NICC Magazine 10.12

/2018Indiëgangers gaan eindelijk praten In dit nummer Indiëgangers gaan na meer dan 65 jaar eindelijk praten..............2 Soekarno, Hatta en cs. na augustus 1945.........4 Toegoenezen, een bijzondere groep...........8 Het gewicht van de draak....................................9 Hotel Des Indes bij wereldtop.......................12 Sophiahof – Van Indië tot nu................................15 Straatnaambordjes van bamboe............................17 Jes nieuws.....................18 Ebbe op Bali..................19 Indorock in Stedelijk Museum Breda.............20 Kort Indisch nieuws..24 Rockers voor Museum RockArt............................25 Website Indisch en Moluks verzet gelanceerd.....................26 (zie: pag. 2) Column.............................27Nederlands IndischGratis maandelijks e-magazine voor de Indische gemeenschapjaargang 10, december 2018 | oplage: 9700 Cultureel Centrum

Van de redactie Heeft u overigens zelf een uw betrokkenheid bij NICC verhaal te vertellen, waarvan Magazine van groot belang enAlweer de laatste editie van 2018, u denkt dat dit onze lezers zal vragen wij u een VRIJWILLIGEmet daarin aandacht voor het feit interesseren? NICC Magazine DONATIE. Wij zullen u daarvoordat oud-Indiëgangers eindelijk stelt zijn redactionele inhoud zeer dankbaar zijn en u zultgaan praten over hun ervaringen. met alle plezier voor u open. verzekerd zijn van een blijvendeVerder een artikel van gastauteur Graag willen wij u ook wijzen op gratis toezending van uw geliefdeJan Willem Hoegen over de de mogelijkheid NICC Magazine en gewaardeerde NICC Magazine.sleutelfiguren na augustus 1945. als advertentie medium te Onze volledige bankgegevens zijn:Gevolgd door een stuk over de gebruiken. Hierbij een oproep aan (BIC: RABONL2U)Toegoenezen. Ook aandacht voor alle lezers die eigenaar zijn van NL39 RABO 0129 2168 36,de expansie-drift van China over een bedrijf of er werkzaam zijn als t.n.v. N.I.C.C. Den Haag NL.de Zuid Chinese Zee. Dan twee PR manager om NICC Magazine Mogen wij u tenslotte vragen omartikelen met als thema Indo als mogelijkheid te zien om uw NICC Magazine zoveel mogelijk bijRock. En natuurlijk de column. bedrijf of product onder de uw familie, vrienden en kennissenLeest u ook de korte mededeling aandacht van nu 9600 abonnees onder de aandacht te brengen?op de KIDS-pagina. te brengen. Tevens willen wij een Vraag hen ook gratis abonnee teRest ons nog om u allen, mede beroep doen op uw waardering worden. Wij wensen u weer veelnamens redactie, correspondenten als abonnee voor het zeer vele plezier met uw NICC Magazine. Enen alle andere auteurs en mede- werk dat wij maandelijks aan mede dankzij uw donaties enwerkers hele mooie en sfeervolle NICC Magazine hebben. Houdt u advertenties kan NICC MagazineKerstdagen toe te wensen en van- in gedachten dat NICC Magazine helemaal GRATIS blijven.zelfsprekend een heel voorspoedig geheel GRATIS is, hetgeen echter2019, in gezondheid en geluk. niet betekent dat wij geen kosten Hans Vogelsang, hoofdredacteur. hebben. Juist in deze tijden isIndiëgangers gaan na meer dan 65 jaareindelijk praten Door: Wiebe PennewaardMeer dan 65 jaar lang 'Op klompen troch de dessa'. titels. Van persoonlijke herin-zwegen verreweg de meeste Onlangs verscheen de Nederland- neringen tot wetenschappelijkemilitairen die eind van de se vertaling, en het succes in twee beschouwingen, verschenen vanjaren veertig vochten in talen is onverwacht groot. Beide direct na de soevereiniteits-Nederlands Indië. Een groep bundels beleefden al diverse overdracht aan het nieuwevan hen, nu hoogbejaard, herdrukken. Indonesië in 1949 tot versebesloot om het verhaal als- publicaties uit de huidige eeuw.nog te vertellen. Een speur- Dit laatste lijkt opmerkelijk, wanttocht naar de beweegre- sinds begin jaren vijftig verscheen Wat het minstens 279e boek hierdenen. er een constante stroom aan aan toevoegt is de openheid van boeken en artikelen over wat direct betrokkenen, die een levenVijftien dienstplichtigen van tussen officieel de politionele acties in lang niet over hun Indischede tachtig en honderd jaar oud Nederlands Oost-Indië heetten. ervaringen spraken. Uit de velespraken in de afgelopen ander- Alleen al in Speerstra's boek reacties op 'Op klompen...' blijkthalf jaar uitgebreid met Hylke omvat de lijst van geraadpleegde dat de geportretteerde mannenSpeerstra. De schrijver en oud- en aanbevolen literatuur 278 model staan voor een groot deeljournalist Speerstra bundelde hun van de Nederlandse jongens, dieherinneringen, met die van een werden verscheept naar wat eendeserteur een principiële dienst- niet te winnen guerrilla-oorlog zouweigeraar en een dienstplichtige blijken. Dit deel, waarschijnlijk hetdie in Nederland jacht moest merendeel van de ruim honderd-maken op weigeraars, in het eind duizend betrokken dienstplich-vorig jaar verschenen Friestalige tigen, sprak na thuiskomst niet over de gevechten, straf-expe- dities, martelingen, executies en andere gruwelen. 2

Voor hun zwijgzaamheid bestaan partners van Speerstra toch hun bewust toegepast om herin-begrijpelijke redenen. Speerstra hart uitgestort. Vaak in meerdere neringen op te roepen, waarmeeschetst per gesprekspartner niet en lange sessies, met ont- de oorzaak van een mogelijkalleen diens achtergrond en boezemingen, bijzonderheden en trauma kan worden achterhaald,belevenissen tot zij naar Indië gevoelens die zij voor hun partner en de kwaal behandeld. Ook in dewerden verscheept. Hij schildert en kinderen stil hebben gehouden. gerontologie, die zich onder meerook de vaak onthutsende situaties Wat dreef hen, nadat ze voor de richt op dementerende ouderen, isna hun terugkeer, jaren later. eerste keer door de auteur waren reminiscentie een hulpmiddel.Nederland werkte, bekomen van gevraagd het verhaal te vertellen?de korte euforie na de bevrijding Vertaald naar de late maarin 1945, druk aan de weder- Douwe Draaisma, hoogleraar gedetailleerde openheid vanopbouw van de natie. geschiedenis van de psychologie Speerstra's gesprekspartners kanDe gerepatrieerde Indiëgangers aan de Rijksuniversiteit van er worden gezocht naar wat bijkwamen thuis in een wereld die Groningen, is specialist op het hen plotseling de knop omzette, inwas veranderd, met familieleden terrein van het geheugen. Hij termen van reminiscentie. Vanen vrienden die waren veranderd. schreef onder meer 'Vergeetboek' andere veteranen is bekend dat'Ik vertelde uit mezelf maar niks. en 'De heimweefabriek', over het onvoorbereid op televisie zienMaar er werd ook niet naar trauma en verdringing, over de van nieuwe gevechtssituaties,gevraagd', luidt een verklaring in herinneringen vanaf de jongste zoals bijvoorbeeld in het Midden-meerdere verhalen. jeugd en de rol van herinneringen Oosten door de opkomst van bij het ouder worden. Draaisma Islamitische Staat, heftige herin-Na enkele jaren definitief was als adviseur betrokken bij het neringen kunnen wakker maken,taboe ontstaan van ''Op klompen...', en met paniekaanvallen en nacht- spreekt als geheugendeskundige merries. De gevolgen van wat nuWaar er wel belangstelling was, soms ook bij lezingen en andere wel wordt herkend als PTSSwilden of konden veel ex- evenementen rond het boek. kunnen dramatisch zijn.militairen niet over hun ingrijpen-de Indische belevenissen vertel- Geregeld valt dan de term Voor de zwijgende oud-Indië-len. De posttraumatische stress- reminiscentie. Dit fenomeen valt gangers lijkt een dergelijke een-stoornis (PTSS) was nog niet te verklaren als het bovendrijven voudige vorm van reminiscentieuitgevonden, nazorg door de van soms erg oude herinneringen minder voor de hand te liggen. Zijoverheid of vanuit de gezond- door een onverwachte gebeurtenis zagen sinds 1950 zo veel oorlogenheidszorg bestond niet. Daarbij in het heden. Simpel gezegd: door en guerrilla's in krant en op tvmaakte het tijdsgewricht dat, als het horen van een bepaald liedje voorbijkomen, met ook steedsvader eenmaal had gezegd er niet op de radio drijft plotseling de indringender verslagen en beel-over te willen praten, moeder en hele verliefdheid op die ene den, dat zij niet met z'n allen inde kinderen dit zonder discussie jongen, dertig jaar geleden maar 2013 en '14 plotseling klaar warenrespecteerden. En na een paar in volle omvang, boven. Ook voor 'eindelijk openheid', na 65jaar zwijgen was het onderwerp geuren en smaken staan bekend jaar zwijgen. Ook zal de proto-definitief taboe, zoals ook de als 'triggers'. In de geestelijke typische Friese Speerstra, na hetervaringen uit de Tweede Wereld- gezondheidszorg wordt remini- eerste aanbellen bij de voordeur,oorlog in tal van Nederlandse scentie bij bepaalde therapieën weinig onverhoedse herinneringengezinnen nimmer ter sprake hebben opgeroepen aan tropischekwamen. dessa's onder een brandende zon.Op de valreep, naar leeftijdgemeten, hebben de gespreks- 3

Er werd niet naar zeker ook nog horen hoe het leven Het complete antwoord moet dusgevraagd na die tijd was verlopen. De luiden dat de auteur op het goede verteller mag alles in perspectief moment – Magere Hein staatEen deel van het antwoord ligt plaatsen. Dit schenkt vertrouwen, immers steeds ongeduldiger omwaarschijnlijk in het hiervoor maakt het een-voudiger om ook de hoek te wachten – op devermelde citaat 'Ik vertelde uit gewag te maken enige goede wijze de mannen aanmezelf maar niks. Maar er werd het praten heeft gekregen enook niet naar gevraagd.' Eindelijk van pijnlijke situaties, meer dan gehouden. Een soort reminiscentiezat er iemand bij het kopje thee, dat uitsluitend naar die situaties langs een omweg, alzo. Dedie er nadrukkelijk wel naar vroeg. wordt gevraagd, en levert uit- reacties op het boek, zowel deEn ook nog iemand die niet tot eindelijk het echte verhaal. Fries- als Nederlandstalige editie,de directe kring van verwanten, uit de hoek van andere oud-vrienden en kennissen behoorde. Indiëgangers doen vermoeden datHet praat ook gemakkelijker op de zij langs deze weg hun verhaalsofa bij de geduldig luisterende ook hadden willen vertellen, napsycholoog of psychiater die je na decennia zwijgen. En met grotede therapie nooit meer ziet, dan zekerheid kan worden aange-aan de keukentafel tegen eigen nomen dat naar aanleiding vanpartner of kind. 'Op klompen...' een behoorlijk tal inmiddels in eigen kring alsnogHierbij probeerde Speerstra, met is gaan praten over die zwartesucces, de verhalen in een breder periode in onze vaderlandsekader te plaatsen. Niet in brede geschiedenis.maatschappelijke of politiek-historische zin, maar in een klein, Hylke Speerstra: 'Op klompenhaast antropologisch kader. De troch de dessa', gebonden, €25,00bezoeker wilde eerst en vooral uitgeverij Bornmeer; 'Op klompenweten hoe de levens eruit zagen door de dessa', paperback,voor de gang naar Indië. En na €21,99, uitgeverij Atlas Contact.het relaas over de Oost wilde hij Bron: http://www.fryslan1.frl/.Soekarno, Hatta en cs. na augustus 1945Door: Jan Willem HoegenBij het beoordelen van de situatie racistische propaganda: Weg met vier maanden van 1945 velein Indië na 15 augustus 1945 is alle blanken uit Azië – Azië voor duizenden, zo niet tienduizendenhet goed te bedenken dat er twee de Aziaten – die een niet- lijken van veelal Indonesiërs diegroepen Indonesiërs waren. christelijke godsdienst aanhangen, een christelijke godsdienst aan-Enerzijds de oudere Indonesiërs, onder leiding van de Japanners. hingen. Daarnaast moeten we nietdie opgegroeid waren met de Die boodschap was drie jaar lang, vergeten dat we onder IndonesiëNederlandse normen en waarden; dag en nacht, op elke straathoek in het begin slechts Java moestenanderzijds de jonge Indonesiërs , in en om de grote steden op Java verstaan.geboren na 1930. Die jongeren luidruchtig rondgebazuind uit hoog Zeker geldt dat hier voor dewaren drie jaren lang blootge- opgehangen luidsprekers. In de zogenoemde Bersiap-periode, diesteld geweest aan de Japanse rivieren op Java dreven de laatste voornamelijk op Java en slechts 4

op beperkte schaal op Sumatra uitkomst van de Ronde Tafel was als enige land in Azië (metheeft plaatsgevonden. De ge- Conferentie van november 1949. uitzondering van de Molukkenbieden waar de Australiërs de en Nieuw-Guinea) waar door demacht van de Japanners over- Daarnaast was er de jongere lokale bevolking niet fel tegen denamen, zagen ze tot hun verwon- Indonesiër die pas met derden Japanners is gevochten. Tijdensdedring dat de plaatselijke bevol- wilde praten nadat alle blanken de Japanse tijd had Soekarno deking grote feesten aanrichtten hun land hadden verlaten, liefst jongeren enthousiast gemaaktom de terugkomst van de met geweld. Tevens werden zij voor de onafhankelijkheid onderNederlanders te vieren. Dat ver- gemanipuleerd door de nog steeds Japanse leiding, omdat hij inklaard veel van wat er gebeurde in aanwezige Japanners, die nu – na de onoverwinnelijkheid van dede nieuwe republiek. de oorlog – wilden dat Indonesië Japanners geloofde. een gewillige grondstoffenleveran- Verder lichtten de Japanse cier zou worden van Japan. officieren hen in over ‘bijltjesdag’ in Nederland na de Duitse Dan was er nog (in het bijzonder capitulatie. Zij wilden wel onder- op Java) een derde partij. Dat handelen, maar dan met de waren de misdadigersbenden, die diplomatie van de bamboe vanouds door de Nederlanders runtjing. En met Indonesië be- gedoogd werden, zolang zij de doelden zij Indië mét Malakka (nu Nederlandse belangen maar niet Maleisië), geheel Borneo, geheel beschadigden. Die benden boden Timor en geheel Nieuw-Guinea. hun diensten aan aan de Indo- (de Minangkabauers waren ook in nesiërs die het meeste geld Maleisië politiek actief). boden. Het waren de ex-KNIL officieren die het belang van deze benden voor hun positie inzagen en gebruikten. Tevens ontdekten ze zo een manier van financiering, los van het centraal gezag.Koesno Sosrodihardjo (Soekarno) De behoefte aan macht om Indo- Mohammad Hatta nesië te besturen, was ook zeerDe oudere Indonesiër weet dat de sterk bij de mohammedanen en Maar voor veel oudere Indonesiërsonafhankelijkheid alleen te ver- uiteraard ook bij de communisten was Soekarno niets meer dan eenkrijgen is, indien de Verenigde die dat eveneens probeerden in collaborateur met de Japanners.Naties Indonesië zullen erkennen. China, Korea en Vietnam. Men hield hem verantwoordelijkTevens zijn de oudere Indonesiërs voor de dood van miljoenen Indo-ervan bewust dat Nederland en Omdat de Britten pas op het nesiërs. En dat was ook de redenIndië de vijfde economische macht laatste moment als geallieerde dat – onder andere – de Neder-van de wereld waren en dat dit macht Java en Sumatra moesten landse minister-president Dreessucces alleen tot stand was bezetten (en de Nederlanders met met deze man onder geen bedinggekomen door instemming van en de Australiërs mee mochten naar wilde onderhandelen. En dat na desamenwerking met de Indone- de rest van de archipel), hadden Indonesische onafhankelijkheids-sische bevolking door de Neder- de Japanners de opdracht om orde erkenning Nederland Soekarnolanders. en rust op Java te handhaven. De niet uitnodigde om als staats- Britten hadden eenvoudigweg nietEen en ander had tot gevolg dat in voldoende mensen om Java effec-de jaren dertig de Indonesische tief te bezetten, noch het geld ombevolking een voor die tijd de benodigde uitrusting aan teongekend welvaartsniveau had. En schaffen voor een grote militairedie welvaart van de gewone macht. Evenmin hadden zij de‘boeng’ wensten ze zeker niet op politieke wil om op Java te gaante geven. Dus onafhankelijkheid vechten tegen de rebelse Indo-maar wel met een nog lange nesiërs.samenwerking met de Neder- Het probleem van de jongerelanders. En dit zien we terug bij de Indonesiër was dat ze Soekarno als hun leider zagen. Indonesië 5

