คู่มือการสร้างบ้าน

งานกอ่ สรา้ งและประมาณราคา ท่คี วรรู.้ ..ในโครงการบ้านมนั่ คง ทีป่ รกึ ษา : นายธรี พงศ์ พรอ้ มพอชนื่ บุญ, นางสาวชญาดา สงิ หป์ ี, นางสาวเรวดี อุลติ สานกั งานปฏบิ ตั กิ ารภาคกรงุ เทพฯ ปรมิ ณฑล และตะวนั ออก และ สอช.ทมี กฎหมาย จดั ทาโดย : ทมี สนบั สนุนงานออกแบบและกอ่ สรา้ ง ภาคกรงุ เทพฯ ปรมิ ณฑล และตะวนั ออก ประสานงาน : สานกั งานโครงการบา้ นมนั่ คง สนับสนุนข้อมลู : สถาบนั พฒั นาองคก์ รชมุ ชน (องคก์ ารมหาชน) และ สหพนั ธพ์ ฒั นาองคก์ รชุมชนคนจนเมอื งแหง่ ชาติ พิมพค์ รงั้ แรก : จานวน ๒,๐๐๐ เลม่ ออกแบบปก และภาพประกอบ : นายพนั ธศ์ กั ด์ิ ผวิ ดี และ จดั พิมพ์ : บรษิ ทั

คานิยม ก่อนอื่นต้องขอขอบคณุ ผู้เขียนหนังสือเล่มนีท้ ุกท่านท่ีให้ความสาคัญกับผม ในการมาเขียนคานิยมในหนังสือเล่มนี้ ซ่ึงผมมีโอกาสได้เรียนรู้ รับรู้ หลักการของกฏหมาย พรบ.ควบคุมอาคารและการก่อสร้างบ้านของคนจนในชุ มชนแออัดมาหลายปี คนจนใน ชุมชนแออดั นนั้ มกั จะได้รบั รู้ข้อมูลท่ีไมช่ ดั เจน แลว้ ยงั สื่อสารเขา้ ใจไดย้ าก ไมต่ รงตามความต้องการของชาวชุมชนท่จี ะนามาใช้ จึงเห็นว่าการเรียนรู้หรือ การรับรู้มีความสาคัญเป็นอย่างมาก โดยเฉพาะ อย่างยิ่งเรื่องท่ีเก่ียวข้องกับทางด้านกฏหมาย พรบ.ควบคุมอาคารและ การก่อสร้างบ้าน ของคนจนในชุมชนแออัด จากประสบการณ์ของผมนัน้ การเรียนรู้หรือการรับรู้ท่ีดีจะต้อง เกิดขึน้ ทัง้ ผู้ให้และผู้รับ ด้วยการค้นหาข้อมูลความรู้จากแหล่งต่างๆหรือจากการลงมือทา จริง สร้างการมีส่วนร่วมในทุกขัน้ ตอนอย่างต่อเน่ือง ซ่ึงต้องอาศยั ความตัง้ ใจอย่างมุ่งมัน่ และความมานะทุ่มเท ผมขอช่ืนชมทกุ ท่านท่มี สี ว่ นร่วมในการจดั ทาหนังสอื เลม่ นี้ ซ่ึงได้แสดงให้เห็น ถึงเจตจานงค์ของการจัดทาออกมาด้วยความตัง้ ใจอย่างมุ่งมัน่ และความมานะ ทุ่มเท มี รูปแบบการสื่อสารในลักษณะท่ีเป็นเทคโนโลย่ีท่ีเหมาะสม และออกมาจากประสบการณ์จริง และการมีส่วนร่วมของชาวชุ มชน ประกอบกับนาเอาความรู้ความสามารถท่ีได้ศึกษาเล่า เรยี นออกมาใช้อย่างเต็มท่ี โดยคานงึ ถึงการนาไปใช้ประโยชนข์ องชาวชุมชนดังความตัง้ ใจ ได้ อย่างแทจ้ รงิ และนาไปสู่ ชุมชนทอ้ งถนิ่ จัดการตนเองอยา่ งยงั่ ยืนต่อไป ธีรพงศ์ พร้อมพอช่ืนบุญ ผู้จดั การสานกั งานปฎบตั กิ าร ภาคกรุงเทพฯ ปริมณฑล และตะวนั ออก

คานิยม เม่ือประเทศก้าวสู่ประชาคมอาเซียน ถึงเวลาแล้วท่ีชุมชนท้องถิ่น จะต้องมีส่วนร่วมในการพัฒนา และแก้ไขปัญหาท่ีอยู่อาศยั ของตนเอง โดยงาน ก่อสร้างนนั้ ถือเป็นงานหน่ึงท่ีตอ้ งใหค้ วามสาคัญเพราะ เป็นการบ่งบอกว่าชุมชน นัน้ สามารถจัดการตนเองได้เป็นอย่างดี ผ่านการใช้ระบบช่ างชุ มชน ระบบกลุ่ม ย่อยในการจัดซือ้ จัดจ้าง และหวังเป็นอย่างยิ่งว่า ในท้ายท่ีสุดแล้ว หนังสือคู่มือ เล่มนจี้ ะเป็นประโยชน์แกพ่ ่ีน้องในชุมชน ไมม่ ากกน็ ้อย ชญาดา สงิ ห์ปี ผู้ช่วยผูจ้ ัดการ (บา้ นนนั่ คง) สานักงานปฎิบตั กิ ารภาคกรุงเทพฯ ปริมณฑล และตะวนั ออก

คานา โครงการบ้านมัน่ คง เป็นโครงการท่ีมุ่งพัฒนาท่ีอยู่อาศยั ของผู้มีรายได้น้อยในชุมชน แออัด มีแนวทางสาคัญท่ีให้ชุมชนเจ้าของโครงการเป็นแกนหลักในการพัฒนาร่วมกับท้องถิ่น เป็นการ สร้างโอกาสการพัฒนาของผู้เดือดร้อนท่ีเป็นเจ้าของปัญหาให้สามารถจัดการปัญหาของตนเอง ทาให้ คนจนมีความมัน่ คงในท่ีอยู่อาศยั มีการจัดระบบชุมชนใหม่ให้มัน่ คงในทุกด้าน ตลอดจนสร้างระบบการ บรหิ ารจัดการท่ีมีประสิทธภิ าพตรวจสอบได้ และเกดิ กระบวนการพฒั นาท่ีมสี ว่ นร่วมจากทุกฝ่าย กระบวนการสาคัญของบ้านมั่นคงมุ่งเน้นให้ผู้อยู่อาศยั มีส่วนร่วมสาคัญในการคิด ตัดสินใจ ลงมือทาอย่างครบกระบวนการ โดยสมาชิกในชุ มชนมีส่วนร่วมในการวางแผน บริหาร จัดการ และดาเนินการก่อสร้างได้ด้วยตนเอง ให้มีความสอดคล้องตามหลักวิชาการ และข้อบังคับ กฎหมายตา่ งๆ นบั ตัง้ แต่การเรมิ่ ดาเนนิ การสรา้ งบ้านมัน่ คงในโครงการนาร่อง ขบวนองค์กรชุมชนได้ เรียนรู้และบริหารจัดการงานก่อสร้างผ่านการลองผิดลองถูก จนกระทัง่ เกิดเป็นองค์ความรู้สาคัญท่ี ถ่ายทอดงานด้านก่อสร้างให้แก่ชุมชนท่ีเข้าร่วมโครงการใหม่ๆ ผ่านการศึกษาดูงาน และวิธีการบอก เลา่ ดังนัน้ เพื่อให้ขบวนองค์กรชุมชนท่ีเข้าร่วมโครงการบ้านมัน่ คง มีความรู้ความเข้าใจ ในเรื่องงานก่อสร้างเป็นไปในแนวทางเดียวกัน สานักงานปฏิบัติการภาคกรุงเทพฯ ปริมณฑล และ ตะวันออก สถาบันพัฒนาองค์กรชุมชน (องค์การมหาชน) จึงได้จัดทาคู่มือ “งานก่อสร้างและ ประมาณราคาท่ีควรรู้...ในโครงการบ้านมัน่ คง” ขึน้ มา เพื่อสร้างความรู้ ความเข้าใจ และจุ ดประกาย ขบวนชุมชนอ่ืนๆ ท่ีกาลังค้นหาแนวทางในด้านการบริหารงานก่อสร้าง, งานประมาณราคาคา่ ก่อสร้าง , งานควบคุมงานกอ่ สร้าง และข้อควรระวงั ท่ีจะเกิดขึน้ จากงานก่อสรา้ ง ทีมสนับสนุนงานออกแบบและกอ่ สรา้ ง สานกั งานปฏบิ ัตกิ ารภาคกรุงเทพฯ ปรมิ ณฑล และตะวนั ออก

