GEBIN101-Presentation-1 [1.63]

Rajamangala University of Technology Lanna

G E B I N 1 0 1 กระบวนการคดิ และการแก้ปัญหา Process of Thinking and Problem Solving

ABOUT GEBIN101_SEC_03 (ภาคปกติ) US GEBIN101_SEC_07 (ภาคปกต)ิ GEBIN101_SEC_26 (ภาคปกต)ิ GEBIN101_SEC_37 (ภาคพิเศษ) บธ.บ.กจ.(4ปี)พ.1 GEBIN101 | RMUTL. 3

อ า จ า ร ย์ ผู้ ส อ น ป ร ะ จา ร า ย วิ ช า หมวดวชิ าศกึ ษาทว่ั ไป มทร.ล้านนา (หลกั สตู รปรับปรุง พ.ศ. 2559)

Keep it simply smart! อ . ธ นิ ษ ฐ า เ ก ษ มุ ณี วท.ม.(สถิตปิ ระยกุ ต์) สงั กดั : สาขาวิทยาศาสตร์ คณะวทิ ยาศาสตร์และเทคโนโลยีการเกษตร ห้องพกั : ศท.304 tel. 091-7879328 E-mail: [email protected] 5

G E B I N 1 0 1 กระบวนการคดิ และการแก้ปัญหา Process of Thinking and Problem Solving

คาอธิบายรายวิชา ศกึ ษาแนวคิด ทฤษฎี เทคนิคและกระบวนการพฒั นาการฝึกคิดแบบตา่ งๆ หลกั การใช้เหตผุ ล แรงบนั ดาลใจ สง่ เสริม ความคิดโดยใช้ภมู ิปัญญาท้องถ่ินและภมู ิปัญญาไทย นวตั กรรมและเทคโนโลยีสมยั ใหมเ่ ป็นกรณีศึกษา Study concepts, theories, techniques and development processes for thinking and reasoning; inspiration for encouraging ideas; Lanna and Thai wisdom; innovation and modern technologies are employed as a case study. GEBIN101 | RMUTL. 7

GEBIN101 | RMUTL. จุ ด มุ่ ง ห ม า ย ข อ ง ร า ย วิ ช า 1. เข้าใจแนวคดิ ทฤษฎีเกี่ยวกบั กระบวนการคิด 2. วเิ คราะห์ให้เหตผุ ลในการนากระบวนการคิด เพื่อแก้ปัญหาอยา่ งเป็นระบบ 3. มีความคิดสร้างสรรค์ในการใช้ภมู ปิ ัญญา ท้องถิ่น ภมู ปิ ัญญาไทย นวตั กรรมและเทคโนโลยี สมยั ใหม่ 4. ประยกุ ต์ใช้ภมู ิปัญญาท้องถิ่นและภมู ปิ ัญญา ไทย นวตั กรรมและเทคโนโลยีสมยั ใหม่ 8

ลั ก ษ ณ ะ ร า ย วิ ช า วชิ าเลือก กลมุ่ วชิ าบรู ณาการ จานวนหน่วยกิต 3 หน่วยกิต ( 3 - 0 - 6 ) เวลาเรียน 15 สปั ดาห์ (45 ชวั่ โมง) เกณฑ์คะแนน กิจกรรมในชนั้ เรียน 8 หวั ข้อ 60% โครงงาน (วีดีโอ, โมเดล) 30% - การแก้ปัญหาเชิงกายภาพภายใน มทร.ล้านนา จิตพสิ ยั 10% GEBIN101 | RMUTL. 9

เ นื ้อ ห า ร า ย วิ ช า 10 1. แนวคดิ ทฤษฎีเบอื ้ งต้นเทคนิคและกระบวนการพฒั นาการฝึกคิด 2. เทคนิคและกระบวนการพฒั นาการฝึกคดิ เชิงวเิ คราะห์ 3. เทคนิคและกระบวนการพฒั นาการฝึกคิด เชิงสงั เคราะห์ 4. เทคนิคและกระบวนการพฒั นาการฝึกคิด เชิงสร้างสรรค์ 5. เทคนิคและกระบวนการพฒั นาการฝึกคดิ เชิงวพิ ากษ์ 6. เทคนิคและกระบวนการพฒั นาการฝึกคิด เชิงมโนทศั น์ 7. เทคนิคและกระบวนการพฒั นาการฝึกคิด เชิงระบบ 8. เทคนิคและกระบวนการพฒั นาการฝึกคิด เชิงกลยทุ ธ์ 9. รูปแบบการเขียนโครงงานและมีการบรู ณาการระหวา่ งเนือ้ หา 10-15. เร่ิมทาโครงงานและนาเสนอ เวลาเรียน 15 สปั ดาห์ (45 ชว่ั โมง) ไมม่ ีสอบปลายภาค GEBIN101 | RMUTL.

