NICC Magazine 9.4

/2017 In dit nummer Vergoeding voor slachtoffers Jappen- kampen..............................2 Koloniale ‘ja-knikker’ in het Haagse.................3 De laatste halte............4 520 schadeclaims executies in Indië........7 De Schutting (2)..........8 Alfred Birney bij de laatste zes.....................12 Japanse Tuin in Den Haag weer open.........14 ‘Pulk’ Pelder postuum geëerd.............................21 Column...........................24 Indische Agenda uitgelicht.......................29Alfred Birney genomineerd voor de Libris Literatuurprijs (pag. 12) Nederlands Indisch Cultureel CentrumGratis maandelijks e-magazine voor de Indische gemeenschapjaargang 9, april 2017 | oplage: 9500

Van de redactie De LINK naar de Enquête: hebben. Juist in deze tijden is uw betrokkenheid bij NICCNICC Enquête http://www.survio.com/surv Magazine van groot belang en vragen wij u een VRIJWILLIGEDe beloofde NICC Enquête is ey/d/V2Q6P7Y9H2O8F2Q6L DONATIE. Wij zullen u daarvoorenkele maanden geleden naar de zeer dankbaar zijn en u zultabonnees gestuurd en we hebben (enquête laatste maand; eind verzekerd zijn van een blijvendeal heel wat resultaten binnen. We april gaan we evalueren) gratis toezending van uw geliefdehopen zoveel mogelijk reacties om Ook willen wij wijzen op de en gewaardeerde NICC Magazine.een zo goed mogelijk beeld te mogelijkheid om NICC Magazine Onze volledige bankgegevens zijn:krijgen hoe u over NICC Magazine als advertentie medium te (BIC: RABONL2U)en over een toekomstig Indisch gebruiken. Hierbij een oproep aan NL39 RABO 0129 216 836,Centrum denkt. Maar intussen zijn alle lezers die eigenaar zijn van t.n.v. N.I.C.C. Den Haag NL.er weer nieuwe abonnees. een bedrijf of er werkzaam zijn als Mogen wij u tenslotte vragen om PR manager om NICC Magazine NICC Magazine zoveel mogelijk bijNieuwe abonnees welkom als mogelijkheid te zien om uw uw familie, vrienden en kennissen bedrijf of product onder de onder de aandacht te brengen?U ontvangt hierbij uw eerste editie aandacht van nu bijna 9500 Vraag hen ook gratis abonnee tevan NICC Magazine. Leest u hem abonnees te brengen. Tevens worden. Wij wensen u weer veeleens door en vertel ons wat u willen wij een beroep doen op uw plezier met uw NICC Magazine. Enervan vindt. En als u onze website waardering als abonnee voor het mede dankzij uw donaties enwww.indisch-centrum-denhaag.nl zeer vele werk dat wij maandelijks advertenties kan NICC Magazineheeft bezocht, wilt u ons ook aan NICC Magazine hebben. Houdt helemaal GRATIS blijven.daarover uw mening laten weten? u in gedachten dat NICC Magazine Hans Vogelsang, hoofdredacteur.Wilt u onze enquête invullen? geheel GRATIS is, hetgeen echter niet betekent dat wij geen kostenVergoeding voor slachtoffers JappenkampenDe kersverse burgemeester van Hiervoor heeft Den Haag een Volgens verschillende politiekeDen Haag, Pauline Krikke, bekijkt bedrag van 2.6 miljoen Euro partijen zijn ambtenaren enna de schadevergoedingen die zijn uitgetrokken. ondernemers na hun terugkeeruitgekeerd aan Haagse Joden, ook Pauline Krikke hoopt dat dit zal uit Nederlands-Indië net zo kilrechtsherstel voor stadgenoten die bijdragen, zij het laat, aan een ontvangen als alle andere Indischena terugkeer uit Nederlands-Indië stuk rechtsherstel. “Ik ga praten Nederlanders. Tijdens hun uit-achterstallige belastingen moesten met de Indische organisaties om zending naar de kolonie hielden zijbetalen. De politiek gaat uit van te zien wat er boven tafel komt”. vaak hun huis in Den Haag aan.enkele tientallen Hagenaars die “Voor het geval van hun terug-tijdens de Tweede Wereldoorlog Pauline Krikke, Burgemeester van keer”, zegt Van Doorn (PvdE).in een Japans concentratiekamp Den Haag sinds 17 maart 2017hebben gezeten en bij terugkeer Het Groep de Mos raadslid Lexin Den Haag alsnog een zeer Kraft van Ermel (zelf Indischeonaangename belastingaanslag op Nederlander) kan zich heel goedde deurmat kregen voor straatgeld vinden in het voornemen vanen erfpacht. Burgemeester Krikke: “Gelijke monniken, gelijke kappen. Het zal“Dit gaat hier om een vergeten niet zo’n hele grote groep zijn,groep”, aldus Haagse politicus maar we moeten het onder-Arnoud van Doorn. zoeken. Zelfs als het maar één familie zou zijn, moeten we hetBurgemeester Krikke heeft beloofd rechtsherstel laten prevaleren”.om de groep slachtoffers uitNederlands-Indië mee te nemen in De Haagse burgemeester komtde uitwerking voor schadever- nog met een gedetailleerd plangoedingen aan nabestaanden van hoe de schade aan de na-oorlogsslachtoffers die na 1945 bestaanden van oorlogsslacht-gedwongen werden om achter- offers wordt betaald. Aanvankelijkstallige belastingen te betalen. zou de Gemeente een jaar de tijd 2

nemen om families te vinden die Dit rechtsherstel komt er na rechtgezet moeten worden. Maarrecht hebben op compensatie, een nieuw onderzoek naar de het is goed dat het nu alsnogmaar op aandringen van de bejegening van Haagse Joden na gebeurt en we een millimetertjeGemeenteraad heeft Den Haag de Tweede Wereldoorlog. Daaruit meer recht kunnen doen.deze deadline laten vallen. Dan zit is gebleken dat de gemeenteer wat meer ruimte in, zodat als destijds “immoreel” handelde. ___________________________het langer dan een jaar zou duren,dat dat dan maar moet. “We Natuurlijk had dit al veel eerdermoeten daar coulant in zijn”, aldus aan het licht moeten komen enBurgemeester Pauline Krikke.Koloniale ‘ja-knikker’ in het HaagseEen welvaartssymbool in een koeweitje Door: Jan van der HorstIn 1938 kwam Den Haag door een Nederlandse welvaart. De gasbel knikker. De ja-knikker zorgttoeval even op de oliekaart te onder Slochteren moest nog ervoor dat de plunjerpomp destaan. Een monumentje met een ontdekt worden (1959). noodzakelijke op-en-neergaandeijzeren boortoren, 50 jaar later beweging kan maken: het ‘ja-op de Haagse Mient onthuld, Het olieveld onder Zuid Holland knikken’.herinnert er nog aan. Tijdens de reikt tot onder de Noordzee, maaraldaar gehouden Koloniale vanaf een aantal platforms van De olie onder het WassenaarseTentoonstelling werd door een Unocal, Conoco en Amoco de olie veld bevindt zich op een diepteder deelnemers, de Bataafse wordt gewonnen. De namen van van ruim 1200 m. Men kan zichPetroleum Maatschappij een de producerende oliereservoirs voorstellen wat een gewicht hetboordemonstratie gegeven. Op Delfland en Vlieland herinneren slangenstelsel met de omhoogeen diepte van slechts 461 m nog aan de oorsprong van de olie. gepompte olie vertegenwoordigt!werden totaal onverwacht sporen Dit moet door de ja-knikkervan olie gevonden. Dit leidde tot Den Haag, waar het toch allemaal omhoog getrokken worden,grote hilariteit; de BPM vond per een beetje begon, heeft ook een waarna het geheel weer beheerstongeluk op slechts enkele ja-knikkers binnen de gemeente- naar beneden moet. De ja-knikkerkilometers afstand van haar grenzen gehad. Deze stond in het is dus eigenlijk een ingenieusHaagse hoofdkantoor olie… koeweitje bij Marlot, als onderdeel geheel van onderdelen die ervoor van het Wassenaarse veld. Over zorgen dat de snel draaiendeDe vondst van de exploratieput de functie en werking van een beweging van een aandrijfmotorMient 1 bleek niet economisch, ja-knikker (beam pumping unit) wordt omgezet in een langzaammaar gaf wel aanleiding tot bestaan wel eens misverstanden. op en neergaande zuiver verticaleexploratieactiviteiten in het De ja-knikker zelf is het zichtbare beweging van het slangenstelsel.gebied. In 1935 was de BPM (na gedeelte van een ondergronds Twee grote contragewichten1947 de Nederlandse Aardolie mechanisch pompsysteem dat in dienen om het hoge gewicht vanMaatschappij) in Nederland een olieput is geïnstalleerd. Dit de olie en het slangenstelsel enbegonnen met het systematisch pompsysteem bestaat uit een het vertragen en versnellen ervanzoeken naar olie. Zuid Holland plunjerpomp (sucker rod pump) te compenseren.stond echter niet hoog op de lijst Onder in de olieformatie die metvan interessante gebieden. De een slangenstelsel (sucker rod Momenteel worden de laatstemeetresultaten leidden echter tot string) verbonden is aan de ja- oliewinlocaties van de Nederlandsesuccesvolle boringen bij onder Aardolie Maatschappij rond Denmeer Delft (1944), Rijswijk Haag verlaten, na een grondige(1953), Wassenaar (1956), reinigingsoperatie.Zoetermeer en Leidschendam in De olieproductie was in de loop1957. Nu stond de concessie van de jaren zodanig teruggelopenRijswijk, uiteindelijk grofweg de dat verdere winning niet meerprovincie Zuid Holland, duidelijk economisch was.op de oliekaart. In het landschapverschenen de karakteristieke Bron: Stichting Haags Industrieelja-knikkers, symbool van de Erfgoed. http://shie.nl/ 3

De laatste halteIn het kader van de tentoon- gevolge van het niet werken der plaats, doch reed langs destelling “Spoorwegen in Indië” die remmen door het stootblok heen verontrusten stationschef heen,van 6 juni t/m 10 november in gereden en een viersteens muur die zag, dat de motorist uit allehet Spoorwegmuseum in Utrecht omver rammend, vlak naast macht de handrem bediende. Hetgehouden wordt, hier een leuk de uitgang voor de Batavia- hevige geknars en gepiep, datartikel over het wel en (vooral) passagiers, de Binnen-Nieuw- daardoor ontstond, was voor hemwee van de spoorwegen in Indië. poortstraat ingereden. De motor- een bewijs, dat de handrem metBij de Staatsspoorwegen in wagen kwam juist op de rails der kracht werd gehanteerd. Uit ditNederlands-Indië gebeurden vaak stoomtram, recht tegenover den alles maakte de stationschef op,ongelukken; meerdere daarvan ingang van het gebouw der dat de luchtrem niet werkte.binnen de gemeentegrenzen van Handels-vereeniging tot stand.Batavia. In april 1927 derailleerde Persoonlijke ongelukken hadden, Het ongeluk met zicht op heteen locomotief met enkele wonder boven wonder, niet plaats: stationrijtuigen. ‘Te hoge snelheid’, was slechts een sado werd aan-het oordeel. Een jaar later was het gereden. Het paard werd in den Ondanks het krachtig remmenwéér raak, dit keer door een buik getroffen en moest worden met de handrem kon detechnisch mankement. Gelukkig afgemaakt. De koetsier kwam met stationschef niet waarnemen, datwas geen sprake van persoonlijk den schrik vrij, de sado werd de trein in vaart verminderde!letsel, zij het dat een paard het vernield. De trein is met vier Deze reed dan ook door hetleven liet. minuten vertraging, alzo om 7.35 ongeveer driehonderd meter uur van Kemajoran vertrokken en voorbij de stopplaats gelegenUit het Bataviaasch arriveerde ook vier minuten te stootblok heen, alsof dit van koekNieuwsblad, 27 juni laat, om 7.42 uur, te Batavia- was, ramde op dezelfde wijze de1928: Noord. vlak daarachter staande muur omver en kwam eerst totDe trein komt tot stilstand in de Wat de stationschef stilstand, toen de motorwagenBinnen-Nieuwpoortstraat vertelt voor het grootste deel de Binnen- Nieuwpoortstraat was binnen-Spoorwegongeluk te Batavia. Een der stationschefs, die o.a. gereden. Van buitenaf kon deHedenmorgen is de elektrische dienst had bij het vijfde spoor — stationschef waarnemen, dat eentrein, die om 7.31 uur van dat waarop het ongeluk gebeurde paniekstemming zich van deKemajoran dient te vertrekken — vertelde ons het volgende. De passagiers had meester gemaakt:en om 7.38 uur te Batavia- elektrische treinen mogen de angstkreten en hulpgeroep warenNoord dient aan te komen, ten kopstations slechts binnenrijden duidelijk te horen. Er bevonden met een vaart van 5 à 6 km. per zich twee 2e-klasse en vijftien 3e- uur, met voetgangerssnelheid dus. klasse passagiers in de trein. De betrokken trein nu, die bestond uit twee wagens, een 1e en een 2e klasse compartiment, tevens motorwagen, en daarachter een 3e klasse wagen, reed met normale snelheid het perron op, stopte echter niet op de gewone 4

Wat de motorist vertelt Aanzicht van de Noordkant Juist naast het stootblok van het vijfde spoor, van de straat afDe motorist, naar wij van de De Situatie gerekend rechts, bevindt zich deInspecteur van Vervoer vernamen uitgang voor de Batavia-een der beste waarover de lijn Toen wij vanmorgen om acht uur passagiers. Deze – het perron ligtbeschikt, deed ons het volgende op de plaats des onheils naar schatting een meter hogerverhaal. Ik ben vanmorgen met arriveerden deed de situatie het dan de straat – loopt af en eindigtdezelfde wagens reeds driemaal ergste vrezen. Het was toch bijna gelijk met de straat. Achter hetheen en weer gereden van Batavia niet aan te nemen dat zich op het stootblok is nog een ruimte vannaar Kemajoran en heb vóór het ogenblik van het ongeval geen ongeveer twee meter, dieongeluk niets bijzonders, geen voertuigen en voetgangers ter afgesloten wordt door eenenkel mankement opgemerkt. plaatse in den Binnen-Nieuw- viersteens muur, die dus langsAlles functioneerde goed, ook de poortstraat zouden bevonden het trottoir van de Binnen-Westinghouse (de luchtrem). Toen hebben. Gelukkig bleek dit met Nieuwpoortstraat loopt en door deik nu om 7.52 uur het perron uitzondering van de sado, toch wel uitgang onderbroken wordt. Nadatopreed, stroom afsloot en de het geval te zijn: men dient er dan de motorwagen het stootblokluchtrem in werking stelde, bleek ook rekening mede te houden dat grondig vernield had en dedeze in ’t geheel niet te werken. het nog vroeg in de morgen was. materialen daarvan meesleepte,Onmiddellijk ben ik toen naar de Enkele uren later… en er waren moest ook de anderhalve meterhandrem gelopen (deze bevindt talrijke doden en gewonden te hoge muur eraan geloven. Ook hetzich links in de wagen, ongeveer betreuren geweest; immers puin daarvan, benevens het linkerdriekwart meter naast het omstreeks negen uur begint gedeelte van het hek, werdbedieningstoestel van de motor, het verkeer zich in de Binnen- meegesleept en hieraan is het tedat in een apart hokje rechts op Nieuwpoortstraat te ontwikkelen danken, dat de trein nog niethet voorbalkon geplaatst is) en tot een onafgebroken stroom van verder doorgereden is. Immers deheb deze met al mijn kracht voertuigen en voetgangers. Men grote hoeveelheid puin heeft deaangezet. Ik had het echter vertelde ons dat enkele seconden wielen in de weg gezeten enevengoed kunnen laten: wel vóór het ongeluk een stoomtram werkte aldus als een krachtigeknarsten de blokken ontzettend op uit de richting Weltevreden, dus rem. Ook het feit dat dede wielen, maar vermindering van op het rechtse spoor, juist motorwagen een sprong vansnelheid heb ik niet opgemerkt. gepasseerd was. Enige seconden ongeveer een meter naar beneden vroeger en de stoomtram was maakte, werkte mede. Ware deWeldra was de trein het stootblok in de flank getroffen door de spoorbaan gelijk met de straatgenaderd; vol ontzetting dacht ik motorwagen. Ongetwijfeld waren geweest dan waren stootblok enaan de gevolgen en… daar reed de dan alle wagens omgeslagen, muur gewoon door denmotorwagen recht op het want zoals reeds gezegd, de motorwagen opzij geschoven enstootblok aan, dwars er doorheen, motorwagen kwam precies waar dan was de trein het gebouw derdwars ook door de muur heen de rechtse rail ligt tot stilstand. Handelsvereniging binnengereden!en.., tot mijn onuitsprekelijkeverlichting bleef de trein in de En van de Zuidkant gezien Het StootblokBinnen-Nieuwpoortstraat stilstaan,slechts een sado aanrijdend. Het stootblok — wij constateerden dit uit de stootblokken der overigeWat de conducteur vertelt sporen — was van uiterst lichte constructie en praktisch van geenDe conducteur bemerkte natuurlijk nut, zoals trouwens hedenmorgenook dadelijk na het passeren van ook gebleken is, daar liet niethet perron dat er iets niet in de eens bij machte geweest is, eenhaak was. Hij bevond zich in de trein tegen te houden die zich met3e-klasse wagen. Onmiddellijk een vaart van slechts vijf km. pertrok hij aan de noodrem doch het uur voortbewoog. De stootblokkenhielp niet. Evenals alle passagiers daar ter plaatse zijn alle samen-dacht hij dat zijn laatste uur gesteld uit wat hout en wat ijzerengeslagen was. Gelukkig heeft de balken en men kan zien, dat ze erVoorzienigheid anders beschikt! slechts geplaatst zijn, omdat er nu eenmaal aan het einde van elke 5

