ODPC8_Package

Package ตน แบบการขบั เคลื่อนกลไกปองกันควบคุมโรคและภัยสขุ ภาพ เครอื ขา ยพฒั นาคุณภาพชวี ติ ระดับอําเภอ สํานกั งานปองกนั ควบคมุ โรคที่ 8 จงั หวดั อุดรธานี กรมควบคุมโรค 1Package ตน้ แบบการขบั เคลสอ่ื นำนกลกไงกาปนอ้ ปงกอันงคกวนบคควมุ บโรคคุมแโลระคภทัย่ีส8ุขภจางพหวดอุดรธานี เครอื ขา่ ยพฒั นาคุณภาพชวี ติ ระดบั อำ�เภอ สำ�นักงานป้องกันควบคมุ โรคท่ี 8 จงั หวัดอดุ รธานี

(ปกรอง) คมู ือ Package ตน แบบการขับเคลือ่ นกลไกปองกนั ควบคุมโรคและภัยสขุ ภาพเครอื ขายพฒั นาคุณภาพ ชีวิตระดบั อําเภอ สาํ นักงานปอ งกนั ควบคมุ โรคท่ี 8 จังหวดั อดุ รธานี จัดทาํ โดย คณะกรรมการขับเคลื่อนกลไกปองกันควบคุมโรคและภยั สุขภาพ เครือขายพัฒนาคุณภาพชีวิต ระดับอําเภอและเขตเมอื ง สํานกั งานปองกนั ควบคุมโรคท่ี 8 จงั หวัดอุดรธานี พิมพท่ี บรษิ ัท ควิ คัมเบอร (ประเทศไทย) จาํ กัด จํานวน 5 เลม ปท่พี ิมพ 2562 2 Package ตน้ แบบการขบั เคลอ่ื นกลไกป้องกนั ควบคมุ โรคและภยั สขุ ภาพ เครือขา่ ยพัฒนาคณุ ภาพชวี ติ ระดับอ�ำ เภอ สำ�นักงานปอ้ งกนั ควบคุมโรคท่ี 8 จงั หวัดอุดรธานี

คานา จากความร่วมมือของกระทรวงสาธารณสุข กระทรวงมหาดไทย พร้อมด้วยหน่วยงานต่างๆ ในการพัฒนา และขับเคล่ือนการดูแลชีวติ ความเป็นอยู่ และสุขภาพของประชาชนในอาเภอ โดยใช้คณะกรรมการพัฒนาคุณภาพ ชีวิตระดับอาเภอเป็นผู้ขับเคล่ือน เป็นมิติใหม่ของการปฏิรูปสู่ Thailand 4.0 โดยหลักการของคณะกรรมการ พัฒนาคุณภาพชีวิตระดับอาเภอท่ีสาคัญน้ัน เป็นการสร้างความร่วมมือของหน่วยงานภาครัฐ เอกชน และ ประชาชนในอาเภอในการดูแล สุขภาวะ ทางกาย จิต และสังคมเพ่ือคุณภาพชีวิตที่ดีของประชาชน ทั้งนี้เช่ือว่า อาเภอเป็นพ้ืนท่ีในระดับท่ีมีความเหมาะสมในการจัดการท่ีจะก่อให้เกิดการพัฒนา โดยมีนายอาเภอเป็นประธาน และมีสาธารณสุขอาเภอเป็นเลขานุการคณะกรรมการ อีกท้ังคณะกรรมการยังประกอบด้วยหลายภาคส่วน ท้ังภาครัฐ เอกชน และประชาชนเข้ามาร่วมกันบริหารจัดการ ภายใต้การดาเนินการอย่างมีส่วนร่วม มีระเบียบ สานักนายกรัฐมนตรี ว่าด้วยคณะกรรมการพัฒนาคุณภาพชีวิตระดับอาเภอ พ.ศ. 2560 ซ่ึงกาหนดให้ใช้กลไก การดาเนินงานรูปแบบคณะกรรมการเป็นเคร่ืองมือในการดาเนินการ จะทาให้เกิดการแก้ปัญหาและการพัฒนาที่ ตรงกับความต้องการของประชาชนในพื้นท่ี ส่งผลให้ประชาชนได้รับการดูแลชีวิตความเป็ นอยู่ และสภาพแวดล้อมท่ีเหมาะสม นาไปสกู่ ารมีคณุ ภาพชวี ิตที่ดี สานักงานป้องกันควบคุมโรคที่ 8 จังหวัดอุดรธานี ซ่ึงเป็นหน่วยงานท่ีมีบทบาทในการสนับสนุน คณะกรรมการพัฒนาคุณภาพชีวิตระดับอาเภอ ด้านวิชาการในการเฝ้าระวัง ป้องกันควบคุมโรคและภัยสุขภาพ โดยดาเนินการผ่านกลไกคณะกรรมการขับเคลื่อนกลไกป้องกันควบคุมโรคและภัยสุขภาพเครือข่ายพัฒนาคุณภาพ ชีวิตระดับอาเภอและเขตเมือง สานักงานป้องกันควบคุมโรคที่ 8 จังหวัดอุดรธานี จึงได้จัดทาคู่มือ Package ต้นแบบในการขับเคลื่อนกลไกป้องกันควบคุมโรคและภัยสุขภาพเครือข่ายพัฒนาคุณภาพชีวิตระดับอาเภอ สานักงานป้องกันควบคุมโรคที่ 8 จังหวัดอุดรธานี เพื่อเป็นแนวทางการดาเนินงานของเจ้าหน้าท่ีรวมถึง ประชาชนให้มี ความรู้ ทักษะ ในการเฝ้าระวัง ป้องกันควบคุมโรคและภัยสุขภาพ ด้วยการมีส่วนร่วมใน การดาเนนิ งานทุกขั้นตอน จนนาไปสู่การปลอดภัยจากโรคและภัยสุขภาพในพน้ื ที่ คณะผูจ้ ัดทา กุมภาพันธ์ 2562 3Package ตน้ แบบการขบั เคลื่อนกลไกป้องกนั ควบคุมโรคและภัยสุขภาพ เครือข่ายพฒั นาคณุ ภาพชีวิตระดับอำ�เภอ สำ�นักงานป้องกนั ควบคมุ โรคท่ี 8 จังหวดั อดุ รธานี

สารบญั หนา้ 1 การปอ้ งกันการบาดเจ็บจากการจราจรทางถนน 17 โรคพษิ จากสารเคมีกาจดั ศัตรพู ืช 33 โรคพิษสนุ ขั บ้า 37 โรคที่เกดิ จากอาหารและนาเป็นสอื่ 43 การจดั การภาวะฉกุ เฉินทางสาธารณสุขโดยใช้กลไกระบบบญั ชาการเหตุการณ์ และศูนย์ปฏิบตั ิการภาวะฉุกเฉิน 52 การวเิ คราะหข์ ้อมลู ทางระบาดวทิ ยา สารบัญตาราง 2 3 ตารางที่ 1 อำเภอเสย่ี งสงู มำกและอำเภอเส่ียงสูงในเขตสุขภำพที่ 8 5 ตารางที่ 2 กำรวิเครำะห์ข้อมลู และสถำนกำรณก์ ำรบำดเจบ็ และเสยี ชวี ติ จำกอุบตั เิ หตทุ ำงถนนจังหวัดอดุ รธำนี 6 ตารางที่ 3 กำรวเิ ครำะห์ขอ้ มลู และสถำนกำรณ์กำรบำดเจบ็ และเสยี ชีวิตจำกอบุ ัตเิ หตทุ ำงถนนจังหวัดหนองบวั ลำภู 7 ตารางท่ี 4 กำรวเิ ครำะห์ขอ้ มลู และสถำนกำรณ์กำรบำดเจ็บและเสียชวี ติ จำกอุบัตเิ หตทุ ำงถนนจงั หวัดสกลนคร 8 ตารางท่ี 5 กำรวเิ ครำะหข์ อ้ มลู และสถำนกำรณ์กำรบำดเจบ็ และเสียชีวติ จำกอุบตั เิ หตทุ ำงถนนจงั หวดั นครพนม 9 ตารางที่ 6 กำรวเิ ครำะหข์ อ้ มลู และสถำนกำรณก์ ำรบำดเจบ็ และเสยี ชวี ิตจำกอบุ ัติเหตทุ ำงถนนจังหวดั เลย 10 ตารางที่ 7 กำรวิเครำะห์ข้อมลู และสถำนกำรณก์ ำรบำดเจ็บและเสียชีวิตจำกอบุ ัตเิ หตุทำงถนนจังหวดั บงึ กำฬ 11 ตารางท่ี 8 กำรวเิ ครำะหข์ อ้ มลู และสถำนกำรณก์ ำรบำดเจบ็ และเสยี ชีวิตจำกอบุ ัติเหตทุ ำงถนนจังหวดั หนองคำย 11 ตารางท่ี 9 ขอ้ มลู กำรบำดเจบ็ และเสียชีวติ เขตสขุ ภำพที่ 8 12 ตารางที่ 10 ข้อมูลสำเหตุกำรเกิดอุบัติเหตจุ ำกกำรดมื่ แอลกอฮอล์ของเขตสุขภำพท่ี 8 14 ตารางที่ 11 ขอ้ มลู ประเภทยำนพำหนะทเ่ี กดิ อบุ ตั เิ หตขุ องเขตสขุ ภำพท่ี 8 15 ตารางที่ 12 คูม่ ือและองค์ควำมรทู้ สี่ นับสนุนงำน 20 ตารางที่ 13 หน่วยงำนทีเ่ ก่ยี วข้อง 27 ตารางที่ 14 ข้อมูลอัตรำป่วยจำกพิษสำรกำจดั ศัตรูพืช ปี พ.ศ.2559-2561 รำยอำเภอ พน้ื ที่เขตสุขภำพท่ี 8 28 ตารางที่ 15 คมู่ อื และองค์ควำมรสู้ ำหรบั เจ้ำหนำ้ ที่ 34 ตารางท่ี 16 องคค์ วำมรสู้ ำหรับเกษตรกร/ประชำชน 35 ตารางที่ 17 เครือ่ งมอื และวัสดุอปุ กรณ์ 43 ตารางที่ 18 รปู แบบกำรดำเนินงำนมำตรกำรด้ำนคน : เปำ้ หมำยคือไม่มผี ู้เสยี ชวี ิตด้วยโรคพิษสนุ ัขบ้ำ 53 ตารางท่ี 19 รปู แบบกำรดำเนนิ งำนมำตรกำรดำ้ นสตั ว์ : เป้ำหมำยคอื ควำมครอบคลมุ วัคซีนในสตั ว์ 53 ตารางท่ี 20 ระดับควำมรนุ ของสำธำรณภัย และผบู้ ัญชำกำรเหตุกำรณ์ 53 ตารางท่ี 21 จำนวนและร้อยละผปู้ ว่ ยโรคคอตีบแยกกลมุ่ อำยุ ตารางที่ 22 จำนวนและร้อยละผู้ปว่ ยโรคคอตีบแยกตำมกลุม่ อำยุและเพศ 4 Package ต้นแบบการขบั เคลอ่ื นกลไกปอ้ งกันควบคมุ โรคและภยั สุขภาพ เครือขา่ ยพัฒนาคณุ ภาพชีวติ ระดับอ�ำ เภอ ส�ำ นกั งานป้องกันควบคุมโรคท่ี 8 จังหวดั อดุ รธานี

สำรบญั ภำพ 12 14 ภาพที่ 1 ข้อมลู ชว่ งเวลำเกิดอุบัติเหตุของเขตสุขภำพที่ 8 19 ภาพท่ี 2 กระบวนกำรแกไ้ ขปัญหำบำดเจ็บจำกกำรจรำจรทำงถนน 19 ภาพที่ 3 ขอ้ มูลอัตรำป่วยจำกพษิ สำรกำจดั ศตั รพู ืช ปี พ.ศ.2558-2560 รำยเขตสุขภำพเทียบกบั ประเทศ 19 ภาพท่ี 4 ข้อมูลอัตรำปว่ ยจำกพิษสำรกำจดั ศตั รูพชื ปี พ.ศ.2558-2560 เขตสขุ ภำพที่ 8 เทยี บกบั ประเทศ 20 ภาพท่ี 5 ข้อมลู อตั รำปว่ ยจำกพษิ สำรกำจดั ศัตรูพชื ปี พ.ศ.2558-2560 รำยจงั หวดั ในพื้นท่ีเขตสุขภำพที่ 8 20 ภาพที่ 6 แสดงข้อมลู อัตรำป่วยจำกพษิ สำรกำจดั ศัตรพู ืช ปี พ.ศ.2560 เขตสุขภำพที่ 8 จำแนกตำมกลุ่มอำยุ 26 30 ภาพที่ 7 ข้อมูลจำนวนผปู้ ว่ ยจำกพษิ สำรกำจดั ศัตรพู ืชจำแนกรำยเดอื น ประเทศไทย ปี ค.ศ.2005-2009 31 37 ภาพที่ 8 แผนผังกระบวนกำรแกไ้ ขปญั หำโรคพิษสำรเคมกี ำจดั ศตั รูพชื ผ่ำนกลไก พชอ. 37 ภาพท่ี 9 ตวั อย่ำงในกำรจดั ทำขอ้ มลู 38 ภาพท่ี 10 แผนผังกำรวเิ ครำะห์ขอ้ มูลโรคพษิ จำกสำรกำจัดศตั รูพืช 38 ภาพท่ี 11 อตั รำปว่ ยโรคอุจจำระรว่ งยอ้ นหลงั 5 ปเี ปรยี บเทยี บระหวำ่ งประเทศกบั เขตสขุ ภำพที่ 8 38 ภาพท่ี 12 อตั รำปว่ ยโรคอำหำรเปน็ พษิ ย้อนหลัง 5 ปีเปรียบเทยี บระหว่ำงประเทศกบั เขตสขุ ภำพที่ 8 38 ภาพที่ 13 อตั รำป่วยโรคอจุ จำระร่วงย้อนหลัง 5 ปีเปรียบเทยี บรำยจังหวดั เขตสุขภำพท่ี 8 38 ภาพท่ี 14 อตั รำป่วยโรคอำหำรเป็นพษิ ย้อนหลงั 5 ปี เปรียบเทียบรำยจังหวัดเขตสุขภำพท่ี 8 38 ภาพท่ี 15 อตั รำปว่ ยโรคอจุ จำระร่วงอำเภอธำตุพนม ปี 2556-2561 39 ภาพท่ี 16 จำนวนผ้ปู ว่ ยแยกตำมกลมุ่ อำยปุ ี 2561 39 ภาพที่ 17 จำนวนป่วยโรคอจุ จำระร่วงอำเภอธำตุพนม แยกตำมกลมุ่ อำชีพปี 2561 39 ภาพที่ 18 จำนวนป่วยโรคอุจจำระรว่ งอำเภอธำตุพนม แยกรำยเดอื นปี 2561 39 ภาพท่ี 19 อตั รำป่วยโรคอำหำรเป็นพษิ อำเภอธำตุพนมปี 2556-2561 44 ภาพท่ี 20 จำนวนปว่ ยโรคอำหำรเป็นพิษอำเภอธำตพุ นม แยกตำมกลุ่มอำยุปี 2561 45 ภาพที่ 21 จำนวนปว่ ยโรคอำหำรเปน็ พษิ อำเภอธำตพุ นม แยกตำมกลุ่มอำชีพ ปี 2561 46 ภาพท่ี 22 จำนวนปว่ ยโรคอำหำรเปน็ พษิ อำเภอธำตพุ นม แยกรำยเดือนปี 2561 47 ภาพท่ี 23 สถำนกำรณท์ ส่ี ำมำรถนำระบบบญั ชำกำรเหตกุ ำรณ์มำใชไ้ ด้ 49 ภาพท่ี 24 ตวั อยำ่ งโครงสร้ำงระบบบัญชำกำรเหตุกำรณ์ ภาพท่ี 25 กำรดำเนินงำนจัดตง้ั ศนู ย์ปฏิบตั กิ ำรภำวะฉุกเฉนิ 3 องค์ประกอบ (3S) 50 ภาพที่ 26 แผนผังขัน้ ตอน กำรเปดิ ศนู ยป์ ฏิบตั ิกำรภำวะฉกุ เฉนิ 51 ภาพที่ 27 ตวั อย่ำงกลมุ่ ภำรกิจในศนู ย์ปฏิบัติกำรภำวะฉกุ เฉิน ตำมโครงสรำ้ งระบบบญั ชำกำรเหตุกำรณ์ 54 54 พรอ้ มบทบำทหนำ้ ท่ี 55 ภาพท่ี 28 ควำมเชอ่ื มโยงระหว่ำง EOC จงั หวดั (เขตเมอื ง) และ EOC พนื้ ที่ ภาพท่ี 29 เอกสำรคมู่ ือกำรดำเนนิ งำนท่ีเกย่ี วขอ้ ง ภาพที่ 30 จำนวนผ้ปู ่วยโรคไข้หวดั ใหญแ่ ยกตำมกลมุ่ อำยุ จงั หวัดหนองคำย พ.ศ.2561 ภาพที่ 31 รอ้ ยละของผู้ป่วยโรคไข้หวดั ใหญแ่ ยกตำมกลมุ่ อำยุและเพศ จงั หวัดหนองคำย พ.ศ.2561 ภาพท่ี 32 รอ้ ยละของผปู้ ว่ ยโรคไข้หวดั ใหญแ่ ยกตำมอำชพี จงั หวัดหนองคำย พ.ศ.2561 5Package ต้นแบบการขบั เคลื่อนกลไกปอ้ งกนั ควบคุมโรคและภัยสุขภาพ เครอื ข่ายพัฒนาคณุ ภาพชีวิตระดบั อ�ำ เภอ สำ�นักงานปอ้ งกนั ควบคุมโรคท่ี 8 จงั หวัดอดุ รธานี

ภาพท่ี 33 แผนทีแ่ สดงที่อยู่ของผูป้ ว่ ยโรคไขเ้ ลอื ดออก แยกตำบล อำเภออำกำศอำนวย จงั หวดั สกลนคร 57 พ.ศ.2558 57 ภาพที่ 34 แผนทแี่ สดงอัตรำปว่ ยโรคไข้เลอื ดออกต่อประชำกรแสนคน แยกรำยอำเภอ เขตสขุ ภำพท่ี 8 พ.ศ.2561 59 59 ภาพที่ 35 จำนวนผปู้ ่วยโรคไขห้ วดั ใหญ่ แยกตำมสปั ดำหเ์ ริม่ ป่วย จงั หวดั หนองคำย พ.ศ.2561 ภาพท่ี 36 จำนวนผู้ป่วยโรคไขเ้ ลอื ดออก แยกตำมเดือนที่เรมิ่ ปว่ ย อำเภอบ้ำนดุง จังหวดั อดุ รธำนี 59 พ.ศ.2550 – 2561 60 ภาพท่ี 37 อตั รำปว่ ยโรคไขเ้ ลอื ดออก เปรียบเทียบกับอัตรำป่วยตำย แยกตำมปีพ.ศ.2549 – 2558 เขตสุขภำพที่ 1 ภาพที่ 38 จำนวนผปู้ ่วยโรคไขเ้ ดงกี่ (DF) เปรียบเทียบกับโรคไข้เลอื ดออก (DHF) และไขเ้ ลือดออกช็อก (DSS) แยกตำมปี พ.ศ.2549 – 2558 เขตสุขภำพท่ี 1 6 Package ตน้ แบบการขับเคล่อื นกลไกป้องกนั ควบคุมโรคและภัยสุขภาพ เครือข่ายพัฒนาคุณภาพชวี ิตระดับอำ�เภอ สำ�นักงานป้องกันควบคุมโรคท่ี 8 จังหวัดอดุ รธานี