hoofd van een natie op bezoek onmogelijke mogelijk hadden veelal niet dat absolute onaf-naar Nederland te komen. gemaakt; Japan had de oorlog hankelijkheid voor de nieuwe staat verloren. Indonesische jongeren een noodzaak was.Dit resulteerde in een felle en de hoogst in rang aanwezigemachtsstrijd in Indië tussen de Japanse militairen eisten van hem Dan was er ook nog het commu-verschillende Indonesische bevol- dat hij de onafhankelijkheid van nisme. Bij de ouderen – zichzelfkingsgroepen. Een strijd die voor Indonesië zou uitroepen. Onder noemende intellectuelen – was hethen veel belangrijker was dan de deze druk bezweek hij. mode om sympathie te hebbenstrijd tegen de Nederlanders en voor het communisme.zeker vele malen wreder, zoals bij Soekarno realiseerde zich dat hij De Goelag-archipel was volgensde Madioen-opstand op Java. die onafhankelijkheid niet voor hen een verzinsel van de Ameri-Berucht is ook de meedogenloze zijn land kon verkrijgen op de kanen en de massamoorden vanterreur van de communisten en manier die de jongeren in hun Stalin op de eigen Russischede Darul Islam onder de burger- hoofd hadden. Het beestachtige bevolking was ook een onzin-bevolking op Java. Regelmatig moorden, verminken, verkrachten bericht.kwamen de strijders dan ook even en plunderen van de jongeren zouuitrusten en schuilen in een van de onafhankelijkheid alleen maarde Nederlandse sectoren op Java. onbereikbaar maken. Samen metOok konden ze daar vaak tekorten Hatta bedacht hij bedacht hij eenaan voedsel en medicijnen aan- aantal maatregelen om de onaf-vullen. hankelijkheid toch te verwerven.Soetan Sjahrir Als de man die Indonesië naar Generaal Abdul Harris Nasoetion buiten zou vertegenwoordigen,Men wist dat de Amerikanen de zochten Soekarno en Hatta een Bij de jongeren was er de over-Nederlandse regering had ‘aange- zekere Sjahrir aan. Sjahrir was in eenkomst met de communistenraden’ Indonesië zo snel mogelijk de oorlog fel anti-Japans geweest in de zin van: ‘vermoord alleonafhankelijkheid te verlenen. en was zelfs betrokken geweest blanken’.Daarbij zouden zij zelf hun kolonie bij een opstand tegen de In 1926 was er door Moskou eende Philippijnen op 1 januari 1946 Japanners. Zij verzochten de opstand in Indië georganiseerd. Inzelfstandigheid zouden geven. Javaanse KNIL-officieren om een augustus 1948 kwam op Java deDe Britten hadden de facto Indo- Indonesisch leger op te richten heer Moesso aan, die 22 jaarnesië al op 29 september erkend. onder leiding van een jonge ondergedoken was geweest in deDe strijd tegen de Nederlanders Javaan, geheten Soedirman, dat Sovjet-Unie na die opstand. Hijzagen zij ook meer als een sym- het alleenrecht kreeg op het vertelde dat de Sovjet-Unie inbolische strijd. Dat het doel dragen van wapens. Zij richtten december 1948 bevrijdingstroepenbereikt zou worden, stond al vast. beschermde kampen in waar naar Indië zou sturen en dat hety blanken, Chinezen en christelijke dus hoog tijd was om zich bij hemNu, op 17 augustus 1945, wist Indonesiërs beschermd zouden aan te sluiten. Een kleine groepSoekarno dat de Amerikanen het worden tegen de Javaanse sloot zich bij hem aan en kwam in Pemuda’, revolutionaire jongeren. september in opstand tegen Soekarno en Hatta. Het waren de Haagse politici die Maar zij hadden pech: noch de dit niet inzagen en ook weigerden bevolking, noch het leger in te zien. Dat maakte de scheiding tussen Nederland en Indonesië zo enorm gewelddadig, ook nog na de soevereiniteits- overdracht. Door het niet over- dragen van het mondeling toe- gezegde Nieuw-Guinea aan de nieuwe staat Indonesië, bleef de situatie ook nog tientallen jaren weinig vriendelijk. En dat terwijl vele tienduizenden Nederlanders hun geliefde Indië wilden helpen bij de verdere opbouw. Maar ook zij begrepen 6

steunden hen. Hatta en generaal In 1965 wilde hij de gehele leger- en Sjahrir en dus) Soekarno en deNasoetion grepen snel en hard in. top laten uitmoorden. Dat laatste zijnen. betekende zijn politieke einde.Net als in 1926 liet Moesso zijn In de archieven is niets te vinden.vrienden in de steek in de hoop Hoe ingrijpend de oorlogsperiode De acties van de Nederlandse offi-zijn eigen hachje te redden. Op 31 was voor de nieuwe republiek cieren waren in strijd met deoktober werd hij te Soemanding blijkt ook uit het feit dat men bij wensen van de regering in Denrond 11.00 uur gedood. Op 21 de spelling van de schrijftaal Haag, die stelde dat Soekarno opfebruari 1949 werd Tan Malaka, Bahasa uit het Maleis, overging één lijn stond met de NSB-leiderook een communist, bij Selo- van de taal met de rijkste Mussert wegens zijn collaboratiepanggoeng gedood. Soedirman, klankkleur (het Nederlands) naar met de Japanners tijdens dedie ziek was, durfde niet tegen de taal met de armste klankkleur oorlog.Nasoetion in te gaan, toen hij (het Japans). We zien dat ookmerkte dat vrijwel de gehele terug bij het vervangen van de Moessolegertop achter Nasoetion stond. naam Batavia. Men koos toen nietSoekarno huilde en zei dat Moesso voor de oud-Javaanse naam De Indonesiërs wilden het nieten Malaka een paar jaar te vroeg Jacatra. Maar voor het door de weten, want ze gingen er zo pratwaren met hun staatsgreep. Zowel Japanners verbasterde Djakarta. op dat zij voor hun onafhankelijk-Soedirman als Soekarno hadden heid hadden gevochten. Dit insympathie voor het communisme. Indien we de opmerkingen van tegenstelling tot de Amerikaanse Poeze bezien over de vluchthaven en Britse koloniën, die hun onaf-Raden Soedirman die de Nederlandse enclaves hankelijkheid zomaar cadeau had- waren op Java in de periode 1945- den gekregen.Soekarno gokte nu dat het com- 1949 en die tellen bij de moord op Wel is in de archieven te vindenmunisme uiteindelijk zou zege- Vaandrig Aernouts, die verkoop dat Nederlandse officieren envieren over het Westen. In de van wapens van hoge Nederlandse T.N.I. officieren met elkaar contactperiode 1954-1956 organiseerde officieren aan Indonesische strijd- hadden over geplande actieshij geruchtmakende showpro- krachten meende ontdekt te (Poeze).cessen in Sovjet-stijl, onder hebben, dan wil je speculeren (de Eveneens dat na de tweedeandere tegen de Nederlandse Nederlandse officieren meldden politionele actie van de Nederlan-zakenmensen Jungschläger en dat het betreffende materieel ders de Nederlands-Indische wa-Schmidt. verloren was gegaan in de strijd). penfabrieken ongevraagd begon- nen te leveren aan het T.N.I.In 1961 liet hij een verpletterende September 1945 en al maanden – (Movig).militaire strijdmacht opbouwen op zo niet al een half jaar daarvoor –Celebes met door de Sovjet-Unie kregen Van Mook en Helfrich van Geraadpleegde literatuur:geschonken wapens ter waarde generaal MacArthur te horen dat R. Cribb, (hoogleraar Indonesië invan 600 miljoen Amerikaanse Nederlands-Indië van de Ameri- Australië) Ter Perse (2009).dollars, om Nederland van Nieuw- kanen een onafhankelijke staat M.C. van Delden, De republikein-Guinea te verjagen. moest worden. Deze heren con- se kampen in Nederlands-Indië stateerden vier partijen die de (2007) macht konden krijgen in het H.A. Poeze, Verguisd en vergeten nieuwe Indonesië: (2007) W.A.J.P. Valkenier, Op de valreep 1. De Indonesiërs met een (2007) Nederlandse opvoeding, zoals Soekarno, Hatta, Nasoetion, Sjahrir en Soeharto 2. De jongeren die drie jaar Japanse indoctrinatie hadden ondergaan en nog steeds onder Japanse invloed stonden 3. De communisten 4. De fanatieke moslims Het is dus niet zo vreemd dat ze (al dan niet na overleg met MacArthur) kozen voor Nasoetion 7

Toegoenezen, een bijzondere groepDoor: Han DehneOngetwijfeld weten velen \"heel gegane katholieke voormalige Deze Tugu-gemeenschap vanveel\" te vertellen over Nederlands slaven van gemengde afkomst Nederlandsgezinde christenen, dieIndië en Nieuw Guinea. Maar als konden zich in Batavia vestigen en in 1949 al eens uit Indonesië hadde term \"Toegoenezen\" valt, dan kwamen onder andere in Toegoe moeten vluchten, moest nu ookwordt heel vaak het stilzwijgen terecht. Het dorpje lag gedurende Nieuw-Guinea verlaten. De Neder-bewaard. de natte tijd van het jaar landse overheid, die nog onder-Oke, niet iedereen is in staat alles geïsoleerd in een moerassig handelde met de Surinaamsete weten en daarom zijn er allerlei gebied en kon mede daardoor een overheid over het opnemen vanfiguren die daar wel enige kennis eigen cultuur ontwikkelen. Een de gemeenschap, besloot deover hebben en die maar al te belangrijk aspect hiervan was de Toegoenezen tijdelijk in Debereid zijn om dat met jullie te krontjongmuziek, met Portugese Pieterberg te huisvesten.delen. invloeden, die er ontstond. Toen de Tweede Wereldoorlog was In 1963 startte Project Slootwijk:In dit geval doe ik een poging afgelopen en Indonesië na de de Toegoenezen verhuisden naarhiertoe. Het is niet uitputtend vrijheidsoorlog in 1949 zelfstandig Suriname. Het project was echtermaar ik denk wel voldoende om te werd, verhuisden vele Toegoe- geen succes, en bijna alleweten wat dit voor een groep/volk nezen naar Nieuw-Guinea, dat Toegoenezen waren in 1967 weerin Nieuw Guinea en op Java zijn. toen nog onder het Koninkrijk der terug in Nederland. Nadien zijn deDe benaming Toegoenezen slaat Nederlanden viel. De Indonesiërs meesten van hen ook in Nederlandop de bewoners van de Toegoe- beschouwden hen als bruine gebleven.wijk in Jakarta op Java in Hollanders en ze vreesden daaromIndonesië. In vroegere tijden was discriminatie en en vervolging. Gedurende ongeveer twaalf jaarde kampong Toegoe in feite een leidden de gevluchte Toegoenezendorpje net buiten de stad Batavia. In 1962 en 1963 woonden in het een separaat bestaan in HollandiaHet Nederlandse handelsbedrijf, kamp Toegoenezen. Zij kwamen (het tegenwoordige Jayapura) opde VOC, Vereenigde Oostindische uit Nederlands-Nieuw-Guinea, dat Nieuw-Guinea. Toen in 1962 ookCompagnie, veroverde op Java in onder druk van de internationale dit deel van Nieuw-Guinea (Iriande 17e eeuw steeds meer gemeenschap in 1962 aan Jaya) aan Indonesië werd over-gebieden en handelsposten op de Indonesië overgedragen werd, en gedragen, besloot het overgroteeerst aanwezige Europeanen de hadden Suriname als bestem- deel van de Toegoenezen trouwPortugezen. ming. aan Nederland te blijven.De tot het protestantisme over-Verras uw familielid, vriend(in), kennis, collega met een GRATIS ABONNEMENT OP NICC MAGAZINE [email protected]

zoekt donateursHet Indisch Platform behartigt de belangen van de Indische gemeenschap bij de Nederlandse regering Stichting Het Indisch Platform - Postbus 85564 - 2508 CG Den Haag Bankrek. nr. NL84 INGB 0088 3644 67 t.n.v. Indisch PlatformHet gewicht van de Draak Door: Alex OuddiepRumoer rond Palau en de Zuid-Chinese ZeeHet rommelt al geruime tijd in Daarmee gepaard gingen door natie, één staat. Taiwan be-Zuidoost-Azië. Meer en meer China verstrekte leningen, mil- schouwt zich echter als tweedelegt China een claim op het joeneninvesteringen in de toeris- Chinese staat, al zou een deel vangebied tussen het vaste land mesector: hotels, chartervluchten, de bevolking mogelijk aansluitingvan de ‘Grote Draak’ en de restaurants. En meer werd in het bij Beijing willen.Filippijnen, Taiwan, Vietnam, vooruitzicht gesteld.Palau, Maleisië en Indonesië. Het staatje Palau is in deze veteKranten in Hongkong en Palau, natuurschoon van een on- getrokken omdat het Taiwan alsAustralië meldden recentelijk gekende grootsheid onafhankelijke staat beschouwt,dat China beperkingen oplegt en als teken daarvan eenaan het toerisme naar Palau, Palau tussen de China’s ambassade in Taipeh aanhoudt.een groep van enkele honder- China hoopte dat – in de bekendeden eilanden in de Stille Die ontwikkeling lijkt nu gestopt. beeldspraak – het opportunismeOceaan ten noorden van Papua De Chinese regering heeft groeps- van de koopman in Palau het zouBarat (het voormalige Nieuw- reizen naar de eilandengroep winnen van de beginselen van deGuinea) en ten oosten van de verboden, met gevolg dat de dominee (ooit gaf het demo-Filippijnen. Geregeld melden stroom van 150.000 toeristen cratische Nederland in eende media ook over het “conflict gehalveerd is en dat deze soortgelijk dilemma toe aan hetrond de Zuid-Chinese Zee”. maanden zelfs geen enkele toerist Communistische China met hetEnteren van vissersboten. vanuit het vasteland meer naar vooruitzicht van een miljardOverlappende claims op zee- Palau kwam. Een economische Chinezen die vele miljarden pakjesrechten en bodemschatten. ramp voor dit land met nog geen Unilever-margarine konden ver-Luchtmachten die elkaar uit- 200.000 inwoners. smeren).dagen. Onwerkbaar zeerecht.Maar alle rumoer vloeit voort Wat zit er achter deze burenruzie? Palau laat zich nietuit één Chinese wens: de Zuid- Het is de decennia oude familie- intimiderenChinese Zee moet van China vete tussen Beijing en Taipeh.worden. Continentaal China houdt vast aan Maar Palau lijkt heel anders te de opvatting dat er maar één reageren, het bindt niet in en zalNa de Tweede Wereldoorlog werd China is, dat dit dat ook het eiland dit ook in de toekomst niet doen,het eilandenrijk en het gebied er Taiwan omvat en dat Taiwan dus stelde de president. En na deomheen een mandaatgebied van een afvallige provincie is. Één wortel neemt de Draak nu dede VN, onder beheer van de VS. stok ter hand. Het hoeft niemandOnafhankelijk geworden in de te verbazen. De Grote Draakjaren tachtig van de vorige eeuw gebruikt sinds tijden allewerd het lid van de Verenigde middelen, groot en klein, in zijnNaties en onderhield nauwe poging zijn wil aan anderen op tecontacten met Taiwan en de leggen. En als dat niet lukt bijVerenigde Staten. Maar ook met sterke opponenten, dat stelt deChina. Draak zich des te krachtiger op bij de kleintjes, zoals de recenteDe idyllische archipel werd een opening van diplomatieke betrek-gewilde vakantiebestemming voorChinezen van het vasteland. 9