สารบัญ หน้า คานา 5 สารบญั 6 ส่วนที่ ๑ การบริหารจดั การงานก่อสรา้ ง 8 ประเภทของงานและรปู แบบงานกอ่ สรา้ ง 9 ความสาคญั ของ “การบรหิ ารจดั การงานกอ่ สรา้ ง” 10 ขนั้ ตอนและโครงสรา้ ง 11 ขนั้ ตอนในการดาเนินการก่อสรา้ ง 15 ส่วนที่ ๒ การควบคมุ งานและปัญหาทีพ่ บในงานก่อสรา้ ง 21 ขนั้ ตอนงานกอ่ สรา้ ง ดนิ บรเิ วณกรงุ เทพฯ และปรมิ ณฑล 22 งานวางผงั 24 งานตอกเขม็ และฐานราก 25 งานคอนกรตี 28 งานโครงสรา้ งเสา 32 งานโครงสรา้ งคาน 37 งานพ้นื 41 งานหลงั คา 44 49

งานผนงั หน้า งานบนั ได งานระบบสขุ าภบิ าล 51 ส่วนที่ ๓ การประมาณราคาก่อสรา้ งโดยทวั่ ไป 59 61 ความหมายและวธิ กี ารประมาณราคา 63 การประมาณราคางานคอนกรตี ชนิดของเหลก็ และการต่อเหลก็ 64 การประมาณราคางานเหลก็ 66 การประมาณราคางานหลงั คา 69 การประมาณราคางานผนงั 70 ส่วนที่ ๔ ตวั อย่างการแบง่ งวดงาน 72 ส่วนที่ ๕ ตวั อย่างการวางแผนงานก่อสรา้ ง 75 ภาคผนวก 77 79 สญั ญาจา้ งเหมาค่าแรงก่อสรา้ งบา้ น 81 ใบสง่ งวดงาน / ใบตรวจรบั งาน ใบเบกิ วสั ดุก่อสรา้ ง สมดุ ควบคมุ การเบกิ วสั ดุ

การบริหารจดั การงานก่อสร้าง

ประเภทของงานก่ อสร้ างและรูปแบบการจัดการงานก่ อสร้ าง ประเภท งานก่อสร้าง ของงาน ระบบ ก่อสรา้ ง สาธารณูปโภค งานก่อสร้าง ท่ีอย่อู าศยั รปู แบบการจดั การงานก่อสร้าง ระบบสาธารณูปโภคและก่อสร้างบา้ น รปู แบบ 1 รปู แบบ 2 จ้างผรู้ บั เหมารวมค่าวสั ดอุ ปุ กรณ์ ชมุ ชนบริหารจดั การวสั ดรุ ว่ มกนั และค่าแรงก่อสรา้ ง ชมุ ชนดแู ล โดยจดั จ้างช่าง เหมาค่าแรงงาน และควบคมุ งานอย่างใกล้ชิด ** ราคาบ้านถกู ** ราคาแพง ควบคมุ คณุ ภาพและการใช้วสั ดเุ อง รปู แบบ 3 รปู แบบ 4 รปู แบบ 5 ชมุ ชนบริหารจดั การวสั ดุ ชมุ ชนบริหารจดั การวสั ดุ ชมุ ชนบริหารจดั การวสั ดใุ ช้ ร่วมกนั และจดั จ้างช่าง เจ้าของบา้ นสรา้ งเองและใช้ ช่างในชมุ ชน เหมาค่าแรงงาน เจ้าของ บา้ นเป็นแรงงานสมทบ แรงงานคนในชมุ ชน และแรงงานคนในชมุ ชน ** ราคาบา้ นถกู เกิดงาน ** ราคาบ้านถกู ลงอีก ** ราคาบา้ นถกู ควบคมุ ให้กบั คนในชุมชนได้อีกด้วย เจ้าของบา้ นภาคภมู ิใจ คณุ ภาพและการใช้วสั ดเุ อง งานก่อสร้างและประมาณราคา ท่คี วรรู้...ในโครงการบา้ นมนั่ คง/ 9

ความสาคัญของ “การบริหารจัดการงานก่อสร้าง” อย่างมีส่วนรว่ มโดยชมุ ชนเป็นแกนหลกั การมีส่วนร่วม คิด ทา สร้างบา้ นราคาถกู สาธารณูปโภคราคาถกู ของคนในชุมชนทาใหเ้ กดิ การ ชว่ ยเหลอื ซงึ่ กนั และกนั โดยการจดั ซ้อื วสั ดุรวม การดแู ลการใชว้ สั ดุ “เกิดความรกั หวงแหน ” อยา่ งมปี ระสทิ ธภิ าพ การใชแ้ รงคนในชมุ ชนในการ จากการทไี่ ดม้ สี ว่ นสาคญั สรา้ ง งานกอ่ สรา้ ง บางเรอื่ งทที่ าได้ ชุมชนรว่ มกนั การรว่ มกนั บริหารจดั การเงิน ให้โปรง่ ใสและมีคณุ ภาพ เพิ่มศกั ยภาพ ความรู้ ความสามารถ เปล่ียนแปลงความคิด สรา้ งการยอมรบั ของคนจนมคี วามรู้ กบั คนภายนอก จากการทาเอง เชอื่ วา่ ชุมชน คนฐานราก จากประสบการณ์ตรง สามารถบรหิ ารจดั การ ในสงิ่ ทไี่ มเ่ คยรู้ ตนเองได้ นีแ่ หละคอื หรอื ไมเ่ คยทามากอ่ น ศกั ดิศ์ รีของคนจน อีกมากมาย อยากใหค้ นชุมชน ไดร้ ว่ มกนั หา คาตอบวา่ ดยี งั ไง?? งานก่อสร้างและประมาณราคา ท่ีควรรู้...ในโครงการบ้านมนั่ คง/ 10

ขัน้ ตอนเตรียมการ การบริหารจัดการงานก่อสร้าง จดั เตรียมแบบก่อสรา้ ง ขออนุญาตปลกู สรา้ งกบั ท้องถ่ิน จดั ทีมทางาน แบง่ บทบาทหน้าที่ จดั ทาแผนงานก่อสร้าง ประมาณราคาค่าก่อสรา้ ง เตรียมงบประมาณ จดั หาผรู้ บั เหมา ช่างรบั จา้ ง รา้ นค้าวสั ดุ การตกลงราคา ประกวดราคา งานกอ่ สรา้ งและประมาณราคา ท่ีควรรู้...ในโครงการบา้ นมนั่ คง/ 11

บทบาทหน้าท่ี ทมี ทางาน 1. คณะกรรมการสืบราคาหรือสารวจราคากลาง ทำหน้ำทใ่ี นกำรสำรวจรำคำคำ่ แรงของชำ่ ง ในกำรก่อสรำ้ งบำ้ นและระบบ สำธำรณูปโภค / สำรวจคำ่ วสั ดกุ อ่ สรำ้ งรวมถงึ คุณภำพของวสั ดุกอ่ สรำ้ ง 2. คณะกรรมการตรวจสอบราคากลาง ทำหน้ำทต่ี รวจสอบคำ่ แรง ฝีมอื ของชำ่ ง / ตรวจสอบรำคำ คณุ ภำพของวสั ดุ และสรปุ ขอ้ มลู จำกกรรมกำรสบื รำคำ 3. คณะกรรมการจดั ซ้ือ/จดั จา้ ง ทำหน้ำทใ่ี นกำรสงั่ ซอ้ื วสั ดกุ ำรก่อสรำ้ งเพอ่ื ใชใ้ นกำรกอ่ สรำ้ งบำ้ น ระบบ สำธำรณูปโภคของชมุ ชน และรวบรวมจดั จำ้ งชำ่ งรบั เหมำ 4. คณะกรรมการตรวจรบั วสั ดุ ทำหน้ำทต่ี รวจรบั วสั ดกุ ่อสรำ้ งทท่ี ำงรำ้ นคำ้ จดั สง่ โดยตรวจสอบปรมิ ำณ รวมถงึ คุณภำพของสนิ คำ้ 5. คณะกรรมการควบคมุ วสั ดุ (ในกรณีทมี่ กี ารเกบ็ สตอ็ คสว่ นกลาง ) ทำหน้ำทค่ี วบคุมกำรเบกิ -จำ่ ยวสั ดุก่อสรำ้ ง ทำบญั ชรี ำยกำรวสั ดแุ ละบญั ชกี ำรเบกิ - จำ่ ย 6. คณะกรรมการการเงิน ทำหน้ำทเ่ี บกิ -จำ่ ยเงนิ คำ่ วสั ดใุ หแ้ กร่ ำ้ นคำ้ รวมถงึ กำรเบกิ -จำ่ ยค่ำแรงใหก้ บั ชำ่ ง รบั เหมำและจดั ทำบญั ชกี ำรเบกิ จำ่ ยเงนิ ของบำ้ นแตล่ ะหลงั รว่ มกบั เจำ้ ของบำ้ น 7. คณะกรรมการควบคมุ งาน ทำหน้ำทค่ี วบคุมงำนกอ่ สรำ้ งใหเ้ ป็นไปตำมแบบ และรำยกำรประกอบแบบ โดย ถกู ตอ้ งตำมหลกั วชิ ำชำ่ งทด่ี ี มคี ุณภำพ งานก่อสร้างและประมาณราคา ท่คี วรรู้...ในโครงการบา้ นมนั่ คง/ 12