การป้องกันการบาดเจบ็ จากการจราจรทางถนน ข้อมูลสถานการณ์และสภาพปญั หา ปัญหาการบาดเจบ็ และเสียชวี ิตจากอุบตั ิเหตุทางถนน(Road Traffic Injury) เป็นปัญหาสาคญั ท่ีนานา ประเทศให้ความสาคัญ โดยได้มีการบรรจุเป็นหนึ่งในเป้าหมายในการพัฒนาท่ียั่งยืน(Sustainable Development) โดยพ.ศ.2558 ในการประชุมสมัชชาใหญ่แห่งสหประชาชาติได้ให้การรับรองวาระการพัฒนา ที่ยั่งยืน พ.ศ. 2573 (2030 Agenda for Sustainable Development) โดยเป้าหมายความปลอดภัยทาง ถนนเป็นเป้าหมายสาคัญในข้อ 3.6 คือ ลดอัตราการเสียชีวิตและบาดเจ็บจากอุบัติเหตุทางถนนให้ได้ครึ่งหนึ่ง ภายในปี พ.ศ.2563 ซึ่งกาหนดเป็นนโยบายทศวรรษแห่งความปลอดภัยทางถนน 2554-2563(Decade of Action for Road Safety 2011-2020) โดยให้ประเทศต่างๆ ดาเนินมาตรการท่ีได้รับการยอมรับระดับสากล เพ่ือเพ่ิมความปลอดภัยทางถนนและคาดการณ์ว่าในปี พ.ศ.2573 จะมีจานวนผู้เสียชีวิตจากอุบัติเหตุทางถนน ทวั่ โลก จานวน 1,853,581 ราย หรอื คดิ เปน็ อตั ราเสียชวี ิต 22 ต่อประชากรแสนคน(United Nations,2018) สถานการณ์ในประเทศไทยพบว่าการบาดเจ็บและเสียชีวิตจากอุบัติเหตุทางถนน เป็นปัญหาสาธารณสุขมา สาคัญมาโดยตลอด โดยมจี านวนผู้บาดเจ็บ ผู้เสียชีวติ และผู้พกิ ารมแี นวโน้มเพ่ิมมากขึ้นทกุ ปีขอ้ มูลจาก Global Status Report on Road Safety 2015 ขององค์การอนามัยโลก จัดให้ประเทศไทยเป็นประเทศที่มีอัตรา การเสียชีวิตจากการจราจรทางถนน เป็นอันดับ 2 ของโลก โดยองค์การอนามัยโลก คาดการณ์ว่ามีจานวน เสียชีวิตจากอุบัติเหตุทางถนน ท้ังสิ้น 24,237 ราย คิดเป็นอัตราตาย 36.2 ต่อประชากรแสนคน โดยเมื่อ พิจารณาประเภทการขับขยี่ านพาหนะที่เกดิ อุบัติเหตุพบว่าประเทศไทยมีอตั ราการเสียชีวิตจากรถจักรยานยนต์ สงู สุดเป็นอันดับ 1 ของโลก หรือคิดเป็นอัตราตาย 26.3 ต่อประชากรแสนคน รองลงมาคือรถยนต์ คนเดินเท้า และจักรยานคิดเป็นร้อยละ 4.7, 2.9 และ 0.8 ตามลาดับ(WHO,2015) จากข้อมูลการศึกษาการสูญเสียปี สขุ ภาวะของประชากรไทย พ.ศ.2556 (Disability Adjusted Life Years,DALYs) พบวา่ อบุ ัตเิ หตุทางถนนเป็น สาเหตุของการสูญเสียปีสขุ ภาวะอันดับ 2 ในเพศชายและอันดับ 8 ในเพศหญิง โดยเพศชายสูญเสียปีสุขภาวะ กว่าเพศหญิงถึงกว่า 4 เท่าและเมื่อพิจารณาเฉพาะในกลุ่มอายุ 15-19 ปีพบว่า อุบัติเหตุทางถนนเป็นสาเหตุ ของการสูญเสียปีสุขภาวะเป็นอันดับ 1 ทั้งเพศชาติและเพศหญิง(สานักงานพัฒนานโยบายสุขภาพระหว่าง ประเทศ,2558) สานักงานป้องกันควบคุมโรคท่ี 8 จังหวัดอุดรธานี ได้ดาเนินการวิเคราะห์ข้อมูลการบาดเจ็บและ เสยี ชีวติ จากอุบตั เิ หตุทางถนนระดบั จังหวัดภายในเขตสขุ ภาพที่ 8 โดยมีวตั ถปุ ระสงค์ในการชเี้ ป้าอาเภอเส่ียงใน การดาเนินงานป้องกันการบาดเจ็บจากการจราจรทางถนน(D-RTI) ในปีงบประมาณ 2562 ซึ่งวิเคราะห์ข้อมูล การเสียชีวิตจากมรณบัตร ปีพ.ศ. 2557-2559 และข้อมูลการบาดเจ็บจากระบบรายงานแฟ้มสุขภาพ (43 แฟ้ม) ปีพ.ศ. 2558-2560 ผลการวิเคราะห์สถานการณ์บาดเจ็บและเสียชีวิตในเขตสุขภาพที่ 8 พบว่า ค่ามัธยฐาน(Median)ระหว่างปี 2558-2560 เท่ากับ 88,481 คน โดยปี 2560 มีผู้บาดเจ็บ 94,887 คน ซึ่งมี แนวโน้มของผู้ได้รับบาดเจ็บเพ่ิมสูงขึ้นกว่าปี 2558 – 2559 คือ 81,303 และ 89,369 คนตามลาดับ และ ขอ้ มูลการเสยี ชีวิตจากอุบัติเหตทุ างถนน พบวา่ มีค่ามัธยฐาน(Median)ระหว่างปี 2557-2559 เท่ากับ 854 คน โดยปี 2559 มีผู้เสียชีวิต 847 คน ซึ่งมีแนวโน้มลดลงเล็กน้อยจากปี 2557 – 2558 คือ 1,091 และ 813 คน ตามลาดบั Package ตน้ แบบการขับเคล่ือนกลไกป้องกนั ควบคุมโรคและภยั สุขภาพ 1 เครือข่ายพฒั นาคุณภาพชวี ิตระดับอำ�เภอ ส�ำ นักงานป้องกนั ควบคุมโรคที่ 8 จงั หวดั อดุ รธานี ผลวิเคราะห์สถานการณ์บาดเจ็บและเสียชีวิตภายในเขตสุขภาพท่ี 8 สามารถช้ีเป้าหมายอาเภอเสี่ยงเป็น

แนวโน้มของผู้ได้รับบาดเจ็บเพ่ิมสูงขึ้นกว่าปี 2558 – 2559 คือ 81,303 และ 89,369 คนตามลาดับ และ ขอ้ มูลการเสียชีวิตจากอุบัติเหตทุ างถนน พบวา่ มีค่ามัธยฐาน(Median)ระหว่างปี 2557-2559 เท่ากับ 854 คน โดยปี 2559 มีผู้เสียชีวิต 847 คน ซ่ึงมีแนวโน้มลดลงเล็กน้อยจากปี 2557 – 2558 คือ 1,091 และ 813 คน ตามลาดับ ผลวิเคราะห์สถานการณ์บาดเจ็บและเสียชีวิตภายในเขตสุขภาพที่ 8 สามารถช้ีเป้าหมายอาเภอเส่ียงเป็น 2 กลุ่ม คือ 1.อาเภอเสี่ยงสูงมาก(สีแดง) หมายถึง กลุ่มอาเภอที่มีจานวนผู้เสียชีวิตและผู้บาดเจ็บอยู่ในกลุ่ม ร้อยละ 25 อันดับแรกของอาเภอท้ังหมด 2.อาเภอเสี่ยงสูง (สีส้ม) หมายถึง กลุ่มอาเภอท่ีมีจานวนผู้เสียชีวิต หรือผู้บาดเจ็บ อย่างใดอย่างหน่ึงอยู่ในกลุ่มร้อยละ 25 อันดับแรกของอาเภอทั้งหมด โดยอาเภอเส่ียงภายใน เขตสุขภาพท่ี 8 ประกอบด้วยอาเภอเส่ียงสูงมาก(สีแดง)จานวน 8 อาเภอและอาเภอเส่ียงสูง(สีส้ม) จานวน 12 อาเภอ ดังรายละเอียดในตารางท่ี 1 และจานวนผู้บาดเจ็บและเสียชีวิตจากอุบัติเหตุทางถนนระดับจังหวัด ดงั รายละเอยี ดในตารางท่ี 2-8 ตารางท่ี 1 อาเภอเส่ียงสงู มากและอาเภอเส่ยี งสงู ในเขตสขุ ภาพที่ 8 จงั หวดั อาเภอ อาเภอเสย่ี ง นครพนม เมืองนครพนม อาเภอเส่ยี งสงู บึงกาฬ เมอื งบึงกาฬ อาเภอเสี่ยงสงู มาก เลย เมอื งเลย อาเภอเสีย่ งสงู มาก สกลนคร วงั สะพุง อาเภอเสย่ี งสูงมาก เมืองสกลนคร อาเภอเสย่ี งสูงมาก หนองคาย วานรนวิ าส อาเภอเสี่ยงสูง หนองบวั ลาภู สว่างแดนดนิ อาเภอเสี่ยงสูง อากาศอานวย อาเภอเสี่ยงสูง อุดรธานี ทา่ บ่อ อาเภอเสี่ยงสงู เมอื งหนองคาย อาเภอเสย่ี งสงู มาก จงั หวดั นากลาง อาเภอเส่ียงสูง เมอื งหนองบวั ลาภู อาเภอเสี่ยงสูงมาก ศรบี ุญเรอื ง อาเภอเส่ยี งสงู กมุ ภวาปี อาเภอเสี่ยงสงู มาก บ้านดงุ อาเภอเสี่ยงสูง บา้ นผือ อาเภอเสี่ยง เพ็ญ อาเภอ อาเภอเสี่ยงอาเภอเสย่ี ง เมืองอดุ รธานี อาเภอเสย่ี งสงู มาก วงั สามหมอ อาเภอเสย่ี งสงู หนองหาน อาเภอเสย่ี งสูง 2 Package ตน้ แบบการขับเคลือ่ นกลไกปอ้ งกนั ควบคมุ โรคและภัยสขุ ภาพ เครือขา่ ยพัฒนาคุณภาพชวี ติ ระดับอำ�เภอ สำ�นกั งานปอ้ งกนั ควบคุมโรคท่ี 8 จังหวดั อดุ รธานี

ตารางที่ 2 การวเิ คราะหข์ ้อมลู และสถานการณก์ ารบาดเจบ็ และเสยี ชวี ิตจากอุบตั เิ หตทุ างถนนจังหวดั อดุ รธานี ขอ้ มูลการบาดเจบ็ 58-59 ข้อมูลการเสยี ชีวติ 57-59 ผลการ วเิ คราะห์ เขต จงั หวัด อาเภอ IPD+OPD IPD+OPD IPD+OPD Median แบง่ สี Dead Dead Dead Median แบง่ สี บ.กลาง อาเภอเสีย่ ง สุขภาพ 58 59 60 OPD+IPD จานวน 2557 2558 2559 Dead 57- จานวน กมุ ภวาปี บาดเจบ็ เสียชวี ิต เมืองอดุ รธานี 1356 2337 2278 58-60 สีแดง 59 สีแดง หนองหาน 1592 1973 2000 2278 สีแดง สีแดง 8 อุดรธานี 2397 2403 2735 1973 สแี ดง 24 16 22 22 สีเหลือง 529 อาเภอสีแดง 8 อดุ รธานี เพญ็ 1922 2334 2385 2403 สีแดง สีสม้ 2611 อาเภอสีแดง 8 อุดรธานี บ้านดุง 2260 2190 2638 2334 สแี ดง 237 41 67 67 สสี ้ม 289 อาเภอสสี ม้ 8 อดุ รธานี บ้านผือ 2008 2110 2100 2260 สแี ดง สสี ้ม 293 อาเภอสสี ม้ 8 อดุ รธานี วังสามหมอ 968 1030 1033 2100 สีสม้ 11 5 5 5 สแี ดง 444 อาเภอสสี ม้ 8 อดุ รธานี หนองวัวซอ 1290 1263 1317 1030 สสี ม้ สีส้ม 325 อาเภอสสี ้ม 8 อุดรธานี 1290 12 12 20 12 162 อาเภอสสี ม้ 8 อุดรธานี 130 16 6 8 8 อาเภอสี 8 อดุ รธานี 110 เหลอื ง Package ตน้ แบบการขบั เคล่ือนกลไกป้องกันควบคมุ โรคและภยั สุขภาพ 9 12 10 10 อาเภอสี 8 อดุ รธานี 318 เหลอื ง 3เครอื ขา่ ยพฒั นาคุณภาพชีวิตระดับอ�ำ เภอ ส�ำ นกั งานป้องกันควบคุมโรคท่ี 8 จงั หวดั อุดรธานี 8 อุดรธานี 20 12 16 16 85 อาเภอสีเขยี ว 8 อดุ รธานี อาเภอสเี ขยี ว 8 อุดรธานี 9 6 10 9 92 132 อาเภอสเี ขยี ว นา้ โสม 1167 1246 1352 1246 สีสม้ 7 8 6 7 สีส้ม อาเภอสเี ขยี ว กดุ จับ 900 1191 1164 1164 สสี ้ม 153 3 สเี หลือง ไชยวาน 811 888 942 888 สสี ม้ 545 5 สีเหลือง โนนสะอาด 852 สสี ม้ 2 สีเขียว ศรธี าตุ 852 936 800 745 สเี หลอื ง 721 2 สเี ขียว 692 745 794 912

Package ต้นแบบการขบั เคลอ่ื นกลไกป้องกนั ควบคุมโรคและภยั สขุ ภาพ ตารางท่ี 2 การวเิ คราะห์ขอ้ มลู และสถานการณ์การบาดเจบ็ และเสียชีวติ จากอบุ ัติเหตุทางถนนจังหวัดอดุ รธานี (ตอ่ ) 4 เครอื ขา่ ยพัฒนาคุณภาพชีวิตระดบั อำ�เภอ สำ�นักงานปอ้ งกนั ควบคมุ โรคที่ 8 จงั หวัดอุดรธานี ข้อมลู การบาดเจ็บ 58-59 ข้อมูลการเสียชีวิต 57-59 ผลการ วิเคราะห์ เขต จังหวัด อาเภอ IPD+OPD IPD+OPD IPD+OPD Median แบง่ สี Dead Dead Dead Median แบ่งสี บ.กลาง อาเภอเสยี่ ง สขุ ภาพ 58 59 60 OPD+IPD จานวน 2557 2558 2559 Dead 57- จานวน บาดเจบ็ เสยี ชวี ติ 58-60 59 สเี หลอื ง 8 อุดรธานี หนองแสง 641 704 677 677 สีเหลอื ง 4 5 0 4 สเี หลือง 85 อาเภอสีเขยี ว สีเหลอื ง 151 อาเภอสเี ขยี ว 8 อุดรธานี นายูง 612 613 616 613 สีเหลอื ง 2 3 3 3 119 อาเภอสีเขยี ว สีเขียว 64 อาเภอสเี ขยี ว 8 อุดรธานี ท่งุ ฝน 509 638 584 584 สีเหลือง 3 3 2 3 สเี ขียว 82 อาเภอสเี ขยี ว สีเขียว 63 อาเภอสเี ขยี ว 8 อุดรธานี กแู่ ก้ว 318 557 568 557 สเี หลอื ง 1 1 1 1 สเี ขยี ว 104 อาเภอสีเขยี ว 8 อดุ รธานี พบิ ูลย์รกั ษ์ 518 530 506 518 สีเหลือง 0 0 0 0 8 อุดรธานี สร้างคอม 284 394 406 394 สีเขยี ว 3 0 0 0 8 อุดรธานี ประจกั ษศ์ ลิ ปา 120 204 603 204 สเี ขียว 2 2 4 2 คม ตารางท่ี 3 การวิเคราะห์ขอ้ มูลและสถานการณ์การบาดเจ็บและเสยี ชีวติ จากอบุ ตั ิเหตุทางถนนจงั หวดั หนองบวั ลาภู ตารางท่ี 3 การวเิ คราะห์ขอ้ มูลและสถานการณก์ ารบาดเจ็บและเสียชีวติ จากอบุ ัติเหตทุ างถนนจังหวัดหนองบัวลาภู ขอ้ มลู การบาดเจบ็ 58-59 ขอ้ มลู การเสียชีวติ 57-59 ผลการ วผเิ คลรกาาะรห์ เขต จงั หวัด อาเภอ IPD+OPD ข้อมลู การบาดเจ็บ 58M-5e9dian แบง่ สี Dead DD225e15e1859a59a8d8dข้อมลูDD22ก5e25e28า56a56aร9d9dเสยี ชDวีDMMิตeeeaea55252dd8d79696ii-a5a55n7n79-- แบง่ สี บ.กลาง อวาเิ ภคอราเสะี่ยหง์ สขุ เขภตาพ จงั หวดั อาเภอ IPD5+8OPD IPD+OPD IPD+OPD OMPeDd+iIaPnD จแาบนง่วสนี D25e5a7d จแาบน่งวสนี บ.กลาง อาเภอเส่ียง สขุ ภาพ IPD5+9OPD IPD6+0OPD O5P8D-+6I0PD บจาาดนเวจนบ็ 2557 เจสาียนชวี นิต เมือง 58 บสาีแดดเจงบ็ เสสียีแชดีวงิต 453 อาเภอสแี ดง 8 หนองบัวลาภู หนอเงมบอื วั งลาภู 59 60 5381-8690 สสแีแี ดดงง 33 สสแีีสด้มง 249543 ออาาเเภภออสสแีสี ดม้ ง 88 หหนนอองงบบัวัวลลาาภภูู หศนรอีบงุญบเวั รลอื างภู 2741 383 126984 อาเภอสสี ้ม 8 หนองบวั ลาภู ศนรีบากุญลเารงือง 12579441 3189 3433 13416829 สแี ดง สีส้ม 11618 ออาเาภเภออสสเี ขสี ยี ม้ ว 8 หนองบัวลาภู สวุ นรารกณลคาูหงา 13416829 13349343 สีแสดม้ ง สเี สหีสลม้ือง 17141 อาเภอสเี ขยี ว 8 หนองบวั ลาภู สุวโรนรนณสคงั ูหา 754 อาเภอสีเขยี ว 8 หนองบัวลาภู 1158914 14602 153914 14602 สสี ้ม 183 181 58 181 สเี หลอื ง 75 อาเภอสเี ขยี ว 8 หนองบวั ลาภู โนนานวสังัง สสีเขีสีย้มว นาวงั 1210801 1145630 135391 124060 สเี ขียว 153 181 25 151 สเี หลอื ง สเี หลอื ง 1825020 1012523 1131381 1022020 5 58 52 5 38452 1309262 1511148 1309262 05 75 35 35 342 396 514 396 073 3

ตารางท่ี 4 การวิเคราะหข์ ้อมลู และสถานการณ์การบาดเจบ็ และเสยี ชวี ติ จากอบุ ตั ิเหตุทางถนนจังหวดั สกลนคร ข้อมูลการบาดเจ็บ 58-59 ขอ้ มูลการเสยี ชีวติ 57-59 ผลการ วิเคราะห์ เขต จงั หวดั อาเภอ IPD+OPD IPD+OPD IPD+OPD Median แบ่งสี Dead Dead Dead Median แบ่งสี บ.กลาง อาเภอเสีย่ ง สุขภาพ 58 59 60 OPD+IPD จานวน 2557 2558 2559 Dead 57- จานวน เมอื งสกลนคร บาดเจ็บ เสียชีวิต สวา่ งแดนดิน 4935 5453 4822 58-60 สแี ดง 59 สีแดง วานรนวิ าส 2605 2733 2895 4935 สสี ้ม 8 สกลนคร อากาศอานวย 1302 1435 1693 สแี ดง 145 165 162 162 สีส้ม 916 อาเภอสีแดง 8 สกลนคร 1008 1191 1184 2733 สแี ดง สีแดง 464 อาเภอสสี ม้ 8 สกลนคร 1435 21 12 12 12 237 อาเภอสสี ้ม 8 สกลนคร สสี ม้ สีส้ม 177 อาเภอสสี ม้ 1184 11 12 13 12 อาเภอสี สเี หลอื ง 210 14 17 18 17 สีส้ม 186 เหลอื ง สเี หลือง 193 อาเภอสเี ขยี ว 8 สกลนคร พังโคน 1202 1265 1401 1265 สสี ม้ 6 10 7 7 สเี หลอื ง 155 อาเภอสเี ขยี ว สเี หลือง 115 อาเภอสเี ขยี ว 8 สกลนคร บ้านม่วง 1076 1154 1190 1154 สสี ้ม 13 46 6 สีเหลือง 171 อาเภอสีเขยี ว สแีเหบลง่ อืสงี 86 อาเภอสีเขยี ว 8 สกลนคร พรรณานคิ ม 872 758 664 758 สเี หลอื ง 9 6 10 9 สจเีาหนลวือนง บ.ก5ล8าง อาเผภลอกสาีเรขยี ว เสียเขชียีววติ 63 อาวเิเภคอรสาีเะขหยี ์ ว Package ตน้ แบบการขบั เคล่ือนกลไกป้องกันควบคมุ โรคและภยั สุขภาพ ตาร8างท่ี 4 กสากรลวิเนคครราะหข์ ้อมลู วแาลระิชสภถูมาิ นการณก์ า7รบ89าดเจบ็ และ7เส1ีย2ชวี ติ จากอบุ72ตั 4ิเหตทุ างถนน72จ4ังหวดั สกลนสีเคหรลอื ง 6 92 6 สเี ขียว 83 ออาาเเภภออสเีเสขีย่ ยี งว สีเหลอื ง 111 อาเภอสีเขยี ว 5เครอื ขา่ ยพฒั นาคุณภาพชีวิตระดับอ�ำ เภอ ส�ำ นกั งานป้องกันควบคุมโรคท่ี 8 จงั หวดั อุดรธานี 8 สกลนคร เจรญิ ศลิ ป์ 688 699 718 699 สีเหลือง(ต่อ) 5 16 5 สเี หลอื ง 96 อาเภอสเี ขยี ว สีเขยี ว 69 อาเภอสเี ขยี ว 8 สกลนคร คาตากลา้ 660 640 695 660 สีเหลอื ง 8 66 6 45 อาเภอสีเขยี ว 8 สกลนคร โคกศรสี พุ รรณ 540 583ข้อมูลการ5บ4า7ดเจบ็ 58-55947 สเี หลอื ง 6 1 ขอ้ มลู กา6รเสียชวี ติ 567-59 อาเภอสเี ขยี ว สขุ เขภ88ตาพ สจกังลหนวคัดร สแเี หบลง่ อืสงี D25e4125a7d 8 สกลนคร สออ่ างเดภาอว IPD444+58658O257PD IPD445+56589O539PD IPD444+69890O022PD Me4d90ian สจีเาหนลวอื นง D25e3255a8d D25e3115a9d Med3ian สกลนคร กดุ บาก OP4D8+7IPD บสาีเดขเียจวบ็ Dead4 57- ภูพาน 5488-620 529 8 สกลนคร กสุ ุมาลย์ 401 447 457 447 สีเขยี ว 3 12 2 8 สกลนคร เต่างอย 306 392 406 392 สีเขยี ว 4 43 4 8 สกลนคร โพนนาแกว้ 330 380 360 360 สีเขียว 1 33 3 8 สกลนคร นิคมนา้ อนู 197 181 203 197 สเี ขยี ว 2 42 2

