฏะ/ ภกิ ฺขุ – ภกิ ษุ/ เยน – ใด/ [ทิสาภาเคน – ทางทศิ ]/ จตตฺ าโร – ๔ พระองค์/ มหาราชาโน – ท้าวมหาราชทงั้ หลาย/ เตนปุ สงกฺ มิ; – นน้ั +[ทิสาภาเคน – ทางทิศ]+เขา้ ไปเฝ้าแลว้ / อุปสงฺกมิตวฺ า – ครั้นเข้าไปเฝา้ แลว้ / จตตฺ าโร – ๔ พระองค์/ มหาราเช – กับท้าวมหาราชทั้งหลาย/ เอตทโวจ – นัน่ +[วจนํ – ซึ่งคำ]+ไดก้ ราบทลู แลว้ / ‘กตถฺ นุ โข – ไหนหนอแล/ [ฐาเน – ในท]ี่ / อาวุโส – ดกู อ่ นทา่ นผู้มีอายทุ ง้ั หลาย/ อเิ ม – เหล่านี้/ จตฺตาโร – ๔ อยา่ ง/ มหาภูตา – มหาภตู รูปทงั้ หลาย/ อปรเิ สสา – โดยไม่มีสว่ นเหลือ/ นิรชุ ฺฌนตฺ ิ – ย่อมดับลง/ เสยยฺ ถทิ ํ – อย่างไร+นี้ [ปพฺพํ – ข้อ] [ได้แก่]/ ปถวธี าตุ – ปฐวธี าตุ/ อาโปธาตุ – อาโปธาตุ/ เตโชธาตุ – เตโชธาตุ/ วาโยธาตู’ติ? – วาโยธาตุ’ดงั น้ี?/ เอวํ – อยา่ งนี้/ [วจเน – ครนั้ เม่อื คำ/ ภกิ ฺขุนา – อันภิกษุ]/ วตุ ฺเต – กล่าวแลว้ / เกวฏฏฺ – ดกู อ่ นเกวฏั ฏะ/ จตตฺ าโร – ๔ พระองค/์ มหาราชาโน – ทา้ วมหาราชทงั้ หลาย/ ตํ – รปู น้นั / ภิกฺขํุ – กับภิกษ/ุ เอตทโวจุํ – น่ัน+[วจนํ – ซ่ึงคำ]+ไดก้ ล่าวแล้ว/ ‘มยมฺปิ โข – แมข้ ้าพเจ้าท้งั หลายแล/ ภิกขฺ ุ – ข้าแต่ภกิ ษุ/ น – ไม/่ ชานาม – ย่อมทราบ/ ยตฺถิเม – ใด+[ฐาเน – ในท]่ี +เหล่านี้/ จตตฺ าโร – ๔ อยา่ ง/ มหาภูตา – มหาภูตรูปทั้งหลาย/ อปรเิ สสา – โดยไมม่ ีสว่ นเหลือ/ นริ ชุ ฺฌนตฺ ิ – ย่อมดบั ลง/
10 เสยยฺ ถิทํ – อยา่ งไร+น้ี [ปพฺพํ – ขอ้ ] [ไดแ้ ก่]/ ปถวธี าตุ – ปฐวธี าตุ/ อาโปธาตุ – อาโปธาตุ/ เตโชธาตุ – เตโชธาตุ/ วาโยธาตตู ิ. – วาโยธาตุ+ดังน้ี/ อตถฺ ิ โข – มอี ยู่แล/ ภิกฺขุ – ขา้ แตภ่ กิ ษ/ุ ตาวตึสา นาม – ชอื่ วา่ ชั้นดาวดงึ ส์/ เทวา – เทวดาท้ังหลาย/ อมเฺ หหิ – กว่าข้าพเจา้ ทง้ั หลาย/ อภิกฺกนตฺ ตรา – เปน็ ผยู้ ่ิงใหญ่กวา่ / จ – ด้วย/ ปณีตตรา – เป็นผปู้ ระณีตกว่า/ จ. – ดว้ ย/ เต โข – เหลา่ นั้นแล/ [เทวา – เทวดาทงั้ หลาย]/ เอตํ – นนั่ / [ฐานํ – ซงึ่ ท]ี่ / ชาเนยฺยุํ – พงึ รู้/ ยตฺถเิ ม – ใด+[ฐาเน – ในที]่ +เหล่านี้/ จตฺตาโร – ๔ อยา่ ง/ มหาภูตา – มหาภตู รปู ท้ังหลาย/ อปรเิ สสา – โดยไมม่ ีสว่ นเหลอื / นริ ุชฺฌนฺติ – ยอ่ มดบั ลง/ เสยยฺ ถทิ ํ – อยา่ งไร+นี้ [ปพฺพํ – ข้อ] [ไดแ้ ก่]/ ปถวธี าตุ – ปฐวีธาตุ/ อาโปธาตุ – อาโปธาตุ/ เตโชธาตุ – เตโชธาตุ/ วาโยธาตู’ติ. – วาโยธาตุ’ดงั นี้/ ๔๙๐. “อถ โข – ลำดบั น้ันแล/ โส – รปู นนั้ / เกวฏฏฺ – ดกู อ่ นเกวัฏฏะ/ ภกิ ฺขุ – ภิกษุ/ เยน – ใด/ [ทสิ าภาเคน – ทางทศิ ]/ ตาวตสึ า – ช้นั ดาวดงึ ส์/ เทวา – เทวดาท้งั หลาย/ เตนปุ สงกฺ มิ; – นั้น+[ทสิ าภาเคน – ทางทศิ ]+เข้าไปหาแล้ว/ อปุ สงฺกมิตฺวา – ครั้นเขา้ ไปหาแล้ว/ ตาวตเึ ส – ชั้นดาวดงึ ส์/ เทเว – กับเทวดาท้ังหลาย/ เอตทโวจ – นน่ั +[วจนํ – ซ่ึงคำ]+ได้กล่าวแลว้ / ‘กตถฺ นุ โข – ไหนหนอแล/ [ฐาเน – ในท่ี]/ อาวโุ ส – ดูกอ่ นท่านผู้มีอายุทั้งหลาย/ อเิ ม – เหล่าน้ี/ จตตฺ าโร – ๔ อยา่ ง/ มหาภตู า – มหาภูตรูปท้งั หลาย/ อปรเิ สสา – โดยไม่มีสว่ นเหลือ/ นิรุชฺฌนฺติ – ยอ่ มดบั ลง/ เสยฺยถิทํ – อยา่ งไร+นี้ [ปพฺพํ – ข้อ] [ได้แก่]/ ปถวีธาตุ – ปฐวธี าตุ/ อาโปธาตุ – อาโปธาตุ/ เตโชธาตุ – เตโชธาตุ/ วาโยธาตู’ต?ิ – วาโยธาตุ’ดังน้ี?/ เอวํ – อย่างน้ี/ [วจเน – ครั้นเม่อื คำ/ ภิกฺขนุ า – อนั ภิกษุ]/ วตุ เฺ ต – กล่าวแล้ว/ เกวฏฏฺ – ดูกอ่ นเกวฏั ฏะ/ ตาวตึสา – ช้ันดาวดงึ ส์/ เทวา – เทวดาทงั้ หลาย/ ตํ – รูปนั้น/ ภกิ ขฺ ํุ – กบั ภกิ ษ/ุ เอตทโวจุํ – นั่น+[วจนํ – ซึง่ คำ]+ได้กล่าวแลว้ / ‘มยมฺปิ โข – แมข้ ้าพเจ้าท้งั หลายแล/ ภกิ ขฺ ุ – ขา้ แต่ภิกษุ/ น – ไม/่ ชานาม – ย่อมทราบ/ ยตฺถิเม – ใด+[ฐาเน – ในที่]+เหลา่ นี้/ จตตฺ าโร – ๔ อย่าง/ มหาภตู า – มหาภูตรปู ท้งั หลาย/ อปริเสสา – โดยไมม่ ีส่วนเหลอื / นริ ชุ ฌฺ นตฺ ิ – ย่อมดบั ลง/ เสยยฺ ถิทํ – อย่างไร+นี้ [ปพฺพํ – ขอ้ ] [ไดแ้ ก่]/ ปถวธี าตุ – ปฐวธี าตุ/ อาโปธาตุ – อาโปธาตุ/ เตโชธาตุ – เตโชธาตุ/ วาโยธาตตู ิ. – วาโยธาต+ุ ดังน้ี/ อตถฺ ิ โข – มอี ยู่แล/ ภกิ ฺขุ – ข้าแตภ่ กิ ษ/ุ สกฺโก – สักกะ/ นาม – พระนามวา่ / [เทวราชา – เทวดาผูพ้ ระราชา]/ เทวานมนิ โฺ ท – ผเู้ ป็นจอมแหง่ เทวดาทง้ั ลาย/ อมฺเหหิ – กวา่ ขา้ พเจา้ ท้ังหลาย/ อภิกฺกนฺตตโร – เป็นผู้ย่ิงใหญก่ วา่ / จ – ด้วย/ ปณีตตโร – เป็นผู้ประณตี กวา่ / จ. – ดว้ ย/ โส – พระองคน์ ัน้ / โข – แล/ [สกฺโก – พระนามวา่ สกั กะ/ [เทวราชา – เทวดาผูพ้ ระราชา]/ เทวานมินโฺ ท – ผ้เู ป็นจอมแหง่ เทวดาทั้งลาย] เอตํ – นน่ั / [ฐานํ – ซึง่ ที]่ / ชาเนยฺย – พึงรู้/ ยตฺถเิ ม –
11 ใด+[ฐาเน – ในท]่ี +เหล่าน้ี/ จตฺตาโร – ๔ อย่าง/ มหาภูตา – มหาภตู รปู ทั้งหลาย/ อปรเิ สสา – โดยไม่มสี ่วนเหลอื / นิรุชฌฺ นตฺ ิ – ยอ่ มดบั ลง/ เสยฺยถิทํ – อย่างไร+นี้ [ปพฺพํ – ขอ้ ] [ได้แก่]/ ปถวธี าตุ – ปฐวธี าตุ/ อาโปธาตุ – อาโปธาตุ/ เตโชธาตุ – เตโชธาตุ/ วาโยธาตู’ต.ิ – วาโยธาตุ’ดังน้ี/ ๔๙๑. “อถ โข – ลำดบั นั้นแล/ โส – รูปนั้น/ เกวฏฺฏ – ดูกอ่ นเกวัฏฏะ/ ภกิ ฺขุ – ภกิ ษุ/ เยน – ใด/ [ทสิ าภาเคน – ทางทศิ ]/ สกฺโก – พระนามว่าสักกะ/ [เทวราชา – เทวดาผ้พู ระราชา]/ เทวานมินฺโท – ผู้เป็นจอมแหง่ เทวดาทง้ั ลาย/ เตนุปสงกฺ มิ; – นั้น+[ทิสาภาเคน – ทางทศิ ]+เข้าไปเฝ้าแลว้ / อปุ สงฺกมิตฺวา – ครั้นเข้าไปเฝ้าแลว้ / สกกฺ ํ – พระนามวา่ สักกะ/ [เทวราชานํ – กบั เทวดาผู้พระราชา]/ เทวานมนิ ทฺ ํ – ผู้เป็นจอมแห่งเทวดาท้ังลาย/ เอตทโวจ – นน่ั +[วจนํ – ซึ่งคำ]+ได้กลา่ วแลว้ / ‘กตฺถ นุ โข – ไหนหนอแล/ [ฐาเน – ในท]่ี / อาวุโส – ดกู ่อนทา่ นผมู้ ีอายทุ ้ังหลาย/ อเิ ม – เหลา่ น้ี/ จตฺตาโร – ๔ อยา่ ง/ มหาภตู า – มหาภูตรูปทงั้ หลาย/ อปริเสสา – โดยไมม่ ีส่วนเหลอื / นริ ชุ ฌฺ นฺติ – ย่อมดบั ลง/ เสยยฺ ถิทํ – อย่างไร+นี้ [ปพฺพํ – ข้อ] [ไดแ้ ก่]/ ปถวีธาตุ – ปฐวีธาตุ/ อาโปธาตุ – อาโปธาตุ/ เตโชธาตุ – เตโชธาตุ/ วาโยธาตู’ต?ิ – วาโยธาตุ’ดังนี้?/ เอวํ – อย่างนี้/ [วจเน – คร้ันเม่อื คำ/ ภกิ ขฺ ุนา – อันภิกษุ]/ วตุ เฺ ต – กลา่ วแลว้ / เกวฏฺฏ – ดกู ่อนเกวฏั ฏะ/ สกโฺ ก – พระนามวา่ สกั กะ/ [เทวราชา – เทวดาผู้พระราชา]/ เทวานมินฺโท – ผ้เู ป็นจอมแหง่ เทวดาทง้ั ลาย/ ตํ – รูปนนั้ / ภิกฺขํุ – กับภกิ ษ/ุ เอตทโวจ – นั่น+[วจนํ – ซ่ึงพระดำรัส]+ได้ตรสั แล้ว/ ‘อหมฺปิ – แมข้ ้าพเจ้า/ โข – แล/ ภิกฺขุ – ขา้ แตภ่ กิ ษุ/ น – ไม/่ ชานามิ – ยอ่ มรู้/ ยตถฺ เิ ม – ใด+[ฐาเน – ในท่ี]+เหลา่ นี้/ จตฺตาโร – ๔ อยา่ ง/ มหาภูตา – มหาภตู รูปท้งั หลาย/ อปรเิ สสา – โดยไม่มีสว่ นเหลือ/ นิรชุ ฌฺ นตฺ ิ – ย่อมดับลง/ เสยยฺ ถทิ ํ – อยา่ งไร+นี้ [ปพฺพํ – ข้อ] [ไดแ้ ก่]/ ปถวธี าตุ – ปฐวีธาตุ/ อาโปธาตุ – อาโปธาตุ/ เตโชธาตุ – เตโชธาตุ/ วาโยธาตูติ. – วาโยธาต+ุ ดังนี้/ อตฺถิ โข – มอี ยู่แล/ ภิกขฺ ุ – ข้าแตภ่ กิ ษุ/ ยามา – ชั้นยามา/ นาม – เทวาฯเปฯ – เทวดาทั้งหลาย ฯลฯ/ สุยาโม นาม – ชอื่ ว่าสยุ าม/ เทวปตุ โฺ ตฯเปฯ – เทพบุตร ฯลฯ/ ตุสิตา นาม – ช่ือว่าชั้นดุสติ / เทวาฯเปฯ – เทวดาทง้ั หลาย ฯลฯ/ สนตฺ ุสสฺ โิ ต นาม – ชอ่ื ว่าสันดุสติ / เทวปตุ โฺ ตฯเปฯ – เทพบตุ ร ฯลฯ/ นมิ ฺมานรตี นาม – ชอ่ื ว่าช้นั นมิ มานรดี/ เทวาฯเปฯ – เทวดาทงั้ หลาย ฯลฯ/ สนุ ิมฺมโิ ต นาม – ช่อื วา่ สุนมิ ิต/ เทวปุตฺโตฯเปฯ – เทพบตุ ร ฯลฯ/ ปรนมิ มฺ ิตวสวตฺตี นาม – ชื่อวา่ ช้นั ปรนิมมิตวสวัตดี/ เทวาฯเปฯ – เทวดาทั้งหลาย ฯลฯ/
12 วสวตฺตี นาม – ชอ่ื วา่ วสวตั ดี/ เทวปตุ โฺ ต – เทพบุตร/ อมฺเหหิ – กวา่ ขา้ พเจา้ ท้ังหลาย/ อภกิ กฺ นฺตตโร – เป็นผยู้ งิ่ ใหญ่กว่า/ จ – ดว้ ย/ ปณตี ตโร – เปน็ ผู้ประณตี กวา่ / จ. – ดว้ ย/ โส – นัน้ / โข – แล/ [วสวตตฺ ี – ชือ่ ว่าวสวัตดี/ เทวปตุ โฺ ต – เทพบุตร]/ เอตํ – น่นั / [ฐานํ – ซงึ่ ท]่ี / ชาเนยยฺ – พงึ รู้/ ยตฺถิเม – ใด+[ฐาเน – ในท่]ี +เหล่าน้ี/ จตฺตาโร – ๔ อย่าง/ มหาภูตา – มหาภูตรูปทง้ั หลาย/ อปริเสสา – โดยไมม่ สี ่วนเหลอื / นริ ชุ ฺฌนตฺ ิ – ยอ่ มดับลง/ เสยฺยถทิ ํ – อยา่ งไร+นี้ [ปพฺพํ – ข้อ] [ได้แก่]/ ปถวีธาตุ – ปฐวีธาตุ/ อาโปธาตุ – อาโปธาตุ/ เตโชธาตุ – เตโชธาตุ/ วาโยธาตู’ติ. – วาโยธาตุ’ดงั นี้/ ๔๙๒. “อถ โข – ลำดบั นั้นแล/ โส – รปู นั้น/ เกวฏฏฺ – ดกู ่อนเกวฏั ฏะ/ ภิกฺขุ – ภิกษุ/ เยน – ใด/ [ทสิ าภาเคน – ทางทิศ]/ วสวตตฺ ี – ชือ่ ว่าวสวัตดี/ เทวปุตฺโต – เทพบตุ ร/ เตนปุ สงกฺ มิ; – นนั้ +[ทิสาภาเคน – ทางทศิ ]+เขา้ ไปหาแลว้ / อปุ สงฺกมิตฺวา – ครน้ั เข้าไปหาแลว้ / วสวตฺตึ – ชอื่ วา่ วสวัตดี/ เทวปุตฺตํ – กับเทพบุตร/ เอตทโวจ – นัน่ +[วจนํ – ซึง่ คำ]+ได้กล่าวแล้ว/ ‘กตถฺ นุ โข – ไหนหนอแล/ [ฐาเน – ในท่ี]/ อาวุโส – ดกู ่อนท่านผู้มีอายทุ งั้ หลาย/ อเิ ม – เหลา่ นี้/ จตตฺ าโร – ๔ อยา่ ง/ มหาภูตา – มหาภตู รูปทั้งหลาย/ อปรเิ สสา – โดยไมม่ สี ่วนเหลอื / นิรชุ ฌฺ นตฺ ิ – ย่อมดบั ลง/ เสยฺยถิทํ – อยา่ งไร+นี้ [ปพฺพํ – ขอ้ ] [ได้แก่]/ ปถวธี าตุ – ปฐวธี าตุ/ อาโปธาตุ – อาโปธาตุ/ เตโชธาตุ – เตโชธาตุ/ วาโยธาตู’ต?ิ – วาโยธาตุ’ดังน้ี?/ เอวํ – อยา่ งน้ี/ [วจเน – ครัน้ เม่อื คำ/ ภกิ ขฺ นุ า – อันภิกษุ]/ วุตเฺ ต – กล่าวแล้ว/ เกวฏฺฏ – ดกู อ่ นเกวัฏฏะ/ วสวตตฺ ี – ชอ่ื วา่ วสวัตดี/ เทวปุตฺโต – เทพบุตร/ ตํ – รปู นั้น/ ภิกขฺ ํุ – กับภกิ ษ/ุ เอตทโวจ – นั่น+[วจนํ – ซึ่งคำ]+ได้กลา่ วแลว้ / ‘อหมฺปิ – แม้ข้าพเจ้า/ โข – แล/ ภกิ ฺขุ – ขา้ แต่ภกิ ษุ/ น – ไม/่ ชานามิ – ย่อมรู้/ ยตถฺ ิเม – ใด+[ฐาเน – ในที่]+เหลา่ น้ี/ จตฺตาโร – ๔ อย่าง/ มหาภูตา – มหาภูตรปู ท้ังหลาย/ อปริเสสา – โดยไม่มสี ่วนเหลือ/ นิรุชฌฺ นฺติ – ย่อมดบั ลง/ เสยฺยถทิ ํ – อยา่ งไร+นี้ [ปพฺพํ – ข้อ] [ไดแ้ ก่]/ ปถวธี าตุ – ปฐวธี าตุ/ อาโปธาตุ – อาโปธาตุ/ เตโชธาตุ – เตโชธาตุ/ วาโยธาตตู ิ. – วาโยธาตุ+ดงั น้ี/ อตถฺ ิ โข – มอี ยแู่ ล/ ภิกขฺ ุ – ขา้ แต่ภกิ ษ/ุ พรฺ หฺมกายิกา นาม – ชอื่ วา่ ผู้นบั เน่อื งในหมพู่ รหม/ เทวา – เทวดาทง้ั หลาย/ อมเฺ หหิ – กว่าขา้ พเจ้าทัง้ หลาย/ อภกิ กฺ นฺตตรา – เป็นผยู้ ิง่ ใหญ่กวา่ / จ – ดว้ ย/ ปณีตตรา – เปน็ ผปู้ ระณตี กว่า/ จ. – ดว้ ย/ เต โข – เหลา่ นั้นแล/ [เทวา – เทวดาท้ังหลาย]/ เอตํ – นน่ั / [ฐานํ – ซึง่ ท]่ี / ชาเนยยฺ ุํ – พึงรู้/ ยตถฺ เิ ม – ใด+[ฐาเน – ในท]ี่ +เหลา่ นี้/ จตฺตาโร – ๔ อยา่ ง/ มหาภตู า – มหาภตู รปู ทง้ั หลาย/ อปริเสสา – โดยไม่มสี ่วนเหลือ/ นิรุชฌฺ นฺติ – ย่อมดับลง/ เสยฺยถิทํ – อย่างไร+น้ี [ปพฺพํ – ข้อ] [ได้แก่]/ ปถวธี าตุ – ปฐวีธาตุ/ อาโปธาตุ – อาโปธาตุ/ เตโชธาตุ – เตโชธาตุ/ วาโยธาตู’ติ. – วาโยธาตุ’ดงั นี้/
13 ๔๙๓. “อถ โข – ลำดับน้นั แล/ โส – รูปนนั้ / เกวฏฏฺ – ดูก่อนเกวัฏฏะ/ ภกิ ฺขุ – ภิกษ/ุ ตถารูปํ – อนั มรี ูปอย่างนน้ั / สมาธึ – ซึ่งสมาธิ/ สมาปชฺชิ – เขา้ แล้ว/ ยถาสมาหิเต – ตั้งม่นั แลว้ อยา่ งใด/ จติ ฺเต – คร้นั เม่ือจติ / พฺรหมฺ ยานโิ ย – อันไปสู่พรหมโลก/ มคโฺ ค – มรรค [ทาง]/ ปาตุรโหส.ิ – ปรากฏแลว้ / อถ โข – ลำดับน้ันแล/ โส – รปู น้ัน/ เกวฏฏฺ – ดกู ่อนเกวฏั ฏะ/ ภิกขฺ ุ – ภกิ ษุ/ เยน – ใด/ [ทสิ าภาเคน – ทางทศิ ]/ พฺรหมฺ กายิกา – ผ้นู บั เนือ่ งในหมู่พรหม/ เทวา – เทวดาทัง้ หลาย/ เตนุปสงฺกมิ; – นั้น+[ทิสาภาเคน – ทางทศิ ]+เขา้ ไปหาแล้ว/ อุปสงกฺ มิตวฺ า – ครน้ั เขา้ ไปหาแล้ว/ พฺรหฺมกายเิ ก – ผู้นบั เนอ่ื งในหมู่พรหม/ เทเว – กบั เทวดาทัง้ หลาย/ เอตทโวจ – นัน่ +[วจนํ – ซ่ึงคำ]+ได้กล่าวแลว้ / ‘กตฺถ นุ โข – ไหนหนอแล/ [ฐาเน – ในที]่ / อาวุโส – ดกู อ่ นทา่ นผูม้ ีอายุทัง้ หลาย/ อิเม – เหลา่ นี้/ จตตฺ าโร – ๔ อยา่ ง/ มหาภูตา – มหาภูตรูปทัง้ หลาย/ อปริเสสา – โดยไม่มสี ว่ นเหลือ/ นิรชุ ฌฺ นฺติ – ยอ่ มดบั ลง/ เสยยฺ ถทิ ํ – อยา่ งไร+นี้ [ปพฺพํ – ข้อ] [ได้แก่]/ ปถวธี าตุ – ปฐวีธาตุ/ อาโปธาตุ – อาโปธาตุ/ เตโชธาตุ – เตโชธาตุ/ วาโยธาตู’ต?ิ – วาโยธาตุ’ดังนี้?/ เอวํ – อย่างนี้/ [วจเน – ครนั้ เม่ือคำ/ ภกิ ขฺ ุนา – อนั ภิกษุ]/ วตุ ฺเต – กล่าวแลว้ / เกวฏฏฺ – ดูกอ่ นเกวฏั ฏะ/ พฺรหฺมกายกิ า – ผนู้ บั เนอ่ื งในหมู่พรหม/ เทวา – เทวดาทงั้ หลาย/ ตํ – รูปนน้ั / ภกิ ฺขํุ – กบั ภกิ ษ/ุ เอตทโวจุํ – นั่น+[วจนํ – ซ่ึงคำ]+ไดก้ ลา่ วแลว้ / ‘มยมฺปิ โข – แม้ข้าพเจ้าทง้ั หลายแล/ ภิกขฺ ุ – ขา้ แต่ภิกษุ/ น – ไม/่ ชานาม – ยอ่ มทราบ/ ยตฺถเิ ม – ใด+[ฐาเน – ในที่]+เหล่าน้ี/ จตตฺ าโร – ๔ อย่าง/ มหาภตู า – มหาภตู รูปทงั้ หลาย/ อปรเิ สสา – โดยไม่มีสว่ นเหลือ/ นริ ชุ ฺฌนตฺ ิ – ยอ่ มดบั ลง/ เสยยฺ ถทิ ํ – อยา่ งไร+นี้ [ปพฺพํ – ขอ้ ] [ไดแ้ ก่]/ ปถวธี าตุ – ปฐวธี าตุ/ อาโปธาตุ – อาโปธาตุ/ เตโชธาตุ – เตโชธาตุ/ วาโยธาตตู ิ. – วาโยธาตุ+ดงั นี้/ อตถฺ ิ โข – มีอยู่แล/ ภิกฺขุ – ขา้ แต่ภกิ ษุ/ พรฺ หฺมา – พระพรหม/ มหาพฺรหมฺ า – เปน็ ทา้ วมหาพรหม/ อภิภู – เปน็ ผู้ย่ิงใหญ่/ อนภิภูโต – เป็นผู้ไมม่ ีใครข่มเหงได้/ อญญฺ ทตฺถุทโส – เปน็ ผู้เห็นถอ่ งแท้/ วสวตฺตี – เป็นผกู้ มุ อำนาจ/ อิสสฺ โร – เปน็ อิสระ/ กตฺตา – เปน็ ผสู้ ร้าง/ นมิ มฺ าตา – เปน็ ผ้บู นั ดาล/ เสฏฺโฐ – เป็นผูป้ ระเสริฐ/ สชติ า – เปน็ ผู้บงการ/ วสี – เป็นผู้ทรงอำนาจ/ ปติ า – เปน็ บดิ า/ [สตฺตานํ – ของสัตวท์ ้งั หลาย]/ ภูตภพฺยานํ – ผเู้ กิดมาแล้วและกำลังจะเกดิ / อมเฺ หหิ – กวา่ ข้าพเจ้าท้ังหลาย/ อภกิ กฺ นตฺ ตโร – เปน็ ผยู้ ิง่ ใหญ่กวา่ / จ – ด้วย/ ปณตี ตโร – เป็นผปู้ ระณตี กว่า/ จ. – ดว้ ย/ โส – นนั้ / [พรฺ หฺมา – พระพรหม]/ โข – แล/ เอตํ – น่ัน/ [ฐานํ – ซง่ึ ที่]/ ชาเนยฺย – พึงรู้/ ยตฺถิเม – ใด+[ฐาเน – ในท]ี่ +เหล่านี้/ จตตฺ าโร – ๔ อยา่ ง/ มหาภตู า – มหาภูตรปู ทงั้ หลาย/ อปริเสสา – โดยไมม่ สี ่วนเหลอื / นิรชุ ฺฌนฺติ – ยอ่ มดบั ลง/ เสยยฺ ถิทํ – อย่างไร+น้ี [ปพฺพํ – ข้อ] [ไดแ้ ก่]/ ปถวธี าตุ – ปฐวธี าตุ/ อาโปธาตุ – อาโปธาตุ/ เตโชธาตุ – เตโชธาตุ/ วาโยธาตู”ต.ิ – วาโยธาตุ”ดงั น้ี/
14 “กหํ – ไหน/ [ฐาเน – ในท]่ี / ปนาวโุ ส – ก็+ดูกอ่ นท่านผู้มีอายุท้ังหลาย/ เอตรหิ – ในบัดน/ี้ โส – น้นั / มหาพฺรหฺมา’ต?ิ – ท้าวมหาพรหม’ดังนี้?/ ‘มยมฺปิ โข – แมข้ ้าพเจา้ ท้งั หลายแล/ ภิกฺขุ – ขา้ แต่ภิกษุ/ น – ไม/่ ชานาม – ยอ่ มทราบ/ ยตถฺ – ใด/ [ฐาเน – ในท่ี]/ วา – หรอื ว่า/ พฺรหฺมา – พระพรหม/ เยน – ใด/ [ทสิ าภาเคน – ทางทิศ]/ วา – หรอื วา่ / พรฺ หฺมา – พระพรหม/ ยหึ – ใด/ [ทิสาภาเค – ในทศิ ]/ วา – หรือวา่ / พฺรหฺมา; – พระพรหม/ อปิจ – อกี อยา่ งหนง่ึ / ภิกฺขุ – ขา้ แตภ่ กิ ษ/ุ ยถา – โดยประการใด/ นิมิตฺตา – นิมติ ทั้งหลาย/ ทสิ ฺสนฺติ – ยอ่ มปรากฏ/ อาโลโก – แสงสว่าง/ สญฺชายติ – ย่อมเกิดขึน้ / โอภาโส – โอภาส/ ปาตภุ วติ – ยอ่ มปรากฏข้นึ / พฺรหฺมา – ท้าวมหาพรหม/ ปาตภุ วิสสฺ ติ – จกั ปรากฏ/ พฺรหฺมุโน – ของท้าวมหาพรหม/ เหตํ – ก็+น่นั / [ปพพฺ ํ – ขอ้ ]/ ปุพพฺ นมิ ิตฺตํ – จดั เป็นบรุ พนิมิต/ ปาตภุ าวาย – แหง่ การปรากฏ/ ยทิทํ – ใด+ขอ้ นี้ [ไดแ้ ก]่ / อาโลโก – แสงสว่าง/ สญฺชายติ – ยอ่ มเกิดข้ึน/ โอภาโส – โอภาส/ ปาตุภวตี’ติ. – ย่อมปรากฏขน้ึ ’ดังนี้?/ อถ โข – ลำดบั นนั้ แล/ โส – นนั้ / เกวฏฏฺ – ดูกอ่ นเกวัฏฏะ/ มหาพรฺ หฺมา – ท้าวมหาพรหม/ นจิรสเฺ สว – ต่อกาลไม่นาน+นน่ั แล/ ปาตรุ โหสิ – ไดป้ รากฏขนึ้ แลว้ / ๔๙๔. “อถ โข – ลำดบั น้นั แล/ โส – รปู น้ัน/ เกวฏฏฺ – ดูก่อนเกวฏั ฏะ/ ภิกฺขุ – ภกิ ษุ/ เยน – ใด/ [ทสิ าภาเคน – ทางทศิ ]/ โส – นั้น/ มหาพฺรหมฺ า – ท้าวมหาพรหม/ เตนุปสงกฺ มิ; – น้นั +[ทิสาภาเคน – ทางทศิ ]+เข้าไปหาแล้ว/ อุปสงฺกมิตฺวา – ครนั้ เข้าไปหาแล้ว/ ตํ – น้นั / มหาพฺรหมฺ านํ – กับทา้ วมหาพรหม/ เอตทโวจ – นน่ั +[วจนํ – ซ่งึ คำ]+ได้กล่าวแล้ว/ ‘กตถฺ นุ โข – ไหนหนอแล/ [ฐาเน – ในท่ี]/ อาวโุ ส – ดูกอ่ นทา่ นผ้มู ีอายุท้งั หลาย/ อิเม – เหลา่ นี้/ จตฺตาโร – ๔ อยา่ ง/ มหาภตู า – มหาภูตรูปทั้งหลาย/ อปรเิ สสา – โดยไมม่ สี ่วนเหลอื / นิรุชฺฌนตฺ ิ – ยอ่ มดับลง/ เสยฺยถิทํ – อยา่ งไร+นี้ [ปพฺพํ – ขอ้ ] [ไดแ้ ก่]/ ปถวีธาตุ – ปฐวธี าตุ/ อาโปธาตุ – อาโปธาตุ/ เตโชธาตุ – เตโชธาตุ/ วาโยธาตู”ติ? – วาโยธาต”ุ ดงั นี้?/ เอวํ – อย่างนี้/ [วจเน – คร้ันเมื่อคำ/ ภกิ ฺขนุ า – อนั ภิกษุ]/ วตุ ฺเต – กล่าวแลว้ / เกวฏฺฏ – ดกู ่อนเกวฏั ฏะ/ โส – นัน้ / มหาพรฺ หฺมา – ท้าวมหาพรหม/ ตํ – รปู นั้น/ ภกิ ฺขํุ – กบั ภิกษ/ุ เอตทโวจ – น่นั +[วจนํ – ซึ่งคำ]+ได้กล่าวแลว้ / ‘อหมสฺมิ – ข้าพเจา้ +ย่อมเป็น/ ภิกขฺ ุ – ขา้ แต่ภกิ ษุ/ พรฺ หฺมา – เป็นพระพรหม/ มหาพฺรหมฺ า – เปน็ ท้าวมหาพรหม/ อภิภู – เปน็ ผ้ยู ง่ิ ใหญ่/ อนภภิ โู ต – เปน็ ผู้ไม่มีใครข่มเหงได้/ อญญฺ ทตฺถุทโส – เป็นผเู้ หน็ ถอ่ งแท้/ วสวตตฺ ี – เป็นผ้กู ุมอำนาจ/ อิสฺสโร – เป็นอสิ ระ/ กตตฺ า – เปน็ ผู้สร้าง/ นมิ ฺมาตา – เปน็ ผู้บนั ดาล/ เสฏโฺ ฐ – เปน็ ผู้ประเสริฐ/ สชิตา – เป็นผ้บู งการ/ วสี – เปน็ ผู้ทรงอำนาจ/ ปิตา – เป็นบิดา/ [สตฺตานํ – ของสัตว์ท้งั หลาย]/ ภตู ภพฺยาน’นฺติ. – ผ้เู กดิ มาแล้วและกำลงั จะเกิด’ดงั นี้/