บทบาทหน้าท่ี ทมี ทางาน 8. คณะกรรมการตรวจรบั งานก่อสรา้ ง ทำหน้ำทใ่ี นกำรตรวจงำนระหวำ่ งกำรก่อสรำ้ งใหเ้ ป็นไปตำมแบบ / รำยกำรประกอบ แบบและตรวจรบั งำนก่อสรำ้ ง ในแต่ละงวดทก่ี ำหนดไวใ้ นสญั ญำจำ้ ง รวมถงึ กำร บรหิ ำรสญั ญำจำ้ ง 9. กล่มุ ย่อย คอื กลุ่มของชำวบำ้ นในชุมชน ทม่ี กี ำรแบ่งเป็นกลุ่มย่อยๆ เพ่อื ช่วยในกำรบรหิ ำร จดั กำร และดแู ลชว่ ยเหลอื ซง่ึ กนั และกนั ภำยในกลมุ่ 10. ช่างอาสา เป็นกลมุ่ ชำ่ งในชมุ ชนตำ่ งๆ ทอ่ี ำสำทำงำนชว่ ยเหลอื 11. ภาคี เครือข่ำยหรือหน่วยงำนต่ำงๆ ในท้องถ่ิน ทำหน้ำท่ีให้กำรสนับสนุนช่วยเหลือ ในดำ้ นต่ำงๆ เชน่ กำรสนบั สนุนเครอ่ื งจกั ร บุคคลำกร รวมถงึ กำรใหค้ ำปรกึ ษำหรอื เขำ้ รว่ มในกำรตรวจรบั งำน ควบคมุ งำน บรหิ ำรโครงกำร 12. คณะกรรมการเมือง ทำหน้ำทเ่ี ป็นกลไกกำรบรหิ ำรจดั กำรในระดบั เมอื ง ทม่ี ำจำกตวั แทนจำกหลำยภำค สว่ นรวมทงั้ ตวั แทนจำกชุมชน 13. เจ้าของบา้ น เป็นบุคคลสำคัญท่ีสุดในกำรบริหำรงำนก่อสร้ำง โดยเจ้ำของบ้ำนเป็นผู้ท่ีต้อง รบั ภำระในกำรผ่อนบำ้ น รวมถงึ ผลกระทบจำกกำรก่อสรำ้ งบ้ำน หำกกำรก่อสรำ้ ง ไม่ไดค้ ุณภำพ ซง่ึ จะสง่ ผลต่อเจำ้ ของบำ้ นหลงั จำกเขำ้ อยอู่ ำศยั ดงั นนั้ เจำ้ ของบำ้ น ตอ้ งมสี ว่ นรว่ มในขนั้ ตอนต่ำงๆ เพอ่ื ประโยชน์ต่อตนเอง งานก่อสร้างและประมาณราคา ท่ีควรรู้...ในโครงการบ้านมนั่ คง/ 13

โครงสร้างการบริหารจดั การงานก่อสร้าง งานก่อสร้างและประมาณราคา ท่ีควรรู้...ในโครงการบา้ นมนั่ คง/ 14

ขัน้ ตอนในการดาเนินการก่อสร้าง การสืบราคาวสั ดกุ ่อสร้าง การตรวจสอบราคา คณะกรรมการสบื ราคา • สารวจสบื ราคาจากรา้ นวัสดกุ ่อสรา้ งรว่ มกบั เจา้ ของบา้ น ร้านวสั ดกุ ่อสรา้ ง • เสนอข้อมูลราคา/คณุ ภาพสนิ ค้า คณะกรรมการตรวจสอบราคา • รวบรวมข้อมูลการสบื ราคา • ตรวจสอบราคากลางเพอ่ื พิจารณาเลอื กร้านวัสดุ กอ่ สวรา้ งเพื่อสัง่ ซือ้ วสั ดุ งานกอ่ สร้างและประมาณราคา ท่ีควรรู้...ในโครงการบา้ นมนั่ คง/ 15

ขัน้ ตอนในการดาเนินการก่อสร้าง การจดั ซื้อ งานกอ่ สรา้ งและประมาณราคา ท่คี วรรู้...ในโครงการบา้ นมัน่ คง/ 16

ขัน้ ตอนในการดาเนินการก่อสร้าง การตรวจรบั วสั ดกุ ่อสร้าง งานกอ่ สรา้ งและประมาณราคา ท่ีควรรู้...ในโครงการบา้ นมัน่ คง/ 17

ขัน้ ตอนในการดาเนินการก่อสร้าง การจดั เกบ็ ควบคมุ ดแู ลรกั ษาวสั ดกุ ารก่อสร้าง ร้านวัสดกุ ่อสรา้ ง • จดั สง่ วัสดุตามรายการสงั่ ซือ้ คณะกรรมการควบคมุ วัสดกุ ่อสร้าง • ตรวจรับวสั ดุตามใบสัง่ ซือ้ โดยตรวจเชค็ จากเอกสารใบสง่ ของ • จดั เก็บรกั ษาวสั ดเุ พ่อื รอเบิก เจา้ ของบ้าน • แจ้งรายการการเบกิ วัสดกุ อ่ สรา้ ง คณะกรรมการควบคมุ วัสดุกอ่ สรา้ ง • ควบคมุ การเบกิ จ่ายวัสดุ โดยตรวจสอบจากเอกสาร ใบ ขอเบกิ วัสดุของเจ้าของบ้าน • จัดทาบญั ชีเบกิ จา่ ยวสั ดรุ ่วมกับเจ้าของบ้าน เจ้าของบา้ น • นาวัสดุท่เี บกิ ไปดาเนนิ การกอ่ สร้าง โดยควบคมุ ดูแลการใช้วสั ดุของ ช่าง รวมถงึ การเกบ็ รักษาวสั ดุเพอื่ ป้องกนั การสูญหาย งานก่อสรา้ งและประมาณราคา ท่คี วรรู้...ในโครงการบา้ นมนั่ คง/ 18

ขัน้ ตอนในการดาเนินการก่อสร้าง การควบคมุ งานและตรวจรบั งานก่อสร้าง คณะกรรมการควบคมุ งาน/เจ้าของบ้าน • ควบคุมงานกอ่ สรา้ งใหเ้ ป็นไปตามแบบและสญั ญา ช่ างรับเหมา • ก่อสรา้ งให้เป็นไปตามแบบและสญั ญา • เมอ่ื ดาเนนิ การแลว้ เสรจ็ ตามงวดแจง้ เจา้ ของบา้ น / คณะกรรมการ ควบคุมงานเพอื่ สง่ งวด คณะกรรมการตรวจรบั งาน • ตรวจรบั งานพรอ้ มเจา้ ของบา้ นและคณะกรรมการควบคมุ งาน • เมอื่ การสง่ งานเรยี บรอ้ ยตามงวดเงนิ งวดงาน ส่งใบตรวจรบั งาน ให้การเงนิ งานกอ่ สรา้ งและประมาณราคา ท่คี วรรู้...ในโครงการบ้านมนั่ คง/ 19

ขัน้ ตอนในการดาเนินการก่อสร้าง การตรวจรบั งาน จ่ายเงิน คณะกรรมการตรวจรับ • แจง้ ข้อมูลการตรวจรบั คณะกรรมการการเงนิ /บญั ชี • ตรวจสอบเอกสารใบตรวจรบั งาน • เบกิ จา่ ยค่าแรงช่างชุมชน / ผูร้ ับเหมาตามสัญญา จา้ ง • จัดทาบญั ชีงบคงเหลอื รว่ มกับเจ้าของบา้ น ช่างชุมชนผู้รบั เหมา • รบั เงนิ คา่ แรงตามงวดงาน งานก่อสร้างและประมาณราคา ท่คี วรรู้...ในโครงการบ้านมนั่ คง/ 20