Package ต้นแบบการขบั เคลอ่ื นกลไกป้องกนั ควบคุมโรคและภยั สขุ ภาพ ตารางที่ 5 การวิเคราะห์ขอ้ มลู และสถานการณ์การบาดเจ็บและเสยี ชีวิตจากอุบตั เิ หตทุ างถนนจังหวดั นครพนม 6 เครอื ขา่ ยพัฒนาคุณภาพชีวิตระดบั อำ�เภอ สำ�นักงานปอ้ งกนั ควบคมุ โรคที่ 8 จงั หวัดอุดรธานี ขอ้ มลู การบาดเจ็บ 58-59 ข้อมูลการเสียชีวิต 57-59 ผลการ วเิ คราะห์ เขต จงั หวัด อาเภอ IPD+OPD IPD+OPD IPD+OPD Median แบง่ สี Dead Dead Dead Median แบ่งสี บ.กลาง อาเภอเส่ยี ง สุขภาพ เมืองนครพนม 58 59 60 OPD+IPD จานวน 2557 2558 2559 Dead 57- จานวน บาดเจบ็ เสยี ชวี ติ 894 1031 1005 58-60 สีสม้ 59 สีแดง 8 นครพนม 1005 สสี ้ม 44 47 41 44 สสี ม้ 543 อาเภอสสี ้ม อาเภอสี 8 นครพนม ธาตพุ นม 1039 1274 1003 1039 สีสม้ 10 9 18 10 สีเหลอื ง สีส้ม 6 12 6 สีเหลือง 151 เหลือง 8 นครพนม นาแก 1095 1062 1132 1095 สีเหลอื ง 344 6 สีเขียว 146 อาเภอสีเขยี ว 8 นครพนม สีเหลอื ง 231 4 สเี หลอื ง 103 อาเภอสีเขยี ว 8 นครพนม ศรสี งคราม 953 1068 1173 1068 สเี หลอื ง 542 2 สีส้ม 136 อาเภอสเี ขยี ว 8 นครพนม สีเหลือง 10 8 7 4 สีเหลือง 142 อาเภอสเี ขยี ว 8 นครพนม เรณนู คร 661 637 671 661 สเี หลอื ง 734 8 สีเขียว 148 อาเภอสเี ขยี ว 8 นครพนม สเี หลือง 232 4 สเี หลอื ง 87 อาเภอสเี ขยี ว 8 นครพนม โพนสวรรค์ 608 668 658 658 สเี ขียว 12 6 4 2 สีเขยี ว 67 อาเภอสเี ขยี ว 8 นครพนม สีเขยี ว 032 6 สีเขยี ว 46 อาเภอสเี ขยี ว 8 นครพนม ทา่ อุเทน 647 621 609 621 110 2 74 อาเภอสีเขยี ว 8 นครพนม 1 33 อาเภอสีเขยี ว นาหว้า 611 635 601 611 ปลาปาก 396 528 501 501 บา้ นแพง 479 501 615 501 นาทม 355 378 375 375 วงั ยาง 37 148 230 148

ตารางที่ 6 การวเิ คราะห์ข้อมลู และสถานการณ์การบาดเจ็บและเสียชีวิตจากอุบัติเหตทุ างถนนจงั หวัดเลย ข้อมูลการบาดเจบ็ 58-59 ขอ้ มูลการเสียชวี ิต 57-59 ผลการ วเิ คราะห์ เขต จังหวัด อาเภอ IPD+OPD IPD+OPD IPD+OPD Median แบ่งสี Dead Dead Dead Median แบ่งสี บ.กลาง อาเภอเส่ียง สุขภาพ 58 59 60 OPD+IPD จานวน 2557 2558 2559 Dead 57- จานวน เมอื งเลย บาดเจ็บ เสยี ชีวิต วังสะพงุ 4687 4667 4910 58-60 สแี ดง 59 สแี ดง เชียงคาน 1454 1520 1812 4687 สแี ดง สแี ดง 8 เลย ดา่ นซ้าย 1231 1212 1206 1520 สสี ม้ 52 62 83 62 สีเหลือง 589 อาเภอสแี ดง 8 เลย ปากชม 710 771 811 1212 สีเหลอื ง สเี หลอื ง 380 อาเภอสีแดง 8 เลย ผาขาว 723 774 766 771 สีเหลือง 21 26 27 26 สีเหลอื ง 164 อาเภอสเี ขยี ว 8 เลย เอราวัณ 526 605 680 766 สีเหลอื ง สเี หลือง 145 อาเภอสเี ขยี ว 8 เลย นาดว้ ง 517 548 740 605 สเี หลอื ง 831 3 สีเขียว 103 อาเภอสเี ขยี ว 8 เลย ภูกระดึง 490 468 565 548 สีเหลอื ง สีเหลอื ง 115 อาเภอสีเขยี ว 8 เลย ทา่ ลี่ 453 484 504 490 สเี ขียว 543 4 สีเหลือง 78 อาเภอสีเขยี ว 8 เลย หนองหิน 464 469 612 484 สีเขียว สีเขียว 55 อาเภอสีเขยี ว 8 เลย ภูเรือ 465 472 459 469 สีเขยี ว 424 4 สีเขียว 46 อาเภอสีเขยี ว 8 เลย ภหู ลวง 322 434 494 465 สีเขียว สีสม้ 68 อาเภอสเี ขยี ว Package ตน้ แบบการขบั เคล่ือนกลไกป้องกันควบคมุ โรคและภยั สุขภาพ 8 เลย นาแห้ว 337 411 474 434 สเี ขียว 835 5 สเี ขียว 86 อาเภอสีเขยี ว 8 เลย 198 240 183 411 สีเขียว สีเขยี ว 74 อาเภอสีเขยี ว 7เครอื ขา่ ยพฒั นาคุณภาพชีวิตระดับอ�ำ เภอ ส�ำ นกั งานป้องกันควบคุมโรคท่ี 8 จงั หวดั อุดรธานี 8 เลย 198 421 2 85 อาเภอสีเขยี ว 8 เลย 36 อาเภอสีเขยี ว 303 3 673 6 103 1 082 2 783 7 101 1 101 1

Package ต้นแบบการขบั เคลอ่ื นกลไกป้องกนั ควบคุมโรคและภยั สขุ ภาพ ตารางที่ 7 การวิเคราะห์ขอ้ มลู และสถานการณก์ ารบาดเจ็บและเสียชีวติ จากอบุ ตั เิ หตทุ างถนนจังหวัดบงึ กาฬ 8 เครอื ขา่ ยพัฒนาคุณภาพชีวิตระดบั อำ�เภอ สำ�นักงานปอ้ งกนั ควบคมุ โรคที่ 8 จงั หวัดอุดรธานี ข้อมูลการบาดเจบ็ 58-59 ขอ้ มลู การเสยี ชวี ติ 57-59 ผลการ วเิ คราะห์ เขต จงั หวัด อาเภอ IPD+OPD IPD+OPD IPD+OPD Median แบง่ สี Dead Dead Dead Median แบ่งสี บ.กลาง อาเภอเสี่ยง สุขภาพ 58 59 60 OPD+IPD จานวน 2557 2558 2559 Dead 57- จานวน เมอื งบงึ กาฬ บาดเจบ็ เสยี ชวี ิต 2009 2057 2350 58-60 สีแดง 59 สีแดง ปากคาด 8 บึงกาฬ 2057 สสี ม้ 21 7 14 14 สีส้ม 287 อาเภอสแี ดง พรเจรญิ อาเภอสี 8 บึงกาฬ เซกา 1058 1081 1162 1081 สีสม้ 4 11 7 7 สเี หลือง โซพ่ สิ ัย 938 945 1173 945 สีส้ม 835 สีเหลือง 45 เหลือง 8 บงึ กาฬ ศรีวไิ ล 835 911 1186 911 สีสม้ 6 5 10 5 สีเหลือง 94 อาเภอสีเขยี ว 8 บงึ กาฬ บงึ โขงหลง 664 887 979 887 สีเหลอื ง 4 6 11 6 สสี ้ม 174 อาเภอสีเขยี ว 8 บึงกาฬ บุ่งคล้า 610 754 851 754 สเี หลอื ง 15 7 6 6 สเี ขยี ว 140 อาเภอสเี ขยี ว 8 บึงกาฬ 503 565 602 565 สีเขียว 700 7 สเี ขียว 151 อาเภอสเี ขยี ว 8 บึงกาฬ 241 246 318 246 111 0 96 อาเภอสเี ขยี ว 8 บึงกาฬ 1 42 อาเภอสีเขยี ว

ตารางที่ 8 การวเิ คราะห์ข้อมลู และสถานการณก์ ารบาดเจ็บและเสียชีวติ จากอุบตั ิเหตทุ างถนนจังหวดั หนองคาย ข้อมลู การบาดเจบ็ 58-59 ข้อมูลการเสียชีวิต 57-59 ผลการ วิเคราะห์ เขต จังหวดั อาเภอ IPD+OPD IPD+OPD IPD+OPD Median แบ่งสี Dead Dead Dead Median แบ่งสี บ.กลาง อาเภอเสี่ยง สขุ ภาพ 58 59 60 OPD+IPD จานวน 2557 2558 2559 Dead 57- จานวน เมืองหนองคาย บาดเจบ็ เสียชีวิต ทา่ บอ่ 2378 3110 3982 58-60 สแี ดง 59 สแี ดง 1342 1184 1313 สีส้ม สีแดง 8 หนองคาย 3110 48 49 35 48 669 อาเภอสีแดง 8 หนองคาย สสี ้ม สีส้ม 155 อาเภอสสี ้ม 1313 17 14 8 14 8 หนองคาย สีเหลือง สีเขยี ว อาเภอสี โพนพสิ ัย 930 1341 1249 1249 สีเขียว 17 9 9 9 สเี หลือง 246 เหลือง 8 หนองคาย สเี ขียว 025 สีเขียว 87 อาเภอสเี ขยี ว 8 หนองคาย ศรีเชียงใหม่ 542 600 556 556 สีเขยี ว 925 2 สเี ขยี ว 38 อาเภอสีเขยี ว 8 หนองคาย สเี ขยี ว 101 5 สเี ขียว 54 อาเภอสีเขยี ว Package ตน้ แบบการขบั เคล่ือนกลไกป้องกันควบคมุ โรคและภยั สุขภาพ 8 หนองคาย สงั คม 452 412 467 452 สเี ขยี ว 002 1 สเี ขียว 48 อาเภอสเี ขยี ว 8 หนองคาย 220 0 79 อาเภอสีเขยี ว 9เครอื ขา่ ยพฒั นาคุณภาพชีวิตระดับอ�ำ เภอ ส�ำ นกั งานป้องกันควบคุมโรคท่ี 8 จงั หวดั อุดรธานี 8 หนองคาย สระใคร 408 354 460 408 100 2 20 อาเภอสีเขยี ว 0 รัตนวาปี 378 329 363 363 เฝา้ ไร่ 95 297 629 297 โพธ์ิตาก 126 170 156 156

การวิเคราะหส์ ถานการณเ์ พอื่ จดั ทาข้อมูล สถานการณ์การบาดเจ็บและเสียชีวิตจากอุบัติเหตุทางถนนในเขตสุขภาพที่ 8 ในปี 2560 ระหว่าง วันท่ี 1 มกราคม – 31 ธันวาคม โดยวิเคราะห์จากฐานข้อมูลระบบสารสนเทศเพื่อการจัดการผูบาดเจ็บและ เสยี ชวี ิตจากอุบตั เิ หตุ โดยสานักสาธารณสุขฉุกเฉิน กระทรวงสาธารณสุข มดี ังน้ี ข้อมูลการบาดเจ็บและเสียชีวิตในปีพ.ศ.2560 พบว่าเขตสุขภาพที่ 8 มีจานวนผู้เสียชีวิตท้ังส้ิน 1,005 ราย และมีผู้บาดเจ็บ 55,223 ราย โดยจังหวัดมีการจานวนผู้บาดเจ็บและเสียชีวิตมากท่ีสุดได้แก่ จังหวดั อุดรธานี เสยี ชีวิต 491 ราย และบาดเจ็บ 21,360 ราย รายละเอียดดงั ตารางที่91 ตารางที่ 9 ขอ้ มูลการบาดเจ็บและเสียชวี ิตเขตสุขภาพที่ 8 จังหวดั บาดเจ็บ เสียชวี ิต รวม นครพนม 6,432 119 6,551 สกลนคร 9,254 128 9,382 เลย 3,680 66 3,746 หนองบวั ลาภู 5,648 75 5,723 อุดรธานี 21,360 491 21,851 บึงกาฬ 2,070 37 2,107 หนองคาย 6,779 89 6,868 เขต 8 55,223 1,005 56,228 ขอ้ มลู การประสบอุบัตเิ หตุโดยมีสาเหตุจากการดื่มแอลกอฮอล์ในปีพ.ศ.2560 พบวา่ เขตสุขภาพที่ 8 มี การดื่มแอลกอฮอล์จานวน 12,344 ราย ไม่ด่ืมจานวน 41,830 ราย ไม่ทราบข้อมูล จานวน 2,054 ราย โดย จังหวดั ทม่ี ีการดื่มแอลกอฮอลม์ ากท่สี ุดคอื จังหวดั อดุ รธานี จานวน 4,481 ราย ราย รายละเอียดดงั ตารางที่120 ตารางท่ี 10 ขอ้ มูลสาเหตกุ ารเกิดอบุ ตั ิเหตุจากการดม่ื แอลกอฮอล์ของเขตสุขภาพท่ี 8 จังหวัด ไมใ่ ช้ ใช้ ไมท่ ราบ รวม นครพนม 4,546 1,583 422 6,551 สกลนคร 6,841 2,344 197 9,382 เลย 2,705 777 264 3,746 หนองบวั ลาภู 4,293 1,289 141 5,723 อดุ รธานี 16,796 4,481 574 21,851 บงึ กาฬ 1,663 406 38 2,107 หนองคาย 4,986 1,464 418 6,868 เขต 8 41,830 12,344 2,054 56,228 10 Package ต้นแบบการขบั เคล่ือนกลไกปอ้ งกันควบคุมโรคและภัยสขุ ภาพ เครือขา่ ยพัฒนาคุณภาพชีวติ ระดบั อ�ำ เภอ สำ�นกั งานปอ้ งกันควบคุมโรคที่ 8 จังหวดั อดุ รธานี

ข้อมูลประเภทยานพาหนะที่เกิดอุบัติเหตุในปีพ.ศ.2560 พบว่าเขตสุขภาพที่ 8 มียานพาหนะที่เกิด อุบัติเหตุสูงสุด คือ รถจักรยานยนต์ จานวน 40,953 คร้ัง รองลงมาเป็นรถปิคอัพ/รถตู้, รถจักรยาน, ไม่มี/ ลม้ เอง จานวน 2,874, 2,750 และ 1,477 คร้ังตามลาดบั รายละเอียดดงั ตารางท1่ี 31 ตารางท่ี 11 ข้อมลู ประเภทยานพาหนะที่เกดิ อบุ ัตเิ หตขุ องเขตสุขภาพที่ 8 ประเภทยานพาหนะ นครพนม สกลนคร เลย หนองบวั ลาภู อุดรธานี บงึ กาฬ หนองคาย เขต 8 ไม่ม/ี ล้มเอง 132 193 190 143 629 49 141 1477 รถจกั รยาน 894 97 438 2750 จกั รยานยนต์ 426 525 150 220 18,100 1,741 5,680 40953 สามลอ้ เคร่ือง 452 29 120 881 รถเกง๋ /เท็กซ่ี 4 7,672 2,956 4,800 381 33 136 1001 ปิคอัพ/รถตู้ 1,020 135 268 2874 รถโดยสาร 64 129 21 66 88 2 9 162 รถบรรทุก 79 4 15 192 รถบสั /รถทวั ร์/รถไฟ 126 161 78 86 44 5 81 อน่ื ๆ 157 17 49 466 ไม่ทราบ 331 554 272 294 7 6 22 รวม 21,851 2,107 6,868 56228 4 14 5 40 19 33 20 22 5 27 62 71 58 52 5 31 6,551 9,382 3,746 5,723 ข้อมูลช่วงเวลาเกิดอุบัติเหตุในปีพ.ศ.2560 พบว่าเขตสุขภาพท่ี 8 มีช่วงเวลาการเกิดอุบัติเหตุสูงสุดอยู่ในช่วง ระหว่างเวลา 17.00 – 20.00 น. ซึ่งค่อนขา้ งสอดคลอ้ งกับช่วงเวลาดังกล่าวเป็นช่วงที่เลิกเรียนหรือเลิกทางาน เพือ่ เดนิ ทางกลบั บา้ น ทาให้เกดิ ความเส่ยี งต่อการเกิดอุบัติเหตทุ างถนนมากทส่ี ดุ รายละเอียดดงั แผนภาพที่14 2000 นครพนม 1800 สกล 1600 เลย 1400 หนองบวั ลำภู 1200 อดุ รธำนี 1000 บงึ กำฬ หนองคำย 800 เขต 600 400 200 0 00:00 - 00:59 01:00 - 01:59 02:00 - 02:59 03:00 - 03:59 04:00 - 04:59 05:00 - 05:59 06:00 - 06:59 07:00 - 07:59 08:00 - 08:59 09:00 - 09:59 10:00 - 10:59 11:00 - 11:59 12:00 - 12:59 13:00 - 13:59 14:00 - 14:59 15:00 - 15:59 16:00 - 16:59 17:00 - 17:59 18:00 - 18:59 19:00 - 19:59 20:00 - 20:59 21:00 - 21:59 22:00 - 22:59 23:00 - 23:59 ภาพท่ี 1 ข้อมลู ชว่ งเวลาเกิดอุบัตเิ หตุของเขตสุขภาพท่ี 8 ปจั จัยกาหนดโรค (Determinants) 11 ปัจจยั ท่ที าใหเ้ กิดอุบตั ิเหตทุ างถนนทีส่ าคัญในพนื้ ทเ่ี ขตสขุ ภาเพครทอื ข่ี่า8ยพฒัจนาากคณุ กPภaาาcพรkชaววีgิตeิเรคตะดน้รบัแาอบะ�ำบเกภหาอรข์ ขสับ�ำ้อนเคมักลงูอื่ลานนปกล้อไงกกปัน้อคงวกบนั คคมุ วโบรคคทมุ ่ีโ8รคจแังลหะวภดั ยั อสดุ ขุ รภธาาพนี สถานการณ์ปัญหาในข้างต้น พบว่า

00: 01: 02: 03: 04: 05: 06: 07: 08: 09: 10: 11: 12: 13: 14: 15: 16: 17: 18: 19: 20: 21: 22: 23: ภาพที่ 1 ข้อมลู ช่วงเวลาเกิดอุบัตเิ หตุของเขตสุขภาพที่ 8 ปจั จัยกาหนดโรค (Determinants) ปจั จยั ท่ีทาให้เกิดอุบตั ิเหตุทางถนนท่ีสาคัญในพน้ื ท่ีเขตสุขภาพที่ 8 จากการวเิ คราะห์ข้อมูล สถานการณป์ ัญหาในข้างต้น พบวา่ -Host ได้แก่ บุคคลท่มี ีความเสยี่ งสงู สดุ ตอ่ การเกิดอุบัติเหตุ คือ วัยรุ่นเพศชาย อายุ 15-19 ปี และมี พฤติกรรมเสยี่ ง ได้แก่ ขับรถเร็ว ดืม่ สรุ า ไมค่ าดเข็มขดั นิรภัยหรอื ไมส่ วมหมวกกนั น๊อก -Agent ไดแ้ ก่ รถจักรยานยนต์เน่อื งจากเปน็ พาหนะท่ีมีความนิยมอยา่ งแพร่หลายในประเทศไทย และไมม่ กี ารบังคบั ใช้กฎหมายอย่างจริงจงั เชน่ การออกใบอนุญาตขับข่ี การสวมหมวกกันน๊อก เป็นตน้ -Environment ได้แก่ สภาพถนนท่ีไมป่ ลอดภยั เช่น มีหลมุ บนถนน ออกแบบโค้งไมร่ ับการความเรว็ ของรถ ทศั นวสิ ยั การขับขี่ไมด่ ี ฯลฯ นอกจากน้ียังไมส่ ภาพแวดล้อมหรือสภาพสงั คมที่เอ้ือตอ่ การเกิดอบุ ัตเิ หตุ เชน่ การขายเครื่องดื่มแอลกอฮอล์ โปรโมชั่นการขายรถ เป็นต้น กระบวนการแก้ไขปญั หา การป้องกันการบาดเจบ็ จากการจราจรทางถนนในเขตเมือง เป็นการดาเนนิ งานโดยมีวัตถปุ ระสงค์ใน การปอ้ งกันการบาดเจบ็ และเสียชีวิตจากการจราจรทางถนนท่เี หมาะสมกบั บรบิ ทของพ้ืนที่เขตชมุ ชนเมือง เช่น เทศบาลเมือง เทศบาลนคร โดยมุ่งให้ท้องถ่ินเข้ามามีบทบาทและเป็นผู้นาด้านการจัดการปัญหาการบาดเจ็บ จากการจราจรในพ้ืนท่ี ซึ่งจาเป็นต้องอาศัยความร่วมมือจากหน่วยงานทุกระดับเพ่ือให้เกิดการบูรณาการ จากทีมสหสาขาและการมีส่วนร่วมของหน่วยงานท้องถิ่นและชุมชนร่วมกันสร้างมาตรการแก้ไขปัญหาอย่าง จรงิ จัง และการใช้เทคโนโลยีมาช่วยในการจดั การปญั หาอยา่ งมีประสิทธภิ าพ ได้แก่ 1. การจดั การขอ้ มูลอยา่ งมีประสิทธภิ าพ 2. การสอบสวนการบาดเจบ็ เพือ่ แก้ไขความเสยี่ ง 3. การสรา้ งมาตรการแกไ้ ขปัญหาทีต่ รงจดุ และมสี ่วนระหวา่ งภาครฐั และชุมชน 4. การกาหนดเปา้ หมายและพ้ืนทคี่ วามคมุ พเิ ศษ (Traffic Safety Zones) 5. ประเมนิ ผลอยา่ งต่อเนอ่ื ง ศปถ.อปท เทคโนโลยี CCTV รวบรวมและวเิ คราะห์ข้อมูลอุบตั เิ หตุในพ้นื ที่ ขอ้ มูลการบาดเจ็บและ เสยี ชวี ิต กาหนดประเดน็ ปัญหาและกจิ กรรมแก้ไข 12 Package ต้นแบบการขบั เคล่ือนกลไกปอ้ งกนั ควบคุมโรคและภัยสุขภาพ การสอบสวนเหตุ/ Collision Diagram เครอื ข่ายพฒั นาคุณภาพชวี ติ ระดับอ�ำ เภอ สำ�นกั งานปอ้ งกนั ควบคมุ โรคท่ี 8 จงั หวัดอุดรธานี แก้ไขจดุ เสยี่ ง/จุดอนั ตราย

4. การกาหนดเป้าหมายและพ้ืนท่ีความคมุ พิเศษ (Traffic Safety Zones) 5. ประเมนิ ผลอย่างต่อเนอ่ื ง ศปถ.อปท เทคโนโลยี CCTV รวบรวมและวเิ คราะหข์ ้อมลู อุบตั เิ หตใุ นพ้นื ที่ กาหนดประเด็นปญั หาและกิจกรรมแก้ไข ขอ้ มูลการบาดเจ็บและ เสียชีวิต การสอบสวนเหตุ/ Collision Diagram แก้ไขจุดเส่ยี ง/จดุ อันตราย สร้างพ้ืนท่ี Traffic Safety Zones การติดตามประเมินผลอยา่ งต่อเนอื่ ง ภาพที่ 2 กระบวนการแกไ้ ขปญั หาบาดเจ็บจากการจราจรทางถนน เคร่อื งมอื ทเี่ ปน็ ประโยชนใ์ นการสนบั สนุนงาน แหล่งคู่มือ/องค์ความรู้ ตารางท่ี 12 คมู่ ือและองคค์ วามรทู้ ส่ี นบั สนุนงาน http://www.thaincd.com/2016/media- detail.php?id=12681&tid=34&gid=1- ท่ี คู่มอื /องค์ความรู้ 015-001 1 การป้องกนั การบาดเจบ็ จากการจราจรในเมืองใหญ่ http://www.thaincd.com/2016/media- City RTI detail.php?id=12985&tid=34&gid=1- 015-005 2 แนวทางการดาเนนิ งานและการประเมนิ การป้องกัน การบาดเจ็บจากอบุ ัติเหตุทางถนนระดบั อาเภอ D-RTI : District Road Traffic Injury ตารางที่ 13 หน่วยงานทเ่ี กี่ยวข้อง ทอี่ ยตู่ ดิ ต่อ 13 ท่อี ยู่ เลขท่ี 88/21 อาคาร 10 ช้นั 5 ตึกPackage ตน้ แบบการขับเคล่ือนกลไกปอ้ งกนั ควบคุมโรคและภัยสุขภาพ ท่ี หนว่ ยงาน เครือขา่ ยพฒั นาคณุ ภาพชวี ิตระดบั อำ�เภอ ส�ำ นกั งานป้องกนั ควบคุมโรคที่ 8 จงั หวัดอดุ รธานี 1 สานักโรคไม่ติดตอ่ กรมควบคุมโรค กรมควบคุมโรค ถนนติวานนท์ อ.เมือง จ.