15 “ทุติยมปฺ ิ โข – แม้ในวาระที่ ๒ แล/ โส – รูปน้นั / เกวฏฏฺ – ดกู อ่ นเกวฏั ฏะ/ ภิกฺขุ – ภิกษุ/ ตํ – นั้น/ มหาพฺรหฺมานํ – กบั ทา้ วมหาพรหม/ เอตทโวจ – นั่น+[วจนํ – ซง่ึ คำ]+ได้กล่าวแล้ว/ ‘น – หามไิ ด้/ โขหํ – แล+อาตมา/ ตํ – ซึ่งท่าน/ อาวโุ ส – ดกู ่อนทา่ นผู้มีอายุท้งั หลาย/ เอวํ – อย่างนี้/ ปุจฉฺ ามิ – ย่อมสอบถาม/ “ตฺวมสิ – ท่าน+ย่อมเปน็ / พฺรหมฺ า – เปน็ พระพรหม/ มหาพฺรหฺมา – เปน็ ท้าวมหาพรหม/ อภภิ ู – เปน็ ผูย้ ่งิ ใหญ่/ อนภิภูโต – เปน็ ผ้ไู มม่ ใี ครขม่ เหงได้/ อญฺญทตฺถุทโส – เปน็ ผูเ้ ห็นถ่องแท้/ วสวตตฺ ี – เป็นผู้กุมอำนาจ/ อิสฺสโร – เป็นอิสระ/ กตตฺ า – เปน็ ผูส้ รา้ ง/ นิมฺมาตา – เป็นผู้บนั ดาล/ เสฏฺโฐ – เปน็ ผปู้ ระเสรฐิ / สชิตา – เปน็ ผบู้ งการ/ วสี – เปน็ ผ้ทู รงอำนาจ/ ปติ า – เป็นบิดา/ [สตฺตานํ – ของสัตวท์ ั้งหลาย]/ ภตู ภพฺยาน”นฺติ. – ผู้เกิดมาแลว้ และกำลังจะเกิด”ดังน้ี/ เอวญจฺ – อยา่ งน้+ี ก/็ โข – แล/ อหํ – อาตมา/ ตํ – ซึ่งท่าน/ อาวโุ ส – ดกู อ่ นท่านผ้มู อี ายทุ ัง้ หลาย/ ปจุ ฺฉามิ – ย่อมสอบถาม/ “กตฺถ นุ โข – ไหนหนอแล/ [ฐาเน – ในที่]/ อาวโุ ส – ดูก่อนท่านผมู้ ีอายุทง้ั หลาย/ อเิ ม – เหล่านี้/ จตตฺ าโร – ๔ อยา่ ง/ มหาภตู า – มหาภตู รูปท้ังหลาย/ อปริเสสา – โดยไม่มีสว่ นเหลอื / นิรชุ ฺฌนตฺ ิ – ย่อมดบั ลง/ เสยยฺ ถิทํ – อยา่ งไร+นี้ [ปพฺพํ – ข้อ] [ไดแ้ ก่]/ ปถวีธาตุ – ปฐวธี าตุ/ อาโปธาตุ – อาโปธาตุ/ เตโชธาตุ – เตโชธาตุ/ วาโยธาตู”’ติ? – วาโยธาต”ุ ’ดงั นี้?/ “ทตุ ิยมฺปิ โข – แม้ในวาระที่ ๒ แล/ โส – นนั้ / เกวฏฏฺ – ดูก่อนเกวฏั ฏะ/ มหาพฺรหฺมา – ท้าวมหาพรหม/ ตํ – รูปนัน้ / ภิกฺขํุ – กบั ภกิ ษ/ุ เอตทโวจ – นนั่ +[วจนํ – ซง่ึ คำ]+ได้กล่าวแลว้ / ‘อหมสฺมิ – ข้าพเจา้ +ยอ่ มเป็น/ ภกิ ขฺ ุ – ขา้ แตภ่ ิกษุ/ พรฺ หฺมา – เป็นพระพรหม/ มหาพฺรหมฺ า – เปน็ ท้าวมหาพรหม/ อภิภู – เปน็ ผยู้ ิ่งใหญ่/ อนภิภโู ต – เป็นผไู้ ม่มีใครข่มเหงได้/ อญญฺ ทตฺถุทโส – เปน็ ผู้เห็นถ่องแท้/ วสวตตฺ ี – เป็นผกู้ ุมอำนาจ/ อิสฺสโร – เปน็ อิสระ/ กตตฺ า – เป็นผู้สร้าง/ นมิ ฺมาตา – เป็นผู้บนั ดาล/ เสฏโฺ ฐ – เปน็ ผู้ประเสรฐิ / สชติ า – เป็นผู้บงการ/ วสี – เป็นผู้ทรงอำนาจ/ ปิตา – เป็นบิดา/ [สตฺตานํ – ของสัตวท์ ั้งหลาย]/ ภตู ภพยฺ าน”นฺติ. – ผเู้ กิดมาแลว้ และกำลงั จะเกิด”ดังนี้/ ตตยิ มฺปิ โข – แม้ในวาระท่ี ๓ แล/ โส – รปู น้นั / เกวฏฏฺ – ดกู อ่ นเกวฏั ฏะ/ ภิกขฺ ุ – ภกิ ษุ/ ตํ – นน้ั / มหาพฺรหฺมานํ – กบั ท้าวมหาพรหม/ เอตทโวจ – นน่ั +[วจนํ – ซึ่งคำ]+ได้กลา่ วแล้ว/ ‘น – หามิได้/ โขหํ – แล+อาตมา/ ตํ – ซง่ึ ทา่ น/ อาวุโส – ดกู ่อนทา่ นผู้มอี ายุท้ังหลาย/ เอวํ – อยา่ งนี้/ ปจุ ฉฺ ามิ – ยอ่ มสอบถาม/ “ตฺวมสิ – ท่าน+ย่อมเป็น/ พฺรหมฺ า – เป็นพระพรหม/ มหาพฺรหฺมา – เป็นท้าวมหาพรหม/ อภภิ ู – เป็นผูย้ งิ่ ใหญ่/ อนภิภโู ต – เป็นผ้ไู มม่ ีใครขม่ เหงได้/ อญญฺ ทตฺถุทโส – เปน็ ผเู้ ห็นถอ่ งแท้/ วสวตตฺ ี – เปน็ ผู้กมุ อำนาจ/ อสิ ฺสโร – เป็นอสิ ระ/ กตตฺ า – เปน็ ผสู้ รา้ ง/ นิมฺมาตา – เป็นผู้บันดาล/ เสฏฺโฐ – เปน็ ผู้ประเสริฐ/ สชติ า – เปน็ ผบู้ งการ/ วสี – เป็นผู้ทรงอำนาจ/ ปิตา – เปน็ บิดา/ [สตตฺ านํ – ของสตั วท์ ั้งหลาย]/ ภตู ภพฺยาน”นฺติ. – ผู้เกดิ มาแลว้ และกำลังจะเกิด”ดงั นี้/
16 เอวญฺจ – อย่างน้ี+ก็/ โข – แล/ อหํ – อาตมา/ ตํ – ซึ่งท่าน/ อาวโุ ส – ดูกอ่ นท่านผมู้ ีอายุทั้งหลาย/ ปจุ ฉฺ ามิ – ย่อมสอบถาม/ “กตถฺ นุ โข – ไหนหนอแล/ [ฐาเน – ในท]่ี / อาวุโส – ดูก่อนทา่ นผมู้ ีอายุทง้ั หลาย/ อิเม – เหล่าน้ี/ จตฺตาโร – ๔ อยา่ ง/ มหาภตู า – มหาภูตรูปทง้ั หลาย/ อปรเิ สสา – โดยไมม่ ีส่วนเหลอื / นิรุชฌฺ นตฺ ิ – ยอ่ มดบั ลง/ เสยยฺ ถทิ ํ – อยา่ งไร+นี้ [ปพฺพํ – ข้อ] [ไดแ้ ก่]/ ปถวีธาตุ – ปฐวีธาตุ/ อาโปธาตุ – อาโปธาตุ/ เตโชธาตุ – เตโชธาตุ/ วาโยธาตู”’ต?ิ – วาโยธาต”ุ ’ดังนี้?/ ๔๙๕. “อถ โข – ลำดบั น้ันแล/ โส – นนั้ / เกวฏฏฺ – ดกู ่อนเกวัฏฏะ/ มหาพฺรหมฺ า – ท้าวมหาพรหม/ ตํ – รปู น้นั / ภกิ ฺขํุ – ซึ่งภิกษ/ุ พาหายํ – ทแี่ ขน/ คเหตฺวา – จบั แลว้ / เอกมนฺตํ – ณ สว่ นขา้ งหนงึ่ / อปเนตฺวา – พบั เขา้ แลว้ / ตํ – รูปนน้ั / ภกิ ฺขุํ – กบั ภิกษ/ุ เอตทโวจ – นัน่ +[วจนํ – ซ่ึงคำ]+ได้กล่าวแลว้ / ‘อเิ ม โข – เหลา่ นแ้ี ล/ มํ – ซง่ึ ขา้ พเจา้ / ภกิ ขฺ ุ – ขา้ แต่ภิกษ/ุ พฺรหฺมกายิกา นาม – ชอื่ ว่าผนู้ ับเน่อื งในหมู่พรหม/ เทวา – เทวดาท้ังหลาย/ เอวํ – อยา่ งนี้/ ชานนตฺ ิ – ย่อมรู้/ “นตฺถิ – ยอ่ มไม่ม/ี กิญจฺ ิ – อะไร ๆ/ พรฺ หฺมุโน – อนั ทา้ วมหาพรหม/ อญญฺ าตํ – ไมร่ แู้ ล้ว/ นตฺถิ – ย่อมไม่ม/ี กิญจฺ ิ – อะไร ๆ/ พฺรหฺมโุ น – อนั ทา้ วมหาพรหม/ อทิฏฺฐํ – ไม่เหน็ แลว้ / นตถฺ ิ – ย่อมไม่ม/ี กิญจฺ ิ – อะไร ๆ/ พฺรหฺมโุ น – อนั ท้าวมหาพรหม/ อวิทติ ํ – ไมท่ ราบแล้ว/ นตถฺ ิ – ยอ่ มไม่ม/ี กิญฺจิ – อะไร ๆ/ พฺรหฺมุโน – อันทา้ วมหาพรหม/ อสจฺฉิกต”นฺติ. – ไม่กระทำให้แจ้งแลว้ ”ดงั น้ี/ ตสมฺ าหํ – นน้ั +[การณา – เพราะเหต]ุ +ขา้ พเจา้ / เตสํ – เหลา่ นั้น/ [พรฺ หฺมกายิกานํ – ผูน้ ับเน่ืองในหมู่พรหม/ เทวา – ของเทวดาทง้ั หลาย]/ สมฺมขุ า – ในทีต่ อ่ หนา้ / น – ไม่/ พยฺ ากาส.ึ – พยากรณ์แล้ว/ อหมฺปิ – แมข้ ้าพเจ้า/ โข – แล/ ภิกขฺ ุ – ข้าแตภ่ กิ ษุ/ น – ไม/่ ชานามิ – ย่อมรู้/ ยตถฺ ิเม – ใด+[ฐาเน – ในท]่ี +เหลา่ นี้/ จตตฺ าโร – ๔ อยา่ ง/ มหาภตู า – มหาภตู รปู ท้ังหลาย/ อปริเสสา – โดยไมม่ ีสว่ นเหลอื / นิรชุ ฌฺ นฺติ – ย่อมดบั ลง/ เสยยฺ ถทิ ํ – อย่างไร+นี้ [ปพฺพํ – ขอ้ ] [ได้แก่]/ ปถวีธาตุ – ปฐวีธาตุ/ อาโปธาตุ – อาโปธาตุ/ เตโชธาตุ – เตโชธาตุ/ วาโยธาตตู ิ. – วาโยธาตุ+ดังน้ี/ ตสฺมาติห – น้ัน+[การณา – เพราะเหต]ุ +แล/ ภกิ ขฺ ุ – ข้าแตภ่ ิกษ/ุ ตุยฺเหเวตํ – ของท่าน+น่ันแล+นั่น/ [ปพพฺ ํ – ข้อ]/ ทุกฺกฏํ – เป็นอนั นบั วา่ ทำผิดแล้ว/ ตุยฺเหเวตํ – ของท่าน+นัน่ แล+นน่ั / [ปพฺพํ – ข้อ]/ อปรทธฺ ํ – เป็นอันนับว่าทำพลาดแล้ว/ ยํ – ใด/ ตฺวํ – เธอ/ ตํ – พระองค์น้นั / ภควนตฺ ํ – ซง่ึ พระผู้มีพระภาคเจา้ / อติธาวิตฺวา – ละเลยแลว้ / พหิทธฺ า – ในภายนอก/ ปรเิ ยฏฺฐึ – ซ่ึงการแสวงหา/ อาปชฺชสิ – ย่อมถึง/ อิมสฺส – นี้/ ปญหฺ สฺส – ซงึ่ ปญั หา/ เวยยฺ ากรณาย. – เพือ่ การพยากรณ์/
17 ฉะน้นั / การทีท่ ่าน แลว้ มาหาคำตอบเรือ่ ง ไปเถิด/ ภิกษุ/ ท่านจงไปเฝา้ พระผู้มพี ระภาคแล้วทูลถามปัญหาน้ี/ และพงึ จำไว้ตามที่พระผู้มพี ระภาคตรัสตอบ” คจฺฉ – จงไปเถิด/ ตฺวํ – เธอ/ ภกิ ขฺ ุ – ภกิ ษ/ุ ตเมว – พระองค์นนั้ +นั่นแล/ ภควนฺตํ – ซง่ึ พระผู้มีพระภาคเจา้ / อุปสงกฺ มิตฺวา – เข้าไปหาแลว้ / อิมํ – นี้/ ปญฺหํ – ซ่ึงปัญหา/ ปุจฺฉ – จงทูลถาม/ ยถา – โดยประการใด/ จ – ด้วย/ เต – แกท่ ่าน/ ภควา – พระผู้มีพระภาคเจ้า/ พยฺ ากโรติ – ยอ่ มพยากรณ/์ ตถา – โดยประการนน้ั / นํ – น้นั / ปญฺหํ – ซึ่งปญั หา/ ธาเรยฺยาสี’ติ. – พงึ ทรงจำไว้’ดงั น้ี/ ๔๙๖. “อถ โข – ลำดบั นั้นแล/ โส – รูปนัน้ / เกวฏฺฏ – ดูก่อนเกวฏั ฏะ/ ภิกขฺ ุ – ภิกษุ/ เสยฺยถาปิ นาม – ชือ่ วา่ แมฉ้ ันใด/ พลวา – มีกำลัง/ ปรุ ิโส – บรุ ษุ / สมญิ ชฺ ติ ํ – อันคู้ไว้แลว้ / วา – หรือ/ พาหํ – ซง่ึ แขน/ ปสาเรยยฺ – พงึ เหยยี ดออกไป/ ปสารติ ํ – อันตนเหยียดออกแลว้ / วา – หรือวา่ / พาหํ – ซ่ึงแขน/ สมญิ เฺ ชยฺย; – พงึ คูเ้ ขา้ / เอวเมว – ฉันน้นั +เหมอื นกนั / พรฺ หมฺ โลเก – จากพรหมโลก/ อนตฺ รหโิ ต – หายไปแล้ว/ มม – ของอาตมา/ ปรุ โต – ข้างหน้า/ ปาตรุ โหส.ิ – ปรากฏแลว้ / อถ โข – ลำดบั นัน้ แล/ โส – รูปนนั้ / เกวฏฺฏ – ดกู ่อนเกวฏั ฏะ/ ภิกขฺ ุ – ภิกษุ/ มํ – อภิวาเทตฺวา – ถวายอภิวาทแล้ว/ เอกมนฺตํ – ณ ส่วนขา้ งหนึ่ง/ นสิ ีท.ิ – นั่งลงแลว้ / เอกมนฺตํ – ณ สว่ นข้างหน่ึง/ นิสนิ ฺโน โข – ผู้นง่ั ลงแล้วแล/ เกวฏฺฏ – ดกู ่อนเกวฏั ฏะ/ โส – รูปน้นั / ภิกฺขุ – ภิกษุ/ มํ – กับอาตมา/ เอตทโวจ – นัน่ +[วจนํ – ซึง่ คำ]+ได้กล่าวแล้ว/ ‘กตถฺ นุ โข – ไหนหนอแล/ [ฐาเน – ในท่ี]/ ภนเฺ ต – ขา้ แต่พระองค์ผู้เจรญิ / อเิ ม – เหลา่ นี้/ จตฺตาโร – ๔ อยา่ ง/ มหาภูตา – มหาภูตรปู ทง้ั หลาย/ อปรเิ สสา – โดยไม่มีส่วนเหลือ/ นริ ชุ ฌฺ นตฺ ิ – ย่อมดับลง/ เสยยฺ ถทิ ํ – อย่างไร+น้ี [ปพฺพํ – ขอ้ ] [ได้แก่]/ ปถวธี าตุ – ปฐวีธาตุ/ อาโปธาตุ – อาโปธาตุ/ เตโชธาตุ – เตโชธาตุ/ วาโยธาตู’ติ? – วาโยธาตุ’ดังน้ี?/ ตรี ทสฺสิสกณุ ุปมา – การอุปมาดว้ ยนกบินดูฝงั่ / ๔๙๗. “เอวํ – อย่างนี้/ [วจเน – ครั้นเมื่อคำ/ ภกิ ขฺ นุ า – อนั ภกิ ษุ]/ วตุ ฺเต – กราบทลู แล้ว/ อหํ – อาตมา/ เกวฏฺฏ – ดกู ่อนเกวฏั ฏะ/ ตํ – รปู นน้ั / ภิกขฺ ุํ – กบั ภกิ ษ/ุ เอตทโวจํ – นนั่ +[วจนํ – ซึ่งคำ]+ได้กลา่ วแลว้ / ‘ภตู ปุพพฺ ํ – เคยมมี าแลว้ / [วตถฺ ุ – เร่อื ง]/ ภิกขฺ ุ – ภกิ ษุ/ สามุทฺทิกา – ผเู้ ดินทางไปดว้ ยเรือในทะเล/ วาณิชา – พ่อค้าท้ังหลาย/ ตีรทสสฺ ึ – ช่ือว่าตรี ทสั สี [นกดฝู ่งั ]/ สกณุ ํ – ซึ่งนก/ คเหตฺวา – จบั แล้ว/ นาวาย – ด้วยเรือ/ สมุททฺ ํ – สู่ทะเล/ อชฺโฌคาหนตฺ ิ. – ย่อมบนิ มุ่งไป/ เต – เหล่านัน้ / [สามทุ ฺทิกา – ผ้เู ดินทางไปด้วยเรอื ในทะเล/ วาณชิ า – พ่อคา้ ท้งั หลาย]/ อตรี ทกฺขนิ ยิ า – ไมเ่ หน็ ฝ่งั / นาวาย – เมือ่ เรอื / ตีรทสฺสึ – ชอ่ื วา่ ตีรทัสสี [นกดูฝ่ัง]/ สกณุ ํ – ซ่งึ นก/ มญุ จฺ นตฺ ิ. – ยอ่ มปล่อยไป/
18 โส – มัน/ คจฺฉเตว – ยอ่ มบนิ ไป+นนั่ แล/ ปรุ ตถฺ ิมํ – ด้านตะวันออก/ ทสิ ํ – สทู่ ิศ/ คจฺฉติ – ยอ่ มบินไป/ ทกฺขิณํ – ดา้ นใต้/ ทิสํ – สทู่ ศิ / คจฉฺ ติ – ยอ่ มบินไป/ ปจฺฉิมํ – ด้านตะวนั ตก/ ทสิ ํ – สทู่ ิศ/ คจฺฉติ – ยอ่ มบนิ ไป/ อตุ ตฺ รํ – ดา้ นเหนือ/ ทิสํ – ส่ทู ศิ / คจฺฉติ – ยอ่ มบินไป/ อุทธฺ ํ – เบอื้ งบน/ ทิสํ – สทู่ ศิ / คจฉฺ ติ – ยอ่ มบนิ ไป/ อนุทิสํ. – ดา้ นเฉยี ง/ สเจ – ถา้ วา่ / โส – มนั / สมนฺตา – โดยรอบ/ ตรี ํ – ซึง่ ชายฝัง่ / ปสสฺ ติ – ย่อมแลเหน็ / ตถาคตโกว – เป็นผูบ้ นิ เลยไปแลว้ +แล/ โหติ. – ย่อมเปน็ / สเจ – ถา้ ว่า/ ปน – ก็/ โส – มนั / สมนฺตา – โดยรอบ/ ตรี ํ – ซง่ึ ชายฝั่ง/ น – ไม/่ ปสสฺ ติ – ย่อมแลเห็น/ ตเมว – นน้ั +น่นั แล/ นาวํ – สู่เรือ/ ปจฺจาคจฉฺ ติ. – ยอ่ มบินกลับมา/ เอวเมว โข – ฉันนน้ั +เหมือนกนั แล/ ตฺวํ – เธอ/ ภกิ ฺขุ – ภกิ ษุ/ ยโต – ใด/ [การณโต – เพราะเหตุ]/ ยาว – เพียงไร/ พฺรหฺมโลกา – แต่พรหมโลก/ ปริเยสมาโน – เทีย่ วเสาะหาอยู่/ อิมสฺส – นี้/ ปญฺหสสฺ – ซึง่ ปัญหา/ เวยฺยากรณํ – ซงึ่ การพยากรณ/์ นาชฌฺ คา – ไม่+ประสบแล้ว/ อถ – อยา่ งนนั้ / [ภาเว – คร้ันเม่อื ความเปน็ / สนฺเต – มีอยู่]/ มมญฺเญว – ของขา้ พเจ้า+นน่ั แล/ สนตฺ เิ ก – ในสำนกั / ปจจฺ าคโต. – กลับมาแล้ว/ น โข – ไม่แล/ เอโส – นน่ั / ภกิ ฺขุ – ดกู อ่ นภิกษุ/ ปญโฺ ห – ปญั หา/ เอวํ – อย่างน้ี/ ปจุ ฺฉิตพฺโพ – พงึ สอบถาม/ ‘กตฺถ นุ โข – ไหนหนอแล/ [ฐาเน – ในท่]ี / ภนเฺ ต – ขา้ แต่พระองคผ์ ้เู จรญิ / อิเม – เหลา่ น้ี/ จตตฺ าโร – ๔ อยา่ ง/ มหาภตู า – มหาภตู รูปทัง้ หลาย/ อปริเสสา – โดยไม่มีส่วนเหลอื / นริ ชุ ฌฺ นฺติ – ยอ่ มดับลง/ เสยยฺ ถทิ ํ – อยา่ งไร+น้ี [ปพฺพํ – ข้อ] [ไดแ้ ก่]/ ปถวธี าตุ – ปฐวธี าตุ/ อาโปธาตุ – อาโปธาตุ/ เตโชธาตุ – เตโชธาตุ/ วาโยธาตู’ต?ิ – วาโยธาตุ’ดังนี้?/ ๔๙๘. “เอวญฺจ – อยา่ งน+้ี แล/ โข – แล/ เอโส – นนั่ / ภกิ ขฺ ุ – ดูกอ่ นภิกษ/ุ ปญฺโห – ปญั หา/ ปจุ ฺฉิตพโฺ พ – พึงสอบถาม/ ‘กตฺถ – ไหน/ [ฐาเน – ในท่]ี / อาโป – อาโปธาตุ/ จ – ดว้ ย/ ปถวี – ปฐวธี าตุ/ เตโช – เตโชธาตุ/ วาโย – วาโยธาต/ุ น – ไม/่ คาธติ. – ย่อมต้งั อยู่/ กตถฺ – ไหน/ [ฐาเน – ในท/ี่ อปุ าทายรูปํ – อปุ าทายรูป]/ ทฆี ญจฺ – ท่ียาว+ด้วย/ รสสฺ ญจฺ – ทส่ี ้ัน+ดว้ ย/ อณุํ – ที่ละเอยี ด/ ถลู ํ – ทหี่ ยาบ/ สภุ าสุภํ. – ที่งามและ ที่ไมง่ าม/ กตฺถ – ไหน/ [ฐาเน – ในที่]/ นามญฺจ – นาม+ด้วย/ รูปญจฺ – รูป+ด้วย/ อเสสํ – โดยไมม่ สี ว่ นเหลอื / อุปรชุ ฺฌต’ี ต.ิ – ยอ่ มดับสนิท’ดังนี้/ ๔๙๙. “ตตรฺ – นนั้ / [ปญเฺ ห – ในปญั หา]/ เวยฺยากรณํ – การพยากรณ/์ ภวติ – ย่อมมี/ ‘วิญญฺ าณํ – วญิ ญาณ/ อนทิ สฺสนํ – เป็นส่ิงท่ีมองไม่เห็น/ อนนตฺ ํ – เป็นส่งิ ไมม่ ีที่สุด/ สพพฺ โตปภํ. – เป็นสิ่งมีท่าข้ามโดยรอบดา้ น/ เอตถฺ – นั่น/ [อุปาทายรเู ป – ในอปุ าทายรปู ]/ อาโป – อาโปธาตุ/ จ – ดว้ ย/ ปถวี – ปฐวธี าตุ/ เตโช – เตโชธาตุ/ วาโย – วาโยธาตุ/ น – ไม่/ คาธติ. – ยอ่ มต้งั อยู่/ เอตถฺ – นัน่ / [อุปาทายรูเป – ในอปุ าทายรูป]/ ทีฆญจฺ – ทยี่ าว+ด้วย/ รสฺสญจฺ – ที่สนั้ +ดว้ ย/ อณํุ – ที่ละเอยี ด/ ถลู ํ – ท่ีหยาบ/ สุภาสุภํ. – ทีง่ ามและ ท่ีไม่งาม/ เอตถฺ
19 – นน่ั / [อุปาทายรูเป – ในอุปาทายรูป]/ นามญฺจ – นาม+ด้วย/ รูปญฺจ – รปู +ด้วย/ อเสสํ – โดยไม่มีส่วนเหลอื / อุปรชุ ฺฌต.ิ – ย่อมดับสนทิ / วิญฺญาณสฺส – แห่งวิญญาณ/ นโิ รเธน – เพราะการดับไป/ เอตเฺ ถตํ – นน่ั +[อปุ าทายรเู ป – ในอุปาทายรูป]+นน่ั / [นามรปู ํ – นามและรูป]/ อุปรชุ ฺฌตี’ติ. – ย่อมดบั สนิท’ดงั น้ี/ ๕๐๐. อทิ มโวจ – นนั่ +[เวยยากรณํ – ซงึ่ เวยยากรณภาษิต]+ได้ตรัสแลว้ / ภควา. – พระผู้มีพระภาคเจ้า/ อตตฺ มโน – เป็นผูม้ ีใจยินดีแล้ว/ เกวฏโฺ ฏ – ช่ือวา่ เกวัฏฏะ/ คหปติปตุ ฺโต – บุตรคหบดี/ ภควโต – ของพระผูม้ ีพระภาคเจา้ / ภาสติ ํ – ซึง่ พระภาษิต/ อภินนฺทีติ. – ช่นื ชมยิง่ แลว้ +ดงั น้แี ล/ เกวฏฺฏสตุ ตฺ ํ – เกวฏั ฏสูตร/ นฏิ ฺฐติ ํ – จบแลว้ / เอกาทสม.ํ – ที่ ๑๑/ ๑๒. โลหจิ จฺ สุตตฺ ํ – พระสตู รวา่ ด้วยพราหมณช์ ่ือโลหิจจะ/ โลหจิ ฺจพฺราหฺมณวตฺถุ – เร่อื งของพราหมณช์ ื่อว่าโลหิจจะ/ ๕๐๑. เอวํ – อย่างนี้/ เม – อันข้าพเจา้ / สตุ ํ – ได้สดบั มาแลว้ / เอกํ สมยํ – ในสมัยหนง่ึ / ภควา – พระผ้มู พี ระภาคเจ้า/ โกสเลสุ – ในแคว้นอนั เปน็ ที่อยู่ของชาวโกศลทั้งหลาย/ จารกิ ํ – สทู่ ี่จาริก/ จรมาโน – เสดจ็ เท่ียวไปอยู่/ มหตา – หมใู่ หญ/่ ภกิ ฺขสุ งฺเฆน – ดว้ ยหมแู่ หง่ ภกิ ษุ/ สทฺธึ – พร้อมกับ/ ปญฺจมตฺเตหิ – มปี ระมาณ (อนั คูณดว้ ย) ๕ รูป/ ภิกฺขสุ เตหิ – ดว้ ยร้อยแหง่ ภกิ ษุทง้ั หลาย/ เยน – ใด/ [ทิสาภาเคน – ทางทศิ ]/ สาลวติกา – หม่บู ้านสาลวตกิ า/ ตทวสริ. – นั้น+[ทิสาภาคํ – สทู่ ิศ]+ได้เสดจ็ ไปแลว้ / เตน โข – นน้ั แล/ ปน – ก/็ สมเยน – โดยสมัย/ โลหิจฺโจ – ช่ือว่าโลหจิ จะ/ พฺราหมฺ โณ – พราหมณ/์ สาลวติกํ – ซ่ึงหมบู่ ้านสาลวตกิ า/ อชฌฺ าวสติ – ยอ่ มปกครอง/ สตตฺ สุ สฺ ทํ – มปี ระชากรและสัตวเ์ ล้ยี งมากมาย/ สตณิ กฏฺโฐทกํ – มนี ้ำหญ้าอดุ มสมบูรณ์/ สธญญฺ ํ – มพี ชื พนั ธุ์ธญั ญาหารสมบูรณ์/ ราชโภคฺคํ – เป็นสว่ นราชสมบตั ิ/ รญญฺ า – อันพระราชา/ ปเสนทินา – พระนามวา่ ปเสนทิ/ โกสเลน – ผู้โกศล/ ทนิ ฺนํ – พระราชทานแล้ว/ ราชทายํ – ให้เป็นบำเหน็จ/ พฺรหฺมเทยยฺ ํ. – ให้เปน็ พรหมไทย/ ๕๐๒. เตน โข – น้ันแล/ ปน – ก/็ สมเยน – โดยสมยั / โลหิจจฺ สสฺ – ช่ือวา่ โลหิจจะ/ พฺราหมฺ ณสฺส – แก่พราหมณ์/ เอวรปู ํ – เห็นปานน้ี/ ปาปกํ – อันช่ัวร้าย/ ทิฏฺฐิคตํ – ความคิดเห็น/ อปุ ฺปนฺนํ – เป็นของเกดิ ขึน้ แล้ว/ โหติ – ยอ่ มเปน็ / “อธิ – น่ัน+[โลเก – ในโลก]/ สมโณ – สมณะ/ วา – หรือวา่ / พฺราหมฺ โณ – พราหมณ/์ วา – หรือวา่ / กสุ ลํ – อนั เปน็ กุศล/ ธมมฺ ํ – ซึง่ ธรรม/ อธิคจเฺ ฉยฺย – พงึ บรรลุ/ กสุ ลํ – อันเป็นกศุ ล/ ธมฺมํ – ซ่งึ ธรรม/ อธิคนฺตวฺ า – ครัน้ บรรลแุ ล้ว/ น – ไม/่ ปรสสฺ – ผ้อู น่ื / [ปุคคฺ ลสสฺ – แกบ่ คุ คล]/ อาโรเจยยฺ – พึงบอก/ กญิ ฺหิ – อะไร+[สาสนํ – ซง่ึ คำสอน]+เพราะวา่ / ปโร – ผอู้ ื่น/ [ปคุ ฺคโล – บุคคล]/ ปรสสฺ – ผอู้ นื่ / [ปคุ ฺคลสฺส – แก่บุคคล]/ กริสฺสติ. – จกั กระทำ/