KAHOOT! ละลายพฤตกิ รรมผา่ นเกมส์ พมิ พ์ kahoot.it ใน google search GEBIN101 | RMUTL. 11

ก า ร คิ ด 12 ทา ไ ม เ ร า ต้ อ ง คิ ด ? เราไมค่ ดิ อะไรเลยได้หรือไม่ โดยข้อเท็จจริงแล้วก็คอื เราไมอ่ าจเลยี่ งได้ เหตผุ ลก็คือ ในแตล่ ะวนั เรามี ข้อมลู ขา่ วสารท่ีถาโถมเข้ามาหาเราอย่างมากมาย มีการเปลย่ี นแปลงในเรื่องตา่ ง ๆ อยู่ตลอดเวลา นนั่ คอื ส่ิงที่เราจะต้องนามาคิดเพื่อนาไปสกู่ ารปรับตวั และการเปล่ียนแปลงอยา่ งเหมาะสม โดยมี ประเดน็ สาคญั คือ • ข้อมลู ข่าวสารนบั วา่ เป็นปัจจยั สาคญั ที่จะนาไปสกู่ ารคดิ • เราติดตามการคดิ เพ่ือที่จะใช้ข้อมลู ขา่ วสารท่ีเรามีอยอู่ ยา่ งมีประสทิ ธิภาพ หากไมม่ ีการคดิ ข้อมลู ข่าวสารที่เรามีอยกู่ ็จะไม่เกิดประโยชน์แตป่ ระการใด • เมื่อราต้องการรู้อนาคต เรามีความจาเป็นที่จะต้องคดิ เพราะวา่ เราไมม่ ีทางมีข้อมลู ที่สมบรู ณ์ เกี่ยวกบั อนาคตท่ีจะมาถึง • เมื่อเราต้องการสง่ิ ใหม่ๆ การสร้างสรรค์ ยอ่ มที่จะต้องมีการคดิ GEBIN101 | RMUTL.

Keep it simply smart! ค ว า ม ห ม า ย ข อ ง ก า ร คิ ด เม่ือพดู ถึงการคดิ คนเราจะมีความเข้าใจท่ีแตกตา่ งกนั ไป โดย มกั จะมองวา่ การคิดเป็นเร่ืองท่ีเกิดขนึ ้ ในจิตใจของเราเองและ อาจมองวา่ การคิดเป็นเร่ืองอตั โนมตั ิท่ีเกิดขนึ ้ เราอาจประมวลความหมายของการคิดได้ดงั นี ้คือ • การคิดเป็นกระบวนการทางจิตและสมอง ท่ีเกิดขนึ ้ จาก การประมวลข้อมลู หรือส่งิ ท่ีรับรู้ขนึ ้ มา • การคดิ คอื กระบวบนการท่ีใช้เหตผุ ลและหาผลสรุปบาง เรื่อง • การคิดเป็นเรื่องของการแก้ปัญหาหรือต้องการทา บางอยา่ งให้ประสบความสาเร็จ ทงั้ นีเ้ราอาจประมวลความหมายของการคิดได้ว่า การคดิ เป็นกระบวนการทางสมองที่พยายามใช้ในเร่ืองของตรรกะ รวมทงั้ เหตผุ ลในการให้ได้มาซง่ึ ทางออกบางอยา่ ง 13