kingen met Beijing van El andere aanliggende landen, met blauwe lijnen volgen aansprakenSalvador, Burkina Faso en São de klok mee de Filippijnen, en afspraken zoals die wereldwijdTomé & Príncipe illustreren. De Maleisië met het ingesloten Brunei worden gehanteerd.middelgrote landen van Asean, en Singapore, en Vietnam. Het witzoals Thailand en Myanmar zijn gehouden Indonesië sluit dit Ondieptes en riffendoor ervaring wijs of murw gebied naar het zuiden toe af.geraakt en gaan vrijwel altijd een In de kaart zijn ook ingetekendopenlijke confrontatie met China De exclusieve tientallen (van de honderdtallen)uit de weg. economische zones ondiepten, bij laagtij droog- liggende platen, riffen, rotspuntenWat dit sympathieke rijkje in de De blauwe lijnen geven de en laagliggende eilandjes. NuPacific nu overkomt, zouden grenzen aan van de zgn. worden deze door nabij gelegenstaten in Afrika en elders ter harte exclusieve economische zones van staten of hun inwoners gebruiktkunnen nemen. De kolossale de onderscheiden landen. Deze ter ondersteuning van hunleningen die zij aangaan voor de breiden een land zeewaarts uit visserij, zoals decennia zo nietexploitatie van hun hulpbronnen met 200 zeemijlen (370 km), eeuwen gebruik was. Dit leidten voor hun eigen technologische waarbij buurlanden de blauwe soms tot ruzies en scher-ontwikkeling vormen een zwaar grenslijnen volgens een vaste mutselingen, marines treden opgewicht om hun nek – een gewicht meetwijze aan elkaar aanpassen. als beschermers van hun eigendat het uitvoeren van diepe Aan de randen is deze kaart vissersboten en houden zobuigingen richting Draak ver- trouwens niet uitgewerkt, bij aanspraken op economische ofgemakkelijkt … Singapore niet omdat er geen territoriale rechten levend. De overlapping is met Chinese inzetten en daarmee de conflictenChina claimt gehele aanspraken, en ook niet bij zijn grootschaliger geworden sindsChinese Zee Taiwan omdat de beide China’s olie, gas en mineralen in de Zee inzake de Zuid-Chinese zee gevonden zijn en ook geëx-De lezer herkent in bovenstaande identieke territoriale aanspraken ploiteerd worden.kaart de zuidoostelijke punt van hebben – beide staten zien zich nl.het Aziatische continent. Centraal als de legitieme erfgenaam van China’s belangligt er de Zuid-Chinese Zee, die het China van vóór de Tweedenaar het noorden toe wordt Wereldoorlog. Niet ingetekend zijn Belangrijker nog, van Chinees énbegrensd door het lichtroze de vlak langs de kust lopende internationaal standpunt, is degekleurde vasteland van China grenzen van de soevereiniteit van positie van de Zuid-Chinese Zeeen het wit gehouden eiland de landen, een zone zeewaarts als kanaal voor de wereldhandel,Taiwan. Lichtgeel gekleurd zijn de van 12 resp. 24 zeemijlen. De voor het transport van en naar 10

Het geclaimde gebied in de Zuid Chinese Zee (links) en (rechts) de aldaar immer aanwezige Chinese MarineChina als grootste producent van geworden tot een Chinese en het Internationale Strafhof) deindustriegoederen. En om deze te binnenzee. Chinese schending van zeerechtenbeschermen heeft China ook een aanhangig maakte, ging demilitair belang bij de Zee, als De oorsprong van deze lijn is volksrepubliek daar niet op in envaarroute naar de Grote Oceaan onduidelijk. De onduidelijkheid stelde zelfs dat het zich van eenen verder. En zo zijn de Verenigde wordt vergroot doordat ze onder- uitspraak van het Hof niets hoefdeStaten en de rest van de wereld broken is; er is wel gezegd om te aan te trekken. Toch zit Chinabetrokken geraakt bij een geo- laten zien dat de Zee bedoeld is historisch in een moeilijk parket.politieke knoop waarin de landen als een open zee met vrijein de regio elkaar gebonden doorvaart… Er zijn verder geen In de jaren zeventig van de vorigehouden. coördinaten meegegeven. Alleen eeuw maakte het zich immers China hanteert de zogenaamde sterk voor een brede exclusieveNine-dash line lijn. Al met al is de lijn van negen economische zone, vooral om streepjes een bizar element in de landen van de Derde Wereld teWant de knoop lijkt moeilijk los te internationale diplomatie. steunen en indirect zichzelf. Hetmaken, vooral doordat China zijn ratificeerde de UNCLOS, debelangen en aanspraken heeft De Indonesische president ‘sart’ globale overeenkomst waaringebonden aan de “Nine-dash line”. China door zijn bezoek aan een maritiem recht geregeld wordt.Op bovenstaand kaartje is deze Indonesisch marineschip in de Deze opstelling werkt nu iningetekend als een lus van rode Zuid Chinese Zee China’s nadeel. Machtsmiddelstreepjes die vrijwel de hele Zuid- wordt nu de status van permanentChinese Zee insluit. Alles wat Immuun voor sancties lid van de Veiligheidsraad, waar-erbinnen valt, zo is althans China’s door China met een veto elkestandpunt, komt aan China toe China maakt dit weinig uit, lijkt internationale sanctie kan blok-en aan geen ander land. Binnen het. Toen in 2013 de Filippijnen bij keren.deze lus liggen de Paracels Islands het Haagse Internationale Hof vandie onder de economische zone Arbitrage (te onderscheiden van De toekomst van kaart envan Vietnam vallen. Ook de het Internationale Hof van Justitie zeeScarborough Shoal en de SpratlyIslands, die heel dicht onder de En zo gaat China door met hetkust van de hoofdeilanden van uitbaggeren van havens voorde Filippijnen liggen en ver vissers- en marineschepen en metverwijderd zijn van het Chinese het opspuiten van ondiepten omvasteland. Als deze ondiepten en er landingsbanen te bouwen. Alszandbanken eenmaal tot China er maar voldoende Chinesegerekend worden, verschuiven de activiteiten rond de eilandjes zijn,blauwe lijnen en is de Zee in feite is de gedachte, worden deze op de 11

lange duur vanzelf Chinees, en Het conflict in de Zuid-Chinese goed strookt met de gebruikelijkedaarmee de ingesloten Zee. De Zee zou een goede gelegenheid aanpak in elk van de landen.Chinese luchtmacht patrouilleert zijn voor de naties van Zuid-Oost Een enkele blik op de gecom-er onophoudelijk om “de integriteit Azië om gezamenlijk een stand- pliceerde kaart hierboven leert datvan het Chinese luchtruim te punt in te nemen tegenover China, dit een illusie moet zijn en datbeschermen”, terwijl Amerikaanse dat zo duidelijk de afzonderlijke én China vanuit zijn machtspositieen Filippijnse militaire vliegtuigen gemeenschappelijke belangen van een Zuid-Chinese Binnenzee af-hetzelfde doen om “de toe- zijn maritieme buren schendt. dwingt.gankelijkheid van het vrije lucht- Maar de grote draak uit hetruim te testen” – een ritueel noorden denkt meer te winnen Dagelijks op de hoogte gehoudensteekspel dat de spelers elk door de tien landen tegen elkaar worden van nieuws uit deze regio?ogenblik kunnen laten ontaarden uit te spelen en wil alleen Gratis Nieuwsbrief:in een echte oorlog. bilateraal overleggen, wat weer https://www.trefpuntazie.com/ Naast de straatnamen ‘vroeger en nu’ van Batavia / Jakarta https://indearchipel.com/2017/05/24/straatnamen-batavia-jakarta/ heeft “In De Archipel” ook de straatnamen van Medan online staan https://indearchipel.com/2017/09/07/straatnamen-medan/ Alsmede de straatnamen van Semaranghttps://indearchipel.com/2018/01/29/straatnamen-semarang/#more-23257 En nu ook de straatnamen van Surabaya https://indearchipel.com/2018/07/31/straatnamen-syrabaya/Hotel Des Indes treedt toe tot wereldtopHotel Des Indes is geselecteerd rijke geschiedenis, die in de 92 plaats liet hij voor de som vanom vanaf 10 december 2018 kamers en suites karakteristiek tot 150.000 gulden een paleis bouwenonderdeel uit te maken van de leven komt. door architect Arend Roodenburg.prestigieuze portfolio van The De baron wilde een paleis hebbenLeading Hotels of the World. Het Lounge en monumentaal trappen- in het Haagse om daar feesten tevermaarde Haagse hotel komt huis in Hotel Des Indes kunnen geven. Het huis beschiktehiermee in het gezelschap van over een riant binnenhof, stallen,meer dan 400 bijzondere en Stadspaleis bedienden en privéverblijven enexclusieve hotels in 80 landen. een prachtige balzaal. Men konThe Leading Hotels of the World Het is in 1858 als stadspaleis door de huidige entree met dehebben als gemeenschappelijke gebouwd voor Thierry baron van koets naar binnen rijden, en dankenmerken een uitzonderlijk hoog Brienen van de Groote Lindt, een kon de koets in de rotonde, waarserviceniveau, unieke ambiance persoonlijk adviseur van koning nu high tea wordt geserveerd,en ligging op een bijzondere Willem III die vaak in Den Haag draaien om het pand weer telocatie. Des Indes, het meest verbleef. De baron kocht drie verlaten.luxueuze hotel in Den Haag, zegt huizen aan het Lange Voorhout envereerd te zijn om toe te treden de Vos in Tuinstraat en liet deze Na het overlijden van de baron intot deze wereldwijde elite. slopen. Eén daarvan was het 1863 kwam het in het bezit van museum Willem II, dat op de hoek zijn zoon Arnold, maar vier jaarHet vijfsterrenhotel Des Indes is van de Denneweg stond. Op deze later werd het pand verkocht. Hetgevestigd aan het Lange Voorhout paleis kwam in handen vanin het hart van het Haagse hotelier François Paulez die hetMuseumkwartier, tussen tientallen aan zijn dochter Alegonda schonk.monumentale panden, waarvan Samen met haar man Friedrichsommige eeuwen oud zijn, op Wirtz maakte ze er een hotel van.steenworp afstand van het Het paleis onderging een vier jaarBinnenhof en het werkpaleis van durende verbouwing en werd opde Koning. Het hotel kent een 12

Hotel des Indes in Den Haag (links) en in Batavia(rechts)1 mei 1881 geopend door prins vlakbij de oude toegangsweg van pas later werd het imago van deFrederik, de oom van koning Den Haag naar Scheveningen, de gigolo negatief.Willem III. Het kreeg de huidige Scheveningseweg.naam geïnspireerd op het destijds In Hotel Des Indes hebben veleberoemde Hotel des Indes in In 1896 volgde C.F. Haller direc- beroemdheden geslapen, waar-Batavia in de hoop reizigers uit teur Wirtz op, en in 1914 werd onder buitenlandse staatshoofden,Nederlands-Indië aan te trekken. deze opgevolgd door mevrouw zoals Paul Kruger en AristideIn de gevel werd het familiewapen M.F. Haller-Rey en haar broer Briand. Op 23 januari 1931vervangen voor het wapen van Jean-Jacques Rey die woonde in overleed de beroemde ballet-Batavia. Het hotel had in de Monaco. De Eerste Wereldoorlog danseres Anna Pavlova in hetbeginjaren 120 kamers, er was gooide echter roet in het eten, en hotel Des Indes. Enkele maandenslechts één badkamer per ver- het hotel ging bijna ten onder. In later, tijdens de feestviering ronddieping, maar in die tijd was dat al 1918 werden de aandelen voor de 73e verjaardag van koningineen luxe. Des Indes gold toen al 1.250.000 gulden door de Emma, was kortsluiting in deals een hotel met verfijnde Nederlandsche Uitvoer Maatschap- bedrading van de versiering deelegance. De beginjaren brachten pij (N.U.M.) overgenomen, die een oorzaak van brand. Er werdveel overdadige feesten en kantoor in het gebouw wilde besloten meteen een extraexclusieve banketten. Het hotel vestigen. Op instigatie van burge- verdieping op het hotel tehad ook moeilijke tijden, maar meester J.A.N. Patijn werd het plaatsen.toen er in 1899, op initiatief van stadspaleis echter (met een kleinede Russische tsaar Nicolaas II, in winst: 85.000 gulden) verkochtDen Haag de eerste vredes- aan de Dienst Domeinen van deconferentie werd gehouden, Nederlandse Staat, zodat het pandzorgde de komst van vele als hoogwaardig hotel kon blijvenregeringsleiders en diplomaten bestaan. Rey werd als managervoor een aanzienlijke opleving. aangesteld. VooruitstrevendHigh Tea in Des Indes Des Indes heeft altijd geprobeerd Des Indes in Kerstsfeer vooruitstrevend te zijn. Zo hadDeze vredesconferentie leidde tot in 1900 al iedere kamer een Bij het uitbreken van de Tweedede vestiging van het Interna- directe telefoonverbinding met Wereldoorlog vluchtte managertionale Hof van Justitie in het in de receptie, en overal waren Rey naar Engeland; zijn vrouw1912 gebouwde Vredespaleis aan wastafels met koud én warm kwam daarbij om het leven. Ophet Carnegieplein in Den Haag, stromend water. In 1902 werd 1 mei 1940 werd de Duitse er een hydraulische lift gebouwd ambassadeur, Julius graaf Von die werkte op de druk van de Zech-Burkersroda, samen met zijn duinwaterleiding. In 1925 had het staf en hun families naar het hotel hotel een primeur in de vorm van gebracht, waar ze tot 15 mei 1940 een gigolo. In die tijd was het slechts een danser die de ongetrouwde dames vermaakte; 13