Het station Binnen-Nieuwpoortstraat in Batavia, duidelijk herkenbaar als ‘kopstation’baan een stootblok hoort. Wij constructie zal kunnen beschikken Stadhuisplein geheel stop gezet.hoorden de eerstaanwezende opdat de passagiers, als de De stoomtram kon de plaats desautoriteit der S.S. de opmerking Westinghouse blijkt te weigeren, onheils slechts links passeren,maken, dat het binnenrijden van niet aan de dood zijn prijs- zodat men zich spoedig voor beidede Binnen-Nieuwpoortstraat voor- gegeven. Het is natuurlijk ook richtingen van het linkerkomen ware geworden, zo er mogelijk, dat de handrem niet spoor bediende. Reeds om achtslechts een stootblok van stevige gewerkt heeft, omdat zij nooit uur is de S.S. met het opruimings-constructie gestaan had! Wel zou gebruikt wordt, maar het komt werk aangevangen. Eerst werdde schok voor de passagiers dan ons voor, dat het aan de aangevangen met het verwijderenheviger geweest zijn, maar dit constructie te wijten is. De motor van het puin onder dehad, bij de geringe snelheid van zelf kan nooit als rem optreden: motorwagen. In de tussentijd liet5 km. toch geen persoonlijke wordt de stroom afgesloten, dan men de tweede wagen door eenongelukken behoeven te ver- rijdt de trein op ´vrijloop´. stoomlocomotief weghalen. Nadatoorzaken. het puin verwijderd was, werd De Schade de wagen opgevijzeld en eenDe Remmen noodbaan, gesteund door blokken De materiële schade is gelukkig hout, onder de wielen gelegd.De enige behoorlijke rem, betrekkelijk gering. Behalve een Vervolgens liet men den wagen bijwaarover onze elektrische treinen nieuw stootblok en een nieuw stuk stukjes en brokjes door eenblijken te beschikken, is de muur kost het ongeluk de S.S. elektrische locomotief op hetWestinghouse, de luchtrem. De slechts enkele vernieuwingen aan emplacement trekken. Tegen halfhandrem wordt praktisch nooit het onderstel van de motorwagen. twaalf was men daarmede zoveranders gebruikt, dan wanneer de En dan heeft de sadokoetsier het gevorderd, dat de stoomtramluchtrem niet werkt. Zij behoort verlies van paard en voertuig te weer in beide richtingen kondus in tijd van nood dienst te betreuren. Ongetwijfeld zal de passeren.doen. Ook deze handrem is echter S.S. de schade echter vergoeden. Om kwart voor een was de wagenvolkomen waardeloos gebleken. geheel op het emplacementEen trein van twee wagens, De Verkeersstremming getrokken. De belangstelling voorrijdende met een snelheid van vijf het ongeval was, zoals vanzelfkm., heeft zij opeen afstand van Het treinverkeer ondervond, daar spreekt, enorm.”drie honderd meter niet tot het ongeluk buiten de baan plaatsstilstand kunnen brengen. Wij vond, geen enkele vertraging. Bronnen:geven de S.S. dan ook in Anders was het met het verkeer in Bataviaasch Nieuwsblad, 27 junioverweging, er voor te zorgen, dat de Binnen-Nieuwpoortstraat. Dit 1928,de elektrische treinen binnen den werd spoedig door de politie Foto’s afkomstig van Museum vankortst mogelijke tijd over een van de Javasche Bank tot het Wereldculturen, collectie ‘Fototweede rem van degelijke zoekt familie, album 831’, Java Post. 6

520 schadeclaims executies in IndiëEr zijn meer dan 500 schadeclaims alleen maar vergroten, aldus Sumatra en het dorp Rawagedehgeregistreerd van kinderen van Zegveld. Bovendien brengen die op Java.vaders die tussen 1946 en 1949 in procedures vergaande kostenvoormalig Nederlands-Indië door met zich mee, die door de Jeffry PondaagNederlandse militairen zouden zijn nabestaanden nauwelijks te De Stichting Nederlandse Ere-geëxecuteerd. Advocate Liesbeth dragen zijn. De raadsvrouw ziet schulden is de motor achter dezeZegveld bereid schadeclaims voor liever een regeling zoals die waar rechtszaken. Vootrzitter Jeffryten behoeve van die 520 na- weduwen al sinds 2013 gebruik Pondaag vraagt de politiekebestaanden. Een lijst die wordt van maken. Zij verzoekt de partijen en de regering om zichgecompleteerd door gegevens van bewindslieden dan ook om deze veel actiever in te zetten voor deplaats en datum van de executie regeling toegankelijk te maken nabestaanden. Nederland is datvan de vaders. Deze lijst heeft zij ook voor de kinderen van de volgens hem verplicht aan detoegestuurd aan de ministers slachtoffers van destijds. In deze mensen die in die tijd nog steedsJeanine Hennes van Defensie en regeling krijgen vrouwen die Nederlands Onderdaan waren.Bert Koenders van Buitenlandse kunnen aantonen dat hun man “Procederen kost veel tijd en dezeZaken. De raadsvrouw wil hiermee is geëxecuteerd, zonder tussen- oude mensen overlijden...” Met komst van een rechter een deze woorden benadrukt hij hetAdvocate Liesbeth Zegveld schadevergoeding. belang van een regeling buiten de rechter om.voorkomen dat al die nabestaan- De Nederlandse staat heeft teden een procedure moeten kennen gegeven hier niet over te ___________________________aanspannen. Deze zijn inmiddels willen praten. De Staat wil eerstbejaard en hoogbejaard en een de uitspraak afwachten in eenslepende rechtszaak zou hun leed zaak die kinderen van in Zuid- Sulawesi geëxecuteerde mannen hebben aangespannen. De Haagse rechtbank heeft in 2015 in een tussenvonnis al bepaald dat in principe kinderen, net zoals weduwes recht hebben op een schadevergoeding. Ondertussen loopt het aantal schadeclaims en daaropvolgende procedures in snel tempo op. Alleen al de afgelopen maanden zijn 76 dagvaardingen verstuurd. Het gaat hier om kinderen van slachtoffers uit Zuid-Sulawesi, zoekt donateursHet Indisch Platform behartigt de belangen van de Indische gemeenschap bij de Nederlandse overheid. Stichting Het Indisch Platform - Postbus 85564 - 2508 CG Den Haag Het Indisch Platform heeft de ANBI-status en dus is uw donatie een aftrekpost bij uw belastingaangifte 7

De Schutting (2) Door: Therry HeijneDit is het persoonlijke verhaal van Wilhelm Paul von Grumbkow van zijn ervaringen in het Japanse concentratiekamp zoals hij die meemaakte tijdens de 2e Wereldoorlog in Nederlands-Indië.Zijn handgeschreven manuscript is bewerkt door Therry Alois Heijne, die het vervolgens als artikel beschikbaar stelde voor exclusieve publicatie in NICC Magazine. De redactie dankt hem voor dit bijzondere manuscript, dat wij in vier delen zullen plaatsen. Verzorging illustraties: Han Dehne.Op een morgen na de te krijgen en kwamen tot de kwam een vrachtwagen overdektochtendtelling, kregen we de ontdekking dat de watertoevoer met zeil om ons te transporteren.mededeling dat vierhonderd man reeds was afgesloten, er kwamen Ik zag geen mensen buiten hetmoesten worden overgeplaatst slechts enkele druppels water uit de kamp, waarschijnlijk was denaar een kamp elders op Java. In kranen. Onze keuken was ook verhuizing niet doorgelekt. In hethet begin werden vrijwilligers opgedoekt en we zouden eten nieuwe kamp aangekomen kregengevraagd en indien het aantal niet krijgen, uit het nieuwe kamp, dat we te horen dat men ons vergetenzou worden bereikt zouden de maar ook niet kwam, het was een had met het middag eten. Ergevangenen worden aangewezen. ware verzoeking. wachtte me nog een andereAnthonysz meldde zich ook aan teleurstelling; het avondeten wasvoor transport. We hadden getracht Ik ging op zoek naar tomaten maar reeds verdeeld en men mocht geenhem over te halen bij ons te de vruchten waren reeds geplukt twee porties ontvangen (mijn broerblijven, want we wisten niet wat en men had slechts de hele kleine zou de mijne pakken) zodat ik ookons te wachten stond. Een ieders laten staan waar toch niets mee te geen avondeten had, maar hijlot was onzeker, we hadden doen viel. Ik plukte wat van deze had een grote zoete aardappelintussen al een jaar kampleven erwtjes, groter waren ze niet, en gekregen, zodat ik toch iets in mijnachter de rug en niemand kon deed ze in mijn mond. Ik begon te maag kreeg.zich de reden van de scheiding kauwen en kreeg een wrangevoorstellen. Het vertrek was smaak in de mond, het leek of mijn Het kamp was groot, ik hoordeverdrietig want daadwerkelijk tong inkromp, ik spuwde wat op de later dat we daar met zo'n dertien áwaren de twaalfhonderd zielen grond, het was een dikke groene vijftien duizend man zaten. Eréén familie geworden. Er waren waren mannen uit kampen vanvrachtwagens, overdekt met zeil, massa. Met enige moeite kreeg ik andere steden en ook uit kampengekomen om voor het transport te de massa door mijn keel, mijn tong in Bandoeng zelf. De Japannerszorgen. kleefde aan mijn gehemelte, ik liep hadden grote loodsen laten bouwen naar een kraan en zoog er aan, ik om de gevangenen te herbergen.Na het vertrek merkten we op dat voelde wat water op mijn tong De huizen waar voorheen officierenhet kamp toch niet zo groot was, komen, net genoeg om de groene en alle ondergeschikten haddenwe hadden echter meer bewegings massa wat te verdunnen. De gewoond waren inbegrepen in hetvrijheid. Echter niet lang hierna anderen, voor zover de voorraad kamp. Een gedeelte van de kleinerekregen óók wij te horen dat we strekte, deden mij na. Met een huizen was ingericht als hospitaal.naar een ander kamp moesten. bamboe stokje dat ik op de grondMijn broer vroeg me om me op te vond plukte ik nog wat prei- De schutting om het kamp wasgeven om de vrachtwagens op te worteltjes uit de grond die ik ook precies zoals die van het vorigeladen, ik zou dan waarschijnlijk opat. kamp. In de wachthuisjes boven opiemand van de familie kunnen de schutting stonden gewapendeontmoeten om ze op de hoogte te ‘s-Middags om een uur of zes was Japanners, de wapens waren op hetstellen van onze verhuizing, we ons lijden voorbij, dachten we, kamp gericht. In de grote barakkenhadden inmiddels gehoord dat we want we hadden de laatste waren over de hele lengte aannaar het voormalige 15e bataljon vrachtwagen opgeladen en er beide zijden houten verhogingenzouden gaan. De verhuisdag brak aangebracht waarop we onze reedsaan en de vrachtwagens reden af platte bultzakken konden uitrollen.en aan. We waren met ongeveer Onze loods had zoiets als honderddertig man achtergebleven als vijf en dertig bewoners. In hetcorveeër; het was geen zwaar werk midden van de loods bleef er eenom de vrachtauto's op te laden, de vrij breed looppad over, er stondbultzakken (matrassen) waren licht ook een grote tafel die dienengeworden, zo ook de koffers en moest om het voedsel te verdelen.diverse kisten. We begonnen dorst We kregen wederom de riante 8