2 แนวทางการดาเนนิ งานและการประเมินการปอ้ งกนั http://www.thaincd.com/2016/media- การบาดเจ็บจากอบุ ตั เิ หตุทางถนนระดบั อาเภอ D-RTI detail.php?id=12985&tid=34&gid=1- : District Road Traffic Injury 015-005 ตารางท่ี 13 หนว่ ยงานท่เี กย่ี วขอ้ ง ทอี่ ยูต่ ดิ ต่อ ท่ี หน่วยงาน ท่ีอยู่ เลขที่ 88/21 อาคาร 10 ช้ัน 5 ตึก 1 สานักโรคไม่ตดิ ตอ่ กรมควบคุมโรค กรมควบคุมโรค ถนนตวิ านนท์ อ.เมือง จ. นนทบรุ ี 11000 2 ศูนย์วิชาการเพื่อความปลอดภยั ทางถนน มูลนิธิ โทร : 0 2590 3867 นโยบายถนนปลอดภัย โทรสาร : 0 2590 3893 Website : http://www.thaincd.com/ 3 สานักอานวยความปลอดภยั กรมทางหลวงชนบท ท่อี ยู่ เลขท่ี 1 ห้อง 407-408 ชนั้ 4 อาคาร พรอ้ มพันธุ์ 2 ซอยลาดพรา้ ว 3 ถนน ลาดพรา้ ว แขวงจอมพล เขตจตุจักร กรุงเทพมหานคร 10900 โทร: 0 2938 8490 โทรสาร: 0 2938 8827 Website : http://www.roadsafetythai.org อีเมล : admin@roadsafetythai.org ท่อี ยู่ ชนั้ 7 อาคาร 4 เลขที่ 9 ถนน พหลโยธนิ แขวงอนุสาวรีย์ เขตบางเขน กรงุ เทพมหานคร 10220 โทร : 0 2551 5300 โทรสาร: 0 2551 5301 Website : http://trafficsafety.drr.go.th 14 Package ตน้ แบบการขับเคลื่อนกลไกปอ้ งกันควบคุมโรคและภัยสขุ ภาพ เครือขา่ ยพัฒนาคุณภาพชวี ติ ระดบั อำ�เภอ ส�ำ นกั งานป้องกันควบคุมโรคที่ 8 จังหวดั อดุ รธานี

แหลง่ ทรพั ยากรที่ช่วยสนับสนุนงาน แหลง่ ข้อมูล ได้จากการรวบรวมข้อมูลของหน่วยงานอ่ืนๆ เช่น กระทรวงสาธารณสุข บริษัทกลางคุ้มครอง ผปู้ ระสบภัยจากรถ ฯลฯ ซึ่งในแตล่ ะฐานข้อมลู จะมจี ุดเดน่ และข้อจากดั ในการวเิ คราะห์ข้อมูล ดงั น้ี 1. โปรแกรม PHER Accident มีการบันทึกข้อมูลการเข้ารับการรักษาจากอุบัติเหตุทางถนนใน สถานพยาบาลของกระทรวงสาธารณสุขท่ัวประเทศทั้งในช่วงปกติและช่วงเทศกาลปีใหม่ สงกรานต์ (http://ict-pher.moph.go.th) 2. โปรแกรม IS Online เป็นการบันทึกข้อมูลการบาดเจ็บและเสียชีวิตท่ีเข้ารับรักษาตัวจาก การบาดเจ็บในโรงพยาบาล ซ่ึงสามารถนามาวิเคราะห์ความรุนแรงของอุบัติเหตุทางถนนท่ีเกิด ข้ึนได้ เช่น การบาดเจ็บศรี ษะ (Head Injury) (http://ae.moph.go.th) 3. ข้อมลู 3 ฐาน เป็นการรวบรวมและวิเคราะหจ์ านวนสรุปการเสยี ชีวิตในพื้นที่ โดยใชข้ ้อมูลจาก กระทรวงสาธารณสขุ (การเสียชวี ติ ในโรงพยาบาล) บริษัทกลางฯ(การเครมประกนั )และตารวจ (การดาเนนิ คด)ี (http://rti.ddc.moph.go.th/RTDDI/modules/Report/Report11.aspx) 4. ข้อมูลอื่นๆ เช่น ศนู ย์ข้อมูลอุบัตเิ หตุ (www.thairsc.com) ระบบรายงานอบุ ัติเหตุทางถนนโดย หน่วยกชู้ พี กู้ภยั (http://geo-items.niems.go.th) เป็นต้น แหล่งงบประมาณในการสนบั สนนุ การดาเนนิ งาน 1. สานกั งานกองทนุ สนบั สนนุ การสร้างเสรมิ สขุ ภาพ (สสส.) 2. กองทุนสขุ ภาพท้องถ่ิน (เทศบาล/อบต.) สอบถามข้อมูลเพิม่ เติมได้ที่ กล่มุ โรคไม่ตดิ ต่อ สานักงานป้องกันควบคมุ โรคที่ 8 จงั หวดั อดุ รธานี @Contact us 042 – 295 717 กลมุ่ โรคไม่ตดิ ตอ่ สคร.8 อดุ รธานี 15Package ตน้ แบบการขบั เคล่อื นกลไกป้องกันควบคมุ โรคและภยั สขุ ภาพ เครอื ขา่ ยพฒั นาคุณภาพชวี ิตระดับอำ�เภอ ส�ำ นักงานป้องกนั ควบคมุ โรคท่ี 8 จังหวัดอดุ รธานี

โรคพิษจากสารเคมีกาจดั ศตั รูพืช ขอ้ มูลสถานการณแ์ ละสภาพปัญหา โรคพิษสารกาจัดศัตรูพืช คือ โรคท่ีเกิดจากการได้รับสัมผัสสารป้องกันกาจัดศัตรูพืช เข้าสู่ร่างกาย ทง้ั ทางปาก ผวิ หนงั และการหายใจ ส่วนใหญ่เกดิ ในกลุ่มเกษตรกรทม่ี กี ารใช้สารเคมกี าจัดศัตรูพชื การรบั สัมผสั และผลกระทบตอ่ สขุ ภาพทเี่ กดิ จากสารเคมีกาจดั ศตั รพู ืช สารเคมีกาจัดศตั รูพืช เข้าสู่ร่างกายได้ 3 ทาง คือ 1) ทางผิวหนัง สารเคมีกาจัดศัตรูพืชจะเขาสูรางกายผานทางผิวหนังโดยตรง เชน ก่อนฉีดพ่นสัมผัส ได้จากการผสมสารโดยไม่ใช้ถุงมือขณะฉีดพ่นสัมผัสจากการถูกละอองสารและเสื้อผ าที่เปยกชุมดวยสารเคมี กาจัดศัตรูพืช หลังฉีดพ่นสามารถสัมผัสสารเคมีกาจัดศัตรูพืชได้จากการเก็บเก่ียวผลผลิตที่มีสารปนเป้ือนอยู่ โดยไม่ใสถ่ ุงมอื เปน็ ต้น 2) ทางการหายใจ เกษตรกรทฉี่ ีดพนสารเคมีกาจัดศัตรูพชื หรือผูคนท่ีอยูใกลกับพนื้ ท่ีฉีดพนจะไดรับ สารเคมีกาจดั ศตั รพู ชื ผานทางการหายใจได 3) ทางปาก เกดิ ข้นึ ได้โดยบงั เอิญ เช่น การใช้มือท่ีปนเป้ือนสารเคมหี ยบิ จบั อาหารหรอื ด่ืมเครื่องด่มื ทป่ี นเปื้อนสารเคมีกาจัดศตั รูพชื เข้าไป เป็นตน้ หรอื การกิน ด่มื โดยเจตนา ผลกระทบต่อสุขภาพจากการสมั ผัสสารเคมีกาจดั ศตั รพู ืช แบง่ ออกเปน็ 2 ส่วน คอื 1) พิษเฉียบพลัน ผู้ป่วยจะมีอาการแสดงในทันทีหลังจากที่มีการสัมผัสสารเคมีกาจัดศัตรูพืช เช่น คลืน่ ไส้ อาเจียน ปวดหวั ปวดกล้ามเนอื้ กล้ามเน้ือเกรง็ กระตกุ ทอ้ งรว่ ง หายใจตดิ ขดั ตาพรา่ แสบตา เปน็ ตน้ 2) พิษเรือรัง เกิดจากการสัมผสั สารเคมกี าจัดศัตรูพืชเปน็ เวลานานและเกิดพิษสะสมจนก่อให้เกิดโรค หรือปัญหาต่อสุขภาพ เช่น มะเร็ง เบาหวาน อัมพฤกษ์ อัมพาต โรคผิวหนังต่างๆ การเป็นหมัน การพิการของ ทารกแรกเกดิ การสญู เสยี การไดย้ ิน การเสอ่ื มสมรรถภาพทางเพศ เปน็ ต้น สถานการณ์โรคพิษจากสารเคมกี าจดั ศัตรพู ืชสว่ นใหญเ่ กดิ ในกลมุ่ วยั แรงงาน โดยเฉพาะกลุ่มเกษตรกร ซึ่งเปน็ แรงงานนอกระบบ จากข้อมูลสานักงานสถิตแิ ห่งชาติ ในปี 2560 ประเทศไทยมีประชากรท่ีมงี านทา 37.7 ล้านคน โดยเปน็ แรงงานนอกระบบ ซ่งึ เปน็ กล่มุ แรงงานที่ไม่มนี ายจ้าง ไม่อยใู่ นระบบประกันสงั คม มากถึง 20.8 ล้านคน คดิ เป็นร้อยละ 55.2 ของผมู้ ีงานทา เป็นแรงงานนอกระบบในภาคตะวนั ออกเฉยี งเหนือ มากท่ีสดุ ร้อยละ 75.8 แรงงานนอกระบบส่วนใหญ่ ทางานอยใู่ นภาคเกษตรกรรมร้อยละ 55.5 รองลงมา ทางานอยู่ใน ภาคการคา้ และการบรกิ ารร้อยละ 33.4 และภาคการผลิต รอ้ ยละ 11.1 ตามลาดบั โดยกล่มุ อายุ ต้งั แต่ 45 ปีข้ึนไป เปน็ แรงงานนอกระบบมากกวา่ ในระบบ (รอ้ ยละ 56.9 และ 29.1 ตามลาดบั ) นอกจากปัญหาค่าตอบแทน การทางานหนัก งานไม่ต่อเน่ือง ของแรงงานนอกระบบประกันสังคม ปัญหาสุขภาพและการไม่สามารถเข้าถึงบริการส่งเสริมป้องกันโรคและภัยสุขภาพจากการประกอบอาชีพถือ เป็นปัญหาสาคัญ ได้แก่ ปัญหาจากความไม่ปลอดภัยในการทางาน พบว่าแรงงานนอกระบบส่วนใหญ่ได้รับ สารเคมีเป็นพิษมากท่ีสุดร้อยละ 62.4 รองลงมาเป็น เคร่ืองจักร เครื่องมือที่เป็นอันตรายร้อยละ 17.3 ได้รับ 16 Package ต้นแบบการขับเคลือ่ นกลไกป้องกนั ควบคมุ โรคและภัยสขุ ภาพ เครือข่ายพัฒนาคณุ ภาพชวี ติ ระดบั อำ�เภอ ส�ำ นกั งานป้องกนั ควบคมุ โรคที่ 8 จังหวดั อุดรธานี

อันตรายตอ่ ระบบหู/ระบบตา รอ้ ยละ 4.5 ตามลาดับ ด้านสภาพแวดล้อมในการทางานนน้ั แรงงานนอกระบบ มีปัญหาในเรื่องอิริยาบถในการทางาน คือ ไม่ค่อยได้เปล่ียนลักษณะท่า/อิริยาบถในการทางานมากที่สุด คือ รอ้ ยละ 46.8 รองลงมาเปน็ การทางานมีฝนุ่ ควัน กลน่ิ ร้อยละ 23.8 และมแี สงสว่างไมเ่ พียงพอ รอ้ ยละ 13.9 เมื่อพิจารณาปัญหาโรคและภัยสุขภาพของเกษตรกรซึ่งเป็นแรงงานนอกระบบกลุ่มใหญ่ของประเทศ พบว่ามีปัญหาท่ีสาคัญคือการเจ็บป่วยจากสารกาจัดศัตรูพืช ซึ่งจากข้อมูลของสานักงานเศรษฐกิจการเกษตร กรมวิชาการเกษตร ปี พ.ศ. 2558 พบว่าประเทศไทย มีการนาเข้าสารเคมีกาจัดศัตรูพืช มากถึง 149,546 ตัน โดยเป็นสารกาจัดวัชพืช (Herbicide) มากท่ีสุดถึง 119,971 ตัน รองลงมาเป็นสารกาจัดแมลง (Insecticide) 12,927 ตัน สารป้องกนั และกาจัดโรคพืช (Fungicide) 11,088 และสารอน่ื อาทิ สารควบคมุ การเจริญเติบโต ของพืช สารรมควันพิษ สารกาจดั หอยและหอยทาก สารกาจัดไร ไสเ้ ดือนฝอย สารกาจัดหนูจานวน 5,560 ตัน ตามลาดับ โดยแนวโน้มการนาเข้าเพิ่มข้ึนในแต่ละปี ซ่ึงจากการคานวณหาค่าเฉลี่ย พบว่า คนไทย 65 ล้านคน มีความเสี่ยงต่อการได้รับสารเคมีกาจัดศัตรูพืชประมาณ 2.3 กิโลกรัมต่อคนต่อปี การใช้สารเคมี กาจัดศัตรูพืชท่ีไม่ปลอดภัยหรือเกินความจาเป็นนอกจากจะส่งผลกระทบต่อผู้ใช้ซ่ึงก็คือเกษตรกร ยังส่งผลต่อ สุขภาพของประชาชนท่ัวไปซ่ึงเป็นผู้บริโภคผัก ผลไม้ จากการเกษตร และนอกจากน้ียังมีผลกระทบต่อ สงิ่ แวดล้อมอกี ด้วย จากข้อมูลในระบบ HDC (31 มกราคม 2561) พบว่า ในปี พ.ศ.2558-2560 เขตสุขภาพท่ี 8 มีอัตรา ป่วยจากพิษสารกาจัดศัตรูพืช (ICD-10 รหัส T60.0-T60.9) สูงท่ีสุดในเขตภาคตะวันออกเฉียงเหนือ 44.94, 33.15 และ 27.52 ต่อแสนประชากร ขณะที่ค่าเฉล่ียของประเทศปี 2558-2560 มีอัตราป่วยเท่ากับ 21.47, 19.08 และ21.82 ต่อแสนประชากร ตามลาดับ เห็นได้ว่าเขตสุขภาพท่ี 8 มีอัตราป่วยสูงกว่าค่าเฉล่ียของ ประเทศทุกปี จากข้อมูลในระบบ HDC สานักนโยบายและยุทธศาสตร์ กระทรวงสาธารณสุข (31 มกราคม 2561) พบว่า ในปี พ.ศ.2558-2560 เขตสุขภาพที่ 8 มีอัตราป่วยจากพิษสารกาจัดศัตรูพืช (ICD-10 รหัส T60. 0-T60.9) สูงท่ีสุดในเขตภาคตะวันออกเฉียงเหนือ อัตราป่วย 44.94, 33.15 และ 27.52 ตอ่ แสนประชากร ซึ่ง ลดลงตามลาดับ แต่ยังมากกว่าค่าเฉลี่ยของประเทศทุกปี (อัตราป่วยจากพิษสารกาจัดศัตรูพืชของประเทศ ปี 2558-2560 เท่ากบั 21.47, 19.08 และ21.82 ต่อแสนประชากร ตามลาดับ) โดยจังหวัดที่มีอัตราป่วยสูงสุด ของเขตปี 2560 คือ จังหวัดเลย รองลงมาเป็น จังหวัดสกลนคร และจังหวัดนครพนม (47.81, 43.46 และ 27.94 ตอ่ แสนประชากร ตามลาดับ) (HDC,2561) 17Package ตน้ แบบการขบั เคลือ่ นกลไกปอ้ งกันควบคมุ โรคและภัยสุขภาพ เครอื ข่ายพฒั นาคณุ ภาพชีวิตระดับอ�ำ เภอ ส�ำ นักงานป้องกนั ควบคมุ โรคท่ี 8 จงั หวดั อุดรธานี

ัอตรา/แสน ปชก. อตั ราปว่ ยจากพษิ สารกาจดั ศัตรพู ืช ปี พ.ศ. 2558-2560 ป5ี 8 ป5ี 9 60 40 ป6ี 0 20 0 เขต1 เขต2 เขต 3 เขต 4 เขต 5 เขต 6 เขต 7 เขต 8 เขต 9 เขต 10 เขต 11 เขต 12 ประเทศ ภาพท่ี 3 ข้อมลู อัตราปว่ ยจากพิษสารกาจดั ศัตรูพืช ปี พ.ศ.2558-2560 รายเขตสขุ ภาพเทยี บกบั ประเทศ อัตราปว่ ยจากพิษสารกาจดั ศตั รูพชื ปี 2558-2560 ภาพประเทศ และเขตสขุ ภาพที่ 8 50 44.94 40 อัตรา/แสน ปชก. 30 33.15 27.05 ประเทศ 21.32 เขตสขุ ภาพท่ี 8 20 2.1 21.47 ประ19ก.0อ8บดว้ ย 10 ค่มู อื ปฏบิ ตั งิ านสาหรับเจ้าหน้าที่ 0 ปี 2559 ปี 2560 ปี 2558 ภาพที่ 4 ขอ้ มูลอัตราป่วยจากพิษสารกาจดั ศตั รพู ืช ปี พ.ศ.2558-2560 เขตสขุ ภาพที่ 8 เทยี บกับประเทศ อตั ราป่วยจากพษิ สารกาจัดศัตรูพืช เขตสขุ ภาพที่ 8 ปี 2558-2560 160 เลย หนองคาย สกลนคร นครพนม เขตสุขภาพที่ 8 140 120 100 80 60 40 20 0 บงึ กาฬ หนองบัวลาภู อุดรธานี ป5ี 8 ป5ี 9 ปี60 ภาพท่ี 5 ข้อมูลอัตราป่วยจากพษิ สารกาจดั ศตั รพู ืช ปี พ.ศ.2558-2560 รายจังหวัดในพื้นท่เี ขตสขุ ภาพท่ี 8 18 Package ต้นแบบการขบั เคลื่อนกลไกปอ้ งกันควบคุมโรคและภยั สขุ ภาพ เครือข่ายพัฒนาคุณภาพชวี ิตระดับอ�ำ เภอ ส�ำ นกั งานป้องกันควบคมุ โรคที่ 8 จงั หวัดอุดรธานี