door 30 Nederlandse soldaten jaren daarna een intensieve nieuwe interieur is ontworpen doorwerden bewaakt. Op die dag renovatie plaats. Het verouderde de Franse binnenhuisarchitectbracht Henri Winkelman hem op kolenfornuis in de restaurant- Jacques Garcia. Verder is er eende hoogte van de capitulatie. keuken werd vervangen, alsmede extra verdieping toegevoegd en isTijdens de oorlog was Hotel Des de nog nauwelijks functionerende de witte gevel geel geschilderd.Indes een geliefde ontmoetings- centrale (stoom) verwarming. De Kort voor de zomer van 2006 isplek van de Duitse bezetters in totale elektrische bedrading werd het hotel weer opengegaan. InDen Haag. Op de bovenste vernieuwd waarna met de 2015 werd het hotel verkocht aanverdieping van het hotel hield het resterende financiële middelen de de Canadese Westmont Hospitalitymanagement van het hotel Joodse beroemde centrale hal en de Group, die ook eigenaar is van hetonderduikers verborgen in de kamers werden opgeknapt. luxe Bel Air Hotel in Den Haag.duiventil op het dak. Zij hebbenallemaal de oorlog overleefd. In 1979 verkocht Verwoerdt zijn General Manager Coen Masselink aandelen in de inmiddels tot 13 van het hotel ziet in de toetredingDes Indes op het hotels gegroeide en onder leiding tot The Leading Hotels of thenippertje gered van Gerard van der Veen staande World een groot compliment voor hotelimperium aan de Britse het team van Hotel Des Indes.In 1971 dreigde het hotel – hoteldochter van Bass Breweries, “We zijn er trots op om deel teinmiddels weer geleid door Jean Crest Hotels. mogen uitmaken van deze presti-Jacques Rey – te moeten sluiten. gieuze collectie van tophotels inMinister-president Biesheuvel, die Vanaf 2003 maakte Des Indes de wereld. Dit betekent voor onser net als Schmelzer en Tilanus deel uit van de hotelketen de start van een nieuwebijna wekelijks at, zou er met zijn Starwood Hotels and Resorts spannende fase, die wordt gemar-ministers voor het laatst dineren Worldwide. In 2005 en 2006 is het keerd door extra investeringen inop 27 oktober 1971. Zij besloten hotel geheel gerenoveerd. Het ons historische gebouw”.in te grijpen en in 1972 nam JuliusVerwoerdt de exploitatie ter hand. Nieuwe leden van The LeadingSpoedig daarna kocht Verwoerdt Hotels worden zorgvuldig beoor-het onroerend goed van de Staat deeld of zij voldoen aan deder Nederlanden voor 1.380.000 hoogste normen op het gebiedgulden. Onder leiding van een van comfort en service. De krachtoude relatie van Verwoerdt, en aantrekkingskracht van debouwcoördinator Altkemper en hotels ligt in het onderscheidenddirecteur Hans Haan, vond de vermogen en de relatie tot de locatie.Wel eens gedacht aan adverteren in NICC Magazine? Uw product of dienst wordt door minstens 100.000 mensen opgemerkt.Hoe dit kan? Vraag vrijblijvend onze advertentieflyer met uitleg en tarieven aan [email protected] 14

Onder deze titel houdt de redactie van NICC Magazine u maandelijks op de hoogte vannieuws, actualiteiten en het programma van de nieuwe Indische Ontmoetingsplek Sophiahof2018: Een jaar van consolidatie en vernieuwingDecember is bij uitstek de maand openingstentoonstelling ‘Vechten seum, het Tropenmuseum enom terug te kijken op het af- voor vrijheid’. Museum Volkenkunde.gelopen jaar en tegelijkertijd omvooruit te zien. De corporate website van het IHC Op het gebied van educatie werkt wordt vernieuwd en zal begin het IHC aan eigen prachtigeNou, ik kan u zeggen dat dit jaar 2019 live gaan. Het portal Indië projecten en ook een paar grotevoorbij gevlogen is. Wat hebben in Oorlog (o.a. collecties WO2 in samenwerkingsprojecten, onderwe toch weer bijzonder veel werk Nederlands-Indië) krijgt ook een andere met de oorlogsmusea enverzet met ons kleine team en nieuw uiterlijk en wordt aan- herinneringscentra. Hierin werkenmet de inzet van diverse zzp-ers gesloten op het Netwerk Oorlogs- de educatoren van 14 WO2-en vele vrijwilligers en samen- bronnen. En, last but not least, instellingen samen. Zo wordtwerkingspartners. het Kenniscentrum Repatriëring, bijvoorbeeld educatief lesmateriaalOok de bestuursleden hebben zich getiteld ’30 dagen op zee’ is bijna ontwikkeld voor het MBO-vakdit jaar intensief ingezet. Dank klaar. Burgerschap, waarbij het verhaalallemaal voor jullie tomeloze inzet. van de historische plek centraalNiet onbelangrijk is natuurlijk de Het IHC is zich met diverse staat. Een mooi educatief project.grote belangstelling van onze partners actief aan het voor-vrienden, het publiek bij alle bereiden voor het lustrumjaar In 2019 zullen we deze activiteitenbijeenkomsten en de lezers van 2020, waarin we 75 jaar vrijheid voortzetten. Het zal een feestelijkonze nieuwsbrief. Dit alles zouden vieren. We bereiden projecten jaar worden, waarin de nieuwewij niet kunnen doen zonder de voor met de Haagse partners: het corporate website live gaat als-financiële steun van het ministerie Haags Historisch Museum, het mede de website ’30 Dagen opvan VWS en van het vfonds en de Museon en met de presentatie- Zee’. ‘Museum Sophiahof – vansamenwerking met vele partners. instellingen Vrede en Recht, waar- Indië tot nu’ opent medio dit jaar.Later zult u in het online jaar- van de eerstgenoemden ook deel Tegelijkertijd is dit jaar de aanloopverslag terugzien wat wij allemaal uit maken. Van onze programma’s naar alle activiteiten in het kaderin 2018 hebben gerealiseerd. Wel wil ik er twee uitlichten: de pro- van ‘75 Jaar Vrijheid’ in 2020.wil ik nu graag een paar highlights grammareeks Gepeperd Verleden En of dat niet al genoeg is gaatbenoemen. en het middagprogramma van de het Indisch Herinneringscentrum, nationale Indiëherdenking in Den samen met het Moluks HistorischDe verbouwing van ons pand in Haag. U kunt nalezen op onze site, Museum, werken aan de nieuweDen Haag tot Museum Sophiahof – op social media en in diverse semi-permanente tentoonstelling.van Indië tot nu liep als een rode nieuwsbrieven hoe deze voldraad door het jaar. In november belangstelling door ons publiek Ik wens u allen, mede namens hetis de daadwerkelijke verbouwing werden ontvangen. bestuur en de staf van het Indischgestart. Voor Museum Sophiahof Herinneringscentrum hele fijneis samen met de partners van de Deze programma’s zijn met Kerstdagen en een voortreffelijkcollectieve erkenning een eigen fantastische samenwerkingspart- Nieuwjaar!huisstijl ontwikkeld en vanzelf- ners tot stand gekomen, waar-sprekend ook een website, die onder Stichting Herdenking 15 Yvonne van Genugtenzeer binnenkort live zal gaan. Augustus 1945 het NationaalSamen met het Moluks Historisch Comité 4 en 5 mei, de Tong Tong Directeur IndischMuseum werkt het Indisch Fair, het Moluks Historisch HerinneringscentrumHerinneringscentrum aan de Museum, het Scheepvaartmu- ______________________ 15

Interviewbegeleiders gezochtEind oktober is het Indisch speech-coach. Ze gaan op zoek Wordt u interviewbegeleider?Herinneringscentrum met het naar koloniale sporen in hun eigen U kunt onderdeel uitmaken vaneducatieve programma Koloniale buurt en interviewen oudere deze bijzondere ontmoetingenSporen in mijn Buurt gestart, door journalist-begeleider te wor-i.s.m. Stichting In mijn Buurt en koloniën. Tijdens de eindpresen- den. Samen met de leerlingenEducatie Studio op het Edith Stein buurtgenoten uit de voormalige bereidt u het interview voor. UCollege in Den Haag. Hiervoor zijn tatie vertellen de leerlingen het begeleidt ze naar het interview,we hard op zoek naar interview- verhaal terug aan de ouderen. De notuleert het gesprek om dat nabegeleiders (vrijwillig). interviews worden vastgelegd in afloop uit te werken tot eenEen verdiepend en interactief on- tekst, beeld en audio en zijn verhaal. Alle verhalen wordenderwijsprogramma. achteraf terug te vinden op de gepubliceerd op de website:Tijdens het programma Koloniale websites van de samenwerkings- Inmijnbuurt.org.Sporen In Mijn Buurt verdiepen partners. Ze worden gebruikt voor De interviews zullen één à ander-de leerlingen zich in koloniale on-derwijsdoeleinden en in pop-up half uur duren. Het uit-werken(oorlogs)geschiedenis en erfgoed tentoonstellingen in de buurt of ervan kost gemiddeld 2 uur tijd.van Nederland. Nederlands-Indië tijdens herdenkingen. Lijkt het u leuk en leerzaam om(nu Indonesië), Suriname en de hier vrijwillig aan mee te werken?Antillen staan hierbij centraal. Laat het ons weten en neemtLeerlingen trainen onderzoeks-, u contact op met Claudia Carliinterview- en presentatievaardig- [email protected] en de geschiedenis vanuit of via telefoonnr. 06-24205201verschillende kanten te bekijken. Maartje Strijbis m.strijbis@indischherinneringscentZe krijgen daarbij les van een rum.nl(stads)historicus, journalist enWord vriend van het Indisch HerinneringscentrumHet Indisch Herinnerings- centrum net even dat extra Indisch Herinneringscentrum.centrum zet zich in om de steuntje in de rug. Met een Vrienden hebben bovendien bijgeschiedenis van de Tweede donatie van minimaal € 25 per ons een streepje voor.Wereldoorlog in Nederlands- jaar ondersteunt u ons werk en Maar niet alleen ontvangt u alsIndië en de gevolgen daarvan welkomstcadeau het prachtigedoor te geven, levend te houden bent u als Vriend op een speciale door Jet Bussemaker geschrevenen te onderzoeken wat dit voor manier verbonden aan het boek Dochter van eenhuidige generaties betekent. kampkind, u ontvangt ook eensDat doen we voor u, maar ook per jaar een speciale uitno-graag samen met u! Als Vriend diging alleen voor Vrienden.geeft u het Indisch Herinnerings- Vriend worden kan HIER.Wordt vriend van Stichting Moluks Historisch MuseumVindt u het belangrijk dat het niseert en er zorg voor draagt natuurlijk welkom! Om kostenMolukse culturele erfgoed toe- dat de Molukse geschiedenis en te besparen werkt stg. MHM nietgankelijk is en bewaard blijft voor cultuur zichtbaar zijn in de met acceptgiro of automatischevolgende generaties? Word dan Nederlandse samenleving. incasso.Vriend van stichting Moluks De Vriendenwerkgroep van Stich-Historisch Museum (stg. MHM). ting Moluks Historisch Museum is U dient de jaarlijkse con-tributie daarom deze Vriendencampagne zelf over te maken. Het lidmaat-Met uw contributie maakt u het gestart. schap geldt voor 1 kalenderjaar. Umogelijk dat stg. MHM haar Voor 25 euro bent u Vriend voor betaalt uw contributie bij aanvangcollecties beheert en presenteert, een heel jaar. Kiest u ervoor om en vervolgens per 1 januari vanactiviteiten en herdenkingen orga- meer te doneren, dan is dat elk jaar. 16

Met uw Vriendenlidmaatschap Wilt u stichting MHM in natura evenementen of voor producten?verzekert u zich van: steunen als sponsor door bij- Neem dan contact met ons op via voorbeeld een zaal of faciliteiten [email protected] Wij gaan• Uitnodigingen voor Vrienden- ter beschikking te stellen voor graag met u in gesprek om tebijeenkomsten kijken wat we voor elkaar kunnen• Vooraankondigingen van veel betekenen.overige bijeenkomsten georgani-seerd door stichting MHM Meer weten over vormen van• De digitale Nieuwsbrieven doneren en fiscale aftrekbaarheid?• Mogelijkheid om deel te nemen Alle informatie vindt u hier.aan verrassingsacties (zoals het Vriend worden kunt u hier.verloten van boeken)Sophiahof – Sophialaan 10 – 2514 JR Den Haag – Tel: 070-2002500Straatnaambordjes in Den Haag voortaanvan bamboeHet Hofkwartier in Den Haag krijgt natief voor de reguliere verkeers- voor een lange levensduur. Devanaf begin december nieuwe borden van aluminium. Bamboe is printtechniek is veel minder be-‘koninklijke’ straatnaamborden. zeer sterk, volledig recyclebaar en lastend voor het milieu dan andereBehalve het kroontje boven de groeit snel. Eén bamboeplant printtechnieken. De aangebrachtestraatnaam is ook het gebruikte bestaat uit meerdere stammen laminaatlaag is bestand tegen allemateriaal nieuw en bijzonder: waar steeds weer nieuwe scheuten weersomstandigheden en ookbamboe. uit groeien. beschermt het tegen uv-straling.Het zijn de eerste straatnaam- Toch merkwaardig dat vanwege deborden van bamboe in Den Haag. ‘duurzaamheid’ de gemeente DenAndere gemeenten, waaronder Haag de straatnaambordjes nuRijswijk, gebruiken het materiaal allemaal gaat vervangen en nietal. Bamboe is een duurzaam pas op het moment dat hetproduct. “Maar het gaat ook veel noodzakelijk is vanwege delanger mee dan aluminium”, zegt ouderdom en/of leesbaarheid. Endirecteur Jacques Goddijn van HR of het nu echt zoveel duurzamer isGroep, de producent van de dan aluminium, betwijfelen wij.bordjes. Groen, ja dat is het wel.Er komen 57 van deze bordjes te Elk jaar wordt 20 tot 25 procent Trouwens, de oude aluminiumhangen in het Hofkwartier. De van deze stammen gekapt. Door bordjes worden verwijderd eneerste hangen er al. De oude steeds maar een deel te kappen, gerecycled, aldus de gemeentebordjes worden gerecycled. De blijft de plant in leven en groeit Den Haag. Er wordt dus ietsborden zijn te bewonderen in de weer door. Tijdens de groei nieuws van gemaakt. En die zoge-omgeving van de Prinsestraat, absorbeert de bamboesoort veel noemde duurzame bamboebord-Paleisstraat en Noordeinde. CO2”. jes? Die verdwijnen aan hun ‘levenseinde’ gewoon in de ovens“Met de komst van de bamboe Ook zijn de borden voorzien van van een energiecentrale alsstraatnaamborden beschikt ook de een digitaal geprinte folie en een ‘biobrandstof’. Over duurzaamgemeente Den Haag over duur- transparant laminaat. Dit zorgt gesproken.....zame borden”, zegt Goddijn.“Bamboe is een duurzaam alter- ______________________________Verras uw familielid, vriend(in), kennis, collega met een GRATIS ABONNEMENT OP NICC MAGAZINE [email protected] 17