beschikking over zestig centimeter we moesten voor ze buigen en een plant die zich vermenigvuldigdeligplaats. Over de gehele lengte van daarna weer rechtop staan in de uit zaad en wiens bladgroende loods was er een ijzerdraad houding. Er was een knaap, ook eetbaar was en een aangenameaangelegd, op een hoogte boven Nederlander, die altijd om de smaak had, penikir geheten. Mijnhet hoofd, die dienen moest als Japanners heen liep, hij had wat vader beschreef me de plant en ikgids om naar buiten te leiden als ‘s- Japans geleerd en werd vaak ging op zoek. We hadden geluk, eravonds de lichten al uit waren, om gebruikt als tolk. groeiden er heel wat in het kampnaar de WC's te gaan. We waren en ik plukte er genoeg van enblij dat we niet op de grond En het leven sukkelde verder, er plantte een hele hoop in demoesten slapen, maar we konden was maar weinig over gebleven van nabijheid van onze loods om erniet dromen wat ons nog allemaal het vorige kamp. In het nieuwe dagelijks van te kunnen plukken. Ikte wachten stond. We maakten een kamp kregen we zo nu en dan 200 kon me herinneren dat ik nog watwandeling door het kamp, er was gram arén-suiker per persoon. Het katten en honden zag lopen toenvroeger een voetbalveld maar de was verboden vuur te maken en zij we in het kamp aankwamen, danJapanners hadden er een grote die rookten moesten met een blikje zag ik ze niet meer, ze waren plotshoutzagerij neergezet. De kamp- lopen om daarin as en peukjes te verdwenen, geconsumeerd doorregels waren praktisch dezelfde als deponeren. Maar er waren er niet tawanans.die we reeds kenden. veel die nog echte tabak bezaten, de meesten gebruikten reeds Op zekere dag werden weOnze kampdirecteur was Jhr. van manga bladeren als tabak en geconfronteerd met het eersteKarnebeek. Ieder loods of barak of bladzijden uit de bijbels dienden als erge ziektegeval, een man vielgroep huizen had ook een barak papier, één bladzijde van een plotseling flauw en gaf bloed op.commandant. Naast de keuken was middelgrote bijbel verschafte vier Tot op dat moment had zich nogeen soort slachterij; in de buurt sigaretten. De grootste zorg was, geen enkel ernstig ziekte gevalvan de Japanse kazerne was een op welke wijze de hoeveelheid voor gedaan. We hadden nogwerkplaats die gescheiden was van voedsel te vermeerderen. Daar het lichamelijke weerstand, maar wehet kamp door een rooster van kamp een groot complex bestreek moesten verder de gebeurtenissenprikkeldraad. Voorlangs de Japanse was het mogelijk eetbare planten te afwachten. De weekenden werdenkazerne stroomde een riviertje dat vinden tussen de bestaande voor ons een extra plaag; dedoor het kamp ging en onder ander vegetatie. Er bestonden nog Japanse soldaten die in de kazernede afvoer was van een batterij levende paggers om de huizen en moesten blijven verhaalden hunWC's. We kwamen te weten dat er slechte humeur op de weerlozeook artsen waren onder de andere Penikir gevangenen. Ze kwamen half-gevangenen. Het voedsel was nu dronken in het kamp en holdengerantsoeneerd, overdag kregen deze hadden speciale aandacht en achter ons, gevangenen aan. Als zewe rijst en als maat werd gebruikt ja we hadden geluk, er waren een ongelukkige in handen kregeneen blikje van gecondenseerde paggers met loentas heesters en werd deze onthaald op klappen inmelk en er was ook nog een soort deze blaren waren eetbaar. Ze het gezicht, schoppen tegen desajoer. In de namiddag kregen we werden dan ook gretig geplukt. schenen en in de maag en andereeen stukje maïsbrood, circa 8 cm Mijn vader, wiens moeder een onmenselijkheden. Het was zeerlang, 6 cm hoog en 4 cm breed en Sundanese vrouw was, had deze opmerkelijk hoe de toestandook een stukje koek van ongeveer veel geleerd met betrekking tot de verergerde. De houten verhogingendezelfde afmetingen. We kregen levenswijze van het volk. Een groot waar we op sliepen en die nietook een schepje soep waarin wat gedeelte van de bevolking was te demonteren waren, waren eenschijfjes peen dreven en er zat wat minder bedeeld en at niet vaak broeinest geworden van wand-vet in, verder wat peper en een vlees, men was meer gedwongen luizen. Er lagen miljoenen van dezedozijn of wat karbouwen vlees ter tot het vegetarische. Buiten de insecten tussen ons matje en degrootte van een dobbelsteen, ’s- groenten die normaal verbouwd planken vloer en we hadden geenmorgens kregen we een schep heet werden aten ze ook veel groen dat middelen om ze te bestrijden. Wewater. in de natuur voorkwam. Er bestond kregen toestemming om de verhogingen uit elkaar te halen,Het eerste contact met de maar de wandluizen waren erJapanners in het nieuwe kamp permanent.kwam tot stand in de vorm vaneen algemene controle. We We hadden reeds begrepen dat demoesten alles wat bezaten laten Japanners ons zouden latenzien en daarna moesten we in gelid werken, we waren immers heelbuiten de barak blijven staan voor goedkope arbeiders. We kregen tehet eer betoon, dat wilde zeggen, horen dat degenen die zouden 9

werken extra eten zouden krijgen, het allemaal deden om het extra Op negen meter diepte konden weer waren er heel wat die niet meer eten. We hielden ons echter rustig niet verder want we hielden dekonden werken maar aan de en begonnen met het graafwerk. watertoevoer niet meer bij metandere kant duizenden die met de De plaats was bepaald door de man het uitputten. Daar lag onzeziel onder de arm liepen, wat met de wichelroede, helaas ben ik overwinning, de putploeg leefde,negatief was, en er begonnen reeds zijn naam kwijt. Als wichelroede we kregen ook een hapje eten toe.misverstanden te ontstaan die de gebruikte hij een vork (tjagak) vanJap gelukkig niet te weten kwam. de hibiscus (kembang sepatu). Mijn broer was intussen ook aanWe konden ons opgeven voor de het werk gegaan in de werkplaats,zagerij of voor touw vlechten. Mijn Het begin van het graafwerk was daar werden de eten gamellenvader en oom die de vijftig reeds niet zo moeilijk, althans tot een gerepareerd en gemaakt en noggepasseerd waren gaven zich op diepte van iets meer dan drie andere akkefietjes. Maar er wasom touw te vlechten uit vezels meter, maar dan kwamen we op geen werk voor iedereen en helaasafkomstig van boombast. De een laag zo hard als een bikkel. De kon niet iedereen aan de slagwerkzaamheden duurden tot vijf punt van het pikhouweel drong er vanwege de fysieke condities,uur ‘s-middags en het loon bestond niet méér in dan twee centimeter het voedsel had te weiniguit een stukje maïskoek en een en de schilfers van het materiaal voedingswaarde en het ziekte aan-stukje maïsbrood. Er werd ook een die tegen onze benen sloegen tal nam onrustbarend toe. Velenkorte rust toegestaan voor het veroorzaakten schrammen. We namen reeds hun toevlucht tot het\"middageten\". We hadden nieuwe ontdekten dat indien we in eten van insecten, ratten, kadals enkennissen gemaakt en op een segmenten bikten, het werk agaatslakken, die in de tuinenmiddag werd ik door twee van hen, gemakkelijker ging, we kregen er werden gevonden en nabij deHendriks en Janssen uitgenodigd afvoergoot. De Japanners warenom deel uit te maken van een hele pakken uit, het was een hele begonnen met het leidingwater teputploeg. Inderdaad, er bestond ontdekking. Op zeven meter diepte knijpen en we waren gedwongengeen overvloed van water, dit was bemerkten we de aanwezigheid van meer putten te graven en metaltijd al een probleem geweest, ook water, de wand van de put was grotere snelheid. Onze putploegvóór de oorlog, en indien de vochtig. De samenstelling van het telde nu reeds dertien man;watervoorziening geknepen zou grondmateriaal was anders, er bijgekomen waren: Hans en Pieter,worden dan zou dat catastrofale waren kleine steentjes en er kwam Visser, Kanis, Rinus, Driessen,gevolgen hebben. wat water te voorschijn, heel Martins en van der Pas, en we bescheiden. hadden reeds vier putten. Het extraDit werk was nog niet erkend door stukje brood en maïskoek dat wede Jap en we zouden geen extra De put zou twee diameters krijgen, kregen in ruil voor het werk waseten krijgen maar het werk moest twee en een halve meter in het in feite nooit een compensatiegedaan worden en we hoopten op zachte deel en twee meter in het geweest. De ouderen bewaardende beloning daarna. Onze groep harde deel. Dit diameterverschil voedsel om dit in verscheidenebestond reeds uit vijf personen, was nodig om een borstwering te etappes te eten, het werd er nietHendriks, Janssen, een zekere kunnen bouwen. De temperatuur in méér van maar het hielp de maagWalter Hanlo, nog iemand die de de put was hoger dan buiten en om de tuin te leiden. Ik pluktegave had met een wichelroede te ieder bleef er niet langer in hakken iedere dag nog blaadjes voor hetwerken en ik. Iemand van ons dan vijftien minuten. Met acht middageten, maar loentas blarenmoest met de kampdirecteur over meter stond er reeds aardig wat vond ik niet meer, er stondenhet opgevatte plan spreken want water maar met blikken kregen we slechts knoppen aan de takken diewe hadden schoppen en de put nog snel leeg. We werden snel verdwenen als ze open gingen.pikhouweels en koorden nodig. niet meer bekritiseerd en ik mochtWalter Hanlo werd door ons nog iemand uitnodigen om ons te Er brak een epidemie uit vanaangewezen als onze woord- helpen, mijn vriend Jozef Kunkels. bacillaire dysenterie, bij tientallenvoerder. De Jappen gingen akkoord werden de patiënten in hetmet het idee en we kregen hospitaal opgenomen. De hoeveel-gereedschappen, uit de keuken heid water was niet genoeg, erkregen we lege blikken. De streek moesten meer putten komenwaar het kampement van het 15e en met grotere snelheid. HetBat. stond, stond bekend als een graafwerk nam dagen in beslag,streek waar geen water te vinden het materiaal onder de laag aardewas in de bodem, dit was was keihard en abrasief. Bij eentenminste de stelling van geologen. nieuw pikhouweel namen we deWe kregen dan ook heel wat kritiek maat van de put vóór het gravente slikken en men zei ons dat we en na gereedkomen van de put, de 10

pikhouweel was 10 centimeter het traverse, het draaien was nu onze barak een lotgenoot die ‘s-afgesleten bij een put met 9 meter zwaarder maar de boor zakte heel nachts (overdag onmogelijk) ditdiepte. goed. Na iedere meter dat de boor voedsel wegnam, in die tijd een zakte werd hij weer uit het gat zwaar delict. De man viel in eenDe kampleiding kwam tot de gehesen om de kern er uit te slaan. valstrik en kreeg heel wat klappenconclusie dat we moesten proberen In enkele dagen was de put op 22 toegediend door onze barakde putten te boren. De Japanners m diepte en het water dat uit de commandant. Tegen de belofte datgaven toestemming om een boor te pomp kwam was glashelder. Onze herhaling niet zou plaatsvindenmaken in de werkplaats. Hiervoor putploeg werd in drieën gesplitst werden er verder geen maatregelenwerden drie ijzeren pijpen gebruikt om ervaring door te geven aan tegen hem genomen.die voorheen dienst deden om de anderen die worden aangenomenelektrische draden op te hangen. om drie ploegen te vormen van Over het gangpad in het middenDe punt van de ene pijp paste in zo'n vijftien man elk. van de barak hadden we eenhet mondstuk van de andere en de ijzerdraad gehangen van punt totverbinding gebeurde met pennen De dysenterie epidemie was heel punt. Deze draad diende alsdie gemaakt konden worden. We erg, er waren niet voldoende leiddraad als iemand in de nachtkregen op deze wijze een medicijnen en wat er was werd naar de WC moest. Het elektrischboorlengte van twee en twintig slechts toegediend aan patiënten licht moest om 10 uur ‘s-avondsmeter. Aan het boorgedeelte beneden de veertig jaar. Diegenen uit, desondanks kwam het vaakwerden tanden gezaagd die wat ouder als veertig kregen wat voor dat men de koers verloor,naar binnen en naar buiten werden toegediend indien zij de crisis te vooral als iemand een raam openomgezet. De naar binnen gezette boven kwamen. Deze lotgenoten had, de reiziger trapte dan op detanden moesten de geboorde kern waren dus praktisch ter dood benen van de slapers wat dan eenvasthouden en de tanden naar veroordeeld. Er was tekort aan hele bende veroorzaakte, gelukkigbuiten moesten er voor zorgen dat anesthesie middelen. Er waren de voor ons dat we veraf van dehet gat iets groter werd als het eerste sterfgevallen, er waren Japanse wacht lagen.bovenstuk van de boor om de dagen dat vijftien tot zeventienwrijving te verminderen; op één stierven aan dysenterie. Op een dag tijdens het middagetenmeter afstand van de tanden werd had ik geen zin om penikir blaadjesook nog een gat geboord voor Op een dag werden we verrast met te eten. Mijn vader keek verbaasdwaterlossing. We kregen ook het bericht dat de Japanners een maar ik zei dat ik niet zo'n hongernog bamboe betoeng voor een winkeltje zouden openen in het had. De bladeren die ik pluktedriepoot en dubbelbloks takel en kamp, er zou geen voedsel werden altijd met zo'n zes of achteen dik koord completeerde onze verkocht worden maar inheemse man verdeeld. Die avond werd ikuitrusting. We kregen ook nog een tabak en palmblaadjes om er wakker door een hevige klap opgrondboor om door de laag aarde sigaretten in te rollen en ook wat mijn benen, een ogenblik dacht ikte boren. De putten zouden weer palmsuiker. De opzet was duidelijk, dat het mijn broer was maar korttwee diameters krijgen want we het geld van de tawanans daarop bleek het mijn buurmanmoesten er voor zorgen dat het ontfutselen, wat ze niet gedaan Christoffel te zijn. Hij was buitenregenwater niet in de put kon en op kregen ondanks herhaaldelijke bewustzijn. Iemand ging naar hetdeze manier het water besmetten, blitz-visitaties. Er begonnen zich hospitaal om een brancard te halenhet was een goed uitgedacht voedsel diefstallen voor te doen in om Christoffel weg te dragen. Deproject. De pomp zou ook in de onze barak. Zoals ik reeds eerder volgende morgen kwamen we tewerkplaats gemaakt worden. schreef, de ouderen hadden de weten dat hij dysenterie had gewoonte om voedsel te bewaren, opgelopen. De daarop volgendeOnze ploeg bestaande uit dertien dit was merendeels met brood of dagen waren er meerderen die naarman zou de eerste boorput maken maïskoek het geval. Er was dus in het hospitaal moesten, onderom ervaring op te doen. De plek anderen mijn broer, mijn vader enwas reeds bepaald. Het gat maken mijn oom.met de grondboor tot aan de hardelaag ging heel snel. Daarna ging de Het was mij duidelijk geworden datpijpboor in het gat. We hadden ook de gegeten bladeren gecon-een traverse die met beugels om tamineerd waren. We mochten dede boor was vastgezet waarmee we zieken niet opzoeken, ‘s-middagsde boor heen en we konden kon ik bij een verpleger berichtdraaien. De boor zakte praktisch krijgen. Gelukkig kwamen allenniet; iemand kwam op het idee om weer op de been; mijn vader bleefeen gewicht op de traverse te het langst in het hospitaal en toenzetten. Vier van ons klommen op hij er uit kwam kreeg hij van een 11

arts te horen dat men hem had \"Willy, ik zag de dood de kamer Meestal was er dan geen tijd om deopgegeven. De arts wilde weten binnen komen. Ik lag met drie commando's te brullen en dewat hij had ingenomen want hij anderen in een kleine kamer, we dichtstbijzijnde tawanans kregen erwas reeds acht en vijftig en had waren allen ouder dan veertig. dan van langs omdat de nodigedus geen medicijn gehad. Toen Mijn krib stond tegen de muur eerbetuigingen dan te laat werdenmijn vader merkte dat de infectie tegenover een deur; we gingen uitgevoerd. Naast de huizen dieogenschijnlijk geweken was kauwde alleen maar bloed en etter af, vanaf als hospitaal waren ingericht washij op theeblaadjes en slikte zijn het middel naar beneden hadden een klein grasveld waar zichspeeksel in om hiermede het we alles uitgedaan, er was geen tijd herstellende zieken gewoon warenafgaan te stremmen. Het antwoord om kleding uit te doen om naar de op een matje wat te zonnen. Dezedat de arts gaf was ondoordacht: WC te gaan, want we strompelden Jap verscheen daar af en toe op\"Mijnheer, u had daar dood aan heen en weer tussen bed en WC. slinkse wijze. Degenen die lagen tekunnen gaan!\" Een tijd na deze Mijn kamergenoten stierven in drie zonnen bezaten voor het merendeelepisode kwam ik wat méér te opeen volgende dagen en ik kan geen lichamelijke conditie om snelweten over wat er in het hospitaal niet verklaren hoe ik het er levend op te staan. De Jap sprong dan opomging. vanaf gebracht heb\". Er deed zich hun buik wat oorzaak was van een andere plaag voor. Er was een verscheidene sterfgevallen; die JapNaerssen die dysenterie te pakken Jap die de gewoonte had om sluiks kreeg de bijnaam van lijkenpikker.kreeg en overleefde, vertelde me: het kamp binnen te komen.Heeft u de Indische enquête al ingevuld? Eind april 2017 wordt de enquête offline gehaald en gaan we de resultaten analyseren. Gaat u via onderstaande LINK naar de enquête: http://www.survio.com/survey/d/V2Q6P7Y9H2O8F2Q6LAlfred Birney bij de laatste zesGenomineerd voor de Libris Literatuurprijs 2016Alfred Birney is genomineerd voor gitaristen, dat later in de gehele handen van commissievoorzitterde prestigieuze Libris Literatuur- wereld navolging kreeg. Aad Nuis. Zijn bloemlezing “Oost-prijs 2016. Met vlag en wimpel is Toen hij rond zijn dertigste jaar Indische Inkt. 400 jaar Indië inhij met zijn boek “De Tolk van zijn loopbaan als musicus moest Nederlandse letteren” (1998) ver-Java” door de eerste selectie heen opgeven door een onherstelbare oorzaakte een golf van beroeringgekomen en staat nu bij de laatste verwonding aan zijn linkerhand, en polemiek binnen kringen vanzes waarover de jury zich op 8 ging hij serieus verder met de Nederlandse literatuur.mei 2017 gaat buigen. schrijven. Twee van zijn belangwekkendste romans: “Vogels rond een vrouw”Alfred Birney is geboren uit een In 1987 debuteerde hij met de (1991) en “De onschuld van eenIndische vader en een Hollandse roman “Tamara’s Lunapark”. Vier vis” (1995) werden in de jarenmoeder op 20 augustus 1951. De jaar later, in 1991 kreeg hij voor 2000 en 2002 in het Bahasa inNederlandse voorouders van zijn zijn oeuvre de “Literaire G.W.J. Indonesië uitgebracht.vader waren uit het achttiende- Paagman-prijs”, hem uitgereikt uit Van 2002 tot 2005 was Alfredeeuwse Schotland afkomstig. Birney verbonden aan deAlfred groeide op in Den Haag Haagsche Courant als columnist.bij zijn ouders tot zijn dertiende Echter deze baan kon hij maarjaar en daarna tot zijn achttiende moeilijk combineren met zijnin internaten in Voorschoten, literaire werk. Zijn niet-aflatendeArnhem en Scheveningen. Hij verdediging van de multiculturelezette gedurende zijn leven vele samenleving werd hem niet altijdverhalen op papier, maar gooide in dank afgenomen.die altijd weer weg. Hij ging demuziek in, werd gitaarleraar en Alfred Birney behoort tot deontwierp het gecombineerde zogenaamde Tweede Generatienoten- en tabulatuurschrift voor Indische Schrijvers; een groep 12