ดร.โบโน่ ได้ให้ความหมายของการคดิ วา่ เป็นการสารวจ 14 อย่างไตร่ตรองและรอบคอบของความรู้ความชานาญและ ประสบการณ์เพ่ือจดุ ประสงค์อย่างใดอยา่ งหนงึ่ ซง่ึ อาจ เป็นเรื่องของการนาไปส่กู ารทาความเข้าใจ การตดั สนิ ใจ การวางแผน การแก้ไขปัญหา การตดั สินคณุ คา่ รวมทงั้ การกระทาตา่ งๆ (เอด็ เวริ ์ด เดอ โบโน่, 2550) ก า ร คิ ด เ ชิ ง รั บ กั บ ก า ร คิ ด เ ชิ ง รุ ก (Reactiveและ Pro-Active Thinking) เอ็ดเวิร์ด เดอ โบโน่ เห็นวา่ การสอนให้คิดในโรงเรียนเป็นลกั ษณะของ Reactive เป็นสว่ นใหญ่ กลา่ วคือเป็นการให้ข้อมลู ตารา และตีโจทย์ท่ีต้องแก้ไข โดยที่ นกั เรียนใช้ข้อมลู ดงั กลา่ วตรงนนั ้ แต่การคดิ แบบ Pro-Active มีลกั ษณะของการคดิ แบบเชิงรุก โดยในสงิ่ ที่คดิ นนั ้ อาจจะไมม่ ขี ้อมลู อยใู่ นมอื เลย จะต้องไปขวนขวายหามาให้ได้เสียก่อน ในชวี ติ จริงการ คดิ เชงิ รุกล้วนต้องประสบกบั โจทย์มากมายให้คดิ GEBIN101 | RMUTL.

GEBIN101 | RMUTL. คิ ด ซิ คิ ด ! คณุ มีเวลา 2 นาทีที่จะดตู วั เลข ตอ่ ไปนี ้ แล้วให้ไปหน้าถดั ไป หลงั จากนนั้ คณุ จะมีเวลา 2 นาทีที่จะเขียนลงไปให้มากท่ีสดุ เท่าท่ีคณุ จาได้ 15

GEBIN101 | RMUTL. 16

คิ ด ซิ คิ ด ! 17 คณุ มีเวลา 2 นาทีที่จะดคู า ตอ่ ไปนี ้ แล้วให้ไปหน้าถดั ไป หลงั จากนนั้ คณุ จะมีเวลา 2 นาทีท่ีจะเขียนลงไปให้มากท่ีสดุ เทา่ ท่ีคณุ จาได้ GEBIN101 | RMUTL.

GEBIN101 | RMUTL. 18

คิ ด ซิ คิ ด ! 19 คณุ มีเวลา 2 นาทีที่จะดรู ูปภาพ ตอ่ ไปนี ้ แล้วให้ไปหน้าถดั ไป หลงั จากนนั้ คณุ จะมีเวลา 2 นาทีที่จะเขียนลงไปให้มากท่ีสดุ เท่าท่ีคณุ จาได้ GEBIN101 | RMUTL.

GEBIN101 | RMUTL. 20

จ ง อ ภิ ป ร า ย . . เ กิ ด อ ะ ไ ร ขึ ้น ถ้ า ค น เ ร า จา อ ะ ไ ร ไ ม่ ไ ด้ เ ล ย GEBIN101 | RMUTL. 21

GEBIN101 | RMUTL. การคิด เป็นกลไกอย่างหนึ่งของสมอง ในขณะท่ีมนุษย์ กาลงั คิด สมองจะดงึ เอาข้อมลู หรือประสบการณ์ตา่ งๆ ท่ี อยู่ในความทรงจามารวมเข้ากับความคิดใหม่ๆ ให้ เป็น เรื่ องราวกิจกรรมทางความคิดที่มีวัตถุประสงค์ เฉพาะเจาะจง เป็นการจดั เรียงข้อมลู ท่ีสมองได้รับและทา การแปลความหมายข้อมลู ขา่ วสารในรูปแบบท่ีเหมาะสม เพ่อื นาไปสเู่ ปา้ หมายที่วางไว้ความสาคญั ของการคดิ 22

ก า ร คิ ด เ กิ ด ขึ ้น ไ ด้ อ ย่ า ง ไ ร ? รบั รสู้ ่ิงรรา้ สิ่งเรา้ ??? จิต (ใสใ่ จ) ผลของการคิด - สถานการณท์ ่ี สมอง (คิด) - การเรียนรู้ - คาตอบ บทสรปุ เป็ นปัญหา - แนวคิดใหมๆ่ - ความตอ้ งการ - สามารถตดั สินใจได้ - ความสงสยั - การทานาย ฯลฯ ขอ้ มลู ความรู้ รน้ือหา วิธีที่มีประสทิ ธิภาพ - ทาใหป้ ัญหาหรือความ GEBIN101 | RMUTL. ตอ้ งการ หรือความสงสัย 23 ลดลงหรือหมดไป