การควบคมุ งาน และปัญหาท่พี บในงานก่อสร้าง

การควบคุมงานและปัญหาท่พี บในงานก่อสร้าง การควบคุมงานก่อสร้าง เจ้ำของบ้ำนทุกหลงั ต้องมสี ่วนร่วมในกำร ควบคุมและบรหิ ำรจดั กำรบ้ำนของตนเอง กรณีทเ่ี จำ้ ของบ้ำนเป็นแรงงำนสมทบ หรอื ก่อสรำ้ งบ้ำนของตนเอง จะต้องทำหน้ำทค่ี วบคุมกำรสรำ้ งบ้ำนใหเ้ ป็นไปตำม แบบและสญั ญำจ้ำง กรณีทบ่ี ำงชุมชนจ้ำงช่ำงและรบั เหมำแรงงำน เจำ้ ของบ้ำนก็ ต้องมสี ่วนร่วมในกำรควำบคุมดูแลกำรก่อสรำ้ งใหเ้ ป็นไปตำมมำตรฐำนท่รี ่วมกนั กำหนดไว้ โดยกำรควบคุมงำนก่อสรำ้ ง เจำ้ ของบำ้ นจะต้องมกี ำรวำงแผนร่วมกนั กับคณะกรรมกำรควบคุมงำนก่อสร้ำงและช่ำง โดยยึดตำมแบบท่ีกำหนดไว้ นอกจำกน้ียงั ต้องร่วมกนั กำหนดแผนงำนกำรใช้วสั ดุก่อสร้ำงให้ชดั เจนว่ำ กำร ก่อสร้ำงจะต้องใช้วัสดุอะไรบ้ำง และทำหน้ำท่ีในกำรเบิกจ่ำยวัสดุให้กับช่ำง หลงั จำกท่งี ำนก่อสร้ำงเสรจ็ ในแต่ละงวดงำน เจ้ำของบ้ำนร่วมกบั คณะกรรมกำร ตรวจรบั งำนจะทำหน้ำทใ่ี นกำรตรวจรบั งำนก่อสรำ้ ง งานกอ่ สร้างและประมาณราคา ท่คี วรรู้...ในโครงการบ้านมนั่ คง/ 22

ขัน้ ตอนงานก่อสร้าง ขนั้ ตอนการก่อสร้างบา้ นมนั่ คงแบง่ เป็น 2 ส่วนหลกั คือ 1. งำนกอ่ สรำ้ งสำธำรณูปโภคและสำธำรณูปกำร 2. งำนก่อสรำ้ งบำ้ น แบ่งเป็นงำนยอ่ ย ไดแ้ ก่ o ขนั้ เตรยี มงำนก่อสรำ้ ง o งำนตอกเขม็ , ฐำนรำก o งำนโครงสรำ้ ง o งำนหลงั คำ o งำนผนงั , ประตหู น้ำตำ่ ง o งำนระบบ (ไฟฟ้ำ, ประต,ู หน้ำตำ่ ง) งานก่อสร้างและประมาณราคา ท่ีควรรู้...ในโครงการบา้ นมัน่ คง/ 23

ดนิ บริเวณกรุงเทพมหานครและปริมณฑล 1. ชัน้ บนสุด เป็นชัน้ เปลือก ดนิ เหนียวแขง็ มคี วำมหนำประมำณ 1 - 4.5 เมตร เป็นดนิ ตะกอนถูกพดั พำมำ คุณสมบัติของดินจะเปล่ียนแปลงตำม ฤดกู ำล และกำรขน้ึ ลงของน้ำใตด้ นิ 2. ชนั้ ดินเหนียวอ่อน เป็นชนั้ ดินเหนียวท่ีอยู่ใต้ชัน้ บนสุด ควำมหนำ ประมำณ 10 - 15 เมตร มสี เี ทำเขม้ สเี ทำ อมเขยี ว ถึงสเี ทำดำ ดนิ จะพงั ทลำย และ ยุบตัวได้ง่ำย เป็ นชัน้ ดินท่ีก่อปั ญหำ ทำงด้ำนออกแบบและก่อสร้ำงเป็ นอย่ำง มำก 3. ชนั้ ดินเหนียวแขง็ เป็นชนั้ ดนิ ถดั ไป ควำมหนำประมำณ 5 – 10 เมตร มคี วำมแขง็ กว่ำชนั้ ดนิ เหนียวอ่อน มี ทรำยแป้งและทรำยละเอยี ดปะปนอยู่บ้ำง มคี ุณสมบตั ิท่ีแตกต่ำงจำกชนั้ ดินเหนียว อ่อนอยำ่ งมำก 4. ชนั้ ทรายชนั้ ที่ 1 เป็นชนั้ ดนิ ท่ถี ดั ลงมำจำกชนั้ ดนิ เหนียวแขง็ มคี วำม หนำประมำณ 5 เมตร บำงพน้ื ทอ่ี ำจไมพ่ บ ชนั้ ดินน้ี เช่น จงั หวดั สมุทรปรำกำร ชนั้ ทรำยน้ีมีควำมแข็งแรงสูง สำมำรถ ออกแบบอำคำรขนำดเลก็ ได้ 5. ชนั้ ทรายชนั้ ที่ 2 มคี วำมลกึ ประมำณ 40 - 50 เมตร จำกผวิ ดนิ มคี วำม แขง็ แรงมำกกว่ำทรำยชนั้ ท่ี 1 เป็นดนิ เหนียวแขง็ สลบั กบั ชนั้ ทรำย เหมำะกบั กำร ออกแบบอำคำรขนำดใหญ่ทม่ี นี ้ำหนกั มำก งานก่อสรา้ งและประมาณราคา ท่ีควรรู้...ในโครงการบา้ นมนั่ คง/ 24

งานวางผัง เร่ิมแรกต้องไปดูพื้นท่ีบริเวณท่ีจะก่อสร้างก่อน ว่ามี ต้นไม้ บ่อน้า ทางเข้า - ออก ไฟฟ้า ประปา สะดวกหรือไม่ เกบ็ เศษวสั ดแุ ละ ต่อจากนัน้ วางแผนการก่อสรา้ ง ทางเข้า - ออกของรถขนส่ง ขยะออกจากพืน้ ท่ี วสั ดุ ท่ีพกั คนงาน โรงเกบ็ วสั ดุต่างๆ ไฟฟ้ า ประปา ให้อยู่ ก่อสรา้ ง ตาแหน่งที่เหมาะสมการทางาน บริเวณที่มีน้า ท่วมขงั ให้สบู น้า ออกก่อนการ ปรบั พืน้ ท่ี พืน้ ท่ีรอ่ งสวนปรบั ให้เหมาะสมกบั การก่อสรา้ ง งานก่อสรา้ งและประมาณราคา ท่คี วรรู้...ในโครงการบ้านมัน่ คง/ 25

งานวางผัง ก่อนการวางผัง จาเป็ นต้องสารวจขอบเขตที่ ดิ น เพ่ือ ตรวจสอบสถานท่ีก่อสร้างจริง ว่ามีความแตกต่างจากแบบก่อสร้างหรือไม่ วิธีการสรา้ งผงั ท่ีนิยมใช้ในปัจจบุ นั ได้แก่ 1. การสรา้ งมมุ ฉากด้วยวิธีไมฉ้ าก สำมำรถสร้ำงได้อย่ำงง่ำยๆ ด้วยแผ่นไม้อดั โดยตดั ทแยงมุมแผ่นไม้อดั กำรสร้ำงมุมฉำกเร่ิมขงึ เอ็นเส้นแนวอำคำรแล้วนำไม้ฉำกมำทำบ ให้ขนำนกับ เสน้ แนวอำคำร ปักหมดุ ขงึ เอน็ ในจดุ ทต่ี อ้ งกำรคอ่ ยๆ ขยบั เสน้ เอน็ ไปมำใหไ้ ดแ้ นว งานก่อสร้างและประมาณราคา ท่ีควรรู้...ในโครงการบ้านมัน่ คง/ 26

งานวางผัง 2. การสรา้ งมุมฉากด้วยกฎ 3 : 4 : 5 เป็นสำมเหลย่ี มมรี ะยะเป็นสดั สว่ นดำ้ นละ 3 หน่วย ต่อ 4 หน่วย ต่อ 5 หน่วย ตอ้ งกำรมมุ ฉำกทำโดยวดั ดำ้ นแนวทห่ี น่ึง 3 หน่วย แนวทส่ี อง ตอ้ งใหต้ งั้ ฉำก 4 หน่วย และวดั ทแยงไปหำอกี ดำ้ นแนวทห่ี น่ึงจนไดร้ ะยะ 5 หน่วย มมุ ทไ่ี ดเ้ ป็นมมุ ฉำก 3. การสร้างมมุ ฉากด้วยกล้อง ทีโอโดไลท์ เป็นกำรหำคำ่ มมุ ละเอยี ดแมน่ ยำ นยิ มใชเ้ ป็นเครอ่ื งมอื หลกั ในกำรวดั คำ่ มมุ งำนกอ่ สรำ้ ง 1. สรำ้ งเสน้ A B แลว้ ปักหมดุ 2. ตงั้ กลอ้ ง ทโี อโดไลท์ คอ่ มบนจุด A 3. มองผำ่ นเลนส์ สอ่ งไปยงั จดุ B 4. ปรบั เลนสล์ ะเอยี ด จนสำมำรถมองเหน็ หมดุ B 5. ปรบั จำนองศำอยทู่ ่ี 0 องศำ 6. หมนุ กลอ้ งสอ่ งไปยงั แนวฉำก ขยบั จำนองศำ 7. ไดค้ ำ่ มมุ 90 องศำ แลว้ ตอกหมดุ ไมท้ จ่ี ุด C พอดี ดงั นนั้ มมุ B A C เป็นมมุ ฉำก งานก่อสรา้ งและประมาณราคา ท่ีควรรู้...ในโครงการบ้านมนั่ คง/ 27