20 เสยฺยถาปิ นาม – ช่ือวา่ แม้ฉันใด/ ปุราณํ – อนั เกา่ / พนฺธนํ – ซง่ึ เครื่องจองจำ/ ฉินทฺ ติ ฺวา – ตัดออกแลว้ / อญญฺ ํ – อันอ่ืน/ นวํ – อันใหม่/ พนธฺ นํ – ซง่ึ เครอ่ื งจองจำ/ กเรยฺย – พึงกระทำ/ เอวํ – ฉนั น้ัน/ สมฺปทมทิ ํ – ซึง่ ข้อเปรียบเทียบ+น้ี/ [อหํ – ขา้ พเจ้า]/ ปาปกํ – อันชว่ั ร้าย/ โลภธมมฺ ํ – วา่ เปน็ ความโลภ/ วทามิ – ยอ่ มกล่าวเรยี ก/ กิญฺหิ – อะไร+[สาสนํ – ซ่งึ คำสอน]+เพราะว่า/ ปโร – ผอู้ น่ื / [ปคุ คฺ โล – บุคคล]/ ปรสสฺ – ผู้อน่ื / [ปุคคฺ ลสฺส – แกบ่ ุคคล]/ กรสิ ฺสตี”ติ. – จกั กระทำ”ดังน้ี/ ๕๐๓. อสฺโสสิ โข – ไดท้ ราบแลว้ แล/ โลหิจโฺ จ – ชือ่ ว่าโลหจิ จะ/ พรฺ าหฺมโณ – พราหมณ์/ “สมโณ – พระสมณะ/ ขลุ – ไดย้ ินวา่ / โภ – ทา่ นผู้เจรญิ ทัง้ หลาย/ โคตโม – ผูโ้ คดม/ สกยฺ ปุตโฺ ต – เป็นศากยบตุ ร/ สกยฺ กลุ า – จากศากยตระกลู / ปพฺพชโิ ต – ออกผนวชแล้ว/ โกสเลสุ – ในแคว้นโกศลทงั้ หลาย/ จาริกํ – สทู่ ีจ่ าริก/ จรมาโน – เที่ยวไปอยู่/ มหตา – หม่ใู หญ่/ ภิกขฺ สุ งฺเฆน – ดว้ ยหมูแ่ ห่งภกิ ษุ/ สทธฺ ึ – พร้อมกับ/ ปญฺจมตเฺ ตหิ – มปี ระมาณ (อนั คูณดว้ ย) ๕ รูป/ ภกิ ขฺ สุ เตหิ – ด้วยรอ้ ยแห่งภิกษุท้ังหลาย/ สาลวตกิ ํ – ซง่ึ หมู่บา้ นสาลวติกา/ อนุปปฺ ตโฺ ต. – เสด็จถงึ โดยลำดับแลว้ / ตํ โข – พระองคน์ ้นั แล/ ปน – ก็/ ภวนตฺ ํ – ผเู้ จรญิ / [สมณํ – เฉพาะพระสมณะ]/ โคตมํ – ผู้โคดม/ เอวํ – อยา่ งนี้/ กลฺยาโณ – อนั งาม/ กติ ฺติสทฺโท – กติ ติศัพท/์ อพภฺ ุคคฺ โต – ขจรไปแลว้ / ‘อติ ิปิ – แม้เพราะเหตุน้/ี โส – พระองค์นั้น/ ภควา – พระผู้มีพระภาคเจา้ / อรหํ – เปน็ พระอรหันต์/ สมมฺ าสมฺพทุ โฺ ธ – ผตู้ รัสรชู้ อบได้ดว้ ยพระองคเ์ อง/ วิชฺชาจรณสมฺปนฺโน – เป็นผถู้ งึ พร้อมแลว้ ดว้ ยวิชชาและจรณะ/ สุคโต – เป็นผูเ้ สดจ็ ไปดแี ลว้ / โลกวทิ ู – เปน็ ผ้รู ู้แจง้ ซ่งึ โลก/ อนุตตฺ โร – อย่างยอดเย่ียม/ ปรุ สิ ทมฺมสารถิ – เปน็ สารถผี ู้ฝกึ บรุ ษุ ที่ควรฝกึ ได้/ สตถฺ า – เป็นพระศาสดา/ เทวมนุสสฺ านํ – ของเทวดาและมนษุ ย์ท้งั หลาย/ พุทฺโธ – เป็นผู้ตน่ื แลว้ / ภควา’ต.ิ – เป็นผทู้ รงจำแนกธรรม’ดังนี้/ โส – พระองคน์ ้ัน/ [ภควา – พระผมู้ พี ระภาค]/ อิมํ – น้ี/ โลกํ – ยงั โลก/ สเทวกํ – พร้อมท้งั เทวโลก/ สมารกํ – พร้อมท้ังมารโลก/ สพฺรหฺมกํ – พร้อมทั้งพรหมโลก/ ปชํ – ยังหมสู่ ัตว์/ สสสฺ มณพฺราหฺมณึ – พร้อมท้ังสมณพราหมณ์/ สเทวมนสุ ฺสํ – พร้อมทง้ั เทวดาและมนษุ ย์/ สยํ – ดว้ ยพระองคเ์ อง/ อภญิ ฺญา – ดว้ ยความรยู้ ่ิง/ สจฺฉิกตฺวา – ทรงกระทำให้แจ้งแล้ว/ อุปสมฺปชชฺ – เข้าถงึ พร้อมแล้ว/ ปเวเทติ. – ยอ่ มใหร้ ูต้ าม/ โส – พระองค์/ ธมฺมํ – ซ่ึงธรรม/ เทเสติ – ย่อมแสดง/ อาทิกลยฺ าณํ – อันมคี วามงามในเบื้องตน้ / มชเฺ ฌกลฺยาณํ – อันมคี วามงามในท่ามกลาง/ ปรโิ ยสานกลยฺ าณํ – อันมคี วามงามในทส่ี ดุ / สาตฺถํ – พร้อมท้ังอรรถ/ สพฺยญชฺ นํ – พร้อมท้ังพยัญชนะ/ เกวลปริปณุ ณฺ ํ – อันบริบรู ณค์ รบถ้วนแลว้ / ปรสิ ทุ ธฺ ํ – อันบรสิ ทุ ธแิ์ ล้ว/ พฺรหมฺ จริยํ – ซึ่งพรหมจรรย์/ ปกาเสติ. – ยอ่ มประกาศ/ สาธุ โข – เป็นความดแี ล/ ปน – ก/็ ตถารูปานํ – ผู้เหน็ ปานนัน้ / อรหตํ – ซ่ึงพระอรหันตท์ ้ังหลาย/ ทสฺสนํ – การได้พบ/ โหตี”ติ. – ย่อมเปน็ ”ดงั นี้/
21 ๕๐๔. อถ โข – ลำดับนนั้ แล/ โลหิจฺโจ – ช่อื ว่าโลหจิ จะ/ พฺราหฺมโณ – พราหมณ/์ โรสิกํ – ชอ่ื ว่าโรสกิ ะ/ นหฺ าปติ ํ – ซ่งึ ช่างกัลบก/ อามนฺเตสิ – เรียกมาแล้ว/ “เอหิ – จงมา/ ตฺวํ – เธอ/ สมมฺ – ผูส้ หาย/ โรสเิ ก – ดกู อ่ นโรสิกะ/ เยน – ใด/ [ทสิ าภาเคน – ทางทิศ]/ สมโณ – พระสมณะ/ โคตโม – ผโู้ คดม/ เตนุปสงฺกม – น้ัน+[ทิสาภาเคน – ทางทิศ]+จงเขา้ ไปเฝ้าหา/ อปุ สงฺกมิตฺวา – คร้ันเขา้ ไปหาแลว้ / มม – ของข้าพเจา้ / วจเนน – ตามคำ/ สมณํ – ซง่ึ พระสมณะ/ โคตมํ – ผโู้ คดม/ อปฺปาพาธํ – ซึ่งความมอี าพาธน้อย/ อปฺปาตงฺกํ – ซง่ึ ความมีโรคเบาบาง/ ลหฏุ ฺฐานํ – ซ่ึงความมีรา่ งกายกระปรกี้ ระเปร่า/ พลํ – ซึง่ ความมีพลานามยั สมบรู ณ์/ ผาสุวหิ ารํ – ซึ่งความอยู่สำราญ/ ปจุ ฺฉ – จงสอบถามถงึ / โลหจิ โฺ จ – ชอ่ื วา่ โลหิจจะ/ โภ – ผู้เจรญิ / โคตม – ข้าแตพ่ ระโคดม/ พรฺ าหมฺ โณ – พราหมณ์/ ภวนตฺ ํ – ผู้เจริญ/ โคตมํ – ซึง่ พระโคดม/ อปฺปาพาธํ – ซง่ึ ความมอี าพาธนอ้ ย/ อปฺปาตงกฺ ํ – ซึ่งความมีโรคเบาบาง/ ลหฏุ ฺฐานํ – ซงึ่ ความมีรา่ งกายกระปร้ีกระเปร่า/ พลํ – ซึง่ ความมีพลานามัยสมบูรณ์/ ผาสวุ ิหารํ – ซง่ึ ความอยู่สำราญ/ ปจุ ฺฉตี”ติ. – ย่อมสอบถามถงึ ”ดังน้ี/ เอวญฺจ – อย่างนี้+อน่ึง/ [ตฺวํ – ท่าน]/ วเทหิ – จงกลา่ ว/ “อธวิ าเสตุ – ขอไดโ้ ปรดรับ/ กิร – ไดย้ ินวา่ / ภวํ – ผ้เู จริญ/ โคตโม – พระโคดม/ โลหจิ จฺ สฺส – ช่ือวา่ โลหิจจะ/ พรฺ าหมฺ ณสฺส – ของพราหมณ์/ สฺวาตนาย – เพอื่ การฉันอันมใี นเชา้ วันพรงุ่ นี้/ ภตฺตํ – ซง่ึ ภัตตาหาร/ สทธฺ ึ – พร้อมกับ/ ภกิ ขฺ สุ งฺเฆนา”ต.ิ – ดว้ ยพระภิกษสุ งฆ”์ ดังนี้/ ๕๐๕. “เอวํ – อยา่ งนัน้ / โภ”ติ โข – ข้าแตท่ ่านผู้เจริญ”ดังนแี้ ล/ โรสกิ า – ชือ่ วา่ โรสิกะ/ นฺหาปโิ ต – ชา่ งกลั บก/ โลหจิ ฺจสสฺ – ชอ่ื วา่ โลหจิ จะ/ พฺราหฺมณสสฺ – ต่อพราหมณ์/ ปฏสิ สฺ ุตฺวา – ฟังตอบแลว้ / เยน – ใด/ [ทิสาภาเคน – ทางทิศ]/ ภควา – พระผมู้ ีพระภาคเจ้า/ เตนปุ สงกฺ มิ; – นนั้ +[ทสิ าภาเคน – ทางทศิ ]+เข้าไปเฝา้ แล้ว/ อุปสงฺกมติ ฺวา – คร้ันเข้าไปเฝ้าแลว้ / ภควนฺตํ – ซง่ึ พระผมู้ ีพระภาคเจ้า/ อภิวาเทตวฺ า – ถวายอภิวาทแล้ว/ เอกมนฺตํ – ณ ส่วนขา้ งหนึง่ / นสิ ีทิ. – น่งั ลงแล้ว/ เอกมนฺตํ – ณ สว่ นขา้ งหนง่ึ / นสิ ินโฺ น โข – ผ้นู ง่ั ลงแล้วแล/ โรสกิ า – ชอ่ื วา่ โรสิกะ/ นฺหาปิโต – ชา่ งกัลบก/ ภควนฺตํ – กับพระผมู้ พี ระภาคเจา้ / เอตทโวจ – นัน่ +[วจนํ – ซึง่ คำ]+ได้กราบทลู แลว้ / “โลหิจฺโจ – ชื่อวา่ โลหิจจะ/ ภนเฺ ต – ข้าแต่พระองคผ์ ู้เจริญ/ พรฺ าหมฺ โณ – พราหมณ์/ ภควนฺตํ – อปปฺ าพาธํ – ซงึ่ ความมีอาพาธน้อย/ อปฺปาตงฺกํ – ซึง่ ความมโี รคเบาบาง/ ลหุฏฐฺ านํ – ซึ่งความมรี า่ งกายกระปรี้กระเปรา่ / พลํ – ซึง่ ความมีพลานามยั สมบูรณ์/ ผาสุวิหารํ – ซ่ึงความอยู่สำราญ/ ปจุ ฉฺ ติ; – ย่อมสอบถามถึง/ เอวญฺจ – อย่างนี้+อนึ่ง/ [ตฺวํ – ทา่ น]/ วเทติ – ยอ่ มกลา่ ว/ อธิวาเสตุ – ขอได้โปรดรับ/ กิร – ได้ยนิ วา่ / ภนเฺ ต – ข้าแตพ่ ระองค์ผเู้ จริญ/ ภควา – พระผมู้ ีพระภาคเจ้า/ โลหจิ ฺจสฺส – ชื่อว่าโลหิจจะ/ พรฺ าหมฺ ณสสฺ – ของพราหมณ์/ สวฺ าตนาย –
22 เพ่ือการฉนั อันมใี นเช้าวันพรุ่งน้ี/ ภตฺตํ – ซงึ่ ภัตตาหาร/ สทฺธึ – พร้อมกบั / ภิกฺขุสงเฺ ฆนา”ติ. – ดว้ ยพระภิกษสุ งฆ์”ดังน้ี/ อธิวาเสสิ – ทรงรับนมิ นต์แลว้ / ภควา – พระผูม้ ีพระภาคเจา้ / ตณุ หฺ ีภาเวน. – ดว้ ยดษุ ณีภาพ/ ๕๐๖. อถ โข – ลำดบั นน้ั แล/ โรสิกา – ช่ือว่าโรสกิ ะ/ นฺหาปโิ ต – ช่างกลั บก/ ภควโต – ของพระผูม้ ีพระภาคเจา้ / อธิวาสนํ – ซึ่งอาการทรงรับนิมนต์/ วทิ ิตฺวา – ทราบแล้ว/ อฏุ ฺฐายาสนา – ลกุ ข้ึนแลว้ +จากอาสนะ/ ภควนตฺ ํ – ซง่ึ พระผูม้ ีพระภาคเจ้า/ อภวิ าเทตวฺ า – ถวายอภิวาทแล้ว/ ปทกขฺ ิณํ – ซ่งึ ประทกั ษิณแลว้ / กตฺวา – ทรงกระทำแลว้ / เยน – ใด/ [ทิสาภาเคน – ทางทิศ]/ โลหจิ ฺโจ – ชอ่ื วา่ โลหิจจะ/ พรฺ าหฺมโณ – พราหมณ/์ เตนปุ สงฺกมิ; – นั้น+[ทิสาภาเคน – ทางทิศ]+เข้าไปหาแล้ว/ อุปสงฺกมิตฺวา – ครน้ั เข้าไปหาแล้ว/ โลหจิ ฺจํ – ช่ือว่าโลหิจจะ/ พฺราหมฺ ณํ – กับพราหมณ์/ เอตทโวจ – น่ัน+[วจนํ – ซึง่ คำ]+ได้กล่าวแลว้ / “อโวจุมฺหา – ได้กล่าวแล้ว/ โข – แล/ มยํ – ข้าพเจา้ ทง้ั หลาย/ โภโต – ของทา่ นผู้เจรญิ / วจเนน – ตามคำ/ ตํ – พระองคน์ น้ั / ภควนฺตํ – ซง่ึ พระผมู้ พี ระภาคเจา้ / ‘โลหจิ โฺ จ – ช่อื ว่าโลหจิ จะ/ ภนเฺ ต – ขา้ แตพ่ ระองคผ์ ู้เจริญ/ พรฺ าหมฺ โณ – พราหมณ/์ ภควนฺตํ – กบั พระผมู้ ีพระภาคเจ้า/ อปฺปาพาธํ – ซึ่งความมอี าพาธน้อย/ อปฺปาตงกฺ ํ – ซึง่ ความมีโรคเบาบาง/ ลหฏุ ฐฺ านํ – ซึ่งความมรี ่างกายกระปรี้กระเปรา่ / พลํ – ซึง่ ความมีพลานามยั สมบรู ณ์/ ผาสวุ ิหารํ – ซงึ่ ความอยสู่ ำราญ/ ปจุ ฺฉติ; – ยอ่ มสอบถามถึง/ เอวญจฺ – อย่างนี้+อน่ึง/ [ตฺวํ – ท่าน]/ วเทติ – ย่อมกลา่ ว/ อธวิ าเสตุ – ขอไดโ้ ปรดรบั / กริ – ได้ยินว่า/ ภนฺเต – ข้าแต่พระองค์ผเู้ จริญ/ ภควา – พระผู้มีพระภาคเจ้า/ โลหิจฺจสสฺ – ช่ือว่าโลหิจจะ/ พฺราหฺมณสฺส – ของพราหมณ์/ สวฺ าตนาย – เพอื่ การฉนั อันมีในเชา้ วันพรุ่งนี้/ ภตตฺ ํ – ซ่งึ ภัตตาหาร/ สทธฺ ึ – พร้อมกับ/ ภกิ ขฺ ุสงฺเฆนา’ติ. – ด้วยพระภกิ ษุสงฆ์’ดังน้ี/ อธวิ ุตฺถญฺจ ปน – ทรงรบั แล้ว+ก็แล/ [ภตฺตํ – ภตั ตาหาร]/ เตน – พระองคน์ นั้ / ภควตา”ต.ิ – อันพระผูม้ พี ระภาค”ดงั นี้/ ๕๐๗. อถ โข – ลำดับนน้ั แล/ โลหิจโฺ จ – ชอื่ ว่าโลหจิ จะ/ พฺราหฺมโณ – พราหมณ์/ ตสฺสา – นั้น/ รตฺติยา – แหง่ ราตรี/ อจจฺ เยน – โดยการลว่ งไป/ สเก – ของตน/ นิเวสเน – ในนิเวศน์/ ปณตี ํ – อันประณตี / ขาทนียํ – ซ่ึงของขบเคย้ี ว/ โภชนียํ – ซง่ึ ของฉนั / ปฏยิ าทาเปตฺวา – ให้จดั แจงแลว้ / โรสิกํ – นหฺ าปิตํ – อามนเฺ ตสิ – เรียกมาแล้ว/ “เอหิ – จงมาเถิด/ ตฺวํ – เธอ/ สมมฺ – ผสู้ หาย/ โรสเิ ก – ดูก่อนโรสกิ ะ/ เยน – ใด/ [ทสิ าภาเคน – ทางทศิ ]/ สมโณ – พระสมณะ/ โคตโม – ผ้โู คดม/ เตนุปสงกฺ ม – น้ัน+[ทสิ าภาเคน – ทางทศิ ]+จงเขา้ ไปเฝ้าหา/ อุปสงฺกมติ ฺวา – ครนั้ เข้าไปเฝ้าแลว้ / สมณสฺส – แก่พระสมณะ/ โคตมสฺส – ผู้โคดม/ กาลํ – ซ่งึ กาล/ อาโรเจหิ – จงใหก้ ราบทลู /
23 กาโล – เป็นกาลอันสมควรแลว้ / [อยํ – นี/้ กาโล – กาล]/ โภ – ผเู้ จริญ/ โคตม; – ขา้ แต่พระโคดม/ นิฏฐฺ ติ ํ – เสรจ็ แล้ว/ ภตฺต”นฺติ. – ภตั ตาหาร”ดังน้ี/ “เอวํ – อยา่ งน้ัน/ โภ”ติ โข – ขา้ แต่ท่านผเู้ จริญ”ดังนี้แล/ โรสิกา – ชื่อว่าโรสกิ ะ/ นหฺ าปโิ ต – ช่างกลั บก/ โลหิจจฺ สฺส – ชื่อวา่ โลหจิ จะ/ พรฺ าหฺมณสสฺ – ตอ่ พราหมณ์/ ปฏสิ สฺ ุตฺวา – ฟังตอบแลว้ / เยน – ใด/ [ทสิ าภาเคน – ทางทศิ ]/ ภควา – พระผู้มพี ระภาคเจ้า/ เตนุปสงกฺ มิ; – นั้น+[ทสิ าภาเคน – ทางทิศ]+เข้าไปเฝ้าแล้ว/ อุปสงฺกมติ ฺวา – ครั้นเข้าไปเฝ้าแลว้ / ภควนฺตํ – ซง่ึ พระผู้มีพระภาคเจ้า/ อภิวาเทตฺวา – ถวายอภวิ าทแล้ว/ เอกมนฺตํ – ณ ส่วนข้างหนง่ึ / อฏฐฺ าสิ – ได้ยืนอยแู่ ล้ว/ เอกมนฺตํ – ณ ส่วนข้างหนึง่ / ฐิโต โข – ผู้ยนื อยแู่ ลว้ แล/ โรสิกา – ช่ือวา่ โรสกิ ะ/ นฺหาปโิ ต – ชา่ งกัลบก/ ภควโต – แดพ่ ระผู้มีพระภาคเจา้ / กาลํ – ซึง่ เวลา/ อาโรเจสิ – ให้กราบทลู แล้ว/ “กาโล – เปน็ กาลอันสมควรแลว้ / [อยํ – น้/ี กาโล – กาล]/ ภนฺเต – ข้าแตพ่ ระองค์ผูเ้ จรญิ / นิฏฐฺ ติ ํ – เสรจ็ แลว้ / ภตฺต”นตฺ ิ. – ภตั ตาหาร”ดังนี้/
24 ๕๐๘. อถ โข – ลำดับน้ันแล/ ภควา – พระผู้มีพระภาคเจ้า/ ปุพฺพณฺหสมยํ – ในสมยั อันเปน็ เวลาเช้าแหง่ วนั / นวิ าเสตวฺ า – ทรงนงุ่ หม่ แลว้ / ปตตฺ จีวรมาทาย – ซงึ่ บาตรและจวี ร+ทรงถอื เอาแล้ว/ สทฺธึ – กับ/ ภกิ ฺขสุ งฺเฆน – ดว้ ยภกิ ษสุ งฆ์/ เยน – ใด/ [ทสิ าภาเคน – ทางทศิ ]/ สาลวตกิ า – หมูบ่ า้ นสาลวตกิ า/ เตนปุ สงฺกมิ. – นัน้ +[ทสิ าภาเคน – ทางทิศ]+เข้าไปแลว้ / เตน โข – นน้ั แล/ ปน – ก/็ สมเยน – โดยสมยั / โรสิกา – ชือ่ ว่าโรสกิ ะ/ นหฺ าปโิ ต – ช่างกลั บก/ ภควนฺตํ – ซง่ึ พระผ้มู พี ระภาคเจ้า/ ปฏิ ฺฐิโต – ทางเบื้องพระปฤษฎางค/์ ปฏิ ฐฺ ิโต – ทางเบอ้ื งพระปฤษฎางค์/ อนุพนโฺ ธ – เป็นผู้เดนิ ตามไปแลว้ / โหต.ิ – ยอ่ มเปน็ / อถ โข – ลำดบั นัน้ แล/ โรสกิ า – ชือ่ ว่าโรสกิ ะ/ นฺหาปิโต – ช่างกัลบก/ ภควนฺตํ – กบั พระผมู้ พี ระภาคเจ้า/ เอตทโวจ – นนั่ +[วจนํ – ซึง่ คำ]+ได้กราบทลู แลว้ / “โลหิจฺจสสฺ – ชื่อว่าโลหิจจะ/ ภนฺเต – ขา้ แต่พระองคผ์ เู้ จรญิ / พฺราหฺมณสสฺ – แก่พราหมณ์/ เอวรปู ํ – เหน็ ปานน้ี/ ปาปกํ – อันชว่ั รา้ ย/ ทฏิ ฐฺ คิ ตํ – ความคิดเห็น/ อุปฺปนฺนํ – เกิดขน้ึ แล้ว/ ‘อิธ – นนั่ +[โลเก – ในโลก]/ สมโณ – สมณะ/ วา – หรือว่า/ พรฺ าหมฺ โณ – พราหมณ์/ วา – หรือวา่ / กสุ ลํ – อันเป็นกุศล/ ธมฺมํ – ซง่ึ ธรรม/ อธคิ จฺเฉยฺย – พึงบรรลุ/ กสุ ลํ – อันเป็นกศุ ล/ ธมมฺ ํ – ซึง่ ธรรม/ อธิคนฺตฺวา – ครน้ั บรรลุแลว้ / น – ไม/่ ปรสฺส – ผู้อ่ืน/ [ปุคฺคลสสฺ – แก่บุคคล]/ อาโรเจยฺย – พงึ บอก/ กิญหฺ ิ –อะไร+[สาสนํ – ซ่ึงคำสอน]+เพราะวา่ / ปโร – ผู้อนื่ / [ปุคฺคโล – บุคคล]/ ปรสฺส – ผูอ้ น่ื / [ปคุ ฺคลสฺส – แก่บุคคล]/ กริสฺสติ. – จักกระทำ/ เสยยฺ ถาปิ นาม – ช่อื ว่าแม้ฉันใด/ ปุราณํ – อนั เก่า/ พนฺธนํ – ซึ่งเครือ่ งจองจำ/ ฉินทฺ ติ ฺวา – ตัดออกแลว้ / อญฺญํ – อนั อ่นื / นวํ – อันใหม่/ พนธฺ นํ – ซง่ึ เครอ่ื งจองจำ/ กเรยฺย – พึงกระทำ/ เอวํ – ฉนั นั้น/ สมปฺ ทมิทํ – ซงึ่ ข้อเปรยี บเทียบ+นี้/ [อหํ – ขา้ พเจ้า]/ ปาปกํ – อันชว่ั ร้าย/ โลภธมฺมํ – ว่าเปน็ ความโลภ/ วทามิ – ยอ่ มกลา่ วเรยี ก/ กิญหฺ ิ – อะไร+[สาสนํ – ซงึ่ คำสอน]+เพราะวา่ / ปโร – ผูอ้ ่ืน/ [ปุคคฺ โล – บคุ คล]/ ปรสฺส – ผอู้ น่ื / [ปุคคฺ ลสฺส – แกบ่ คุ คล]/ กริสฺสตี’ติ. – จกั กระทำ’ดงั น้ี/ สาธุ – ขอประทานวโรกาสเถิด/ ภนเฺ ต – ขา้ แต่พระองค์ผเู้ จรญิ / ภควา – พระผมู้ พี ระภาคเจ้า/ โลหิจจฺ ํ – ช่ือว่าโลหิจจะ/ พฺราหมฺ ณํ – ซงึ่ พราหมณ์/ เอตสฺมา – น่นั / ปาปกา – อนั ชั่วร้าย/ ทิฏฐฺ ิคตา – จากความคิดเหน็ / วเิ วเจตู”ติ. – โปรดทรงปลดเปลอ้ื ง”ดังนี้/ “อปฺเปว นาม – ชื่อแม้ไฉน/ สิยา – พงึ ม/ี โรสิเก – ดูก่อนโรสิกะ/ อปฺเปว นาม – ช่ือแม้ไฉน/ สิยา – พงึ ม/ี โรสิเก”ติ. – ดูก่อนโรสกิ ะ”ดังน้ี/ อถ โข – ลำดบั นน้ั แล/ ภควา – พระผูม้ พี ระภาคเจ้า/ เยน – ใด/ [ทสิ าภาเคน – ทางทิศ]/ โลหิจฺจสสฺ – ชอื่ ว่าโลหจิ จะ/ พรฺ าหมฺ ณสสฺ – ของพราหมณ์/ นเิ วสนํ – นเิ วศน์/ เตนปุ สงกฺ มิ; – นั้น+[ทิสาภาเคน – ทางทิศ]+เสด็จเขา้ ไปแล้ว/ อุปสงฺกมติ ฺวา – ครนั้ เสด็จเข้าไปแลว้ / ปญฺญตเฺ ต – ทป่ี ลู าดไว้แล้ว/ อาสเน – บนพุทธอาสน์/ นิสีท.ิ – ประทบั น่งั แล้ว/