NIEUWSPAGINAStichting Japanse EreschuldenPetitie nr. 289 aangeboden aan de Ambassadeur van JapanHis Excellency Shinzo ABE (Nederlandse vertaling)Prime Minister of Japan Den Haag, 11 December 2018 Petition: 289 Onderwerp: Slaven arbeidersExcellentie,Het is jammer dat uw voornemen om Nederland te bezoeken na de G-20 vergadering in Buenos Aires nietheeft plaatsgevonden. We hadden gehoopt om met u persoonlijk de situatie van de individuele Nederlandseoorlogsslachtoffers uit Nederlands-Indie te kunnen bespreken.In een persoonlijk gesprek zouden we twee punten duidelijke willen stellen:a. Ten behoeve van de lange termijn historische relatie tussen de gemeenschappen van Japan en Nederland is het essentieel dat het gevoel van wantrouwen en gebrek aan respect wordt beëindigd,b. De Stichting Japanse Ereschulden vertegenwoordigt statutair de Nederlandse oorlogsslachtoffers die met de Japanse overheid ( en de Japanse bedrijven die bevoordeeld zijn tijdens de Tweede Wereld oorlog) een overeenkomst te sluiten om het gevoel van wantrouwen op te lossen.Eerste MinisterGedurende de bezetting van Nederlands-Indië door Japanse militairen van 7 december 1941 tot 15 augustus1945 hebben zij de 1907 Haagse Conventie en andere internationaal geaccepteerde oorlogs gedragsregels zeerernstig geschonden. In tegenstelling tot deze gedragsregels hebben Japanse bedrijven krijgsgevangen gebruiktals slaven arbeiders. Zij werden per schip vervoerd naar Japan en andere door de Japanse militairen bezettegebieden. Vele van hen kwamen om gedurende het transport in de beruchte “hell ships”. Zij die aankwamenop de plaats van bestemming brachten nauwelijks het leven er van af als gevolg van de erbarmelijkeomstandigheden tijdens de reis en daarna in de concentratie kampen. Veel Japanse bedrijven trokkenvoordeel uit het gebruik van slaven arbeid en confiscatie van eigendommen, inclusief privé banktegoeden. Deopvolgende Japanse bedrijven zouden het een eer moeten vinden om de slachtoffers te compenseren.De Nederlandse Spoorwegen vervoerden vele duizenden Joden naar Duitse concentratie kampen en werdbetaald door de Duitse bezettingsmacht. De huidige directie van de Nederlandse Spoorwegen schaamt zich datzij de Joden hebben moeten vervoeren en er voor betaald hebben gekregen. Ze heeft besloten de verplichtingmet respect te erkennen en de nog inleven zijnde slachtoffers of naasten te compenseren. De JapanseScheepvaartmaatschappijen en werkgevers van slaven arbeid zouden het zelfde fatsoen moeten hebben. Namens de Stichting Japanse Ereschulden J.F. van Wagtendonk Voorzitter(Original English version, go to: Petition # 289: Giri “Slave laborers”) 18

Stichting Japanse Ereschulden De dwangmatigheid en de beest- Het originele bericht van Mindy Foundation of Japanese achtige wijze waarop deze oor- Kotler betreffende het bericht in Honorary Debts logsmisdaden hebben plaatsge- de Japan Times kunt u HIER lezen NGO Status Roster vonden, tracht de Japan Times te (Engelse taal). verdoezelen. Volgens de Japanse Ambassadeur Door deze oorlogsmisdaden op heeft hij geen instructies gekregen een andere wijze te benoemen dat de ‘aanpassingen’ van de manipuleert de Japan Times de Japan Times het beleid van de oorlogsgeschiedenis van Japan en regering Abe inzake de gebruikte tracht deze te vergoelijken. omschrijving zou zijn gewijzigd.Bericht van Stichting Hiermee volgt de Japan Times de Stichting Japanse Ereschulden wilJapanse Ereschulden lijn van de ontkenning van de hierbij lezers en sympathisanten gepleegde oorlogsmisdaden door oproepen om de JES initiatievenWij ontvingen een e-mail van het huidige regime van Shinzo zoals die zijn verwoord in deMindy Kotler, Director Asia Policy Abe. Nadrukkelijk wordt hiermee petitie nummer 289 (zie vorigePoint, Washinton DC, waarin zij het leed van de Japanse bezet- pagina) te steunen, door ondermeldde dat op 30 november jl. de ting ontkend. andere – naar aanleiding van hetJapan Times heeft verklaard dat bericht in de Japan Times – inge-zij in het vervolg met betrekking Des te meer moet zowel de zonden brieven te laten plaatsentot de gedwongen arbeiders (slave huidige Nederlandse regering als in de kranten.or forced labour) en de Troost- het Nederlandse Parlement bij Daarnaast kunt u deze natuurlijkmeisjes (Comfort Women) zullen het aanstaande bezoek van de simultaan sturen naar de redactieverwijzen naar Oorlogswerkzaam- Japanse premier juist streven naar van NICC Magazine, die wij danheden en vrouwen die werkzaam erkenning door Japan van de in de komende editie(s) zullenwaren in oorlogsbordelen. oorlogsmisdaden en de verant- plaatsen. woording hiervoor dragen.Ebbe op Bali Door: Chris EbbeEen serie korte reisanekdotes over de dagelijkse beslommeringen op Bali in IndonesiëKerstIt’s a lonely Christmas far away Ik bestel een gemberthee en sapi dikkerd waarschijnlijk, die geenfrom home. In ben de enige klant rendang op z’n Sumatraans. Uit de kans maakt op de huwelijksmarkt.in mijn favoriete eethuisje. De luidspreker in de hoek klinken Over de muur rent een gekko opchristenen zitten in de kerk, de sentimentele liederen. Voor de bar jacht naar mug en vlieg.boeddhisten wonen in een andere staat de kunstkerstboom metwijk, de hindoes vieren hun eigen ballen, slingers en alle kleuren Na het eten komen de driefeest, de moslims zullen wel weer lampjes feestelijk te knipperen, serveersters, Komang-7, Desakaan het bidden zijn, maar nu zit er achter me aan de muur waakt een en Komang-3, bij me zitten. Wedan toch één heiden. masker van een meter hoog met praten over bij ons en bij jullie, neergebogen mondhoeken. over kinderen en echtgenoten,Ik word bediend door drie over dik worden en afvallen, overserveersters die er uitzien als Buiten, rondom de lampen, ge- het koude Holland en het warmemeisjes, maar die in werkelijkheid vangen in het licht, vliegen de Indonesië. Ik trakteer op eenvrouwen van in de veertig zijn met termieten op vrijersvoeten. Op de Koppie (Coffee) Bali. After all tocheen echtgenoot en kinderen. grond ligt een hoopje houtstof. In geen eenzame Kerst.“What you drink, what you eat?” een tafelpoot doet een achter-vraagt Komang-7, de zevende van gebleven termiet zich tegoed aan Chris,negen kinderen. zijn kerstmaal, een gefrustreerde Kuta Bali, 25-12-2014 19

Nederlandse Indorock in het StedelijkMuseum Breda Door: Peter Pim WindhorstIk had niet durven dromen dat Het Nederlandse verhaal van de was. Muziek die in het nog watrondom m'n film \"Klanken van Tielman Brothers begint in Breda. meer benepen Nederland minderOorsprong\" een tentoonstelling In die stad gaven ze, in schouw- makkelijk doordrong.plus een festival zou verrijzen. burg Concordia, hun allereersteNu is het dan zover. Komt concert, gevolgd door optredens in Duitslanddat allen zien in het Stedelijk het inmiddels opgedoekte hotel Demuseum Breda. Daarnet werd Schuur aan de Catharinastraat. Niet dat de Indorock in Nederlandhet zelfs aangekondigd bij Hoe kwam het? De familie was na nou meteen een succes was. VeelHallo Nederland op NPO-2. het vertrek uit Indonesië terecht jongeren genoten ervan maar deVoor wie de film “Klanken van gekomen in een pension aan de muziek werd ook duivels genoemdOorsprong” nog niet heeft Bredase Baronielaan waar veel en drong maar mondjesmaat doorgezien. Hij draait nog op tal Indische Nederlanders woonden. tot de studio's van radio en TV. Devan plaatsen in Nederland. Zie Tielmans beleefden hun eerstede website: Klanken van Oor- Het hele verhaal wordt uitgebreid grote successen in Duitsland.sprong en scroll naar beneden. uit de doeken gedaan in de filmEn natuurlijk zijn jullie allemaal 'Klanken van Oorsprong' van Hetty Maar wel met Bredase gitaren.van harte welkom op de gratis Naaijkens-Retel Helmrich. Zij ver- De mannen hadden geen cent tetentoonstelling in Breda. Hetty tellen meeslepend over de musici makken maar toen de BredaseNaaijkens-Retel Helmrich. die aan de wieg van de Neder- muziekhandelaar Spronk hen had landse popmuziek stonden. Bijna horen spelen leverde hij henDe nog piepjonge broertjes 25.000 mensen bekeken de film al twee gitaren, op afbetaling. MetTielman in Indonesië en ze wordt nog steeds vertoond. die gitaren stonden ze later op De Tielmans waren niet de enige het podium van stadsschouwburgMooie jongens en opzwepende Indische Nederlanders, die in Concordia te spelen.muziek; de Tielman Brothers ver- de vijftiger jaren naar Nederlandoorzaakten nogal wat ophef. In de kwamen. Het land was onaf- De carrière van de roemruchtetijd dat Nederland nog naar de hankelijk geworden en de meeste Tielman Brothers begon in BredaSelvera's luisterde, importeerden mensen maakten de keus naarzij via Indonesië de rock 'n roll. Nederland te gaan. Ze namen Het Stedelijk Museum in BredaDe meeste ouderen vonden het een hutkoffer mee en in hun hoofd maakt er een Indische Winter van.maar duivelse muziek, jongeren de klanken van de rock ’n roll- Tot halverwege januari is eenswingden er lustig op los. In het muziek die in Indonesië via de tentoonstelling te zien en staatStedelijk Museum Breda begint Australische radio en Amerikaanse een groot aantal evenementenmorgen een expositie over deze legerzenders al jaren te horen geprogrammeerd. Zie ook in debijzondere geschiedenis. Indische Agenda op pagina 29 (De reis naar Batik – Dag en Nacht). Bron: Omroep Brabant5000 Kamptekeningen uit Nederlands-IndiëIn “Het Geheugen Van Nederland” van het Nationaal Archief bevinden zich bijna 5000 tekeningen, gemaakt door gevangenen in de Japanse concentratiekampen in voormalig Nederlands-Indië. De tekeningen staan op 247 pagina’s en bevatten 20 afbeeldingen per pagina. De LINK naar deze kamptekeningen op de website van Het Nationaal Archief vindt u HIER (Ctrl+click). 20

Reparatie van iPhone, iPad en Android. Snel, vakkundig en redelijk geprijsd. Klik hier voor de aanbieding. Borca-Online / BorcaDen webshop http://www.borca-online.nl/elektronica http://www.borca- http://www.borca-online.nl/elektronica http://www.borca- online.nl/elektronica http://www.borca-online.nl/elektronica online.nl/elektronica http://www.borca-online.nl/elektronica http://www.borca-online.nl/elektronica http://www.borca- http://www.borca-online.nl/elektronica http://www.borca- online.nl/elektronica http://www.borca-online.nl/elektronica online.nl/elektronica http://www.borca-online.nl/elektronica http://www.borca-online.nl/elektronica http://www.borca- http://www.borca-online.nl/elektronica http://www.borca- online.nl/elektronica http://www.borca-online.nl/elektronica online.nl/elektronica http://www.borca-online.nl/elektronica http://www.borca-online.nl/elektronica http://www.borca- http://www.borca-online.nl/elektronica http://www.borca- online.nl/elektronica http://www.borca-online.nl/elektronica online.nl/elektronica http://www.borca-online.nl/elektronica http://www.borca-online.nl/elektronica http://www.borca- http://www.borca-online.nl/elektronica http://www.borca- online.nl/elektronica http://www.borca-online.nl/elektronica online.nl/elektronica http://www.borca-online.nl/elektronica http://www.borca-online.nl/elektronica http://www.borca- http://www.borca-online.nl/elektronica http://www.borca- online.nl/elektronica http://www.borca-online.nl/elektronica online.nl/elektronica http://www.borca-online.nl/elektronica http://www.borca-online.nl/elektronica http://www.borca- http://www.borca-online.nl/elektronica http://www.borca- online.nl/elektronica http://www.borca-online.nl/elektronica online.nl/elektronica http://www.borca-online.nl/elektronica http://www.borca-online.nl/elektronica http://www.borca- http://www.borca-online.nl/elektronica http://www.borca- online.nl/elektronica online.nl/elektronica(advertentie)Boekbespreking, e-Books, CD & DVD, Presentatie & SignerenVoor de geest en het moreel Het onbeloofde land – Paula identiteitsstoornis. Ze wordt bangvan de troepen – Marleen van Brunsveld van Hulten. De ont- voor haar spiegelbeeld, een legeden Berg & George Harinck. De heemding en het gebrek aan façade. De angst om te te ver-kerken en de oorlog in Indonesië. worteling van de hoofdpersoon, dwijnen in de gapende donkerte inDe oorlog die Nederland na 1945 een rode draad in dit boek, zijn haar geest groeit. Bestaat ze wel?in Indië voerde, raakte de Neder- actueel en universeel herkenbaar Was er wel een Indië, had ze ooitlandse kerken direct. De Neder- een vader? Dit boek is fictie,landse en Indische kerken be- ingebed in de geschiedenis en devonden zich beide met hun gebeurtenissen van WO II engeestelijken en gelovigen in het dekolonisatie, zeer kundig gemixtoorlogsgebied. Bovendien zonden met historische informatie. Eende kerken aalmoezeniers en leger boeiend, onthullend geschrevenpredikanten met de troepen mee. verhaal. Je leest het in één adem uit. Prijs: € 18,95.Wat hield hun werk in die oorlogs- voor migranten. Hoe groter het Het snoer der ontferming –jaren in, hoe keken de geeste- culturele verschil, hoe sterker het Louis Couperus. Van maart totlijken tegen de strijd aan en wat gevoel van ontheemding. Dit boek september 1922 maakte Louisbetekende de oorlog tegen de vertelt het verhaal van een meisje Couperus een rondreis dooronafhankelijkheid van Indonesië met gemengd Nederlands en Japan.. Over zijn belevenissenvoor hun boodschap aan hun Indisch bloed op Java. Ze is drie publiceerde hij reisbrieven in degelovigen? Dit boek sluit aan bij jaar als de Japanners Indië be- Haagsche Post. De literaire ver-het onderzoek naar de rol van het zetten, komt in een Jappenkamp werking van de reis volgde in deNederlandse leger in wat we nu en maakt daarna de Bersiap mee.noemen de dekolonisatie-oorlog. Getraumatiseerd door de vermis- winter van 1922-’23, toen hijPrijs: € 20,99. sing van haar vader tijdens de onder de titel: ”Het snoer der ont- politionele acties, laat dit diepe sporen na in haar identiteits- vormimg. Als ze op 11 jarige leeftijd met haar moeder naar het onbekende Nederland moeten vertrekken omdat ze niet meer gewenst zijn in het nieuwe Indonesië, groeit dit uit tot een