งานตอกเข็มและฐานราก ดินในกรุงเทพฯ และปริมณฑล ถ้าเลือกก่อสร้างแบบไม่มีเสาเข็ม อาคารอาจเกิดการทรดุ ตวั หรือเกิดการวิบตั ิเสียหายได้ การป้องกนั ปัญหา เหล่านี้ ทาโดยการใช้ฐานรากวางบนเสาเขม็ เพ่ือถา่ ยน้าหนักลงส่ดู ิน เสาเขม็ ไม้ ชนิ ดของเสาเขม็ เสาเขม็ สาเรจ็ รปู 1. เสาเขม็ ไม้ มนี ้ำหนกั เบำรำคำถกู และมอี ำยกุ ำรใชง้ ำนไดย้ ำวนำนเมอ่ื อยตู่ ่ำกวำ่ ระดบั น้ำใตด้ นิ เน่ืองจำกเสำเขม็ ไมร้ บั น้ำหนกั คอ่ นขำ้ งต่ำ จงึ จำเป็นตอ้ งมเี สำเขม็ เป็นจำนวน มำก ปัจจบุ นั นยิ มใช้ เสำไมส้ นหรอื เสำไมย้ คู ำ ลปิ ตสั โดยมขี ำยขนำดเสน้ ผำ่ ศนู ยก์ ลำง 3 น้วิ x 3 เมตร เสน้ ผำ่ ศนู ยก์ ลำง 4 น้วิ x 4 เมตร เสน้ ผำ่ ศนู ยก์ ลำง 5 น้วิ x 5 เมตร เสน้ ผำ่ ศนู ยก์ ลำง 6 น้วิ x 6 เมตร 2. เสาเขม็ คอนกรีตหล่อสาเรจ็ รปู เป็นเสำเขม็ คอนกรตี อดั แรงหล่อจำกโรงงำน โดยกำรดงึ ลวดรบั แรงดงึ แลว้ เทคอนกรตี ลง ในแบบหล่อ เมอ่ื คอนกรตี แขง็ ตวั จนไดก้ ำลงั อดั ตำมเกณฑแ์ ลว้ จงึ ตดั ลวดรบั แรงดงึ ออก ปั จ จุ บัน เ ส ำ เ ข็ม ค อ น ก รีต อัด แ ร ง ท่ี ผลติ ขำยมลี กั ษณะ เช่น รูปสเ่ี หล่ยี ม รูปตวั ไอ รูปหกเหล่ียม รูปตัววำย และ รูปกลม เป็นตน้ หน้าตดั เขม็ แบบต่างๆ งานก่อสร้างและประมาณราคา ท่ีควรรู้...ในโครงการบ้านมนั่ คง/ 28

งานตอกเขม็ และฐานราก เครอ่ื งมือท่ีใช้ในการตอกเสาเขม็ กำรตอกเสำเขม็ จำเป็นตอ้ งมเี คร่อื งมอื เคร่อื งจกั ร เพอ่ื ทุ่นแรง สำหรบั กำร ตอกเสำเขม็ ขนำดเลก็ นิยมใช้สำมเกลอ และแรงงำนคนในกำรตอก เม่อื เสำเขม็ มี ขนำดเกนิ กำลงั ของคน จงึ ตอ้ งใชเ้ คร่อื งจกั รทม่ี ขี นำดใหญ่ ปัน้ จนั่ แบบลกู ตุม้ ปล่อย ตก เป็นเครอ่ื งมอื ทน่ี ยิ มพบเหน็ ทวั่ ไปในประเทศไทย สามเกลอ ปัน่ จนั่ ขอ้ ดีของปัน้ จนั่ ตอกเสาเขม็ เป็นเคร่อื งมอื ทใ่ี ชง้ ่ำย ไม่ยุ่งยำก เสยี ค่ำใชจ้ ่ำยน้อย และ สำมำรถควบคุมระยะตก ของลกู ตุม้ ไดอ้ ยำ่ งเสรี ข้อเสียของปัน้ จนั่ ตอกเสาเขม็ หวั เขม็ อำจเสยี หำย มโี อกำสเกดิ กำรเยอ้ื งศนู ยก์ ลำงเสำเขม็ และ มอี ตั รำกำรตอกชำ้ งานก่อสรา้ งและประมาณราคา ท่ีควรรู้...ในโครงการบ้านมัน่ คง/ 29

งานตอกเข็มและฐานราก กรณีเสาเขม็ ท่ีใช้ 2 ท่อนต่อกนั โดยกำรเช่อื มประสำนด้วยไฟฟ้ำ ทำงโรงงำน ผผู้ ลติ เสำเขม็ ตอ้ งฝังแผน่ เหลก็ ไวท้ ห่ี วั เสำ และ ปลำยเสำเขม็ ส่วนท่ตี ้องกำรต่อกนั วธิ กี ำรต่อ นัน้ ต้องตอกท่อนแรกให้จมลง โดยสูงจาก ระดบั ดินประมาณ 30 – 60 เซนติเมตร แลว้ ยกทอ่ นทม่ี ำต่อตงั้ บนหวั เสำเขม็ ตน้ ลำ่ ง จดั ใหต้ รงแผ่นเหลก็ หวั เสำเขม็ แนบสนิท ประสำน ขอบแผน่ เหลก็ ทงั้ สองตน้ ใหต้ ดิ กนั โดยรอบดว้ ย เครอ่ื งเชอ่ื มไฟฟ้ำ ปัญหาการตอกเสาเขม็ หกั 1. เสำเขม็ ทต่ี อกไมม่ คี ณุ ภำพ 2. ตอกเสำเขม็ ลงไปพบกบั เสำเขม็ หรอื เสำตอมอ่ ของอำคำรเดมิ 3. ตอกเสำเขม็ ผดิ ตำแหน่ง หรอื กำร เคลอ่ื นยำ้ ยเสำเขม็ จนทำใหแ้ นว หมดุ เคลอ่ื นท่ี รปู ตวั อย่างแผนการเดินปัน่ จนั่ ในการตอกเสาเขม็ การตอกเขม็ แซม ในกรณีเข็มหกั เข็มเย้ืองศูนย์ ใหต้ อกระยะหำ่ งประมำณ 2.5 - 3 เท่าของขนาดเขม็ เสาเขม็ หกั ให้ตอกเสาเขม็ เพ่ิม 2 ต้นประกบต้นที่หกั งานกอ่ สรา้ งและประมาณราคา ท่ีควรรู้...ในโครงการบา้ นมัน่ คง/ 30

งานตอกเข็มและฐานราก 3. เสาเขม็ เจาะ ใช้ระบบแห้งเหมำะกับเสำเข็มท่ีมีขนำด เสน้ ผำ่ ศนู ยก์ ลำงตงั้ แต่ 0.35 - 0.60 เมตร ควำมลกึ ของหลุมเจำะอย่ชู นั้ ดนิ เหนียวแขง็ หรอื ชนั้ ทรำยท่ี ไมม่ นี ้ำ ข้อดีของเสาเขม็ เจาะ ลดแรงสนั่ สะเทอื นไมท่ ำให้ อำคำรขำ้ งเคยี งเสยี หำย สำมำรถเขำ้ ไปทำงำนใน พน้ื ทจ่ี ำกดั ได้ เสำเขม็ ไมแ่ ตกรำ้ วขณะก่อสรำ้ ง ข้อเสียเสาเขม็ เจาะ รำคำแพงกว่ำเสำเขม็ ตอก ไมส่ ำมำรถตรวจสอบคอนกรตี ทเ่ี ทลงในหลมุ เจำะได้ ทวั่ ถงึ รูปขัน้ ตอนการทาเสาเข็มเจาะ งานกอ่ สรา้ งและประมาณราคา ท่ีควรรู้...ในโครงการบา้ นมนั่ คง/ 31