25 อถ โข – ลำดบั น้ันแล/ โลหิจโฺ จ – ชอ่ื วา่ โลหิจจะ/ พรฺ าหฺมโณ – พราหมณ์/ พุทฺธปปฺ มุขํ – มีพระพทุ ธเจ้าเป็นประมุข/ ภกิ ฺขสุ งฺฆํ – ยังภิกษุสงฆ์/ ปณเี ตน – อันประณตี / ขาทนีเยน – ด้วยของขบเคีย้ ว/ โภชนีเยน – ดว้ ยของขบฉัน/ สหตฺถา – ด้วยมือตนเอง/ สนตฺ ปเฺ ปสิ – ใหอ้ ม่ิ หนำแล้ว/ สมปฺ วาเรสิ. – ใหส้ ำราญแลว้ / โลหจิ จฺ พฺราหมฺ ณานุโยโค – ความขวนขวายของโลหจิ จพราหมณ์/ ๕๐๙. อถ โข – ลำดบั น้นั แล/ โลหจิ โฺ จ – ชอื่ ว่าโลหจิ จะ/ พรฺ าหมฺ โณ – พราหมณ์/ ภควนฺตํ – ซึ่งพระผู้มพี ระภาคเจา้ / ภตุ ตฺ าวึ – ผู้ฉันเสรจ็ แล้ว/ โอนีตปตฺตปาณึ – ผวู้ างมอื จากบาตรแลว้ / อญฺญตรํ – อนั ใดอันหนง่ึ / นจี ํ – อนั ตำ่ / อาสนํ – ซ่ึงอาสนะ/ คเหตวฺ า – ถือเอาแล้ว/ เอกมนตฺ ํ – ณ ส่วนข้างหนงึ่ / นสิ ีทิ. – น่งั ลงแล้ว/ เอกมนฺตํ – ณ สว่ นขา้ งหนึ่ง/ นิสินฺนํ โข – ผู้น่ังลงแลว้ แล/ โลหิจฺจํ – ชือ่ ว่าโลหจิ จะ/ พฺราหมฺ ณํ – กับพราหมณ/์ ภควา – พระผ้มู พี ระภาคเจา้ / เอตทโวจ – นนั่ +[วจนํ – ซึง่ พระดำรสั ]+ไดต้ รสั แล้ว/ “สจจฺ ํ – จริงหรือ/ กิร – ได้ยินวา่ / เต – เหล่านั้น/ โลหจิ ฺจ – ดกู อ่ นโลหิจจะ/ เอวรปู ํ – เหน็ ปานนี้/ ปาปกํ – อันชัว่ ร้าย/ ทิฏฺฐิคตํ – ความคดิ เหน็ / อปุ ฺปนฺนํ – เกดิ ขึ้นแลว้ / ‘อธิ – นน่ั +[โลเก – ในโลก]/ สมโณ – สมณะ/ วา – หรือว่า/ พฺราหฺมโณ – พราหมณ/์ วา – หรอื วา่ / กสุ ลํ – อันเป็นกุศล/ ธมฺมํ – ซง่ึ ธรรม/ อธิคจฺเฉยฺย – พึงบรรลุ/ กสุ ลํ – อนั เป็นกศุ ล/ ธมฺมํ – ซึง่ ธรรม/ อธคิ นฺตวฺ า – ครัน้ บรรลแุ ล้ว/ น – ไม/่ ปรสฺส – ผู้อนื่ / [ปุคฺคลสฺส – แกบ่ คุ คล]/ อาโรเจยฺย – พึงบอก/ กิญฺหิ – อะไร+[สาสนํ – ซึง่ คำสอน]+เพราะว่า/ ปโร – ผู้อน่ื / [ปคุ คฺ โล – บคุ คล]/ ปรสสฺ – ผอู้ นื่ / [ปุคฺคลสสฺ – แก่บุคคล]/ กริสฺสติ. – จกั กระทำ/ เสยยฺ ถาปิ นาม – ช่ือแม้ฉนั ใด/ ปุราณํ – อนั เก่า/ พนฺธนํ – ซึ่งเคร่ืองจองจำ/ ฉินฺทิตวฺ า – ตัดออกแลว้ / อญฺญํ – อนั อื่น/ นวํ – อันใหม่/ พนธฺ นํ – ซ่งึ เครอื่ งจองจำ/ กเรยฺย – พึงกระทำ/ เอวํ – ฉนั นัน้ / สมปฺ ทมทิ ํ – ซงึ่ ขอ้ เปรียบเทียบ+นี้/ [อหํ – ขา้ พเจ้า]/ ปาปกํ – อันช่ัวร้าย/ โลภธมฺมํ – ว่าเป็นความโลภ/ วทามิ – ย่อมกลา่ วเรียก/ กญิ หฺ ิ – อะไร+[สาสนํ – ซ่งึ คำสอน]+เพราะว่า/ ปโร – ผอู้ ื่น/ [ปุคคฺ โล – บุคคล]/ ปรสฺส – ผูอ้ น่ื / [ปคุ ฺคลสฺส – แก่บคุ คล]/ กริสฺสตี”’ต?ิ – จกั กระทำ”’ดังน้ี?/ “เอวํ – อยา่ งนั้น/ โภ – ผู้เจรญิ / โคตม” – ข้าแต่พระโคดม”/ “ตํ – น้ัน/ [วตฺถุํ – ซง่ึ เรือ่ ง/ ตวฺ ํ – เธอ]/ กึ – ว่าอยา่ งไร/ มญญฺ สิ – ย่อมเข้าใจ/ โลหิจจฺ – ดกู อ่ นโลหิจจะ/ นนุ – มิใชห่ รือ/ ตวฺ ํ – เธอ/ สาลวตกิ ํ – ซงึ่ หม่บู า้ นสาลวตกิ า/ อชฌฺ าวสสี”ติ? – ย่อมปกครอง”ดังนี้?/ “เอวํ – อยา่ งนัน้ / โภ – ผเู้ จรญิ / โคตม” – ขา้ แต่พระโคดม”/
26 “โย – ใด/ [ปคุ ฺคโล – บคุ คล]/ นุ โข – หนอแล/ โลหิจจฺ – ดูก่อนโลหิจจะ/ เอวํ – อย่างน้ี/ วเทยฺย – พงึ กล่าว/ ‘โลหจิ ฺโจ – ชอื่ วา่ โลหิจจะ/ พรฺ าหฺมโณ – พราหมณ/์ สาลวติกํ – ซ่ึงหมู่บา้ นสาลวติกา/ อชฌฺ าวสติ. – ย่อมปกครอง/ ยา – อนั ใด/ สาลวตกิ าย – ในหม่บู ้านสาลวตกิ า/ สมุทยสญชฺ าติ – ความเกดิ ขน้ึ แหง่ ผลประโยชน์/ โลหิจโฺ จว – ช่อื ว่าโลหิจจะ+แล/ ตํ – อนั นนั้ / [สมทุ ยสญฺชาตึ – ซ่งึ ความเกิดข้นึ แหง่ ผลประโยชน์]/ พรฺ าหมฺ โณ – พราหมณ์/ เอกโก – ผเู้ ดียว/ ปรภิ ุญฺเชยฺย – พึงใชส้ อย/ น – ไม/่ อญเฺ ญสํ – เหล่าอ่นื / [ปุคฺคลานํ – แกบ่ คุ คลทง้ั หลาย]/ ทเทยยฺ า’ต.ิ – พึงให้’ดังน้ี/ เอวํวาที – เปน็ ผมู้ ปี กตกิ ล่าวอย่างนี้/ โส – นั้น/ [ปุคคฺ โล – บคุ คล]/ เย – เหล่าใด/ [ปคุ ฺคลา – บุคคลทงั้ หลาย]/ ตํ – ซง่ึ ท่าน/ อุปชีวนตฺ ิ – ย่อมอาศัยเลี้ยงชีพ/ เตสํ – เหล่านนั้ / [ปุคคฺ ลานํ – แก่บคุ คลทัง้ หลาย]/ อนตฺ รายกโร – เปน็ ผกู้ ระทำซ่งึ ความเดือดร้อน/ วา – หรือวา่ / โหติ – ย่อมเป็น/ โน – ไม/่ วา”ติ? – หรือว่า”ดังน้ี?/ “[โส – นั้น/ ปคุ ฺคโล – บุคคล]/ อนฺตรายกโร – ชือ่ วา่ เป็นผกู้ ระทำซงึ่ ความเดือดร้อน/ โภ – ผู้เจรญิ / โคตม” – ขา้ แตพ่ ระโคดม”/ “[โส – น้นั / ปุคฺคโล – บคุ คล]/ อนตฺ รายกโร – เป็นผู้กระทำซึ่งความเดือดร้อน/ สมาโน – เปน็ อย/ู่ หติ านกุ มปฺ ี – ช่ือวา่ เปน็ ผ้หู วังประโยชน์เกือ้ กลู / วา – หรอื วา่ / เตสํ – เหล่านน้ั / [ปุคคฺ ลานํ – แกบ่ ุคคลทัง้ หลาย]/ โหติ – ยอ่ มเป็น/ อหิตานุกมปฺ ี – ชือ่ ว่าไม่เปน็ ผู้หวงั ประโยชน์เกอื้ กลู / วา”ติ? – หรือวา่ ”ดงั นี้?/ “[โส – นนั้ / ปคุ ฺคโล – บคุ คล]/ อหิตานกุ มปฺ ี – ชื่อว่าไมเ่ ป็นผหู้ วงั ประโยชน์เก้ือกูล/ โภ – ผเู้ จรญิ / โคตม” – ข้าแตพ่ ระโคดม”/ “อหติ านุกมฺปิสสฺ – ผู้ไม่เป็นผหู้ วงั ประโยชนเ์ กอ้ื กลู / [ปคุ ฺคลสฺส – แก่บคุ คล]/ เมตตฺ ํ – อันประกอบแลว้ ด้วยเมตตา/ วา – หรอื ว่า/ เตสุ – เหล่านั้น/ [ปคุ คฺ เลสุ – ในบคุ คลท้ังหลาย]/ จิตฺตํ – จิต/ ปจจฺ ปุ ฏฐฺ ติ ํ – เป็นอนั เข้าไปตั้งไวแ้ ลว้ / โหติ – ย่อมเปน็ / สปตฺตกํ – ทีเ่ ปน็ ศตั รู/ วา”ต?ิ – หรือว่า”ดงั นี้?/ “สปตตฺ กํ – ทเ่ี ป็นศตั รู/ [จติ ฺตํ – จติ / ปจฺจุปฏฐฺ ติ ํ – เปน็ อันเข้าไปตั้งไว้แลว้ / โหติ – ย่อมเปน็ ]/ โภ – ผเู้ จรญิ / โคตม” – ข้าแต่พระโคดม”/ “สปตฺตเก – ทเ่ี ป็นศัตรู/ จิตเฺ ต – คร้ันเมื่อจติ / ปจฺจุปฏฺฐิเต – อันเขาเข้าไปตั้งไว้แลว้ / [สา – นน้ั / [ปพฺพา – ข้อ]/ มิจฺฉาทฏิ ฺฐิ – ช่ือวา่ เป็นมจิ ฉาทิฏฐิ/ วา – หรือวา่ / โหติ – ย่อมเปน็ / สมฺมาทฏิ ฐฺ ิ – ชอ่ื ว่าเปน็ สัมมาทฏิ ฐิ/ วา”ติ? – หรอื วา่ ”ดังน้ี?/ “[สา – นัน้ / [ปพฺพา – ข้อ]/ มจิ ฉฺ าทฏิ ฺฐิ – ชอ่ื ว่าเป็นมิจฉาทิฏฐิ/ โภ – ผูเ้ จริญ/ โคตม” – ขา้ แต่พระโคดม”/ “มจิ ฺฉาทฏิ ฺฐิสฺส – ผเู้ ปน็ มจิ ฉาทฏิ ฐิ/ โข – แล/ [ปุคฺคลสสฺ – แกบ่ คุ คล]/ อหํ – อาตมา/ โลหจิ ฺจ – ดูกอ่ นโลหจิ จะ/ ทฺวนิ นฺ ํ – ๒ ประการ/ คตนี ํ – บรรดาคตทิ ง้ั หลาย/ อญฺญตรํ – อย่างใดอยา่ งหนึ่ง/ คตึ
27 – ซึง่ คต/ิ วทามิ – ยอ่ มกลา่ ว/ นริ ยํ – ซง่ึ นรก/ วา – หรือวา่ / ตริ จฺฉานโยนึ – ซง่ึ กำเนิดแห่งสตั วเ์ ดรัจฉาน/ วา”. – หรอื ว่า”/ ๕๑๐. “ตํ – น้ัน/ [วตฺถุํ – ซึง่ เรือ่ ง/ ตฺวํ – เธอ]/ กึ – ว่าอย่างไร/ มญฺญสิ – ยอ่ มเข้าใจ/ โลหิจฺจ – ดกู ่อนโลหิจจะ/ นนุ – มใิ ชห่ รือ/ ราชา – พระราชา/ ปเสนทิ – พระนามว่าปเสนทิ/ โกสโล – ผ้เู ป็นใหญ่ในแคว้นโกศล/ กาสโิ กสลํ – ซงึ่ แคว้นกาสีกับแควน้ โกศล/ อชฺฌาวสตี”ติ? – ย่อมทรงปกครอง”ดงั นี้?/ “เอวํ – อย่างนัน้ / โภ – ผู้เจรญิ / โคตม” – ขา้ แต่พระโคดม”/ “โย – ใด/ [ปคุ คฺ โล – บคุ คล]/ นุ โข – หนอแล/ โลหิจจฺ – ดกู อ่ นโลหจิ จะ/ เอวํ – อย่างน้ี/ วเทยฺย – พงึ กลา่ ว/ ‘ราชา – พระราชา/ ปเสนทิ – พระนามวา่ ปเสนทิ/ โกสโล – ผ้เู ป็นใหญ่ในแควน้ โกศล/ กาสิโกสลํ – ซึ่งแคว้นกาสีกับแคว้นโกศล/ อชฌฺ าวสติ; – ย่อมปกครอง/ ยา – อนั ใด/ กาสิโกสเล – ในแควน้ กาสกี ับแคว้นโกศล/ สมุทยสญฺชาติ – ความเกิดข้ึนแห่งผลประโยชน์/ ราชาว – พระราชา+แล/ ตํ – อนั นั้น/ [สมุทยสญชฺ าตึ – ซง่ึ ความเกิดขนึ้ แห่งผลประโยชน์]/ ปเสนทิ – ทรงพระนามว่าปเสนทิ/ โกสโล – ผู้ทรงเป็นใหญใ่ นแควน้ โกศล/ เอกโก – พระองค์เดียว/ ปรภิ ุญฺเชยฺย – พงึ ใช้สอย/ น – ไม/่ อญฺเญสํ – เหลา่ อื่น/ [ปุคฺคลานํ – แกบ่ คุ คลท้ังหลาย]/ ทเทยฺยา’ติ. – พึงพระราชทาน’ดงั นี้/ เอววํ าที – เปน็ ผูม้ ปี กติกล่าวอยา่ งนี้/ โส – [ปคุ คฺ โล – บคุ คล]/ เย – เหลา่ ใด/ [ปุคฺคลา – บุคคลทง้ั หลาย]/ ราชานํ – ซงึ่ พระราชา/ ปเสนทึ – ทรงพระนามว่าปเสนทิ/ โกสลํ – ผูท้ รงเปน็ ใหญ่ในแคว้นโกศล/ อุปชีวนฺติ – ย่อมอาศยั เลยี้ งชพี / ตมุ ฺเห – ทา่ นทั้งหลาย/ เจว – ด้วย+น่ันแล/ อญเฺ ญ – เหล่าอ่ืน/ [ปุคคฺ ลา – บุคคลทัง้ หลาย]/ จ – ดว้ ย/ เตสํ – เหล่านนั้ / [ปคุ คฺ ลานํ – แก่บคุ คลทั้งหลาย]/ อนตฺ รายกโร – เป็นผู้กระทำซึ่งความเดอื ดรอ้ น/ วา – หรือว่า/ โหติ – ย่อมเปน็ / โน – ไมว่ า”ติ? – หรอื ว่า”ดงั น้ี?/ “[โส – น้ัน/ ปุคฺคโล – บุคคล]/ อนฺตรายกโร – เปน็ ผกู้ ระทำซ่ึงความเดือดร้อน/ โภ – ผู้เจรญิ / โคตม” – ขา้ แต่พระโคดม”/ “[โส – นัน้ / ปคุ ฺคโล – บคุ คล]/ อนตฺ รายกโร – เป็นผูก้ ระทำซึ่งความเดือดร้อน/ สมาโน – เป็นอย/ู่ หิตานกุ มปฺ ี – ช่ือว่าเป็นผหู้ วังประโยชน์เกอ้ื กลู / วา – หรือวา่ / เตสํ – เหลา่ นน้ั / [ปคุ คฺ ลานํ – แกบ่ คุ คลท้งั หลาย]/ โหติ – ย่อมเป็น/ อหิตานุกมฺปี – ช่อื วา่ ไมเ่ ปน็ ผู้หวังประโยชน์เกอ้ื กูล/ วา”ติ? – หรอื ว่า”ดังน้ี?/ “[โส – นนั้ / ปุคคฺ โล – บคุ คล]/ อหิตานุกมปฺ ี – ช่อื วา่ ไม่เปน็ ผหู้ วังประโยชน์เก้ือกูล/ โภ – ผเู้ จริญ/ โคตม” – ขา้ แตพ่ ระโคดม”/ “อหิตานกุ มฺปสิ สฺ – ผไู้ มเ่ ปน็ ผ้หู วังประโยชน์เกือ้ กูล/ [ปคุ ฺคลสสฺ – แก่บุคคล]/ เมตตฺ ํ – อันประกอบแลว้ ดว้ ยเมตตา/ วา – หรือว่า/ เตสุ – เหล่านน้ั / [ปคุ ฺคเลสุ – ในบุคคลท้ังหลาย]/ จติ ฺตํ –
28 จิต/ ปจฺจุปฏฺฐติ ํ – เป็นอันเข้าไปต้ังไว้แล้ว/ โหติ – ย่อมเป็น/ สปตตฺ กํ – ท่ีเปน็ ศตั รู/ วา”ติ? – หรอื ว่า”ดงั น้ี?/ “สปตตฺ กํ – ทเ่ี ป็นศัตรู/ [จติ ฺตํ – จติ / ปจจฺ ุปฏฺฐิตํ – เปน็ อนั เขา้ ไปตงั้ ไว้แล้ว/ โหติ – ย่อมเป็น]/ โภ – ผเู้ จริญ/ โคตม” – ข้าแต่พระโคดม”/ “สปตฺตเก – ท่เี ปน็ ศตั รู/ จิตเฺ ต – ครน้ั เมื่อจติ / ปจฺจุปฏฺฐิเต – อันเขาเข้าไปตั้งไว้แล้ว/ [สา – นัน้ / [ปพฺพา – ข้อ]/ มจิ ฉฺ าทฏิ ฺฐิ – ชอ่ื ว่าเป็นมจิ ฉาทฏิ ฐิ/ วา – หรอื ว่า/ โหติ – ยอ่ มเปน็ / สมฺมาทิฏฺฐิ – ชอื่ วา่ เปน็ สัมมาทิฏฐิ/ วา”ติ? – หรอื วา่ ”ดังน้ี?/ “[สา – นัน้ / [ปพฺพา – ข้อ]/ มิจฉฺ าทิฏฐฺ ิ – ชื่อว่าเป็นมิจฉาทฏิ ฐิ/ โภ – ผู้เจรญิ / โคตม” – ข้าแต่พระโคดม”/ “มจิ ฺฉาทฏิ ฐฺ สิ ฺส – ผเู้ ป็นมจิ ฉาทฏิ ฐิ/ โข – แล/ [ปคุ ฺคลสฺส – แกบ่ คุ คล]/ อหํ – อาตมา/ โลหิจจฺ – ดกู อ่ นโลหิจจะ/ ทฺวินนฺ ํ – ๒ ประการ/ คตนี ํ – บรรดาคตทิ งั้ หลาย/ อญฺญตรํ – อยา่ งใดอย่างหนงึ่ / คตึ – ซึ่งคต/ิ วทามิ – ยอ่ มกล่าว/ นริ ยํ – ซ่ึงนรก/ วา – หรอื วา่ / ตริ จฺฉานโยนึ – ซ่งึ กำเนดิ แห่งสตั ว์เดรัจฉาน/ วา”. – หรอื ว่า”/ ๕๑๑. “อิติ – ดว้ ยประการฉะนี้/ กริ – ไดย้ ินว่า/ โลหิจจฺ – ดกู ่อนโลหจิ จะ/ โย – ใด/ [ปุคฺคโล – บุคคล]/ เอวํ – อย่างนี้/ วเทยยฺ – พงึ กล่าว/ “โลหจิ โฺ จ – ช่ือว่าโลหจิ จะ/ พฺราหมฺ โณ – พราหมณ์/ สาลวตกิ ํ – ซึ่งหมู่บา้ นสาลวตกิ า/ อชฺฌาวสติ; – ย่อมปกครอง/ ยา – อันใด/ สาลวตกิ าย – ในหมู่บ้านสาลวตกิ า/ สมทุ ยสญชฺ าติ – ความเกิดขึ้นแหง่ ผลประโยชน์/ โลหจิ ฺโจว – ช่อื ว่าโลหจิ จะ+แล/ ตํ – อนั นัน้ / [สมทุ ยสญฺชาตึ – ซ่งึ ความเกิดขึน้ แหง่ ผลประโยชน์]/ พรฺ าหมฺ โณ – พราหมณ์/ เอกโก – ผเู้ ดยี ว/ ปรภิ ุญฺเชยฺย – พงึ ใชส้ อย/ น – ไม/่ อญเฺ ญสํ – เหลา่ อื่น/ [ปคุ คฺ ลานํ – แกบ่ คุ คลทงั้ หลาย]/ ทเทยยฺ า’ต.ิ – พึงให้’ดังนี้/ เอวํวาที – เป็นผู้มีปกตกิ ลา่ วอยา่ งน้ี/ โส – นัน้ / [ปคุ คฺ โล – บุคคล]/ เย – เหลา่ ใด/ [ปุคฺคลา – บุคคลทง้ั หลาย]/ ตํ – ซึง่ ท่าน/ อุปชีวนตฺ ิ – ย่อมอาศัยเล้ยี งชพี / เตสํ – เหลา่ นนั้ / [ปุคฺคลานํ – แก่บุคคลทง้ั หลาย]/ อนฺตรายกโร – เปน็ ผู้กระทำซึง่ ความเดอื ดร้อน/ โหติ – ยอ่ มเป็น/ อนฺตรายกโร – เป็นผกู้ ระทำซึง่ ความเดอื ดร้อน/ สมาโน – เปน็ อย/ู่ อหิตานกุ มฺปี – ชอ่ื วา่ ไม่เปน็ ผูห้ วงั ประโยชนเ์ กือ้ กูล/ โหติ – ยอ่ มเป็น/ “อหิตานกุ มฺปสิ ฺส – ผู้ไมเ่ ป็นผ้หู วงั ประโยชนเ์ กื้อกลู / [ปุคฺคลสสฺ – แก่บคุ คล]/ สปตฺตกํ – ที่เปน็ ศตั ร/ู จิตฺตํ – จิต/ ปจจฺ ุปฏฺฐติ ํ – เป็นอันเขา้ ไปตั้งไว้แล้ว/ โหติ – ยอ่ มเปน็ / สปตตฺ เก – ท่ีเปน็ ศัตร/ู จติ เฺ ต – ครั้นเม่ือจติ / ปจจฺ ปุ ฏฐฺ เิ ต – อนั เขาเข้าไปตั้งไว้แล้ว/ [สา – น้ัน/ [ปพฺพา – ข้อ]/ มจิ ฉฺ าทิฏฐฺ ิ – ช่ือวา่ เป็นมิจฉาทิฏฐิ/ โหติ – ย่อมเป็น/ เอวเมว โข – ฉันน้นั +เหมอื นกันแล/ โลหิจจฺ – ดูก่อนโลหิจจะ/ โย – ใด/ [ปุคฺคโล – บุคคล]/ เอวํ – อยา่ งนี้/ วเทยฺย – พึงกล่าว/
29
30 “อธิ – น่ัน+[โลเก – ในโลก]/ สมโณ – สมณะ/ วา – หรอื ว่า/ พฺราหฺมโณ – พราหมณ์/ วา – หรือว่า/ กสุ ลํ – อันเปน็ กุศล/ ธมฺมํ – ซ่ึงธรรม/ อธคิ จฺเฉยยฺ – พงึ บรรลุ/ กสุ ลํ – อนั เป็นกศุ ล/ ธมฺมํ – ซึ่งธรรม/ อธิคนฺตฺวา – คร้นั บรรลุแล้ว/ น – ไม/่ ปรสฺส – ผอู้ ืน่ / [ปคุ ฺคลสสฺ – แก่บคุ คล]/ อาโรเจยฺย – พึงบอก/ กิญฺหิ – อะไร+[สาสนํ – ซ่ึงคำสอน]+เพราะวา่ / ปโร – ผู้อ่นื / [ปุคฺคโล – บคุ คล]/ ปรสฺส – ผู้อ่ืน/ [ปคุ คฺ ลสสฺ – แกบ่ ุคคล]/ กรสิ สฺ ติ. – จกั กระทำ/ เสยยฺ ถาปิ นาม – ชื่อแม้ฉันใด/ ปรุ าณํ – อันเก่า/ พนฺธนํ – ซงึ่ เคร่อื งจองจำ/ ฉนิ ฺทิตวฺ า – ตดั ออกแล้ว/ อญฺญํ – อนั อื่น/ นวํ – อันใหม่/ พนฺธนํ – ซ่ึงเคร่อื งจองจำ/ กเรยยฺ ฯเปฯ – พึงกระทำ ฯลฯ/ กริสสฺ ตี”ต.ิ – จักกระทำ”ดงั นี้/ เอวํวาที – เปน็ ผู้มีปกติกล่าวอยา่ งน้ี/ โส – นน้ั / [ปคุ คฺ โล – บุคคล]/ เย – เหล่าใด/ เต – เหลา่ นนั้ / กุลปุตฺตา – กลุ บุตรท้งั หลาย/ ตถาคตปฺปเวทติ ํ – ท่ีพระตถาคตแสดงแล้ว/ ธมฺมวินยํ – ซง่ึ พระธรรมวนิ ยั / อาคมมฺ – อาศัยแล้ว/ เอวรูปํ – เห็นปานน้ี/ อฬุ ารํ – อนั โอฬาร/ วเิ สสํ – ซงึ่ คณุ วิเศษ/ อธิคจฉฺ นตฺ ิ – ย่อมบรรลุ/ โสตาปตตฺ ผิ ลมปฺ ิ – ซ่งึ โสดาปัตตผิ ล+บา้ ง/ สจฺฉิกโรนตฺ ิ – ยอ่ มกระทำใหแ้ จง้ / สกทาคามิผลมฺปิ – ซึ่งสกทาคามิผล+บ้าง/ สจฉฺ ิกโรนตฺ ิ – ย่อมกระทำใหแ้ จง้ / อนาคามผิ ลมฺปิ – ซึง่ อนาคามิผล+บา้ ง/ สจฉฺ ิกโรนตฺ ิ – ย่อมกระทำให้แจง้ / อรหตฺตมปฺ ิ – ซ่งึ อรหัตตผล+บา้ ง/ สจฉฺ กิ โรนตฺ ิ – ย่อมกระทำใหแ้ จง้ / เย – เหลา่ ใด/ จิเม – ก็+เหล่าน้ี/ [กลุ ปุตฺตา – กลุ บตุ รท้ังหลาย]/ ทพิ ฺพา – อันเป็นทิพย์/ คพฺภา – ซง่ึ ครรภ์ท้งั หลาย/ ปริปาเจนฺติ – ย่อมอบรม/ ทิพฺพานํ – อันเปน็ ทิพย์/ ภวานํ – ในภพทั้งหลาย/ อภนิ พิ ฺพตฺติยา – เพอื่ การบังเกดิ / เตสํ – เหลา่ นนั้ / [กลุ ปุตตฺ านํ – แก่กุลบุตรทง้ั หลาย]/ อนตฺ รายกโร – เป็นผู้กระทำซง่ึ ความเดอื ดร้อน/ โหติ – ย่อมเปน็ / อนตฺ รายกโร – เป็นผู้กระทำซึ่งความเดือดร้อน/ สมาโน – เป็นอย/ู่ อหิตานกุ มปฺ ี – ชื่อวา่ ไม่เปน็ ผหู้ วงั ประโยชน์เก้ือกูล/ โหติ – ยอ่ มเป็น/ อหติ านกุ มฺปสิ สฺ – ผูไ้ ม่เป็นผูห้ วังประโยชน์เกื้อกูล/ [ปุคฺคลสสฺ – แกบ่ คุ คล]/ สปตตฺ กํ – ทเี่ ปน็ ศัตร/ู จิตฺตํ – จติ / ปจฺจุปฏฺฐิตํ – เป็นอันเข้าไปต้ังไวแ้ ล้ว/ โหติ – ย่อมเปน็ / สปตฺตเก – ท่ีเปน็ ศัตร/ู จิตเฺ ต – คร้นั เมอ่ื จิต/ ปจจฺ ปุ ฏฺฐิเต – อันเขาเข้าไปต้ังไว้แล้ว/ [สา – นั้น/ [ปพฺพา – ข้อ]/ มจิ ฺฉาทิฏฐฺ ิ – ช่ือว่าเป็นมจิ ฉาทฏิ ฐิ/ โหติ – ย่อมเปน็ / มิจฺฉาทฏิ ฐฺ สิ ฺส – ผเู้ ป็นมิจฉาทฏิ ฐิ/ โข – แล/ [ปุคคฺ ลสฺส – แก่บคุ คล]/ อหํ – อาตมา/ โลหจิ จฺ – ดูกอ่ นโลหิจจะ/ ทวฺ นิ นฺ ํ – ๒ ประการ/ คตนี ํ – บรรดาคติท้ังหลาย/ อญฺญตรํ – อย่างใดอยา่ งหน่ึง/ คตึ – ซ่งึ คต/ิ วทามิ – ย่อมกล่าว/ นริ ยํ – ซ่ึงนรก/ วา – หรอื วา่ / ติรจฉฺ านโยนึ – ซงึ่ กำเนดิ แห่งสตั ว์เดรจั ฉาน/ วา. – หรอื ว่า/