ferming” een reeks schetsen en Totdat het noodlot toeslaat. Een Paradiso Kaimana – Pimverhalen schreef. Ze vormen een nauwkeurig weergegeven geschie- Oskam. In het voorjaar van 1962eenheid door drie samenhangende denis van de laatste fase van de werden halsoverkop vele duizen-motieven: schoonheid, noodlot Nederlandse kolonie in Zuid-oost den Nederlandse militairen naar(karma) en ontferming. Bovendien Azië. De Hollandse kant wordt Nieuw-Guinea gestuurd. Veelalhebben ze alle de Boeddhistische naast die van Indonesische zijde dienstplichtigen (net als tijdenslevensvisie van aanvaarding en realistisch beschreven. Hoewel de de politionele acties in Indonesië)berusting als achtergrond. De in- hoofdpersoon duidelijk aan de en bovendien slecht voorbereid.spiratie vond Couperus in de Hollandse kant staat, komt de Het conflict tussen de NederlandseJapanse mythen, legenden en kwalijke kant van het koloniale en Indonesië regeringen overprenten van beroemde Japanse bewind nadrukkelijk ter sprake. Nieuw-Guinea sleepte al vanafschilders als Utamaro, Hiroshige, Weliswaar zou de toegankelijkheid 1949. Nu dreigde er een regel-Harunobu en Hokusai. Daarnaast van dit boek – zeker voor hen die rechte oorlog. De voorbereiding opgebruikte hij reisgidsen, kunst- Indië slechts uit de verhalen enboeken en historische werken van geschiedenisboeken kennen – de missie van de veelal jongebekende Japankenners als Basil geholpen zijn met een verklarende soldaten bestond slechts uit eenChamberlain en Lafcadio Hearn. In lijst van de Indische woorden en handboekje met wat ditjes, datjesdeze geïllustreerde uitgave zijn uitdrukkingen. Prijs: € 14,95 voor en weetjes over Nieuw-Guinea envoor het eerst Couperus’ teksten de gebonden versie. Als e-book: een uitgebreide uitleg van hetopgenomen, samen met de door € 9,50. standpunt van de Nederlandsehem gebruikte bronnen. Zij geven regering. Pim Oskam, net viereen uniek en fascinerend beeld de Anak Beruntung – Noor de maanden in dienst, was een vanwerkwijze van Couperus en late Ruyter de Wildt. Autobiografisch die militairen. Slechts 19 jaar jongzien hoe de schrijver met behulp boek van de schrijfster, geboren en net aan de H.B.S. zijn eind-van uiteenlopend materiaal een in Soerabaja, die met haar diploma behaald. Aan de hand vanschitterend literair werk wist te moeder de oorlog in Indië is zijn correspondentie met zijnscheppen. (Momenteel in herdruk, doorgekomen. Noor schrijft in ouders reconstrueert de schrijververschijning rond de jaarwisseling) het voorwoord: “De voornaamste dit meest opmerkelijke half jaarPrijs: € 44,99. uit zijn leven. Een eyeopener van reden voor het optekenen van een insider. Prijs: € 17,50.Een Indische Prins – Harry mijn herinneringen, is het feit datSmith. In deze roman vertelt ik tot een uitstervend ras behoor: De Indië Trilogie – Thomasde auteur het verhaal van Jan “de Indische oma’s”. Ik vind het Ross. De bekroonde bestsellersCarel, een onbevangen sensitieve vooral voor de kleinkinderen die ‘Van de doden niets dan goeds’,Indische jongen, zoon van een hun Indische roots bij hun ge- ‘De onderkoning van Indië’ en ‘HetHollandse planter en een Javaanse boorte meekregen, belangrijk dat verdriet van Wilhelmina’ vanprinses. Het speelt in de eerste dit verhaal doorgegeven wordt Thomas Ross zijn nu verzameld inhelft van de 20e eeuw tegen de over ons koloniale leven. En één handzame uitgave.achtergrond van de crisis in de daarna het andere leven in Van de doden niets dan goedsdertiger jaren, de Tweede Wereld- Nederland. In feite is dit boek ook 1945 Zes maanden na deoorlog en de bezetting van Indië een ode aan mijn dappere vader bevrijding heerst er chaos in Den en mijn overgrootvader, die ik Haag. De voormalige verzetska-door de Japanners. Ondanks het nooit gekend heb, maar die op de meraden bestrijden elkaar opgevoel van uitsluiting overwint Jan achtergrond zo’n enorm belang- leven en dood. NSB-ers enCarel zijn identiteitsproblemen rijke rol in mijn leven gespeeld oorlogsmisdadigers lopen vrij ronden groeit uit tot een ‘overlever’. heeft. Prijs: € 20,90 en liquidaties en chantage zijn 22

aan de orde van de dag. Een power. The author shows how to Duitsers aan het woord. Zijzwart cahier met daarin de namen preserve their personal sense of hebben meer gemeen dat devan collaborateurs zal de sleutel racial superiority, these officials geschiedenis van Indonesië hunblijken te zijn tot een complot dat imagined that they were traveling leven heeft bepaald. Door de velezich uitstrekt tot binnen de muren persoonlijke invalshoeken envan Paleis Soestdijk. in the stone age. They became gezichtspunten geeft het boek eenDe onderkoning van Indië deeply dependent on the good gevarieerd beeld van het voor-1947 graces of the Papuan people. This oorlogse Nederlands-Indië, deDe spanningen tussen Nederland book is a call to write the history Japanse bezetting, de Bersiap enen de Indische nationalisten lopen of colonialism in a different way. It de dekolonisatie. De auteur is eenongekend hoog op. Een groep will change the way readers think Duitse schrijfster, journaliste enverontruste vaderlanders ontwik- about cultural contacts, colonial sociaalpsychologe, die hiermeekelt in het diepste geheim plannen fantasies, domination and the role een lacune in de geschiedschrij-om Nederlands-Indië te behouden of anthropology. Dit boek is ving van Indonesië als multicul-en een oorlog te voorkomen. uitgegeven door de Universiteit turele en multinationale samen-Wanneer een geheim agent uit van Chicago en is te bestellen via: leving wil opvullen. BeschrevenIndië in Den Haag spoorloos https://press.uchicago.edu/ucp/bo wordt verder het lot van de veleverdwijnt, moet een samenzwe- oks/book/chicago/L/bo28470985.h oorlogsslachtoffers, zowel die vanring met wereldwijde repercussies tml. Vraag anders of uw boek- Nederland, Indonesië, Engelandworden voorkomen. handel het kan bestellen. Prijs: en Duitsland, maar ook die van de US$ 25.00 en als e-book v.a. Japanners. Deze bijzondere be-Het verdriet van Wilhelmina US$ 10.00. naderingswijze en verslaggeving1949 maakt dit boek tot een uniekDe nationalisten van Soekarno Stacheldraht und bambuspeere document. Voor wie de Duitse taalhebben de onafhankelijke Republik – Bruni Adler. Een zeer bij-Indonesia uitgeroepen. In een zonder boek, vooral omdat de machtig is of zich er met behulpmijnenveld van intriges zoekt een meeste boeken over Indie / van taalhulpen doorheen wilvoormalig inlichtingenofficier naar Indonesië in de Nederlandse en worstelen, een ‘must have’. Heteen verdwenen oude liefde, nadat af en toe in de Engelse taal boek is te bestellen via uw eigenze samen is gezien met de be- verschijnen. Dit boek is in de boekhandel. Prijs: € 28,00 (prijs inruchte Nederlandse deserteur Duitse taal verschenen en kort Duitsland). 480 pagina’s gebondenPoncke Princen. Alles lijkt verband geleden gepresenteerd in Wangen ISBN 978-3-86351-470-9. Info:te houden met een jarenlang nabij de Bodensee, enkele uitgever: www.kloepfer-meyer.de.geheim gehouden pact tussen honderden kilometers van de Prijs Nederland: € 20,99 (bol.com)Winston Churchill en Koningin Nederlandse grens. Toch warenWilhelmina. Prijs: € 25,00. hierbij enkele tientallen Neder- De in deze rubriek besproken boeken, CD’s landers aanwezig. In dit boek en DVD’s zijn verkrijgbaar bij de InternetLiving in the Stone Age – wordt de geschiedenis vertelt aan Boekhandel Van Stockum in Den Haag of bijDanilyn Rutherford. Engelstalig de hand van 40 interviews met de erkende boekwinkel,tenzij anders vermeldboek. Reflections of the origins of ‘gewone’ mensen. Zes van dezea colonial fantasy. Living in the mensen zijn Connie Suverkropp, www.vanstockum.nlStone Age is following the officials Frank Bouwers, Muriel Hess, Felixsent to the New Guinea highlands Bakker, Derk HilleRisLambers enin the 1930’s to establish a Jeppe Mellema. Daarnaast komenfoothold for the Dutch colonial ook Indonesiërs, Japanners en 23

Kort Indisch NieuwsDrinkt u koffie of thee om dan voor een voorverpakt De nieuwe Moesson is UITin het vliegtuig? drankje te gaan en ook deMisschien maar beter ijsblokjes kunt u beter mijden. (advertentie)van niet.... Het kan namelijk zijn dat hier het water uit de tank voor isEen vlucht kan vaak lang duren gebruikt. U bent gewaarschuwd.en een kopje koffie kan je doorde reis heen slepen, maar is dat Couperusreis naar dewel zo’n verstandige keuze? ToscaneIn gesprek met Business Insidergeeft een anonieme stewardess Beleef de Italiaanse Toscane metaan dat het personeel deze Louis Couperus. Van 6 tot enwarme drankjes zelf niet drinkt met 13 juni kunt U deelnemen aanvanwege een specifieke reden. een unieke literaire Italiëreis. Deze reis wordt georganiseerdNiet geheel verrassend heeft het door Liliane Berendsen-Remmers,te maken met hygiëne. Het de eigenaresse van Specialitalia,water waarvan de koffie en thee een bedrijf dat Italië 'op maat'wordt gezet komt namelijk niet aan u presenteert. In dit gevaluit een flesje, maar komt uit de gaat u naar Toscane. Wat zag,kraan in het vliegtuig. Dit water deed en at Couperus daar, wat iswordt voor de vlucht met behulp daarvan in zijn teksten beland envan slangen in het vliegtuig ge- wat kunnen wij daar tegenwoordigpompt. Op zich niet zo heel ergalarmerend maar Environmental nog van terugvinden? Die vragenProtection Agency, een agent- vormen het uitgangspunt voor eenschap dat is belast met de bijzondere 8-daagse reis door devolksgezondheid en de bescher- Toscane, naar het biografische enming van het milieu, ontdekte culinaire onderzoek van Couperus-dat de tanks waarin het water kenner José Buschman. Onderwordt opgeslagen erg moeilijk leiding van Neerlandicus Marcelschoon te maken zijn van den Boogert bezoekt U Siena,Alsof dat niet genoeg is, worden Florence en Bagni di Lucca, in hetde slangen waarmee ze worden voetspoor van de grote schrijver.gevuld, vaak niet goed schoon- U verblijft en dineert op prachtige,gemaakt. Bovendien worden de exclusieve en historische locaties.tanks soms ook bijgevuld in Voor meer informatie zie:landen waar ze het niet zo nauw Couperusreis in Toscanenemen met de waternormen. Ditalles zorgt ervoor dat onderandere de bacterie E.coli, ookwel de poepbacterie genoemd,in de tanks en slangen huist.Daarom is het misschien beter 24

Rockers ballen de vuist voor MuseumRockArt Door: Nico HeemelaarHet is een bont gezelschap dat Eerlijk is eerlijk, de Nederlandse Kaspers vertelt dat hij alle Teachzich in Hoek van Holland heeft popmuziek verdient een waardiger In-singles in huis heeft, antwoordtverzameld om de noodkreet van museale plek dan een winderig de songfestivalvedette met eenJaap te ondersteunen. Jaap Schut, bedrijventerrein in Hoek van veelbetekenend 'Dan heb jij meereen enthousiaste Westlander die Holland. Maar zo Hollands als de dan ik'. Zelfs de outfit die Gettyal 24 jaar lang alles verzamelt wat geschiedenis van Cats, Herman droeg tijdens de winnende finale ismet de Nederlandse rock (en dus Brood en Shocking Blue is, zo foetsie. “Ik heb alleen nog de jurkook met de Indo Rock die eraan Hollands is ook de vraag wie zo'n van de voorronde”, zegt ze. “Dieten grondslag lag) te maken heeft. museum gaat betalen. Jaap Schut is nog geëxposeerd in het Van“Wat hier staat uitgestald is nog en zijn 34 vrijwilligers voeren al Abbemuseum in Eindhoven. Waargeen half procent van onze jaren een lobby om naar Den de winnende jurk is gebleven, ikcollectie”, zegt hij tegen gasten Haag te verkassen en heeft al een heb geen idee. Misschien helptdie zich op deze actiemiddag toezegging gekregen. ,,We zijn al een oproepje in de krant?”hebben verzameld. een tijd bezig met de gemeente om locaties te bekijken, maar er Als het aan Getty ligt komt hetZe vertegenwoordigen een millen- zit erg weinig schot in'', zegt hij. rockmuseum in Den Haag. Datnium aan rock-'n-roll. Zanger Bert “Andere steden hebben zich al vindt ook Harmen Veerman, ooitHeerink is uit Utrecht gekomen. gemeld. Als Den Haag niet snel zanger van de Volendamse for-Hij 'hangt' al in het museum als de over de brug komt, dan gaan we matie Leftside en nu succesvolberoemde zanger van hardrock- het ergens anders proberen”. met de Tribute To The Cats Band.band Vandenberg, ooit hoog in de “We hebben in Volendam al eenAmerikaanse top 40 met de single Foto: Thierry Schut palingsoundmuseum, maar datBurning Heart. Rudy van den haalt het niet bij hier”, zegt hij.Berg, voormalig zanger van The Haags nachtburgemeester in ruste RockArt bedruipt zichzelf, onderMotions, moest vanuit Amstelveen René Bom heeft zich ook ge- meer met een niche platen- ende Tomtom instellen om de schaard achter de actie. “De voor- souvenirwinkel. “Maar voor deuithoek in Hoek van Holland te malige Amerikaanse ambassade is verhuizing hebben we wel eenvinden waar het museum nu een perfecte locatie”, oppert hij. duwtje in de rug nodig”, zegt Jaapstaat. Zangeres Getty Kaspers van Ook wethouder Richard de Mos Schut. “Als er geld is voor deTeach In, de laatste Nederlandse heeft ooit zoiets geroepen, maar Nachtwacht, dan moet er toch ookwinnaar van het Eurovisie Song- intussen staat in het coalitie- een potje zijn voor een nationaalfestival - in 1975 alweer - heeft akkoord van zijn college dat dit popmuseum?”helemaal vanuit Markelo de gebouw in de verkoop gaat voormoeite genomen om Jaap Schut elf miljoen euro. Locatiesen zijn team een hart onder de Voor geld hoef je niet aan teriem te steken. kloppen bij de oude rockers. Alle Volgens de Haagse wethouder grote hits ten spijt, bijna niemand cultuur Robert van Asten is deHistorisch heeft er een flinke spaarrekening intentie - en een bedrag van aan over gehouden. Als de ver- 500.000 euro - er nog steeds om“Een historische bijeenkomst”, slaggever zijn jeugdidool Getty het popmuseum naar Den Haag tezegt Martin Reitsma, de initiatief- halen. Alleen heeft de geschiktenemer van de actieweek 'RockArt plek zich nog niet aangediend. “Ermoet naar Den Haag'. “Frenk is nauw overleg met de eigenaarReemer is er, de broer van Sandra over mogelijke locaties. DaarbijReemer. De zangers van de Dizzy moet nog wel rekening wordenMans Band, Ekseption, en Polle gehouden met het programma vanEduard, leden van Lemming, After eisen van de organisatie”, laat hijTea, Group 1850, allemaal zijn ze weten.gekomen om een vuist te makenrichting Haagse politiek”. _______________________________ 25