waartoe ook schrijvers behoren als de Chinees-Nederlandse en de andere het gebrek aan kennis vanMarion Bloem, Adriaan van Dis, Indonesisch-Nederlandse) bijna Nederland en de Nederlanders vanTheodoor Holman en Ernst Jansz. naadloos met elkaar. de eigen koloniale geschiedenis.De in al zijn werk constant terug- De overige vijf genomineerdenkerende factor is: de herinnering, In 2012 verscheen zijn spraak- zijn: Walter van den Bergvooral die aan de internaten makende essay “De Dubieuzen” (Schuld), Lize Spit (Het Smelt),waarin hij opgroeide. als vervolg op de bloemlezing Arnon Grunberg (Moedervlekken),Na acht jaar afwezigheid op het “Oost-Indische Inkt” (1998) en Jeroen Olyslagers (Wil) en Marjaliteraire podium, kwam Birney “Journael van Cyberney” (2001). Pruis (Zachte Riten).terug met zijn zogenaamde Alfred Birney schetst hierin onder“Rivieren-trilogie”. Hierin weer- De Jury die gaat beslissen over deklinkt de echo van de koloniale uiteindelijke winnaar van de Librisgeschiedenis van Nederland. Deze Literatuurprijs, bestaat uit detrilogie omvat een tijdsbestek van voorzitter Janine van den Ende,ongeveer 1750 tot 2000. Drie verder uit Kees ’t Hart, Michiellanden spelen hierbij een rol in Krielaars, Anna Luyten en Marrigjede zoektocht naar sporen uit het Paijmans. De winnaar wordt 8 meiverleden. Schotland in “Rivier de bekend gemaakt tijdens een grootLossie” (2009), Nederland in galadiner in het beroemde Amstel“Rivier de IJssel” (2010) en ten- Hotel in Amsterdam en vervolgensslotte Indonesië in “Rivier de om 22.00 uur rechtstreeks in hetBrantas” (2011). programma Nieuwsuur op televisieDe schrijver verbindt hierin drie op NPO-2 wordt uitgezonden.werelden (de Schots-Nederlandse,(advertentie) Reparatie van iPhone, iPad en Android. Snel, vakkundig en redelijk geprijsd. Klik hier voor de aanbieding. Borca-Online / ShopDen webshophttp://www.borca-online.nl/elektronica http://www.borca- http://www.borca-online.nl/elektronica http://www.borca-online.nl/elektronica http://www.borca-online.nl/elektronica online.nl/elektronica http://www.borca-online.nl/elektronicahttp://www.borca-online.nl/elektronica http://www.borca- http://www.borca-online.nl/elektronica http://www.borca-online.nl/elektronica http://www.borca-online.nl/elektronica online.nl/elektronica http://www.borca-online.nl/elektronicahttp://www.borca-online.nl/elektronica http://www.borca- http://www.borca-online.nl/elektronica http://www.borca-online.nl/elektronica http://www.borca-online.nl/elektronica online.nl/elektronica http://www.borca-online.nl/elektronicahttp://www.borca-online.nl/elektronica http://www.borca- http://www.borca-online.nl/elektronica http://www.borca-online.nl/elektronica http://www.borca-online.nl/elektronica online.nl/elektronica http://www.borca-online.nl/elektronicahttp://www.borca-online.nl/elektronica http://www.borca- http://www.borca-online.nl/elektronica http://www.borca-online.nl/elektronica http://www.borca-online.nl/elektronica online.nl/elektronica http://www.borca-online.nl/elektronicahttp://www.borca-online.nl/elektronica http://www.borca- http://www.borca-online.nl/elektronica http://www.borca-online.nl/elektronica http://www.borca-online.nl/elektronica online.nl/elektronica http://www.borca-online.nl/elektronicahttp://www.borca-online.nl/elektronica http://www.borca- http://www.borca-online.nl/elektronica http://www.borca-online.nl/elektronica http://www.borca-online.nl/elektronica online.nl/elektronica http://www.borca-online.nl/elektronicahttp://www.borca-online.nl/elektronica http://www.borca- http://www.borca-online.nl/elektronica http://www.borca-online.nl/elektronica online.nl/elektronicaJapanse Tuin in Den Haag weer openDe Japanse Tuin is het pronkstuk Daarom is de Japanse Tuin slechts 1939). Per schip heeft zij een ofvan het Landgoed Clingendael, twee korte periodes per jaar meer reizen gemaakt naar Japangelegen tussen Den Haag en geopend voor publiek, in de lente en daarbij enkele lantaarns, eenWassenaar. Het is de enige en in de herfst. Toegang is gratis. watervat, beeldjes, de bruggetjesJapanse tuin in Nederland uit het en het paviljoen naar Den Haagbegin van de 20e eeuw en heeft De Japanse Tuin is in het begin verscheept. Het is de enigedaarom een hoge historische van de 20e eeuw aangelegd door Japanse tuin in Nederland vanwaarde. In de tuin zijn prachtige de toenmalige eigenaresse van het rond 1910 en heeft daarom eenen zeldzame bomen en planten te landgoed Clingendael, Marguerite hoge historische waarde. Het iszien. De tuin is heel kwetsbaar. M. Baronesse van Brienen (1871- bovendien de grootste Japanse 13

tuin in Nederland met een opper- van de exotische tuinen die zo toestemming nodig voor hetvlakte van 6800 vierkante meter. totaal anders waren. Daarop maken van trouwreportages. ontstonden overal nagemaakte Indien je met trouwauto's het parkPlaats van rust en Japanse tuinen. Tegenwoordig op wilt, dien je wel een ontheffingbezinning worden de tuinen in Japanse aan te vragen om de auto’s in stijl van rond 1900 ook wel de buurt van het landhuis teDe tuin heeft een heel eigen en Japonaiserie tuinen genoemd. Zij parkeren. Vanaf daar is het nietverrassende sfeer, mede veroor- worden bijzonder gewaardeerd als zo ver lopen naar de Japanse Tuin.zaakt door de schitterende een opmerkelijk verschijnsel in demoslaag. De tuin bevat veel tuinhistorie. Toegankelijkheidstenen lantaarns, met een grotevariatie aan vormen. Ook zijn er Tuinornamenten Gezien de kwetsbaarheid van detwee watervaten. Een watervat Japanse Tuin is het niet mogelijkheeft vier afbeeldingen van De Japanse Tuin bevat veel om de tuin te betreden metBoeddha's. Het andere watervat lantaarns, met een grote variatie buggy's en elektrisch aangedrevenheeft de vorm van een lotus- aan vormen. Op enkele lantaarns hulpmiddelen. Voor rolstoelen isbloem. Het mooie paviljoen is een is aan de voet een afbeelding van een aparte ingang met eenpopulaire plek om van daaruit Boeddha te zien. Ook zijn er speciale route door de tuinde tuin te bewonderen. Tot lantaarns met een afbeelding van beschikbaar. Daarnaast is het ookomstreeks 1940 bevonden zich een hert. Het hert is in Japan een niet toegestaan om met hondenschuifpanelen in het paviljoen. heilig dier. Verder is de heilige de tuin te betreden. Bij een teDeze panelen zijn in 2009 langstaartige schildpad terug te groot aantal bezoekers kan hetteruggeplaatst met de mede- vinden in de vorm van het eiland zijn dat je even moet wachtenwerking van Japanse architecten. in de vijver. De schildpad staat voordat je de tuin in mag.Het erfgoed van freule Daisy is nu symbool voor een lang leven.voor de bezoekers van de Japanse Het kleine beeldje achter in de BereikbaarheidTuin een plaats van serene rust en tuin is de afbeelding van debezinning. boeddhistische heilige Jizo, de Landgoed Clingendael is te beschermer van kinderen. Het bereiken via de hoofdingang aanBelangstelling voor rood van de bruggetjes staat de Wassenaarseweg. Ook op deJapanse tuinen symbool voor vreugde, maar rood Van Alkemadelaan, de Ruychrock- weert ook boze geesten af. Ook de laan en de Van Ouwenlaan zijn erDe belangstelling voor Japanse twee watervaten, één met vier ingangen naar het park. Er is eentuinen ontstond toen Japan na afbeeldingen van Boeddha's, de onbewaakte fietsenstalling bij deeeuwen van vrijwel volledig ander in de vorm van een hoofdingang aan de Wassenaarse-isolement rond 1860 z'n grenzen lotusbloem, zijn opvallende tuin- weg. Het parkeren van auto's isopenstelde. De periode van ornamenten. Van oorsprong was niet toegestaan, maar rond hetisolement, het eigen volkskarakter het doel ervan water met de landgoed kun je langs de weg welen invloeden vanuit het Shinto en bamboelepel uit te scheppen om parkeren. Voor wie met hetBoeddhisme waren oorzaken van handen en mond te reinigen. openbaar vervoer reist, kan ookeen unieke en zeer eigen vorm bus 18 nemen naar Landgoedvan kunstzinnigheid waarvan de Trouwreportages Clingendael. De Japanse Tuin isJapanse tuinkunst een voorbeeld geopend van 29 april t/m 11 juniis. Rond 1900 bezochten veel Als de Japanse Tuin open is voor 2017, van 09.00 tot 20.00 uur.geïnteresseerde westerse reizigers publiek, kunnen er ook trouwfoto's Meer over de openstelling van deJapan en raakten zij gecharmeerd worden gemaakt. Op de rest van Japanse Tuin: Landgoed Clingendael kan dat het http://denhaag.nl/japansetuin hele jaar door. Er is geen aparte 14

Boekbespreking, e-Books, CD & DVD, Presentatie & SignerenDe Javazee-campagne na 75 Buitenbeentjes – Janny de Symfonie der dagelijksejaar – Caspar Dullemond e.a. Heer. In dit boek zijn tien dingen – Aloysius Keller & EllyWie nu over de Javazee vaart, ziet persoonlijke verhalen gebundeld, Godijn. Hoelang zijn ernstig ziekegeen sporen van de wanhopige die de belevenissen beschrijven vrouw – violiste Maria Douglas –strijd die zich hier 75 jaar geleden van destijds jongvolwassenen nog te leven heeft, weet deafspeelde. De Slag in de Javazee tijdens de Bersiap periode in scenarioschrijver Alec Gonzagawas de dramatische climax van Nederlands-Indië. Elk verhaal niet. Die onzekerheid vergroot zijndrie maanden strijd tegen de vanuit een ander perspectief:Japanse strijdkrachten. Ruim een geboren in Indië dan wel in dilemma om te voldoen aan haarweek na deze zeeslag moest Nederland, zelf jong militair of laatste wens: het vertellen vanNederlands-Indië zich overgeven. kind van een planter, dominee, zijn jeugdgeschiedenis. MariaDit goed onderbouwde en rijk marineman of KNIL militair. vermoedt dat de gebeurtenissengeïllustreerde boek wil de inzet Samen completeren zij een stuk van toen de oorzaak zijn van zijnvan de Koninklijke Marine en haar geschiedenis waaraan niet te terugkerende nachtmerries. Wat isbondgenoten in deze periode – ter ontkomen viel. Als op hun plaats er destijds gebeurd en wie is diezee, te land en in de lucht – gevallen puzzelstukjes openbaren mysterieuze vrouw in zijn dromen.opnieuw tastbaar maken. Tijdens zij de consequenties voor het hele Weet de psychotherapeut eenhet schrijven van het voorwoord uitweg of biedt een bezoek aanvan het boek door de comman- volk aan beide kanten van de zijn geboorteland Indonesië eendant der zeestrijdkrachten, Lt- uitkomst? Ondertussen bereidtgeneraal der mariniers R. Verkerk, Oceaan. Eenmaal in Nederland Maria zich voor op haar afscheid.kwam aan het licht dat de oorlogs- Steeds vaker gaat zij er alleengraven van de Hr.Ms. De Ruyter kon niemand zijn verhaal kwijt. opuit. Alec wil zoveel mogelijk bijen de Hr.Ms. Java in het geheel haar zijn om haar te steunen,en de Hr.Ms. Kortenaer gedeel- Misschien even in eigen kring, want de tijd dringt. Debuutromantelijk van de zeebodem waren van Aloysius Keller, gebaseerd opverwijderd. De scheepswrakken maar naar buiten toe werd er niet persoonlijke ervaringen. Advies-bevatten de stoffelijke resten van prijs: € 24,95.915 omgekomen marinemannen. over gesproken. Wel kregen zijDit indrukwekkende Herdenkings- Matzes en Mie – Marijke allerlei onterechte aantijgingen Barend van Haeften & Fritsboek is geschreven door een Barend. Frits Barend en Marijketwaalftal auteurs onder de eind- naar hun hoofd geslingerd, zoals: Barend-Van Haeften beschrijvenredactie van Caspar Dullemond. de zeldzame geschiedenis van eenHet bevat ook persoonlijke “Wat deden jullie daar dan ook, familie, die zowel de Holocaust alsverhalen van overlevenden en is door de Japanse oorlogsterreurmede daardoor een uniek her- stelletje kolonialen....” De werden getroffen. Televisiemakerdenkingsboek. Het boek is niet in Frits Barend komt uit een Joodsede boekhandel verkrijgbaar, maar beschreven episodes zijn niet familie die de Holocaust heeftuitsluitend te bestellen bij de meegemaakt, terwijl de Neder-uitgever: www.marktenmissie.nl. alleen maar weergaves van lands-Indische familie van zijnHet boek kost € 19,50, plus € 3,95 vrouw, de historica Marijke vanverzendkosten (binnen Nederland) enorme treurnis en verdriet. Ze tonen aan dat er ook kracht werd geput uit humor en relativering. Nu de kinderen van toen er eindelijk zonder gêne over kunnen praten, na veel aandringen vaak van hun kinderen en klein- kinderen, gaat dat in veel gevallen gepaard met een lach en een traan. Adviesprijs: € 17,50. 15