31 ๕๑๒. “อติ ิ – ด้วยประการฉะน้ี/ กิร – ไดย้ ินวา่ / โลหิจฺจ – ดูก่อนโลหจิ จะ/ โย – ใด/ [ปุคคฺ โล – บคุ คล]/ เอวํ – อยา่ งนี้/ วเทยยฺ – พงึ กล่าว/ “ราชา – พระราชา/ ปเสนทิ – พระนามว่าปเสนทิ/ โกสโล – ผู้เปน็ ใหญ่ในแคว้นโกศล/ กาสโิ กสลํ – ซงึ่ แคว้นกาสกี ับแควน้ โกศล/ อชฺฌาวสติ; – ย่อมปกครอง/ ยา – อันใด/ กาสโิ กสเล – ในแคว้นกาสีกับแคว้นโกศล/ สมุทยสญฺชาติ – ความเกดิ ข้ึนแหง่ ผลประโยชน์/ ราชาว – พระราชา+แล/ ตํ – อันนนั้ / [สมทุ ยสญฺชาตึ – ซงึ่ ความเกิดขน้ึ แหง่ ผลประโยชน์]/ ปเสนทิ – ทรงพระนามวา่ ปเสนทิ/ โกสโล – ผทู้ รงเป็นใหญใ่ นแควน้ โกศล/ เอกโก – พระองคเ์ ดยี ว/ ปริภญุ ฺเชยฺย – พงึ ใชส้ อย/ น – ไม/่ อญเฺ ญสํ – เหล่าอ่นื / [ปคุ คฺ ลานํ – แกบ่ คุ คลทง้ั หลาย]/ ทเทยยฺ า”ติ. – พงึ พระราชทาน”ดังน้ี/ เอวํวาที – เป็นผมู้ ปี กติกล่าวอย่างนี้/ โส – น้นั / [ปคุ ฺคโล – บคุ คล]/ เย – เหล่าใด/ [ปคุ คฺ ลา – บุคคลท้งั หลาย]/ ราชานํ – ซง่ึ พระราชา/ ปเสนทึ – ทรงพระนามว่าปเสนทิ/ โกสลํ – ผทู้ รงเป็นใหญใ่ นแควน้ โกศล/ อปุ ชีวนฺติ – ย่อมอาศยั เลี้ยงชีพ/ ตุมฺเห – ทา่ นทั้งหลาย/ เจว – ดว้ ย+นั่นแล/ อญเฺ ญ – เหลา่ อ่นื / [ปุคคฺ ลา – บุคคลทั้งหลาย]/ จ – ดว้ ย/ เตสํ – เหล่าน้ัน/ [ปคุ คฺ ลานํ – แกบ่ ุคคลทั้งหลาย]/ อนตฺ รายกโร – เปน็ ผู้กระทำซง่ึ ความเดือดรอ้ น/ โหติ. – ย่อมเป็น/ อนตฺ รายกโร – เปน็ ผู้กระทำซ่งึ ความเดือดร้อน/ สมาโน – เป็นอย/ู่ อหติ านุกมปฺ ี – ชอ่ื วา่ ไม่เปน็ ผ้หู วงั ประโยชน์เกื้อกลู / โหติ – ยอ่ มเป็น/ อหติ านุกมฺปิสสฺ – ผู้ไม่เป็นผู้หวงั ประโยชนเ์ กือ้ กลู / [ปุคคฺ ลสสฺ – แกบ่ คุ คล]/ สปตตฺ กํ – ทีเ่ ป็นศัตร/ู จิตตฺ ํ – จติ / ปจจฺ ุปฏฐฺ ติ ํ – เปน็ อนั เข้าไปตั้งไว้แลว้ / โหติ – ยอ่ มเปน็ / สปตตฺ เก – ท่เี ป็นศัตร/ู จิตเฺ ต – ครนั้ เม่อื จติ / ปจจฺ ปุ ฏฐฺ ิเต – อนั เขาเขา้ ไปต้ังไวแ้ ล้ว/ [สา – นัน้ / [ปพพฺ า – ข้อ]/ มิจฺฉาทฏิ ฐฺ ิ – ชอื่ ว่าเปน็ มจิ ฉาทิฏฐิ/ โหติ – ยอ่ มเปน็ / เอวเมว โข – ฉันนัน้ +เหมือนกนั แล/ โลหิจฺจ – ดูกอ่ นโลหิจจะ/ โย – ใด/ [ปุคคฺ โล – บุคคล]/ เอวํ – อย่างน้ี/ วเทยฺย – พงึ กล่าว/ “อิธ – นัน่ +[โลเก – ในโลก]/ สมโณ – สมณะ/ วา – หรอื ว่า/ พฺราหมฺ โณ – พราหมณ/์ วา – หรอื วา่ / กสุ ลํ – อันเปน็ กุศล/ ธมฺมํ – ซ่ึงธรรม/ อธิคจเฺ ฉยยฺ – พงึ บรรลุ/ กสุ ลํ – อันเปน็ กุศล/ ธมมฺ ํ – ซ่งึ ธรรม/ อธคิ นตฺ ฺวา – ครัน้ บรรลแุ ลว้ / น – ไม/่ ปรสฺส – ผอู้ น่ื / [ปคุ คฺ ลสฺส – แก่บุคคล]/ อาโรเจยฺย – พงึ บอก/ กญิ ฺหิ – อะไร+[สาสนํ – ซึง่ คำสอน]+เพราะวา่ / ปโร – ผอู้ ืน่ / [ปคุ คฺ โล – บุคคล]/ ปรสฺส – ผอู้ น่ื / [ปุคฺคลสสฺ – แกบ่ ุคคล]/ กริสสฺ ติ. – จกั กระทำ/ เสยฺยถาปิ – แม้ฉนั ใด/ นามฯเปฯ – ชอื่ ฯลฯ/ กิญหฺ ิ – อะไร+[สาสนํ – ซ่ึงคำสอน]+เพราะว่า/ ปโร – ผู้อื่น/ [ปุคฺคโล – บุคคล]/ ปรสฺส – ผู้อน่ื / [ปุคฺคลสสฺ – แก่บุคคล]/ กรสิ สฺ ต”ี ติ. – จกั กระทำ”ดังน้ี/ เอววํ าที – เปน็ ผ้มู ีปกตกิ ล่าวอยา่ งน้ี/ โส – นั้น/ [ปคุ คฺ โล – บคุ คล]/ เย – เหล่าใด/ เต – เหลา่ น้นั / กุลปตุ ตฺ า – กลุ บุตรทั้งหลาย/ ตถาคตปฺปเวทิตํ – ท่ีพระตถาคตแสดงแล้ว/ ธมมฺ วนิ ยํ – ซ่ึงพระธรรมวนิ ัย/ อาคมฺม – อาศัยแล้ว/ เอวรปู ํ – เห็นปานน้ี/ อุฬารํ – อนั โอฬาร/ วิเสสํ – ซึ่งคณุ วิเศษ/
32 อธิคจฺฉนตฺ ิ – ยอ่ มบรรลุ/ โสตาปตฺติผลมฺปิ – ซึง่ โสดาปัตตผิ ล+บ้าง/ สจฺฉิกโรนตฺ ิ – ยอ่ มกระทำให้แจง้ / สกทาคามิผลมฺปิ – ซ่ึงสกทาคามผิ ล+บา้ ง/ สจฺฉิกโรนตฺ ิ – ยอ่ มกระทำใหแ้ จง้ / อนาคามผิ ลมฺปิ – ซ่ึงอนาคามิผล+บ้าง/ สจฺฉิกโรนตฺ ิ – ยอ่ มกระทำให้แจง้ / อรหตฺตมปฺ ิ – ซึ่งอรหตั ตผล+บ้าง/ สจฺฉกิ โรนฺติ – ยอ่ มกระทำให้แจง้ / เย – เหลา่ ใด/ จิเม – ก็+เหล่านี้/ [กุลปตุ ฺตา – กลุ บุตรท้ังหลาย]/ ทพิ ฺพา – อันเปน็ ทพิ ย์/ คพฺภา – ซง่ึ ครรภ์ทง้ั หลาย/ ปริปาเจนฺติ – ย่อมอบรม/ ทิพฺพานํ – อันเป็นทิพย์/ ภวานํ – ในภพทัง้ หลาย/ อภินิพฺพตตฺ ิยา – เพื่อการบงั เกิด/ เตสํ – เหล่าน้ัน/ [กลุ ปตุ ฺตา – แก่กลุ บุตรทัง้ หลาย]/ อนตฺ รายกโร – เปน็ ผกู้ ระทำซง่ึ ความเดอื ดร้อน/ โหติ – ย่อมเปน็ / อนฺตรายกโร – เปน็ ผูก้ ระทำซึ่งความเดือดร้อน/ สมาโน – เป็นอย/ู่ อหติ านุกมปฺ ี – ชอ่ื วา่ ไม่เป็นผู้หวงั ประโยชน์เกอ้ื กลู / โหติ – ยอ่ มเป็น/ อหิตานกุ มฺปสิ ฺส – ผู้ไมเ่ ป็นผูห้ วังประโยชนเ์ กอ้ื กลู / [ปุคฺคลสสฺ – แก่บุคคล]/ สปตตฺ กํ – ท่เี ปน็ ศตั ร/ู จิตตฺ ํ – จิต/ ปจจฺ ุปฏฺฐิตํ – เป็นอันเขา้ ไปต้ังไว้แล้ว/ โหติ – ยอ่ มเป็น/ สปตตฺ เก – ท่เี ป็นศตั ร/ู จิตฺเต – ครั้นเม่อื จติ / ปจฺจปุ ฏฐฺ เิ ต – อันเขาเขา้ ไปตั้งไวแ้ ล้ว/ [สา – นน้ั / [ปพพฺ า – ข้อ]/ มิจฉฺ าทิฏฐฺ ิ – ช่ือว่าเปน็ มจิ ฉาทฏิ ฐิ/ โหติ – ย่อมเปน็ / มจิ ฺฉาทฏิ ฺฐิสสฺ – ผูเ้ ป็นมจิ ฉาทฏิ ฐิ/ โข – แล/ [ปุคคฺ ลสฺส – แก่บุคคล]/ อหํ – อาตมา/ โลหิจจฺ – ดกู อ่ นโลหิจจะ/ ทวฺ นิ นฺ ํ – ๒ ประการ/ คตนี ํ – บรรดาคติทงั้ หลาย/ อญฺญตรํ – อย่างใดอย่างหนึ่ง/ คตึ – ซึ่งคต/ิ วทามิ – ย่อมกล่าว/ นิรยํ – ซ่งึ นรก/ วา – หรอื ว่า/ ตริ จฉฺ านโยนึ – ซ่งึ กำเนิดแห่งสัตวเ์ ดรัจฉาน/ วา. – หรอื วา่ / ตโย – ๓ ประเภท/ โจทนารหา – ผ้สู มควรเพ่อื การทักทว้ ง/ [สตฺถาโร – ศาสดาท้งั หลาย]/ ๕๑๓. “ตโย – ๓ ประเภท/ โขเม – แล+เหล่านี้/ โลหจิ จฺ – ดูก่อนโลหจิ จะ/ สตฺถาโร – ศาสดาทั้งหลาย/ เย – เหล่าใด/ [สตถฺ าโร – ศาสดาท้ังหลาย]/ โลเก – ในโลก/ โจทนารหา; – เป็นผู้สมควรเพื่อการทักท้วง/ โย – ใด/ [ปุคคฺ โล – บคุ คล]/ จ ปเนวรเู ป – ก็แล+เหน็ ปานน้ี/ สตถฺ าโร – ซง่ึ พระศาสดาท้ังหลาย/ โจเทติ – ย่อมทักท้วง/ สา – นั้น/ โจทนา – การทักท้วง/ ภูตา – จัดวา่ เป็นของจรงิ / ตจฉฺ า – จดั วา่ เป็นของแท/้ ธมฺมกิ า – จัดวา่ เป็นของประกอบดว้ ยธรรม/ อนวชฺชา – จัดวา่ เป็นของไมม่ โี ทษ/ กตเม – คอื อะไรบ้าง/ ตโย? – ๓ ประเภท?/ อธิ – นน่ั +[โลเก – ในโลก]/ โลหิจฺจ – ดกู ่อนโลหิจจะ/ เอกจโฺ จ – บางคน/ สตฺถา – ศาสดา/ ยสฺสตฺถาย – ใด+[สามญญฺ ตถฺ สฺส – แกจ่ ุดมงุ่ หมายแห่งความเปน็ สมณะ]+เพ่ือประโยชน์/ อคารสฺมา – จากเรอื น/ อนคารยิ ํ – เปน็ บรรพชติ / ปพฺพชิโต – เปน็ ผบู้ วชแล้ว/ โหติ – ยอ่ มเปน็ / สฺวาสฺส – น้ัน+นั้น/ [สตถฺ โุ น – อนั ศาสดา]/ สามญญฺ ตโฺ ถ – จุดมุ่งหมายแห่งความเปน็ สมณะ/ อนนปุ ฺปตโฺ ต – เป็นอนั ไมไ่ ดบ้ รรลตุ ามลำดบั แล้ว/ โหติ. – ย่อมเป็น/
33 โส – นนั้ / [สตฺถา – ศาสดา]/ ตํ – นัน้ / สามญญฺ ตฺถํ – ซง่ึ จดุ มุ่งหมายแห่งความเป็นสมณะ/ อนนปุ าปุณติ ฺวา – ไมไ่ ดบ้ รรลุตามลำดับแลว้ / สาวกานํ – แก่สาวกท้งั หลาย/ ธมฺมํ – ซึ่งธรรม/ เทเสติ – ยอ่ มแสดง/ “อทิ ํ – น้ี/ [วตฺถุ – วัตถ]ุ / โว – แกท่ ่านท้ังหลาย/ หิตาย – เพื่อประโยชนเ์ ก้ือกลู / อทิ ํ – นี้/ [วตฺถุ – วตั ถ]ุ / โว – แก่ท่านท้ังหลาย/ สุขายา”ติ. – เพือ่ ความสุข”ดังน้ี/ ตสสฺ – น้นั / [สตถฺ โุ น – ของศาสดา]/ สาวกา – สาวกทัง้ หลาย/ น – ไม/่ สสุ สฺ สู นตฺ ิ – ย่อมตง้ั ใจฟัง/ น – ไม/่ โสตํ – ซงึ่ โสตะ/ โอทหนตฺ ิ – ย่อมตง้ั ลง/ น – ไม/่ อญฺญา – โดยประการอืน่ / จติ ตฺ ํ – ซงึ่ จติ / อุปฏฺฐเปนตฺ ิ – ย่อมตัง้ ไว้/ โวกฺกมฺม – หลกี เลีย่ งแลว้ / จ – ด้วย/ สตถฺ ุสาสนา – ตามคำสัง่ สอน/ วตตฺ นฺติ. – ย่อมประพฤติ/ โส – น้ัน/ [สตถฺ า – ศาสดา]/ เอวมสฺส – อย่างนี้+พึงเปน็ / [สาวเกหิ – อนั สาวกทั้งหลาย]/ โจเทตพโฺ พ – เปน็ ผู้พึงถูกทักท้วง/ “อายสฺมา โข – ท่านผมู้ อี ายุแล/ ยสฺสตฺถาย – ใด+[สามญญฺ ตฺถสฺส – แกจ่ ดุ ม่งุ หมายแห่งความเป็นสมณะ]+เพื่อประโยชน์/ อคารสฺมา – จากเรือน/ อนคาริยํ – เป็นบรรพชิต/ ปพฺพชิโต – เป็นผู้บวชแล้ว/ โส – นนั้ / เต – อนั ท่าน/ สามญฺญตโฺ ถ – จุดมงุ่ หมายแห่งความเป็นสมณะ/ อนนุปฺปตโฺ ต – เปน็ อนั ไม่ได้บรรลุตามลำดบั แล้ว/ ตํ – นัน้ / ตวฺ ํ – เธอ/ สามญฺญตถฺ ํ – ซงึ่ จดุ มุ่งหมายแหง่ ความเป็นสมณะ/ อนนุปาปุณิตวฺ า – ไมไ่ ด้บรรลุตามลำดับแล้ว/ สาวกานํ – แกส่ าวกทั้งหลาย/ ธมฺมํ – ซ่ึงธรรม/ เทเสสิ – แสดงแลว้ / ‘อทิ ํ – นี้/ [วตฺถุ – วัตถ]ุ / โว – แกท่ า่ นท้ังหลาย/ หิตาย – เพอ่ื ประโยชน์เกือ้ กลู / อิทํ – น้ี/ [วตถฺ ุ – วตั ถ]ุ / โว – แกท่ ่านทั้งหลาย/ สขุ ายา’ต.ิ – เพ่อื ความสุข’ดงั น้ี/ ตสฺส – นัน้ / [สตถฺ ุโน – ของศาสดา]/ สาวกา – สาวกทัง้ หลาย/ น – ไม/่ สสุ สฺ สู นตฺ ิ – ย่อมฟังดว้ ยดี/ น – ไม/่ โสตํ – ซงึ่ โสตะ/ โอทหนฺติ – ยอ่ มต้ังลง/ น – ไม/่ อญญฺ า – โดยประการอื่น/ จติ ตฺ ํ – ซง่ึ จิต/ อปุ ฏฐฺ เปนฺติ – ยอ่ มตัง้ ไว้/ โวกกฺ มฺม – หลีกเลยี่ งแลว้ / จ – ด้วย/ สตฺถุสาสนา – ตามคำสง่ั สอน/ วตตฺ นฺติ. – ยอ่ มประพฤติ/ เสยฺยถาปิ นาม – ชื่อแมฉ้ ันใด/ [ปุริโส – บุรษุ ]/ โอสกกฺ นตฺ ยิ า – ผูถ้ อยหนีอยู่/ [อิตถฺ ิยา – ตอ่ สตรี]/ วา – หรือวา่ / อุสสฺ กเฺ กยยฺ – พึงประชดิ / [ปุรโิ ส – บรุ ษุ ]/ ปรมฺมขุ ึ – ผูม้ ีหนา้ ในภายหลงั / [อิตถฺ ึ – ซ่ึงสตรี]/ วา – หรอื ว่า/ อาลงิ ฺเคยฺย – พึงสวมกอด/ เอวํ – ฉันนั้น/ สมฺปทมทิ ํ – ซงึ่ ขอ้ เปรยี บเทยี บ+นี้/ [อหํ – ข้าพเจ้า]/ ปาปกํ – อันชัว่ ร้าย/ โลภธมมฺ ํ – วา่ เปน็ ความโลภ/ วทามิ – ยอ่ มกล่าวเรยี ก/ กญิ หฺ ิ – อะไร+[สาสนํ – ซง่ึ คำสอน]+เพราะว่า/ ปโร – ผ้อู นื่ / [ปุคฺคโล – บคุ คล]/ ปรสสฺ – ผู้อน่ื / [ปคุ ฺคลสฺส – แกบ่ ุคคล]/ กริสฺสตี”ติ. – จกั กระทำ”ดังน้ี/ อยํ โข – น้แี ล/ โลหิจจฺ – ดูกอ่ นโลหจิ จะ/ ปฐโม – ประเภทที่ ๑/ สตถฺ า – ศาสดา/ โย – ใด/ [ปคุ คฺ โล – บุคคล]/ โลเก – ในโลก/ โจทนารโห; – เปน็ ผสู้ มควรเพื่อการทักท้วง/ โย – ใด/ [ปคุ ฺคโล –
34 บคุ คล]/ จ ปเนวรปู ํ – ก็แล+เห็นปานนี้/ สตถฺ ารํ – ซึง่ พระศาสดา/ โจเทติ – ย่อมทักท้วง/ สา – น้นั / โจทนา – การทกั ทว้ ง/ ภตู า – จัดวา่ เปน็ เรื่องจริง/ ตจฺฉา – จดั วา่ เป็นเรอื่ งแท้/ ธมมฺ ิกา – จัดวา่ เป็นการทกั ทว้ งอันประกอบแล้วดว้ ยธรรม/ อนวชฺชา – จัดว่าเป็นการทักท้วงไม่มีโทษ/ ๕๑๔. “ปุน – อกี / จปรํ – ก+็ อน่ื อีก/ [ปพพฺ ํ – ขอ้ ]/ โลหจิ จฺ – ดูก่อนโลหิจจะ/ อิเธกจฺโจ – นนั่ +[โลเก – ในโลก]+บางคน/ สตฺถา – ศาสดา/ ยสสฺ ตถฺ าย – ใด+[สามญญฺ ตฺถสฺส – แก่จดุ มุ่งหมายแห่งความเปน็ สมณะ]+เพื่อประโยชน์/ อคารสฺมา – จากเรือน/ อนคาริยํ – เปน็ บรรพชติ / ปพฺพชโิ ต – เป็นผบู้ วชแล้ว/ โหติ – ยอ่ มเปน็ / สฺวาสฺส – นั้น+นนั้ / [สตฺถโุ น – อนั ศาสดา]/ สามญฺญตฺโถ – จดุ มุ่งหมายแห่งความเปน็ สมณะ/ อนนุปปฺ ตโฺ ต – เปน็ อนั ไม่ไดบ้ รรลตุ ามลำดบั แลว้ / โหต.ิ – ย่อมเป็น/ โส – น้นั / [สตถฺ า – ศาสดา]/ ตํ – นน้ั / สามญญฺ ตฺถํ – ซึง่ จุดม่งุ หมายแห่งความเป็นสมณะ/ อนนปุ าปุณติ วฺ า – ไม่ได้บรรลุตามลำดับแล้ว/ สาวกานํ – แก่สาวกทั้งหลาย/ ธมฺมํ – ซ่ึงธรรม/ เทเสติ – ย่อมแสดง/ “อทิ ํ – นี้/ [วตถฺ ุ – วัตถ]ุ / โว – แกท่ า่ นทัง้ หลาย/ หิตาย – เพอ่ื ประโยชน์เกือ้ กลู / อทิ ํ – นี้/ [วตถฺ ุ – วตั ถุ]/ โว – แกท่ ่านท้ังหลาย/ สุขายา”ติ. – เพ่ือความสุข”ดังนี้/ ตสสฺ – นนั้ / [สตถฺ โุ น – ของศาสดา]/ สาวกา – สาวกทัง้ หลาย/ สสุ สฺ สู นตฺ ิ – ย่อมฟงั ด้วยดี/ โสตํ – ซง่ึ โสตะ/ โอทหนตฺ ิ – ยอ่ มต้ังลง/ อญฺญา – โดยประการอน่ื / จติ ฺตํ – ซง่ึ จิต/ อปุ ฏฺฐเปนฺติ – ยอ่ มตง้ั ไว้/ น – ไม/่ จ – ดว้ ย/ โวกกฺ มมฺ – หลกี เลยี่ งแล้ว/ สตถฺ ุสาสนา – ตามคำสง่ั สอน/ วตตฺ นฺติ. – ย่อมประพฤต/ิ โส – นนั้ / [สตถฺ า – ศาสดา]/ เอวมสฺส – อยา่ งนี้+พึงเปน็ / [สาวเกหิ – อนั สาวกท้ังหลาย]/ โจเทตพฺโพ – เปน็ ผ้พู ึงถูกทักท้วง/ “อายสฺมา โข – ท่านผ้มู อี ายุแล/ ยสสฺ ตถฺ าย – ใด+[สามญฺญตฺถสฺส – แกจ่ ดุ มุง่ หมายแหง่ ความเป็นสมณะ]+เพอ่ื ประโยชน์/ อคารสฺมา – จากเรือน/ อนคาริยํ – เป็นบรรพชติ / ปพฺพชโิ ต – เปน็ ผู้บวชแล้ว/ โส – น้ัน/ เต – อนั ทา่ น/ สามญญฺ ตฺโถ – จดุ มงุ่ หมายแห่งความเป็นสมณะ/ อนนปุ ปฺ ตโฺ ต. – เปน็ อันไม่ได้บรรลตุ ามลำดับแลว้ / ตํ – น้ัน/ ตฺวํ – เธอ/ สามญฺญตถฺ ํ – ซง่ึ จุดมุ่งหมายแห่งความเปน็ สมณะ/ อนนุปาปุณติ ฺวา – ไม่ได้บรรลุตามลำดับแล้ว/ สาวกานํ – แก่สาวกทัง้ หลาย/ ธมฺมํ – ซง่ึ ธรรม/ เทเสสิ – แสดงแลว้ / ‘อทิ ํ – นี้/ [วตถฺ ุ – วัตถ]ุ / โว – แกท่ า่ นท้ังหลาย/ หติ าย – เพือ่ ประโยชน์เก้ือกลู / อิทํ – นี้/ [วตฺถุ – วัตถุ]/ โว – แก่ท่านท้ังหลาย/ สขุ ายา’ติ. – เพือ่ ความสุข’ดงั นี้/ ตสฺส – นัน้ / [สตฺถโุ น – ของศาสดา]/ สาวกา – สาวกทงั้ หลาย/ สสุ สฺ สู นตฺ ิ – ย่อมฟังด้วยดี/ โสตํ – ซงึ่ โสตะ/ โอทหนฺติ – ยอ่ มตั้งลง/ อญฺญา – โดยประการอื่น/ จิตตฺ ํ – ซ่งึ จติ / อุปฏฺฐเปนตฺ ิ – ย่อมตัง้ ไว้/ น – ไม/่ จ – ดว้ ย/ โวกกฺ มมฺ – หลีกเลย่ี งแลว้ / สตฺถสุ าสนา – ตามคำสง่ั สอน/ วตฺตนฺติ. – ยอ่ มประพฤต/ิ เสยฺยถาปิ นาม – ชอื่ แม้ฉนั ใด/ สกํ – ของตน/ เขตฺตํ – ซ่งึ นา/ โอหาย – ละเลยแลว้ / ปรํ – อันเป็นของผู้อน่ื / เขตฺตํ – นา/ นทิ ฺทายติ พฺพํ – วา่ เป็นที่อันตนควรบำรงุ / มญเฺ ญยยฺ – พึงเขา้ ใจ/
35 เอวํ – ฉันน้ัน/ สมฺปทมทิ ํ – ซง่ึ ขอ้ เปรยี บเทียบ+นี้/ [อหํ – ขา้ พเจ้า]/ ปาปกํ – อันชัว่ ร้าย/ โลภธมมฺ ํ – วา่ เปน็ ความโลภ/ วทามิ – ยอ่ มกล่าวเรียก/ กิญฺหิ – อะไร+[สาสนํ – ซึ่งคำสอน]+เพราะวา่ / ปโร – ผ้อู ืน่ / [ปุคฺคโล – บคุ คล]/ ปรสฺส – ผู้อ่นื / [ปคุ ฺคลสฺส – แกบ่ ุคคล]/ กริสฺสตี”ติ. – จักกระทำ”ดังน้ี/ อยํ โข – นีแ้ ล/ โลหจิ ฺจ – ดูก่อนโลหิจจะ/ ทตุ โิ ย – ประเภทที่ ๒/ สตฺถา – ศาสดา/ โย – ใด/ [ปคุ คฺ โล – บคุ คล]/ โลเก – ในโลก/ โจทนารโห; – เปน็ ผสู้ มควรเพ่อื การทักทว้ ง/ โย – ใด/ [ปุคคฺ โล – บุคคล]/ จ ปเนวรปู ํ – กแ็ ล+เหน็ ปานน้ี/ สตถฺ ารํ – ซ่งึ พระศาสดา/ โจเทติ – ย่อมทกั ท้วง/ สา – น้นั / โจทนา – การทกั ท้วง/ ภูตา – จดั วา่ เป็นเรอ่ื งจริง/ ตจฺฉา – จัดว่าเป็นเรอ่ื งแท้/ ธมฺมิกา – จดั วา่ เป็นการทักทว้ งอันประกอบแลว้ ดว้ ยธรรม/ อนวชฺชา – จัดว่าเปน็ การทกั ท้วงไม่มีโทษ/ ๕๑๕. “ปนุ – อกี / จปรํ – ก+็ อ่ืนอีก/ [ปพฺพํ – ขอ้ ]/ โลหจิ จฺ – ดกู ่อนโลหิจจะ/ อิเธกจฺโจ – นั่น+[โลเก – ในโลก]+บางคน/ สตถฺ า – ศาสดา/ ยสฺสตฺถาย – ใด+[สามญฺญตฺถสฺส – แกจ่ ุดมงุ่ หมายแห่งความเป็นสมณะ]+เพ่อื ประโยชน์/ อคารสฺมา – จากเรือน/ อนคารยิ ํ – เป็นบรรพชติ / ปพพฺ ชโิ ต – เป็นผบู้ วชแลว้ / โหติ – ยอ่ มเปน็ / สวฺ าสสฺ – นั้น+น้ัน/ [สตถฺ โุ น – อนั ศาสดา]/ สามญญฺ ตโฺ ถ – จดุ มุ่งหมายแหง่ ความเปน็ สมณะ/ อนปุ ปฺ ตโฺ ต – เปน็ อันได้บรรลุตามลำดับแล้ว/ โหต.ิ – ย่อมเป็น/ โส – นน้ั / [สตฺถา – ศาสดา]/ ตํ – นัน้ / สามญญฺ ตถฺ ํ – ซง่ึ จดุ มุ่งหมายแหง่ ความเป็นสมณะ/ อนนุปาปุณิตวฺ า – ไม่ไดบ้ รรลตุ ามลำดับแลว้ / สาวกานํ – แก่สาวกท้ังหลาย/ ธมฺมํ – ซ่ึงธรรม/ เทเสติ – ยอ่ มแสดง/ “อทิ ํ – น้ี/ [วตฺถุ – วัตถ]ุ / โว – แกท่ ่านทงั้ หลาย/ หติ าย – เพือ่ ประโยชน์เก้ือกลู / อิทํ – นี้/ [วตถฺ ุ – วัตถ]ุ / โว – แก่ทา่ นทั้งหลาย/ สขุ ายา”ติ. – เพ่ือความสุข”ดงั น้ี/ ตสฺส – นน้ั / [สตถฺ โุ น – ของศาสดา]/ สาวกา – สาวกทัง้ หลาย/ น – ไม/่ สสุ สฺ สู นตฺ ิ – ย่อมฟังด้วยดี/ น – ไม/่ โสตํ – ซ่ึงโสตะ/ โอทหนตฺ ิ – ยอ่ มตง้ั ลง/ น – ไม/่ อญฺญา – โดยประการอ่ืน/ จิตฺตํ – ซึ่งจิต/ อปุ ฏฺฐเปนตฺ ิ – ยอ่ มต้งั ไว้/ โวกฺกมฺม – หลกี เล่ยี งแลว้ / จ – ด้วย/ สตถฺ ุสาสนา – ตามคำส่งั สอน/ วตตฺ นฺติ. – ยอ่ มประพฤติ/ โส – นน้ั / [สตถฺ า – ศาสดา]/ เอวมสฺส – อยา่ งน+ี้ พึงเปน็ / [สาวเกหิ – อนั สาวกท้ังหลาย]/ โจเทตพฺโพ – เป็นผ้พู งึ ถูกทักท้วง/ “อายสฺมา โข – ทา่ นผมู้ อี ายุแล/ ยสสฺ ตฺถาย – ใด+[สามญญฺ ตถฺ สสฺ – แก่จุดมุ่งหมายแหง่ ความเปน็ สมณะ]+เพ่อื ประโยชน์/ อคารสฺมา – จากเรือน/ อนคาริยํ – เปน็ บรรพชิต/ ปพพฺ ชโิ ต – เปน็ ผ้บู วชแลว้ / โส – นน้ั / เต – อันท่าน/ สามญฺญตฺโถ – จดุ มุ่งหมายแหง่ ความเปน็ สมณะ/ อนปุ ฺปตโฺ ต. – บรรลตุ ามลำดับแล้ว/ ตํ – นัน้ / ตวฺ ํ – เธอ/ สามญฺญตถฺ ํ – ซง่ึ จุดม่งุ หมายแห่งความเป็นสมณะ/ อนนุปาปุณิตฺวา – ไม่ไดบ้ รรลุตามลำดบั แลว้ / สาวกานํ – แกส่ าวกทั้งหลาย/ ธมฺมํ – ซง่ึ ธรรม/ เทเสสิ – แสดงแลว้ /