ปี พ.ศ.2560 พบผปู้ ่วยโรคจากพิษสารกาจัดศตั รูพืชในกลมุ่ อายุ 60 ปี ขึ้นไป มากทส่ี ดุ 47.67 ต่อแสน ประชากร รองลงมาเป็นกลุ่มอายุ 15-59 ปี อัตราป่วย 29.88 ต่อแสนประชากร (HDC,2561) และจากข้อมูล รายงานการเฝ้าระวังระบาดวิทยาประจาสปั ดาห์ เร่ือง โรคพิษจากสารกาจัดศัตรพู ืช ปี พ.ศ. 2552 ในรายงาน มกี ารศึกษาข้อมูลตั้งแต่ปี 2548-2552 พบว่ามีผู้ป่วยตลอดปี แต่มีรายงานผู้ป่วยสูงขึ้นในช่วงเดือนพฤษภาคม- สิงหาคม ของทุกปี และสูงสุดในช่วงเดือนมิถุนายน-กรกฎาคม ซึ่งเป็นช่วงฤดูฝน เกษตรกรเร่ิมมีการเพาะปลูก และมกี ารใชส้ ารปอ้ งกนั กาจดั ศัตรูพชื รว่ มดว้ ย (ปณติ า คมุ้ ผล,2554) ภาพที่ 6 แสดงข้อมลู อัตราปว่ ยจากพษิ สารกาจดั ศัตรูพชื ปี พ.ศ.2560 เขต ภาพที่ 7 ข้อมูลจานวนผปู้ ่วยจากพษิ สารกาจดั ศัตรพู ชื สุขภาพที่ 8 จาแนกตามกลุ่มอายุ จาแนกรายเดอื น ประเทศไทย ปี ค.ศ.2005-2009 ตารางที่ 14 ขอ้ มูลอัตราป่วยจากพิษสารกาจดั ศัตรพู ืช ปี พ.ศ.2559-2561 รายอาเภอ พ้ืนทีเ่ ขตสขุ ภาพที่ 8 จงั หวดั / อาเภอ อตั ราป่วยจากพษิ สารกาจดั ศัตรพู ืช ตอ่ แสนประชากร ประเทศ พ.ศ. 2559 พ.ศ. 2560 พ.ศ. 2561 เขตบรกิ ารสุขภาพ ที่ 8 18.91 21.52 12.95 จงั หวัดอดุ รธานี เมอื งอุดรธานี 32.69 28.71 15.94 กุดจับ หนองวัวซอ 17.89 21.19 15.03 5.56 25.68 2.83 9.44 11.28 0 8.86 5.18 3.6 19Package ตน้ แบบการขบั เคล่ือนกลไกป้องกันควบคมุ โรคและภัยสขุ ภาพ เครอื ขา่ ยพัฒนาคุณภาพชวี ิตระดบั อ�ำ เภอ ส�ำ นักงานปอ้ งกันควบคมุ โรคท่ี 8 จังหวัดอุดรธานี

จงั หวดั / อาเภอ อตั ราป่วยจากพษิ สารกาจัดศัตรพู ชื ตอ่ แสนประชากร กุมภวาปี พ.ศ. 2559 พ.ศ. 2560 พ.ศ. 2561 โนนสะอาด หนองหาน 17.09 6.98 5.06 ทุ่งฝน ไชยวาน 14.02 13.71 7.14 ศรีธาตุ วงั สามหมอ 7.89 3.33 5.65 บ้านดุง บา้ นผือ 4.42 12.45 0 นา้ โสม เพ็ญ 0 5.92 2.98 สร้างคอม หนองแสง 5.02 4.97 5.15 นายงู พบิ ลู ย์รักษ์ 15.06 5.64 7.58 กแู่ กว้ ประจักษ์ศิลปาคม 5.85 3.31 2.51 จังหวัดหนองบวั ลาภู 97.11 136.57 146.75 เมอื งหนองบัวลาภู นากลาง 38.83 38.4 12.15 โนนสงั ศรีบญุ เรือง 17.66 0.93 4.69 สุวรรณคหู า นาวงั 7.7 0 7.66 จังหวัดเลย 22.22 9.46 4.42 เมืองเลย นาดว้ ง 18.91 23.59 19.53 เชียงคาน ปากชม 10.11 0 0 ด่านซ้าย 0 0 11.97 0 5.09 10.73 45.91 18.95 11.23 3.48 3.4 4.31 7.2 9.47 4.8 13.92 3.98 1.99 79.69 45.77 28.07 190.57 30.16 20.09 19.35 30.52 3.77 95.55 48.08 23.56 59.77 24.93 24.49 19.02 23.36 4.62 45.76 38.26 11.12 26.8 62.19 32.74 239.14 188.28 64.79 20 Package ต้นแบบการขับเคล่ือนกลไกปอ้ งกันควบคมุ โรคและภยั สุขภาพ เครอื ขา่ ยพัฒนาคุณภาพชวี ิตระดบั อำ�เภอ ส�ำ นักงานปอ้ งกันควบคุมโรคท่ี 8 จังหวดั อุดรธานี

จงั หวดั / อาเภอ อัตราป่วยจากพษิ สารกาจัดศัตรูพืช ตอ่ แสนประชากร นาแหว้ พ.ศ. 2559 พ.ศ. 2560 พ.ศ. 2561 ภเู รอื ทา่ ล่ี 154.27 42.81 44.31 วงั สะพงุ ภูกระดงึ 45.43 19.75 39.28 ภหู ลวง ผาขาว 50.68 31.75 36.3 เอราวัณ หนองหนิ 30.14 59.65 14.23 จังหวัดหนองคาย 39.61 39.34 16.61 เมืองหนองคาย ท่าบอ่ 19.47 19.08 28.61 โพนพสิ ัย ศรีเชยี งใหม่ 72.29 16.77 11.05 สงั คม สระใคร 28.07 19.84 13.51 เฝา้ ไร่ รตั นวาปี 973.85 14.51 14.61 โพธต์ิ าก 9.83 9.24 5.64 จงั หวัดบึงกาฬ อาเภอเมืองบึงกาฬ 7.25 3.22 4.13 อาเภอพรเจรญิ อาเภอโซ่พสิ ยั 9.74 24.91 1.73 อาเภอเซกา อาเภอปากคาด 7.4 6.52 2.62 อาเภอบึงโขงหลง อาเภอศรวี ิไล 21.01 15.84 10.81 อาเภอบงุ่ คลา้ 36.51 9.12 13.55 จงั หวดั นครพนม อาเภอเมืองนครพนม 16.81 11.17 0 2.89 2.94 8.97 2.9 11.62 3.17 16.24 8.17 45.14 6.29 6.58 6.03 2.56 1.27 3.84 9.79 12.83 9.21 8.44 3.43 8.64 4.5 7.57 9.34 8.27 8.15 0 9.14 3.04 0 9.45 15.64 9.34 0 19.18 0 2.7 73.46 26.75 0 3.46 5.17 21Package ต้นแบบการขบั เคล่อื นกลไกปอ้ งกันควบคุมโรคและภัยสุขภาพ เครอื ขา่ ยพฒั นาคณุ ภาพชวี ิตระดับอ�ำ เภอ ส�ำ นกั งานป้องกันควบคุมโรคที่ 8 จงั หวัดอดุ รธานี

จังหวัด / อาเภอ อัตราปว่ ยจากพิษสารกาจดั ศตั รูพืช ตอ่ แสนประชากร อาเภอนาหวา้ พ.ศ. 2559 พ.ศ. 2560 พ.ศ. 2561 อาเภอท่าอเุ ทน อาเภอบ้านแพง 0 4.4 4.37 อาเภอปลาปาก อาเภอธาตุพนม 11.57 18..41 27.67 อาเภอเรณูนคร อาเภอนาแก 3.92 11.67 3.84 อาเภอศรสี งคราม อาเภอวังยาง 7.13 95.26 209.44 อาเภอนาทม อาเภอโพนสวรค์ 2.68 5.33 0 จังหวัดสกลนคร 3.66 234.68 1.79 เมอื ง กุสมุ าลย์ 1.86 3.69 14.7 กดุ บาก พรรณานคิ ม 2.44 4.83 2.39 พงั โคน วารชิ ภมู ิ 0 1.9 3.73 นคิ มน้าอูน วานรนวิ าส 0 11.26 0 คาตากล้า บ้านม่วง 00 0 อากาศอานวย สว่างแดนดนิ 48.29 43.46 16.2 ส่องดาว เตา่ งอย 5.72 3.42 3.44 โคกศรีสุพรรณ เจริญศิลป์ 0 0 2.83 โพนนาแก้ว ภพู าน 96.65 11.15 52.1 3.41 1.7 0 2.49 159.02 0 2.09 11.07 11.43 9.52 18.89 37.37 11.09 1.97 20.26 14.77 8.12 2.68 7.33 237.8 0 72.55 5.1 17.28 54.53 46.52 19.67 383.51 177.63 46.3 10.86 0 5.69 194.59 341.97 7.66 339.65 2.77 128.42 6.97 0 0 18.65 6.38 9.6 22 Package ต้นแบบการขบั เคลื่อนกลไกป้องกนั ควบคุมโรคและภยั สุขภาพ เครือข่ายพฒั นาคณุ ภาพชีวิตระดบั อำ�เภอ ส�ำ นักงานปอ้ งกนั ควบคุมโรคที่ 8 จังหวดั อุดรธานี

ผลการคดั กรองความเสยี่ งจากพษิ สารเคมีกาจดั ศตั รูพืช เขตสขุ ภาพท่ี 8 ผลการตรวจคัดกรองความเสี่ยงจากการสัมผัสสารเคมีกาจัดศัตรูพืช โดยใช้กระดาษทดสอบโคลีน เอสเตอเรส ของเขตสุขภาพท่ี 8 ในปี 2559 มีค่าร้อยละ 29.2 ถึงแม้ว่าภาพรวมของเขตจะมีค่าน้อยกว่าเฉล่ีย ของระดับประเทศ (ร้อยละ 36.76) แต่เมื่อพิจารณารายจังหวัด ในปี 2560 พบว่า จังหวัดเลย มีร้อยละ ความเสี่ยง มากท่ีสุดของเขตสุขภาพท่ี 8 ถึงร้อยละ 65.8 รองลงมาคือ จังหวัดหนองคาย (ร้อยละ 54.65) และ จงั หวัดหนองบวั ลาภู (ร้อยละ 54.36) ตามลาดบั (ขอ้ มูลจากสานักงานสาธารณสขุ จังหวดั ในเขตสขุ ภาพที่ 8) การนาเขา้ สารเคมีกาจดั ศัตรพู ืชในพืนที่เขต 8 จาก ข้อ มู ล มู ล ค่ าก ารซื้ อส ารเค มี กาจัด ศั ต รูพื ช ข องเก ษ ต รก ร ผ่ าน บั ต รสิ น เช่ือ ธก ส . เขตสุขภาพท่ี 8 ปี 2556-2558 จาแนกรายจังหวัด พบว่าทุกจังหวัดในเขต 8 มีแนวโน้มการซื้อสารเคมีสูงข้ึน โดยจังหวัดท่ีมมี ูลค่าการซ้ือสูงสุดคือ เลย อุดรธานี หนองบวั ลาภู และสกลนคร โดยจงั หวัดเลยมีสดั สว่ นมูลค่า การซื้อในปี 2558 คิดเป็นสัดส่วนร้อยละ 38.7 อุดรธานี หนองบัวลาภู สกลนคร ร้อยละ 20.4 19.5 12.5 ตามลาดับ ของมูลค่าการซื้อท้ังหมด ทั้งนี้สารกาจัดศัตรูพืชที่ซื้อสูงสุดคือ สารกาจัดวัชพืช รองลงมาคือ สารกาจดั แมลง (ร้อยละ 51.7 และ 17.3 ของมูลค่าการซอ้ื ท้งั หมด) การปนเปอ้ื นของสารเคมกี าจัดศัตรใู นส่งิ แวดลอ้ ม/อาหาร จากแหลง่ ขอ้ มูลต่างๆ จากรายงานการศึกษาของ PAN ASIA PACIFIC For a just and pesticide-free future ใน 6 ประเทศในทวีปเอเชีย ระหว่างปี ค.ศ. 2016 ถึง ค.ศ. 2017 พบว่ามีการปนเป้ือนในส่ิงแวดล้อมของ สารเคมีท่ีมีอันตรายสูงได้แก่ Paraquat Glyphosate Chlorpyrifos Malathion Diazinon Fipronil Lambda-cyhalothrin Carbofuran และ Cypermethrin (ขอ้ มลู จาก นพ.อรรถพล ชีพสัตยากร,2561) ข้อมูลจากเครือข่ายเตือนภัยสารเคมีกาจัดศัตรูพืช หรือ Thai-PAN ผลการเฝ้าระวังสารพิษกาจัด ศตั รูพืชปี 2560 พบมากกว่าคร่ึงหนึ่งของผักผลไม้ มีสารกาจัดวัชพืชตกค้างเกินค่ามาตรฐาน โดยส่วนใหญ่เป็น พาราควอต ซง่ึ กระทรวงสาธารณสุขเสนอแบน และไมใ่ หม้ ีการตอ่ ทะเบยี น การวิเคราะห์สถานการณ์เพือ่ จดั ทาข้อมูลโรคสารเคมีกาจัดศัตรพู ืช จากข้อมูลสถานการณ์ปัญหาดังกล่าวจะเห็นว่าปัจจุบัน แรงงานนอกระบบเป็นแรงงานกลุ่มใหญ่ของ ประเทศ โดยเฉพาะในภาคเกษตรกรรม ซ่ึงปัญหาของแรงงานนอกระบบ ส่วนใหญ่เป็นปัญหาการได้รับสารเคมี เป็นพิษมากท่ีสุดร้อยละ และข้อมูลอัตราป่วยจากพิษสารกาจัดศัตรูพืช เขตสุขภาพท่ี 8 ปี 2560 สูงกว่าค่าเฉลี่ย ประเทศ และสูงกว่าค่าเปา้ หมายลดโรคของประเทศ (ปี 2564) 6.7 เทา่ วเิ คราะหป์ จั จยั ก่อโรค 1) สิ่งท่ีทาให้เกิดโรค (Agent) การนาเขา้ สารเคมีกาจัดศตั รพู ชื ในพนื ทเี่ ขต 8 จากข้อมูลมูลค่าการซ้ือสารเคมีกาจัดศัตรูพืชของเกษตรกร ผ่านบัตรสินเชื่อ ธกส.เขตสุขภาพ ที่ 8 ปี 2556-2558 จาแนกรายจังหวัด พบวา่ ทุกจังหวัดในเขต 8 มีแนวโน้มการซื้อสารเคมสี ูงข้ึน โดยจังหวัด 23Package ตน้ แบบการขับเคลื่อนกลไกป้องกันควบคุมโรคและภยั สขุ ภาพ เครอื ขา่ ยพัฒนาคณุ ภาพชวี ิตระดบั อำ�เภอ ส�ำ นักงานปอ้ งกันควบคุมโรคท่ี 8 จงั หวัดอุดรธานี

ท่ีมมี ูลค่าการซอ้ื สูงสุดคือ เลย อุดรธานี หนองบัวลาภู และสกลนคร โดยจังหวัดเลยมีสดั ส่วนมลู ค่าการซ้ือในปี 2558 คิดเป็นสัดส่วนร้อยละ 38.7 อุดรธานี หนองบัวลาภู สกลนคร ร้อยละ 20.4 19.5 12.5 ตามลาดับ ของมูลค่าการซ้ือทั้งหมด ท้ังน้ีสารกาจัดศัตรูพืชท่ีซื้อสูงสุดคือ สารกาจัดวัชพืช รองลงมาคือสารกาจัดแมลง (รอ้ ยละ 51.7 และ 17.3 ของมลู คา่ การซอ้ื ทงั้ หมด) การปนเปอ้ื นของสารเคมกี าจดั ศัตรูในสิ่งแวดล้อม/อาหาร จากแหลง่ ขอ้ มูลตา่ งๆ - จากรายงานการศึกษาของ PAN ASIA PACIFIC For a just and pesticide-free future ใน 6 ประเทศในทวีปเอเชีย ระหว่างปี ค.ศ. 2016 ถึง ค.ศ. 2017 พบว่ามีการปนเป้ือนในส่ิงแวดล้อมของ สารเคมีที่มีอันตรายสูงได้แก่ Paraquat Glyphosate Chlorpyrifos Malathion Diazinon Fipronil Lambda-cyhalothrin Carbofuran และ Cypermethrin (ขอ้ มูลจาก นพ.อรรถพล ชีพสัตยากร,2561) -ข้อมูลจากเครือข่ายเตือนภัยสารเคมีกาจัดศัตรูพืช หรือไทยแพน ผลการเฝ้าระวังสารพิษกาจัด ศัตรูพืชปี 2560 พบมากกว่าครึ่งหน่ึงของผักผลไม้ มีสารกาจัดวัชพืชตกค้างเกินค่ามาตรฐาน โดยส่วนใหญ่เป็น พาราควอต ซง่ึ กระทรวงสาธารณสขุ เสนอแบน และไม่ใหม้ ีการต่อทะเบียน มนษุ ย์ (Host) - พฤตกิ รรมการใช้สารเคมี/การใช้อปุ กรณป์ ้องกนั อันตรายสว่ นบุคคล (PPE) - สขุ วิทยาส่วนบุคคลในการบริโภคผกั /ผลไม้/ผลิตภัณฑ์ทางเกษตร - การศึกษา และอายุของเกษตรกร สงิ่ แวดล้อม (Environment) - การนาเขา้ จาหน่าย การโฆษณา (ลด แลก แจก แถม) สารเคมี - มาตรการทางสังคม (ห้ามใช้/แบน) - กฎหมายและนโยบายภาครัฐ - ผลกระทบต่อเศรษฐกิจ กรณีหา้ มนาเข้าสารเคมีบางชนิด - เครอื ขา่ ยเกษตรอินทรีย์/เกษตรปลอดสาร วิเคราะห์ช่องว่างของมาตรการ - ยังขาดมาตรการเพ่ือลด Supply side เช่น มาตรการห้ามใช้ หรือยกเลิกการนาเข้าสารเคมีกาจัด ศัตรูพืชท่ีเป็นอันตรายบางชนิด ท้ังน่ีในส่วนของการลด Supply หน่วยงานสาธารณสุขไม่สามารถ ดาเนินการเองได้ฝ่ายเดียว ต้องอาศัยความร่วมมือจากหน่วยงานอ่ืน ซ่ึงเป็นหน่วยงานหลักใน การรบั ผิดชอบเรื่องการนาเขา้ สารเคมี - increase host resistant (demand side) ที่ดาเนินการอยู่คือให้ความรู้ในการป้องกันตนเอง และการใช้ สารเคมีท่ีถูกต้อง แต่ก็ยังพบว่าเกษตรกรยังมีพฤติกรรมเสี่ยงสูง อาจต้องปรับเปล่ียนวิธีการให้ความรู้รูปแบบใหม่ ท่ี สาคัญคือมาตรการลดใช้สารเคมีกาจัดศัตรูพืชของเกษตรกร เปลี่ยนมาใช้สารอินทรีย์ หรือทาเกษตรอินทรีย์ ปลอด สารเพ่ิมขน้ึ - change environment ควรเนน้ การเปล่ยี นบริบทสังคม ให้เปน็ สงั คมปลอดสารเคมีกาจดั ศตั รูพชื 24 Package ตน้ แบบการขบั เคลอ่ื นกลไกปอ้ งกนั ควบคุมโรคและภยั สุขภาพ เครอื ข่ายพัฒนาคณุ ภาพชีวติ ระดับอ�ำ เภอ สำ�นักงานปอ้ งกันควบคมุ โรคที่ 8 จังหวดั อดุ รธานี

- ยังขาดงานวิจัย เพ่ือให้มีข้อมูลสนับสนุนที่ชัดเจนว่าสารเคมีแต่ละชนิดก่อให้เกิดโรคและภัยสุขภาพต่างๆได้ อย่างไร เชน่ การใชส้ ารเคมีกาจดั ศตั รพู ืชสมั พันธ์กบั การเกดิ โรคมะเร็งอยา่ งไร เปน็ ต้น รวบรวมข้อมูลจากแหลง่ ข้อมูล วิเคราะหข์ ้อมูล มกี ารแกไ้ ข จัดทาข้อมูลนาเสนอในท่ีประชมุ /ปรับปรงุ นาเสนอข้อมูลในท่ีประชุม พชอ. การพจิ ารณาของ พชอ. คัดเลอื กเปน็ ประเด็นการ ดาเนนิ การตามมาตรกดาารเนโดินยงกาานรฯมี สว่ นรว่ มจากทกุ ภาคส่วน การติดตามและประเมินผล ภาพที่ 8 แผนผงั กระบวนการแกไ้ ขปญั หาโรคพิษสารเคมกี าจดั ศตั รูพชื ผา่ นกลไก พชอ. 1. รวบรวมข้อมูลที่เกี่ยวข้อง โดยการสืบค้นจากแหล่งข้อมูล เช่น เวปไซต์หน่วยงาน เอกสารทางวิชาการ รายงานประจาปขี องหน่วยงาน ตลอดจนการประสานขอสนับสนุนข้อมูลจากหน่วยงานที่เกี่ยวขอ้ งในพื้นที่ 2. วิเคราะหข์ อ้ มูล เพ่อื หาความสัมพันธ์ของข้อมูลหรือสาเหตุของปญั หา ได้แก่ - สิ่งที่ทาให้เกิดโรค มนุษย์ ส่ิงแวดล้อม เช่น ข้อมูลความสัมพันธ์ระหว่างอัตราป่วย ผลการคัดกรองความเส่ียง กบั การใช้สารเคมี กับชนดิ ของพืชท่ีปลูก - บุคคล เวลา สถานที่ เช่น การเปรยี บเทียบชว่ งเวลาของการเกดิ โรค เปรียบเทยี บพืน้ ท่ี ท่ีมอี ัตราป่วย/มีการใช้ สารเคมี/การปลกู พชื 25Package ตน้ แบบการขบั เคลอ่ื นกลไกปอ้ งกนั ควบคมุ โรคและภัยสขุ ภาพ เครอื ข่ายพัฒนาคณุ ภาพชีวิตระดบั อ�ำ เภอ สำ�นักงานป้องกนั ควบคุมโรคท่ี 8 จงั หวัดอุดรธานี