Haeften, de Japanse concentratie- sinds mensenheugenis. Deze Henk terug naar Papua en wordtkampen heeft overleefd. Samen enorme uitbarsting verbijsterde geraakt door ontmoetingen metvertellen zij hun bijzondere behalve de plaatselijke bevolking gekwetste Papua’s. Gekwetstlevensverhalen. Hoe kom een ook het Nederlandse bestuur. De doordat hun geliefde land isJoodse familie een belangrijke rol kolossale aswolk die na de eruptie ingenomen door het Indonesische de gehele wereld rondging, zorgde leger en gekwetst door de brutalespelen in het verzet? Waarom voor felle hagel in Sri Lanka en wijze waarop de mensenrechtenwerd dat nooit verteld? Waaraan sneeuw in het zuiden van de VS. door datzelfde Indonesië grofbezweek zijn grootvader? Welke Twee natuurverschijnselen die op geschonden worden. Bestel ditverhalen gaan schuil achter de die plekken daarvoor noch daarna boek bij: http://gedroomdland.nl/kaarten en brieven uit de kampen ooit zijn waargenomen. Het boek Het boek is inmiddels uitverkochtVught, Westerbork en Sobibor? volgt de wolk die na de uitbarsting en de schrijver stelt het nu gratisWaarom was de bevrijding van de over de wereld trekt. Dröge digitaal beschikbaar voor iedereenfamilie van Marijke uit het Jappen- beschrijft hoe men wereldwijd om te downloaden.kamp geen echte bevrijding? Hoe tegen dit unieke fenomeenkan het dat haar oudoom na de aankeek en hoe men het niet altijd Bomen van Paramaribo, eenoorlog als foute politieagent werd als een natuurverschijnsel zag, ode aan de mooiste hoofdstadveroordeeld? In de levens van maar vaak als een goddelijk in de tropen – DominiekFrits, Marijke en hun kinderen is teken. Dit boek vertelt het Plouvier & Chantal van dende oorlog een steeds grotere rol ongelooflijke verhaal van de Bergh-Lodeweyckx. Dit boek isgaan spelen. Persoonlijke verhalen mega-uitbarsting en de opkomst een ode aan Paramaribo, deover verzet en verraad, over goed van de moderne wetenschap. Een hoofdstad van Suriname. De staden fout, zijn de rode draad in dit uniek boek dat een heel bijzonder is rijk aan een veelheid aanwel heel bijzondere familieverhaal. tijdsbeeld schept, maar vooral prachtige bomen. Deze geven deAdviesprijs: € 20,00. ook een heel boeiend en fantastisch geschreven verhaal. stad een uniek karakter. WeinigDe schaduw van Tambora – Dit boek verschijnt begin mei andere hoofdsteden hebben eenPhilip Dröge. In april 1815 vond 2017. Adviesprijs: € 12,50. zo grote verscheidenheid aanop het eiland Soembawa in het bomen, struiken en kruidachtigevoormalige Nederlands-Indië de Gedroomd land Papua – Henk planten als Paramaribo. Het eerstegrootste vulkaanuitbarsting plaats C. Hoogink. Het is 16 augustus deel van het boek behandelt de 1961 en Henk Hoogink wordt als honderd meest voorkomende dienstplichtig militair van maar net boomsoorten: inheemse bomen, exoten, fruitbomen en palmen. twintig jaar, uitgezonden naar een Van iedere boomsoort worden gebied aan het andere eind van de de naamgeving en een aantal wereld. Deze laatste Nederlandse wetenswaardigheden beschreven kolonie in de Oost werd verdedigd zoals botanische, geografische, tegen infiltraties van het sterke cultuurhistorische, culinaire of Indonesische leger. Nederland had medicinale aspecten van de soort. de Papua’s immers een vrije staat De vele illustraties geven een fraai beloofd. Na een indrukwekkende beeld van de overweldigende periode van tien maanden komt natuur in de stad. Het tweede deel hij in een harnas van gips weer beschrijft zes wandelingen door de terug in Nederland. In 1996 keert verschillende stadsdelen. Aan de hand van kaartjes kan men al 16

wandelend de boomsoorten uit te zinken. Er zijn vijfentwintig drinken en in de brandendedeel één tegenkomen. De foto’s en mensen aan boord en er is Indonesische zon drijven Wilbertteksten helpen bij het zoeken naar maar één sloep met plaats voor en Marjan twee dagen en nachtenen herkennen van de prachtige vier personen. In verschillende rond op zee, totdat ze uiteindelijkbomen van Paramaribo. Advies- toeval ontdekt worden doorprijs: € 19,50. groepjes proberen de drenke- vissers, die hen van een wisse lingen naar een vulkanisch eiland dood redden. In dit boek kunnene-Books, CD & DVD te zwemmen. Zonder eten en we zelf lezen hoe het allemaal is gegaan. Nu ook als E-bookSchipbreuk in het Paradijs – verkrijgbaar. Adviesprijs: € 9,99.Wilbert van Haneghem. Hetwaargebeurde verhaal van een De in deze rubriek besproken boeken, CD’svakantie in Indonesië die in een en DVD’s zijn verkrijgbaar bij de Internethel verandert. In augustus 2014 Boekhandel Van Stockum in Den Haag of bijmaken de auteur en zijn vriendin de erkende boekwinkel,tenzij anders vermeldMarjan een vierdaagse bootreisvan Lombok naar Komodo. Midden www.vanstockum.nlop zee gaat het gruwelijk mis.Hun boot maakt water en dreigt Meer dan 120 titels over Nederlands-IndiëNeem eens een kijkje in de uitgebreide boekenwinkel van Historiek.net: https://geschiedenis-winkel.nl/nederlands-indie.htmlKorte berichtenBoek crowdfunding De MS Schelde Lloyd de loods het schip tegemoet. Toen ik het schip naderde, wist ik vanMijn naam is Eddy Korwa en ik “Ik woon en werk inmiddels in de binnen dat dit mijn laatste, zoben Papua. In 1964 moest ik mijn haven van Sorong. Ik wachtte op niet enige kans was om van Papualand verlaten. Dat was een heel een schip, waar ik mee weg kon te vertrekken. Toen het schipgevaarlijke reis, die ik zonder mijn komen. Dan, op 19 april 1964 eenmaal aan de kade lag, riep degoede vriend Leo niet had kunnen meldde de uitkijkpost aan de havenmeester mij bij zich. Hij gafmaken. Op aandringen van mijn havenmeester dat er een groot mij de bemanningslijst van de MSzoon Jofrey heb ik besloten om buitenlands schip voor de haven Schelde Lloyd, die moest ik evenmijn verhaal met u te delen in een van Sorong lag. Met de loodsboot naar zijn kantoor brengen. Zelfboek, dat ik de titel meegeef: “De ging ik met de havenmeester en moest hij nog een en anderVerstekeling”. bespreken met de kapitein van hetHet schrijven is nu bijna voltooid. schip. Een stemmetje in mijnEchter, dan moet het nog wel hoofd zei mij dat ik even in diegeredigeerd worden en gedrukt. lijst moest neuzen. Al lopende lasDaarbij heb ik hulp nodig. Uw ik de namen. Tot mijn grotehulp, omdat ik het alleen niet verbazing zag ik de naam Leoredt. Een fragment uit mijn boek: Franciscus Flake staan. Meteen schoot door mijn hoofd: Dat was 17

Leo en ikzelf, Eddy Korwa. haar leven lang in voor een om een jong standpunt in te humane samenleving. Als mede- nemen. Het begrip verzoeningdezelfde naam als mijn correspon- oprichtster van de Linggadjati staat hoog in haar vaandel. Dedentievriend van de lagere school. Foundation en de Indonesia- jury is onder de indruk van haarZou dit dezelfde Leo zijn? Ik had Nederland Foundation, trachtte kunnen en prijst haar voor al haaral drie jaar geen contact meer met zij de afgelopen jaren een brug inzet.hem”. te slaan tussen Indonesië en Aldus de jury, bestaande uit Prof.Dit is het begin van een spannend Nederland. Ze fungeert als woord- Dr. G.J. Oostindie, Dr. J. Somersverhaal over een bootreis van voerder voor dát deel van de en Drs. B.R. Immerzeel.vier maanden van Sorong naar Indische gemeenschap dat toe- Vanaf deze plaatst feliciteert ookRotterdam. Leest u verder in mijn nadering zoekt tot Indonesië. Zij de redactie van NICC Magazineboek op mijn website. Daar vindt Joty ter Kulve met haar Goudenu tevens mijn bankgegevens. Ik Joty ter Kulve (1927) Buffel en hoopt dat zij zich nogben u zeer dankbaar. Website: lang mag inzetten voor dehttp://verstekeling.webnode.nl/ doet daarbij kond van diverse Indische Gemeenschap. periodieken en op meerdereJoty ter Kulve wint nationale en internationale podia. Indonesië overweegtGouden Buffel 2016 De geschiedenis kan op diverse einde aan doodstraf na manieren worden benaderd en we een golf van executiesNa de Grammy’s en de Oscars is kunnen zonder meer terugkijkenhet nu de beurt aan de uitreiking maar ook proberen onze kennis De Indonesische overheid neemtvan de Gouden Buffel. Dit is de van het verleden om te zetten ernstig in overweging om het tenprijs voor degene die zich het in lessen voor de toekomst. Joty uitvoer brengen van de doodstrafafgelopen jaar op de meest ter Kulve onderscheidt zich van voortaan achterwege te laten. Ditbijzondere wijze heeft onder- andere kandidaten door juist aan heeft president Joko Widodoscheiden voor de kennis van onze die toekomst te denken. Ze staat openlijk gezegd. Eerst wist hijgeschiedenis in Nederlands-Indië. bekend als de vrouw die nog op niet hoe snel hij moest beginnenZoals steeds, is het voor de jury hoge leeftijd de souplesse bezit met het executeren van ter doodeen moeilijke opgave om eenkeuze te maken uit een selectie veroordeelden, maar nu slaat hijvan kandidaten die – ieder op zich een heel andere toon aan, zegt– bezig zijn met het verleden van correspondent Michel Maas.onze vroegere kolonie. Meerderen Widodo werd in 2014 presidentverdienen het om een prijs te van Indonesië en sindsdien zijnwinnen; helaas is er maar één tientallen doodstraffen ten uitvoerGouden Buffel. De jury was toch gebracht. Verreweg de meestenunaniem van mening dat de werden voltrokken middels eenGouden Buffel 2016 rechtens vuurpeloton. “Het was echt eentoekomt aan Joty ter Kulve voor golf van executies”, aldus Michelhaar bijna onnavolgbare inzet voor Maas. De Nederlanders Ang Kiemde Indische gemeenschap.Het JuryrapportAls juriste en als strijder voormensenrechten, zette Joty zich 18

Soei was een van hen. Hij was verlenging van de verblijfs- en verblijfs- en werkvergunning voorbetrokken bij de productie en werkvergunning niet rond. De de medewerkster.de verspreiding van XTC. De stop op het aantrekken van De advocaat laat weten dat deNederlander heeft tot het laatste Indonesisch personeel heeft te nieuwe wetgeving bij werkgeverstoe volgehouden dat hij onschuldig maken met 'prioriteit genietend die op zoek zijn naar personeelwas. Toch heeft Michel Maas het aanbod' (2014). De nieuwe wet- voor gespecaliseerde functies alssterke vermoeden dat er achter de geving verplicht werkgevers om een bom inslaat. Hij benadrukt datschermen iets aan het veranderen personeel uit eigen land te halen, het Indonesische personeel hetis. Zo is de doodstraf sinds juli of in ieder geval uit de EU. Het tehuis in staat stelt zo goed2016 niet meer ten uitvoer UWV gaat er vanuit dat geschikt mogelijke zorg aan te bieden. “Hetgebracht. “Er waren toen vier personeel beschikbaar is of valt op tehuis is daartoe verplicht”.mensen geëxecuteerd, maar te leiden en dat het tehuis nietdaarna gebeurde er iets vreemds: hoeft uit te wijken naar een land (advertentie)het hield op. Er werden geen als Indonesië.ter dood veroordeelden meer Directeur Gert van der Pluijm vangeëxecuteerd. De overige tien het tehuis spreekt dat tegen.veroordeelden moesten terug naar Volgens hem is er een tekort aanhun cel. “Het zou dus heel goed goed gekwalificeerde verpleeg-kunnen dat er toen al iets van een kundigen. “We vissen allemaal inmoratorium (opschorting van de dezelfde vijver”. Komt bij dat hetdoodstraf) was”, aldus Maas. Het tehuis al ruim tien jaar werkt metbuitenland had felle kritiek op het verpleegkundigen uit Indonesië.uitvoeren van de doodstraf, maar “Wij zoeken mensen met eenJokowi wilde van geen wijken bijzonder profiel, die aanvoelenweten. Dat hij dit nu toch doet, wat de bewoners nodig hebben.lijkt een enorme ommezwaai. Die de taal spreken en de cultuurMogelijk kan Indonesië er zonder kennen”. Met name bij demen-gezichtsverlies nu mee ophouden. terende ouderen in het tehuis maken de Indonesische verpleeg-Huize Raffy in de clinch kundigen het verschil, stelt hij.met UWV Uitkeringsinstantie UWV ziet geen mogelijkheid de regels teHuize Raffy, woonzorgcentrum in verruimen, zegt woordvoerder RiniBreda-Noord voor mensen met van der Linden. De uitkerings-een Molukse en Indische achter- instantie UWV kan niet andersgrond, ligt in de clinch met het dan de wetgeving volgen, zegt hij.UWV en de IND over inzet van “Anders is de weg naar de rechterIndonesische verpleegkundigen. mogelijk, die moet daar danEr werken nu tien Indonesische uitspraak over doen”. Dat driekrachten in het tehuis. Er staan er verpleegkundigen in de 'wacht'drie in de 'wacht' die het tehuis staan, daar zegt hij niet van tegezien de nieuwe wetgeving nog weten. Advocaat Hans Verstrepenniet wil laten overkomen. uit Oosterhout, die namens hetVan één medewerkster, die vier tehuis optreedt, heeft inmiddelsjaar werkt in het tehuis, is een bezwaar aangetekend bij het IND tegen het uitblijven van een 5000 Kamptekeningen uit Nederlands-Indië In “Het Geheugen Van Nederland” van het Nationaal Archief bevinden zich bijna 5000 tekeningen, gemaakt door gevangenen in de Japanse concentratiekampen in voormalig Nederlands-Indië. De tekeningen staan op 247 pagina’s en bevatten 20 afbeeldingen per pagina. Hieronder vindt u de LINK naar deze kamptekeningen op de website van Het Nationaal Archief (Ctrl+click).http://www.geheugenvannederland.nl/?/nl/zoekresultaten/pagina/1/Kamptekeningen%20Nederlands%20Indi%C3%AB/%28cql.serverChoice%20all%20Kamptekeningen%20%20AND%20Nederlands% 20%20AND%20Indi%C3%AB%29/&colcount=0&wst=Kamptekeningen%20Nederlands%20Indië 19