งานฐานราก ฐ ำ น ร ำ ก ท ำ ห น้ ำ ท่ีรับ น้ ำ ห นัก จ ำ ก โครงสรำ้ งทงั้ หมด แล้วถ่ำยน้ำหนักลงสู่ เสำเข็ม หรือดินโดยตรง แบ่งออกเป็น 2 ชนิด คอื ฐำนรำกตน้ื และฐำนรำกลกึ 1. ฐานรากตื้น หรอื ฐำนรำกแผแ่ บบไม่ มเี สำเขม็ หมำยถึง ฐำนรำกรบั น้ำหนัก จำกเสำ แล้วถ่ำยน้ำหนักลงสู่พ้ืนดิน เหมำะกบั สภำพพน้ื ดนิ ทส่ี ำมำรถแบกรบั น้ำหนักบรรทุกได้สูง เช่น พ้นื ท่บี รเิ วณ เขำ ทะเลทรำย ดนิ ลกู รงั ฐานรากทาหน้าทีร่ บั น้าหนักจากโครงสร้าง ฐานมีเสาเขม็ ทงั้ หมด แล้วถ่ายน้าหนักลงส่เู สาเขม็ หรอื ดิน 2. ฐานรากลึก หรอื ฐำนรำกแบบมเี สำเขม็ หมำยถงึ ฐำนรำกถำ่ ยน้ำหนกั โครงสรำ้ ง ลง สพู่ น้ื ดนิ ดว้ ยเสำเขม็ เหมำะกบั กำรก่อสรำ้ ง บนดินอ่อน ขนำดเสำเข็มและควำมลึก ขน้ึ อยกู่ บั ในแตล่ ะพน้ื ท่ี ฐานแผ่ ฐานรากตื้น ฐานรากลึก งานก่อสร้างและประมาณราคา ท่คี วรรู้...ในโครงการบ้านมัน่ คง/ 32

งานฐานราก 1. ขดุ หลมุ ตอกเสาเขม็ 2. ตดั หวั เขม็ เทปนู ทรายรองพืน้ 3. ตงั้ ไม้แบบ ผกู เหลก็ ตามแบบ 4. แกะไม้แบบ ติดตงั้ เหลก็ เสา งานกอ่ สร้างและประมาณราคา ท่คี วรรู้...ในโครงการบา้ นมนั่ คง/ 33

งานคอนกรีต คอนกรีตเป็นวสั ดกุ ่อสร้างที่นิ ยมใช้อย่างแพร่หลาย ช่างก่อสร้างทวั่ ไป ค้นุ เคยกบั การนาปูนซีเมนต์มาผสมกบั น้าและวสั ดผุ สม เทลงตามแบบหล่อ รปู รา่ งหน้าตดั ต่างๆ คอนกรีต 1 ลกู บาศกเ์ มตร ประเภทของส่วนผสมคอนกรีต 1. ส่ วนผสมคอนกรีตโดย ปริมาตร คือสดั ส่วนปริมำตรระหว่ำง ปนู ซเี มนตต์ ่อทรำยต่อหนิ เช่น 1 : 2 : 4 หมำยถงึ ปนู ซเี มนต์ 1 สว่ น ทรำย 2 ส่วน และ หนิ 4 ส่วน เป็นต้น ส่วนน้ำ ข้ึน อ ยู่กับ ป ร ะ ส บ ก ำ ร ณ์ ข อ ง ผู้ผ ส ม คอนกรีต นิยมใช้ในงำนก่อสร้ำงขนำด เลก็ ทวั่ ไป ทไ่ี มเ่ ครง่ ครดั เรอ่ื งคณุ ภำพ 2. ส่ วนผสมคอนกรีตโดย ปนู ซีเมนต์ 1 ส่วน ทราย 2 ส่วน น้าหนัก คือสัดส่วนน้ำหนักของวัสดุ หิน 4 ส่วน ต่ำงๆ ทน่ี ำมำผสมเป็นคอนกรตี มหี น่วย เป็ นน้ำหนักของวัสดุนั้นๆ ต่อหน่วย ปริมำตรคอนกรีต เช่น กิโลกรัมต่อ ลูกบำศก์เมตร เป็นต้น นิยมใช้ในงำน ก่อสร้ำงขนำดกลำงและใหญ่ เพรำะมี ควำมถูกต้องและแม่นยำ จึงทำให้ น้าตามความเหมาะสม คอนกรตี มคี ุณภำพดี งานก่อสร้างและประมาณราคา ท่ีควรรู้...ในโครงการบ้านมัน่ คง/ 34

งานคอนกรีต วิธีผสมคอนกรีตมี 3 วิธี 1. การผสมคอนกรีตด้วยมือ นิยมใช้วิธีกำรตวงปริมำตรวัสดุผสม คอนกรตี เหมำะสำหรบั งำนก่อสร้ำงขนำดเลก็ ท่ไี ม่เคร่งครดั เร่อื งคุณภำพ วธิ กี ำร ผสมปูนซีเมนต์และทรำยให้เข้ำกนั ก่อนแล้วจงึ ใส่หนิ สุดท้ำยใส่น้ำตำมท่กี ำหนด ปล่อยให้น้ำซึมชวั่ ขณะหน่ึง แล้วผสมจนเข้ำกัน จึงนำไปใช้งำน ควรใช้ให้หมด ภำยใน 30 นำทนี บั ตงั้ แต่เตมิ น้ำ 2. การผสมคอนกรีตด้วยโม่ เป็นวธิ ที น่ี ิยมใชก้ นั โดยทวั่ ไปในงำนก่อสรำ้ ง ขนำดเลก็ และขนำดกลำง มคี ุณภำพดกี ว่ำกำรผสมดว้ ยมอื แต่มกั ตวงปรมิ ำตรวสั ดุ ผสมคอนกรตี มคี ณุ ภำพไมค่ อ่ ยสม่ำเสมอและกำลงั อดั คอ่ นขำ้ งต่ำ 3. การผสมคอนกรีตด้วยเคร่ืองจกั ร เหมำะสำหรบั งำนก่อสรำ้ งคอนกรตี ทุกชนิด โดยเฉพำะงำนขนำดกลำงและใหญ่ สำมำรถผสมคอนกรตี ครงั้ ละปรมิ ำณ มำก เพรำะเครอ่ื งผสมมปี ระสทิ ธภิ ำพสงู กวำ่ โม่ จงึ เป็นวธิ กี ำรผสมทท่ี ำใหค้ อนกรตี มี คณุ ภำพดแี ละสม่ำเสมอทส่ี ดุ วิธีการบม่ ขอ้ ได้เปรียบ ข้อเสียเปรยี บ 1. การฉีดน้าหรอื พรมน้า 1. ทำไดส้ ะดวก ไดผ้ ลดี 1. ไมเ่ หมำะกบั สถำนทท่ี ่ี 2. คำ่ ใชจ้ ำ่ ยถกู หำน้ำไดย้ ำก วธิ นี ้ีใชไ้ ดท้ งั้ แนวรำบ และ 3. ไมต่ อ้ งดแู ลตลอด 2. ไมส่ ะดวกกบั กำรฉีด แนวดง่ิ เชน่ ผนงั กำแพง 4. ใชค้ นงำนระดบั กรรมกรได้ น้ำกบั กำแพงในแนวดง่ิ และ พน้ื เพรำะน้ำจะแหง้ เรว็ 2. การใช้วสั ดเุ ปี ยกชื้นคลมุ 1.ไดผ้ ลดมี ำกคมุ้ ต่อกำรลงทนุ 1. ตอ้ งฉีดน้ำใหช้ มุ่ 2. ทำไดท้ งั้ แนวรำบและแนวดงิ่ ตลอดเวลำ เชน่ ผำ้ ใบ กระสอบ หรอื วสั ดุ 2. อำกำศรอ้ นแหง้ เรว็ อ่นื ทอ่ี มุ้ น้ำไดด้ ี 3. สำมำรถหำวสั ดมุ ำใชไ้ ดง้ ำ่ ย 4. ใชค้ นงำนระดบั กรรมกรได้ 3. ถำ้ ใชผ้ ำ้ ใบคลุม จะเสยี คำ่ ใชจ้ ่ำยสงู 3. การใช้แผน่ พลาสติกคลมุ 1. มนี ้ำหนกั เบำปฏบิ ตั งิ ำนงำ่ ย 1. ชำรดุ งำ่ ย 2. ไดผ้ ลดใี นกำรป้องกนั น้ำ ท่ี 2. รำคำแพง สำมำรถใชค้ ลมุ งำนคอนกรตี ท่ี ระเหยออกไปจำกคอนกรตี จะบม่ ไดท้ นั ทที ต่ี อ้ งกำร 3. ไมต่ อ้ งรำดน้ำใหช้ มุ่ งานก่อสรา้ งและประมาณราคา ท่คี วรรู้...ในโครงการบา้ นมัน่ คง/ 35