3. จัดทาข้อมูลนาเสนอในที่ประชุม พชอ. โดยการนาข้อมูลจากการวิเคราะห์มานาเสนอในรูปแบบต่างๆ เช่น คาบรรยาย กราฟ แผนภูมิเปรียบเทียบ ข้อมูลเชิงแผนท่ี (mapping) ภาพประกอบ เป็นต้น โดยข้อมูลควรมีความ ครอบคลมุ ในประเดน็ ดงั นี้ - ขอ้ มูลทัว่ ไปของพน้ื ท่ี - สถานการณ/์ สภาพปญั หา/ผลกระทบของปญั หาของพน้ื ที่ - แนวทางในการแกไ้ ขปัญหา/มาตรการ - บทบาทการมีสว่ นรว่ มการสนบั สนนุ ของหน่วยงานและภาคสว่ นต่างๆ (ข้ันตอนของการรวบรวมและวิเคราะห์ข้อมูล สามารถขอรับการสนับสนุนแนวทางการจัดทาข้อมูลจาก สานักงานสาธารณสุขจงั หวัดน้นั ๆ และสานักงานปอ้ งกนั ควบคุมโรคท่ี 8 จงั หวัดอุดรธาน)ี 4. การนาเสนอข้อมูลในท่ีประชุม พชอ. โดยต้องมีการประสานเลขานุการ พชอ. (สาธารณสุขอาเภอ) เพ่ือนา ขอ้ มลู เข้าเปน็ วาระเพ่ือพจิ ารณาคัดเลือกเปน็ ประเด็นการดาเนินการของพน้ื ที่ 5. เมื่อปัญหาฯ ได้รับการคัดเลือก และกาหนดให้เป็นประเด็นการดาเนินงานของพ้ืนท่ี โดยมาตรการอาจเกิด จากมาตรการที่ได้นาเสนอในท่ีประชุม และอาจมีมาตรการเพ่ิมเติมจากหน่วยงานภาคส่วนท่ีเกี่ยวข้อง หรือหากข้อมูลยัง ไม่ชดั เจนครบถว้ น คณะกรรมการอาจพิจารณาให้ปรับปรุงแก้ไข เพิ่มเติมข้อมูล ซ่ึงต้องมีการรวบรวมจัดเก็บข้อมูล เพ่ิมเติม และเสนอขอ้ มลู ในการประชุมฯ ในคร้ังต่อไป 6. หากปัญหาสารเคมีกาจัดศัตรูพืช ไม่ได้ถูกกาหนดให้เป็นประเด็นการดาเนินงานของพื้นที่ เนื่องจากอาจมี ปัญหาอ่ืนของพน้ื ที่ที่มคี วามเร่งด่วนมากกวา่ ประเด็นโรคพิษสารกาจัดศัตรูพืชยังมีความจาเป็นที่ต้องมีการจัดเก็บ และ วิเคราะห์ เพ่ือการเฝ้าระวังโรค และนาเสนอขอ้ มูลใหก้ บั พ้นื ทไี่ ด้รับทราบและพจิ ารณาข้อมูลอย่างตอ่ เนื่องต่อไป 7. การติดตามประเมินผล โดยต้องมีการตดิ ตาม ประเมินผลดาเนินงานตามมาตรการทไี่ ด้จากการมสี ่วนรว่ มของ ทกุ ภาคส่วน โดยใชก้ ลไก พชอ. และนาเสนอผลการประเมินผลให้กับคณะกรรมการรับทราบและพิจารณา ตลอดการปรับ มาตรการใหม้ ีประสทิ ธภิ าพตอ่ ไป เคร่อื งมอื ท่เี ป็นประโยชนใ์ นการสนับสนนุ งาน แหลง่ คูม่ ือ/องคค์ วามรู้ สานักงานปอ้ งกนั ควบคุมโรคท่ี 8 อุดรธานี ตารางที่ 15 ค่มู อื และองค์ความรสู้ าหรบั เจ้าหน้าที่ สานักงานป้องกันควบคุมโรคที่ 8 อดุ รธานี ที่ คู่มอื /องค์ความรู้ สานกั โรคจากการประกอบอาชีพและ สง่ิ แวดลอ้ ม 1 หลกั สูตรการอบรมอาสาสมัครสาธารณสขุ อาชวี (http://envocc.ddc.moph.go.th) อนามยั (อสอช.) สานกั งานปอ้ งกันควบคมุ โรคที่ 8 อดุ รธานี 2 แนวทางการเขยี นของบกองทุนสขุ ภาพตาบล 3 คมู่ อื การบรหิ ารจดั การกองทุนหลักประกนั สุขภาพ ในระดับท้องถิ่นหรือพน้ื ท่สี าหรับการดูแลสุขภาพ แรงงานนอกระบบ 26 Package ตน้ แบบการขับเคลอ่ื นกลไกป้องกันควบคุมโรคและภยั สขุ ภาพ เครือข่ายพัฒนาคุณภาพชวี ติ ระดับอำ�เภอ ส�ำ นกั งานปอ้ งกันควบคุมโรคที่ 8 จงั หวดั อุดรธานี

มาตรการใหม้ ปี ระสิทธภิ าพตอ่ ไป เครอื่ งมือที่เปน็ ประโยชนใ์ นการสนบั สนุนงาน แหลง่ ค่มู ือ/องค์ความรู้ สานกั โงราคนจปาอ้ กงกกาันรคปวรบะคกุมอโบรอคาทชี่ พี8แอลุดะรธานี ตารางท่ี 15 คูม่ อื และองค์ความรสู้ าหรับเจา้ หน้าท่ี สง่ิ แวดลอ้ ม (สhาtนtpัก:ง/า/นeปnvอ้ oงกccนั .คdวdบcค.mมุ oโรpคhท.g่ี 8o.อthดุ )รธานี ท่ี คู่มือ/องคค์ วามรู้ สานักโรคจากการประกอบอาชีพและ 41 คหู่มลือักกสาตู รจกัดาบรอรบกิ ารรมออาาชสีวาอสนมาัคมรัยสสาาธหารณับเสจุขา้ อหานช้าีวท่ี สิ่งแวดล้อม (http://envocc.ddc.moph.go.th) สอานธาามรัยณ(สอขุส:อคชล.ิน) ิกสุขภาพเกษตรกร สานกั งานปอ้ งกันควบคุมโรคท่ี 8 อดุ รธานี 2 แนวทางการเขียนของบกองทุนสุขภาพตาบล 35 คอง่มู คอื ์คกวาารมบรรู้เหิกา่ยี รวจกดั บั กกาารรกคอัดงกทรุนอหงลคกัวาปมรเะสก่ยี นั งสจุขากภกาาพร แหล่งคู่มือ/องค์ความรู้ สานักโรคจากการประกอบอาชีพและ สในมั รผะัสดสบั าทรเ้อคงมถีกิ่นาหจรัดอื ศพตั ้นื รทพู ส่ีืชาโหดรยบั กกราะรดดาูแษลทสดขุ สภอาบพ สง่ิ แวดล้อม แโครลงงนี าเนอนสเอตกอรเะรบสบ (http://envocc.ddc.moph.go.th) สานักงานป้องกันควบคมุ โรคท่ี 8 อดุ รธานี ตารางที่ 16 องค์ความรู้สาหรบั เกษตรกร/ประชาชน สานกั โรคจากการประกอบอาชีพและ ท่ี คมู่ ือ/องคค์ วามรู้ สิ่งแวดลอ้ ม 1 - แผ่นพับใหค้ วามรู้สาหรับประชาชน ชุด แรงงาน (http://envocc.ddc.moph.go.th) สานักงานป้องกนั ควบคมุ โรคที่ 8 อดุ รธานี นอกระบบ ปลอดภัย ใส่ใจสขุ ภาพ (กลมุ่ อาชีพ เกษตรกร) สานักงานเกษตรจงั หวดั /อาเภอ - คู่มอื แรงงานนอกระบบ ปลอดภัย ใส่ใจสุขภาพ สานักงานสาธารณสุขจงั หวดั /อาเภอ (กลมุ่ อาชพี เกษตรกร) - ภาพพลิก เกษตรกร ปลอดโรค ปลอดภยั กายใจ เป็นสขุ 2 - แนวทางการเขียนของบประมาณจากกองทุน สุขภาพตาบล (สาหรบั ภาคประชาชน) - ตวั อย่างโครงการของบประมาณจากกองทนุ สุขภาพตาบลเพื่อใชใ้ นการแก้ไขปญั หาสารเคมี กาจัดศตั รูพืช 3 ส่อื เกยี่ วกับความปลอดภัยจาการใชส้ ารเคมีกาจัด ศตั รพู ชื ตารางท่ี 17 เครอื่ งมอื และวสั ดอุ ปุ กรณ์ ที่ คู่มือ/องคค์ วามรู้ แหลง่ คมู่ ือ/องคค์ วามรู้ 1 กระดาษทดสอบโคลนี เอสเตอเรส (Cholinesterase สานกั งานป้องกนั ควบคมุ โรคที่ 8 อุดรธานี reactive paper) สาหรบั ตรวจ คดั กรองความเสยี่ ง สานกั งานสาธารณสขุ จังหวัด จาก องค์กรปกครองส่วนท้องถ่ิน (ผา่ นงบกองทุน การสมั ผัสสารเคมีกาจดั ศตั รูพืช พรอ้ มอุปกรณ์ สุขภาพพ้ืนที่/ตาบล) 2 ชดุ สาธิตอุปกรณ์ป้องกันอนั ตรายส่วนบคุ คล ในการ สานกั งานป้องกนั ควบคุมโรคท่ี 8 อดุ รธานี ปอ้ งกัน/ลดการสัมผสั สารเคมีกาจดั ศตั รูพชื สานกั งานสาธารณสุขจังหวัด 27Package ต้นแบบการขบั เคลือ่ นกลไกป้องกนั ควบคมุ โรคและภยั สขุ ภาพ เครือขา่ ยพฒั นาคุณภาพชีวติ ระดับอำ�เภอ สำ�นกั งานป้องกนั ควบคุมโรคที่ 8 จังหวดั อดุ รธานี

แหลง่ ทรัพยากรที่ช่วยสนับสนุนงาน แหล่งข้อมูลทจี่ าเปน็ ในการวิเคราะห์สถานการณ์และการดาเนนิ งาน 1. ข้อมลู อัตราปว่ ยดว้ ยโรคพษิ สารเคมกี าจัดศัตรูพชื แหลง่ สบื คน้ ขอ้ มูลหรือหนว่ ยงานท่ีเกยี่ วขอ้ ง ได้แก่ รายงาน 43 แฟ้ม/HDC (https://hdcservice.moph.go.th) 2. ข้อมลู อตั ราตายจากการสมั ผัสสารเคมีกาจดั ศัตรูพืช (ไม่รวมฆ่าตวั ตาย) แหล่งสบื ค้นขอ้ มลู หรือ หนว่ ยงานทีเ่ กีย่ วข้อง ได้แก่ รายงาน 43 แฟ้ม/HDC (https://hdcservice.moph.go.th) 3. ผลการตรวจคัดกรองความเสี่ยงจากการสมั ผสั สารเคมีกาจัดศตั รพู ืช โดยใชก้ ระดาษทดสอบโคลนี เอสเตอเรส แหลง่ สืบค้นข้อมูลหรอื หน่วยงานท่ีเกี่ยวข้อง ไดแ้ ก่ รายงาน 43 แฟ้ม/HDC (https://hdcservice.moph.go.th) หรอื หน่วยบรกิ ารสาธารณสขุ 4. ขอ้ มลู พฤติกรรมการใชส้ ารเคมขี องเกษตรกรในพื้นท่ี แหล่งสืบค้นข้อมลู หรือหนว่ ยงานที่เกี่ยวข้อง ได้แก่ หน่วยบรกิ ารสาธารณสุขในพ้นื ท่ี (แบบคัดกรอง นบก.1-56)/งานวิจยั /ผลสารวจ 5. ข้อมลู เกษตรกรแยกรายประเภทการเพาะปลูก แหลง่ สบื ค้นขอ้ มูลหรือหน่วยงานท่ีเกย่ี วข้อง ได้แก่ สานกั งานเกษตรจงั หวัด/อาเภอ 6. ขอ้ มูลประเภท/ชนิดของสารเคมที ีใ่ ช้ แหล่งสืบคน้ ข้อมูลหรอื หน่วยงานที่เก่ียวข้อง ได้แก่ สานักงาน เกษตรจังหวดั /อาเภอ/ธกส. 7. ข้อมูลปรมิ าณการใชส้ ารเคมีกาจดั ศตั รูพชื ของเกษตรกรจาแนกรายเดอื น แหลง่ สบื ค้นข้อมูลหรือ หน่วยงานทเ่ี กยี่ วข้อง ได้แก่ สานกั งานเกษตรจังหวดั /อาเภอ/ธกส. หรอื งานวจิ ยั /ผลสารวจ 8. ข้อมูลจานวนรา้ นค้าจาหน่ายสารเคมกี าจดั ศตั รูพืชในพนื้ ท่ี แหล่งสบื คน้ ข้อมูลหรอื หน่วยงานท่ี เกยี่ วข้อง ไดแ้ ก่ สานกั งานเกษตรจังหวัด/อาเภอ/ธกส. หรืองานวจิ ยั /ผลสารวจ 9. ขอ้ มลู การตกค้างของสารเคมีกาจดั ศตั รูพชื ในสิง่ แวดล้อมและหว่ งโซอ่ าหาร แหลง่ สบื ค้นข้อมูลหรือ หน่วยงานทเ่ี กย่ี วข้อง ได้แก่ สสจ./ทรัพยากรธรรมชาตแิ ละสงิ่ แวดลอ้ มจงั หวดั /งานวจิ ัย/Thai-PAN 10. ขอ้ มลู กล่มุ เกษตรอนิ ทรยี /์ เกษตรปลอดสาร ในพน้ื ท่ี แหล่งสบื คน้ ข้อมูลหรอื หนว่ ยงานทีเ่ กี่ยวข้อง ไดแ้ ก่ สานักงานเกษตรจังหวัด/อาเภอ/ผนู้ าชุมชน 11. ขอ้ มลู มาตรการทางสังคม/ธรรมนูญสุขภาพดา้ นการลดใชส้ ารเคมใี นชมุ ชนแหลง่ สบื คน้ ข้อมูลหรือ หน่วยงานท่ีเก่ยี วข้อง ไดแ้ ก่ ผู้นาชุมชนองค์กรปกครองส่วนทอ้ งถนิ่ 12. ทาเนยี บผู้เช่ยี วชาญดา้ นสารเคมี แหลง่ สบื คน้ ข้อมูลหรือหน่วยงานทเี่ กีย่ วข้อง ได้แก่ สานักโรคจาก การประกอบอาชีพและสิง่ แวดล้อม 13. ทาเนียบเครือขา่ ย พชอ._Env-Occ ระดบั จังหวัด แหล่งสบื ค้นข้อมูลหรอื หนว่ ยงานท่เี กยี่ วข้อง ได้แก่ สานกั งานป้องกันควบคุมโรคที่ 8 อุดรธานี แหล่งงบประมาณในการสนบั สนุนการดาเนนิ งาน 1. สานกั งานหลกั ประกนั สุขภาพแห่งชาติ (สป.สช.) 2. สานักงานกองทุนสนับสนนุ การสรา้ งเสริมสขุ ภาพ (สสส.) 3. กองทุนสขุ ภาพทอ้ งถ่ิน (เทศบาล/อบต.) 28 Package ต้นแบบการขับเคลอื่ นกลไกป้องกันควบคมุ โรคและภัยสขุ ภาพ เครือข่ายพัฒนาคณุ ภาพชวี ิตระดับอ�ำ เภอ ส�ำ นกั งานป้องกันควบคุมโรคที่ 8 จงั หวดั อดุ รธานี

ภาพที่ 9 ตัวอย่างในการจดั ทาข้อมลู 29Package ตน้ แบบการขับเคล่อื นกลไกปอ้ งกนั ควบคมุ โรคและภยั สุขภาพ เครอื ข่ายพฒั นาคุณภาพชีวิตระดบั อ�ำ เภอ สำ�นักงานป้องกนั ควบคุมโรคท่ี 8 จงั หวัดอุดรธานี

ภาพท่ี 10 แผนผงั การวิเคราะห์ขอ้ มูลโรคพษิ จากสารกาจัดศัตรูพืช สอบถามข้อมลู เพิ่มเติมได้ท่ี @Contact us กลมุ่ โรคจากการประกอบอาชีพและสิง่ แวดลอ้ ม สานกั งานป้องกันควบคุมโรคที่ 8 จังหวัดอุดรธานี 042 – 295 717 กลุม่ โรคจากการประกอบอาชีพและสิง่ แวดล้อม สคร.8 อดุ รธานี 30 Package ตน้ แบบการขับเคลือ่ นกลไกปอ้ งกนั ควบคมุ โรคและภัยสขุ ภาพ เครือขา่ ยพฒั นาคณุ ภาพชวี ิตระดบั อ�ำ เภอ สำ�นกั งานปอ้ งกนั ควบคุมโรคท่ี 8 จังหวัดอุดรธานี

โรคพษิ สนุ ขั บ้า ข้อมูลสถานการณ์และสภาพปัญหา โรคพิษสนุ ขั บ้าเป็นโรคติดต่อระหวา่ งสตั ว์และคนท่ียงั เป็นปัญหาทางสาธารณสุขสาคัญของประเทศไทย ผูท้ ต่ี ิดเชอื้ โรคพิษสนุ ขั บา้ เมอื่ แสดงอาการแลว้ จะเสียชวี ติ ทุกราย จากข้อมลู สานกั ระบาดวทิ ยา ปี 2559-2561 พบผูเ้ สยี ชวี ติ ด้วยโรคพิษสนุ ขั บ้าทัง้ ส้ิน 14, 11 และ 18 ราย ตามลาดับ โดยส่วนใหญ่ไมไ่ ด้ไปรบั การฉีดวัคซีน หลังสัมผัสโรค อกี ท้ังสถานการณโ์ รคในสัตว์ยังมคี วามรนุ แรงมากขนึ้ ซง่ึ จากข้อมลู ระบบสารสนเทศเพ่ือการเฝ้า ระวังโรคพษิ สุนัขบ้าปี 2559-2561 พบตัวอย่างใหผ้ ลบวกต่อโรคพิษสุนขั บา้ 617 ตวั 848 ตัว และ 1,304 ตัว คิดเปน็ ร้อยละ 6.93, 9.86 และ 15.20 ของตัวอย่างท้ังหมด (ขอ้ มลู ณ วนั ท่ี 30 กนั ยายน 2561) ตามลาดบั ปญั หาสาคัญท่ีพบคือ ประชาชนยงั ขาดความรู้ความตระหนักถงึ โรคพิษสนุ ขั บ้า (เกอื บร้อยละ 50) ความ ครอบคลุมของการฉดี วัคซีนป้องกนั โรคในสตั วย์ งั ต่ากวา่ ร้อยละ 80 และยงั พบสนุ ขั จรจัดเปน็ จานวนมาก สถานการณ์โรคพิษสุนัขบ้าในเขตสุขภาพท่ี 8 ไม่พบผู้เสียชีวิตมาต้ังแต่ปี 2552 และมาพบผู้เสียชีวิต จานวน 1 ราย ในปี 2561 ที่จังหวัดหนองคาย ส่วนโรคพิษสุนัขบ้าในสัตว์พบมาโดยตลอดหลายพ้ืนท่ี และใน ปี 2561 พบโรคในพน้ื ท่ีจงั หวดั หนองคาย นครพนมและเลย การวเิ คราะห์ข้อมูลและประเดน็ ปัญหา สถานการณ/์ ประเดน็ ปัญหาท่ียงั คงพบโรคโดยเฉพาะในสัตว์อยา่ งต่อเน่ือง ได้แก่ 1) ความครอบคลมุ วัคซนี ในสตั วย์ งั ตา่ เน่อื งจากระยะเวลา 2-3 ปีทีผ่ ่านมามีปัญหาเรอ่ื งการจัดซื้อ วัคซีน ทาใหภ้ มู ิคุ้มในสตั วล์ ดต่าลง 2) ขอ้ จากดั เร่อื งการบรหิ ารจัดการเกย่ี วกบั สนุ ัข แมว เช่น การสารวจและขึ้นทะเบยี น การควบคุม ประชากร รวมทงั้ สุนัข แมวจรจัดมจี านวนมาก เปน็ ตน้ 3) ประชาชนยงั ขาดความรู้ความตระหนักที่ถูกต้อง 4) การแก้ไขปญั หาจะต้องอาศัยความรว่ มมือจากหลายภาคส่วน รปู แบบการศกึ ษา จัดประชุมเพื่อสรา้ งการมีส่วนรว่ มจากภาคีเครือขา่ ยในพน้ื ที่การป้องกันควบคมุ โรคพิษสุนัขบ้าดว้ ย การทบทวนบทบาทหน้าที่ แนวทางการดาเนนิ งาน ผลการดาเนนิ งานทผ่ี ่านมาและแผนท่จี ะดาเนินการต่อไป ไดแ้ ก่ภาคส่วนสาธารณสุข ปศุสัตว์ องค์ปกครองสว่ นทอ้ งถิ่นและตวั แทนชมุ ชน เทคนคิ แนวทางการติดตามความก้าวหน้า การตดิ ตามประเมนิ ผล 1) ผลการดาเนินงานป้องกันควบคมุ โรคด้านสตั วไ์ ด้แก่ การสารวจสัตว์ การจดั หาวัคซีน ความ ครอบคลุมการใหว้ คั ซนี เปน็ ต้น 2) ผลการดาเนินงานป้องกันโรคดา้ นคนได้แก่ การค้นหาผู้สัมผัสโรค การไดร้ ับวคั ซีนท่ีถูกต้อง ครบถว้ น 31Package ต้นแบบการขบั เคล่ือนกลไกป้องกนั ควบคุมโรคและภยั สุขภาพ เครอื ข่ายพัฒนาคุณภาพชวี ติ ระดับอำ�เภอ ส�ำ นกั งานปอ้ งกันควบคมุ โรคท่ี 8 จังหวดั อุดรธานี