36 ‘อิทํ – นี้/ [วตถฺ ุ – วตั ถ]ุ / โว – แก่ทา่ นท้ังหลาย/ หติ าย – เพอ่ื ประโยชน์เกื้อกูล/ อทิ ํ – น้ี/ [วตถฺ ุ – วตั ถุ]/ โว – แก่ท่านทั้งหลาย/ สขุ ายา’ติ. – เพ่ือความสุข’ดังนี้/ ตสฺส – นน้ั / [สตถฺ โุ น – ของศาสดา]/ สาวกา – สาวกทัง้ หลาย/ น – ไม/่ สสุ สฺ สู นตฺ ิ – ยอ่ มฟังดว้ ยดี/ น – ไม/่ โสตํ – ซึง่ โสตะ/ โอทหนฺติ – ย่อมตัง้ ลง/ น – ไม/่ อญฺญา – โดยประการอน่ื / จติ ตฺ ํ – ซ่ึงจติ / อุปฏฺฐเปนฺติ – ยอ่ มต้งั ไว้/ โวกกฺ มฺม – หลีกเลีย่ งแลว้ / จ – ดว้ ย/ สตฺถุสาสนา – ตามคำส่ังสอน/ วตฺตนฺติ. – ย่อมประพฤติ/ เสยฺยถาปิ นาม – ชื่อแม้ฉันใด/ ปรุ าณํ – อนั เก่า/ พนฺธนํ – ซ่ึงเครือ่ งจองจำ/ ฉินฺทติ วฺ า – ตัดออกแลว้ / อญฺญํ – อนั อน่ื / นวํ – อันใหม่/ พนธฺ นํ – ซ่ึงเครื่องจองจำ/ กเรยฺย – พงึ กระทำ/ เอวํ – ฉนั นัน้ / สมฺปทมทิ ํ – ซึ่งขอ้ เปรียบเทยี บ+น้ี/ [อหํ – ข้าพเจ้า]/ ปาปกํ – อันช่ัวร้าย/ โลภธมฺมํ – วา่ เปน็ ความโลภ/ วทามิ – ยอ่ มกลา่ วเรยี ก/ กญิ ฺหิ – อะไร+[สาสนํ – ซ่ึงคำสอน]+เพราะวา่ / ปโร – ผู้อ่ืน/ [ปคุ ฺคโล – บุคคล]/ ปรสฺส – ผอู้ ่ืน/ [ปคุ คฺ ลสฺส – แกบ่ ุคคล]/ กรสิ สฺ ต”ี ติ. – จกั กระทำ”ดังน้ี/ อยํ โข – น้ีแล/ โลหิจฺจ – ดกู ่อนโลหจิ จะ/ ตติโย – ประเภทท่ี ๓/ สตฺถา – ศาสดา/ โย – ใด/ [ปุคคฺ โล – บุคคล]/ โลเก – ในโลก/ โจทนารโห; – เป็นผสู้ มควรเพ่อื การทักท้วง/ โย – ใด/ [ปุคฺคโล – บคุ คล]/ จ ปเนวรปู ํ – ก็แล+เหน็ ปานน้ี/ สตถฺ ารํ – ซง่ึ พระศาสดา/ โจเทติ – ยอ่ มทักท้วง/ สา – น้นั / โจทนา – การทักทว้ ง/ ภูตา – จดั ว่าเป็นเรื่องจริง/ ตจฉฺ า – จดั วา่ เปน็ เร่อื งแท้/ ธมฺมิกา – จดั วา่ เปน็ การทกั ท้วงอนั ประกอบแลว้ ดว้ ยธรรม/ อนวชฺชา – จัดว่าเปน็ การทักทว้ งไม่มีโทษ/ อเิ ม โข – เหล่านแี้ ล/ โลหิจจฺ – ดูก่อนโลหิจจะ/ ตโย – ๓ ประเภท/ สตถฺ าโร – ศาสดาทัง้ หลาย/ เย – เหล่าใด/ [สตถฺ าโร – ศาสดาทัง้ หลาย]/ โลเก – ในโลก/ โจทนารหา – เป็นผู้สมควรเพื่อการทักทว้ ง/ โย – ใด/ [ปุคคฺ โล – บุคคล]/ จ ปเนวรเู ป – กแ็ ล+เหน็ ปานนี้/ สตฺถาโร – ซ่ึงพระศาสดาท้ังหลาย/ โจเทติ – ย่อมทักท้วง/ สา – น้ัน/ โจทนา – การทักท้วง/ ภตู า – จัดวา่ เป็นของจริง/ ตจฉฺ า – จัดวา่ เป็นของแท/้ ธมฺมิกา – จัดว่าเปน็ ของประกอบดว้ ยธรรม/ อนวชชฺ าต.ิ – จัดวา่ เปน็ ของไม่มีโทษ+ดงั น้ี/ นโจทนารหสตถฺ ุ – ศาสดาผู้ไมส่ มควรเพื่อการทักท้วง/ ๕๑๖. เอวํ – อยา่ งน+ี้ [วจเน – คร้นั เมอื่ พระดำรสั / ภควตา – อันพระผ้มู พี ระภาค]/ วุตเฺ ต – ตรัสแล้ว/ โลหิจโฺ จ – ช่อื วา่ โลหิจจะ/ พรฺ าหมฺ โณ – พราหมณ์/ ภควนตฺ ํ – กับพระผ้มู พี ระภาคเจ้า/ เอตทโวจ – นั่น+[วจนํ – ซึง่ คำ]+ได้กราบทูลแล้ว/ “อตถฺ ิ – มอี ยู่/ ปน – ก็/ โภ – ผูเ้ จริญ/ โคตม – ข้าแต่พระโคดม/ โกจิ – บางคน/ สตถฺ า – ศาสดา/ โย – ใด/ [ปคุ ฺคโล – บุคคล]/ โลเก – ในโลก/ นโจทนารโห”ต?ิ – เป็นผไู้ มส่ มควรเพือ่ การทักท้วง”ดงั นี้?/
37 “อตถฺ ิ โข – มีอยแู่ ล/ โลหิจจฺ – ดูก่อนโลหจิ จะ/ สตถฺ า – ศาสดา/ โย – ใด/ [ปคุ ฺคโล – บคุ คล]/ โลเก – ในโลก/ นโจทนารโห”ติ. – เป็นผไู้ ม่สมควรเพื่อการทักทว้ ง”ดังนี้/ “กตโม – เปน็ อย่างไร/ ปน – ก็/ โส – นั้น/ โภ – ผ้เู จรญิ / โคตม – ข้าแต่พระโคดม/ สตถฺ า – ศาสดา/ โย – ใด/ [ปุคคฺ โล – บุคคล]/ โลเก – ในโลก/ นโจทนารโห”ต?ิ – เป็นผไู้ ม่สมควรเพือ่ การทักท้วง”ดงั น้ี?/ “อธิ – นัน่ +[โลเก – ในโลก]/ โลหิจฺจ – ดกู อ่ นโลหิจจะ/ ตถาคโต – พระตถาคต/ โลเก – ในโลก/ อปุ ปฺ ชฺชติ – ย่อมเสดจ็ อุบตั ขิ ้นึ / อรหํ – เปน็ พระอรหนั ต์/ สมฺมาสมพฺ ุทโฺ ธฯเปฯ – ผตู้ รัสร้ชู อบไดด้ ว้ ยพระองค์เอง ฯลฯ/ (ยถา – ฉันใด/ อนจุ เฺ ฉเทสุ – ในเน้ือหาที่ไม่ตดั ท้งั / เอวํ – ฉันนนั้ / [สามญฺญผลสตุ ฺตํ – สามัญญผลสตู ร]/ วติ ถฺ าเรตพฺพํ – พงึ ให้พิสดาร)/ เอวํ โข – อยา่ งนี้แล/ โลหจิ จฺ – ดกู ่อนโลหิจจะ/ ภกิ ฺขุ – ภกิ ษุ/ สีลสมฺปนฺโน – ชอ่ื วา่ เป็นผู้สมบรู ณ์แล้วด้วยศีล/ โหติฯเปฯ – ยอ่ มเป็น ฯลฯ/ ปฐมํ – ที่ ๑/ ฌานํ – ซง่ึ ฌาน/ อุปสมปฺ ชฺช – เขา้ ถึงพร้อมแล้ว/ วิหรติฯเปฯ – ย่อมอาศัยอยู่ ฯลฯ/ ยสมฺ ึ – ใด/ โข – แล/ โลหจิ ฺจ – ดกู ่อนโลหิจจะ/ สตถฺ ริ – ในศาสดา/ สาวโก – สาวก/ เอวรปู ํ – เห็นปานน้ี/ อฬุ ารํ – อันโอฬาร/ วเิ สสํ – ซงึ่ คณุ วิเศษ/ อธคิ จฉฺ ติ – ยอ่ มบรรลุ/ อยมฺปิ โข – แมน้ ้ีแล/ โลหจิ จฺ – ดกู อ่ นโลหิจจะ/ สตฺถา – ศาสดา/ โย – ใด/ [ปคุ ฺคโล – บคุ คล]/ โลเก – ในโลก/ นโจทนารโห – เป็นผู้ไม่สมควรเพื่อการทักทว้ ง/ โย – ใด/ [ปุคคฺ โล – บคุ คล]/ จ ปเนวรปู ํ – กแ็ ล+เห็นปานน้ี/ สตถฺ ารํ – ซ่งึ พระศาสดา/ โจเทติ – ยอ่ มทักทว้ ง/ สา – นนั้ / โจทนา – การทกั ทว้ ง/ อภตู า – จัดว่าเปน็ การทกั ทว้ งทไ่ี มจ่ รงิ / อตจฺฉา – จดั ว่าเปน็ การทักทว้ งที่ไม่แท้/ อธมมฺ กิ า – จดั ว่าเป็นการทักทว้ งทไ่ี ม่ประกอบด้วยธรรม/ สาวชชฺ าฯเปฯ – จัดวา่ เปน็ การทกั ท้วงที่มโี ทษ ฯลฯ/ ทตุ ยิ ํ – ที่ ๒/ ฌานฯํ เปฯ – ซ่ึงฌาน ฯลฯ/ ตติยํ – ท่ี ๓/ ฌานํฯเปฯ – ซึง่ ฌาน ฯลฯ/ จตุตฺถํ – ท่ี ๔/ ฌานํ – ซง่ึ ฌาน/ อุปสมฺปชฺช – เข้าถึงพร้อมแล้ว/ วหิ รติ – ยอ่ มอาศัยอยู่/ ยสฺมึ – ใด/ โข – แล/ โลหิจฺจ – ดกู ่อนโลหิจจะ/ สตฺถริ – ในศาสดา/ สาวโก – สาวก/ เอวรปู ํ – เหน็ ปานนี้/ อฬุ ารํ – อนั โอฬาร/ วิเสสํ – ซง่ึ คณุ วเิ ศษ/ อธคิ จฺฉติ – ย่อมบรรลุ/ อยมปฺ ิ โข – แม้น้แี ล/ โลหิจฺจ – ดกู อ่ นโลหจิ จะ/ สตถฺ า – ศาสดา/ โย – ใด/ [ปุคฺคโล – บคุ คล]/ โลเก – ในโลก/ นโจทนารโห – เป็นผู้ไมส่ มควรเพ่ือการทกั ทว้ ง/ โย – ใด/ [ปุคคฺ โล – บุคคล]/ จ ปเนวรปู ํ – ก็แล+เหน็ ปานน้ี/ สตฺถารํ – ซงึ่ พระศาสดา/ โจเทติ – ยอ่ มทกั ท้วง/ สา – น้นั / โจทนา – การทกั ทว้ ง/ อภตู า – จัดว่าเปน็ การทักทว้ งทไี่ มจ่ ริง/ อตจฺฉา – จัดวา่ เป็นการทกั ท้วงท่ีไม่แท้/ อธมฺมิกา – จัดว่าเปน็ การทักท้วงท่ีไม่ประกอบดว้ ยธรรม/ สาวชฺชาฯเปฯ – จดั วา่ เปน็ การทักท้วงท่ีมโี ทษ ฯลฯ/ ญาณทสสฺ นาย – เพอ่ื ญาณทสั สนะ/ จิตฺตํ – ซึ่งจติ / อภินหี รติ – ย่อมนำไป/ อภินนิ ฺนาเมติฯเปฯ – ย่อมน้อมไป ฯลฯ/
38 ยสฺมึ – ใด/ โข – แล/ โลหิจฺจ – ดูกอ่ นโลหิจจะ/ สตฺถริ – ในศาสดา/ สาวโก – สาวก/ เอวรูปํ – เหน็ ปานนี้/ อฬุ ารํ – อนั โอฬาร/ วเิ สสํ – ซ่งึ คณุ วเิ ศษ/ อธคิ จฺฉติ – ยอ่ มบรรลุ/ อยมฺปิ โข – แม้น้ีแล/ โลหจิ ฺจ – ดกู ่อนโลหจิ จะ/ สตฺถา – ศาสดา/ โย – ใด/ [ปคุ ฺคโล – บุคคล]/ โลเก – ในโลก/ นโจทนารโห – เปน็ ผู้ไม่สมควรเพื่อการทกั ทว้ ง/ โย – ใด/ [ปุคคฺ โล – บคุ คล]/ จ ปเนวรูปํ – ก็แล+เหน็ ปานนี้/ สตถฺ ารํ – ซงึ่ พระศาสดา/ โจเทติ – ย่อมทกั ท้วง/ สา – นนั้ / โจทนา – การทักทว้ ง/ อภูตา – จัดว่าเป็นการทกั ทว้ งท่ไี มจ่ รงิ / อตจฺฉา – จัดว่าเปน็ การทักทว้ งท่ีไม่แท้/ อธมฺมกิ า – จดั ว่าเป็นการทกั ทว้ งทไ่ี มป่ ระกอบดว้ ยธรรม/ สาวชฺชาฯเปฯ – จดั วา่ เป็นการทกั ทว้ งที่มีโทษ ฯลฯ/ นาปรํ – ไม่มี+อย่างอ่นื / [กรณยี ํ – ทค่ี วรกระทำ/ [กิจฺจํ – กิจ]] อติ ถฺ ตฺตายาติ – เพ่ือความเป็นอย่างน+้ี ดงั น้ี/ ปชานาติ. – ยอ่ มรูช้ ัด/ ยสฺมึ – ใด/ โข – แล/ โลหิจฺจ – ดูกอ่ นโลหิจจะ/ สตถฺ ริ – ในศาสดา/ สาวโก – สาวก/ เอวรูปํ – เหน็ ปานน้ี/ อฬุ ารํ – อนั โอฬาร/ วิเสสํ – ซง่ึ คณุ วเิ ศษ/ อธคิ จฉฺ ติ – ยอ่ มบรรลุ/ อยมปฺ ิ โข – แมน้ ้แี ล/ โลหจิ จฺ – ดกู ่อนโลหจิ จะ/ สตฺถา – ศาสดา/ โย – ใด/ [ปุคคฺ โล – บคุ คล]/ โลเก – ในโลก/ นโจทนารโห – เปน็ ผู้ไม่สมควรเพื่อการทักทว้ ง/ โย – ใด/ [ปคุ ฺคโล – บคุ คล]/ จ ปเนวรปู ํ – กแ็ ล+เหน็ ปานนี้/ สตถฺ ารํ – ซ่ึงพระศาสดา/ โจเทติ – ยอ่ มทกั ทว้ ง/ สา – น้นั / โจทนา – การทกั ทว้ ง/ อภูตา – จดั วา่ เป็นการทักทว้ งท่ีไมจ่ ริง/ อตจฺฉา – จัดว่าเปน็ การทักท้วงที่ไมแ่ ท้/ อธมมฺ ิกา – จัดวา่ เป็นการทักท้วงทีไ่ มป่ ระกอบด้วยธรรม/ สาวชฺชา”ติ. – จดั วา่ เป็นการทักท้วงทมี่ ีโทษ”ดงั น้ี/ ๕๑๗. เอวํ – อย่างน+ี้ [วจเน – ครนั้ เมื่อพระดำรัส/ ภควตา – อนั พระผ้มู ีพระภาค]/ วุตฺเต – ตรัสแล้ว/ โลหิจฺโจ – ชือ่ ว่าโลหจิ จะ/ พรฺ าหฺมโณ – พราหมณ์/ ภควนตฺ ํ – กบั พระผู้มีพระภาคเจ้า/ เอตทโวจ – นน่ั +[วจนํ – ซึ่งคำ]+ได้กราบทูลแล้ว/ “เสยฺยถาปิ – แมฉ้ นั ใด/ โภ – ผู้เจริญ/ โคตม – ขา้ แต่พระโคดม/ ปุริโส – บรุ ุษ/ ปุริสํ – ซึง่ บรุ ษุ / นรกปปาตํ – สู่เหวคอื นรก/ ปตนตฺ ํ – ผตู้ กไปอยู่/ เกเสสุ – ทผี่ มทง้ั หลาย/ คเหตฺวา – จบั แล้ว/ อทุ ธฺ รติ วฺ า – ฉดุ ข้นึ แล้ว/ ถเล – บนบก/ ปติฏฐฺ เปยฺย – พึงให้ดำรงอยู่/ เอวเมวาหํ – ฉันน้ัน+นน่ั แล+ขา้ พระองค์/ โภตา – ผเู้ จรญิ / โคตเมน – อันพระโคดม/ นรกปปาตํ – สู่เหวคอื นรก/ ปปตนโฺ ต – ตกไปอย/ู่ อุทธฺ ริตวฺ า – ฉดุ ขนึ้ แลว้ / ถเล – บนบก/ ปติฏฐฺ าปโิ ต. – ใหด้ ำรงอย่แู ล้ว/ อภกิ กฺ นฺตํ – ชดั เจนยง่ิ นกั / [ภาสิตํ – พระภาษิต]/ โภ – ผู้เจริญ/ โคตม – ขา้ แตพ่ ระโคดม/ อภิกกฺ นฺตํ – ชดั เจนยิ่งนัก/ [ภาสิตํ – พระภาษิต]/ โภ – ผู้เจริญ/ โคตม – ขา้ แต่พระโคดม/ เสยฺยถาปิ – แม้ฉนั ใด/ โภ – ผู้เจรญิ / โคตม – ข้าแตพ่ ระโคดม/ [ปคุ คฺ โล – บุคคล]/ นิกฺกชุ ฺชติ ํ – ท่คี วำ่ แล้ว/ [วตฺถุํ – ซงึ่ วตั ถุ]/ วา – หรอื / อุกกฺ ชุ เฺ ชยฺย – พึงหงาย/ ปฏิจฉฺ นนฺ ํ – ทป่ี ิดแลว้ / [วตถฺ ํุ – ซง่ึ วตั ถ]ุ / วา – หรือวา่ / ววิ เรยยฺ – พึงเปิด/ มูฬหฺ สฺส – ผูห้ ลงทางแลว้ / [ปคุ คฺ ลสสฺ – แก่บุคคล]/ วา – หรือว่า/ มคคฺ ํ – ซ่ึงหนทาง/ อาจกิ เฺ ขยฺย – พึงบอก/ อนฺธกาเร – ในทม่ี ืด/ วา – หรือวา่ / เตลปชฺโชตํ – ซึง่ ประทีป/ ธาเรยฺย – พงึ ตาม/
39 ‘จกขฺ มุ นโฺ ต – ผมู้ ตี าดี/ [ปุคฺคลา – บุคคลท้ังหลาย]/ รูปานิ – ซงึ่ รูปทงั้ หลาย/ ทกฺขนฺตี’ติ; – จักเห็น’ดงั น้ี/ เอวเมวํ – ฉนั น้นั +เหมือนกัน/ โภตา – ผู้เจรญิ / โคตเมน – อันพระโคดม/ อเนกปริยาเยน – โดยปริยายเปน็ อเนก/ ธมโฺ ม – พระธรรม/ ปกาสโิ ต. – ประกาศแจม่ แจ้งแลว้ / เอสาหํ – นี้+ขา้ พระองค์/ ภนเฺ ต – ข้าแต่พระองคผ์ เู้ จรญิ / ภควนฺตํ – ซงึ่ พระผู้มีพระภาคเจ้า/ สรณํ – วา่ เป็นสรณะ/ คจฺฉามิ – ย่อมถงึ / ธมฺมญฺจ – ซงึ่ พระธรรม+ด้วย/ ภกิ ขฺ สุ งฆฺ ญฺจ. – ซึ่งพระภกิ ษสุ งฆ+์ ดว้ ย/ อปุ าสกํ – ว่าเปน็ อุบาสก/ มํ – ซง่ึ ขา้ พระองค์/ ภวํ – ผเู้ จริญ/ โคตโม – พระโคดม/ ธาเรตุ – ขอจงทรงจำไว้/ อชฺชตคฺเค – ต้งั แต่วนั นีเ้ ปน็ ตน้ ไป/ ปาณเุ ปตํ – ผู้เข้าถึงตลอดชีวติ แล้ว/ สรณํ – ซึง่ สรณะ/ คต”นตฺ ิ. – ผถู้ ึงแล้ว”ดงั น้ี/ โลหิจฺจสุตตฺ ํ – โลหจิ จสูตร/ นฏิ ฺฐิตํ – จบแล้ว/ ทฺวาทสมํ. – ท่ี ๑๒/ ๑๓. เตวิชชฺ สุตตฺ ํ – พระสูตรวา่ ดว้ ยเรอื่ งไตรเพท/ ๕๑๘. เอวํ – อย่างนี้/ เม – อันขา้ พเจ้า/ สตุ ํ – ได้สดับมาแลว้ / เอกํ สมยํ – ในสมัยหนง่ึ / ภควา – พระผมู้ ีพระภาคเจา้ / โกสเลสุ – ในแควน้ อันเปน็ ท่ีอยู่ของชาวโกศลทั้งหลาย/ จารกิ ํ – สู่ทจ่ี าริก/ จรมาโน – เสดจ็ เทย่ี วไปอยู่/ มหตา – หมูใ่ หญ/่ ภิกขฺ สุ งฺเฆน – ด้วยหมู่แห่งภิกษุ/ สทฺธึ – พร้อมกับ/ ปญฺจมตเฺ ตหิ – มีประมาณ (อันคูณดว้ ย) ๕ รปู / ภิกขฺ สุ เตหิ – ดว้ ยรอ้ ยแห่งภิกษุทั้งหลาย/ เยน – ใด/ [ทิสาภาเคน – ทางทิศ]/ มนสากฏํ นาม – ชื่อว่ามนสากฏะ/ โกสลานํ – ของชาวโกศลท้งั หลาย/ พรฺ าหฺมณคาโม – หมูบ่ า้ นพราหมณ์/ ตทวสริ. – น้ัน+[ทสิ าภาคํ – สูท่ ิศ]+ไดเ้ สด็จไปแลว้ / ตตรฺ – นน้ั / สทุ ํ – ได้ยนิ ว่า/ ภควา – พระผูม้ ีพระภาคเจ้า/ มนสากเฏ – ในหมูบ่ ้านมนสากฏะ/ วิหรติ – ยอ่ มประทับอยู่/ อตุ ฺตเรน – ทางด้านเหนือ/ มนสากฏสฺส – แห่งหมู่บา้ นมนสากฏะ/ อจริ วติยา – ชอื่ วา่ อจริ วดี/ นทยิ า – แห่งแมน่ ้ำ/ ตเี ร – ใกลฝ้ ง่ั / อมฺพวเน. – ณ อัมพวนั / ๕๑๙. เตน โข – นัน้ แล/ ปน – ก/็ สมเยน – โดยสมัย/ สมพฺ หุลา – จำนวนมาก/ [มหาชเนน – อนั มหาชน]/ อภิญฺญาตา – รู้จกั กันยิ่งแลว้ / [มหาชเนน – อันมหาชน]/ อภญิ ฺญาตา – รูจ้ ักกนั ย่งิ แล้ว/ พฺราหมฺ ณมหาสาลา – พราหมณ์มหาศาลท้ังหลาย/ มนสากเฏ – ในหมบู่ า้ นมนสากฏะ/ ปฏวิ สนฺติ – ย่อมอาศยั อยู่/ เสยยฺ ถทิ ํ – อยา่ งไร+น้ี [ปพฺพํ – ขอ้ ] [ได้แก่]/ จงฺกี – ชือ่ ว่าจังกี/ พฺราหมฺ โณ – พราหมณ์/ ตารกุ โฺ ข – ช่อื ว่าตารกุ ขะ/ พรฺ าหฺมโณ – พราหมณ์/ โปกขฺ รสาติ – ช่อื วา่ โปกขรสาติ/ พฺราหฺมโณ – พราหมณ/์ ชาณุโสณิ – ช่ือว่าชาณุสโสณิ/ พฺราหฺมโณ – พราหมณ/์ โตเทยโฺ ย – ชอ่ื วา่ โตเทยยะ/ พฺราหมฺ โณ – พราหมณ์/ อญเฺ ญ – เหล่าอ่ืน/ จ – ด้วย/ [มหาชเนน – อนั มหาชน]/ อภิญญฺ าตา – รจู้ ักกันย่งิ แลว้ / [มหาชเนน – อนั มหาชน]/ อภญิ ฺญาตา – ร้จู กั กนั ยิง่ แลว้ / พรฺ าหฺมณมหาสาลา. – พราหมณ์มหาศาลทั้งหลาย/
40 ๕๒๐. อถ โข – ลำดบั นั้นแล/ วาเสฏฐฺ ภารทวฺ าชานํ – ชอ่ื ว่าวาเสฏฐะกบั ช่ือว่าภารัทวาชะ/ มาณวานํ – เมือ่ มาณพท้งั หลาย/ ชงฺฆวิหารํ – สทู่ ่ีพกั ผ่อน/ อนจุ งกฺ มนตฺ านํ – เดินไปตามอยู่/ อนวุ จิ รนตฺ านํ – เดินเท่ยี วไปอยู่/ มคคฺ ามคเฺ ค – ในเร่ืองทางและไมใ่ ช่ทาง/ กถา – ถ้อยคำ/ อุทปาทิ. – ไดเ้ กดิ ขนึ้ แลว้ / อถ โข – ลำดับนั้นแล/ วาเสฏฺโฐ – ช่ือวา่ วาเสฏฐะ/ มาณโว – มาณพ/ เอวมาห – อย่างน้ี+กล่าวแล้ว/ “อยเมว – นี+้ เท่าน้นั / [มคโฺ ค – ทาง]/ อุชุมคโฺ ค – เปน็ ทางตรง/ อยมญฺชสายโน – นนั่ +[มคฺโค – ทาง]+เปน็ ทางเดนิ ตรงไป/ นยิ ยฺ านโิ ก – เปน็ ทางนำออก/ นยิ ฺยาติ – ยอ่ มนำออก/ ตกกฺ รสสฺ – ผู้เดินตามทางน้ัน/ [ปุคฺคลสฺส – แก่บคุ คล]/ พรฺ หฺมสหพยฺ ตาย – สู่ความเปน็ ผู้อยรู่ ่วมกบั พระพรหม/ ยวฺ ายํ – นี้ใด/ [มคโฺ ค – ทาง]/ อกขฺ าโต – บอกไว้แล้ว/ พฺราหฺมเณน – อนั พราหมณ์/ โปกฺขรสาตนิ า”ต.ิ – ช่อื ว่าโปกขรสาติ”ดงั นี้/ ภารทฺวาโชปิ – แม้ชอ่ื วา่ ภารทั วาชะ/ มาณโว – มาณพ/ เอวมาห – อย่างน้+ี กล่าวแล้ว/ “อยเมว – นี+้ เทา่ น้นั / [มคโฺ ค – ทาง]/ อุชมุ คโฺ ค – เป็นทางตรง/ อยมญฺชสายโน – นน่ั +[มคฺโค – ทาง]+เป็นทางเดินตรงไป/ นิยยฺ านโิ ก – เป็นทางนำออก/ นยิ ยฺ าติ – ย่อมนำออก/ ตกกฺ รสฺส – ผู้เดนิ ตามทางนัน้ / [ปคุ คฺ ลสฺส – แกบ่ ุคคล]/ พฺรหฺมสหพฺยตาย – สคู่ วามเปน็ ผู้อย่รู ่วมกับพระพรหม/ ยวฺ ายํ – น้ีใด/ [มคโฺ ค – ทาง]/ อกขฺ าโต – บอกไวแ้ ล้ว/ พฺราหมฺ เณน – อันพราหมณ์/ ตารุกเฺ ขนา”ติ. – ชื่อว่าตารกุ ข”ดงั นี้/ เนว โข – ไม+่ เทา่ นั้นแล/ อสกขฺ ิ – ได้อาจแลว้ / วาเสฏฺโฐ – ชือ่ วา่ วาเสฏฐะ/ มาณโว – มาณพ/ ภารทวฺ าชํ – ชื่อว่าภารทั วาชะ/ มาณวํ – ยังมาณพ/ สญฺญาเปตุํ – เพ่อื การใหย้ นิ ยอม/ น – ไม/่ ปน – ก็/ อสกขฺ ิ – ไดอ้ าจแลว้ / ภารทวฺ าโช – ชอื่ วา่ ภารัทวาชะ/ มาณโวปิ – แมม้ าณพ/ วาเสฏฐฺ ํ – ชอ่ื วา่ วาเสฏฐะ/ มาณวํ – ยงั มาณพ/ สญฺญาเปตุํ. – เพ่อื การให้ยินยอม/ ๕๒๑. อถ โข – ลำดับนน้ั แล/ วาเสฏโฺ ฐ – ชื่อว่าวาเสฏฐะ/ มาณโว – มาณพ/ ภารทวฺ าชํ – ช่อื ว่าภารทั วาชะ/ มาณวํ – ซ่ึงมาณพ/ อามนฺเตสิ – เรยี กมาแล้ว/ “อยํ โข – น้แี ล/ ภารทวฺ าช – ดกู อ่ นภารัทวาชะ/ สมโณ – พระสมณะ/ โคตโม – ผูโ้ คดม/ สกฺยปตุ ฺโต – เป็นศากยบตุ ร/ สกยฺ กุลา – จากศากยตระกูล/ ปพพฺ ชิโต – ออกผนวชแลว้ / มนสากเฏ – ในหมูบ่ า้ นมนสากฏะ/ วิหรติ – ยอ่ มประทับอยู่/ อุตตฺ เรน – ทางดา้ นเหนือ/ มนสากฏสสฺ – แห่งหมบู่ ้านมนสากฏะ/ อจิรวติยา – ชอื่ ว่าอจิรวดี/ นทยิ า – แห่งแมน่ ้ำ/ ตเี ร – ใกล้ฝง่ั / อมฺพวเน. – ณ อัมพวนั / ตํ โข – พระองคน์ ้นั แล/ ปน – ก/็ ภวนฺตํ – ผเู้ จรญิ / [สมณํ – เฉพาะพระสมณะ]/ โคตมํ – ผ้โู คดม/ เอวํ – อยา่ งนี้/ กลยฺ าโณ – อนั งาม/ กติ ฺติสทโฺ ท – กิตตศิ ัพท/์ อพภฺ ุคฺคโต – ขจรไปแล้ว/ ‘อติ ิปิ – แม้เพราะเหตุน้/ี โส – พระองคน์ ้นั / ภควา – พระผ้มู ีพระภาคเจา้ / อรหํ – เป็นพระอรหนั ต์/ สมฺมาสมพฺ ทุ ฺโธ – ผู้ตรสั ร้ชู อบไดด้ ว้ ยพระองค์เอง/ วิชฺชาจรณสมฺปนโฺ น –