==================================================================================== Vertalingen vanuit en naar alle moderne talen Speciaal: technisch, medisch, juridisch en creatief Schrijven van uw memoires, brochures en andere teksten Sinds 1989 vertalers & ghostwriters die u zorgen uit handen nemen Tel: 070-362 05 89 - 06-83205997 W : www.creapro.myplaces.nl @: [email protected] Vertaalwerk & ghostwriting=======================================================================================(advertentie)Recept Sayur kerrie (Java)Weer eens iets anders dan de Bereiding: Kook de poulet in bouillon van poulet, roer evenbekende sayur lodeh of sayur ruim water. Maak de sjalotten en door en breng dan met deksel opboontjes. Een heerlijk recept de knoflook schoon en snijd ze de pan even aan de kook. Laat opvan midden Java voor bij uw fijn. Verwijder de zaden en zaad- heel laag vuur even doorsudderen.rijsttafel of zomaar bij witte Schil en was de aardappelen enrijst en een vleesgerecht. lijsten van de lomboks en snijd snijd ze in dobbelsteentjes. Snijd ook deze klein. Maal nu alles in de boontjes in niet al te kleineIngrediënten: een keukenmachine samen met stukken. Snijd de rode paprika in500 gram runderpoulet, 6 de djahé, koenjit, ketoembar, korte reepjes en voeg deze met desjalotten, 4 teentjes knoflook, 2 djinten, kerrie en trassi fijn en aardappel, de boontjes en derode lomboks, 2 tl. djahé, 1 tl. fruit dit in wat olie in de wok en bamboeshoots bij de sayur. Laatkoenjit, 2 tl. ketoembar, 2 tl. voeg de sereh en salamblaadjes met deksel erop nog ca. 5djinten, 3 tl. kerriepoeder, 1/4 toe. Doe nu dit mengsel bij de minuten op laag vuur pruttelen.blokje trassi, 1 stengel verse Doe nu de santen erbij, evenalssereh, 2 salamblaadjes (of laurier) de bouillonblokjes en de gula1 blikje gesneden bamboeshoots, djawa en blijf roeren tot de santen500 gram sperzieboontjes of geheel gesmolten is. Laat nukouseband, 1 rode paprika, 5 nog 5 minuten heel zachtjesmiddelgrote aardappels (vast- doorkoken met het deksel op eenkokend), 2 bouillonblokjes, 1/3 kier. Selamat makan.blok santen, 1/2 schijf gula djawa(palmsuiker) of 1,5 el rietsuiker. ___________________________ 20

'Pulk' Pelder postuum geëerdMiraculeuze ontsnapping aan Japanners\"Pulk\" Pelder vluchtte zonder kaart en goed werkend kompas met zijn Lockheed vanuit Java. Via Sumatrakwam hij terecht in Sri Lanka. Foto: ADEen Nederlandse jachtvlieger die daarvoor extra brandstofvaten van startbaan geeft ze net op tijd hettijdens de Tweede Wereldoorlog in 40 liter aan boord en sluiten die laatste zetje. Ze komen los vanNederlands-Indië op miraculeuze met een slang provisorisch aan op grond en vliegen hun vrijheidwijze wist te ontsnappen aan de de tanks in de vleugels. Een zeer tegemoet. Zeven uur en tienJapanners is postuum alsnog riskante oplossing, want één klein minuten weten ze aan één stuk ingeëerd. Een replica van de vonkje is genoeg om het vliegtuig de lucht te blijven. Een afstand diebommenwerper van Fred Pelder te laten exploderen. niemand met zo'n toestel voordraagt nu zijn nickname: 'Pulk'. mogelijk houdt. Met nog slechts Vrijheid voor tien minuten brandstof in deMuntjes die dienen als schroeven- tank landen ze in Sumatra voordraaier. Daarmee moest 'Pulk' Toch wagen ze het er op die een eerste tankstop.Pelder het zien te redden als hij in negende maart om 8 uur in de Bij de tweede tankstop gaat hunmaart 1942 een kapotte Lockheed morgen. Iedereen is doodmoe van spectaculaire ontsnapping alsnogprobeert te reparen. De Japanners de reparaties die ze in de af- bijna mis. Ze worden opgemerktzijn dan al geland in het Noorden door een Japans Verkennings-van Java. Het is een kwestie van Een bommenwerper B-25 Mitchell vliegtuig. Negen bommenwerpersdagen voordat Pelder zich zal draagt weer de naam van \"Pulk\". zetten de aanval in. Pelder kan zemoeten overgeven. Maar krijgs- Met een vergelijkbaar toestel in de verte zien aankomen, geeftgevangen worden is het laatste bombardeerde Fred Pelder senior vol gas en is precies op tijdwat hij wil. de Japanners in Nederlands-Indië. 'airborne'. Omdat zijn toestelEn dus gaat de jachtvlieger met Foto: Fred Pelder sneller vliegt dan de vijand, weetnog vier anderen op zoek naar een hij opnieuw te ontsnappen. Zondervliegtuig dat nog de lucht in is gelopen 24 uur hebben moeten kaarten en goed werkend kompaste krijgen. Geen gemakkelijke doen, maar er is geen tijd meer te vliegen ze op gevoel de oceaanopgave; op de luchthaven in Zuid- verliezen. Vol gas zigzaggen ze over. Het eerste land waar ze opJava waar hij naar toe vlucht langs de vliegtuigwrakken. Recht stuiten blijkt Sri Lanka, maar eenzijn de meeste vliegtuigen al op een hek af. Een gat in de vliegveld zien ze zo snel niet. Welopgeblazen om te voorkomen dat een ander vliegtuig dat gaatze in handen van de Japanners landen. Pelder vliegt er achtervallen. Toch vindt Pelder tot zijn aan, zet zijn toestel aan de grondgrote vreugde één toestel waar en is nu pas echt veilig.de motor nog van werkt. Alleenhet staartstuk moet vervangen Trotsworden. En ze hebben een listnodig om het vliegtuig veel langer De miraculeuze ontsnapping die inte kunnen laten vliegen dan de 4,5 1989 minutieus wordt beschrevenuur. Pelder en zijn makkers hijsen in het tijdschrift Air Classics leest 21

als een spannend jongensboek. Japanners. Het is een eerbetoon voor zoon Fred. ,,Dit squadron is,,Alleen is dit echt gebeurd,'' zegt aan Pulk maar ook aan de mannen een vergeten eenheid. Met dezezoon Fred Pelder trots vanuit van het 18de Squadron NEI, het replica krijgt mijn vader en alleAustralië. Hier heeft hij zojuist een enige Nederlands-Indische bom- crewmembers de eer die zereplica van de bommenwerper van menwerpers squadron dat in de toekomt.''zijn vader naar hem vernoemd. Pacific vocht. Op initiatief van eenMet deze B-25 Mitchell trok Fred groep Australiërs wordt de replica Bron: AD.senior na zijn ontsnapping vanuit van de B-25 van Pulk morgenAustralië ten strijde tegen de onthuld. Een bijzonder moment ___________________________Just4Kids… voor iedereen van 6 tot 16 jaarKorte berichten vraag dan of jouw ouders een Bereiding: Bak het gehakt in stukje willen insturen met een een pan rul en bak deGezocht: Jong talent fotootje erbij. Of je stuurt jouw uiensnippers en knoflook mee. verhaal gewoon in je eigen Snijd de paprika in blokjes enIn de rubriek “Just4Kids” hebben woorden naar de redactie, dan voeg die toe als de uitjes glazigwe eerder al aandacht besteed maken wij er samen met jou zijn. Als het gehakt bijna bruin is,aan jong talent. Zo plaatsten we een echt leuk artikel van. Stuur het water toevoegen. Breng heteen artikeltje over twee meisjes je reacties dan naar: aan de kook op half-hoog vuur.die Indonesische dansen leerden info@indisch-centrum- Zodra het kookt, vuur helemaal denhaag.nl DOEN HOOR….!!! laag en nu snufje zout, sambal,en verder ook een stukje over een djahé, ketoembar, djintan en dedrumtalentje Heb jij nou ook zo’n Recept Boontjes met pindakaas toevoegen. Nu detalent? Kan je goed gitaarspelen sperzieboontjes erbij. Breng heten treed je ook op? Of ben je een gehakt op z’n Indisch opnieuw langzaam aan de kook.tenniskampioen in de dop, een Doe de ketjap erbij em roer evengoed biljarter of kan je heel goed Een lekker en heel eenvoudig goed. Dan onder regelmatigdansen of zingen? Misschien ben recept, speciaal voor de wat roeren de sperzieboontjes beet-je wel een hele goeie chef-kok, of jongere kinderen die toch lekker gaar koken. Eventueel nog eenben je een kunstschilder of een Indisch willen eten, zonder al beetje water toevoegen; hetfotograaf in de dop. Misschien ook teveel pedis. gerecht mag beslist niet te dikwel een…… Kortom, alle jonge worden. Dit gerecht serveren bijsupertalenten van ca. 6 tot ca. Ingrediënten: witte rijst en bestrooien met de16 jaar oud willen we voor het 400 gr. sperzie-boontjes (mag gebakken uitjes. Doe er watvoetlicht zetten. En wij willen dat diepvries, maar GEEN blik of pot), komkommerschijfjes bij voor deaan iedereen vertellen. Als je zelf 500 gr. rundergehakt, 2 rode uien frisheid. Selamat makan.niet zo heel goed kan schrijven, (grof gesnipperd), 1 rode paprika, 2 knoflookteentjes (fijngehakt), 1 tl. ketoembar, 1 tl. djinten, 1 tl. djahé, 1 tl. sambal oelek, 1 grote el. pindakaas (stukjes noot), 1 el. ketjap manis, snufje zout, 4 dl. lauw water, zakje gebakken uitjes. 22

Boeken, e-books/cd-dvd en allerlei woordgrapjes, bijde- thuis. Maar hij grijpt wel in als hij hante opmerkingen van deDe schat van de Gruizelkaak – kapitein en hilarische gebeurte- ziet dat een meisje uit zijn klasSimon Cherry met tekeningen nissen, waarin van alles misgaat.van Andrea Kruis. (7 – 9 jaar) Dit maakt het tot een geweldig gepest wordt. De dag erna wordtHet eerste deel van een nieuwe boek, maar ook erg leuk om voorserie avonturen van Eddie Klei. te lezen. Prijs: € 14,99. er een dure telefoon gestolen enEddie moet zijn zomervakantiedoorbrengen in oma’s vakantie- Fabeldieren J.K. Rowling. (7 – wordt zijn nieuwe vriendin ervanhuisje in Vloedlijn Baai. Dit is nou 9 jaar) Het boek dat uitleg geeftecht een waardeloze vakantie, over allerlei dieren en fabeldieren beschuldigd. Mathias gaatdacht Eddie. Het is hier saai en is in feite een bibliotheekboek uitniemand om mee te spelen. Kan proberen om haar onschuld tehet nog erger worden? Toen kwam bewijzen, maar dat valt nog helemaal niet mee. We gaan hierplotseling het halve plafond naar Zweinstein de tovenaarsschool verder niet teveel verklappen. Jebeneden. De oorzaak daarvan waar Harry Potter op gezeten moet het gewoon zelf lezen. Het isheet Sjaak de Haak, een piraat. heeft. Na lang uitverkocht te zijn superleuk en hartstikke spannendMaar Eddie mag ‘kapitein’ zeggen. geweest, is er nu gelukkig een Prijs: € 12,99. Ook als E-bookOpeens is de vakantie zo leuk en herdruk, waardoor iedereen weer verkrijgbaar: € 6,99.spannend als het maar zijn kan, kan genieten van de meestwant Eddie en de kapitein gaan wonder-lijke dieren. In vrijwel www.paagman.nlsamen op avontuur. Schatgraven, ieder toverhuishouden moet ditmisschien een kanon afvuren. De boek op de planken staan, omdat Help NICC Magazine aankapitein is op zoek naar de schat je maar nooit weet wat voor diervan de Gruizelkaak en Eddie mag je plotseling tegenkomt. Dan kan nieuwe abonneesmee helpen zoeken. In een oude je het opzoeken. Nu hebben dusrommelwinkel vinden ze een ook Dreuzels de kans om erachter Verras uw familielid, vriend,schatkaart en die komt goed van te komen waar Quintaped leeft, kennis of collega met eenpas. Samen besluiten ze dat de wat Pulkerik eet en waarom jewinkeljuffrouw ook mee mag als nooit een schoteltje melk buiten GRATIS ABONNEMENTbemanningslid. Kan je met een moet zetten voor een Knarl. Metsabel omgaan? vraagt de kapitein vele leuke illustraties van Olly [email protected]. Ze antwoordt: Dat p[ik ik Moss. Prijs: € 14,90.gauw genoeg op, want ik benrazendsnel met een aardappel- Niet voor mietjes – Jo Claes.schilmesje. Het boek zit vol humor (vanaf 10 jaar) Dit boek moet je echt lezen, omdat het leuk en spannend is en er komt veelvriendschap in voor. Het verhaal gaat over Mathias, die is verhuisd, maar hij voelt zich op zijn nieuwe school helemaal niet 23

Links4Kids Een Indische start-pagina voor Koorenhuis - Den Haag, de jeugd: http://suara-baru- cursussen en workshops voorHeel veel leuke LINKS kecil.jouwpagina.nl muziek, dans, kunst en theater.voor kinderen, maar niet http://www.koorenhuis.nlalleen voor kinderen: De Jeugdwebsite van deDoorlinkwebsite naar tal vanIndische en Indisch gerelateerde Nederlandse Oorlogsgraven- Weblog “Indische Jeugd-websites, blogs, personen enonderwerpen. stichting (Ned.-Indië). letteren” Blog van Marjoriehttps://linkenindisch4ever.wordpress.com/ http://www.eenlevenverloren.nl/in van Putten:Website over online geschiedenis dex.php?go=home.personen@pag http://indischejeugdletteren.wordvan, voor en met IndischeNederlanders. enr=1 press.com/over-mij/http://www.indischhistorisch.nl Taman Indonesia, Het leukste Young Adult Books, websiteInformatie over schoolles- kleine Indonesische dierenpark met boekrecensies en webshoppakketten over het voormalige in Nederland. http://www.taman- over boeken voor middelbareNederlands-Indië. indonesia.nl scholieren.www.gastdocenten.com http://www.youngadultbooks.nl/Indisch Herinneringscentrum Villa Zebra, landelijke jeugd- Jeugdbieb, leuke en informatieveBronbeek organisatie website. http://www.jeugdbieb.nlwww.indischherinneringscentrum. http://www.villazebra.nlnl Een informatieve website met heel Cultuur, Jeugd, Sport en MediaInformatie over de Nationale in Vlaanderen, website met vanIndië-Herdenking op 15 veel Theatervoorstellingen, alles.augustus. www.indieherdenking.nl http://www.cjsm.vlaanderen.be overal in Nederland en voor iedere leeftijd. http://www.kindertheater.nl/ Kinderboekenpraatjes. Veel Kunstbende, Een landelijke boeken uitzoeken voor elke organisatie met afdelingen in alle provincies voor iedereen van 13 leeftijdgroep. tot en met 18 jaar. http://www.kunstbende.nl http://www.kinderboekenpraatjes. nl Jeugd Startpagina “Open Website Indische Jeugdboeken, Start” http://jeugd.openstart.nl compleet met een bestellink. http://www.antiquariaat- anna.nl/boekek/kameleonboekenColumn: Doen wat andere mensen gelukkig maaktDoor: Tekad SantosaIk denk altijd aan en doe iets om helpt de stichting Tileng uit en de universiteit. Sommigende kinderen van de desa’s te Nederland ons de bouw van hebben ook medische studieshelpen zodat ze zoveel mogelijk basisscholen, kleuterscholen, als- afgemaakt, zijn onderwijzer op dekunnen leren en waardoor kunnen mede kinderopvang en speel- basisschool geworden. Anderenze concurreren in het zoeken naar parken mogelijk te maken. werken op cruiseschepen. Weerwerk. Door de komst van de anderen werken als kassier, of zijnAziatische Economische Gemeen- Zodoende krijgen een aantal boekhouder in het bedrijfsleven.schap MEA, wordt de concurrentie scholen in de omgeving van mijn Ik ben blij dat ik voor hen deop allerlei gebieden steeds woonplaats ondersteuning, in de spreekbuis ben geworden. Ze zijnheviger. Daarvoor hebben ze vorm van nieuwe gebouwen, immers niet zo goed in hetvaardigheden nodig om met de renovaties van de bestaande Nederlands of Engels.andere Aziatische landen te schoolgebouwen waardoor ze erwedijveren. beter uitzien. Niet op alle Indonesische scholenGoede faciliteiten voor het leren Dat is niet alles. De stichting biedt hoeven de leerlingen schoolgeld tezijn daarom hard nodig op de ook hulp voor het onderwijs vanaf betalen, want sommige scholenIndonesische scholen. Ik ben erg de basisschool, middelbare school zijn door de staat gesubsidieerd.dankbaar dat ik hieraan een onderbouw, middelbare school Maar om naar school te gaan naarsteentje kan bijdragen. Al een tijd bovenbouw tot aan de hogeschool de stad hebben de leerlingen uit 24