Verhalen Indisch en Moluks verzet TweedeWereldoorlog in kaart gebrachtKaart van het Indisch verzet | Beeld: Stichting PelitaDEN HAAG - Een speciale website vertelt Kirsten Rüter. Daarom Militairen van het KNIL (Koninklijkover het Indisch verzet tegen de heeft de organisatie Arq Kennis- Nederlandsch-Indisch Leger) wer-Japanners in Indonesië is woens- centrum Oorlog, Vervolging en den gevangen genomen en indagmiddag 12 december 2018 Geweld in samenwerking met Japanse krijgsgevangenenkampenmet gepaste officiële ceremonie Stichting Pelita, een belangen- vastgehouden. Hierop volgdengelanceerd in Madurodam. organisatie voor Indische Neder- verschillende verzets-acties in heel landers en Molukkers tien bij- Indonesië.Op de website zijn bijzondere zondere verzetsverhalen op de De website met verzetsverhalenverhalen te lezen van verzets- website 'Kaart van Indisch verzet' zal tot halverwege 2019 wordenstrijders die in de Tweede gepubliceerd. aangevuld met andere verhalenWereldoorlog de invasie van de over Indische en Molukse verzets-Japanners trotseerden. Ook luidt Het doel is laten weten dat er een daden.de website “Kaart van Indisch hele grote groep NederlandseVerzet” de afronding van 'Het jaar staatsburgers in Zuid-Oost Azië _______________________________van het Verzet' in. ook geconfronteerd werd met de Tweede Wereldoorlog en zich'Wij willen verhalen bewaren. Uit daar heeft verzet, aldus Rüter.onderzoek blijkt dat er slechts26 procent van de Nederlanders Op 8 december 1941 verklaardeweet dat er óók verzet was in Nederland de oorlog aan Japan,Nederlands Indië. En dat is een dag na de Japanse aanval opbedroevend weinig, vonden wij', het Amerikaanse Pearl Harbour. Adresboek van Bandoeng 1941In dit adresboek staan de gegevens alfabetisch op familienaam met daarachter het adres waar hij of zij woonde in 1941 http://www.boudewynvanoort.com/2016/02/adresboek-van-bandoeng/ 26

Column Door: Han DehneOoit, in mijn studietijd, leerde ik worden daarmee in kennis gesteld Curaçaodat wetenschap voortkomt uit van de geschiedenis van zichzelf,verwondering en nieuwsgierigheid. hun ouders en grootouders. Nu aansluitend aan mijn columnDeze les is mij altijd bijgebleven Kortom zij zijn zelf deel van deze even iets anders.en is uiteindelijk voor mij de lijn geschiedenis. Misschien weet niet iedereengeworden waarlangs ik mijn Jarenlang hebben wij met zijn het, maar mijn vrouw Mary en ikkennis en het “weten“ van de allen gezwegen over die delen mochten zo’n tien jaar van onsgeschiedenis van, wat nu heet zij en wij hebben meegemaakt. leven doorbrengen op het voorIndonesië, heb geprobeerd eigen Wij hebben zolang gezwegen dat ons goddelijke eiland Curaçao.te maken. Neen, ik ben geen als gevolg daarvan de Neder- Voor ons een eiland om lief tehistoricus geworden toen ik groter landse samenleving niet op de hebben. Oh ja, er zijn natuurlijkgroeide. Mijn studies bewogen zich hoogte is van wat in de Oost overal op deze wereld prachtigeop het sociale- en antropologische allemaal gebeurde, welke on- landen en eilanden te vinden envlak. menselijke situaties zich daar stiekum verlangen wij allemaal hebben voorgedaan. weleens om op zo’n mooie plek teToen ik studeerde sloeg bij mij zijn, samen met degene die je“verwondering “ toe. Binnen het Een ander gevolg is dat ook de liefhebt.sociaal kader waarin ik leefde politiek, of zoals ik ze nu noem:bleek al snel dat velen die uit de Rutte en zijn gebroed, geen idee Curaçao, een zonovergoten eilandOost afkomstig waren hun eigen heeft wat de achtergronden zijn met een schitterende, maar hardegeschiedenis niet of nauwelijks van de zogenaamde Indische natuur. Bergen, heuvels, dalen enkende. Zo’n 400 jaar geschiedenis Kwestie. valleien, uitbundige kleuren enraakt verloren door dat niet Zelfs en ondanks het feit dat dit geweldige stranden en baaien.weten. nu al jaren onder de aandacht van Ook in historisch opzicht kom je erOh ja, men wist wel het een en het parlement en de ministerraad niets tekort; het was immers eenander, maar dat was gebaseerd op wordt gebracht. van de belangrijkste eilanden vaneigen beleving en er over gehoord de tegenhanger van de VOC, dete hebben van familie en vrienden. Ook mij overkomt het regelmatig WIC, West-Indische Compagnie. in gesprekken met anderen dat als Soms kan het er behoorlijkToen mij dat steeds duidelijker het over Nederlands-Indië gaat regenen, zeg maar gerust storten.werd ontstond er bij mij echt men met grote glazige ogen naar Maar zelfs dan is het er prachtig.“nieuwsgierigheid “ om dat te mij zitten te kijken met een blikonderzoeken, uit te vogelen, te van: waar klets je nou toch over Ook de mensen zijn er erglezen en te verwerken. Zeg maar man. Daar heb ik nog nooit over hartelijk. En hoe je eruit ziet, watgewoon dat dit mijn kwaaltje is. gehoord. je ook draagt, niets wordt er gek gevonden. Leef en laat leven, isWeliswaar is de verre geschiedenis Nou om die reden hoop ik dat er het altijd geldende motto.van Indonesië zeer interessant al die mannen en vrouwen die Mijn God, wat houd ik van datmaar moeilijk te onthouden en te op facebook of op andere plaatsen eiland. Gaat u er zelf eens kijken.verwerken. zo moedig zijn dat zij soms zelfsMaar de moderne geschiedenis zeer persoonlijke verhalen neer- _______________________________van Nederlands Indië/Indonesië zetten die de hoogste waarderingvanaf 1930 tot aan het eind van daarvoor krijgen. Zuig al diede jaren ’60 is een periode die verhalen op en spui ze verder,goed is te overzien. vooral naar de Nederlandse samenleving. Want daar zit nogGelukkig zijn er een aantal altijd heel veel onwetendheid.mensen op facebook die zich daarwat meer in verdiept hebben als Ook onze jongere generatiesanderen en nemen de moeite om zijn vaak de dupe geworden vandaarover te schrijven. Dat is die zwijgzaamheid die wel eensgeweldig. “Het Indische stilzwijgen” wordtDe Indische en Molukse mensen genoemd. 27

Just4Kids… voor iedereen van 6tot 16 jaar Met ingang van januari 2019 zal deze rubriek ophouden te bestaan. De inhoud van deze rubriek zal aan de reguliere inhoud worden toegevoegd, die tevens zal worden uitgebreid met een LINKEN pagina, zoals hieronder. Kent u zelf een website die wij beslist in deze LINKEN pagina zouden moeten opnemen? Wilt u ons dat dan even laten weten?Links4allHeel veel interessante www.indischherinneringscentrum. http://www.antiquariaat-en leerzame LINKS voor nl anna.nl/boekek/kameleonboekenkids maar zeer zeker ookvoor volwassenen: Moluks Historisch Museum Theatervoorstellingen - Een (MHM) Sophiahof, Den Haag informatieve website met heelIndopedia, Indische Encyclopedie http://www.museum-maluku.nl/ erg veel voorstellingen, overal in/ Bibliotheek / Indisch erfgoed / Nederland en voor iedere leeftijd.naslagwerk voormalig Nederlands- De Jeugdwebsite van Oorlogs- http://www.kindertheater.nl/Indië. https://www.indopedia.nl/ graven-stichting (Ned.-Indië). http://www.eenlevenverloren.nl/in Kunstbende, Een landelijkeDoorlink-website naar tal van dex.php?go=home.personen@pag organisatie met afdelingen in alleIndische en Indisch gerelateerde enr=1 provincies voor iedereen van 13websites, blogs, personen en tot en met 18 jaar.onderwerpen. Een digitaal Indisch Museum, http://www.kunstbende.nlhttps://linkenindisch4ever.wordpr https://indischmuseum.wordpress.ess.com/ com Weblog “Indische Jeugd- letteren” Blog van Marjorie vanWebsite over online geschiedenis Informatie over de Nationale Putten:van/voor Indische Nederlanders. Indië-Herdenking op 15 http://indischejeugdletteren.wordhttp://www.indischhistorisch.nl augustus. www.indieherdenking.nl press.com/over-mij/Meer dan 120 titels over Neder- Info over boeken, artikelen, TV- Jeugdbieb, leuke en informatievelands-Indië in de boekenwinkel en radiodocumentaires plus LINKS website. http://www.jeugdbieb.nlvan Historiek.net. over de Pakan-Baroe Spoorweg.https://geschiedenis- http://pakanbaroe.my- Een Indische startpagina voorwinkel.nl/nederlands-indie.html free.website/. de jeugd: http://suara-baru- kecil.jouwpagina.nlInformatie over schoolles- Taman Indonesia, Het leukstepakketten over het voormalige kleine Indonesische dierenpark Kinderboekenpraatjes. Heel ergNederlands-Indië. in Nederland. http://www.taman- veel boeken uitzoeken voor elkewww.gastdocenten.com indonesia.nl leeftijdgroep. http://www.kinderboekenpraatjes.Een ware schat aan foto’s in kleur Koorenhuis - Den Haag, nlop Monochrome Specter uit de cursussen en workshops voorTweede Wereldoorlog in ZO-Azië. muziek, dans, kunst en theater. Trefpunt Azië - Digitale nieuws-blog.livedoor.jp/irootoko_jr/ http://www.koorenhuis.nl brief met wetenswaardigheden uit landen in ZO-Azië.Indisch Herinneringscentrum Website Indische Jeugdboeken, https://www.trefpuntazie.comSophiahof, Den Haag compleet met een bestellink. 28

De Indische Agenda LET OP! Sluitingsdatum kopij op 10 januari 201915 augustus t/m 31 december Dergelijke vragen staan centraal2018: Katjongs in Colditz. Ten- tijdens De Indië Monologen. Elketoonstelling over spectaculaire editie van De Indië Monologenontsnappingspogingen van krijgs- presenteert een uitgelezen gezel-gevangen militairen uit het Duitse schap van bekende Nederlandsekamp Colditz. In de speelfilms en schrijvers, musici, acteurs ende TV-serie doen de makers voor- prominenten uit de wereld van dekomen alsof het enkel Britse mili- media, journalistiek en politiek;tairen betrof. Niets is minder allen met een Indische achter-waar. Er waren ook Poolse, Franse grond of sterke betrokkenheid bijen Nederlandse militairen bij de geschiedenis van Nederlands-betrokken. En die Nederlandsekrijgsgevangenen waren hoofd-zakelijk van het KNIL (KoninklijkNederlands Indische Leger). In de Indonesische textielkunst. In Indië. De regie is in handen vandeze tentoonstelling wordt door deze expositie zal haar korte film Bo Tarenskeen. De voorstellingenmiddel van veel foto’s, documen- ’The Journey to Batik – Tari Batik’ zijn nog tot en met 15 mei 2019ten en voorwerpen, hiertoe be- te zien zijn, naast batiks uit haar te zien. Voor de speellijst met alleschikbaar gesteld door Museum eigen collectie en foto’s van de gegevens, zie:Bronbeek, Nederlands Instituut batikmakers die zij ontmoette https://www.indiemonologen.nl/voor Militaire Historie (NIMH), als- tijdens haar reizen.mede particuliere collecties, van Op zaterdag 29 december geeft T/m 18 juli 2019: MS Oranje,onder andere verzamelaar Johan Sabine samen met Shuen-Li Spirit Koers Gewijzigd. De Oranje wasvan Hoppe en familie Goedkoop, een batik workshop. Voor meer het begin van een nieuw leven.een goed en waarheidsgetrouw info en om u aan te melden: Het schip was voor veel Indischebeeld weergegeven van er zich https://www.nieuweveste.nl/index Nederlanders de vrijheid, maartijdens de Tweede Wereld-oorlog .php/agenda/2018/12/29/indische ook het verlaten van het geliefdein het Duitse Colditz afspeelde. -winter-workshop-batik. De expo- Indië. “We hebben het overleefd,De locatie: Museum Bronbeek, sitie is onderdeel van ‘Indische dat gevoel was er wel”. Het schipVelperweg 147, 6824 MB Arnhem. Winter‘, een festival over Indische en haar herinneringen zijn hetDagelijks geopend (behalve maan- iconen in de Nederlandse pop- onderwerp van een mooie ten-dag) van 10.00 tot 17.00 uur. muziek met tentoonstellingen, live toonstelling in het Scheepvaarthttp://museumbronbeek.nl/ optredens, film en gesprekken in Museum in Amsterdam. Tachtig o.a. het Stedelijk Breda - zie ook jaar na haar tewaterlating op 816 december 2018 t/m 20 het artikel op pagina 20. Locatie: december 1938 spreekt de Oranjejanuari 2019 – De reis naar De Nieuwe Veste, Molenstraat 6, nog steeds tot de verbeelding. Debatik - Dag en Nacht. In 2009 4811GS Breda, Tel: 076-2003200. tentoonstelling is opgebouwd uitmaakte Sabine Bolk haar eerste twee delen: de geschiedenis van‘reis naar batik’. In 2016 volgde T/m 15 mei 2019: De Indië het schip en de verhalen van deeen tweede reis waarbij ze 3 Monologen. Maandag 8 oktober gerepatrieerden. De persoonlijkemaanden op Java verbleef om het jl. vond de succesvolle première verhalen van 10 gerepatrieerdenproces van batik te documenteren. plaats van De Indië Monologen, komen tot uiting, versterkt doorSabine is beeldend kunstenaar en met o.a. Yvonne Keuls, Ellen indringende portretten die de foto-verdiept zich sinds 9 jaar in batik, Deckwitz, Willem Nijholt, Astrid Seriese en Erwin van Ligten. De Indië Monologen is een unieke theateravond met wisselende combinaties van gasten en Nederlands-Indië als centraal thema. Hoe werkt die geschie- denis door in ons land en in onze levens? Hoe willen we ons tot die geschiedenis verhouden? 29

graaf Jitske Schols van hen een voorbeeld van het gedeelde (Gemeente Heerde). Geopend op:maakte. Locatie is: Scheepvaart erfgoed van Oost en West (‘shared woensdag, zaterdag en zondagMuseum, Kattenburgerplein 1, heritage’). Een bijzonder onder- 12.00 tot 17.00 uur. Toegang:1018 KK Amsterdam. Openings- deel van de tentoonstelling is het € 5,50 (volw.) en € 4,50 (3-12 jr).tijden: dagelijks van 9.00 tot digitale bladerboek: een combi- Info: www.poppenspelmuseum.nl17.00 uur (behalve 1e Kerstdag en natie van een traditioneel papierenNieuwjaarsdag). Toegang: € 16,00 boek en een hightech kennis- 16 december 2018: De krachtpp., kinderen 4 t/m 17 jr., CJP, omgeving. Bij het bladeren door van de liefde. Stichting ManggarStudenten en Cultuurkaart: € 8,00 het verhaal wordt de bezoeker Megar, een Surinaams-JavaanseMuseumjaarkaart van toepassing. verrast door afbeeldingen die tot culturele organisatie, brengt hetOnline Tickets zijn verkrijgbaar via leven lijken te komen, en kan hij verhaal over een jong meisje,https://tickets.hetscheepvaartmus zich via beeld, woord en geluid Tjowi, in een Javaanse theater-eum.nl/ verdiepen in de geschiedenis van voorstelling. De voorstelling wordt de Vrijmetselaars broederschap. begeleid door het gamelan-orkestT/m september 2019: Ten- Bij de tentoonstelling verschijnt ‘Witing Klapa’ van de Stichting.toonstelling ‘Avontuur in Azië”. het fraai geïllustreerde magazine Tjowi gaat op zoek naar haarDeze tentoonstelling belicht be- ‘Avontuur in Azië’. roots, Wie waren haar voorouders,licht de rol van de Vrijmetselaars- Op 25 november geeft de gast- welke gelijkenis heeft ze met hen?loges in de internatiionale handel conservator geeft een lezing in Vragen die het meisje stelt aanin de 18e en 19e eeuw in Zuid- het Vrijmetselarij Museum. haar betovergrootouders. AndéOost Azië. Uit onderzoek van Praktische info is te vinden op Andé Lumut en Kleting Kuninggastcurator dr. Andréa Kroon blijkt vrijmetselarijmuseum.nl. beginnen te vertellen aan dedat vrijmetselaars hoge posities in Locatie: Vrijmetselaarsmuseum, keukentafel. Een indringendde VOC en de handelsposten in Javastraat 2-b, 2585 AM, Den theaterstuk, dat Manggar MegarNederlands-Indië, India, Ceylon, Haag. Openingstijden: wo. t/m zo. brengt in samenwerking met JawaJapan en China bekleedden en 12.00 – 17.00 uur. Toegang (incl. Mix, over opoffering, intriges,waren betrokken bij de inter- rondleiding) volw. € 7,50; tot 18 humor en geluk. Locatie: Theaternationale handel. Daarnaast lieten jr. € 5,00; Ooievaarspas: € 3,75; Dakota, Zuidlarenstraat 57,de loges ook een fascinerende studenten (op vertoon college- 2545VP, Den Haag. Aanvang vanmateriële cultuur achter. Loge- kaart): € 5,00. LET OP: PIN ONLY. de voorstelling: 14.00 uur. Reser-gebouwen in Zuidoost-Azië zijn veren van kaarten bij: Hermine T/m november 2019: Expositie Wayang Revolusi, Kunst in dienst van de vrijheid. Deze tentoonstelling laat zien hoe de Indonesische nationalisten in hun strijd tegen de Nederlandse over- heersing de traditionele wayang- theaterkunst als propaganda ge- bruikten. De hoofdrolspelers zijn de politici en de militairen van de twee partijen, die tegenover elkaar stonden in de onafhanke- lijkheidsstrijd, zoals de Neder- landse Generaals Spoor en Van Mook, de Indonesische president Sukarno en de vice-president Mohammed Hatta. De poppen zijn gemaakt door poppenspeler en maker: Ki Ledjar Soebroto. Daar- naast komen andere vormen van het Wayangspel aan bod, zoals: Kulit, Golek, Klitik en Topeng. Ook worden films en toepasselijke voorwerpen getoond. Locatie is: Poppenspe(e)lmuseum, Kerkweg 38, 8193 KL Vorchten 30