BRAIN GEBIN101 | RMUTL. 24

] @ ] @ ] @ ] @ ] @ ] @ ] @1 ] ] @ ] @ @ GEBIN101 | RMUTL. 25

GEBIN101 | RMUTL. ส า เ ห ตุ ข อ ง ก า ร คิ ด 1. ความต้องการทางกายภาพ เป็นความต้องการ พืน้ ฐานของมนษุ ย์ ขนึ ้ อยกู่ บั ความสามารถในการคดิ และการใช้เหตผุ ลของแตล่ ะคน 2. ความอยรู่ อด มกี ารแข่งขนั และแก่งแยง่ กนั มากขนึ ้ เพื่อให้สามารถดารงชีวติ ที่ดีกวา่ 3. ปัญหา เป็นต้นเหตใุ ห้คดิ เพ่ือหาเหตผุ ลที่เหมาะสมใน การแก้ปัญหา ทาให้สิ่งตา่ งๆ ดีขนึ ้ หรือดีกวา่ เดิม 4. ความต้องการสง่ิ แปลกใหม่ การคดิ และจินตนาการ เป็นสงิ่ ท่ีทาให้มนษุ ย์เหนือกวา่ สรรพสตั ว์ทกุ ชนิด 5. ความสงสยั เน่ืองจากต้องการแสวงหาความจริง เม่ือ มีข้อมลู จงึ ต้องการหาคาตอบ 26

รู ป แ บ บ ก า ร คิ ด 27 รูปแบบการคดิ (Taxonomies) มีหลากหลาย ทงั้ เร่ืองการแยกแยะ การ ลาดบั การค้นหาการ เปรียบเทียบ การคาดการณ์การเชื่อมโยงเรื่อง เหตุผล การสรุป การสร้ างความคิดใหม่ การแก้ปัญหา การ ทดสอบ ทางออก การตัดสินใจ และอื่นๆ บางแนวทาง ระบุถึงพหุปัญญา (Multiple intelligences) สาหรับการเสริมสร้ างในเรื่องของภาษา ตรรกะ คณิตศาสตร์ ดนตรีและการเคล่ือนไหว มีนกั วชิ าการหลายท่าน ได้ เสนอแนวทางในการสอนทกั ษะการคิด 9 ประการ ดงั นี ้ (1) ทกั ษะ การจา (Memory Skills) (2) ทกั ษะทาง ภาษาและความคดิ (3) ทกั ษะ การใช้เหตผุ ลเชิงนิรนยั (Deductive reasoning skills) (4) ทกั ษะการ วเิ คราะห์ ข้อโต้เถียง (5) ทกั ษะการคิดด้วยการทดสอบข้อ สมมติฐาน (6) ทกั ษะการคดิ ในเชิงความเป็นไปได้และ ความไม่แน่นอน (7) ทกั ษะ การตดั สนิ ใจ (8) ทกั ษะการ แก้ปัญหา (9) ทกั ษะการคิดสร้างสรรค์ GEBIN101 | RMUTL.

ร ะ ดั บ ค ว า ม คิ ด 28 ระดับความคดิ หากพิจารณาวา่ ความคดิ แบง่ อย่างกว้างๆ เป็น 3 ระดบั ด้วยกนั คอื ระดับ 1 ความคดิ ขนึ ้ สงู สดุ นบั ว่ามีขีด ความสามารถในการ คิดสงู มาก สะท้อนออกมาไมเ่ ฉพาะ ในแง่มมุ มองแตย่ งั สะท้อนในด้านของความยตุ ธิ รรมอีก ด้วย ระดบั 2 ความคิดขนึ ้ สงู จดั วา่ มีความคดิ ท่ี สะท้อนคดิ ได้ อย่างครอบคลมุ พอควรแม้วา่ จะไม่ได้ทกุ เร่ืองก็ตาม ระดับ 3 ความคดิ ขนึ ้ ต่าํ เป็นทกั ษะท่ีต้องมีการ พฒั นาตอ่ ทงั้ ในด้านวธิ ีการ ความครอบคลมุ และมิตใิ นเชิง ความยตุ ิธรรม GEBIN101 | RMUTL.