3) การรบั รู้และการปฏบิ ัติทถ่ี ูกต้องของประชาชนในพน้ื ท่เี สีย่ ง เครอ่ื งมอื ทเ่ี ปน็ ประโยชนใ์ นการสนบั สนนุ งาน • สอื่ เอกสาร คู่มือและแนวทางการดาเนนิ งาน • สนบั สนนุ การจัดประชมุ การมีสว่ นรว่ มของเครือขา่ ยในพืน้ ที่เสี่ยง ประเด็นท่ีใชก้ ารประชุมเพอื่ ขบั เคลอ่ื นและตดิ ตามการดาเนนิ งาน ตารางที่ 17 รูปแบบการดาเนินงานมาตรการดา้ นคน : เปา้ หมายคอื ไม่มผี ู้เสียชีวติ ด้วยโรคพษิ สนุ ขั บ้า มาตรการ ระยะเวลาดาเนนิ การ ผู้รบั ผิดชอบ 1. ค้นหาผสู้ ัมผัสโรค (ถูกกดั /ข่วน/เลียแผล) ใน ภายใน .................. อสม./รพ./รพ.สต. รอบ 6 เดือนที่ผา่ นมา ใหม้ ารับวคั ซีน 2. สง่ สรุปการคน้ หาผสู้ มั ผัสโรค วันท่ี ............. รพ.สต. (จากข้อ 1) ให้ สสอ. 3. การปอ้ งกันและดูแลรกั ษาผู้สัมผสั โรค ตลอดปี รพ. 3.1 รพ.สารองวัคซีนและอมิ มโู นโกบลุ นิ ให้ เพียงพอในการให้บริการ 3.2 จัดระบบติดตามผูส้ ัมผัสโรคให้มีประสิทธิภาพ ตลอดปี รพ./รพ.สต. (ผู้สัมผัสโรคทกุ คนไดร้ ับวคั ซนี ครบชุด) 3.3 ฉีดวคั ซนี ปอ้ งกนั โรคล่วงหน้าใหบ้ ุคลากรกลุม่ วนั ที่ ............. รพ. เส่ยี ง ใหเ้ สร็จ 4. การสื่อสารความเสี่ยง ตลอดปี รพ./รพ.สต./ผญบ./กานัน/ 4.1 แจ้งการพบหัวสนุ ขั บวก ทกุ หมบู่ ้านทุก ครู/อปท. โรงเรยี น 4.2 การปฏิบัตติ น เพ่ือลดความเสี่ยงในการถูกกัด ตลอดปี รพ./รพ.สต./ผญบ./กานัน/ โดยใชค้ าถา 5 ย คร/ู อปท. 4.3 การปฏบิ ัตติ น เม่ือถกู สตั ว์กดั /ข่วน/เลีย ตลอดปี รพ./รพ.สต./ผญบ./กานัน/ แผล โดยใชค้ าถา “ลา้ งแผล ใส่ยา กักหมา หาหมอ คร/ู อปท. และฉดี วคั ซนี ให้ครบชุด” 32 Package ตน้ แบบการขับเคล่ือนกลไกป้องกันควบคมุ โรคและภยั สุขภาพ เครอื ขา่ ยพฒั นาคณุ ภาพชวี ิตระดบั อำ�เภอ สำ�นักงานป้องกันควบคุมโรคท่ี 8 จังหวัดอุดรธานี

ตารางท่ี 18 รูปแบบการดาเนินงานมาตรการด้านสตั ว์ : เปา้ หมายคอื ความครอบคลุมวัคซนี ในสตั ว์ มาตรการ ระยะเวลาดาเนินการ ผรู้ บั ผดิ ชอบ 1. สารวจสุนัข แมวและขนึ้ ทะเบยี น ภายใน... อปท. 2. จัดซอื้ จดั หาวัคซีนในสัตว์ ภายใน... อปท. 3. ฉดี วคั ซีนในสัตว์ ภายใน... อปท./ปศอ. 4. การควบคมุ สัตว์ไมม่ ีเจา้ ของ ภายใน... อปท./ปศอ. การตดิ ตามประเมนิ ผล กาหนดการประชุมตดิ ตามและสรุปผลการดาเนนิ งานทง้ั หมด สอบถามข้อมลู เพิ่มเตมิ ไดท้ ่ี กลุ่มโรคติดต่อสานกั งานป้องกนั ควบคุมโรคท่ี 8 จงั หวดั อุดรธานี 042 – 295 717 @Contact us กลมุ่ โรคตดิ ต่อ สคร.8 อดุ รธานี 33Package ตน้ แบบการขับเคล่ือนกลไกป้องกันควบคมุ โรคและภยั สขุ ภาพ เครอื ข่ายพฒั นาคณุ ภาพชวี ิตระดบั อำ�เภอ ส�ำ นักงานป้องกันควบคุมโรคที่ 8 จังหวดั อดุ รธานี

34 Package ตน้ แบบการขบั เคล่อื นกลไกป้องกันควบคุมโรคและภยั สขุ ภาพ เครอื ข่ายพฒั นาคุณภาพชีวติ ระดับอ�ำ เภอ สำ�นกั งานปอ้ งกนั ควบคมุ โรคที่ 8 จงั หวดั อดุ รธานี

โรคท่เี กิดจากอาหารและนาเป็นสอ่ื โรคที่เกดิ จากอาหารและนาเป็นสื่อ ขข้ออ้ มมูลูลสสถถาาโนนรกคกาอารรจุ ณณจา์แแ์ รลละะะรสสว่ ภงภแาาลพพะปปโัญรญั คหหอาาาหโราครเทปเ่ี น็กพิดิษจา(กFอoาoหdาpรแoลisะoนnาinเปg)็นเสกื่อิดจากการรบั ประทานอาหารหรอื นา้ ที่ ปโรส22ขปรโโสป2รล่ลลา5ุข่่าาน55ขุ้อนนหงหหงง6ภ66ภมเกเเกกะ1ปะะา11ปปาูลาหาา)หหพื้))อพื้้ืออยสยยนสนนทสสนทภนนถภภกัจถัักกจจถถ่ี เ่ีาาเเาา8าชา8าาชชาาโโยนเยยเเกนรร้ือหกกนน้ื้ืออหหแหแหหกคครกโรร็ดกกโโสด็็ดลสาลลรออารราาาพาาดพพรังดคยัังงุจจุคคยยรรรจิษณงจจิษษิงจจงณงงณณดาด(าา((าาาาาแ์แปแแังก์โปปงักก์์นโโรรนนลบภรบบภรรรละะรรลลรครระัคคาบคาัับบารรคคาาะะะสพอปพออ่่ววปทปปปปททบบบุภจทงงุุจจักทีรกักัเีีรรเเบแแจบบราจจเี่ดรระเเดี่ะะปลลียพปปาเีียยาาทเเงั ททงั ฝฝฝระะา้ นรรา้า้ ปนาาา้ไาะ้้ไไโโาาะะ้ีนวเี้ญันนรรววเเรรรรมรรมมรคคอรระ่วออะะ่่ววลหัลลสััออสสาวงาาววงงด็ าด็็ดหหแาาัหหงหหแแัังงตตตหหขลอารขขลลาารรน้ ตันน้้รื้าาออะรรืื้้ออออะะรโทรรโโททโพมาโโพพมมพพพเเรรรี่ปปี่่ีปปูปปลยููลลยยธค่ ธธคควนนน็น็นา์ิศยาาอ์ศิศ์ิ ออรรรเธโพพเเธธรารรรปาางปปงงิ)ีิิค))หีีษิษิ .หหสื้อ..สสื้้ืออ5อ55สสสาาาานจุ าานน0((00ารจาารรรFFรรเ6เเร66เาหรรชเเหหooชชปรปปพพพื้อนะข้ืื้ooออนนขข็น็็นนิรษิิโษษู โโddอูู่วออพรตพพรรตตงทททงคงงะคคิษppะะิิ(ษษส่ีเสส่ีี่ตเเเกเเชกกooภชชขาภภอขข่าาว่ั ื้วัว่่ัอiiื้ื้แน้าออานน้้ssาาาาสไสพooเไไสสัพพกเเัักกปนปปปปปรnnรรรรรรปรรห็น้าหห็น็น้้วiiาาะววระะnnงตระมงงตตรรบมมบบggขชือขขน้ืืออน้้นข))ขขาาึ้าานสึ้ึ้นนสสกอดออเเดดาใรกกาาใใงงงว)นรววนนรริิดดปปปิทพิิททอพพออจจรรรยิษายยิิษษาาาาะะะาหกกาาหหจเจจเเยทยยททกกาาาาาา้อกศ้้ราาออกกศศรรรรสนสสสนนสสแรรแแา่ิงหาา่ิ่ิงงหหบบััยอรยยออรรลลลกปปพ่ืนกกพพื่่ืนนังัังงรรริรรๆษิิๆๆษษาะะาา555ทททยททเยยเเชี่ชชเปจี่่ีเเปปจจาาช่ชชน่่นนังนนีัังงีี ื้อื้้ืออ(ห((หหออปพปปโพพโโวววาารีรรพืชีีพพืืชชัดหหััดดคคคพ.พพใ..าาใใศสศศสสนินนษรริิษษ.ร..รรพหหพพ้า2้้าาส22สสื้รรนื้ื้งนนงง5ัต55อือืััตตขทขขทท5ว55นนววึ้น้้ึึี่นนเ่ีี่เเ์พ7์์พพ77ข้า้าขขใใใิททษตนิิษษตตนน–––่ีี่ สขุ ภาพท20ี่ 800แสดง1ด70ัง8.ภ75าพทด่ี ังน้ี 1685.6อ2ตั ราป่ วยโรคอจุ จา1ร8ะ3ร8่ว.4ง1 (ตอ่ แสนประช1า5ก71ร.)83 12500000 1685.62 1838.41 1805.51 1708.75 1805.51 11050000 1735.16 1571.83 21500000000 11810051.5.11 15500000 1735.16 1388.3อ8ตั ราป่ วยโรคอจุ จาระร่วง (ตอ่ แสนประชากร) 1101.1 1708.75 1211873.984.41 1685.62 95175.741.83 2561 1735.16 1388.38 1217.94 1101.1 957.4 2561 10000 2557 1388.328558 2559 2560 500 2557 2558 1217.94 ประเทศ 2559เขตสขุ ภาพท่ี 8957.4 2560 ภาพท่ี 11 อตั 0ราปว่ ยโรค2อ5ุจ5จ7าระรว่ งย้อนหล2งั 5558ปีเปรียปรบะเเททศยี บร2ะ5ห5ว9เา่ ขงตปสขุ รภะาพเทท่ี 8ศกบั เ2ข5ต6ส0ขุ ภาพที่ 8 2561 ภาพที่ 11 อตั ราป่วยโรคอจุ อจตัารราะปร่ ว่วยงโยรอ้คนอาหหลาังรเ5ป็นปพเี ิษปร(ตปียรอ่บะแเเทสทศนยี ปบรระะชหากวเร่าข)ตงสปขุ ภราะพเทท่ี 8ศกับเขตสุขภาพที่ 8 ภาพที่ 16100อัตราปว่ ยโร4ค05อ.8ุจ6จอาตั รระาปร่ว่วงยยโรอ้ คนอหาหลางั รเ5ป็นปพเี ปษิ ร(ยีตบอ่ แเทสนยี ปบรระะชหาวก่าร)งประเทศกับเขตสุขภาพที่ 8 460000 297.67 240000 211.83 2600000 207.52405.86อตั ราป่ วย1โร9ค9อ.02า96ห7า.6ร7เป็นพษิ 167.11 178.38 4000 (ตอ่ แ1ส7น42.ป715ร1ะ.8ช3ากร) 12156.772.11 1218.7678.38 200 207.5245055.786 199.026558 174.725559 125.722560 12285.6671 2557 297.67 ประเทศ 21215.8539เขตสขุ ภาพที่ 8 1672.15160 127586.138 2558 ภาพที่ 12 0อตั รา2ป07่ว.ย5โ2รคอาหารเป็นพ1ษิ 99ย.อ้ 0น6หลงั 5 ปีเปประรเียท1ศบ74เท.75ยี บระเขหตวสขาุ่ ภงาปพทรี่ะ8เ1ท25ศ.7ก2บั เขตสุขภาพที่ 8128.67 ภาพท่ี 12 อตั ราป่วยโ2ร5ค5อ7าหารเป็นพิษยอ้ 2น5ห58ลงั 5 ปเีปประรเทียศบเท2ีย5บ5ร9ะเขหตสวขุา่ ภงาปพทร่ี 8ะเทศ2ก5บั 6เ0ขตสุขภาพท่ี 8 2561 ภาพท่ี 12 อตั ราป่วยโรคอาหารเป็นพษิ ยอ้ นหลงั 5 ปเี ปรยี บเทยี บระหวา่ งประเทศกับเขตสุขภาพท่ี 8 35Package ตน้ แบบการขบั เคลือ่ นกลไกปอ้ งกนั ควบคุมโรคและภัยสุขภาพ เครือขา่ ยพฒั นาคณุ ภาพชวี ติ ระดบั อำ�เภอ ส�ำ นักงานปอ้ งกันควบคมุ โรคท่ี 8 จังหวัดอุดรธานี

2500 อตั ราป่วยโรคอจุ จาระร่วง(ตอ่ แสนประชากร) อตั ราป่ วยโรคอจุ จาระร่วง(ตอ่ แสนประชากร) 20020500 15020000 10010500 5010000 0500 0 2557 2558 2559 2560 2561 2557 2558 2559 2560 2561 ภาภพาทพ่ี 1ท3่ี 1อ3ัตรอาตั ปร่วายปโ่วรยคโอรจุคจอาุจรจะารร่วะงรย่วอ้ งนยหอ้ ลนังห5ลังปเี5ปปรยีีเปบรเทยี ยีบบเทรยีายบจรังาหยวจัดังเหขวตดั สเขุขภตาสพขุ ทภี่า8พที่ 8 อตั ราอปตั ่ วรายปโร่ วคยอโารหคาอราเหปา็นรพเปษิ ็น(ตพอ่ ษิ แ(สตนอ่ ปแรสะนชปารกะรช) ากร) 800800 600600 400400 200200 00 25527557 25582558 25592559 25602560 25612561 ภาภพาทพ่ี 1ท4่ี 1อ4ัตรอาตั ปร่วายปโว่ รยคโอราคหอาารหเปาร็นเพปษิ็นยพ้อิษนยหอ้ ลนงั ห5ลงัปี5เปปรี ียเปบรเทยี ยีบบเทรายี ยบจรังาหยวจดั งั เหขวตัดสเุขขภตาสพุขทภ่ีา8พท่ี 8 อัตอรัตาปราว่ ปย่ว/แยส/แนสปนรปะชราะกชรากร 3000 2712 2712 30020500 2204 25020000 1757 1546 15461546175717572204 20010500 1757 1546 15010000 1000500 500 0 2556 2557 2558 2559 2560 2561 0 ภาพท2่ี 51556อตั ร2า5ป5ว่ 7ยโรค2อ5ุจ5จ8าระร2่ว5ง5อ9าเภอ2ธ5า6ต0พุ นม2561 ภาพที่ 16 จานวนผูป้ ว่ ยแยกตามกลุ่มอายุปี 2561 ภาพท่ี 15 อัตราป่วยโรคอุจจาปรีะ2ร5่ว5ง6อ-า2เภ56อ1ธาตพุ นม ภาพท่ี 16 จานวนผู้ปว่ ยแยกตามกลุ่มอายุปี 2561 ปี 2556-2561 ภาพท่ี 17 จานวนปว่ ยโรคอุจจาระรว่ งอาเภอธาตพุ นม ภาพที่ 18 จานวนปว่ ยโรคอุจจาระรว่ งอาเภอธาตุพนม ภาพท่ี 17 จานวนแปยว่กยตโารมคกอลจุ มุ่จอาราะชรพี ว่ ปงอี 2า5เภ6อ1ธาตุพนม ภาพที่ 18 จานวนปว่ แยยโรกครอาุจยจเดารือะนรปว่ ีง2อ5า6เภ1อธาตพุ นม แยกตามกลุ่มอาชพี ปี 2561 แยกรายเดอื นปี 2561 36 Package ต้นแบบการขับเคล่อื นกลไกปอ้ งกันควบคุมโรคและภัยสขุ ภาพ เครอื ขา่ ยพัฒนาคุณภาพชีวติ ระดบั อำ�เภอ สำ�นักงานป้องกนั ควบคมุ โรคท่ี 8 จงั หวัดอุดรธานี

สถานการณ์โรคอุจจาระร่วงในอาเภอธาตุพนม จังหวัดนครพนม ภาพรวมมีแนวโน้มสูงข้ึนส่วนใหญ่ เกิดในกลุ่มเด็กเล็กและผู้สูงอายุ อาชีพเกษตรกรและนักเรียน ในปี 2561 เกิดมากระหว่างเดือนมกราคม- มีนาคม อตั ราปว่ ย/แสนประชากร 600 518 500 400 215 287 300 247 231 200 100 73 0 2556 2557 2558 2559 2560 2561 ภาพท่ี 19 อัตราปว่ ยโรคอาหารเปน็ พษิ อาเภอธาตพุ นมปี 2556- ภาพท่ี 20 จานวนปว่ ยโรคอาหารเป็นพษิ อาเภอธาตพุ นม 2561 แยกตามกลุ่มอายปุ ี 2561 ภาพท่ี 21 จานวนปว่ ยโรคอาหารเปน็ พษิ อาเภอธาตุพนม ภาพท่ี 22 จานวนปว่ ยโรคอาหารเปน็ พษิ อาเภอธาตพุ นม แยกตามกลุ่มอาชพี ปี 2561 แยกรายเดอื นปี 2561 สถานการณ์โรคอาหารเป็นพิษในอาเภอธาตุพนม จังหวัดนครพนม ภาพรวมมีแนวโน้มลดลงส่วนใหญ่ เกิดในกล่มุ อายุ 15-24 และ 10-14 ปี อาชีพนักเรยี นและเกษตรกร ในปี 2561 เกิดมากระหว่างเดอื นมีนาคม การวิเคราะห์ข้อมลู และประเด็นปญั หา สถานการณ์/ประเดน็ ปัญหาท่ีเป็นทนี่ ่าสนใจของพ้ืนที่อาเภอธาตพุ นม จงั หวัดนครพนม ท่อี าจเปน็ ปัจจยั ตอ่ การเกิดการระบาดของโรคตดิ ต่อทางอาหารและน้า ได้แก่ 1) มีแรงงานตา่ งดา้ วจานวนมากทเี่ คลือ่ นยา้ ยเขา้ -ออกเปน็ ประจาทุกวนั ซึง่ ไมส่ ามารถควบคุมกากบั ได้ โดยมกี ารนาสนิ ค้า วัตถดุ ิบจาก สสป.ลาวเขา้ มาขายโดยไมผ่ า่ นการตรวจ 2) ผู้ประกอบการที่มีลูกจ้างแรงงงานต่างดา้ วไม่เปิดเผยข้อมลู ที่แทจ้ ริงแก่เจ้าหน้าท่ใี ห้ทราบ 3) เมอื่ เกิดการเจบ็ ปว่ ยสว่ นใหญ่จะมีการซอ้ื ยากนิ เอง นอกจากมีอาการรุนแรงถงึ จะไปรักษาท่ี สถานพยาบาล 4) เปน็ สถานท่องเที่ยวซ่ึงจะมีการเคลอ่ื นย้ายของประชากรจากตา่ งถน่ิ จานวนมาก 37Package ต้นแบบการขับเคล่อื นกลไกปอ้ งกนั ควบคมุ โรคและภัยสุขภาพ เครอื ขา่ ยพฒั นาคุณภาพชีวิตระดับอ�ำ เภอ ส�ำ นักงานปอ้ งกันควบคมุ โรคท่ี 8 จงั หวดั อดุ รธานี

5) การเดนิ ทางของแรงงานต่างด้าวมคี วามสะดวกไป-มาไดง้ ่าย 6) บรเิ วณจุดผ่อนปรนมีตลาดที่ไม่ไดม้ าตรฐาน(ตลาดชวั่ คราว) 7) ยงั ไม่มีการจดั ตัง้ ระบบเฝา้ ระวังป้องกนั ควบคมุ โรคท่ีมีส่วนรว่ มจากภาคเี ครือข่ายทีเ่ ก่ยี วข้องอย่าง เปน็ ระบบ 8) พบการเจ็บป่วยดว้ ยโรคตดิ ต่อทางอาหารและนา้ อย่เู สมอ กลุ่มเสี่ยง ได้แก่ เด็กเล็ก นักเรียนและเกษตรกร ดังน้ัน มาตรการควรเน้นการดาเนินงานไปในกลุ่ม เส่ียงดังกล่าวเพื่อให้สอดคล้องกับสภาพปัญหา เช่นในโรงเรียน ศูนย์เด็กเล็กและกลุ่มเกษตรกร เพ่ือจะได้ แก้ปัญหาได้ตรงเป้าหมาย รปู แบบการศกึ ษา เป็นการสร้างการมีส่วนร่วมจากภาคีเครือข่ายในพื้นท่ีเพ่ือการเฝ้าระวังป้องกันควบคุมโรคติดต่อทาง อาหารและน้าโดยใช้เทคนิคกระบวนการ AIC และกลไกเครือข่ายพัฒนาคุณภาพชีวิตระดับอาเภอ(พชอ.) ซึ่ง เป็นกระบวนการให้ภาคีเครือข่ายในพ้ืนท่ีมีความเป็นเจ้าของในการแก้ปัญหา ด้วยการให้ร่วมกันคิดวิเคราะห์ สภาพปัญหาที่เป็นจริงของพื้นที่ กาหนดสภาพเป้าหมายที่อยากให้เกิดข้ึนในพื้นท่ี ระดมความคิดเห็นเพ่ือหา แนวทาง/มาตรการดาเนนิ การ และนาไปสู่การวางแผนงานโครงการดาเนนิ การร่วมกันในพนื้ ท่ี กิจกรรมที่ใชใ้ น การดาเนินการไดแ้ ก่ 1) ประชุมพฒั นาเพื่อสรา้ งการมีส่วนร่วมในการวางแผนดาเนินงาน 2) ติดตามการดาเนนิ งานตามแผนทีไ่ ด้จากการประชมุ 3) ประชมุ สรปุ และแลกเปลย่ี นผลการดาเนินงานเพ่อื ขบั เคล่ือนให้เกิดความตอ่ เนื่อง เทคนิค แนวทางการตดิ ตามความก้าวหนา้ การตดิ ตามประเมินผล 1) กาหนดบทบาทหนา้ ทแี่ ละกิจกรรมตามแผนงานโครงการท่ีได้จากการประชมุ ให้ชดั เจน 2) ระบุระยะเวลาดาเนนิ งานและตดิ ตามทแี่ น่ชัด 3) มีรูปแบบ/ขับเคลื่อนแบบคณะกรรมการในการดาเนนิ งานและตดิ ตาม 4) มรี ายงานการสอบสวนโรคกรณเี กิดการระบาด 5) มสี รุปผลการดาเนนิ งานท่เี ป็นรูปธรรม เครอื่ งมือทเ่ี ป็นประโยชน์ในการสนบั สนุนงาน • สื่อ เอกสาร คู่มือและแนวทางการดาเนินงาน • เผยแพรผ่ ลงานในเวทสี ัมมนาวิชาการ • โล่รางวัลเชิดชูเกยี รติ โจทย์ท่ีใชด้ าเนนิ การในกระบวนการกลุ่มเพ่ือระดมความคิดเหน็ ร่วมกนั 1) ให้วิเคราะห์สภาพปัจจุบันที่เป็นอยู่จริงของชุมชน/หมู่บ้าน/ศพด./โรงเรียน/วัด/ความเป็นอยู่/ พฤติกรรม/การดารงชีพ/สถานะทางสุขภาพ/สังคม/เศรษฐกิจ และปัจจัยด้านต่างๆที่ส่งผลต่อการเกิด โรคตดิ ตอ่ ทางอาหารและนา้ (โดยวาดเป็นรูปภาพ/สญั ลกั ษณ์/อักษรฯ) 38 Package ต้นแบบการขับเคลื่อนกลไกปอ้ งกันควบคมุ โรคและภัยสุขภาพ เครอื ขา่ ยพัฒนาคณุ ภาพชวี ติ ระดบั อำ�เภอ ส�ำ นกั งานปอ้ งกนั ควบคุมโรคท่ี 8 จงั หวัดอดุ รธานี