het dorp wel geld nodig voor om de beurt kan winnen. Daarbij zich gemakkelijk aanpassen aanvervoer en ook voor schoolbeno- kunnen ze in groepsverband geld de jongelui van het dorp. Zedigdheden. Daarom vragen ze sparen en plannen met vakantie spelen, leren de taal, dansen envoor hun opleiding hulp aan bij de te gaan naar Bali. “Als er geld natuurlijk koken: de originelestichting. Door de hulp worden ze genoeg voor is”, zeggen ze trots. Javaanse gerechten. En ze vindenenthousiast om te leren; om de De Stichting Tileng geeft ook het leuk om in het dorp te wonen.beste prestatie te halen waardoor economische hulp in de vorm van Elke maandag tot en met vrijdagze kunnen concurreren in het een melkkoe die ze om de beurt nemen ze aan activiteiten deel. Zovinden van het werk dat bij hen kunnen lenen. Ik hoop dat het vee helpen ze met timmeren, lesgevenpast en bij de kennis die ze het welzijn aan de boeren schenkt op school, middaglessen gevenbeheersen. en dat het beter gaat met hun aan de kinderen en de dorpelingen economie en dat de koe bij iedere die het Nederlands en het EngelsDe stichting betaalt ook extra boer terecht komt. willen leren.honorarium aan de docenten die Bij elke gelegenheid probeer iknog niet als ambtenaar zijn informatie te delen aan elke Zaterdag en zondag hebben ze vrijbenoemd. Ondanks het geringe Nederlandse toerist die ik als gids en kunnen ze genieten van debedrag dat ze als niet-ambtenaar begeleid. En de meeste toeristen schoonheid van de mooie enontvangen, hebben deze leer- zijn tevreden als ze de projecten exotische toeristische bestem-krachten sinds lange tijd veel en van Stichting Tileng hebben mingen van Indonesië. Dit zijnmet toewijding gedaan voor het gezien. mijn ervaringen als toeristischeonderwijs. Ze zijn blij met het Dan worden ze enthousiast om gids waarbij ik een steentje kanextraatje dat ze nu van de donateur te worden. bijdragen aan de mensen om mijstichting krijgen. Ze zijn ook trots heen. Ik hoop dat wat ik hebop de stichting die zich om hen Ik word nóg gelukkiger omdat gedaan en doe, mijn kinderen enbekommert. In het belang van de de Stichting samenwerkt met mensen om me heen motiveert.communicatie onderling hebben ze “Bouworde” een maatschappelijkeeen soort vereniging opgericht organisatie uit België. Deze Namens de kinderen en de lerarenbestaande uit mensen die extra faciliteert de jongeren die zich om alsmede het bestuur van dehonoraria van de stichting Indonesië en vooral Baturraden Stichting Tileng, heel veel dankontvangen. bekommeren. De samenwerking is voor de hulp, samenwerking en twee jaar gaande en het resultaat het vertrouwen. Ik hoop dat hetElke maand organiseren ze een ervan is duidelijk zichtbaar, zoals steeds beter gaat met de stichtingbijeenkomst, terwijl de uitbetaling de nieuwe natuurschool te en dat zij steeds meer vertrouwenvan hun honorarium jaarlijks Baturraden. Bovendien logeren ze krijgen van mensen in Nederland.plaatsvindt. Ze organiseren zelfs bij mij in het dorp. Zo leren ze het Meer informatie is te lezen op:een Arisan, een soort roulatie leven van de dorpelingen kennen. https://www.tileng.nl/loterij bijeenkomst waar iedereen Het meest interessante is dat zeTeken de petitie ‘Traktaat van Wassenaar 1966’ op: http://uitbetalentvw66.petities.nl/ 25

De Indische Agenda LET OP! Sluitingsdatum kopij op 8 mei 2017T/m 18 juni 2017: Tussen Het Indisch impressionisme 65+ € 3,00; Museumkaart en div.twee werelden. Fototentoon- van Bleckmann. Wilhelm ‘Willem’ andere Pasen (zie website) gratis.stelling van de bekende familie- Christiaan Constant Bleckmann, in Alle inlichtingen:fotograaf Wim Millenaar (1887- 1853 in Batavia geboren als zoon https://www.defensie.nl/onderwer1955) over zijn eigen familie. De van een KNIL-officier, wil van pen/bronbeekfoto’s tonen een intiem portret meet af aan schilder worden,waarin het leven tussen twee maar verdient de kost als 21 april 2017: S.I.N.G. koem-culturen centraal staat, deels in ambtenaar. Tijdens een verblijf in poelan. De Royal RotterdamNederlands-Indië en deels in Nederland in 1877 volgt hij Lloyd, Ms. Sibajak, hoopt u teNederland. Het levensverhaal van schilderlessen aan de Rijks- begroeten op een gezelligezijn gezin heeft Millenaar op de academie van Beeldende Kunsten kumpulan. Deze worden iederegevoelige plaat en rolfilm vast- in Amsterdam bij August Allebé. maand gehouden. Altijd is er livegelegd in maar liefst 7777 kiekjes. Hij raakt er onder de indruk vanVan de foto’s die hij in meer danveertig jaar maakte, zijn allenegatieven van bijzonder goedekwaliteit. De foto’s lezen bijna alsKinderen Millenaar en De Vries het werk uit de Haagse School, muziek, waarop u kunt dansen opmet twee Alfoerse meisjes 1924 in dat in die periode populair wordt. een ruime dansvloer. BovendienHonitetoe en familie Millenaar in Vrij snel na terugkeer in Indië laat wordt er een loterij gehoudenArtis in Amsterdam, 1932. hij zijn loopbaan als ambtenaar waarbij leuke prijzen te winnen achter zich en wordt tekendocent. zijn. De loten kosten slechtseen dagboek. Bij de expositie Hij kan zich dan meer ontplooien € 3,00 per boekje van 5 loten. Enverschijnt een prachtige publicatie als schilder. Hij verbeeldt vooral uiteraard zorgen Ruud en L:ies Bikdie voor € 14,95 te koop is in de het landschap en de mensen. Als dat de Indische keuken aanwezigKunsthalwinkel. De locatie is: enige van de dan in Nederlands- is. Kaarten hoeft u niet te reser-Kunsthal Rotterdam, Museum- Indië werkende kunstenaars werkt veren, het is gewoon aanschuivenpark, Westzijde 341, 3015 AA hij in de impressionistische stijl, want er is volop plaats. Achter deRotterdam, Tel: 010-4400300. waarin de invloed van de Haagse bar staat zoals altijd Wim om uOpeningstijden: di. t/m za. 10.00 School sterk aanwezig is. In 1899 van de nodige verfrissingen tetot 17.00 uur, zondag en komt hij definitief naar Nederland voorzien. Locatie: Welkomstkerkfeestdagen 11.00 tot 17.00 uur. en vestigt zich in Den Haag. Hij Rijnstraat 20, 5115 EK Den Bosch.Nadere informatie vindt u op de wordt onder meer lid van Pulchri Tijden: 13.00 tot 17.00 uur. Dewebsite van Kunsthal Rotterdam: Studio en exposeert regelmatig. toegang bedraagt slechts € 4,00http://www.kunsthal.nl. Hij overlijdt op 9 april 1942. Zijn en jong en oud is van harte Indische werk is, onterecht, welkom. De volgende kumpulans31 maart t/m 10 september grotendeels vergeten. Zowel in zijn op 19 mei, 16 juni en 21 juli.2017 – Expositie: Nieuw licht. Nederland als in Bleckmanns geboorteland. Het is ook voor 23 april 2017: IndoFilmCafé. huidige Indonesische kunstenaars Vertoond wordt de film: “Aroma of hoogst interessant om te zien hoe Heaven”/ “Biji Kopi Indonesia”, Bleckmann hun land destijds onder de regie van Budi schilderde. De locatie: Museum Kurniawan. Gesproken taal is het Bronbeek, Velperweg 147, 6824 Bahasa, maar Engels ondertiteld. MB Arnhem. Tijden di. t/m/ zo. De geschiedenis van de koffie 10.00 tot 17.00 uur. Toegang: begon in Indonesië aan het eind volw. € 6,00; 6 t/m 18 jr., CJV, van de zeventiende eeuw. De eerste plant, de “Arabica”, werd 26

naar Batavia gestuurd en geplant nieuwe lokatie: Woonboulevard,in hooggelegen plaatsen op West- in de Elisabethhof 5, 2353 EWJava. In de koloniale tijd werden Leiderdorp. Reserveer tijdig, wantveel wouden gerooid, wegen aan- vol=vol. Rens: 070-3938377,gelegd voor de zending en voor Anita: 070-4042134, Lenie: 070-zakenlieden, ten behoeve van de 3238411, Rob: 06-54688045. Aanvang: 14.30 (zaal open 14.00 uur) tot 19.30 uur. Toegang: € 10,00 bij reservering en € 12,50 aan de zaal.koffieplantages in de gehele 29 april 2017: Indische titel: Expeditie Donovan & Petruk.archipel. Het koloniale bestuur Feestavond. Gastvrouw Coby de Over het verhaal: De onbaatzuch-breidde de koffieproductie uit en Boer organiseert weer een tige Petruk helpt zijn vriendende grootste plantages zijn te gezellige Indische Feestavond. door dik en dun, totdat... Petrukvinden op Java. De documentaire zelf niets meer te eten heeft.gaat over de geschiedenis, de Jong en oud kan zich weer Radeloos gaat hij het bos in,plaatsen waar de beste koffie te helemaal overgeven aan de hopend dat daar iets eetbaars tevinden is en interviews met een danskunst onder de begeleidende vinden is. Een debuutvoorstellingaantal koffieboeren. De locatie is: muzikale omlijsting van Dewi Mass onder de muzikale begeleiding vanLUX Mariënburg. Mariënburg 38- en topband Hotnews. De Indische Gamelan orkest Witing Klapa over39, 6511 PE Nijmegen. Voldoende keuken wordt zoals altijd verzorgd opoffering, onwetendheid en im-parkeerplek (na 18.00 uur € 0,50 door Ciska Catering met hapjes, pulsiviteit. De voorstelling bevatper uur; overdag duurder) in drankjes en natuurlijk een veel humor en interactie, mét hetde parkeergarage: Arsenaalgas 8, maaltijd. Locatie: Dans & Party publiek en mét de andere schaduwNijmegen (op 30 m. afstand van Centrum The Lake, W. Dreesweg poppen: Petruk, Gareng, Semar,LUX). Voorstelling begint om 10, 1314 VB Almere. Tijden: Bagong, Kantjil, Cakil, Werkudara19,30 uur. Toegang: € 9,50 p.p. 20.00 tot 0030 uur, zaal open: en Gunungan. De locatie is:Na afloop gelegenheid voor 19.30 uur. Toegang: € 12,50 pp. Theater Dakota, Zuidlarenstraatnapraten met een glaasje. Meer Aanmelden bij: OSCO Productions, 57, 2545 VP Den Haag. Aanvang:informatie: www.indofilmcafe.nl. Coby de Boer Tel: 06-46415767, 14.00 uur. Toegang: € 7,50.Kaartjes reserveren wenselijk. 036-5244573. Of via e-mail adres: Reserveren van kaarten: Hermine [email protected]. 06-31640307, of bij Ference, tel:23 april 2017: Indisch Dans- 06-16483301, of via de website:event. Zoals altijd organiseert 30 april 2017: Wayang Kulit www.manggarmegar.nl. GratisRens Borghouts weer de voorstelling. De Surinaams- parkeren in de omgeving.gebruikelijke dansmatinees, dit Javaanse Stichting Manggar Megarkeer op 23 april. Dansen kan op organiseert een traditionele 30 april 2017: Tjidengkampde muziek van de topband Wayang Kulit voorstelling met de Reünie. Op het LandgoedStraight en uiteraard is er weer Bronbeek wordt de jaarlijksevolop te snoepen van hapjes en Tjidengkamp Reünie gehouden. Het programma wordt nog nadermaaltijden. In de pauzes kunt u bepaald en kunt u op een laterLine-Dansen. Bovendien is er een tijdstip lezen op de website. BijTombola met mooie prijzen. Voor aankomst wordt u verwelkomthet eerst dit keer op een geheel met koffie of the met spekkoek en ontvangt u een coupon voor de nasi rames. Locatie: Kumpulan Bronbeek, Velperweg 147, 6824 MB Arnhem. Tijden: 10.30 tot ca. 16.00 uur. Toegang: € 25,00 per 27

Toegang voor het gehele museum collega’s te ontmoeten. In verband € 12,50 (volw.), kind 4 t/m 12 jr. met de te verwachten drukte is € 6,50; CJP € 10,00. Museumkaart het raadzaam om z.s.m. kaarten gratis. Meer informatie op de te reserveren. Doe dit bij: Ankie en Ventje Davies, 020-6463056, website: https://www.nmm.nl/plan- je-bezoek/tickets-en-prijzen/.persoon, incl. koffie/thee en de Mei t/m november 2017: The Daan Sahetapy, 036-5317154 ofmaaltijd. Aanmelden via formulier: Great Liao. Een vergeten bij Leonie Stavenga: 013-7506525https://www.tjidengkamp.nl/meld dynastie uit Binnen-Mongolië Locatie: H.F. Wittecentrum, H.-hier-aan-komende-reunie-op-30- 907 – 1125 AD. Deze unieke Dunantplein 4a, De Bilt. Tijden:april-2017/ Het entreebedrag svp tentoonstelling vertelt het verhaal Zaal open 15.00 uur, einde: 23.00storten op rek. IBAN: NL87 INGB van een nomadisch volk dat in de uur. Hapjes en makanans worden0688 0465 17 t.n.v. JL Freibothm 10e en 11e eeuw een groot en verzorgd door Enak Lo Pim enAlmelo, o.v.v. Tjidengkamp Reünie machtig rijk had opgebouwd in u kunt dansen op de muziek vanen het aantal personen. Vermeld de band Straight. Verder is er eenook uw e-mail. U krijgt dan een Mongolië, dat toen het zuiden van rondje Bingo en een Tombola.bevestigingsmail van uw deelname Rusland en het noorden van China Kaarten zijn ook te bestellenmet uw entreebewijd. Informatie: omvatte. Voor het eerst komen via de website: http://www.west-https://www.tjidengkamp.nl, mail: ruim honderd schitterende voor- papua.nl/NieuwGuineaReunies/[email protected]. werpen zoals aardewerk, servies- onduivenreunie_2017/Kroonduive goed en sieraden naar Assen. nreunie2017.php.T/m 30 juni 2017: Foto-expo- Eerder waren ze te zien in Keulen,sitie “De Weduwen”. Deze ten- Zürich en New York. Echter de 21 mei 2017: Bij Eugenie in detoonstelling toont 8 levensgrote laatste tien jaar zijn de artefacten Salon. Ook deze keer ontvangtportretten van weduwen van niet meer op reis geweest. Het Yvonne Groeneveld (Tante Eus)Rawagedeh (Java) en Zuid hoogtepunt van de expositie is wel weer bijzondere gasten: WietekeSulawesi. Zij verloren hun mannen het gouden dodenmasker van van Dort en Dane Wilson Beerling.als gevolg van executies door prinses Chen, die in 1018 op jonge Dane Wilson Beerling is beeldendNederlandse militairen tijdens de leeftijd overleed. Locatie: Drents kunstenaar en vooral ook bekenddekolonisatie-oorlog in Indionesië. Museum, Brink 1, 9401 HS Assen om zijn verhalen,die hij in onver- Openingstijden: di. t/m zo. 11.00 valst Petjok vertelt. Maar ookDe portretten zijn gemaakt door tot 17.00 uur. Toegang: € 13,00, Tante Eus laat van zich horen. Metfotografe Suzanne Liem en CJP € 8,00, groepen vanaf 10voorzien van hun persoonlijke en personen € 10,00 per persoon. haar eigen Indische achtergrond,aangrijpende verhaalen. Suzanne Kinderen en jeugd tot 18 jaar zotte invallen, improvisaties enLiem en onderzoeker Nicole gratis. Museumkaart en Defensie- vaak hilarische kijk op het levenImmler (NIOD) reisden naar kaart gratis.Indomnesië om deze vrouwen teportretteren en hun verhaal vast 6 mei 2017: Kroonduiven/Detate leggen. Locatie: Nationaal Reünie. De grootste Pieuw-Militair Museum, Verlengde Guinea Reünie van het jaar. DePaltzerweg 1, 3768 MX Soest. ge;egenheid om vroegere maten,Openingstijden: dinsdag t/m vrienden, klasgenoten, buren enzondag 10.00 tot 17.00 uur. 28