- ล อ ง คิ ด ดู - GEBIN101 | RMUTL. 29

กิ จ ก ร ร ม ท่ี 1 ถ้าคณุ มีเงิน 500 บาท และคณุ ต้องการเดนิ ทางไปกรุงเทพฯ คณุ ต้อง คดิ อะไรบ้างเพอื่ ทาภารกิจให้สาเร็จ ก า ร ใ ห้ คุ ณ ค่ า ทั ก ษ ะ ก า ร คิ ด GEBIN101 | RMUTL. 30

ก า ร นา เ ส น อ แ น ว ค ว า ม คิ ด 31 จ ะ ใ ช้ ก า ร ว า ด รู ป เ พื่ อ ส่ื อ ส่ิ ง ที่ คิ ด GEBIN101 | RMUTL.

แ ผ น ท่ี ท า ง ค ว า ม คิ ด 32 (Mind Maping) การทาแผนภมู คิ วามคดิ หรือ Mind Mapping ถือเป็นการกระต้นุ สมอง ให้ เกิดความคดิ ที่เป็นอสิ ระจากปัญหาที่ เป็นศนู ย์กลาง ออกไปสวู่ ิธีแก้ปัญหา ตา่ งๆ ท่ีแปลกและแตกตา่ งจากเดมิ ซง่ึ สามารถทาได้โดยเร่ิมจากการเขียน สาเหตขุ องปัญหาไว้กลางหน้ากระดาษ แล้วลากเส้นโยงออกมารอบๆ GEBIN101 | RMUTL.

6 ขัน้ ตอนวธิ ีในการเขียน Mind Map 1. เร่ิมวาดที่จดุ “กง่ึ กลาง” ของกระดาษกอ่ น เพราะวา่ การเร่ิมต้นท่ีจดุ กง่ึ กลางจะทาให้สมองของเราเป็นอิสระ พร้อมที่ แตกหนอ่ ความคดิ ออกไปยงั ทกุ ทิศทางไงละ 2. ใช้รูปภาพหรือวาดรูปประกอบไอเดียท่ีคณุ เพิง่ จะเขียนไปตรงจดุ ก่งึ กลาง เพราะวา่ รูปภาพมีความหมายนบั ล้านคา และยงั ช่วยให้เราได้ใช้จินตนาการไปในตวั ด้วย ภาพที่อยตู่ รงก่งึ กลางจะดนู ่าสนใจเพ่ิมขนึ ้ ทาให้เรามีจดุ โฟกสั ท่ีแน่นอน 3. ใช้สหี ลากสสี นั สีจะทาให้สมองของคณุ ได้ต่ืนตวั สสี นั จะทาให้ดมู ีชีวติ ชีวาน่าอา่ นมากยิ่งขนึ ้ แถมการนงั่ วาดภาพ ระบายสมี นั กไ็ ด้ฝึกความคิดสร้างสรรค์ด้วยนะ 4. วาด “ก่ิง” ออกมาจากภาพตรงกลางแล้วแตกก่ิงก้านสาขาออกมาตามที่สมองเราจะคดิ ได้ ต้องให้เส้นเช่ือมตอ่ กนั เพราะวา่ สมองของมนษุ ย์ทางานแบบเชื่อมโยงเข้าหากนั 5. วาดเส้นก่ิงให้ “โค้ง” ดีกวา่ วาดแบบ “เส้นตรง” เพราะเส้นตรงมนั ดนู ่าเบ่ือ และไมน่ า่ สนใจ 6. ใช้เพียงแค่ “คีย์เวิร์ด” เทา่ นนั้ สาหรับเส้นก่ิงแตล่ ะเส้นและคีย์เวริ ์ดต้องอยบู่ นเส้น เหตุผลที่เขียนเฉพาะคีย์เวริ ์ดก็ เพราะวา่ คีย์เวิร์ดแบบโดดๆจะทาให้แมพ็ ของคณุ ดมู ีพลงั และยืดหยนุ่ ได้นนั่ เอง GEBIN101 | RMUTL. 33

Keep it simply smart! 34

Q&A 35 Any Questions? GEBIN101 | RMUTL.

Thank You