งานคอนกรีต งานแบบหล่อคอนกรีต การเลือกวัสดุทาแบบหล่อ และประกอบติ ดตัง้ แบบหล่อ คอนกรีตนัน้ ต้องคานึงถึงความประหยดั ตลอดจนความแขง็ แรง สะดวกใน การติดตงั้ และถอดออก จานวนครงั้ ของการใช้งานซา้ วสั ดทุ ี่นิ ยมใช้ทาแบบ หล่อคอนกรีตมีหลายชนิดได้แก่ ไม้แปรรปู ไมอ้ ดั เหลก็ พลาสติก เป็นต้น การบม่ คอนกรีต และระยะเวลาการถอด ค้ายนั ใตพ้ ้นื ,ทอ้ งคาน กวา้ งกวา่ 6 เมตร แบบหล่อและค้ายนั ค้ายนั ใตพ้ ้นื , ทอ้ งคาน ถอดแบบ ดา้ นขา้ ง กำรบ่มคอนกรตี โดยใช้ กำรบม่ คอนกรตี โดย กำรบ่มคอนกรตี โดย วสั ดเุ ปียกชน้ื คลมุ ใชพ้ ลำสตกิ คลมุ กำรฉีดและพรมน้ำ ชนิ ดของโครงสร้าง ระยะเวลาถอดแบบหล่อออก 1. แบบขำ้ งคำน กำแพง ฐำนรำก 1 – 2 วนั 2. แบบขำ้ งเสำ 2 วนั 3. ค้ำยนั ใตแ้ ผน่ พน้ื 14 วนั 4. ค้ำยนั ใตท้ อ้ งคำน 14 วนั 5. ค้ำยนั คำนทม่ี ชี ว่ งควำมยำวเกนิ กวำ่ 21 วนั 6.00 เมตร งานกอ่ สร้างและประมาณราคา ท่คี วรรู้...ในโครงการบ้านมนั่ คง/ 36

งานโครงสร้ างเสา เสาทาหน้าท่ีรบั น้าหนักตามแกนตงั้ เช่น หลงั คา พื้นอาคาร คาน แล้ว ถ่ายน้าหนักโครงสรา้ งทงั้ หมดลงส่ฐู านราก การต่อเหลก็ แกนเสาทาได้ 3 วิธี 1. การต่อเหลก็ แกนเสาด้วยวิธีต่อทาบหรือด้งุ เหลก็ กำรต่อเหลก็ แบบ ทำบ ระยะทำบตอ้ งไมน่ ้อยกว่ำ 48 เท่ำของเสน้ ผำ่ ศนู ยก์ ลำงเหลก็ กลมธรรมดำ และ 36 เท่ำของเสน้ ผ่ำศนู ยก์ ลำงเหลก็ ขอ้ ออ้ ย สำหรบั กำรดุง้ เหลก็ เสำ ควำมลำดเอยี ง ของเหลก็ สว่ นทด่ี ดั เยอ้ื ง เมอ่ื เทยี บกบั แกนเสำตอ้ งไมเ่ กนิ 1 ตอ่ 6 รูปการต่อเหล็กแกนเสาด้วยวิธีต่อทาบหรือดุ้งเหล็ก รูปการต่อเหล็กแกนของเสาท่ลี ดขนาดลง งานก่อสรา้ งและประมาณราคา ท่คี วรรู้...ในโครงการบา้ นมัน่ คง/ 37

งานโครงสร้ างเสา 2.การต่อเหลก็ แกนเสาด้วยวิธีการเช่ือม กำรต่อเหลก็ แบบเช่อื ม ถอื เป็นจุดอ่อนทต่ี ้องระวงั จะต้องใหก้ ำลงั ของรอยเช่อื มมคี วำมแขง็ แรง ผลเสยี ถ้ำ เชอ่ื มไมต่ ดิ เน้ือเหลก็ กจ็ ะทำใหเ้ กดิ อนั ตรำยต่อโครงสรำ้ ง 3.การต่อเหลก็ แกนเสาด้วยวิธีทางกล โดยกำรทำปลำยเหลก็ แกน เสำใหเ้ ป็นเกลยี วแลว้ ประกบต่อกนั ดว้ ยขอ้ ต่อเกลยี ว เป็นกำรต่อแบบแขง็ แรงและมี ประสทิ ธภิ ำพมำก วธิ นี ้ีเหมำะสำหรบั งำนก่อสร้ำงท่ตี ้องกำรคุณภำพสูง เช่น งำน กอ่ สรำ้ งอำคำรสงู รูปการต่อเหลก็ แกนเสาด้วยวธิ ีทางกล งานก่อสร้างและประมาณราคา ท่คี วรรู้...ในโครงการบ้านมัน่ คง/ 38

งานโครงสร้ างเสา เทคนิ คในการเทคอนกรีตเสา เหลก็ แกน 1. ตรวจสอบควำมถูกตอ้ งของแบบหล่อ เหลก็ ปลอก เสำ รอยต่อของเหลก็ แกนเสำ ค้ำยนั ดงิ่ ลกู ปนู ตรวจตำแหน่งศนู ยก์ ลำงเสำ และควำมสงู ของคอนกรตี เสำทจ่ี ะเทใหเ้ รยี บรอ้ ย คอนกรีต 2.รำดน้ำแบบหล่อใหช้ ุ่ม เพอ่ื ลดอุณหภูมิ แบบหล่อ และกำรดดู น้ำจำกคอนกรตี 3. เทปนู ซเี มนตผ์ สมทรำยลงไปในแบบ หล่อก่อน เพ่ือเคลือบผิวแบบหล่อและ เหลก็ เสรมิ 4. หยุดเทคอนกรตี ทร่ี ะดบั ต่ำกว่ำทอ้ ง คำนประมำณ 2.5 เซนตเิ มตร เพอ่ื ควำม สะดวกต่อกำรวำงแบบทอ้ งคำน การตรวจสอบดิ่งเสา การราดน้าให้ช่มุ การเทคอนกรีต การใช้เครื่องเขย่าคอนกรีต งานก่อสรา้ งและประมาณราคา ท่ีควรรู้...ในโครงการบา้ นมัน่ คง/ 39

งานโครงสร้ างเสา การหาตาแหน่งเสาผิดพลาด (เสาเยือ้ งศนู ย)์ งานกอ่ สร้างและประมาณราคา ท่คี วรรู้...ในโครงการบา้ นมนั่ คง/ 40

งานโครงสร้ างคาน คำนทำหน้ำท่รี บั น้ำหนักตำมแนวดิ่งท่ีถ่ำยมำจำก พ้นื ผนัง คำนฝำก แลว้ ถ่ำยน้ำหนกั ลงสฐู่ ำนรองรบั เสำ ระยะต่อทำบเหลก็ ตอ้ งไมน่ ้อยกว่ำ 48 เทำ่ ของ เสน้ ผำ่ ศนู ยก์ ลำงเหลก็ กลมธรรมดำ และ 36 เท่ำของเสน้ ผำ่ ศนู ยก์ ลำงเหลก็ ขอ้ ออ้ ย และไมค่ วรตดั เหลก็ ดว้ ยดว้ ยแก๊ส เพรำะจะทำใหเ้ หลก็ เสยี กำลงั รปู ตวั อย่างการวางเหลก็ คาน รปู ตวั อย่างการวางเหลก็ คาน ผา่ นเสาภายใน ผา่ นเสาต้นนอกสดุ แบบหลอ่ คอนกรตี เหลก็ ปลอก เหลก็ แกน ลกู ปนู งานก่อสรา้ งและประมาณราคา ท่ีควรรู้...ในโครงการบา้ นมนั่ คง/ 41

งานโครงสร้ างคาน ข้อพิจารณาในการเทคอนกรีตคาน 1. กอ่ นเทคอนกรตี ควรตรวจสอบควำมเรยี บรอ้ ยของแบบคำน ควำมสะอำด รอยต่อ แบบ คำ้ ยนั ไมต้ ู้ ไมร้ ดั ปำกแบบ ทอ้ งคำน กำรทำระดบั หลงั คำน 2. ก่อนเทคอนกรตี ควรใชเ้ ครอ่ื งปัม้ ลมเป่ำไลเ่ ศษฝ่นุ และรำดน้ำแบบหล่อใหช้ ุม่ 3. สำหรบั คำนทม่ี ขี นำดลกึ ควรเทคอนกรตี เป็นชนั้ ชนั้ ละไมเ่ กนิ 30 เซนตเิ มตร และ จค้ี อนกรตี ใหแ้ น่นในแตล่ ะชนั้ 4. ควรหยุดเทคอนกรตี ในแนวตงั้ ฉำกกบั คำน ณ ตำแหน่งท่แี รงเฉือนเกดิ ขน้ึ น้อย ท่สี ุด โดยทวั่ ไปอยู่ประมำณกลำงคำน เพ่อื ให้รอยต่อเรยี บร้อย ใช้ลวดตำข่ำยคนั่ รอยต่อหรอื หำกจำเป็นอำจใชไ้ มเ้ ครำ่ 1½ x 3 น้วิ คนั่ ระหวำ่ งเหลก็ เสรมิ 5. ก่อนเทคอนกรตี ต่อกบั คอนกรตี ใหม่ ควรทำควำมสะอำดรอยต่อ แลว้ รำดดว้ ยน้ำ ปนู ขน้ หน้ำรอยต่อใหท้ วั่ ก่อน จงึ เทคอนกรตี ใหมต่ ่อไป รปู การการเทคอนกรีตคาน งานก่อสร้างและประมาณราคา ท่ีควรรู้...ในโครงการบ้านมนั่ คง/ 42