41 เป็นผู้ถึงพร้อมแล้วดว้ ยวชิ ชาและจรณะ/ สคุ โต – เปน็ ผูเ้ สด็จไปดแี ล้ว/ โลกวทิ ู – เปน็ ผู้รแู้ จง้ ซ่งึ โลก/ อนตุ ฺตโร – อย่างยอดเยย่ี ม/ ปุริสทมฺมสารถิ – เปน็ สารถผี ู้ฝกึ บุรษุ ทค่ี วรฝกึ ได้/ สตฺถา – เปน็ พระศาสดา/ เทวมนสุ ฺสานํ – ของเทวดาและมนุษย์ท้ังหลาย/ พุทฺโธ – เปน็ ผู้ต่นื แลว้ / ภควา”ติ. – เป็นผทู้ รงจำแนกธรรม”ดังนี้/ อายาม – จะไป/ [มยํ – ข้าพเจ้าทง้ั หลาย]/ โภ – ทา่ นผู้เจริญท้งั หลาย/ ภารทฺวาช – ดกู อ่ นภารทั วาชะ/ เยน – ใด/ [ทสิ าภาเคน – ทางทศิ ]/ สมโณ – พระสมณะ/ โคตโม – ผโู้ คดม/ เตนุปสงกฺ มิสฺสาม; – นั้น+[ทิสาภาเคน – ทางทิศ]+จกั เขา้ ไปหา/ “เอวํ – อย่างน้นั / โภ”ติ โข – ขา้ แต่ท่านผเู้ จริญ”ดังน้ีแล/ ภารทฺวาโช – ชอื่ วา่ ภารัทวาชะ/ มาณโว – มาณพ/ วาเสฏฐฺ สฺส – ชอื่ ว่าวาเสฏฐะ/ มาณวสสฺ – ตอ่ มาณพ/ ปจจฺ สโฺ สสิ. – ฟังตอบแล้ว/ มคคฺ ามคคฺ กถา – กถาวา่ ด้วยเรื่องทางและไมใ่ ช่ทาง/ ๕๒๒. อถ โข – ลำดับนนั้ แล/ วาเสฏฺฐภารทวฺ าชา – ช่อื ว่าวาเสฏฐะกบั ชอ่ื วา่ ภารัทวาชะ/ มาณวา – มาณพทั้งหลาย/ เยน – ใด/ [ทิสาภาเคน – ทางทศิ ]/ ภควา – พระผู้มีพระภาคเจ้า/ เตนุปสงกฺ มสึ ุ; – น้ัน+[ทิสาภาเคน – ทางทศิ ]+เขา้ ไปเฝา้ แล้ว/ อปุ สงฺกมิตวฺ า – ครนั้ เขา้ ไปเฝา้ แลว้ / ภควตา – ดว้ ยพระผูม้ ีพระภาคเจา้ / สทธฺ ึ – กบั / สมฺโมทสึ .ุ – บนั เทงิ ใจแลว้ / สมโฺ มทนียํ – เป็นทีบ่ ันเทงิ ใจ/ กถํ – ซึ่งถ้อยคำ/ สารณยี ํ – เป็นทรี่ ะลึกถึงกนั แลว้ / วตี ิสาเรตฺวา – ให้ระลกึ แลว้ / เอกมนตฺ ํ – ณ สว่ นข้างหน่ึง/ นสิ ีทึส.ุ – น่งั ลงแลว้ / เอกมนฺตํ – ณ ส่วนข้างหนึ่ง/ นิสินโฺ น โข – ผูน้ ง่ั ลงแลว้ แล/ วาเสฏโฺ ฐ – ชอ่ื วา่ วาเสฏฐะ/ มาณโว – มาณพ/ ภควนตฺ ํ – กบั พระผู้มพี ระภาคเจ้า/ เอตทโวจ – น่นั +[วจนํ – ซึ่งคำ]+ได้กราบทลู แลว้ / “อธิ – นน่ั +[โลเก – ในโลก]/ โภ – ผู้เจรญิ / โคตม – ข้าแตพ่ ระโคดม/ อมฺหากํ – เม่อื ข้าพระองคท์ ั้งหลาย/ ชงฺฆวหิ ารํ – สู่ที่พักผ่อน/ อนจุ งฺกมนฺตานํ – เดนิ ไปตามอยู่/ อนุวจิ รนตฺ านํ – เดินเทีย่ วไปอย/ู่ มคฺคามคฺเค – ในเร่อื งทางและไม่ใชท่ าง/ กถา – ถ้อยคำ/ อทุ ปาท.ิ – ไดเ้ กดิ ขึ้นแล้ว/ อหํ – ขา้ พระองค์/ เอวํ – อย่างนี้/ วทามิ – ย่อมกล่าว/ ‘อยเมว – นี้+เทา่ น้นั / [มคโฺ ค – ทาง]/ อุชุมคฺโค – เป็นทางตรง/ อยมญฺชสายโน – นั่น+[มคโฺ ค – ทาง]+เปน็ ทางเดนิ ตรงไป/ นิยฺยานโิ ก – เป็นทางนำออก/ นยิ ฺยาติ – ยอ่ มนำออก/ ตกฺกรสฺส – ผู้เดนิ ตามทางนัน้ / [ปคุ คฺ ลสฺส – แก่บุคคล]/ พรฺ หฺมสหพฺยตาย – สคู่ วามเปน็ ผู้อย่รู ่วมกับพระพรหม/ ยฺวายํ – นี้ใด/ [มคโฺ ค – ทาง]/ อกขฺ าโต – บอกไว้แล้ว/ พฺราหมฺ เณน – อันพราหมณ/์ โปกฺขรสาตนิ า’ติ. – ช่อื ว่าโปกขรสาติ’ดงั น้ี/ ภารทวฺ าโช – ชื่อว่าภารัทวาชะ/ มาณโว – มาณพ/ เอวมาห – อย่างนี+้ กล่าวแลว้ / ‘อยเมว – นี้+เทา่ น้ัน/ [มคฺโค – ทาง]/ อชุ ุมคโฺ ค – เปน็ ทางตรง/ อยมญชฺ สายโน – นั่น+[มคฺโค – ทาง]+เป็นทางเดินตรงไป/ นิยฺยานโิ ก – เป็นทางนำออก/ นยิ ฺยาติ – ย่อมนำออก/ ตกกฺ รสฺส – ผู้เดนิ ตามทางนั้น/ [ปคุ คฺ ลสฺส – แกบ่ คุ คล]/ พฺรหฺมสหพยฺ ตาย – สคู่ วามเปน็ ผู้อยรู่ ่วมกับพระพรหม/
42 ยฺวายํ – น้ใี ด/ [มคโฺ ค – ทาง]/ อกขฺ าโต – บอกไวแ้ ลว้ / พรฺ าหฺมเณน – อันพราหมณ/์ ตารุกเฺ ขนา’ต.ิ – ชอ่ื วา่ ตารกุ ข’ดังนี้/ เอตถฺ – น้ี/ [วตฺถุมฺหิ – ในวัตถุ]/ โภ – ผ้เู จริญ/ โคตม – ข้าแต่พระโคดม/ อตเฺ ถว – น+้ี น่แี หละ/ [วตถฺ มุ ฺหิ – ในวตั ถุ]/ วิคคฺ โห – การถือผดิ กัน/ อตฺถิ – มีอยู่/ วิวาโท – การกลา่ วผดิ กัน/ อตฺถิ – มีอยู่/ นานาวาโท”ต.ิ – การกล่าวตา่ งกนั ”ดงั นี้/ ๕๒๓. “อิติ – ด้วยประการฉะน้ี/ กิร – ไดย้ ินว่า/ วาเสฏฐฺ – ดูก่อนวาเสฏฐะ/ ตฺวํ – เธอ/ เอวํ – อยา่ งนี้/ วเทสิ – ย่อมกล่าว/ “อยเมว – นี+้ เท่านั้น/ [มคฺโค – ทาง]/ อุชุมคฺโค – เป็นทางตรง/ อยมญฺชสายโน – นน่ั +[มคฺโค – ทาง]+เป็นทางเดินตรงไป/ นิยฺยานโิ ก – เปน็ ทางนำออก/ นยิ ยฺ าติ – ยอ่ มนำออก/ ตกฺกรสฺส – ผู้เดนิ ตามทางนน้ั / [ปุคฺคลสฺส – แกบ่ ุคคล]/ พฺรหฺมสหพยฺ ตาย – ส่คู วามเปน็ ผู้อยู่ร่วมกับพระพรหม/ ยฺวายํ – นี้ใด/ [มคฺโค – ทาง]/ อกขฺ าโต – บอกไว้แลว้ / พฺราหฺมเณน – อนั พราหมณ์/ โปกขฺ รสาตนิ า”ต.ิ – ชอ่ื ว่าโปกขรสาต”ิ ดังน้ี/ ภารทฺวาโช – ชือ่ ว่าภารัทวาชะ/ มาณโว – มาณพ/ เอวมาห – อย่างน้ี+กล่าวแลว้ / “อยเมว – น+ี้ เท่านั้น/ [มคฺโค – ทาง]/ อชุ ุมคโฺ ค – เป็นทางตรง/ อยมญฺชสายโน – นัน่ +[มคฺโค – ทาง]+เปน็ ทางเดินตรงไป/ นยิ ยฺ านิโก – เปน็ ทางนำออก/ นิยฺยาติ – ย่อมนำออก/ ตกฺกรสสฺ – ผเู้ ดินตามทางนน้ั / [ปคุ ฺคลสฺส – แกบ่ คุ คล]/ พฺรหฺมสหพฺยตาย – สคู่ วามเปน็ ผู้อยู่ร่วมกับพระพรหม/ ยวฺ ายํ – นี้ใด/ [มคฺโค – ทาง]/ อกขฺ าโต – บอกไวแ้ ลว้ / พรฺ าหฺมเณน – อันพราหมณ์/ ตารุกฺเขนา”ต.ิ – ชอ่ื ว่าตารกุ ข”ดังนี้/ อถ – อย่างนนั้ / [ภาเว – ครั้นเมอื่ ความเปน็ / สนเฺ ต – มีอยู่]/ กิสฺมึ – อะไร/ [วตถฺ มุ ฺหิ – ในเรือ่ ง]/ ปน – ก/็ โว – ของเธอท้งั หลาย/ วาเสฏฺฐ – ดกู ่อนวาเสฏฐะ/ วิคคฺ โห – การถอื ผิดกนั / กิสมฺ ึ – อะไร/ [วตฺถุมฺหิ – ในเรื่อง]/ วิวาโท – การกล่าวผดิ กนั / กสิ มฺ ึ – อะไร/ [วตฺถมุ ฺหิ – ในเร่ือง]/ นานาวาโท”ต?ิ – การกล่าวต่างกัน”ดงั นี้?/ ๕๒๔. “มคคฺ ามคฺเค – ในเร่ืองทางและไมใ่ ชท่ าง/ โภ – ท่านผเู้ จริญทัง้ หลาย/ โคตม. – ขา้ แต่พระโคดม/ กิญจฺ าปิ – แม้ก็จริง/ โภ – ผ้เู จริญ/ โคตม – ข้าแต่พระโคดม/ พรฺ าหฺมณา – พราหมณ์ทั้งหลาย/ มคฺคามคฺเค – ซึง่ เรือ่ งทางและไมใ่ ชท่ างทงั้ หลาย/ ปญฺญเปนฺติ – ยอ่ มบัญญตั ิ/ อทธฺ รยิ า – ชอื่ วา่ อัทธริยะ/ พฺราหฺมณา – พราหมณ์ทัง้ หลาย/ ตติ ตฺ ิริยา – ชอ่ื วา่ ติตตริ ิยะ/ พรฺ าหฺมณา – พราหมณ์ทั้งหลาย/ ฉนโฺ ทกา – ชอื่ ว่าฉนั โทกะ/ พฺราหฺมณา – พราหมณท์ ง้ั หลาย/ พวหฺ าริชฺฌา – ชือ่ ว่าพวหารชิ ฌะ/ พรฺ าหมฺ ณา – พราหมณท์ ง้ั หลาย/ อถ โข – ถึงอย่างน้ัน/ สพพฺ านิ – ทั้งปวง/ ตานิ – เหลา่ น้ัน/ มคฺคามคฺคานิ – เรอื่ งทางและไมใ่ ชท่ างทั้งหลาย/ นิยฺยานิกา – จากทางเปน็ เคร่อื งนำออก/ นิยยฺ นตฺ ิ – ย่อมนำออก/ ตกฺกรสฺส – ผูเ้ ดนิ ตามทางนน้ั / [ปุคคฺ ลสสฺ – แก่บุคคล]/ พฺรหมฺ สหพฺยตาย – สคู่ วามเป็นผ้อู ยรู่ ว่ มกบั พระพรหม/
43 “เสยฺยถาปิ – แมฉ้ นั ใด/ โภ – ผเู้ จริญ/ โคตม – ขา้ แตพ่ ระโคดม/ คามสฺส – แห่งหมู่บ้าน/ วา – หรอื ว่า/ นิคมสฺส – แห่งนคิ ม/ วา – หรอื วา่ / อวิทูเร – ในทไี่ ม่ไกล/ พหูนิ – เปน็ อนั มาก/ เจปิ – แม้หากวา่ / นานามคฺคานิ – ทางตา่ ง ๆ ท้ังหลาย/ ภวนฺติ – มอี ยู่/ อถ โข – ถงึ อย่างน้นั / สพฺพานิ – ทง้ั ปวง/ ตานิ – เหลา่ นัน้ / [นานามคฺคานิ – ทางต่าง ๆ ทั้งหลาย]/ คามสโมสรณานิ – เปน็ ทางมาบรรจบกนั ท่ีกลางหม่บู า้ น/ ภวนฺติ; – ย่อมเป็น/ เอวเมว โข – ฉนั นั้น+เหมือนกันแล/ โภ – ผเู้ จริญ/ โคตม – ข้าแต่พระโคดม/ กิญจฺ าปิ – แม้กจ็ ริง/ พฺราหฺมณา – พราหมณ์ทัง้ หลาย/ มคคฺ ามคเฺ ค – ซึ่งเรอ่ื งทางและไมใ่ ช่ทางทงั้ หลาย/ ปญฺญเปนตฺ ิ – ยอ่ มบญั ญตั ิ/ อทธฺ รยิ า – ชือ่ วา่ อัทธรยิ ะ/ พฺราหมฺ ณา – พราหมณ์ทั้งหลาย/ ตติ ตฺ ิรยิ า – ช่ือว่าตติ ติรยิ ะ/ พฺราหฺมณา – พราหมณท์ ้งั หลาย/ ฉนฺโทกา – ชือ่ ว่าฉนั โทกะ/ พรฺ าหมฺ ณา – พราหมณ์ทัง้ หลาย/ พวฺหาริชฺฌา – ชอื่ วา่ พวหาริชฌะ/ พรฺ าหฺมณา – พราหมณ์ทง้ั หลาย/ อถ โข – ถงึ อยา่ งนั้น/ สพพฺ านิ – ท้ังปวง/ ตานิ – เหลา่ น้นั / มคฺคามคคฺ านิ – เรื่องทางและไมใ่ ชท่ างทั้งหลาย/ นยิ ยฺ านกิ า – จากทางเปน็ เครอ่ื งนำออก/ นยิ ฺยนฺติ – ยอ่ มนำออก/ ตกกฺ รสฺส – ผูเ้ ดินตามทางนั้น/ [ปุคฺคลสสฺ – แกบ่ คุ คล]/ พรฺ หมฺ สหพฺยตายา”ต.ิ – ส่คู วามเปน็ ผอู้ ยรู่ ว่ มกบั พระพรหม”ดังนี้/ วาเสฏฺฐมาณวานุโยโค – ความขวนขวายของวาเสฏฐมาณพ/ ๕๒๕. “[ตานิ – เหลา่ นนั้ / [นานามคฺคานิ – ทางต่าง ๆ ทัง้ หลาย]/ นิยฺยนฺตีติ – ยอ่ มนำออก+ดังน้ี/ วาเสฏฐฺ – ดกู ่อนวาเสฏฐะ/ [ตฺวํ – เธอ]/ วเทสิ”? – ย่อมกลา่ ว”?/ “[ตานิ – เหลา่ นน้ั / [นานามคคฺ านิ – ทางต่าง ๆ ทง้ั หลาย]/ นิยฺยนตฺ ตี ิ – ยอ่ มนำออก+ดังนี้/ โภ – ผ้เู จรญิ / โคตม – ข้าแต่พระโคดม/ [อหํ – ขา้ พระองค์]/ วทามิ”. – ย่อมกลา่ ว”/ “[ตานิ – เหลา่ นน้ั / [นานามคฺคานิ – ทางต่าง ๆ ทงั้ หลาย]/ นิยยฺ นฺตีติ – ยอ่ มนำออก+ดังน้ี/ วาเสฏฺฐ – ดกู ่อนวาเสฏฐะ/ [ตวฺ ํ – เธอ]/ วเทสิ”? – ย่อมกลา่ ว”?/ “[ตานิ – เหล่านัน้ / [นานามคฺคานิ – ทางต่าง ๆ ท้ังหลาย]/ นิยยฺ นฺตีติ – ย่อมนำออก+ดังนี้/ โภ – ผู้เจรญิ / โคตม – ขา้ แตพ่ ระโคดม/ [อหํ – ขา้ พระองค์]/ วทามิ”. – ย่อมกลา่ ว”/ “[ตานิ – เหลา่ นัน้ / [นานามคฺคานิ – ทางตา่ ง ๆ ทั้งหลาย]/ นยิ ยฺ นฺตตี ิ – ยอ่ มนำออก+ดังนี้/ วาเสฏฐฺ – ดูกอ่ นวาเสฏฐะ/ [ตวฺ ํ – เธอ]/ วเทสิ”? – ยอ่ มกล่าว”?/ “[ตานิ – เหลา่ นน้ั / [นานามคฺคานิ – ทางตา่ ง ๆ ทั้งหลาย]/ นิยฺยนตฺ ีติ – ย่อมนำออก+ดังนี้/ โภ – ผูเ้ จรญิ / โคตม – ข้าแต่พระโคดม/ [อหํ – ขา้ พระองค์]/ วทามิ”. – ย่อมกล่าว”/ “กึ – หรอื / ปน – ก็/ วาเสฏฺฐ – ดูก่อนวาเสฏฐะ/ อตถฺ ิ – มอี ยู่/ โกจิ – บางคน/ เตวชิ ฺชานํ – ผไู้ ดไ้ ตรเพท/ พฺราหฺมณานํ – บรรดาพราหมณ์ทงั้ หลาย/ เอกพรฺ าหฺมโณปิ – แม้พราหมณ์/ เยน – ใด/ [ทิสาภาเคน – ทางทิศ]/ พรฺ หมฺ า – พรหม/ สกฺขทิ ฏิ ฺโฐ”ติ? – เป็นผ้อู า้ งเปน็ พยาน”ดังนี้?/ “โน – ไม/่ หิทํ – ก็+น+้ี [ปพฺพํ – ข้อ/ สนทฺ สิ ฺสติ – ย่อมปรากฏ]/ โภ – ท่านผเู้ จริญทัง้ หลาย/ โคตม” – ข้าแตพ่ ระโคดม”/
44 “กึ – หรือ/ ปน – ก/็ วาเสฏฺฐ – ดูก่อนวาเสฏฐะ/ อตฺถิ – มีอยู่/ โกจิ – บางคน/ เตวชิ ชฺ านํ – ผู้ได้ไตรเพท/ พฺราหมฺ ณานํ – บรรดาพราหมณท์ ง้ั หลาย/ เอกาจรโิ ยปิ – แม้อาจารย์สักคนหนง่ึ / เยน – ใด/ [ทสิ าภาเคน – ทางทศิ ]/ พฺรหมฺ า – พรหม/ สกขฺ ิทฏิ โฺ ฐ”ต?ิ – เป็นผ้อู า้ งเปน็ พยาน”ดังนี้?/ “โน – ไม/่ หิทํ – ก+็ นี้+[ปพพฺ ํ – ข้อ/ สนฺทสิ ฺสติ – ยอ่ มปรากฏ]/ โภ – ผเู้ จริญ/ โคตม” – ขา้ แต่พระโคดม”/ “กึ – หรอื / ปน – ก/็ วาเสฏฺฐ – ดูกอ่ นวาเสฏฐะ/ อตถฺ ิ – มอี ยู่/ โกจิ – บางคน/ เตวิชฺชานํ – ผู้ได้ไตรเพท/ พฺราหฺมณานํ – บรรดาพราหมณ์ทงั้ หลาย/ เอกาจรยิ ปาจริโยปิ – เยน – ใด/ [ทิสาภาเคน – ทางทิศ]/ พรฺ หฺมา – พรหม/ สกฺขทิ ฏิ โฺ ฐ”ติ? – เป็นผู้อ้างเปน็ พยาน”ดังนี้?/ “โน – ไม/่ หิทํ – ก+็ น+ี้ [ปพพฺ ํ – ข้อ/ สนทฺ สิ สฺ ติ – ย่อมปรากฏ]/ โภ – ผ้เู จริญ/ โคตม” – ขา้ แต่พระโคดม”/ “กึ – หรอื / ปน – ก็/ วาเสฏฺฐ – ดกู ่อนวาเสฏฐะ/ อตถฺ ิ – มีอยู่/ โกจิ – บางคน/ เตวชิ ฺชานํ – ผู้ได้ไตรเพท/ พรฺ าหฺมณานํ – บรรดาพราหมณ์ทัง้ หลาย/ ยาว – เพียงไร/ สตตฺ มา – ที่ ๗/ อาจรยิ ามหยคุ า – แต่การสืบต่อแห่งอาจารย์/ เยน – ใด/ [ทสิ าภาเคน – ทางทิศ]/ พฺรหฺมา – พรหม/ สกขฺ ิทฏิ โฺ ฐ”ติ? – เป็นผู้อา้ งเป็นพยาน”ดงั นี้?/ “โน – ไม/่ หิทํ – ก็+นี้+[ปพพฺ ํ – ข้อ/ สนทฺ ิสฺสติ – ย่อมปรากฏ]/ โภ – ผ้เู จริญ/ โคตม” – ขา้ แต่พระโคดม”/ ๕๒๖. “กึ – หรอื / ปน – ก็/ วาเสฏฺฐ – ดูก่อนวาเสฏฐะ/ เยปิ – แม้เหลา่ ใด/ เตวชิ ฺชานํ – ผไู้ ดไ้ ตรเพท/ พฺราหฺมณานํ – ของพราหมณท์ ้ังหลาย/ ปพุ พฺ กา – ผู้เป็นบูรพาจารย์/ อสิ โย – ฤาษีทั้งหลาย/ มนฺตานํ – ซึ่งมนตรท์ ั้งหลาย/ กตตฺ าโร – เป็นผู้ผูก/ มนฺตานํ – ซ่ึงมนตรท์ ้ังหลาย/ ปวตฺตาโร – เปน็ ผบู้ อก/ เยสมิทํ – เหล่าใด+[พฺราหฺมณานํ – อันพราหมณ์ทงั้ หลาย]+น้ี/ เอตรหิ – ในบดั น้/ี พรฺ าหฺมณา – พราหมณ์ทงั้ หลาย/ โปราณํ – เกา่ / มนฺตปทํ – ซึ่งบทมนตร์/ คตี ํ – ขบั ไวแ้ ลว้ / ปวตุ ฺตํ – กล่อมไว้แล้ว/ สมิหิตํ – รวบรวมไวแ้ ลว้ / ตทนคุ ายนตฺ ิ – นั้น+[คตี ํ – ซ่งึ เพลงขบั ]+ยอ่ มตามขบั / [พรฺ าหมฺ เณหิ – อนั พราหมณ์ทง้ั หลาย]/ ภาสติ มนภุ าสนตฺ ิ – บอกไวแ้ ลว้ +[มนตฺ ปทํ – ซ่งึ บทมนตร์]+ย่อมตามกลา่ ว/ [พฺราหฺมเณหิ – อนั พราหมณ์ทง้ั หลาย]/ วาจิตมนวุ าเจนตฺ ิ – บอกไว้แลว้ +[มนตฺ ปทํ – ซ่ึงบทมนตร์]+ย่อมตามบอก/ เสยฺยถิทํ – อย่างไร+นี้ [ปพฺพํ – ขอ้ ] [ได้แก่]/ อฏฺฐโก – ฤาษชี อื่ วา่ อัฏฐกะ/ วามโก – ฤาษีชอ่ื ว่าวามกะ/ วามเทโว – ฤาษีช่อื วา่ วามเทวะ/ เวสฺสามิตโฺ ต – เวสสามติ ร/ ยมตคฺคิ – ฤาษีชอ่ื ว่ายมตัคคิ/ องฺคีรโส – ฤาษชี ่อื ว่าอังครี ส/ ภารทวฺ าโช – ฤาษชี ื่อว่าภารัทวาชะ/ วาเสฏฺโฐ – ฤาษชี ่ือว่าวาเสฏฐะ/ กสสฺ โป – ฤาษีชือ่ วา่ กสั สปะ/ ภคุ – ฤาษชี ่ือว่าภค/ุ เตปิ – แม้เหลา่ น้ัน/ [อสิ โย – ฤาษีชื่อว่าท้ังหลาย]/ เอวมาหํสุ – อย่างนี+้ กล่าวแล้ว/
45 ‘มยเมตํ – ข้าพเจ้าทงั้ หลาย+นัน่ / [พรฺ หฺมานํ – ซง่ึ พรหม]/ ชานาม – ยอ่ มทราบ/ มยเมตํ – ข้าพเจา้ ทัง้ หลาย+นนั่ / [พฺรหฺมานํ – ซงึ่ พรหม]/ ปสฺสาม – ย่อมเหน็ / ยตฺถ – ใด/ [ฐาเน – ในท]่ี / วา – หรือว่า/ พรฺ หฺมา – พรหม/ เยน – ใด/ [ฐาเนน – โดยทิศ]/ วา – หรือว่า/ พรฺ หฺมา – พรหม/ ยหึ – ใด/ [ภเว – ในภพ]/ วา – หรือว่า/ พรฺ หมฺ า’ต?ิ – พรหม’ดงั น้ี?/ “โน – ไม/่ หิทํ – ก+็ นี+้ [ปพฺพํ – ขอ้ / สนฺทสิ สฺ ติ – ยอ่ มปรากฏ]/ โภ – ผูเ้ จริญ/ โคตม” – ข้าแต่พระโคดม”/ ๕๒๗. “อิติ – ดว้ ยประการฉะนี้/ กิร – ไดย้ ินว่า/ วาเสฏฺฐ – ดูก่อนวาเสฏฐะ/ นตถฺ ิ – ยอ่ มไมม่ ี/ โกจิ – บางคน/ เตวิชชฺ านํ – ผูไ้ ดไ้ ตรเพท/ พฺราหฺมณานํ – บรรดาพราหมณ์ท้ังหลาย/ เอกพฺราหฺมโณปิ – เยน – ใด/ [ทิสาภาเคน – ทางทิศ]/ พรฺ หฺมา – พรหม/ สกขฺ ทิ ิฏฺโฐ. – เปน็ ผู้อา้ งเป็นพยาน/ นตฺถิ – ย่อมไม่มี/ โกจิ – บางคน/ เตวชิ ชฺ านํ – ผไู้ ดไ้ ตรเพท/ พฺราหฺมณานํ – บรรดาพราหมณ์ทั้งหลาย/ เอกาจรโิ ยปิ – เยน – ใด/ [ทสิ าภาเคน – ทางทิศ]/ พรฺ หฺมา – พรหม/ สกฺขิทิฏฺโฐ. – เปน็ ผู้อา้ งเปน็ พยาน/ นตถฺ ิ – ย่อมไมม่ ี/ โกจิ – บางคน/ เตวิชฺชานํ – ผไู้ ด้ไตรเพท/ พฺราหมฺ ณานํ – บรรดาพราหมณท์ ั้งหลาย/ เอกาจริยปาจรโิ ยปิ – เยน – ใด/ [ทิสาภาเคน – ทางทศิ ]/ พฺรหมฺ า – พรหม/ สกฺขิทฏิ โฺ ฐ. – เปน็ ผู้อ้างเปน็ พยาน/ นตฺถิ – ยอ่ มไม่มี/ โกจิ – บางคน/ เตวิชชฺ านํ – ผูไ้ ด้ไตรเพท/ พรฺ าหมฺ ณานํ – บรรดาพราหมณท์ ้งั หลาย/ ยาว – สตตฺ มา – อาจริยามหยคุ า – เยน – ใด/ [ทสิ าภาเคน – ทางทศิ ]/ พฺรหมฺ า – พรหม/ สกขฺ ทิ ฏิ โฺ ฐ. – เป็นผอู้ า้ งเปน็ พยาน/ เยปิ – แมเ้ หลา่ ใด/ กริ – ได้ยินวา่ / เตวิชฺชานํ – ผ้ไู ด้ไตรเพท/ พรฺ าหฺมณานํ – ของพราหมณท์ ้ังหลาย/ ปุพฺพกา – ผเู้ ป็นบูรพาจารย์/ อสิ โย – ฤาษที ั้งหลาย/ มนตฺ านํ – ซ่งึ มนตร์ทงั้ หลาย/ กตตฺ าโร – เปน็ ผู้ผูก/ มนตฺ านํ – ซ่งึ มนตร์ทง้ั หลาย/ ปวตฺตาโร – เป็นผูบ้ อก/ เยสมิทํ – เหล่าใด+[พฺราหฺมณานํ – อันพราหมณ์ท้งั หลาย]+น้ี/ เอตรหิ – ในบัดน/้ี พรฺ าหมฺ ณา – พราหมณ์ทั้งหลาย/ โปราณํ – เก่า/ มนตฺ ปทํ – ซ่ึงบทมนตร์/ คตี ํ – ขบั ไวแ้ ลว้ / ปวุตฺตํ – กล่อมไว้แล้ว/ สมหิ ติ ํ – รวบรวมไว้แลว้ / ตทนุคายนตฺ ิ – นนั้ +[คีตํ – ซ่ึงเพลงขับ]+ย่อมตามขบั / ตทนุภาสนฺติ – นนั้ +[มนฺตปทํ – ซง่ึ บทมนตร์]+ยอ่ มตามกลอ่ ม/ [พรฺ าหมฺ เณหิ – อันพราหมณ์ทงั้ หลาย]/ ภาสติ มนุภาสนฺติ – บอกไวแ้ ล้ว+[มนตฺ ปทํ – ซง่ึ บทมนตร์]+ย่อมตามกลา่ ว/ [พฺราหฺมเณหิ – อันพราหมณ์ทง้ั หลาย]/ วาจิตมนวุ าเจนตฺ ิ – บอกไว้แลว้ +[มนตฺ ปทํ – ซ่ึงบทมนตร์]+ย่อมตามบอก/ เสยฺยถิทํ – อย่างไร+น้ี [ปพพฺ ํ – ขอ้ ] [ไดแ้ ก]่ / อฏฺฐโก – ฤาษชี ่ือวา่ อัฏฐกะ/ วามโก – ฤาษชี อื่ ว่าวามกะ/ วามเทโว – ฤาษชี ือ่ วา่ วามเทวะ/ เวสสฺ ามิตฺโต – เวสสามิตร/ ยมตคคฺ ิ – ฤาษชี อ่ื วา่ ยมตคั คิ/ องฺคีรโส – ฤาษชี ื่อว่าอังครี ส/ ภารทฺวาโช – ฤาษีช่ือว่าภารัทวาชะ/ วาเสฏโฺ ฐ – ฤาษีชื่อวา่ วาเสฏฐะ/ กสฺสโป – ฤาษชี ื่อวา่ กัสสปะ/ ภคุ – ฤาษีชอ่ื ว่าภค/ุ เตปิ – แมเ้ หลา่ นน้ั / [อสิ โย – ฤาษชี ื่อว่าทั้งหลาย]/ น – ไม/่ เอวมาหํสุ – อยา่ งนี้+กล่าวแลว้ /