06-31640307 of bij: Christine inclusief ontbijt. Eénpersoons- de dansgroep Bunga Melati. Ook06-421671309. Toegang: € 10,00; kamer: € 85,00. De entree voor Harry Jekel is dit keer te gast.kinderen 5-12 jr. € 5,00. In de de Party bedraagt € 15,00 in de Voor een meerprijs van slechtsdirecte omgeving gratis parkeren. voorverkoop. Vermeldt u bij reser- € 10,00 kunt u na afloop van deAlle verdere inlichtingen over vering a.u.b. het aantal tickets. voorstelling genieten van eenStichting Manggar Megar via: Overnachtingen kunt u opgeven feestelijk aperitief en een heerlijkehttp://www.manggarmegar.nl/. bij: Sonja en Rubens Agaatsz: Tel: 079-3623022, 06-25011004. E- Indische Nasi Rames. Hiervoor5 januari 2019: New Years mail: [email protected]. Locatie: moet u zich wel van tevorenParty. Zoals elk jaar organiseren Van Der Valk Hotel Zijdeweg 54, opgeven. Haar kokkie/kebon isSonja en Ruben Agaatsz, van de 2245BZ Wassenaar. Aanvang om Jeffrey van Overeem. De locatie:‘Batavia-Makassar-Club’ weer een 19.00 uur (zaal open 18.00 uur) Werftheater, Oudegracht 60 aanaltijd druk bezochte New Years en einde is om 01.00 uur. De de Werf, 3511AS, Utrecht.Party in het Van Der Valk Hotel in Indische catering wordt verzorgd Aanvang voorstelling: 14.30 uurWassenaar. Deze New Years Party door de koks van het hotel. De (kassa open vanaf 14.00 uur). Dezal muzikaal worden opgeluisterd kaarten en reserveringen voor de toegang bedraagt € 13,00 (23,00door de Ramona Band, Esther overnachting zijn beschikbaar tot incl. maaltijd); 55+, CJP € 11,00Latama, met als special guests: uiterlijk 2 januari 2019. Tickets: (21,00 incl. maaltijd) per persoon.de Motion Ladies en de allround € 15,- voorverkoop, overmaken op Reserveren: (vermelden aantalband Relight. En zoals ook in rek. NL68ABNA0415214432 tnv. personen en in- of excl. maaltijd)voorgaande jaren, is er een dress- R.F. Agaatsz. [email protected], Tel:code: cocktail- of avond-kleding 030-2315440. Nadere inlichtingenis dringend gewenst. En evenals 13 januari 2019: Bij Eugenie in www.werfthester.nl.voorgaande jaren kunt u bij de keuken. Een nieuwe reekshet hotel weer tegen een speciale theatervoorstellingen van Yvonne Groeneveld, waarbij ‘Tante Eus’prijs een overnachting reserveren, het publiek meeneemt in gebeur-zodat u na afloop van de Party tenissen in en rond haar keuken.niet in het holst van de nacht naar Het publiek krijgt niet alleen tehuis hoeft te rijden, als u van wat maken met recepten en andereverder buiten de omgeving van keukengeheimen, maar ook metWassenaar komt. De prijs hiervoor haar Yvonne’s liedjes, verhalen enis € 95,00 voor twee personen, anekdotes en natuurlijk ook de keukenroddels. Deze maand ont- vangt zij als gast onder andere Marjolein van Asdonck, hoofd- redacteur van Moesson en verder Meer dan 120 titels over Nederlands-IndiëNeem eens een kijkje in de uitgebreide boekenwinkel van Historiek.net: https://geschiedenis-winkel.nl/nederlands-indie.htmlDe Indische Agenda uitgelicht: Themazondagen BronbeekZoals van ouds organiseren de neren wij uw suggesties met de over het seizoen zijn er lezingenStichting Klein Bronbeek en de actualiteit. Het jaar 2018 is uit- over de Indische eetcultuur enStichting Indisch Erfgoed in de geroepen tot het Europees jaar muziek, de beheersing van dewintermaanden Themazondagen van het Cultureel Erfgoed. Om toenmalige en huidige Indone-in het Reünie- en Congrescentrum elkaars geschiedenis nog beter te sische waterhuishouding, hetKumpulan op het landgoed leren kennen is er in het pro- behoud van de Indische architec-Bronbeek in Arnhem. Voor het gramma aandacht voor de diver- tuur en stedenbouw en hetseizoen 2018-2019 is er weer een siteit van Indisch en Indonesisch behoud van Indische kunst inaantrekkelijk programma samen- erfgoed niet alleen in Nederland Nederlandse musea. In dit twaalf-gesteld. Ook dan weer combi- maar ook in Indonesië. Verspreid de seizoen vijf themazondagen. 31

Themazondagen: 20 januari 2019 -- ‘Indische Sprekers Pauline van Roosmalen, Zoals gebruikelijk bestelt u de muziek’ Obbe Norbruis, Frederik Erens en entreebewijzen via de website van Juliette Roding de Kumpulan.Sprekers: Ellen van Waerden,  14 april 2019 -- ‘Het behoudHenk Mak van Dijk, Ans Voor vragen kunt u contactGommers-Dekker en Hetty van Indische kunst in opnemen met Geertje Besselink,Naaijkens-Retel Helmrich Nederlandse musea’ bestuurslid van de Stichting 17 februari 2019 -- ‘De Sprekers Thijs Schoonderwoerd, Vrienden van Bronbeek, via: Jan de Hond, Pauljac Verhoeven [email protected] of beheersing van de en Frans Leidelmeijer 06-20976818. Indonesische waterhuishouding toen en nu’ Vanaf vandaag heeft u de keuze ______________________________Sprekers: Maurits Ertsen, Stephan uit een eenmalig entreebewijs ofvan der Biezen en de Indonesische een passe-partout.ambassadeur I Gusti Agung Een eenmalig toegangsbewijsWesaka Pu en Dolfi Debrot kost € 28,50 pp; en een passe- 24 maart 2019 -- ‘Behoud partout € 100,00 pp. van Nederlands-Indische architectuur en stedenbouw’Nederland helpt Sulawesi De hulporganisaties achter Giro555 zijn zelf, of via lokale partners, in het gebied aanwezig. Zij biedendirecte noodhulp, zoals onderdak, voedsel, tenten, dekens, hygiëne-pakketten, medische zorg en water. Via de sociale media worden acties bijgehouden via de hashtag: #nlhelptsulawesi. Op Facebook www.facebook.com/giro555 verschijnen de komende weken updates over de situatie ter plaatse en er worden regelmatig verbindingen gelegd met de hulpverleners ter plekke. Doneert u gul op bankrekening nummer: NL08 INGB 0000 0005 55. Of direct via iDeal, Visa, MasterCard of PayPal: gaat u (Ctrl+click) naar: https://giro555.nl/ De samenwerkende hulporganisaties Giro555Deze advertentie is aangeboden door NICC Magazine. 32

Reparatie, onderdelen, accessoires en batterijen voor al uw elektronische apparatuur. http://www.mobipc.nl/onderdelenPasar Kalender 2018 (update: 1 december 2018)Januari 8: Breda www.raffyzorg.nl13, 14: Steenwijk http://www.istimewa-events.nl. 14, 15, 16: Groningen www.pasarfestival.nl00, 00: Breda http://www.winkelcentrumhogevucht.nl 21, 22: Emmeloord www.stellarevents.nlFebruari 25 t/m 29: Steenwijk http://www.istimewa-events.nl.9, 10, 11: Antwerpen (BE) http://www.azieinantwerpen.be 27, 28, 29: Oostende (BE) http://www.istimewa-events.nl.17 t/m 25: Amsterdam http://www.istimewa-events.nl AugustusMaart 3, 4, 5: Spijk http://www.istimewa-events.nl3, 4: Rijswijk (ZH) www.pasarmalamrijswijk.nl 11: Oost-Souburg http://www.mae-uku.nl9, 10, 11: Zwolle http://www.istimewa-events.nl 12 t/m 15: Dordrecht http://www.istimewa-events.nl19: Kallenkote (Steenwijk) www.tamanindonesia.nl 17: Kallenkote (Steenwijk) www.taman-indonesia.nl23, 24, 25: Eindhoven www.stellarevents.nl 25, 26 Leiden www.stichtingstellar.nl31, Rotterdam http://www.istimewa-events.nl SeptemberApril 1, 2: Almere www.indischefeestavond.nl1, 2: Rotterdam http://www.istimewa-events.nl 1, 2: Delft www.tudelft.nl/botanische-tuin7, 8, 9 Den Bosch www.pasarfestival.nl 7, 8, 9: Assen www.pasarfestival.nl20, 21, 22: Nieuwegein www.stellarevents.nl 15, 16: Kallenkote www.taman-indonesia.nl 16: Utrecht www.vrijoosttimor.nlMei 21, 22, 23: Arnhem www.stellarevents.nl5, 6: Kallenkote (Steenwijk) www.taman-indonesia.nl 28, 29, 30: Enschede www.pasarfestival.nl4, 5, 6 Zutphen www.pasarfestival.nl 29, 30: Maastricht http://www.istimewa-events.nl10 t/m 13: Antwerpen (BE) http://www.istimewa-events.nl Oktober .19, 20, 21: Den Helder www.stellarevents.nl 1, Maastricht http://www.istimewa-events.nl24 t/m 27: Gorinchem http://www.istimewa-events.nl 5, 6, 7: Haarlem www.stellarevents.nl25 t/m 31: Malieveld Den Haag www.tongtongfair.nl ??: Amersfoort www.emiclaer.nlJuni 11 t/m 14: Alphen a/d Rijn http://www.istimewa-events.nl1 t/m 4: Malieveld, Den Haag www.tongtongfair. 20, 21, 22: Nijmegen www.pasarfestival.nl8, 9, 10 Hardenberg www.pasarfestival.nl 27, 28: Leek www.stichtingstellar.nl16: Wageningen http://www.zinzia.nl November16, 17: Kallenkote (Steenwijk) www.taman-indonesia.nl 3, 4: Rijswijk www.pasarmalamrijswijk.nl22, 23, 24: Leeuwarden www.stellarevents.nl 9, 10, 11: Venray www.pasarfestival.nl29, 30: Gorinchem www.pasarfestival.nl 23, 24, 25: Rotterdam www.pasarfestival.nl29, 30: Zeist http://www.istimewa-events.nl DecemberJuli 16: Den Bosch http://www.sccdehelftheuvel.nl.1: Gorinchem www.pasarfestival.nl 22 dec. t/m 6 jan.: (behalve 1e Kerstdag en Nieuwjaarsdag)1: Zeist http://www.istimewa-events.nl Arnhem, Burgers Zoo http://www.istimewa-events.nl6, 7, 8: Vlissingen www.stellarevents.nl Ziet u nog een foutje in deze lijst of heeft u een aanvulling7, 8: Kallenkote (Steenwijk) www.taman-indonesia.nl of een aan-/afmelding? Laat het ons weten via e-mail. Uw pasar aanmelden voor deze lijst ? # [email protected] kleine particuliere en verenigings pasars welkom voor vermelding in deze agenda (ter beoordeling door de redactie) 33

ColofonDigitaal maandelijks Magazine van:Nederlands Indisch Cultureel CentrumHoofdredacteur: Hans Vogelsang Indisch Centrum Sophiahof Den HaagRedactie:Han Dehne Herdenkingssymbool MelatiJean-Marie Bosch van DrakesteinRon Kraft De Melati, de Indische jasmijn, is het herdenkingssymboolJuniorredacteur: Chinook de Deugd dat u onder andere kunt dragen op 15 augustus.Columnist: Han DehneCorrespondenten: Prijs: per stuk : € 3,00; per 5 stuks: € 12,50; per 10 stuks: € 25,00Silfraire Delhaye (Indisch Platform) De prijzen zijn incl. administratie- en verzendkosten (Nederland)Yvonne van Genugten (Sophiahof)Albert van Prehn (Muziek, column) Bestellen: http://webshop.indieherdenking.nl/nl/Sabina de Rozario (Door Blauwe Ogen)Armando Ello (Hoezo Indo)Ivo Pabbruwe (New Zealand)Vormgeving & lay-out: Hans VogelsangOndersteuning: Groep de MosTechnische realisatie & verzending:Dennis van der Hamhttp://www.borca-online.nl/Verschijning: ca. de 15e van elke maandSluitingsdatum kopij en advertenties:de 10e van elke maandAdvertentietarieven: op aanvraagAbonnementen NICC Magazine: [email protected]: Newtonstraat 6602562 LA Den Haag - NetherlandsW : www.indisch-centrum-denhaag.nl : http://indisch-centrum-denhaag.blogspot.com@: [email protected] IBAN: NL39 RABO 0129 216 836http://www.borca-online.nl/lebara-mobilet.n.v. N.I.C.C. te Den HaagBIC: RABONL2UCiteren van (hdeltentvpan d:e/) in/hwoud iws w.borca-online.nl/lebara-mobiletoegestaan, mits met bronvermelding.© 2018 Nh.I.Ct.Ct.pDe:n/H/aawg ww.borca-online.nl/lebara-mobile 34

Wilt u familie, vrienden of leden van uw club of vereniging gratis abonnee maken? Gebruikt u dan dit formulier 10.12 e-mail adressenlijst NAAM e–MAIL ADRES12345678910111213141516171819202122232425 Deze e-mail-adressenlijst ‘knippen en plakken’ en versturen naar e-mail: [email protected] of printenen versturen per post (voldoende frankeren) naar: Administratie NICC Magazine # Newtonstraat 660 # 2562 LA Den Haag 35