maken dat haar programma’s hem zo rijk, dat hij kan trouwen Indonesische Cinema. Locatie:nooit saai zijn. Ook haar sympa- met een prinses. Maar de prijs van Muziekgebouw aan ’t IJ, inthieke kebon laat zich niet Ron- dit geluk is hoog. Regisseur Garin Amsterdam. Aanvang: 19.45 uur;betuigd, samen met gitarist Joony start film om 20.30 uur, duurvan Maanen. Natuurlijk is er weer Nugroho – van wie onder andere van de film: 70 minuten, zondervan alles te snoemen en te eten. de OPERA JAWA te zien was in pauze. Toegangsprijzen: € 36,00Locatie: Werftheater, Oude het IFFR – heeft zich voor deze pp. (Studentenpas, CJP: € 33,00).Gracht 60 aan de werf, 3511 AS nieuwe zwijgende film laten Belangstellenden worden metUtrecht. Tijden: 14.30 uur (kassa inspireren door de donkere sfeer klem verzocht NU vast kaarten teopen 14.00 uur) Toegang: € 13,00 en stijl van klassiekers als reserveren, gezien de verwachte55+ en CJP € 11,00. Reserveren: Nosferatu en Metropolis. Er is een toeloop, via de [email protected], of Tel: live uitvoering van de soundtrack http://www.hollandfestival.nl/nl/pr030-2315440. door het Rahayu Supanggah ogramma/2017/setan-jawa/ of op Gamelan Orcherstra en het het adres: Stadsschouwburg18 en 19 juni 2017: SETAN Nederlands Kamerorkest en is Amsterdam, Leidseplein 26, 1017JAWA tijdens het Holland gecomponeerd door Rahayu PT Amsterdam, ma t/m za 12.00 –Festival. Het is nog ver weg, Supanggah. Een magisch-realis- 18.00 uur, Tel: 020-5237787.maar in verband met de te tisch meesterwerk uit de moderneverwachten toeloop op de Help NICC Magazine aanentreebewijzen hier alvast een nieuwe abonneesaankondiging. Begin vorige eeuwzochten veel arme Indonesiërs Verras uw familielid, vriend,hun toevlucht tot de Javaanse kennis of collega met eenmystiek, in het bijzonder tot derituelen die een mens rijk zouden GRATIS ABONNEMENTmaken. SETAN JAWA (‘Javaanseduivel’) toont het Faustiaanse [email protected] van een man die een pactsluit met de duivel. Deze maaktDe Indische Agenda uitgelichtBronbeek Festival  Rijd mee in legervoertuig  Workshop ‘camouflage’Op 23 april organiseert Bronbeek  Bootje varen op de vijvereen groot FESTIVAL, waarbij je in  Laat je schminkenhet Museum en op het Landgoed  Bezoek de WereldExpressnaar hartelust op avontuur kunt  Overwin de Jungletunnelgaan. Op het Landgoed zijn tien-  Vlot bouwen en varentallen activiteiten in legertenten  Maak je eigen papieren binnen in het Museum. HetBronbeek Festival is toegankelijk Binnenactiviteitenvoor alle leeftijden.  Ontdek de geschiedenisBuitenactiviteiten van Nederlands-Indië  Vlieg in een Vliegsimulator  Spannende muziekvoor-  Ponyrit op het Landgoed stelling van Peter Vervloed  Batik je eigen fashion item  Beklim de klimtoren  Workshop Gamelan  Ga verkleed op de foto  Indische landschappen van  Verhalen van soldaten  Militaire Fanfare Willem Bleckmann  Indische hapjes & drankjes  Snoepen in café Batavia  Hindernisbaan  Snuffel in Museumwinkel 29

Praktische informatie op een heuse Ballonvaart voor 2 Luchtmacht, Paresto, Facilitair personen. Bedrijf Defensie, Bronbeek-De toegang tot het landgoed is bewoners, Vrijwilligers, Arnhemsegratis. Een passe-partout voor Het Bronbeek Festival komt tot Kunstenaars, ArtEZ Hogeschooldeelname aan alle activiteiten is stand door een samenwerking voor de Kunsten en het Indischvoor kinderen tot 6 jaar gratis. tussen Museum Bronbeek, Konink- Herinneringscentrum.Hetzelfde geldt voor houders van lijke Landmacht, Koninklijke Het Bronbeek Festival is geopendde Museumkaart en Vrienden van van 10.00 tot 17.00 uur. MeerBronbeek kaart. Anderen betalen informatie:slechts de Museum-entree. Aan de https://www.defensie.nl/onderweringang van het landgoed zijn op pen/bronbeek/activiteiten.de dag zelf ook nog kaartenverkrijgbaar. Gratis parkeren kan Adres: Landgoed Bronbeekop het terrein van de HAN op de Velperweg 147Ruitenberglaan. Museum Bronbeek 6824 MB Arnhemdoet een onderzoek naar jouwervaringen op het Festival. Vul de ___________________________enquête in en maak daarmee kansTong Tong Fair 2017De 59e Tong Tong Fair vindt Tarenskeen en jazzmusici uit programma ‘Zwijgen in alle talen’plaats van donderdag 25 mei t/m Indonesië spelen old school jazz, van Riboet Verhalenkunst delenmaandag 5 juni op het Malieveld moderne jazz en funky worldjazz. bekende Indische Nederlandersin Den Haag. Het culturele hun verhaal. De dovemansorenprogramma staat in het teken van Dovemansoren hebben ook hier plaatsgemaaktjazz, destijds razend populair in voor een belangstellend publiek.Nederlands-Indië en Indonesië nu. Tegen dovemansoren praten doetIn een tweede themaprogramma niemand graag. Indische mensen Over de TTFstaan ‘sterke vrouwen’ centraal. die vanwege de dekolonisatieVan Melati van Java (1853-1927), vanuit Indonesië naar Nederland In 1959 was er een groepjeMarie van Zeggelen (1870-1957) moesten vertrekken, weten er Indische Nederlanders dat deen Raden Adjeng Kartini (1879- alles van. Wie zat er in Nederland Indische cultuur zo mooi,1904) tot hedendaagse auteurs op hun verhalen te wachten? inspirerend en belangrijk vond,als Karin Amatmoekrim, vrouwen Gelukkig is het tij inmiddels dat het een evenement gingdie zich niet in hokjes laten gekeerd. Steeds meer verhalen organiseren om dat te laten zien.stoppen en de confrontatie met komen los, ook op de Tong Tong Bijna zestig jaar later ontmoetenheilige huisjes niet schuwen. Fair. ‘Ajo! Vertel! Verhalen om te Oost en West elkaar op de Tong herhalen’ is een theatrale presen- Tong Fair nog altijd in een sfeerCultureel programma tatie waarin ouderen met van vrijheid, vriendschap en2017 verhalen, liederen, gedichten en inspiratie. De internationale dans hun geschiedenissen door- programmering weerspiegelt deDe jazzreputatie van Den Haag geven aan het publiek. Zij gemengde wortels van de Indischeis alom bekend, net als de brachten hun jeugd door in een cultuur: diverse Europese enpopulariteit van jazz in heden- multiculturele samenleving avant Aziatische landen en regio’sdaags Indonesië. Minder bekend is la lettre. Een samenleving die hebben de Indische keuken,dat de Haagse jazz-scene deels bestond uit Javanen, Sumatranen, muziek, kleding, interieurs enIndische wortels heeft. Vrijwel Molukkers, Madoerezen, Soenda- gewoontes beïnvloed.onbekend is de invloed van jazz, nezen, Europeanen, Surinamers, Het volledige programmamet name uit Amerika, op de Armenen, Japanners, Chinezen (muziek, dans, geschiedenis,populaire cultuur in Nederlands- etc. Ook waren naast de grootste pentjak, letteren, wayang,Indië. Met muziek, dans, mode- moslimgemeenschap ter wereld wellness, fashion) wordt eindshows en lezingen verbindt het andere geloofsgemeenschappen april online gezet op de site:Tong Tong Festival toen en nu. aanwezig: katholieken, protestan- http://tongtongfair.nl/prograJazzartiesten zoals Rob Agerbeek, ten, joden, confucianisten, boedd- mma/.Boi Akih, Maurice Rugebregt, Olaf histen, hindoes etc. In het 30

Reparatie, onderdelen, accessoires en batterijen voor al uw elektronische apparatuur. http://www.mobipc.nl/onderdelenPasar Kalender 2017 (update: 1 april 2017)Januari Juli14, 15: Steenwijk http://www.istemewa-events.nl 1, 2: Zeist http://www.istemewa-events.nl26, 27, 28: Breda http://www.winkelcentrumhogevucht.nl 7, 8, 9: Eindhoven www.stichtingstellar.nl ????: Breda www.raffyzorg.nlFebruari 8, 9: Kallenkote (Steenwijk) www.taman-indonesia.nl18 t/m 26: Amsterdam www.woutnijlandevenementen.nl 14, 15, 16: Groningen www.pasarfestival.nl 22, 23: Emmeloord http://www.istemewa-events.nlMaart 28, 29, 30: Oostende – BE http://www.istemewa-events.nl4, 5: Rijswijk (ZH) www.pasarmalamrijswijk.nl10, 11, 12: Zwolle http://www.istemewa-events.nl Augustus19: Kallenkote (Steenwijk) www.tamanindonesia.nl. 13 t/m 16: Dordrecht http://www.istemewa-events.nl24, 25, 26: Arnhem www.stellarevents.nl. 17: Kallenkote (Steenwijk) www.taman-indonesia.nl31: Apeldoorn www.pasarfestival.nl. 18, 19, 20: Tilburg www.stichtingstellar.nlApril September1, 2: Apeldoorn www.pasarfestival.nl. 8, 9, 10: Assen www.pasarfestival.nl.15, 16, 17: Rotterdam http://www.istemewa-events.nl 15, 16, 17: Middelburg www.stichtingstellar.nl21, 22, 23: Nieuwegein www.stichtingstellar.nl 16, 17: Kallenkote www.taman-indonesia.nl28, 29, 30: Brussel – BE http://www.istemewa-events.nl 21 t/m 24: Alphen a/d Rijn http://www.istemewa-events.nl30: Zutphen www.pasaroostwest.nl 29, 30: Enschede www.pasarfestival.nl 30: Maastricht http://www.istemewa-events.nlMei1: Brussel – BE http://www.istemewa-events.nl Oktober5, 6, 7: Hasselt – BE http://www.istemewa-events.nl 1: Enschede www.pasarfestival.nl.6, 7: Kallenkote (Steenwijk) www.taman-indonesia.nl 6, 7, 8: (nieuwe locatie) http://www.istemewa-events.nl5, 6, 7: Geleen www.pasarfestival.nl. 20, 21, 22: Nijmegen www.pasarfestival.nl.20, 21: Landgoed Nienoord (Leek) www.stichtingstellar.nl 28, 29: Leek www.stichtingstellar.nl25 t/m 28: Antwerpen – BE http://www.istemewa-events.nl25 t/m 31: Malieveld Den Haag www.tongtongfair.nl November 11, 12: Rijswijk www.pasarmalamrijswijk.nlJuni ????: Den Haag http://www.manggarmegar.nl1 t/m 5: Malieveld, Den Haag www.tongtongfair.nl3, 4, 5: Den Helder www.stichtingstellar.nl December9, 10, 11: Purmerend http://www.istemewa-events.nl 23 dec. t/m 7 jan.: (behalve 1e Kerstdag en Nieuwjaarsdag)16, 17, 18: Goes http://www.istemewa-events.nl Arnhem, Burgers Zoo http://www.istemewa-events.nl17, 18: Kallenkote (Steenwijk) www.taman-indonesia.nl23, 24, 25: Leeuwarden www.stichtingstellar.nl Ziet u nog een foutje in deze lijst? Meld het ons.30: Zeist http://www.istemewa-events.nlUw pasar aanmelden voor deze lijst? # [email protected] ook kleine particuliere en verenigings pasars welkom (ter beoordeling door de redactie) 31

ColofonDigitaal maandelijks Magazine van:Nederlands Indisch Cultureel CentrumHoofdredacteur: Hans Vogelsang Herdenkingssymbool MelatiRedactie:Jean-Marie Bosch van Drakestein De Melati, de Indische jasmijn, is het herdenkingssymboolRon Kraft dat u onder andere kunt dragen op 15 augustus.Henk HarcksenFotoredactie: Han Dehne Prijs: per stuk : € 3,00; per 5 stuks: € 12,50; per 10 stuks: € 25,00Juniorredacteur: Chinook de Deugd De prijzen zijn incl. administratie- en verzendkosten (Nederland)Correspondenten:Albert van Prehn (Muziek, column) Bestellen: http://webshop.indieherdenking.nl/nl/Ferry Schwab (ICM-online)Silfraire Delhaye (Indisch Platform)Sabina de Rozario (Door Blauwe Ogen)Armando Ello (Hoezo Indo)Ivo Pabbruwe (New Zealand)Gedichten: Mary-Jane SahanajaVormgeving & lay-out: Hans VogelsangOndersteuning: Groep de MosTechnische realisatie & verzending:Dennis van der Hamhttp://www.borca-online.nl/Verschijning: de 15e van elke maandSluitingsdatum kopij en advertenties:de 10e van elke maandAdvertentietarieven: op aanvraagAbonnementen NICC Magazine: [email protected]: Newtonstraat 6602562 LA Den Haag - NetherlandsW : www.indisch-centrum-denhaag.nl : http://indisch-centrum-denhaag.blogspot.com@: [email protected] IBAN: NL39 RABO 0129 216 836http://www.borca-online.nl/lebara-mobilet.n.v. N.I.C.C. te Den HaagBIC: RABONL2UOvername vahn (tdetlepn va:n/d/e)winhouwd isw.borca-online.nl/lebara-mobiletoegestaan, mits met bronvermelding.© 2016 Nh.I.Ct.Ct.pDe:n/H/aawg ww.borca-online.nl/lebara-mobile 32

Wilt u familie, vrienden of leden van uw club of vereniging gratis abonnee maken? Gebruikt u dan dit formulier 9.4 e-mail adressenlijst NAAM e–MAIL ADRES12345678910111213141516171819202122232425 Deze e-mail-adressenlijst ‘knippen en plakken’ en versturen naar e-mail: [email protected] of printenen versturen per post (voldoende frankeren) naar: Administratie NICC Magazine # Newtonstraat 660 # 2562 LA Den Haag 33