งานโครงสร้ างคาน รูปแสดงให้เห็นถึงการผสมคอนกรีตที่ไม่ดีแล้วไม่ได้ใช้ เครื่องจีค้ อนกรีต ทาให้คอนกรีตเป็ นโพรงเหน็ เหลก็ และลกู ปนู คอนกรีตไม่ได้เป็นเนื้อเดียวกนั และยงั มีเศษไม้ติดอยู่ งานก่อสร้างและประมาณราคา ท่คี วรรู้...ในโครงการบา้ นมัน่ คง/ 43

งานพนื ้ พืน้ เป็นส่วนของโครงสรา้ งที่ทาหน้าที่รบั น้าหนักโดยตรง แล้ว ถา่ ยน้าหนักลงส่คู านเสาหรอื พืน้ ดิน 1. พื้นคอนกรีต วางบนดิน น้ำหนักบรรทุกทงั้ หมดถูกถ่ำยลงดินโดยตรง พ้ืน ประเภทน้นี ยิ มใชก้ บั งำนทอ่ี ยรู่ ะดบั พน้ื ดนิ เชน่ ทำงเทำ้ พน้ื อำคำร ถนน เป็นตน้ งานก่อสร้างและประมาณราคา ท่ีควรรู้...ในโครงการบ้านมัน่ คง/ 44

งานพนื ้ 2. พื้นคอนกรีตเสริมเหลก็ ทางเดียว เป็นพ้นื ท่ถี ูกรองรบั ดว้ ยคำนเพยี งสองดำ้ น เทำ่ นนั้ พน้ื คอนกรตี ชนดิ น้เี หมำะกบั กำรรบั น้ำหนกั ไมม่ ำกนกั รปู แสดงแผน่ พืน้ คอนกรีตเสริมเหลก็ ทางเดียว 3. พื้นคอนกรีตเสริมเหลก็ สองทาง เป็นพ้นื ท่มี คี ำนรอบทงั้ สด่ี ำ้ น มลี กั ษณะ สเ่ี หลย่ี มจตั ุรสั หรอื สเ่ี หลย่ี มผนื ผำ้ พ้นื ชนิดน้ีเหมำะกบั กำรรบั น้ำหนักปำนกลำงไม่ มำกนกั รปู แสดงแผน่ พืน้ คอนกรีตเสริมเหลก็ สองทาง งานก่อสร้างและประมาณราคา ท่คี วรรู้...ในโครงการบ้านมัน่ คง/ 45

งานพนื ้ 4. พื้นสาเรจ็ รปู เป็นแผ่นพน้ื ทถ่ี ูกรองรบั ดว้ ยคำนเพยี งสองดำ้ นเท่ำนัน้ พน้ื ชนิดน้ี ตอ้ งสงั่ หลอ่ จำกโรงงำน (พืน้ สาเรจ็ รปู ไม่สามารถทาเป็นพืน้ ห้องน้าได้) งานก่อสร้างและประมาณราคา ท่คี วรรู้...ในโครงการบ้านมัน่ คง/ 46

งานพนื ้ เปรียบเทียบระหว่างพ้ืนสาเรจ็ และพ้ืนหล่อกบั ที่ คอนกรตี เหลก็ โครงสรา้ งพืน้ ทรายปรบั ระดบั แผน่ พืน้ สาเรจ็ รปู เหลก็ ตะแกรง 5. พื้นไม้ โดยพ้นื จะวำงอยู่บนตง ซ่งึ รบั น้ำหนักจำกพ้นื ถ่ำยลงสู่คำน โดยคำนรบั น้ำหนกั บรรทุกจำกพน้ื และตงถำ่ ยลงสเู่ สำ รปู โครงสรา้ งพนื้ ไม้ งานก่อสร้างและประมาณราคา ท่ีควรรู้...ในโครงการบา้ นมัน่ คง/ 47

งานพนื ้ รปู แสดงการทุบพืน้ เน่ืองจากได้ออกแบบเป็นพืน้ คอนกรีตวางบนดิน แต่เปลี่ยนเป็ นวางแผ่นพื้นสาเรจ็ รปู และเทคอนกรีตทบั หน้าแล้ว ได้ ตรวจดพู บว่าคานไม่ได้ออกแบบไว้สาหรบั วางแผน่ พืน้ สาเรจ็ และคาน รบั น้าหนักไมไ่ ด้ จะก่อให้เกิดอนั ตรายและความเสียหายได้ ลกู ปนู มีหน้าท่ีอะไร แบบหลอ่ คอนกรตี ลกู ปนู ทำมำจำกคอนกรตี เหลก็ ขนำดประมำณ 1 น้ิว x 1 น้ิว x 1 น้ิว ลกู ปนู โดยผกู ไวก้ บั เหลก็ เพอ่ื คนั้ ระหวำ่ ง ตวั เหลก็ กบั แบบหล่อคอนกรตี เพอ่ื ไมใ่ หเ้ หลก็ ตดิ กบั แบบหลอ่ จนเกนิ ไป หำก คอนกรตี หมุ้ เหลก็ น้อยเกนิ ไป จะทำใหเ้ หลก็ เป็นสนิมในอนำคต งานกอ่ สรา้ งและประมาณราคา ท่คี วรรู้...ในโครงการบ้านมัน่ คง/ 48

งานหลังคา ส่วนประกอบของหลงั คา ครอบสนั หลงั คา กระเบ้อื งมุงหลงั คา แป จนั ทนั อกไก่ ขอื่ ดงั้ เชิงชาย ปิ ดลอน อะเส การเลือกใช้หลงั คาในภมู ิอากาศเขตร้อนชื้นอย่างในเมืองไทย มีหลกั ท่ีต้อง คานึงถึงอย่หู ลายประการ เช่น 1. หลงั คำตอ้ งมคี วำมเหมำะสมกบั สภำพภมู อิ ำกำศในบำ้ นเรำ จงึ ตอ้ ง คำนึงถงึ ควำมสำมำรถในกำรป้องกนั ควำมรอ้ น รปู ทรงหลงั คำทเ่ี ป็นทย่ี อมรบั กนั ว่ำ เหมำะกบั สภำพภมู อิ ำกำศบำ้ นเรำคอื หลงั คำทรงจวั่ และหลงั คำทรงปัน้ หยำ 2. หลงั คำตอ้ งเหมำะสมกบั งบประมำณ หลงั คำแต่ละชนิดถงึ แมว้ ่ำใน เน้ือท่เี ท่ำกนั แต่รำคำค่ำก่อสร้ำงนัน้ แตกต่ำงกนั เน่ืองจำกควำมยำกง่ำยในกำร ก่อสรำ้ งทแ่ี ตกต่ำงกนั รวมถงึ วสั ดุทใ่ี ชม้ ำกน้อยตำ่ งกนั งานกอ่ สรา้ งและประมาณราคา ท่ีควรรู้...ในโครงการบ้านมนั่ คง/ 49

งานหลังคา ส่วนใหญ่จะแบง่ เป็น 2 ประเภท คือ ไม้ และเหลก็ โครงหลงั คาไม้ โครงหลงั คาเหลก็ วสั ดมุ งุ หลงั คา โดยสว่ นมำก มกั จะเป็น กระเบอ้ื งลอน เน่ืองจำกมรี ำคำถกู มคี วำม ทนทำน และ สวยงำม กระเบอื้ งลอนคู่ อปุ กรณ์ในการติดตงั้ กระเบอื้ ง กระเบอื้ งลูกฟกู ขอเกี่ยว ขอรบั กระเบอื้ ง ขอเกย่ี ว ขอรบั กระเบอ้ื ง o กระเบอื้ งซีเมนตใ์ ยหิน กระเบอ้ื ง (กระเบอื้ งลอน) มีขนาด โดยทวั่ ไป 50 ซม. x 120 ซม. กำรมงุ กระเบอ้ื งลอน - มีน้าหนักเบา ไมค่ วรต่ำกวำ่ 10 องศำ - ราคาถกู งานก่อสร้างและประมาณราคา ท่ีควรรู้...ในโครงการบ้านมัน่ คง/ 50