2) ความคาดหวงั ทีอ่ ยากจะเหน็ /อยากใหเ้ ปน็ /อยากให้เกดิ ข้นึ กับชมุ ชน/หมู่บา้ น/ศพด./โรงเรียน/วดั / พฤติกรรม/การดารงชีพ/สถานะทางสุขภาพ/สังคม/เศรษฐกิจและปัจจัยด้านต่างๆ (โดยวาดเป็นรูปภาพ/ สญั ลักษณ์/อักษรฯ) 3) ใหว้ ิเคราะหห์ าแนวทางท่คี วรจะดาเนนิ การเพ่อื แกป้ ัญหาโรคตดิ ต่อทางอาหารและนา้ ให้บรรลุ ตามที่วาดหวังไว้ (เขียนเป็นขอ้ ๆโดยยงั ไมต่ อ้ งคานงึ วา่ จะทาได้/ทาไม่ได้/ใครเป็นคนทา) 4) นาทางเลอื กมาวางแผนงานโครงการสูก่ ารปฏิบตั ริ ว่ มกันเพ่อื แกป้ ญั หา/พัฒนาให้ดยี งิ่ ขึ้น 5) กาหนดแนวทาง/วิธีการ ช่วงเวลาที่จะติดตามประเมินผลร่วมกัน รวมท้ังการสรุปผลและ แลกเปล่ียนการดาเนินงาน สอบถามข้อมูลเพิ่มเติมได้ท่ี กลมุ่ โรคติดต่อ สานักงานป้องกนั ควบคุมโรคที่ 8 จงั หวดั อุดรธานี 042 – 295 717 @Contact us กลุ่มโรคตดิ ต่อ สคร.8 อดุ รธานี 39Package ต้นแบบการขับเคลอ่ื นกลไกปอ้ งกันควบคมุ โรคและภยั สขุ ภาพ เครือข่ายพฒั นาคุณภาพชวี ิตระดบั อ�ำ เภอ ส�ำ นักงานป้องกันควบคุมโรคที่ 8 จงั หวดั อุดรธานี

40 Package ตน้ แบบการขบั เคล่อื นกลไกป้องกันควบคุมโรคและภยั สขุ ภาพ เครอื ข่ายพฒั นาคุณภาพชีวติ ระดับอ�ำ เภอ สำ�นกั งานปอ้ งกนั ควบคมุ โรคที่ 8 จงั หวดั อดุ รธานี

การจัดการภาวะฉกุ เฉินทางสาธารณสุข โดยใชก้ ลไกระบกบาบรญั จดัชกาากราภรเาหวตะุกฉาุกรเฉณนิ ์ แทลางะสศานู ธยาป์ รฏณบิ สตั ขุ ิการภาวะฉกุ เฉิน ((IInnโcดciยiddใeeชnn้กccลeeไกCCรooะmบmบmmบaญัannชddาSกSyาysรstเteหemตmุกา&&รณEEmm์ แeลerะrggศeeูนnnยcc์ปyyฏOOิบppตั eกิerrาaaรttภiiooาnวnsะCฉCeกุ enเnฉttนิeerr)) (Incidence Command System & Emergency Operation Center) สาธารณภยั สาธารณพภรัยะราชบัญญัติป้องกันและบรรเทาสาธารณภัย พ.ศ. 2550 ได้ระบุความหมายของ สาธารณภัย หมายถึงพอรัคะครภี าัยชบวาัญตญภัยติปอ้อุทงกกภันัยแภลัยะแบลร้งรเโทราคสระาบธารดณในภมัยนุษพย.ศ์ โ.รค25ระ5บ0าไดดส้รตั ะวบ์ ุคโรวคารมะหบมาดายสขัตอว์นง้าสกาาธราระณบภาัดย ขหอมงาศยัตถรึงพู อืชคั คตีภลอัยดวจานตภภยั ัยออนื่ ุทๆกอภันัยมภีผัยลแกลระง้ ทโบรคตรอ่ ะสบาาธดาใรนณมชนนุษไยม์ ่วโร่าคเกรดิะจบากดธสรตั รวม์ ชโราคตริ มะบผี ทู้าดาสใหัต้เวก์นดิ ้าขึ้นกาอรุบระัตบิเหาตดุ หขอรอืงศเหัตตรอุูพื่นชใตดลซองึ่ ดกจอ่ นใหภเ้ัยกอิด่ืนอๆนั ตอรันามยีผแลกก่ชรีวะติ ทรบ่างตก่อาสยาขธอางรปณรชะนชาไชมน่ว่หาเรกือิดคจวาากมธเรสรยี มหชาายตแิ กมท่ีผู้ทรัพาใยหส์ ้เินกขิดอขง้ึนปอรบุะชัตาิเหชนตุ หรือขเหอตงุอรฐั่ืนใแดลซะใ่งึ หกห้่อใมหาเ้ยกคิดวอาันมตรรวามยถแึงกภ่ชยั ีวทติ ารงา่องากกาายศขแอลงะปกราะรชกา่อชวนินหารศอืกครรวมามเสียหายแก่ทรัพยส์ ินของประชาชน ตหารรอื าขงทอ่ีง1ร9ฐั รแะลดะบั ใคหว้หามมรานุ ยขคอวงาสมาธราวรมณถภึงยั ภแัยลทะาผงบู้ อญั ากชาากศาแรลเหะตกุกาารรกณ่อ์ วินาศกรรม ตารราะงทด่ีับ19 ระดบั ความรุนของสาธราารยณลภะยั เอแยี ลดะผคบู้ วัญามชารกนุ าแรเรหงตกุ ารณ์ ผบู้ ญั ชาการเหตุการณ์ ระรดะบั ดทบั ี่ 1 สาธารณภัยท่ีรเกาิดยลขะ้ึนเทอีย่ัวดไปคหวารมือรมนุ ีขแนรางดเล็ก ท้องถิ่น • ผู้อผาบู้นญัวยชกาากราทรอ้ เหงถตนิ่ ุการณ์ ระดับที่ 1 สสาามธารรถณจภัดกัยาทรี่เไกดิด้โดขย้ึนตทน่ัวเอไปง หรือมีขนาดเล็ก ท้องถ่ิน • ผอู้ านวยการรทะอ้ ดงบัถ่ินอาเภอ ระดับที่ 2 สามธารถณจภัดักยาขรนไดาด้โดกยลตานงเซอ่ึงเกินขีดความสามารถของ • ผอู้ านวยการระดับจอังาหเภวอัด ทสา้อธงาถริ่นณตภ้อัยงขอนาศาัดยกาลราชง่วซย่ึงเหกิลนือขจีดาคกวทา้อมงสถา่ินมขา้ารงถเขคีอยงง • ผู้อานวยการรกะรดงุ เบั ทจพังมหหวาัดนคร ระดบั ท่ี 2 ทแล้อะงหถิ่น่วตย้องางนอทาศ่ีเกัยีย่ กวาขรอ้ ชง่วในยจเหังหลือวดัจากท้องถ่ินข้างเคียง ระดับที่ 3 สแลาธะาหรนณว่ ภยงัยารนะทดเ่ีับกใีย่ หวญข่ท้องี่สใ่งนผจลงั กหรวะดั ทบรุนแรงกว้างขวาง • ผอู้ านวยการกรงุ เทพมหานคร ระดบั ที่ 3 • ผู้อานวยการกลาง สหารธือาสราณธภารัยณระภดัยับใหทญ่ีจา่ทเี่สป่ง็นผตล้อกงรอะาทศบัยรผุนู้เแชร่ียงวกชวา้าญงขหวราือง • ผู้อบาั ญนวชยกาากรากรลาปง้ อ งกั น แ ล ะ ระดับที่ 4 อหุปรือกสราณธ์าพริเณศษภัยเปท็นี่จสาาเธปา็นรตณ้อภงอัยาขศนัยาผดู้เใชหี่ยญวช่ทาี่มญีพห้ืนรทือี่ • บผู้รบรั ญเทาชสาากธาารรณปภ้ อยั แงหกง่ั นชาแตลิ ะ อเสุปยี กหหราาณยยเ์ปพเปน็ิเ็นศบษบรเิรวเิเณปว็นณกวส้าางธขาวกราวณง้าตภงอ้ ขัยงวรขาะนงดาตมด้อคใวงหราญมะชด่ท่วม่ีมยคีพเหวื้นาลทมือ่ี • บหรือรเผทูไ้ าดส้ราบั ธมาอรบณหภมัยาแยหง่ ชาติ เจชสาว่ ยีกยหทเหาุกยลภเือปาจค็นาสบก่วทรนเิกุ วรภณาชากคกวสา้าร่วงนขภรวาาาคชงเตกอ้อากรงชรนภะาดคมเคอวกาชมนช่วยเหลือ จสากธาทรกุ ณภภาคัยสทว่ีมนีขรนาาชดกใาหรญภ่ทา่ีมคีผเอลกชระนทบร้ายแรงอย่างยิ่ง • นหารยอื กผร้ไู ดัฐ้รมับนมตอรบี หมาย • ระดบั ที่ 4 เสปา็นธาสราณธาภรยั ณทภม่ี ัยีขขนนาดาดใหใหญญ่ท่มี่มาีผเลปก็นรพะิทเศบษร้าทยี่มแีผรลงอกยรา่ะงทยบ่ิง • นรอางยนการยัฐกมรนัฐตมรนี ตรี รเปา้ ็ยนแสรางธอายรา่ณงภย่ิงัยตข่อนชาวี ดิตใหทญรัพ่มยาเ์สปิน็นแพลิเศะษขวทญั ี่มกีผาลลกังใรจะขทอบง ปรา้ รยะแชรางชอนยา่ทงั้งยปิ่งตระอ่ เชทีวศิต หทรรัพือเยป์ส็นิ สแถลาะนขกวาัญรกณา์ฉลุังกใเจฉขินอทงี่ • รองนายกรัฐมนตรี ปบัญระชชาากชานรปท้อ้ังปงกรันะแเทลศะบหรรรือเทเปา็นสาสธถาารนณกภาัยรแณห์ฉ่งุกชเาฉตินิไทม่่ี บสาัญมชาารกถทารี่จปะ้อคงวกบันคแุมลสะถบานรกรเาทราณสร์ าะธงาับรภณัยภไวัย้ไแดห้ ่งชาติไม่ สามารถท่ีจะควบคุมสถานการณ์ระงบั ภัยไวไ้ ด้ 41Package ตน้ แบบการขับเคลือ่ นกลไกป้องกนั ควบคมุ โรคและภยั สุขภาพ เครอื ขา่ ยพัฒนาคณุ ภาพชีวิตระดับอ�ำ เภอ ส�ำ นกั งานป้องกนั ควบคมุ โรคที่ 8 จงั หวดั อุดรธานี

ภาวะฉกุ เฉินทางดา้ นสาธารณสุข (Public Health Emergency) ภาวะฉุกเฉินทางสาธารณสุข” (Public Health Emergency) ถือเป็น “สาธารณภัย” ที่ก่อให้เกิด อันตรายต่อชีวิต สร้างความเสียหายแก่ทรัพย์สินของประชาชน และเกิดผลกระทบกับส่ิงแวดล้อม “ภาวะฉกุ เฉินทางสาธารณสขุ ” จงึ หมายถึง เหตุการณ์การเกิดโรคและภยั คุกคามสขุ ภาพ ซึ่งมีลักษณะเขา้ ได้กบั เกณฑอ์ ย่างน้อย 2 ใน 4 ประการ ดังตอ่ ไปนี้ • ทาให้เกิดผลกระทบทางสขุ ภาพอยา่ งรุนแรง • เป็นเหตุการณท์ ่ีผดิ ปกตหิ รอื ไม่เคยพบมาก่อน • มโี อกาสท่ีจะแพรไ่ ปสู่พื้นท่อี ื่น • ต้องจากัดการเคลอื่ นทข่ี องผู้คนหรอื สินค้า ระบบบัญชาการเหตกุ ารณ์ (Incidence Command System) ระบบบัญชาการเหตุการณ์ เป็นระบบที่ใช้ในการบริหารจัดการเพ่ือการสั่งการบังคับบัญชา สั่ง การควบคุม และประสานความร่วมมือระหว่างหน่วยงานในสถานการณ์ท่ีจาเพาะ เป็นระบบท่ีปฏิบัติการเพื่อ ระดมทรัพยากรไปยังท่ีเกิดเหตุเพ่ือบริหารจัดการเหตุฉุกเฉินให้สามารถปกป้องชีวิต ทรัพย์สินและสิ่งแวดล้อม ได้อย่างบรรลเุ ป้าหมายและมีประสิทธภิ าพ โดยวัตถปุ ระสงคข์ องระบบบญั ชาการเหตุการณ์ คอื 1. เพ่ือใหม้ คี วามปลอดภัยทั้งผู้ปฏิบัติงานและผ้เู สย่ี งต่อภยั สุขภาพ 2. เพื่อหยุดยัง้ และ/หรือลดผลกระทบจากภาวะฉุกเฉินหรือสถานการณ์รุนแรงจากโรคและภัยสุขภาพ และเพ่ือใหเ้ หตุการณก์ ลับส่สู ภาวะปกติในระยะเวลาทส่ี ้ันทส่ี ดุ 3. เพ่ือระดมทรพั ยากร และบรหิ ารจดั การอย่างคุม้ ค่าและมีประสทิ ธภิ าพ โครงสรา้ งระบบบัญชาการณ์เหตุการณ์ ภาพท่ี 23 สถานการณท์ ่ีสามารถนาระบบบญั ชาการเหตุการณ์มาใช้ได้ 42 Package ต้นแบบการขับเคลือ่ นกลไกปอ้ งกันควบคุมโรคและภัยสุขภาพ เครือขา่ ยพฒั นาคณุ ภาพชีวิตระดบั อ�ำ เภอ ส�ำ นกั งานป้องกันควบคมุ โรคท่ี 8 จังหวัดอดุ รธานี

การนาระบบบัญชาการเหตุการณ์มาใช้ในการจัดการภาวะฉุกเฉิน เนื่องจากการปฏิบัติงานมีหลาย หน่วยงานเข้ามาเก่ียวข้อง จึงจาเป็นต้องมีผู้มีอานาจสั่งการ ในการบริหารจัดการโดยในที่น้ีเรียกว่า “ผู้บัญชาการเหตุการณ์” (Incidence Commander) และจะต้องมีกลุ่มบุคคลท่ีปฏิบัติงานในการสนับสนุน การดาเนินงานของผู้บัญชาการเหตุการณ์ รวมท้ังมีกลุ่มผู้ปฏิบัติงานท่ีต้องออกปฏิบัติงานในพ้ืนที่ กลุ่มผู้ปฏิบัติงานด้านข้อมูลข่าวสาร การวางแผน และกลุ่มปฏิบัติงานด้านการสนับสนุน โดยผู้ที่ปฏิบัติงานใน โครงสรา้ งระบบบญั ชาการเหตุการณ์นจี้ ะต้องรบั คาสัง่ จากผบู้ ญั ชาการเหตกุ ารณ์ ผ้บู ัญชาการเหตุการณ์ กล่มุ ภารกจิ สื่อสาร / โฆษก กลุม่ ภารกจิ ความปลอดภยั กลมุ่ ภารกจิ ประสานงาน เลขานกุ าร กล่มุ ภารกิจ กล่มุ ภารกจิ แผนงาน กลุม่ ภารกจิ สารองวสั ดุ กลุ่มภารกจิ บรหิ าร ปฏบิ ตั ิการ (ขอ้ มลู / อุปกรณ์และเวชภัณฑ์ / การเงนิ ยุทธศาสตร์) ภาพที่ 24 ตัวอย่างโครงสร้างระบบบัญชาการเหตุการณ์ จากภาพโครงสร้างของระบบบญั ชาการเหตุการณ์ขา้ งต้น จะแบ่งบทบาทหนา้ ทีเ่ ป็น 3 กลมุ่ หลกั ไดแ้ ก่ ผู้บัญชาการเหตุการณ์ กลุ่มสนับสนุนผู้บัญชาการณ์เหตุการณ์ และกลุ่มภารกิจปฏิบัติการ ซ่ึงเป็นการจัด โครงสร้างตามทฤษฎี แต่ในการปฏิบัติงานในสถานการณ์จริง หน่วยงานสามารถเพ่ิมกลุ่มภารกิจ หรือลด กลุ่มภารกิจให้เหมาะสมกับสถานการณ์แต่ละอย่างที่เกิดข้ึนได้ ซ่ึงเป็นหลักการหน่ึงของระบบบัญชาการ เหตุการณ์ คอื โครงสรา้ งตอ้ งมีความยืดหยุ่นในการปฏบิ ตั งิ านได้ ศนู ยป์ ฏบิ ัติการภาวะฉกุ เฉิน (Emergency Operation Center) ศูนย์ปฏิบัติการภาวะฉุกเฉิน เป็นสถานท่ีหน่ึงท่ีกาหนดข้ึนมาให้เป็นศูนย์กลางในการปฏิบัติงานภาวะ ฉุกเฉินที่เกิดข้ึน โดยใช้ระบบบัญชาการณ์เหตุการณ์ (Incidence Command System) เป็นกลไกหลักใน 43Package ตน้ แบบการขับเคลื่อนกลไกปอ้ งกันควบคมุ โรคและภยั สขุ ภาพ เครอื ข่ายพัฒนาคุณภาพชวี ติ ระดับอำ�เภอ สำ�นกั งานปอ้ งกันควบคุมโรคที่ 8 จงั หวดั อุดรธานี

ศูนย์ปฏิบัติการภาวะฉุกเฉิน เป็นสถานท่ีหน่ึงที่กาหนดขึ้นมาให้เป็นศูนย์กลางในการปฏิบัติงานภาวะ ฉุกเฉินท่ีเกิดข้ึน โดยใช้ระบบบัญชาการณ์เหตุการณ์ (Incidence Command System) เป็นกลไกหลักใน การดาเนินงาน เพราะฉะนั้น ศูนย์ปฏิบัติการภาวะฉุกเฉินจะมีบุคลากรท่ีปฏิบัติงานในศูนย์อยู่จานวนมาก โดยอาจมาจากหลายกลุ่มงาน หรือหลายหน่วยงานแตกต่างกันไปตามความรุนแรงของสถานการณ์ โดยศูนย์ ปฏบิ ตั ิการภาวะฉุกเฉิน จะมีการดาเนินงาน (Activate) ขน้ึ เม่ือเขา้ เกณฑ์ดังนี้ 1. เหตุการณ์ที่เกิดข้ึน เข้าเกณฑ์ภาวะฉุกเฉินทางด้านสาธารณสุข (2 ใน 4 ประการ) เช่น กรณีพบ ผูป้ ว่ ยโรคไข้หวัดนก กรณีพบการระบาดของโรคไขเ้ ลือดออก กรณอี ุทกภัย / วาตภัย เป็นต้น 2. เป็นนโยบายในระดับกระทรวง หรือหน่วยงาน เช่น กรณีเปิดศูนย์ปฏิบัติการภาวะฉุกเฉินเพื่อ รองรับเหตกุ ารณอ์ บุ ตั เิ หตุจากการจราจรในชว่ งเทศกาลปใี หม่ และสงกรานต์ เปน็ ตน้ Staff (บคุ ลากร) • การพฒั นาผู้บญั ชาการณเ์ หตุการณ์ ในระบบงาน • การพฒั นาองค์ความรู้ของบุคลากร เชน่ การสอบสวนโรค / การจดั การภยั พบิ ตั ิ / การบรหิ ารจัดการงบประมาณ / การใช้เทคโนโลยี Stuff (วสั ดุ อุปกรณ)์ • การจัดสถานทจ่ี ัดตังศูนยป์ ฏิบัติการ • การจดั หาวัสดุอปุ กรณ์ทจ่ี าเปน็ เชน่ คอมพิวเตอร์ วสั ดุอุปกรณ์สือ่ สาร / วสั ดอุ ุปกรณ์ตอบโตภ้ าวะฉุกเฉนิ ด้านต่างๆ System (ระบบการปฏบิ ัติงาน) • การจัดตังคณะทางานดา้ นตา่ งๆ ตามกลมุ่ ภารกจิ • ระบบการปฏบิ ตั ิงาน แผนงานตา่ งๆ ตามเหตุการณ์ท่เี กิดขนึ • ระบบการสง่ ต่อรายงานข้อมลู • ระบบการสง่ กาลงั บารงุ / ส่งวสั ดุอปุ กรณ์ • ระบบการสอื่ สาร การประสานงาน ภาพท่ี 25 การดาเนินงานจัดตง้ั ศนู ย์ปฏิบตั กิ ารภาวะฉุกเฉนิ 3 องคป์ ระกอบ (3S) 44 Package ตน้ แบบการขบั เคล่อื นกลไกป้องกันควบคุมโรคและภัยสุขภาพ เครอื ข่ายพฒั นาคณุ ภาพชวี ิตระดบั อ�ำ เภอ ส�ำ นกั งานปอ้ งกนั ควบคมุ โรคท่ี 8 จังหวัดอดุ รธานี