46 ‘มยเมตํ – ขา้ พเจ้าทง้ั หลาย+นนั่ / [พรฺ หฺมานํ – ซึง่ พรหม]/ ชานาม – ย่อมทราบ/ มยเมตํ – ข้าพเจ้าท้ังหลาย+นัน่ / [พรฺ หฺมานํ – ซ่ึงพรหม]/ ปสฺสาม – ยอ่ มเหน็ / ยตถฺ – ใด/ [ฐาเน – ในท]ี่ / วา – หรอื ว่า/ พฺรหมฺ า – พรหม/ เยน – ใด/ [ฐาเนน – โดยทิศ]/ วา – หรอื ว่า/ พรฺ หฺมา – พรหม/ ยหึ – ใด/ [ภเว – ในภพ]/ วา – หรือว่า/ พฺรหฺมา’ติ. – พรหม’ดงั นี้/ เตว – เหล่านน้ั +แล/ เตวชิ ฺชา – ผ้ไู ดไ้ ตรเพท/ พฺราหฺมณา – พราหมณ์ท้ังหลาย/ เอวมาหสํ ุ – อยา่ งน+ี้ กล่าวแล้ว/ ‘ยํ – ใด/ [พรฺ หมฺ านํ – ซ่งึ พรหม/ มยํ – ขา้ พเจา้ ทงั้ หลาย]/ น – ไม/่ ชานาม – ย่อมทราบ/ ยํ – [พรฺ หมฺ านํ – ซึง่ พรหม/ มยํ – ข้าพเจา้ ทง้ั หลาย]/ น – ไม/่ ปสฺสาม – ย่อมเห็น/ ตสฺส – น้นั / [พรฺ หฺมุโน – ของพระพรหม]/ สหพฺยตาย – เพื่อความเป็นสหาย/ มคฺคํ – ซง่ึ มรรค/ เทเสม. – ย่อมแสดง/ อยเมว – นี+้ เทา่ นน้ั / [มคฺโค – ทาง]/ อุชุมคโฺ ค – เปน็ ทางตรง/ อยมญฺชสายโน – นน่ั +[มคโฺ ค – ทาง]+เปน็ ทางเดินตรงไป/ นยิ ยฺ านโิ ก – เปน็ ทางนำออก/ นิยฺยาติ – ย่อมนำออก/ ตกฺกรสสฺ – ผเู้ ดินตามทางน้ัน/ [ปุคฺคลสสฺ – แก่บุคคล]/ พฺรหฺมสหพฺยตายา”’ต.ิ – สู่ความเป็นผ้อู ยรู่ ่วมกบั พระพรหม’”ดังน/ี้ ๕๒๘. “ตํ – นัน้ / [วตถฺ ํุ – ซงึ่ เรอื่ ง/ ตฺวํ – เธอ]/ กึ – ว่าอย่างไร/ มญฺญสิ – ยอ่ มเขา้ ใจ/ วาเสฏฐฺ – ดูกอ่ นวาเสฏฐะ/ นนุ – มิใช่หรือ/ เอวํ – อยา่ งน+ี้ [การเณ – คร้นั เม่อื เหตุ]/ สนเฺ ต – มีอยู่/ เตวิชชฺ านํ – ผู้ได้ไตรเพท/ พรฺ าหฺมณานํ – ของพราหมณ์ทง้ั หลาย/ อปปฺ าฏหิ ีรกตํ – ซง่ึ ความเป็นวาจาอันไม่มหี ลกั ฐาน/ ภาสิตํ – ภาษติ / สมปฺ ชฺชตี”ติ? – ยอ่ มถงึ ”ดังนี้?/ “อทธฺ า โข – แน่แท้แล/ โภ – ผ้เู จรญิ / โคตม – ขา้ แต่พระโคดม/ เอวํ – อย่างน้ี+[การเณ – คร้ันเมือ่ เหตุ]/ สนฺเต – มีอยู่/ เตวชิ ฺชานํ – ผู้ได้ไตรเพท/ พฺราหมฺ ณานํ – ของพราหมณ์ทง้ั หลาย/ อปปฺ าฏิหีรกตํ – ซึ่งความเป็นวาจาอันไม่มีหลักฐาน/ ภาสิตํ – ภาษติ / สมฺปชฺชตี”ต.ิ – ยอ่ มถึง”ดังน้ี/ “สาธุ – ดหี ละ่ / วาเสฏฐฺ – ดกู อ่ นวาเสฏฐะ/ เต วต – เหล่านน้ั หนอ/ วาเสฏฺฐ – ดูก่อนวาเสฏฐะ/ เตวิชชฺ า – ผ้ไู ดไ้ ตรเพท/ พฺราหมฺ ณา – พราหมณท์ ั้งหลาย/ ยํ – ใด/ [พฺรหมฺ านํ – ซงึ่ พรหม]/ น – ไม/่ ชานนตฺ ิ – ยอ่ มทราบ/ ยํ – ใด/ [พรฺ หฺมานํ – ซงึ่ พรหม/ น – ไม/่ ปสสฺ นตฺ ิ – ย่อมเหน็ / ตสฺส – นนั้ / [พฺรหฺมโุ น – ของพระพรหม]/ สหพฺยตาย – เพือ่ ความเป็นสหาย/ มคฺคํ – ซ่งึ มรรค/ เทเสสสฺ นตฺ ิ. – จกั แสดง/ อยเมว – น+้ี เท่าน้ัน/ [มคฺโค – ทาง]/ อุชุมคโฺ ค – เปน็ ทางตรง/ อยมญฺชสายโน – นน่ั +[มคโฺ ค – ทาง]+เป็นทางเดนิ ตรงไป/ นยิ ฺยานิโก – เป็นทางนำออก/ นิยฺยาติ – ยอ่ มนำออก/ ตกกฺ รสสฺ – ผู้เดนิ ตามทางนนั้ / [ปุคคฺ ลสสฺ – แก่บคุ คล]/ พรฺ หมฺ สหพฺยตายา’ต.ิ – สคู่ วามเป็นผอู้ ยู่ร่วมกบั พระพรหม’ดงั นี้/ เนตํ – หามิได+้ น่นั / [ปพพฺ ํ – ข้อ]/ ฐานํ – เปน็ ฐานะ/ วิชฺชติ. – ย่อมเปน็ ไปได/้
47 ๕๒๙. “เสยยฺ ถาปิ – แมฉ้ ันใด/ วาเสฏฺฐ – ดูก่อนวาเสฏฐะ/ อนฺธเวณิ – แถวแห่งคนตาบอด/ ปรมปฺ รสํสตฺตา – เปน็ ผเู้ กย่ี วข้องต่อกนั และกัน/ ปุรโิ มปิ – แมผ้ มู้ ใี นเบ้อื งหน้า/ [ปุคคฺ โล – บุคคล]/ น – ไม/่ ปสฺสติ – ยอ่ มเห็น/ มชฌฺ ิโมปิ – แมผ้ ้มู ใี นท่ามกลาง/ [ปุคฺคโล – บุคคล]/ น – ไม/่ ปสฺสติ – ย่อมเหน็ / ปจฉฺ ิโมปิ – แม้ผูม้ ใี นภายหลงั / [ปคุ ฺคโล – บุคคล]/ น – ไม/่ ปสสฺ ต.ิ – ย่อมเห็น/ เอวเมว โข – ฉนั น้ัน+เหมอื นกนั แล/ วาเสฏฺฐ – ดูกอ่ นวาเสฏฐะ/ อนฺธเวณปู มํ – เปน็ ของเปรียบดว้ ยแถวของคนตาบอด/ มญเฺ ญ – เห็นจะ/ เตวชิ ชฺ านํ – ผ้ไู ด้ไตรเพท/ พรฺ าหมฺ ณานํ – ของพราหมณท์ ง้ั หลาย/ ภาสิตํ – ภาษิต/ ปรุ โิ มปิ – แม้ผู้มีในเบ้อื งหนา้ / [พรฺ าหฺมโณ – พราหมณ]์ / น – ไม/่ ปสฺสติ – ยอ่ มเห็น/ มชฺฌิโมปิ – แม้ผมู้ ีในทา่ มกลาง/ [พรฺ าหฺมโณ – พราหมณ์]/ น – ไม/่ ปสสฺ ติ – ยอ่ มเห็น/ ปจฺฉิโมปิ – แมผ้ ู้มใี นภายหลงั / [พรฺ าหฺมโณ – พราหมณ]์ / น – ไม/่ ปสฺสติ. – ย่อมเหน็ / เตสมิทํ – เหลา่ นน้ั +นี้/ เตวิชชฺ านํ – ผไู้ ด้ไตรเพท/ พฺราหมฺ ณานํ – ของพราหมณ์ทัง้ หลาย/ ภาสิตํ – ภาษิต/ หสฺสกญฺเญว – ซ่งึ ความเปน็ คำอันนา่ หัวเราะ+นัน่ แล/ สมฺปชชฺ ติ – ยอ่ มถงึ / นามกญเฺ ญว – ซง่ึ ความเป็นคำต่ำต้อย+นั่นแล/ สมปฺ ชฺชติ – ย่อมถงึ / รติ ตฺ กญเฺ ญว – ซึง่ ความเปน็ คำเหลวไหล+นนั่ แล/ สมฺปชชฺ ติ – ย่อมถงึ / ตุจฺฉกญฺเญว – ซึ่งความเป็นคำไรส้ าระ+นน่ั แล/ สมปฺ ชฺชต.ิ – ยอ่ มถงึ / ๕๓๐. “ตํ – น้นั / [วตถฺ ํุ – ซ่ึงเร่อื ง/ ตวฺ ํ – เธอ]/ กึ – ว่าอย่างไร/ มญฺญสิ – ย่อมเขา้ ใจ/ วาเสฏฺฐ – ดูก่อนวาเสฏฐะ/ ปสฺสนตฺ ิ – ยอ่ มเหน็ / เตวชิ ฺชา – ผไู้ ด้ไตรเพท/ พฺราหฺมณา – พราหมณ์ทง้ั หลาย/ จนทฺ ิมสูรเิ ย – ซ่ึงดวงจันทรแ์ ละดวงอาทิตย์ทัง้ หลาย/ อญเฺ ญ – เหลา่ อนื่ / จาปิ – แม้ด้วย/ พหุชนา – ชนเปน็ อนั มากท้ังหลาย/ ยโต – ใด/ [ฐานโต – จากท]่ี / จ – ด้วย/ จนฺทมิ สรู ยิ า – ดวงจันทร์และดวงอาทิตยท์ ั้งหลาย/ อคุ ฺคจฉฺ นฺติ – ข้ึนไปอย/ู่ ยตถฺ – ใด/ [ฐาเน – ในท่]ี / จ – ดว้ ย/ โอคจฉฺ นตฺ ิ – ตกลงอยู่/ อายาจนตฺ ิ – ย่อมอ้อนวอน/ โถมยนตฺ ิ – ย่อมชนื่ ชม/ ปญชฺ ลิกา – เป็นผปู้ ระนมมือ/ นมสสฺ มานา – นอบน้อมอยู่/ อนุปรวิ ตฺตนตฺ ี”ต?ิ – ยอ่ มเดนิ เวยี นอยู่”ดงั นี้?/ “เอวํ – อย่างนั้น/ โภ – ผ้เู จรญิ / โคตม – ขา้ แต่พระโคดม/ ปสฺสนตฺ ิ – ยอ่ มเหน็ / เตวิชชฺ า – ผไู้ ดไ้ ตรเพท/ พฺราหฺมณา – พราหมณ์ทัง้ หลาย/ จนฺทิมสรู เิ ย – ซ่ึงดวงจันทร์และดวงอาทติ ย์ทง้ั หลาย/ อญฺเญ – เหลา่ อ่นื / จาปิ – แมด้ ว้ ย/ พหุชนา – ชนเป็นอันมากทง้ั หลาย/ ยโต – ใด/ [ฐานโต – จากท]่ี / จ – ด้วย/ จนฺทมิ สรู ิยา – ดวงจันทรแ์ ละดวงอาทติ ย์ท้ังหลาย/ อุคฺคจฉฺ นตฺ ิ – ข้ึนไปอยู่/ ยตถฺ – ใด/ [ฐาเน – ในท่ี]/ จ – ด้วย/ โอคจฺฉนตฺ ิ – ตกลงอยู่/ อายาจนฺติ – ย่อมอ้อนวอน/ โถมยนฺติ – ยอ่ มช่ืนชม/ ปญฺชลิกา – เปน็ ผู้ประนมมือ/ นมสสฺ มานา – นอบน้อมอยู่/ อนปุ รวิ ตฺตนฺตี”ต.ิ – ย่อมเดินเวยี นอยู่”ดงั นี้/ ๕๓๑. “ตํ – น้ัน/ [วตฺถํุ – ซง่ึ เรื่อง/ ตวฺ ํ – เธอ]/ กึ – วา่ อยา่ งไร/ มญฺญสิ – ย่อมเข้าใจ/ วาเสฏฐฺ – ดูก่อนวาเสฏฐะ/ ยํ – ใด/ ปสฺสนฺติ – ยอ่ มเห็น/ เตวิชฺชา – ผู้ได้ไตรเพท/ พรฺ าหฺมณา – พราหมณ์ทง้ั หลาย/ จนทฺ ิมสูริเย – ซึ่งดวงจนั ทรแ์ ละดวงอาทติ ย์ทัง้ หลาย/ อญฺเญ – เหลา่ อืน่ / จาปิ – แมด้ ว้ ย/ พหชุ นา – ชนเป็นอันมากทั้งหลาย/ ยโต – ใด/ [ฐานโต – จากท]ี่ / จ – ด้วย/ จนฺทิมสรู ิยา –
48 ดวงจนั ทรแ์ ละดวงอาทติ ยท์ ั้งหลาย/ อคุ ฺคจฉฺ นตฺ ิ – ขน้ึ ไปอย/ู่ ยตถฺ – ใด/ [ฐาเน – ในที]่ / จ – ดว้ ย/ โอคจฉฺ นตฺ ิ – ตกลงอยู่/ อายาจนตฺ ิ – ย่อมอ้อนวอน/ โถมยนฺติ – ยอ่ มชืน่ ชม/ ปญชฺ ลกิ า – เปน็ ผู้ประนมมือ/ นมสฺสมานา – นอบนอ้ มอยู่/ อนปุ ริวตตฺ นตฺ ิ – ยอ่ มเดนิ เวยี นอยู่/ ปโหนตฺ ิ – ยอ่ มสามารถ/ เตวชิ ชฺ า – ผู้ไดไ้ ตรเพท/ พรฺ าหฺมณา – พราหมณท์ ง้ั หลาย/ จนฺทิมสรู ิยานํ – ของดวงจันทรแ์ ละดวงอาทิตย์ทง้ั หลาย/ สหพฺยตาย – เพื่อความเป็นสหาย/ มคฺคํ – ซึง่ มรรค/ เทเสตํุ – เพ่ือการแสดง/ “อยเมว – น้ี+เท่านน้ั / [มคโฺ ค – ทาง]/ อชุ มุ คโฺ ค – เป็นทางตรง/ อยมญฺชสายโน – นั่น+[มคโฺ ค – ทาง]+เป็นทางเดินตรงไป/ นิยฺยานิโก – เปน็ ทางนำออก/ นิยฺยาติ – ย่อมนำออก/ ตกกฺ รสสฺ – ผ้เู ดนิ ตามทางนัน้ / [ปคุ ฺคลสฺส – แกบ่ ุคคล]/ จนทฺ ิมสูริยานํ – ของดวงจนั ทร์และดวงอาทติ ย์ทัง้ หลาย/ สหพฺยตายา”ต?ิ – สคู่ วามเป็นสหาย”ดงั น้ี?/ “โน – ไม/่ หิทํ – ก+็ น้+ี [ปพฺพํ – ขอ้ / สนทฺ สิ สฺ ติ – ย่อมปรากฏ]/ โภ – ผเู้ จรญิ / โคตม” – ขา้ แต่พระโคดม”/ “อติ ิ – ดว้ ยประการฉะนี้/ กิร – ได้ยนิ ว่า/ วาเสฏฐฺ – ดกู อ่ นวาเสฏฐะ/ ยํ – ใด/ [พรฺ หฺมานํ – ซึ่งพรหม/ ปสสฺ นฺติ – ย่อมเห็น/ เตวชิ ฺชา – ผู้ไดไ้ ตรเพท/ พรฺ าหมฺ ณา – พราหมณ์ทัง้ หลาย/ จนทฺ ิมสูริเย – ซ่ึงดวงจันทรแ์ ละดวงอาทิตยท์ ั้งหลาย/ อญเฺ ญ – เหลา่ อืน่ / จาปิ – แมด้ ้วย/ พหชุ นา – ชนเปน็ อันมากท้งั หลาย/ ยโต – ใด/ [ฐานโต – จากท]่ี / จ – ด้วย/ จนทฺ ิมสูรยิ า – ดวงจนั ทร์และดวงอาทิตย์ท้ังหลาย/ อคุ คฺ จฺฉนตฺ ิ – ขนึ้ ไปอย/ู่ ยตถฺ – ใด/ [ฐาเน – ในที่]/ จ – ดว้ ย/ โอคจฉฺ นฺติ – ตกลงอยู่/ อายาจนฺติ – ย่อมอ้อนวอน/ โถมยนตฺ ิ – ย่อมชน่ื ชม/ ปญฺชลิกา – เปน็ ผูป้ ระนมมือ/ นมสฺสมานา – นอบนอ้ มอยู่/ อนุปริวตฺตนฺติ – ยอ่ มเดินเวยี นอยู่/ เตสมฺปิ – แมเ้ หล่าน้นั / นปฺปโหนตฺ ิ – ยอ่ มสามารถ/ จนฺทิมสรู ยิ านํ – ของดวงจันทร์และดวงอาทิตย์ทงั้ หลาย/ สหพฺยตาย – เพื่อความเปน็ สหาย/ มคคฺ ํ – ซึ่งมรรค/ เทเสตํุ – เพอื่ การแสดง/ “อยเมว – น+้ี เท่านัน้ / [มคฺโค – ทาง]/ อชุ ุมคฺโค – เป็นทางตรง/ อยมญฺชสายโน – นั่น+[มคโฺ ค – ทาง]+เปน็ ทางเดินตรงไป/ นิยฺยานโิ ก – เป็นทางนำออก/ นยิ ยฺ าติ – ยอ่ มนำออก/ ตกกฺ รสสฺ – ผู้เดนิ ตามทางนนั้ / [ปุคฺคลสฺส – แกบ่ คุ คล]/ จนฺทิมสูรยิ านํ – ของดวงจนั ทรแ์ ละดวงอาทติ ย์ท้ังหลาย/ สหพฺยตายา”ต.ิ – สคู่ วามเป็นสหาย”ดังน้ี/ ๕๓๒. “อิติ – ดว้ ยประการฉะนี้/ ปน – ก/็ น – ไม/่ กริ – ไดย้ ินวา่ / เตวชิ ฺเชหิ – ผู้ได้ไตรเพท/ พฺราหฺมเณหิ – อนั พราหมณ์ท้งั หลาย/ พรฺ หมฺ า – พรหม/ สกฺขิทิฏโฺ ฐ. – เปน็ ผอู้ า้ งเปน็ พยาน/ นปิ – แม้หามิได้/ กริ – ไดย้ ินวา่ / เตวิชชฺ านํ – ผ้ไู ด้ไตรเพท/ พรฺ าหฺมณานํ – ของพราหมณท์ ง้ั หลาย/ อาจริเยหิ – อันอาจารย์ทง้ั หลาย/ พรฺ หฺมา – พรหม/ สกฺขิทิฏโฺ ฐ. – เป็นผ้อู า้ งเป็นพยาน/
49 นปิ – แม้หามิได้/ กริ – ไดย้ ินว่า/ เตวชิ ชฺ านํ – ผไู้ ด้ไตรเพท/ พรฺ าหฺมณานํ – ของพราหมณ์ทงั้ หลาย/ อาจรยิ ปาจรเิ ยหิ – อันปาจารย์ของอาจารยท์ ัง้ หลาย/ พฺรหฺมา – พรหม/ สกขฺ ิทฏิ ฺโฐ. – เปน็ ผอู้ ้างเป็นพยาน/ นปิ – แมห้ ามิได้/ กริ – ได้ยนิ วา่ / เตวิชฺชานํ – ผ้ไู ดไ้ ตรเพท/ พรฺ าหฺมณานํ – ของพราหมณ์ทง้ั หลาย/ ยาว – เพียงไร/ สตฺตมา – ท่ี ๗/ [ยุคา – แต่ยุค]/ อาจริยามหยเุ คหิ – ผูส้ บื เน่ืองกันมาโดยอาจารย์/ [อาจรเิ ยหิ – อนั อาจารย์ทั้งหลาย]/ พรฺ หฺมา – พรหม/ สกฺขิทฏิ โฺ ฐ. – เปน็ ผอู้ ้างเปน็ พยาน/ เยปิ – แมเ้ หล่าใด/ กริ – ได้ยินว่า/ เตวิชฺชานํ – ผไู้ ดไ้ ตรเพท/ พฺราหฺมณานํ – ของพราหมณ์ทัง้ หลาย/ ปุพพฺ กา – ผู้เปน็ บรู พาจารย์/ อิสโย – ฤาษที ้งั หลาย/ มนตฺ านํ – ซึง่ มนตรท์ ้งั หลาย/ กตฺตาโร – เปน็ ผผู้ ูก/ มนฺตานํ – ซึ่งมนตรท์ งั้ หลาย/ ปวตตฺ าโร – เปน็ ผู้บอก/ เยสมิทํ – เหลา่ ใด+[พฺราหมฺ ณานํ – อันพราหมณ์ทั้งหลาย]+นี้/ เอตรหิ – ในบดั น/้ี พฺราหมฺ ณา – พราหมณ์ทงั้ หลาย/ โปราณํ – เก่า/ มนตฺ ปทํ – ซ่ึงบทมนตร์/ คตี ํ – ขับไว้แลว้ / ปวุตฺตํ – กลอ่ มไวแ้ ล้ว/ สมหิ ิตํ – รวบรวมไวแ้ ลว้ / ตทนุคายนตฺ ิ – นัน้ +[คีตํ – ซ่ึงเพลงขับ]+ยอ่ มตามขับ/ ตทนภุ าสนฺติ – นน้ั +[มนฺตปทํ – ซึ่งบทมนตร์]+ยอ่ มตามกล่อม/ [พรฺ าหมฺ เณหิ – อันพราหมณ์ทง้ั หลาย]/ ภาสิตมนภุ าสนตฺ ิ – บอกไวแ้ ล้ว+[มนฺตปทํ – ซ่ึงบทมนตร์]+ย่อมตามกล่าว/ [พรฺ าหฺมเณหิ – อนั พราหมณ์ทัง้ หลาย]/ วาจิตมนุวาเจนตฺ ิ – บอกไวแ้ ลว้ +[มนตฺ ปทํ – ซ่งึ บทมนตร์]+ย่อมตามบอก/ เสยฺยถทิ ํ – อย่างไร+น้ี [ปพฺพํ – ข้อ] [ได้แก่]/ อฏฺฐโก – ฤาษีชื่อว่าอัฏฐกะ/ วามโก – ฤาษชี ื่อว่าวามกะ/ วามเทโว – ฤาษีช่ือว่าวามเทวะ/ เวสสฺ ามติ โฺ ต – เวสสามิตร/ ยมตคคฺ ิ – ฤาษีชื่อวา่ ยมตคั คิ/ องฺครี โส – ฤาษชี ือ่ ว่าอังครี ส/ ภารทฺวาโช – ฤาษชี ่ือวา่ ภารทั วาชะ/ วาเสฏฺโฐ – ฤาษีช่อื ว่าวาเสฏฐะ/ กสสฺ โป – ฤาษีชอ่ื วา่ กัสสปะ/ ภคุ – ฤาษชี อื่ ว่าภค/ุ เตปิ – แมเ้ หล่านน้ั / [อสิ โย – ฤาษชี ่ือว่าทั้งหลาย]/ น – ไม/่ เอวมาหํสุ – อยา่ งน้+ี กล่าวแลว้ / “มยเมตํ – ข้าพเจ้าทงั้ หลาย+น่ัน/ [พรฺ หฺมานํ – ซึ่งพรหม]/ ชานาม – ย่อมทราบ/ มยเมตํ – ข้าพเจ้าทงั้ หลาย+นน่ั / [พรฺ หฺมานํ – ซงึ่ พรหม]/ ปสสฺ าม – ยอ่ มเหน็ / ยตฺถ – ใด/ [ฐาเน – ในท่]ี / วา – หรือวา่ / พรฺ หฺมา – พรหม/ เยน – ใด/ [ฐาเนน – โดยทศิ ]/ วา – หรือวา่ / พรฺ หฺมา – พรหม/ ยหึ – ใด/ [ภเว – ในภพ]/ วา – หรอื วา่ / พรฺ หฺมา”ติ. – พรหม”ดังนี้/ เตว – เหล่านั้น+แล/ เตวชิ ชฺ า – ผไู้ ด้ไตรเพท/ พฺราหฺมณา – พราหมณ์ท้ังหลาย/ เอวมาหสํ ุ – อย่างน+ี้ กลา่ วแลว้ / “ยํ – ใด/ [พฺรหฺมานํ – ซง่ึ พรหม/ มยํ – ข้าพเจา้ ท้ังหลาย]/ น – ไม/่ ชานาม – ยอ่ มทราบ/ ยํ – [พฺรหมฺ านํ – ซึ่งพรหม/ มยํ – ขา้ พเจา้ ท้ังหลาย]/ น – ไม/่ ปสฺสาม – ย่อมเห็น/ ตสสฺ – น้ัน/ [พรฺ หฺมุโน – ของพระพรหม]/ สหพฺยตาย – เพอ่ื ความเป็นสหาย/ มคฺคํ – ซง่ึ มรรค/ เทเสม. – ยอ่ มแสดง/
50 อยเมว – น+ี้ เท่านั้น/ [มคฺโค – ทาง]/ อุชุมคโฺ ค – เปน็ ทางตรง/ อยมญชฺ สายโน – น่ัน+[มคโฺ ค – ทาง]+เปน็ ทางเดินตรงไป/ นิยยฺ านิโก – เป็นทางนำออก/ นยิ ฺยาติ – ยอ่ มนำออก/ ตกกฺ รสสฺ – ผเู้ ดนิ ตามทางนน้ั / [ปุคฺคลสฺส – แก่บุคคล]/ พรฺ หฺมสหพยฺ ตายา”ต.ิ – สู่ความเหน็ สหายของพระพรหม”ดังนี้/ ๕๓๓. “ตํ – นน้ั / [วตฺถํุ – ซงึ่ เรือ่ ง/ ตวฺ ํ – เธอ]/ กึ – ว่าอย่างไร/ มญฺญสิ – ย่อมเข้าใจ/ วาเสฏฐฺ – ดูก่อนวาเสฏฐะ/ นนุ – มิใชห่ รอื / เอวํ – อยา่ งน+้ี [การเณ – ครน้ั เมือ่ เหตุ]/ สนเฺ ต – มอี ยู่/ เตวิชชฺ านํ – ผไู้ ดไ้ ตรเพท/ พรฺ าหฺมณานํ – ของพราหมณท์ ง้ั หลาย/ อปปฺ าฏหิ รี กตํ – ซง่ึ ความเป็นวาจาอันไม่มหี ลกั ฐาน/ ภาสิตํ – ภาษิต/ สมปฺ ชฺชตี”ต?ิ – ยอ่ มถงึ ”ดังนี้?/ “อทธฺ า โข – แน่แท้แล/ โภ – ผเู้ จรญิ / โคตม – ขา้ แต่พระโคดม/ เอวํ – อย่างนี+้ [การเณ – คร้นั เมอื่ เหตุ]/ สนเฺ ต – มอี ยู่/ เตวชิ ชฺ านํ – ผูไ้ ดไ้ ตรเพท/ พฺราหฺมณานํ – ของพราหมณ์ท้งั หลาย/ อปฺปาฏหิ รี กตํ – ซง่ึ ความเป็นวาจาอนั ไม่มีหลกั ฐาน/ ภาสติ ํ – ภาษติ / สมฺปชฺชตี”ต.ิ – ย่อมถึง”ดงั น้ี/ “สาธุ – ดีหละ่ / วาเสฏฐฺ – ดกู อ่ นวาเสฏฐะ/ เต วต – เหล่านัน้ หนอ/ วาเสฏฺฐ – ดกู อ่ นวาเสฏฐะ/ เตวิชชฺ า – ผไู้ ด้ไตรเพท/ พฺราหมฺ ณา – พราหมณ์ทั้งหลาย/ ยํ – ใด/ [พรฺ หมฺ านํ – ซง่ึ พรหม]/ น – ไม/่ ชานนตฺ ิ – ยอ่ มทราบ/ ยํ – ใด/ [พฺรหมฺ านํ – ซงึ่ พรหม/ น – ไม/่ ปสฺสนตฺ ิ – ยอ่ มเหน็ / ตสสฺ – น้ัน/ [พฺรหมฺ ุโน – ของพระพรหม]/ สหพฺยตาย – เพอื่ ความเป็นสหาย/ มคฺคํ – ซ่ึงมรรค/ เทเสสฺสนตฺ ิ – จักแสดง/ “อยเมว – นี+้ เทา่ น้ัน/ [มคโฺ ค – ทาง]/ อุชุมคโฺ ค – เปน็ ทางตรง/ อยมญฺชสายโน – นัน่ +[มคโฺ ค – ทาง]+เป็นทางเดนิ ตรงไป/ นยิ ฺยานิโก – เป็นทางนำออก/ นิยยฺ าติ – ย่อมนำออก/ ตกฺกรสสฺ – ผเู้ ดนิ ตามทางนนั้ / [ปุคฺคลสสฺ – แก่บุคคล]/ พฺรหมฺ สหพฺยตายา”ติ – สคู่ วามเหน็ สหายของพระพรหม”ดงั น้ี/ เนตํ – หามิได+้ นั่น/ [ปพฺพํ – ข้อ]/ ฐานํ – เปน็ ฐานะ/ วิชฺชติ. – ยอ่ มเปน็ ไปได/้ ชนปทกลฺยาณีอุปมา – การเปรยี บดว้ ยชายหลงรกั หญงิ งามแห่งชนบท/ ๕๓๔. “เสยยฺ ถาปิ – แม้ฉนั ใด/ วาเสฏฐฺ – ดูก่อนวาเสฏฐะ/ ปุรโิ ส – บุรุษ/ เอวํ – อย่างน้ี/ วเทยฺย – พึงกล่าว/ “อหํ – ขา้ พเจา้ / ยา – ใด/ อิมสฺมึ – นี้/ ชนปเท – ในชนบท/ ชนปทกลยฺ าณี – หญงิ งามแห่งชนบท/ ตํ – น้นั / [ชนปทกลฺยาณึ – ซง่ึ หญงิ งามแห่งชนบท]/ อจิ ฺฉามิ – ยอ่ มปรารถนา/ ตํ – นน้ั / [ชนปทกลฺยาณึ – ซึง่ หญงิ งามแห่งชนบท]/ กาเมมี”ติ. – ยอ่ มรกั ใคร”่ ดังนี้/ ตเมนํ – นน้ั +นน่ั / [ปุรสิ ํ – กับบุรุษ/ มนุสสฺ า – มนุษย์ทงั้ หลาย]/ เอวํ – อย่างนี้/ วเทยฺยํุ – พงึ กล่าว/ “อมโฺ ภ – ผู้เจรญิ / ปรุ ิส – แน่ะบรุ ษุ / ยํ – ผูใ้ ด/ ตฺวํ – เธอ/ ชนปทกลฺยาณึ – ซึ่งหญิงงามแหง่ ชนบท/ อจิ ฺฉสิ – ย่อมปรารถนา/ กาเมสิ – ยอ่ มรกั ใคร่/ ชานาสิ – ย่อมร้จู กั / ตํ – ผู้นั้น/
Search
